Upload
vuongthuy
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Chorobotwórczość, metody wykrywania i identyfikacji prątków
i bakterii atypowych (riketsje, chlamydie i mikoplazmy)
Beata Sokół-Leszczyńska
Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej WUM
Choroby powodowane przez prątki
• Mycobacterium tuberculosis Complex tuberculosis• M. bovis
• M. bovis BCG GRUŹLICA• M. africanum
• M. microti
• M. canetti
• MAIC komplex (Mycobacterium avium-intracellulare complex)
• M. kansasii
• M. scrofilaceum
• M. fortuitum Kompleks MOTT (Mycobacterium other than tuberculosis)
• M. chelonae
• M. marinum MYKOBAKTERIOZY
• M. leprae trąd
PROFILAKTYKA
• W Polsce - szczepionka BCG (Bacille - Calmette - Guerin)
Czynniki chorobotwórczości prątków gruźlicy
• Substancje obecne w ścianie komórkowej i warstwie otoczkowej:
• KWASY MYKOLOWE -
• kowalentnie związane z arabinogalaktanem do peptygoglikanu
• SULFATYDY - Hamują fuzję fagosomu do lizosomu
• arabinozydy,
• mannozydy
czynnik wiązkowy - CZYNNIK WIĄZKOWY
• powierzchniowy glikolipid występujący tylko u szczepów chorobotwórczych
• hamuje migrację leukocytów, aktywuje makrofagi i limfocyty T, odpowiada za tworzenie ziarniniaka
• LIPOARABINOZYDY
• polisacharydy hamujące aktywację makrofagów poprzez indukcję wydzielania TNF przez interferon (gorączka, wyniszczenie, martwica tkanek)
Prawdopodobieństwo, wystąpienia zakażenia :
• Zakaźności osoby z gruźlicy
• Środowisko, w którym nastąpiło narażenie
• Czas ekspozycji
• Wirulencja prątków gruźlicy
Najlepszym sposobem, aby zatrzymać transmisję jest:
• Izolować osoby zakaźne
• Zapewnienie skutecznego leczenia osób zakaźnych jak najszybciej
Drogi szerzenia się gruźlicy płuc
Gruźlica pierwotna
• Prątki są w jądrach kropelkowych
• osadzają się w dolnych płatach płuc w makrofagach
• kwasy mykolowe zawarte w ścianie komórkowej prątków
• umożliwiają bakteriom przeżycie wewnątrzmakrofagów i namnażanie się
• niezakażone makrofagi odgradzają się i niszczą zakażone makrofagi
• tworzą się serowate ziarniniaki
• ulegają zwłóknieniu, zwapnieniu (gruzełki) zawierające wewnątrz uśpione prątki
• można wykryć komplex Ghon’a (zwapniałe gruzełki płucne+wnekowe węzły chłonne)
• ulegają rozprzestrzenieniu się drogą naczyń krwionośnych, limfatycznych i tworzą gruzełki pozapłucne
• aktywację LiT można wykryć za pomocą próby tuberkulinowej
Gruźlica popierwotna
• Gruźlica pierwotna przechodzi w postać popierwotną
• najczęściej na skutek reaktywacji uśpionych prątków
• reaktywacja prątków w gruzełków szczycie płuca (wysokie stężenie tlenu sprzyja temu procesowi)
• odpowiedź ze strony makrofagów - tworzą się duże serowate ziarniniaki
• tworzą się jamy w płucach
• rozsiew drogą naczyń krwionośnych i limfatycznych (prosówkowata postać gruźlicy)
Gruźlica pozapłucna, popierwotna
Inne miejsce zostają zajęte, gdy dochodzi do reaktywacji prątków
zawartych w gruzełkach pozapłucnych lub na skutek rozsiewu z płuc
• ośrodkowy układ nerwowy
• dróg moczowych (nerki)
• przewodu pokarmowego
