86 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

Hasankeyf Kalesi’nden DicleNehri’nin görünümü

BATMAN 11/15/07 6:53 PM Page 86

87B A T M A N

Batman

BATMAN 11/15/07 6:53 PM Page 87

88 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

Bir Bak›flta BatmanBatman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin doğuya yakınucunda bulunur. Kuzey bölgeleri yüksek, sarp ve dağlık,güneyi ise dağlık ve engebelidir. İl sınırları içindeki en önemliakarsular Dicle Nehri ve Batman Çayı’dır. Batman deyince ilkakla gelen, İpek Yolu’nun geçiş noktalarından olan tarihiHasankeyf şehri ve zengin petrol yataklarıdır. Bu yataklarınbulunduğu Raman Dağı (1263 metre) ilin en yüksek noktasıdır.Batman’ın gelir kaynakları petrol, tarım ve hayvancılıktır.

Akarsu vebarajlar›İlin en önemli akarsuyu olanDicle Nehri Batman’ın Mardin’leolan sınırını çizer. 115 km.’likkısmı il sınırları içinde bulunanBatman Çayı ise Diyarbakır’laolan sınırını çizer. Sulama veenerji sağlama açısından önemtaşıyan Batman Barajı veHidroelektrik Santralı BatmanÇayı üzerine kurulmuştur.Sulama amaçlı Gercüş-KırkatGöleti ve elektrik üretme amaçlıKozluk Ceffan Göleti il sınırlarıiçinde yer alır.

Raman Da¤lar›Raman Dağları doğuda RamanDağı ile başlar. MemnuniyeBoğazı ile geçit veren dağlardaha sonra Batı Raman adıyla20 km kadar devam eder veBatman Çayı ile Dicle Nehri’ninbirleştiği noktada sonlanır.60 km. uzunluğunda, 15 km.genişliğinde olan ve Batmanpetrol yataklarının büyük birbölümünün yer aldığı RamanDağı’nda 450’den fazla petrolkuyusu vardır. Kuyularıngüvenliği için bölgeye girişçıkışların kontrollü olması dağüzerinde zengin bir yabanhayatın gelişmesine olanaksağlamıştır. Raman Dağıüzerinde yabani atlar sürülerhalinde serbest olarakyaşamlarını sürdürürler.

Karakuş, Raman ve Aydınlıkdağları ile Gorzan Vadisi ildekidağ ve doğa yürüyüşlerineelverişli alanlardır. Batman veGarzan çayları ile Dicle Nehrive kolları sportif olta balıkçılığıaçısından uygun yerlerdir.

Kına yakılmış saçları ve alnındadövmesiyle Batmanlı bir kadın

Batı Raman Dağları

Dağlarda özgürce yaşayan yabani atlar

Dicle Nehri

BATMAN 11/27/07 3:42 PM Page 88

89B ‹ R B A K I fi T A B A T M A N

‹klimKarasal bir iklime sahip olanBatman’da kışlar soğuk ve

yağışlıdır. Yaz mevsimleri ise çoksıcaktır. Kent bölgedeki diğerşehirlere göre su rezerviaçısından çok zengindir.

‹l nüfusu: 2000 y›l›nda yap›lan say›ma göre 476.063 kifli

fiehir merkezi nüfusu: 225.450Deniz seviyesinden yüksekli¤i: 550 metre

Yüzölçümü: 4694 kilometrekare‹lçe ve köy say›s›: 5 ilçe 263 köy

Komflu iller:Kuzeyinde Mufl, bat›s›nda Diyarbak›r,

Do¤usunda Bitlis ve Siirt, güneyinde Mardin

K‹ML‹K KARTIPetrolyataklar›Batman’ın en zengin madenrezervi petroldür. Bu bölgede ilkkez 1939 yılında bulunan petrolRaman Dağı’ndaki yataklardançıkarılır. Petrolün bulunmasıylabirlikte Batman şehri gelişmiş vebugünkü haline kavuşmuştur.Türkiye’nin ilk rafinerisi olanBatman Rafinerisi 1955 yılındakurulmuştur.

