EZKIAGA ARQUITECTURA SOCIEDAD Y TERRITORIO, S.L.

2014KO AZAROA

I. INFORMAZIOA ETA DIAGNOSTIKOA

GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURAREN LURRALDEAREN ZATIKO PLANA

BEHIN BETIKO ONESTEKO AGIRIA

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

i

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

I. INFORMAZIO ETA DIAGNOSTIKOA AURKIBIDEA

I Lurralde Azterketa

1. 1. Aktibo Naturalak eta Ingurune Fisikoa ............................................. 1

1.1. Sarrera ........................................................................... 1 1.2. Ingurumen dinamikak ..................................................... 2 1.3. Osagai biozenotikoa: aniztasun faktorea ...................... 4 1.4. Landa ingurunearen kudeaketa ..................................... 5 1.5. Antolaketa Proposamenaren oinarriak ........................... 7

2. Lurralde Egitura eta Lurzoruaren Erabilerak .................................. 31

2.1 Lurzoruaren erabileren espazio antolaketa eta lurralde egituraren ezaugarri nagusiak ................................................. 31

3. Garraio Azpiegituren Sarea .......................................................... 37

3.1. Mugikortasun eskaeraren analisia ............................... 37 3.2. Bizikletaz ibiltzeko bide sarea ...................................... 42 3.3. Errepide sarea .............................................................. 42 3.4. Trenbide sarea ............................................................. 45 3.5. Garraio kolektiboa ........................................................ 46 3.6. Portuak ......................................................................... 47 3.7. Diagnostikoa ................................................................ 47

4. Energia eta Baliabideak. Oinarrizko Zerbitzu Azpiegituren Sarea 48

4.1. Sarrera ......................................................................... 48 4.2. Horniduraren sarea ...................................................... 51 4.3. Saneamenduaren sarea ............................................... 52 4.4. Hondakinak .................................................................. 52 4.5. Lurzoru kutsatuak ......................................................... 53 4.6. Energia ......................................................................... 54

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

ii

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

4.7. Energia elektrikoaren banaketa-sarea ......................... 54

5. Ekipamenduak ............................................................................... 58

5.1. Hezkuntza-ekipamendua ............................................. 58 5.2. Osasun-ekipamenduak ................................................ 68 5.3. Kultura-ekipamendua ................................................... 72 5.4. Kirol-ekipamenduak ..................................................... 75 5.5. Gizarte-zerbitzuetako ekipamenduak ........................... 78

II Azterketa sozio-ekonomikoa

1 Dinamika Demografikoa ................................................................ 86 2 Egitura ekonomikoa: Ingurumen kalitatea lehiakortasun faktoretzat..

................................................................................................. 92

2.1 Espezializazio ekonomikoaren eredua ......................... 92 2.2 Eskualde Egitura produkzio-sistematzat ...................... 95 2.3 Iraunkortasuna bermatu beharra, turismoaren

garapenean... ..................................................................... 98 2.4 Merkataritzaren atomizazio handia .............................. 99 2.5 Lan-merkatuaren ezaugarriak .................................... 100 2.6 Ekonomian eta lurraldean garrantzi handia duen lehen sektorea .................................................................................. 102

3 Sektore Ekonomikoetarako Estrategiak, Irizpideak eta Jarduketa-

ildoak ............................................................................................. 109 3.1 Lehen Sektorea. Ingurumen- eta lurralde-eginkizunaren

sustapena. .................................................................. 109 3.2 Bigarren Sektorea, Merkataritza eta Hirugarren Sektorea

.................................................................................... 112

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

iii

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

III Hirigintza Azterketa

1 Indarrean dagoen Udal Planeamendua ....................................... 129

1.1 Sarrera ....................................................................... 129 1.2 Eremua ....................................................................... 129 1.3 Udal-planeamenduaren eraketa Gernika-Markinako

Eskualde Egituran ...................................................... 129 1.4 Indarrean dagoen planeamendua .............................. 130 1.5 Lurzoruaren sailkapena indarrean dagoen planeamenduan

................................................................................... 132 1.6 Egoitza-lurzorua ......................................................... 133 1.7 Jarduera ekonomikoetarako lurzorua ......................... 134 1.8 Lurzoru urbanizaezina ................................................ 135

2 Kultura ondarea ........................................................................... 136 3 Etxebizitza eta higiezin merkatua ................................................ 142

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

1

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

I. LURRALDE AZTERKETA

1. AKTIBO NATURALAK ETA INGURUNE FISIKOA

1.1 Sarrera Aktibo naturalak eta ingurune fisikoa aztertu eta diagnostikoa egiterakoan hainbat

sinesmenen multzoa baliatu da abiapuntu gisa; multzo horren oinarrian, hain zuzen

ere, lurraldea eta paisaia euskarri edo agertoki aldaezin hutsak ez izateari dagokion

ideia dago. Aitzitik, egitura jakin batzuen arabera kudeatu eta mantendutako espazioak

dira; zonalde honen kasuan, nekazaritza espazioak eta baserria dira funtsezko egitura

horiek. Ingurumena faktore erabakigarria da bizi kalitatean eta garapen ekonomikoan,

eta konfiguratzen dituen balioek gizarteak baztertu ezin duen eskubide bat osatzen

dute (Ingurugiro Eskubidearen inguruko Bizkaiko Adierazpena).

