17-21 şubat17-21 şubat

Basınç ve Rüzgarlar

ATMOSFER BASINCI

○ ATMOSFER BASINCI:Atmosferdeki gazların yeryüzüne uyguladığı basınca denir.

○BAROMETRE ile ölçülür.

○ İZOBAR EĞRİLERİ : ile aynı basınç değerlerine sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgilerdir.

2

ALÇAK BASINÇ ÖZELLİKLERİ:

○ 1)Dikey hava hareketleri yükselici özellik gösterir.

○ 2)Yatay yönlü hava hareketleri çevreden merkeze doğrudur.KYK de saat yönünde(sağa) ,GYK de saat yönünün tersine(sola) sapma gösterir.

○ 3)Alçak basınç alanlarında hava kütleleri yükseldiğinden hava soğur ve içindeki nemi yoğunlaştırarak bulutları ve yağışları oluşturur bu yüzden alçak basınç alanlarında gökyüzü kapalı ve yıllık yağış miktarı fazladır.

3

Dikey yönlü alçak basınç hareketi

4

5

Yatay yönlü alçak basınç hareketi

YÜKSEK BASINÇ ÖZELLİKLERİ:

6

○ 1) Dikey yönlü hava hareketleri alçalıcı özellik gösterir.

2) Yatay yönlü hava hareketleri merkezden çevreye doğru olur.KYK de saat yönünde (sağa),GYK de

(sola) sapma gösterir.

7

○ 3) Yüksek basınç alanlarında hava kütleleri alçaldığından ısınır ve içindeki nem yoğuşmaz bu yüzden buralarda genellikle gökyüzü açık yıllık yağış miktarı azdır.

8

BASINCIN DAĞILIŞINI

ETKİLEYEN FAKTÖRLER:○ SICAKLIK (TERMİK ETKENLER):○ Herhangi bir yerde sıcaklığın artmasıyla hava molekülleri

uzaklaşır.genişleyip hafifleyen hava kütlesinin yere yaptığı baskı azalır ,yani alçak basınç alanı oluşur.bu merkezlere termik alçak basınç merkezi adı verilir.

○ Sıcaklığın düşmesiyle hava kütlesi yoğunlaşır ve ağırlaşarak alçalır alçalan hava kütlesi yere yaptığı baskı arttığından termik yüksek basınç merkezi olusur.

9

2) YERÇEKİMİ:

Yer çekimi yükseklere çıktıkça ve ekvatora gittikçe azalır.○ 3) YÜKSELTİ:○ yükseldikçe hava basıncı azalır.sebebi ise yükseklere çıktıkça

atmosfer yoğunluğunun ve kalınlığının azalması.○ 4) DÜNYANIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ HAREKETİ

(DİNAMİK ETKENLER):○ Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak

ortaya çıkan savrulma ve merkez kaç kuvveti hava kütlelerinin bazı enlemlerde yığılıp sıkışmasına bazı enlemlerde de yükselerek genişlemesine neden olur.

10

RÜZGÂRLAR

Rüzgar: Basıncın yüksek olduğu alandan basıncın alçak olduğu alanlara doğru olan yatay hava hareketine rüzgar adı verilir.

○ Rüzgarın esme hızını etkileyen faktörler :○  

1) Basınç farkı: Basınç farkı artıkça rüzgarın hızı da artar.

 

 

11

2) Basınç merkezleri arsındaki uzaklık: Basınç farkları aynı olan fakat birbirinden farklı uzaklıklarda bulunan noktalar arasında rüzgar hızı farklıdır.yakın noktalar arsında rüzgar hızı fazlayken uzak noktalar arasında yavaşlar.

12

3) Dünyanın dönmesi: dünya dönmesiyle rüzgar yönlerinde sapmalar meydana gelir bu sapmalar da rüzgar hızını azaltır.

4) Sürtünme:yer şekillerinin engebeli ve bitki örtüsünün gür olduğu arazilerde rüzgar hızı azalır .

13

RÜZGAR YÖNÜNÜ ETKİLEYEN

FAKTÖRLER1) Basınç merkezlerinin konumu: rüzgar her zaman yüksek

basınçtan alçak basınca doğru eser.

2) Dünyanın dönmesi: dünya kendi ekseni etrafında dönerken rüzgarlar basınç merkezleri arasında en kısa mesafeyi izler.

3)Yer şekilleri: dağ sıraları ,vadiler ,boğazlar rüzgarın yönünü değiştirir.