Hasankeyf �12. yüzyılda Artuklular’ınbaşkenti olan Hasankeyf mağarave kaya kovuğu gibi doğaloluşumlarla bütünleşen birOrtaçağ kent dokusuna sahiptir.Tarihi boyunca Batı, İran veOrta Asya kültürlerininbuluştuğu bir merkez konumundaolan Hasankeyf’te kale, köprükalıntıları, saray, cami vekümbetler yer alır. Denizdenyüksekliği 520 metre olan ilçe,Midyat Sıradağları ilekuzeyindeki Raman Dağlarıarasında bir vadide kurulmuştur.

Taht �karyolalarYazları sıcaklık ortalaması 40-45° C olan Batman’da halkserinlik sağlayan kerpiç evleritercih eder. Tüm GüneydoğuAnadolu Bölgesi’nde olduğu gibiBatman’da da, yazları evlerindamında taht denilen büyükkaryolalarda uyunur.

BATMAN 11/15/07 6:54 PM Page 89

90 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

BATMAN 11/15/07 6:54 PM Page 90

91B ‹ R B A K I fi T A B A T M A N

2967 metre yüksekliğindekiMereto Dağı

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 91

92 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

Zeynel BeyTürbesi

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 92

93B A T M A N ’ I N T A R ‹ H ‹

Batman ve çevresinin tarih öncesidönemlerden itibaren yerleşim merkezihaline geldiği kabul edilir. İluh,Girnator ve Hallan Çemi buluntularıBatman çevresinin Cilalıtaş,Bakırtaş ve TunçÇağları’nda da yerleşimalanı olarakkullanıldığını gösterir.Bölgede ilkhakimiyet kuranlarAsurlular oldu;onları Urartularizledi. Batmanşehrinin kurulduğubölgeye M.Ö. 546yılında Ela Khan (İlihan)adı verildi, burası Medİmparatorluğu’nun sınırları içerisindeyer aldı. Büyük İskender’in ölümüylebölgenin tümü gibi Batman daSelevkos Krallığı’nın (Selefkiler)hakimiyetine girdi. Güneydoğu

Anadolu’nun bütününde görülen büyükdevletlerin hakimiyet mücadelesiBatman ve çevresinde de yaşandı.Moğol istilasına kadar olan dönemdeSelçuklular, Eyyubiler ve Artuklular

arasında el değiştirdi.Karakoyunlu ve Akkoyunlu

devletlerinin Batmanbölgesine egemen

olmasından sonra,kısa bir süre SafeviDevleti sınırlarındakalan kent, 1514yılında Yavuz Sultan

Selim tarafındanOsmanlı topraklarına

katıldı. TürkiyeCumhuriyeti kurulduğunda

Bitlis’e bağlı bir köy olanBatman 1957’de ilçe, 1990’da il ilanedildi. Batman, Artuklu, Eyyubi veAkkoyunlu devletlerinden kalaneserleri bir arada barındıran Hasankeyfilçesi ile ünlüdür.

Batman’›n Tarihi

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 93

94 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

İçinden Dicle nehrinin geçtiği HasankeyfMezopotamya bölgesinde yer alır. Ticariöneme de sahip bu antik yerleşim Dicle’nindoğu kıyısında, Midyat Sıradağları’nınkuzeyinde, Raman Dağları’nın güneyindedir.Hasankeyf önemli bir güzergahta yer alansarp kayalıklar üzerine bir kale ve aşağı şehirolarak kurulmuştu. Konumundan dolayı herdönemde önemini koruyan kent Artuklularzamanında bir süre başkent oldu. Türk-İslam

tarihinde önemli bir yere sahip olanHasankeyf 16. yüzyılda bölgenin dördüncübüyük şehri konumundaydı. Artuklular,Akkoyunlular ve Eyyubiler döneminde kentteönemli eserler inşa edildi. 16. yüzyıldaekonomik ve sosyal bakımdan gelişen şehir,Osmanlılar’ın siyasi durumuna paralel olarak18. yüzyıldan itibaren gerilemeye başladı.1926’da Gercüş’e bağlandı, 1990’daBatman’ın bir ilçesi oldu.

Hasankeyf

HasankeyfKöprüsüOrtaçağda yapılantaş köprülerin enbüyüğüdür.

KüçükSaraySaray duvarlarınıaltın harflerlesüsleyen yazılargünümüzdesilinmiştir.