Ingurumena babestea sektore eta lurralde mailako politika guztietan integratu behar

da, baita jarduerak planifikatu eta lokalizatzea ere (Europako Batasunaren

Ingurumenari buruzko VI. Ekintza Programa). Eragin negatiboa saihesteko harago jo

behar da, ingurunean esku-hartze positiboak eginez.

Garapen Iraunkorrerako Euskal Ingurumen Estrategiak (2002-2020) 5 helburu finkatu

zituen:

1) Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasuntsuak bermatzea.

2) Baliabide naturalak eta hondakinak arduraz kudeatzea.

3) Natura eta Biodibertsitatea Babestea: bultzatzeko balio bakar bat.

4) Lurralde-oreka eta mugikortasuna: ikuspegi komuna.

5) Aldaketa klimatikoaren gaineko eragina mugatzea.

Helburu horiekin batera beharrezko bost baldintza daude:

1) Ingurumen aldagaia beste politika batzuetan integratu behar da.

2) Indarrean dagoen legedia eta horren aplikazioa hobetu behar dira.

3) Merkatua bultzatu behar da ingurumenaren aldeko jokabidea izan

dezan.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

2

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

4) Gaitu eta erantzukidetasuna eman behar da, eta jokabideak aldatu

behar dira iraunkortasunerantz.

5) Ingurumen arloko ikerkuntza, garapen teknologikoa eta berrikuntza.

2007-2010 urteetarako EAEko Ingurumenari buruzko II. Esparru Programan helburu

estrategikoak ezarri ziren helburu horietarako.

1.2 Ingurumen dinamikak

Gernika-Markinako Eremu Funtzionalaren egitura geomorfologikoa bi egitura ardatz

handik definitzen dute, ipar antiklinorioak eta Bizkaiko sinklinorioak, hain zuzen ere.

Egitura lerro horiek lurraldea antolatzen dute NW-SE noranzkoko lerrokatze

topografikoetatik abiatuz; jarraipena eten egiten da, hainbat gorabehera txiki

daudelako. Lurraldea altitude moderatuko mendien mosaiko gisara dago eratuta,

malda gogorreko herrialde menditsuaren itxura emanez. Horren haritik, zeharkako

noranzkoan ibai sarea gainjarrita izatea ere lagungarria da. Itsasbazterreko eremuak,

itsas eta kontinente dinamikak elkartzeak, aberastasun handia dakar ekosistema

arloan; zenbait puntu bereziki nabarmenak dira, esaterako Oka, Lea eta Artibai ibaien

estuarioak.

Prozesu eta arrisku geomorfologikoak dira DOTen funtsezko kezketako bat; hain

zuzen ere, Antolaketa Kategorien gainetik dagoen baldintzetako bat da. Arrisku

geomorfologikoak garrantzitsuak dira litologia oso zaurgarriak daudelako; horietan,

testura ezaugarriak gehitu zaizkie haustura edo estratifikazio maila altuari edo

makurdura eta malden arteko kointzidentzia. Horrez gain, lurzoruen erabilerek

eragindako arriskua ere aipa daiteke, esaterako pixkanakako atzeratzea eta baso

autoktonoak ordezkatzea baso eta nekazaritza erabileren truke; horrek ere eragin

argia izan du higaduran eta mugimendu handietan. Baso erabilerak (trataera

oldarkorrarekin) landaredi paisaia aldatzen du eta gaitasun agrologikoak txikitzea

ekartzen duten higadura prozesuak sorrarazten ditu. Ingurune geomorfologikoa oso

ezegonkorra da, eta prozesu bereziki gogorrak ditu malda eremuetan. Ibai prozesu eta

hegalen artean ezartzen den elkarreraginak ibai ibilguen higadura indarra areagotzen

du. Horrenbestez, baso jardunean hobekuntzak ezari behar dira eta arrisku kartografia

zehatza behar da. Arrisku handi hori ez dago lotuta ikuspegi naturaletik ingurune

hauskor batekin. Hortaz, ingurumenaren ikuspuntutik berreskuratzeko gaitasun

handiko ingurunea da, erabilera oldarkorrak desagertzen badira.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

3

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Euri asko eta tenperatura leunak daudenez, urteko oreka hidriko positiboa posible da.