• węzłów chłonnych, np.: jamy brzusznej
• śledziony
• układu krążenia
• kości (kręgosłupa)
• stawów : biodrowego, kolanowego, skokowego, śródstopia
• inne: oka, jamy ustnej, gardła krtani
Do rozwoju gruźlicy predysponuje
Zakażenie HIV
Terapia dużymi
dawkami
kortykosteroidów lub
innymi lekami
immunosupresyjnymi
np..: prednizon,
antagoniści TNFά
Przeszczep narządu
Cukrzyca
choroby nerek
Nowotwór
Niska masa
Choroby w obrębie
przewodu
pokarmowego
Gruźlica
lokalizacja Częstość
Postać płucna płucna Najczęstsza
Postać pozapłucna•krtań
• węzły chłonne
• opłucna
• mózg
•nerki
•kości
•stawy
• dróg moczowych
• przewód pokarmowy
•inne: oka, jamy ustnej, gardła
Częściej występują
•HIV(+)
•Immunosupresja
•Dzieci
Gruźlica
prosówkowa
Drogą krwi rozsiana
po całym organizmie
rzadko
MOTT----- Grupy wg Runyona
(na podstawie zdolności do tworzenia barwnika i szybkości wzrostu)
• Fotochromogenne - wytwarzające żółte lub pomarańczowe karotenoidy tylko po ekspozycji na światło
• skotochromogenne, wytwarzają barwniki
zarówno ma świetle, jak i w ciemności
• niefotochromogenne, nie wytwarzają barwników
• Szybkorosnące
• Wolnorosnące > 7 dni (najczęściej 2-8 tygodni)
• Szybkorosnace < 7 dni (najczęściej 2-3 dni)
Mykobakteriozy
• Zapalenie węzłów chłonnych
• Zakażenie rozsiane
• Zakażenie w obrębie kości i stawów
• Zakażenie w obrębie skóry i tkanek miękkich
Rozpoznawanie gruźlicy
• badanie radiologiczne
• badanie bakteriologiczne
• gruźlica układu oddechowego - plwocina u dorosłych
• - popłuczyny żołądkowe u dzieci
• gruźlica węzłów chłonnych - treść węzła
• gruźlica opłucnej
• gruźlica otrzewnej wysięk
• gruźlica jamy stawowej
• gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - płyn m/rdz
• bronchoskopia
• stwierdzenie zmian gruźliczych, pobranie materiału
Identyfikacja prątków
• Preparat barwiony metoda Ziehl-Neelsena
• Test przesiewowy -immunofluorescencja bezpośrednia ze swoistą surowicą
• homogenizacja i dekontaminacja (NaOH)
• posiew na podłoże Lowensteina-Jensena
• charakterystyka biochemiczna
• badanie lekowrażliwości
NOWE PRZYSPIESZONE METODY
• izotopowy system Bactec 460-Tb
• fluorescencyjny zestaw hodowlany MGIT
(Mycobacterium growth indicator tube)
• sondy genetyczne
• PCR
• chromatografia gazowa
(trzeba wpierw wyhodować szczep)
Rola czynnika wiązkowego
w mikrobiologicznym rozpoznawaniu gruźlicy
• Mikrohodowla na szkiełku
podstawowym zanurzonym w
płynnej pożywce
• Czynnik wiązkowy powoduje
charakterystyczne równoległe
układanie się komórek
prątków, które tworzą długie,
splątane wężowate sznury
• Po 10-14 dniach hodowli widać
je w preparacie
• Wcześniejsze rozpoznanie!
Bakteriologiczne monitorowanie leczenia
przeciwprątkowego
• zawsze należy dążyć do bakteriologicznego potwierdzenia
rozpoznania gruźlicy
• badanie wstępne
• koniec wstępnej fazy leczenia, tj koniec 2 m-ca leczenia
• na początku 5 m-ca leczenia
• koniec leczenia (po 6 miesiącach - nowe zachorowanie
po 8 miesiącach - wznowa)
• po 3 badania bakterioskopowe i posiewy!!!