Hasankeyf KalesiKale Kap›s›Büyük SarayKüçük SarayUlu CamiKüçük Kale (Darphane)El-R›zk CamiiSultan Süleyman CamiiKoç CamiiK›zlar CamiiHasankeyf KöprüsüZeynel Bey Türbesi‹mam Abdullah ZaviyesiOsmanl› Dönemi Hamam›

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 94

95B A T M A N ’ I N T A R ‹ H ‹

El-R›zk CamiiMinaresininüzerinde Arapçakûfi yazılar vesüsler bulunur.

Küçük Kale (Darphane)Artuklular döneminde Darphane’de basılanparaların örnekleri Mardin Müzesi’ndesergilenmektedir.

Büyük SaraySaray kulesinin taşlarımadeni kramplarlakenetli olduğu içinzamana karşı direnmiştir.

Hasankeyf’in ma¤aralar›Hasankeyf çevresindeki vadi boylar›nda ve Hasankeyf Kalesi’ndebulunan kalkerli oluflumlarda yaklafl›k4000 adet ma¤ara vard›r. Bunlar›n birk›sm› do¤al yollarla oluflmufl, bir k›sm›da insan eliyle oyulmufltur. Hasankeyfhalk› çok uzun süre bu ma¤aralar› evolarak kullanm›flt›r.

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 95

96 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

HasankeyfKalesiTarih öncesi dönemlerde deyerleşim alanı olarak kullanıldığıyönünde tahminler olan kale 363yılında sınırlarını Sasanilerekarşı korumak isteyen Bizanslılartarafından yapıldı. Tamamendoğal kayalardan oluşan kaleye,doğuda ve batıda yer alan ikitane merdivenli yol ile ulaşılır.Eyyubiler ve Artuklulardöneminde kaleye kaynak suyugetirilmişti. Ulu Cami’ningüneyindeki meydan sonrakidönemlerde mezarlığadönüştürülmüş, Eyyubilerdöneminde ise buraya büyükçebir eyvan yapılmıştı. Kaledekievlerin çoğu, oyulmuşmağaralardan oluşur.

Kale Kap›s› Doğudan kaleye çıkan merdivenliyolun başlarında yer alır.Üzerindeki kitabeden 1416yılında Eyyubi Sultan Süleymantarafından yaptırıldığı anlaşılır.Kapının dayandığı kayalarınçökmesi nedeniyle tehlikeliçatlaklar oluşmuştur. Kapının öncephesi kesme taşlardan, arkacephesi eklentilerle berabermolozlardan yapılmıştır.

Büyük Saray Kalenin kuzeyinde Ulu Cami'ninaltındadır. Büyük ölçüde yıkılmışve göçükler altında kalmıştır.Nehre bakan kuzey cephesi

yuvarlak payandalarladesteklidir. Sarayın girişi bucephenin ortasındadır. Girişkapısının karşısında dikdörtgenbir kule vardır. Kesme taşları,köprü ayaklarında olduğu gibimadeni kenetlerle bağlıdır.

Sarayın üzerinde hiç kitabeyoktur. Yapıdaki taşçıişaretlerinin, köprüdekiişaretlerle benzerliği Artuklulartarafından yapıldığınıdüşündürür.

Küçük Saray 1328 yılında Eyyubi MuciruddinMuhammed tarafından yaptırılanbu saray kalenin kuzeydoğuucundadır. Kayalar aşağıdanitibaren saraya uygun bir şekildeyontulduğu için dev bir kulegörünümündedir. Hasankeyf’tekibirçok kubbe ve tonozlu yapıdaolduğu gibi, bu sarayın tonozuda bol harcın içine gömülmüşçanak çömleklerden yapılmıştır.Kuzey cephesindeki pencereninüstünde iki aslan kabartması vebunların ortasında da kûfîlevhalar vardır.

Ulu Cami1325 yılında Eyyubi MuciruddinMuhammed tarafından bir kilisekalıntısının üzerine inşaettirilmişti. Pek çok değişikliğeuğradığı anlaşılan camininminberi Hasankeyf Kazı Evi’ndekoruma altındadır. Kısmen harapdurumdaki minare moloz taşlarile yapılmıştır. Kuzey cephesinde

5

4

3

2

1

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 96

97B A T M A N ’ I N T A R ‹ H ‹

alçı süslemeler ve alçıdanyazılmış 1520 yılına tarihlenenkitabesi vardır.