Hala ere, eurien dinamikak eragin zuzena du ibai ibilguetan; hala, bat-batean asko haz

daitezke edo agorte nabarmenak izan, horrek dakartzan ondorio negatiboekin.

Zonaldeko ibaiek nahiko uholde izaera dute, eta hortaz, uholde arrisku nahiko altua

dute. Uholdeen ondorioak desberdinak dira ertzen tratamenduaren arabera. Oka

ibaiaren kasuan, ibar oso okupatuekin, kalte ugari gerta daitezke, 1983. urtean ikusi

zen moduan. Ertzen tratamenduak arriskua gutxitzea dakar Lea ibaiaren arroan.

Artibai ibaiak tarteko arriskua du, ibai ertzetan finkatutako herriguneetan zenbait puntu

gatazkatsu daudelako. Zonaldeko ibai sistemen ingurumen egoera, oro har, Bizkaiko

ibai gehienena baino hobea da; badaude, hala ere, arazoak dituzten zenbait ibilgu eta

zonalde. Okako Unitate Hidrologikoak, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako ardatza izan

arren, ingurumen arazo larriak ditu, Gernika-Lumo aldetik hainbat isurketa tarteko.

Urdaibai Biosfera Erreserbako Saneamendu Integralaren Lurralde Ekintza Planeko

aurreikuspenak betearazi ahala (2006an onetsitako plana), konpontzen joango da

ibilgailuetako egoera txarra. Zonaldeko gainerako ibilguek ere badute arazoren bat

kutsadurarekin, Leak salbu. Ibai asko legez babes bereziko ibilgu gisa jaso dira;

Okaren unitate hidrologikoa, esaterako, Natura 2000 Sarean Kontserbazioko Eremu

Berezi (KEB) gisa dago jasota.

Lur azpian hainbat akuifero dago, harkaitzen izaera dela eta; iragazkortasun handia

dute, eta eremuek haustura handiak dituzte. Horregatik, badirudi epe ertaineko

hornidura bermatuta dagoela. Hala ere, badirudi zenbaitek industria, nekazaritza edo

abeltzaintza jatorriko kutsadurarekin arazoak dituela. Oro har, ibilgua ona izaten da,

baina batzuetan baliteke kontsumorako ezgaitzat jotzea. Jarduerak lokalizatzea eta

isurketak kontrolatzea bereziki zaindu behar dira akuiferoen zaurtasunarekin.

EAEko Itsasertza Babestu eta Antolatzeko Lurralde Plan Sektorialak Eremu

Funtzionaleko kostaldearen zati handi bati Babes Berezi Zorrotzaren kategoria eman

zion. Tarte zabal bat Natura 2000 Sarearen barruan dago.

Urdaibaiko Biosfera Erreserbari espazio natural bereziak gehitu behar zaizkio, San

Juan de Gaztelugatxe-Matxitxako, Otoioko mendia eta itsaslabarra, Sollube-Garbolako

trokak eta Oiz mendia. Aktibo ekologikoak aurrera egiteko aukera garbiak eskaintzen

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

4

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

ditu, kudeaketa, babes eta zaintza egokiak aplikatuz gero eta irizpide horiek aintzat

hartuz antolaketa eta garapen jardunetan.

1.3 Osagai biozenotikoa: aniztasun faktorea

Azken mendeetan, gizakiaren jardunaren ondorioz baso masa autoktonoek nabarmen

egin dute atzera. Eremu funtzionaleko hariztiak murriztu eta lursail txikietan gelditu

dira, habitat naturala neurri handienean galdu duen fauna komunitateetako baten

azken txokoa osatuz. Artadi kantauriarrek, balio agrologiko txikiagodunak, orban

handietan bizirautea lortu dute, kontserbazio maila onargarrian. Ohitura tradizionalak

baztertu izana eta Urdaibaiko Biosfera Erreserbak sistema natural horiei ematen dien

babesa faktore positiboak dira formazio horien kontserbaziorako. Gainerako baso

naturalen presentzia oso txikia da, ia testigantza hutsekoa kasu batzuetan: pagadiak,

ameztiak, erlaitzeko eta karezko amildegi-oinetako baso mistoak (bereziki

interesgarriak, lursail hauskorretan hazten direlako) eta haltzadiak (honako hauek ere

balio geoekologiko handidunak). Baso autoktonoek bertan behera utzitako azalerarik

gehienak, gaur egun, basoko landaketek eta belardiek okupatzen dituzte; baina

oraindik ere zuhaitz- eta sastraka-eraketak daude lurraldean sakabanatuta

(gehienetan, baso klimazikoen ordezpeneko lehenengo etapak), horietako asko

92/43/CEE Zuzentarauak komunitate intereseko habitat gisa identifikatutakoak. Aintzat

hartu behar da baso lursailaren eraketan eta kontserbazioan duen eginkizuna eta

erreserba genetikoari dagokion ikuskera.