Leczenie gruźlicy
• Skojarzone, 2-4 leki
Leki I rzutu:
• etambutol, pirazynamid, izoniazyd, streptomycyna,
rifampicyna
Leki II rzutu:
• cykloseryna, etionamid, kapreomycyna, kwas
paraaminosalicylowy, fluorochinolony
Lekooporność
pierwotna
Spowodowana przez transmisję
lekoopornych prątków na drodze
człowiek-człowiek
Lekooporność
wtórna
Nabycie oporności podczas leczenia
przeciwprątkowego:
• pacjentowi przepisano niewłaściwe
dawkowanie
LUB
• pacjent nie przyjmował leków wg
zaleceń lekarza
Lekooporność prątków
Oporność na
pojedynczy lek
Oporność na jeden spośród wszystkich
leków stosowanych w leczeniu
Oporność przynajmniej na 2 leki spośród stosowanych w leczeniu (ale nie jednocześnie na izoniazyd i
rifampicynę)
Wielolekooporność
MDR (Multi drug
resistance)
Oporność na izoniazyd i rifampicynę
Szeroka
oporność
XDR(Extreme drug
resistance)
Oporność na izoniazyd i rifampicynę,
PLUS dowolny fluorochinolon ORAZ
przynajmniej jeden spośród 3
podawanych dożylnie(np.: amikacyna,
kanamycina lub kapreomycyna)
Lekooporność prątków
Mycobacterium leprae - prątek trądu
• zakażenie drogą kropelkową
• Nie rośnie na podłożach sztucznych
Chorobotwórczość Mycobacterium leprae
• Glikolipidy występujące w ścianie komórkowej
• Umożliwiają przeżywanie i namnażanie się wewnątrzkomórkowe
• Enzymy rozkładające rodniki nadtlenkowe
Ogniska endemiczne trądu
• Basen Morza Śródziemnego
• Nowa Kaledonia (Oceania)
• Archipelag Komoro (Ocean Indyjski)
• Madagaskar
• Bamako (Mali)
• Dakar (Senegal)
• Madras, Raipur, Kanpur (Indie)
Postaci trądu:
Tuberkuloidowa - z charakterystycznymi plamkami na tułowiu, twarzy, kończynach
Lepromatyczna - z charakterystycznymi zmianami na
tułowiu, twarzy, kończynach
• Rozsiew droga krwi, chociaz nie dochodzi do zajęcia narządów wewnętrznych
Graniczna - zniekształcenie twarzy
• zniekształcenie twarzy
LECZENIE - wiele miesiecy, a nawet lat: rifampicyna, sulfon, klofazymina
Chlamydie
• ciałka elementarne - zakaźne
• ciałka retikularne - niezakaźne
Chlamydophila pneumoniae
• atypowe zapalenie płuc
• zapalenie obocznych zatok nosa
• zapalenie gardła
• zapalenie oskrzeli
• zapalenie rogówki (u dzieci)
Diagnostyka bezpośrednia zakażeń powodowanych przez C. trachomatis
• zastosowanie hodowli komórkowych - wtręty (barwienie jodem)
• ELISA
• PCR, LCR
Diagnostyka pośrednia -poszukiwanie przeciwciał klas: Ig M, Ig G
• p/ MOMP
• p/LPS
• metodami: IF, ELISA, OWD
Leczenie
• Tetracykliny
• erytromycyna
• fluorochinolony
Diagnostyka bezpośrednia zakażeń powodowanych przez
C. trachomatis
• zastosowanie hodowli komórkowych - po zabarwieniu
w mikroskopie świetlnym widoczne wtręty (barwienie jodem -
wtręty zawierają glikogen), barwienie wg Giemzy)
• Immunofluorescencja pośrednia (DFA)
• Odczyn immunoenzymatyczny (EIA)
• PCR, LCR
25
Chlamydiozy
Gatunki Choroby
C. trachomatis
Serotypy (D-K)
Serotyp L1, L2, L3
•Jaglica (serotyp A-C)
•nierzeżączkowe zapalenie
cewki moczowej
•śluzoworopne zapalenia
szyjki macicy
•zapalenie jajników, jajowodów
(prowadzące do niepłodności)
•Zakażenia odbytnicy