Küçük Kale(Darphane)Halk arasında Küçük Kale olarakbilinen ve kalenin doğusunda yeralan kaya kütlesinin Artuklularve Eyyubîler dönemindedarphane olarak kullanıldığıbilinir. Moğol işgalinden sonraEyyubîler tarafından bir süredaha kullanılan yapıya kalekapısı karşısındaki bir merdivenleçıkılır. Günümüzde merdivenitaşıyan kaya kütlesi kısmençöküktür.

El-R›zk CamiiDicle Nehri’nin doğusundaköprü ayağına yakın bir mevkiideyer alan caminin ana kapısında15. yüzyılın sonlarındaAkkoyunlular dönemine ait birkitabe vardır. 1409 tarihindeyapılan caminin orijinalyapısından sağlam olarak sadeceminare kalmıştır. Minareninüzerinde hatla yazılmış Arapçakûfi yazılar ve süslerbulunmaktadır. Minarenin enönemli özelliği, şerefeye çıkanmerdivenlerin çift yolluolmasıdır.

SultanSüleyman Camii Minare kaidesinin doğucephesindeki kitabede caminin1407 yılında Eyyubî SultanıSüleyman tarafından yaptırıldığıyazar. Minare, avlu giriş kapısıve çeşme düzgün kesmetaşlardan yapılıp süslenmiştir.Dikdörtgen olan minarekaidesinin her cephesindeArapça kûfi yazılar vardır.Şerefeden yukarısı yıkıktır. Kubbeve etrafı alçı süslemelerlebezelidir.

Koç Camii Sultan Süleyman Camii’ningüneyinde yer alır. Planözellikleri ve alçısüslemelerinden dolayıEyyubîler’e ait olduğu ve 15.yüzyılda yapıldığı tahmin edilir.Yer yer sökülmesine rağmen çokcanlı alçı süslemeleri vardır.

Etrafındaki yapılardan birkülliye içinde yer aldığı anlaşılır.

K›zlar CamiiKoç Camii’nin doğusundadır.Günümüzde cami olarakkullanılan eserin orijinalinde biranıt mezar olduğu tahminedilmektedir. Anıt mezarınkubbesi ile mezar kalıntıları vemezar odaları ise onarımgörmüştür. Kuzey cephesininköşelerinde bulunan türbelerinduvarlarında bitkisel süslerlebezenmiş kufî yazı ile zarif birbesmele yazılıdır. Yapının genelözelliklerinden yola çıkılarakEyyubîler’e ait olduğu tahminedilmektedir.

TarihiHasankeyfKöprüsüYıkık vaziyetteki köprününüzerindeki taşçı işaretleri vefigürlerden yola çıkılarakArtuklular'a ait olabileceği ilerisürülür. Malabadi Köprüsü’ylebüyük benzerlikler taşır. Büyükkemeri taşıyan iki orta ayağınarasındaki açıklık 40 metredir.Köprü ayakları, akıntı tarafındasuyun basıncına dayanabilmesiiçin üçgen, diğer tarafta daireşeklindedir. Kesme taştanyapılmış kemerler ve dışcepheler birbirine madenikenetlerle tutturulmuştur.

Zeynel BeyTürbesi (Kümbet)Akkoyunlu hükümdarı UzunHasan’ın oğlu Zeynel Bey içinyapılmış bir anıt mezardır. Daireplanlı mezar odasının üzerinde,dıştan daire içten de sekizgenplanda esas gövde yapısıyükseltilmiştir. Gövde kısmınıdıştan çevreleyen üç sırahalindeki çinilerde “Allah-Muhammed-Ali” yazıları yer alır.Yapının dış yüzeyindeki çiniler14. yüzyılın ortalarından itibarengörülen klasik stilinAnadolu’daki tek örneğidir.

‹mam AbdullahZaviyesiHasankeyf Köprüsü’ne giriştesoldaki tepe üzerinde bulunanİmam Abdullah Zaviyesi,Dicle’ye kuzeyden bakan birmezarlığın ortasında yer alır.Dikdörtgen bir avlunun içinde,kare planlı olarak inşaedilmiştir. Türbe ile kulearasındaki beşik tonozlu girişinkapı kanatlarının ahşapoymacılığında ve türbeninkubbesinde bulunan alemdekiincelik, 14. yüzyıl sanatözellikleri taşır. Bu kapı,Diyarbakır Müzesi’nde korumaaltındadır.