Belar eraketek Eremu Funtzionalaren paisaia osatzen lagundu dute; protagonismo

berezia izan dute larre eta labore atlantikoek. Baso landaketen ondoren, gaur egungo

paisaiaren osagai bereizgarrienetako bat dira; aldi berean, zonaldeko ekosistema

aberatsenetako batean sortzen dira, eta espezie ugariri aterpea eta elikagaiak ematen

dizkiete.

Paduretako landarediak, kostaldeko itsaslabarrek, kostaldeko hareatzak eta

kareharrizko harkaiztietako landaredi multzoek interes naturalistiko, geoekologiko eta

paisaiari dagokion interes paregabea erakusten dute. Larre eta baso landaketak

nagusi diren landaredia paisaian erlikia natural horien balioa gailentzen da; erlikien

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

5

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

geroa Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren antolakuntza eta kudeaketa tresnen esku

dago, baita beste espazio aintzatetsi batzuen esku ere.

1.4 Landa ingurunearen kudeaketa

EAEko esparru atlantikoaren barruan landa eremu gisa sailka daitekeen espazioren

bat baldin bada, hori Eremu Funtzionalaren barruan dago kokatuta. Landa izaera hori

maila altuagoan gorde da, hain zuzen ere, Eremu Funtzional honen hainbat sektore

handi nahiko toki eszentrikoan kokatuta daudelako, hazkunde ekonomikoa bildu

duten ardatz eta nodoekiko dagokienez. Landa mundu horretan baserria da

protagonista nagusia; paisaiaren zati formal izatetik paisaiaren ekoizpen tresna

izatera igaro da. Baserria nekazaritza ustiapen gisa ulertu behar da; lursailak ditu

atxikita eta lursail espazio horren antolakuntza lursailak nekazaritza aldetik erabili eta

kudeatzearen araberakoa izango da.

Bai DOT dokumentuan, bai EAEko Landa Garapen Iraunkorrerako 2000-2006

Planean zenbait helburu ezarri ziren baserriak zaintzeko, nekazaritza eta abeltzaintza

alderdiei dagokienez baserriak dituen eginbeharrengatik, baita ingurumenari,

lurraldea kudeatzeari eta arlo sozial eta kulturalari dagokienez ere. Horretarako,

landa eremu bizi bat beharrezkoa da, baserri bat bertan izanik, maiz bigarren diru-

sarrera izan ohi dena.

Bizkaian, 2010ean nekazaritza arloko biztanleria okupatuaren tasa %0,77koa bazen

ere (baxua), multzo funtzionalean % 4,09koa zen; are gehiago, zenbait udalerritan

datua zifra hori baino altuagoa da. Datuak nabarmen murriztu dira azken hamarkadan,

argi dagoenez Europako zati handi batean bezala, nekazariak zahartu direlako eta

berrikuntzarik egon ez delako.

Eremu Funtzionaleko zenbait sektore handi urrun izateari esker espazio baliotsuak

gordetzea posible izan da, baina herritarren utzikeria areagotu egin ohi da, eta, hala

nekazaritza jarduna beharrezkoa da, bigarren mailan bada ere, ingurumen eta paisaia

balioak gordetzea bermatzeko. Hala, nekazarien belaunaldi berriak etortzea sustatu

behar da, bai laguntza ekonomikorako bideen bitartez, bai legediak ezarritako Mendiko

Nekazaritzako erregimen malguagoa finkatuz. Badira beste faktore mugatzaile batzuk

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

6

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

ere, esaterako nekazaritza azalera erabilgarria mugatua izatea, edota baserrien

dimentsioetan minifundiorako joera egotea (horrek lehiakortasuna zailtzen du).

Jarduera uzteko dinamikak, 1980ko hamarkadan hasitakoak, berdin jarraitzen du, eta

itxierek ez dute ekarri zabalik dirautenek ustiategiak eskuratzea. Jabetzaren kontzeptua

aurka dugu. Sektore urbanizatuetatik hurbileko zonetan, belardiak bertan behera uzten

ari dira, lurzorua birkalifikatzeko itxaropenen eraginez; izan ere, horren ondorioz,

jabeek ez diete errentamendu kontraturik egiten lurralde-oinarria aldatu beharra duten

baserritarrei; ekialdeko sektorean, berriz, gehienbat haranik itxienetan, belardietan

pinu-landaketa berriak hedatzeko prozesua ikusten da.