14

RÜZGAR ÇEŞİTLERİ

A) SÜREKLİ RÜZGARLAR 

1) Alizeler: 30 ᵒ enlemlerindeki dinamik basınç kuşaklarından ekvator çevresindeki termik alçak basınç kusaklarına doğru esen rüzgarlardır.

2) Batı rüzgarları: 30ᵒ enlemlerindeki dinamik yüksek basınç alanından 60 ᵒ enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanına doğru esen rüzgarlardır.Başlangıçta sıcak ve kuru olmalarına rağmen denizler üzerinden geçerken bünyelerine nem alırlar ve orta kuşağın batı kıyılarına bol yağış bırakırlar.

3) Kutup rüzgarları:kutuplardaki termik yüksek basınç alanlarından60 ᵒ dinamik alçak basınç alanlarına doğru eserler soğuk ve kurudurlar.60 ᵒ enlemlerinde batı rüzgarlarıyla karşılaştıklarından cephe yağışlarına sebep olur.

15

MEVSİMLİK RÜZGARLAR: Geniş kara ve denizlerin bulunduğu bölgelerde kara ve denizlerin mevsimlere göre farklı ısınıp soğumasından doğan basınç farkının neden

olduğu rüzgarlardır.

1) Yaz musonları: Yaz mevsiminde karalar komşu olduğu denizlere göre daha çok ısındığından termik alçak basınç alanıdır denizler ise termik yüksek basınç alanıdır. Bu yüzden denizlerden karalara doğru nemli rüzgârlar eserler. Özellikle Hindistan ve Güney Doğu Asya’ya bol yağış bırakırlar.

2) Kış musonları: Kışın karalar hızlıca ve daha fazla soğuduğundan yüksek basınç alanı haline gelir karalara komşu denizler ise karalar kadar soğuyamadığından basıncı düşük olurlar. Karalardan denize doğru soğuk ve kuru olarak eser.

16

YEREL RÜZGARLAR: Esiş süresi kısa ve etki alanı dardır.

Meltemler: Gün içinde meydana gelen sıcaklık farkı sonucu oluşur.Hızı azdır.

1) Deniz ve kara meltemi:gündüz karalar daha çok ısındığından alçak basınç alanı denizler ise yüksek basınç alanıdır sonuçta denizden karaya rüzgar eser buna deniz meltemi denir.

Gece ise karalar denizlere oranla daha hızlı soğur sonucunda karalar yüksek basınç alanı oluşur ve karadan denize doğru rüzgar eser buna kara meltemi adı verilir.

2) Vadi ve Dağ meltemi:gündüz dağ dorukları nem az olduğundan dolayı vadilerden daha erken ısınır buralar alçak basınç alanı olur vadiler daha serin olduğundan vadiden dağa doğru rüzgar eser buna vadi meltemi denir.Geceleri ise dağ dorukları vadilerden daha çabuk soğur vadiye göre dağ dorukları yüksek basınç alanlarıdır dağ doruklarından vadiye esen rüzgara da dağ meltemi adı verilir.

17

Sıcak yerel rüzgarlar:

Föhn Rüzgarları: Dağ yamacı boyunca yükselen hava kütlesi her 200 metrede 1 ᵒ soğur .Belli yükseklikte ise yağış bırakır diğer yamaca geçtiğinde ise kuru haldedir kuru havanın çabuk ısınıp soğumasından ve sürtünmenin de etkisiyle her 100 metrede 1ᵒ ısınarak alçalır.

Siroko:Büyük sahra çölünden kuzey Afrika ve Güney İtalya’ya doğru esen sıcak ve kuru rüzgarlardır. Bu rüzgara İspanyada leveche , Tunusta chili denmekte.Akdeniz üzerinden geçerken bünyesine nem alır bunu İspanya ,Fransa,Libya kıyılarına yağış olarak bırakır.

Hamsin:Büyük Sahra Çölünden Mısır ve Libya üzerine doğru esen sıcak kuru ve toz yüklü rüzgarlardır.

18

Soğuk yerel rüzgarlar:

Bora: dalmaçya kıyılarında Dinar Alplerinden Adriyetık denizlerine doğru eser.

Mistral: ispanya ve Fransada kuzey ve kuzey batıdan akdenize doğru esen ruzgarlar.

Krivetz (kriviç) : Romanyada kuzeydoğudan Aşağı Tuna Ovasına doğru eser

19

Tropikal rüzgarlar:

○ Sıcak kuşakta ve daha çok okyanuslar üzerinde oluşan rüzgarlardır.çok büyük hızla eserler hızı saati 300 – 500 km’yi bulur.

20