Osmanl›Hamam› Hasankeyf’te Osmanlıdöneminden kalan tek eserdir.Hamam olarak tanımlanan yapı,Dicle’nin kuzey kenarında, tarihiköprü ayağının batısındadır.Kubbeli olmasından dolayı dahaçok Osmanlı cami mimarisiözellikleri yansıtır.

14

13

12

11

10

9

8

7

6

Tarihi HasankeyfKöprüsü

Hasankeyf’in yeni köprüsü

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 97

98 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

BATMAN 11/15/07 6:55 PM Page 98

99B A T M A N ’ I N G Ö R Ü L E C E K Y E R L E R ‹

Camiler‹brahim Bey Camii H›z›r Bey Camii

TürbelerSeyyid Bilâl Türbesi

Kilise ve manast›rlarMor KiryakusManast›r›Mor Aho Manast›r›

KalelerKozluk (Hezo) KalesiRabat Kalesi Kandil Kalesi Beksi Kalesi Bozikân Kalesi Pertükân Kalesi

KöprülerMalabadi KöprüsüMemikan Köprüsü

Di¤er yerlerSeyyidler Köyü

1

2

3

4

5

7

6

8

9

10

11

13

14

12

BATMAN 11/15/07 6:56 PM Page 99

100 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

BATMAN 11/15/07 6:56 PM Page 100

101B A T M A N ’ I N G Ö R Ü L E C E K Y E R L E R ‹

BATMAN 11/15/07 6:56 PM Page 101

102 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

‹brahim BeyCamii Kozluk ilçe merkezinde İbrahim Bey Camii’nin girişkapısı üzerindeki kitabeye göre,1705 yılında Garzan Aşireti’ndenMurtaza Bey’in oğlu İbrahimBey tarafından yaptırılmıştır.Minaresi beşgen bir kaide üzerineinşa edilmiş olup, ikimerdivenlidir. Bunlardan bir tanesi100, diğeri de 99 basamaklıdır.

H›z›r BeyCamiiKozluk ilçe merkezinde Kozluk’taki en büyük camidir.Kitabesine göre, 1512 yılındaSason ve Hezo (Kozluk) BeyiEbubekir Roşkin’in oğlu HızırBey tarafından yaptırılmıştır.

Seyyid BilâlTürbesi Gercüfl, Vergili (Becirman)Köyü’nde İnanç turizmi açısındanGüneydoğu Anadolu Bölgesi’ninen hareketli merkezidir. Hz.Muhammed’in torunu Hz.Hüseyin’in soyundan geldiğineinanılan Seyyid Bilâl’intürbesindeki kitabede, 1132-1212yılları arasında yaşadığı yazılıdır.Seyyid Bilâl, ömrünün bir

kısmını Irak’ın Kerbelâbölgesinde geçirmiş, 1154 yılındaBağdat’tan Hasankeyf’in sancağıolan Vergili köyüne göç ederekyaşamının geri kalan kısmını buköyde geçirmiş ve burada vefatetmiştir.

MorKiryakusManast›r›Befliri ‹lçesi, Ayranc› Köyü’ndeTurabidin bölgesinin en uçnoktas›nda Manastır İlkçağ Süryanilerininönemli dinî merkezlerindenbirisidir. 4. yüzyılda Halep’tengelen misyoner keşişler,

4

3

2

1

İbrahimBeyCamii

İbrahimBeyCamii veKozluk(Hezo)Kalesi

Mor KiryakusManastırı

BATMAN 11/15/07 6:57 PM Page 102

103B A T M A N ’ I N G Ö R Ü L E C E K Y E R L E R ‹

özellikle Kuzey Mezopotamyaovasına hakim tepe ve kayalıklarüzerine manastırlar kurmayı birgelenek haline getirmişlerdi.2500 metrekarelik bir alana inşaedilen manastır üç katlıdır.Bunlardan biri dehlizlerleyeraltına uzanır. Bu manastır aynızamanda Mardin’deki Deyr-ülZafaran ile bağlantı sağlayan vepapaz yetiştirmek için eğitimveren bir külliye göreviniüstlenmiştir.