(stosunki analne)
•Wtrętowe zapalenie spojówek
•Zapalenie płuc u noworodków
•ziarnica weneryczna pachwin
C. pneumoniaeZapalenie zapalenie
gardła, oskrzeli, płuc
C. psittaci Choroba papuzia
26
Objawy kliniczne zakażeń powodowanych
przez C. trachomatis
Lokalizacja
zakażeniaPowikłanie Następstwa
Zapalenie spojówek
Zapalenie cewki
moczowej
Zapalenie odbytu
Zapalenie najądrzy
Zespół Reiter’a
niepłodność (rzadko)
Przewlekłe zapalenie
stawów (rzadko)
Zapalenie spojówek
Zapalenie cewki
moczowej
Zapalenie odbytu
Zapalenie szyjki
macicy
błony śluzowej
macicy
zapalenie jajowodów
Zapalenie wątroby
Zespół Reiter’a
(rzadko)
Niepłodność
Ciąża pozamaciczna
Przewlekły ból w
miednicy
Przewlekłe zapalenie
stawów (rzadko)
Zapalenie spojówek
Zapalenie płuc
Zapalenie gardła
przeziębienie
Przewlekła choroba
płuc?rzadko
Mężczyźni
Kobiety
Niemowlęta
Zakażenia powodowane przez
C. trachomatis
u noworodków
Okołoporodowe objawy kliniczne:
• Wtrętowe zapalenie spojówek
• zapalenie płuc
u dzieci
• infekcje układu moczowo-płciowego
• zazwyczaj bezobjawowe
• transmisja z matki na dziecko
• Przemoc seksualna
Chlamydophila psittaciOrnitoza = choroba papuzia
• zapalenie płuc szerzące się drogą
kropelkową
• naturalnym gospodarzem są ptaki
• obecność chlamydii stwierdza się: w
wydzielinie nosowo-gardłowej ptaków,
pył zawierający odchody
Riketsje
• Gram-ujemne
• pasożyt wewnątrzkomórkowy
• cytotoksyczne działanie
lipopolisacharydu na śródbłonek
naczyń krwionośnych
• mają własny metabolizm
• nie rośnie na podłożach sztucznych
• antygeny fazy I i fazy II
Gorączka Q
Źródło zakażenia:
• chore zwierzę,(bydło, owce, kozy, dzikie zwierzęta),
• zakażone mleko, płyn owodniowy, krew łożyskowa, łożysko chorych zwierząt
Wektor: kleszcze
Rezerwuar:
• dzikie zwierzęta, małe gryzonie, przeżuwacze
• zwierzęta domowe: bydło kozy, owce
Drogi zakażenia:
• kropelkowa, przez uszkodzona skórę, pokarmową
• Ostre zakażenia:
• Grypo - podobna infekcja
• atypowe zapalenie płuc
• Przewlekłe zakażenia dają odległe objawy:
• zatorowe zapalenie płuc
• zator mózgu
• kłębuszkowe zapalenie nerek
• zapalenie wsierdzia
• zapalenie mięśnia sercowego
• uszkodzenia płodu, poronienia
Mikrobiologiczna diagnostyka
gorączki Q• Poszukiwanie przeciwciał (w III tygodniu): immunofluorescencja
pośrednia, odczyn wiązania dopełniacza, ELISA
• Izolacja riketsji na:
• worku żółtkowym
• zwierzętach (myszy, szczury)
• hodowlach komórkowych
• Wykrycie DNA (metoda PCR)
• Wykazanie obecności swoistych przeciwciał (immunofluorescencja pośrednia lub badanie immunoenzymatyczne)
• Wykazanie obecności drobnoustrojów w tkance za pomocą technik immunochemicznych
• PCR
• Mikroskopia elektronowa
• Surowice parzyste, badanie w odstępie 3-6 tygodni
• W ostrej fazie choroby miano przeciwciał p/antygenom fazy drugiej jest znacznie wyższe niż miano przeciwciał/antygenom fazy pierwszej
• W chorobie przewlekłej jest wyższe miano p/antygenom fazy pierwszej niż p/ AG fazy drugiej
• Miano może świadczyć o zakażeniach w przeszłości, głównie na obszarach wiejskich, rolnicy.