Dinamika hori, hala ere, norabidez alda daiteke; horretarako, nekazaritza sektorerako

estrategikoak diren eremuen zonifikazioa egin beharko da, eta eremu horiek zaindu eta

gordetzeari lehentasuna eman beharko zaio, beste erabilera batzuen gainetik.

Errendimendu handiko koniferoen azaleren hazkundea ere mugatu egin beharko da;

zelaiei eutsi beharko zaie, edo, behintzat, birpopulatzeko espezieak baso potentzialari

egokitzea lortu beharko da. Nekazaritza ustiaketari dagokionez, baserrien

bideragarritasunaren mende dago ez soilik sektorearen geroa, baita lurraldearen

kudeaketa integral eta iraunkorra edota estetika eta kultura balio handiko paisaiei

eustea ere.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

7

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1.5 Antolaketa Proposamenaren oinarriak

LZPk hurrengo helburuak zehaztu ditu. Horietako bakoitzak ondorio positibo zuzenak

edo zeharkakoak eragin beharko ditu multzo osoan, baita, azken buruan, lurralde

eredu iraunkorra lortzeko ere, arlo ekonomikoan, sozialean eta ingurumen arloan,

horixe baita Lurraldearen Zatiko Planaren azken xedea, eta ingurune naturalak eta

landa inguruneak betebehar erabakigarria dute horretan.

Planteatutako helburuak lortzeko proposatutako neurri aktibo gehienak gainjarritako

baldintzatzaileen eraginpeko esparru eta lurzoruen kategoriei lotutako xehetasun gisa

jaso dira.

1.5.1 Natura Inguruneko lurzoruen kontserbazioa, hobekuntza eta, behar bada, susperraldia, babesturiko eremu naturalen eta balio natural bereziko beste batzuen arteko lotura bermatzeko helburua kontuan hartuta

Planeamendu orokorra

Helburu orokorra bi helburu espezifikotan zehazten da: (1) lurraldeko elementuak,

prozesuak eta balio naturalak kontserbatzea, eta (2) lurraldean narriatuta edo

narriatzeko prozesuan dauden elementuak, prozesuak eta balio naturalak hobetzea

eta suspertzea. Kasuan kasuko kategoriak hartu dira kontuan, baita Korridore

Ekologikoen gainjarritako baldintzatzailea ere; intereseko espazio naturalen arteko

lotura lurralde aldetik bermatzeko balio dute horiek; baita Fauna Intereseko Eremuak

eta mehatxatutako florari dagokionez Intereseko Eremuak ere.

Complementariamente al establecimiento de las directrices y criterios generales

formulados, se han identificado estrategias de desarrollo y, en su caso, líneas de

actuación.

Babes Berezia duten lurzoruetan, salbuespen gisa eta soilik arrazoi justifikatuekin,

landaredi naturalean esku-hartze garrantzitsuak eragingo dituzten jarduketak egin

ahalko dira, esaterako:

a) Pisu handiko makineria, baso-soilketa edo erabilera aldatzea. Horrelako

jarduketetan, kasu bakoitzean administrazio eskudunak baimendu beharko ditu eta

irizpide hauen arabera justifikatu beharko dira: pertsonak eta ondasunak babestea,

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

8

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

baso masa mantenduz (izurriteak eta suteak), edo behar bezala argudiatutako beste

kausa batzuk.

b) Ekologia- nahiz paisaia-ezaugarriak eta baliabideen izaera zein hauskortasuna

kontuan hartuta, halako lurzoruetan larratze estentsiboari eta larredien erabilerari

lotutako jarduerak baino ez dira onargarriak, baita erlategiak ere; beraz, debekaturik

daude abeltzaintza-ustiapenari lotutako eraikuntza eta azpiegitura berri guztiak,

abeltzaintza estentsibo tradizionalekoak izan ezik; esaterako, bordak, hesiak eta

uraskak.

c) Zona hauetarako oso komenigarria da jabe diren norbanakoek eta erakunde

publikoek halako larre-baliabideak antolatzea eta arautzea, mendien foru-

administrazioarekin batera; betiere, ustiapen ordenatua sustatuko da, neurririk gabeko

ustiapen estentsiboei dagokienez, azken horiek gehiegizko abeltzaintza-kargak eragin

ditzaketelako, leku eta urtaro jakinetan.

d) Horrelako larreetan dauden hostozabal autoktonoen ale solteak eta arboladi txikiak

babestuko dira; basoko jarduerak eta artzaintza jarduna baimenduko dira, betiere

geroa arriskuan jartzen ez badute. Basoei dagokienez, jarduketa bakarra egurra

batzea izango da, eta debekatuta daude baso-erabilerari lotutako azpiegitura guztiak.