Mor AhoManast›r› Hasankeyf’in 10 km.do¤usunda, Ban› Mahar k›rsalalan›nda Manastırın halk arasındaki ismiMahar Kilisesi anlamına gelen

Deyr Mahar’dır. Dicle’denyaklaşık 150 metre yükseklikte,ovaya hakim bir düzlükteyapılmıştır. Zaman içindecemaati bölgeyi terk edincekendi haline bırakılmış, iklim vedoğa şartları nedeniyle harapolmuştur. Dicle kenarında birbahçenin içinde yıkık durumdabulanan tarihi yapı kalıntıları bubahçenin manastıra ait olduğunudüşündürmektedir.

Kozluk(Hezo) KalesiKozluk, Kale Mahallesi’ndePersler tarafından dinî bir merkezolarak kayalık bir tepe üzerineinşa edilmiştir. Kale, Ortaçağ’dayakından geçen İpek Yolu’nunönemli bir üssü olarak bölgeyikontrol eden bir konuma

gelmişti. Uzun yıllar Persler’ebağlı kalan kale, 639 yılında İyazBin Ganem komutasındakiMüslüman orduları tarafından elegeçirilmiştir.

Rabat Kalesi Kozluk’un 18 km. kuzeyinde,Yan›kkaya (Rabat) Köyü’ndeBizanslılar tarafından 4. yüzyılınsonunda yapılmıştır. Erzenbölgesinin hakimiyetini korumakamacıyla Sason, Kozluk veBitlis’te inşa edilen kalelerdenbiridir.

KandilKalesi Kozluk’un 6 km. kuzeybat›s›nda, Bölükkonak Köyü’nüngüneyindeDoğal bir tepe üzerinde bulunanbu kale, 4. yüzyılın ilkçeyreğinde Romalılar tarafındaninşa edilmiştir.

Beksi Kalesi Sason’un 7 km. kuzeybat›s›nda,Meydanok Da¤›’n›n güneyyamac›nda, Bekifl Köyüyak›n›ndaBizanslılar tarafından inşa edilenkale kısmen harap durumdadır.Vadiye hakim yamaçlarda,kuvvetli bir savunma taktiği ön

9

8

7

6

5

Rabat Kalesi

Kozluk(Hezo)Kalesi

BATMAN 11/15/07 6:57 PM Page 103

104 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

planda tutularak yapılmıştır. Elegeçirilmesi çok zor olan birtopografik yapıya sahiptir.

BozikânKalesi Sason’un 25 km. kuzeyinde,Kaleyolu Köyü’ndeRoma dönemine ait olan bu kale dediğer kaleler gibi 4. yüzyılyapılarındandır. Doğudan batıyaulaşımı sağlayan İpek Yolu’nun bubölgedeki kontrolünü sağladığıtahmin edilir.

PertükânKalesi Sason’un 4 km. güneybat›s›ndabulunan Tekevler Köyü’nündo¤usundaKale, oldukça harap durumdadır.Ulaşımı kolay olduğu için tarihtekiçatışmalarda birçok kez eldeğiştirdiği anlaşılır. Kaleduvarlarındaki yer yer çökme veaçılan büyük gedikler, kaleninsavaşlarda odak noktası olduğunugöstermektedir.

MemikanKöprüsüGarzan Çay› üzerinde Köprünün 6. yüzyıldaMüslümanların bölgedehakimiyetinden sonra ya da antikdönemden kalan eski bir köprününenkazı üzerine inşa edilmiş olduğudüşünülmektedir. MemikanKöprüsü, bu bölgeden geçen İpekYolu’nun, geçit vermeyen GarzanÇayı üzerinden karşıya bağlantısınısağlayan stratejik bir noktasında yeralır. İlkçağ’dan Ortaçağ’ın ilkyarısına kadar özellikle beyliklerarası ticari ilişkilerin sağlanmasındahizmet vermiştir. Bugün oldukçaharap vaziyettedir.