• U zdrowych osób, miano IgG przeciwko antygenom fazy II >1:128 lub niższe
Rokowanie
• 50% przypadków – samoistne wyleczenie
• 2% - ciężkie przypadki
zapalenie wsierdzia (śmiertelność): 35-55%
• 50-60% wymaga wymiany zastawki
Grupa durów wysypkowych
Choroba Brill - Zinsera Ricketsia prowazaeki
• przenosiciel: wesz odzieżowa
• Występowanie: cały świat
• Odczyn Weil Felixa - diagnostyka serologiczna
Dur endemiczny (szczurzy, miejski) Ricketsia mooseri
• przenosiciel: pchła
• Występowanie: cały świat
Grupa gorączek plamistychGorączka plamista gór Skalistych• Ricketsia rickettsi
• wektor: kleszcze
• rezerwuar: gryzonie
• Występowanie: półkula Zachodnia
Gorączka plamista guzkowa - (marsylska, kleszczowa, południowo afrykańska, indyjska)
• Rickttsia conori
• wektor: kleszcze
• rezerwuar: gryzonie
• Wystepowanie: Kraje śródziemnomorskie, Afryka , Indie
Dur kleszczowy Queenslandzki
• R. australia
• przenosiciel: kleszcz
• wystepowanie: Australia
Dur kleszczowy syberyjski - (północno-azjatycki)
• R. sybirica
• przenosiciel: kleszcze
• występowanie: pólnocne USA, Rosja
Dur zaroślowy (tropikalny) Orientia tsutsugamushi
• wektor: roztocze, pajeczaki
• rezerwuar: małe gryzonie
• wystepowanie; Azja, Australia
Erlichiozy
Erlichioza monocytarna - Ehrlichia chaffeensis
• wektor : kleszcze
• rezewuar: jelenieErlichioza granulocytarna - Ehrlichia phagocytophila,
E. Equi
• czynnik HE (human granulocytic ehrlichiosis agent)
• wektor : kleszcze z rodzaju Ixodes
• rezerwuar: myszy, szopy
• czynnik HE (human granulocytic ehrlichiosis agent)
• wektor : kleszcze z rodzaju Ixodes
• rezerwuar: myszy, szopy
• Ehrlichia sennetsu
• wektor: nieznany
• rezerwuar: surowe mięso ryb
Bartonellozy
Choroba kociego pazura - Bartonella henselae
• wektor : pchła kocia
• rezerwuar: kot
Gorączka okopowa (pięciodniowa) - Bartonella quintana
• wektor i rezerwuar:
• wesz odzieżowa
• człowiek
• pchła kocia
• występowanie: Europa Środkowo-wschodnia, południowa Afryka, Meksyk
MYKOPLAZMY Mycoplasma pneumoniae• nie mają ściany komórkowej (oporne na działanie antybiotyków, które
ingerują w syntezę ściany komórkowej)
• drobnoustroje adherują do nabłonka układu oddechowego, hamują ruch rzęsek, uszkadzają śluzówkę
• zapalenie tchawicy i oskrzeli oraz atypowe zapalenie płuc
• rosną na podłożu Hayflicka (charakterystyczna morfologia)
Diagnostyka pośrednia
Przeciwciała (IgM, „zimne aglutyniny”) OWD z antygenem M
Miano patognomoniczne:
• > powyżej 1:256
• lub 4-krotne narastanie w ciągu 5-7 dni
• lub spadek po chorobie
• Immunoelektroprecypitacja (Ig M)
• Odczyn hemaglutynacji biernej
• Leczenie• Tetracykliny - dorośli
• erytromycyna - dzieci
Kolonie M. pneumoniae
na podłożu Haylicka
Mykoplazmy inne
• Ureaplasma urealyticum
• Mycoplasma hominis
• mogą występować w drogach moczowo-płciowych zdrowych osób,
• powodować zakażenia narządów płciowych, niepłodność
• mogą być chorobotwórcze dla noworodków (wcześniaków)
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
• gorączka połogowa