Eremu eta espezie horiek kontserbatzeko, lurraldearen kudeaketa integrala egin behar

da. Horretarako, jardueren egokitzapena ebaluatu behar da, kasuan kasuko eremuek

behar duten babes mailaren arabera; eremu horiek ingurumen-unitate koherente baten

zatitzat hartzen dira.

Estrategiak eta jarduketa-ildoak

Ingurumena kontserbatzeko, hobetzeko eta suspertzeko helburu horiek lortzeko,

lehenengo eta behin, zehazturiko kategorietarako eta gainjarritako

baldintzatzaileetarako ezarritako jarraibideen eta arauketen esparrua aplikatu behar

da.

Gainera, zenbait estrategia eta jarduketa-ildo planteatzen dira, eta horiek formulaturiko

helburuak lortzeko balio estrategiko handiko esku-hartze positiboko ekintzatzat

interpretatu behar dira.

Honako hauek hartu dira kontuan:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

9

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

a) Natura-ingurunea babesteko eta kudeatzeko sistema finkatzea.

LZP lurralde-antolamenduko agiria da, eta jarduketa eta esku-hartze

sektorialak integratzen ditu, hain zuzen ere, baliabide eta espazio naturalak

kontserbatzeari lotutakoak. Indarrean dauden babes-ekimenak (Urdaibai

Biosfera Erreserba, Gaztelugatxeko Biotopoa) eta proposamen irmoak

(Natura 2000 sarea) jasotzen ditu, eta horiek, beste espazio batzuekin

batera, babes-balio handiko esparrutzat hartzen ditu.

Estrategia hori ondo garatzeko, proposaturiko arauketa aplikatu behar da,

eta horrek aukera ematen du babestu beharreko espazio naturalen multzoa

lurralde-antolamenduko tresna baten bidez integratzeko, politika sektorialek

sorturiko irizpideak eta balioak kontuan hartuta.

b) Natura-espazio nagusien kontserbazio aktiboa egitea

Estrategia orokor hau jarduketa-ildo espezifikoetan gauzatzen da, Espazio

Naturalen da Babestutako Berebiziko Elementuen eta Babes Bereziko

Lurzoruen barruan jasotako espazio naturalen mota bakoitzerako. Estrategia

honek garatzen dituen jarduketa-ildo batzuk balio jakineko beste zenbait

espazio naturaletan ere aplikagarriak dira, horiek talde honen barruan

sartuta egon ez arren. Gehienetan, ekintza positiboko kasuak dira.

Azaldutakoaren arabera, honako jarduketa-ildo hauek zehaztu dira:

- Hostozabal-masa autoktonoak kontserbatzea. Hostozabal

autoktonoak eta euren balio naturalak kontserbatzeko (zentzu zabalean,

eginkizun ekologikoa kontuan hartuta), beharrezkoa izan daiteke

horretarako esku-hartze ekintza positiboak garatzea. Halako jarduketak

finantzatzeko balizko iturrien artean, aipagarria da LGIP deritzona eta

horren arauzko garapena, baita beste agiri sektorial batzuk ere; horien

artean, aipagarria da EAEko Baso Plana, eta, horren barruan,

kontserbazioko eta hobekuntzako ekintzak daude jasota, bertako 1.

helburuan: zuhaitzak dituzten mendien dibertsitatea eta iraunkortasuna

bermatzea, basoko lurraldea eta ekologia- nahiz paisaia-jarraipena

mugatuz, antolatuz eta egituratuz.

Honako ekintza hauek formulatzen dira:

· Mehatxatutako espezieen kontserbazioa

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

10

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Mehatxatutako espezieen kontserbazioa antolaketari gainjarritako

baldintzatzaile gisa ezarri da, Euskal Herriko Natura Babesteko

ekainaren 30eko 16/1994 Legean finkatutako oharrak errespetatuz, baita

mehatxatutako espeziei dagokienez indarrean dauden kudeaketa planak

ere.

- Zona hezeak kontserbatzea. Eskualde Egiturako hezeguneak

kontserbatzeko ekintza espezifikoak formulatzeari dagokionez, egokitzat

hartzen da Zona Hezeen Lurraldearen Arloko Planan jasotako

proposamena.