SeyyidlerKöyüSeyyid Bilâl türbesine ev sahipliğiyapması sebebiyle bölgede,Seyyidler Köyü olarak bilinen vekutsal kabul edilen Vergili Köyü,tarihi dokusuyla da ünlüdür. Köyünçevresinde çok sayıda mağara,tarihi hanlar ve su değirmenlerivardır. Her yıl Eylül ayının ikincihaftasında bu köyde Seyyid Bilâl’ianma günleri düzenlenir.

14

13

11

10

MalabadiKöprüsüBatman-Silvan-Diyarbak›rkarayolunda, Batman Çay›üzerindeDünyadaki taş kemerliköprüler içinde kemeri engeniş olan MalabadiKöprüsü, MostarKöprüsü’nün ikizi olarakkabul edilir. 1147 yılındaArtuklular’dan Timurtaş binİlgazi bin Artuk tarafındanyaptırılmıştır. Köprünün enönemli özelliği, suyun ikiyakasını düz bir çizgi olarakdeğil, kırıklar yaparakbirleştirmesidir. Köprününher iki girişinde han odalarıvardır. Ayak kısımlarındadiğer önemli Artukluköprülerinde de bulunan veburçları simgeleyen,ellerinde bugüntanımlanamayan nesnelerbulunan insan figürlerivardır.

12

BATMAN 11/15/07 6:57 PM Page 104

105B A T M A N ’ I N G Ö R Ü L E C E K Y E R L E R ‹

150 metre uzunluğunda,7 metre genişliğinde olanköprünün orijinali renklitaşlarla inşa edilmiştir.

BATMAN 11/15/07 6:58 PM Page 105

106 G Ü N E Y D O ⁄ U A N A D O L U R E H B E R ‹

Hal›c›l›kBatman ve çevresinde en yaygınel sanatı olarak halıdokumacılığı yapılır. Bugüngeleneksel tezgahların yerinikilim ve halı dokuma tezgahlarıalmıştır. Halı ve kilimleryurtiçinde ve yurtdışındapazarlanmaktadır.

Batman kültürü

Batman’ın yöresel oyunlarıGüneydoğu AnadoluBölgesi’nin figür ve ritminitaşır.Oyunlar, oyuncularınsıralanış biçimine göresınıflandırılır.Düz çizgi biçimindeoynanan oyunlar: Girani,Govend, HırpaniYarımay şeklinde oynananoyunlar: Delilo, Dıpe, KızKaçırmaHalka biçiminde oynananoyunlar: Gazele, DoldurhanKarşılıklı düz sıra biçimindeoynanan oyunlar: Teşi,Çepik, Şimle

Halk oyunlar›

Keçi ve koyun derisinden yapılan davul, erik veya gürgen ağacındanyapılan zurna, su kabağından yapılan, balık derisi ile kaplanankemençe ve gümüşle süslenen def oyunlara en çok eşlik edençalgılardır.

BATMAN 11/15/07 6:58 PM Page 106

107B A T M A N K Ü L T Ü R Ü V E M U T F A ⁄ I

Batman mutfa¤›Batman mutfağı bölgenin karakteristik özelliklerini taşır.Burada yöreye ait köftelerin, kebapların, sebze yemeklerininhemen hepsi yapılır. Koyun eti ve bulgur Batman Mutfağı’nınana malzemeleridir.

Perde Pilav›Siirt’in yöresel yemeği olan vekültürel mesajları barındıranPerde Pilavı, komşu ilBatman’da da sıklıkla yapılır.Perde Pilavı’nda pirinç, tavuk,badem, kuş üzümü, fıstık gibimalzemeler yer alır.

Köfteler Çiğ köfte ve içli köfte gibibölgeye has köfteler Batmanmutfağında da yer alır.

Bal›kFırat’a has bir balık türü olan,Dicle’nin sularında da yetişentatlı su balığı Şabut lezzetli etiyleHasankeyf çevresinde en çoktercih edilen balık türüdür.

Ekmekİlçe ve köylerde rastlanan, kıçılve tiftik denilen taş fırınlardayapılan ekmekler ve yöreye özgütandırlarda pişirilen tandırekmeği Batman’ın mutfağındaönemli bir yer tutar. Tandırekmeği, yere çukur kazılarakyapılan, bir tür küçük fırın olantandırlarda pişirilir.

BATMAN 11/15/07 6:59 PM Page 107