- Gernikako itsasadarreko padurak eta belardi hezeak

kontserbatzea. Onuragarritzat hartzen da itsasadarreko habitat

komunitario asko kontserbatzea, horiek eremu hau Natura 2000 Sarean

sartzeko proposamena justifikatu baitute; beraz, onartu egin behar da

interesgarriak direla Eskualde Egiturako elementu eta balio naturalak

kontserbatzeko eta hobetzeko helburua bete ahal izateko. Padurak eta

belardiak babestutako lurzoruen taldeko kategoriaren batean sartzen

dira, eta, horrenbestez, hori garatzeko neurriak eta jarduketak

aplikagarriak dira kategoria horietan.

c) Eremu natural narriatuak hobetzea eta suspertzea

Planteamendu honen ardatz nagusia LZP honetan gure eremu naturalen

funtzio aniztasuna betetzea da, eta horrek aukera eman behar du euren

funtzio ekologikoen kontserbazioa eta hobekuntza honako honekin

bateratzeko: gizarte osorako beharrezkoak diren ondasunen eta zerbitzuen

sorkuntzarekin. Hamarkada honetan, eremu jakinari lotutako balio naturalen,

sozioekonomikoen eta kulturalen integrazio gero eta handiagoa egon da, eta

aipagarriak dira baliabide naturalak kontserbatzeko, antolatzeko edo modu

arrazionalagoan ustiatzeko garatu diren ekintzak.

Suspertzeko eta ingurumena hobetzeko ekintzak planteatzen dira,

Ingurumen Hobekuntza kategoriaren barruan, narriaturik dauden

eremuetan, lurzoru gutxi dutenetan edo higadura handikoetan; horietan

ingurumena lehenbailehen lehengoratu behar da, baliabidea ez galtzeko.

d) Kalitatezko nekazaritza eta abeltzaintza ekoizpenak eta nekazaritza

eta abeltzaintza kudeaketa iraunkorra laguntzea eta sustatzea

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

11

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Nekazaritzako nahiz Abeltzaintzako eta Landazabaleko babes-

lurzoruetarako planteatu arren, tokiko abere-arraza batzuen

mantenamendurako laguntza ere jasotzen da hemen. Nekazaritza- eta

ingurumen-neurri hau honako hau sustatzeko formulatu da: abere-arraza

autoktonoen kontserbazioa (behiak, ardiak eta zaldiak) eta erkidego-interesa

duten habitat “erdi naturalak” mantentzeko nahiz hobetzeko (Habitaten

Zuzentarauaren I. eranskinean jasotako habitatak).

Helburu hau lortzeko, ezinbestekoa da nekazaritza- eta abeltzaintza teknikak

iraunkortasuna aintzat hartuta sustatzea eta ezartzea, jarduerak

ingurumenean izan ditzakeen eragin kaltegarriak ahalik eta gehien

murrizteko eta balizko ingurumen-hobariak lortzeko, horiek zentzu zabalean

hartuta (aniztasun biologikoa, paisaia, etab.). Horrela, justifikaturik dago

estrategia honen formulazioa, eta hori, berriz, zenbait jarduketa-ildoren eta

ekintzen bidez garatzen da.

- Laborantza-lurrak ongarritzeko, konpostaturiko hondakin organikoak

erabiltzea, kutsagarriak izan daitezkeen nekazaritza-hondakinak

ongarritzat balio handia duten produktu bihurtzeko. Aplikagarria da

Eskualde Egituraren barruan, gehienbat belardietan eta larredietan, hau

da, Nekazaritzako nahiz Abeltzaintzako eta Landazabaleko kategorian,

eta, neurri txikiagoan, bertako basoetan eta habitetan.

- Ustiapen estentsiboa larredien zonan. Jarduketa hau aplikatzearen

eraginezko ingurumen-hobariak anitzak dira; besteak beste, lagungarria

da landa-paisaia tradizionala mantentzeko eta natura-ingurunea

babesteko zein hobetzeko, batik bat sute- eta higadura-arriskuei

dagokienez; hortaz, helburu horiek lortzeko ere lagungarria da.

- Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenetako elementuak eta balio

naturalak mantentzea eta hobetzea, eta landa-egitura ere bai:

mendiko larredien kontserbazio aktiboa. Neurri honen helburua

mendiko larredien erabilera iraunkorra bermatzea da; horietariko

gehienak bertako basoak eta habitetako antolamendu-kategorian sartu

dira, eta erkidego-intereseko habitat motak dira; horrenbestez, neurri

hau aplikatzeak eragin ona izango du halako habitatak dituzten

eremuetan. Natura 2000 Sareko espazioak dituen edozein antolamendu-

kategoriatan aplikatuko da (babesturiko eremu naturalak, eta, bestela,

horien babes-eremuak).

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

12

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1.5.2 Gainazaleko eta lurpeko uren kalitate mailak mantentzea eta, behar bada, suspertzea, baliabide naturaltzat eta ingurumen-bektoretzat duten dimentsioa modu integratuan hartuta.

Planteamendu orokorra

Helburu hau estu lotuta dago eremu jakinetarako egindako proposamenekin, adibidez,

urbazterreko zonetarako eta hezeguneetarako egindakoekin. Eremu Funtzionaleko lur

azpiko eta lur gaineko uren arazo nagusia kutsadura da. Uren hainbat kutsadura iturri

daude; nagusia industria eta hiri jatorriko kutsadura da. Bada beste kutsadura iturri bat

ere, produktu fitosanitario jakin batzuk erabiltzetik eta abeltzaintza jardueratik beratik

eratorritako nekazaritza kutsaduraren prozesuei dagokiena (lausoa), hain justu ere,

baina eragin mugatuagoa dute. Bi arazo horiei aurre egiteko kasu bakoitzerako

estrategia egokiak aplikatu behar dira.

Lurraldearen Zatiko Planak estrategiak, ekintzak eta arauketak ditu gainazaleko eta

lurpeko uren kalitate baxuaren arazoa konpontzeko, prebentzio-printzipioa aplikatuta,

kutsadura-arazoei dagokienez. Antolamendu-kategorietan jasotako jarduera- eta

erabilera-arauketa, izatez ere, LZPk uraren kalitatea hobetzearen arloan egindako

ekarpena da. Hain zuzen ere, aipagarriak dira Basoko, Nekazaritzako nahiz

Abeltzaintzako eta Landazabaleko kategoriei eta Babes Bereziko Lurzoruei buruzko

arauketa batzuk.

Halaber, saneamendu- eta arazketa-azpiegituren arloan ere ekintzak garatu behar

dira, LZP honek oinarrizko azpiegiturei buruzko xedapenetan gaiari buruz

adierazitakoarekin koherentzian.

Gainazaleko urak babesteari dagokionez, helburu orokorra, eta, beraz, Gainazaleko

Uren Babes kategorian ageri dena, ibaien eta erreken ertzak babestea da, zona oso

ahulak baitira ikuspegi ekologikotik begiratuta; izan ere, interes handiko zonak dira,

biodibertsitatearen erreserbak izateko eta higaduraren prebentziorako, baita (zeharka)

uholdeen eraginen prebentziorako ere. Ibaietako eta erreketako landaredia osatzen

duten habitatak Habitaten Zuzentarauko I. eranskinean jasota daude, eta, hortaz, esan

daiteke neurri hau garatzeak ondore onak izango dituela ikuspuntu ekologiko batetik.

Bestalde, neurri honek eragin ona izango du uren kalitatea hobetzeko helburu orokorra

lortzearen arloan.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

13

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Uren kalitatea mantentzearen eta hobetzearen helburu orokorra eta planteaturiko

estrategiak nahiz ildoak, oro har, lurralde osoan aplikatzeko modukoak badira ere,

Akuiferoen Kutsadurarekiko Eremu Zaurgarriak deritzon gainjarritako

baldintzatzailearen eraginpeko lurzoruak dira sentikorrenak. Baldintzatzaile horren

eraginez, lehenengo eta behin, arauketa bereziak onartu behar dira, beraren izaera

aintzat hartuta.

a) Baldintzatzaile honen eraginpeko lurzoruetako nekazaritzako, abeltzaintzako eta

basoko jarduerak garatzeko, aplikagarriak dira Nekazaritza Jardun Onen Kodeko

irizpideak eta arauketak, herbiziden, fitosanitarioen edo ongarrien bidezko

tratamenduen arloan, eta akuiferoak kutsatu ahal dituzten dosiak ekidingo dira.

b) Zona hauetan simaurtegi berriak, minden hobiak, lurperatzeko hobiak edo

kutsagarriak sortu ahal dituzten beste abeltzaintza-ustiapen batzuk eraikitzeko,

kontuan hartu beharko dira administrazio sektorial eskudunak gaitasunari eta

diseinuari buruz ezartzen dituen neurriak, akuiferoen kutsadurarik eza bermatzen

dutenak, Nekazaritza Jardun Onen Kodeko gomendioak eta 141/2004 Dekretuak

(abeltzaintzako ustiapenen arau teknikoak, higieniko-sanitarioak eta ingurumenekoak

ezarri dituena) horri buruz ezarritako neurriak beteta, baita martxoaren 9ko 165/99

Dekretuak ezarritakoak beteta ere (jarduera-lizentzia lortzetik salbuetsita dauden

jardueren zerrenda ezarri duen dekretua).

c) Akuiferoen Zaurgarritasun Eremuak gainjarritako baldintzatzailearen eraginpeko

hirigune eta landa guneetan kokatutako hornidurak eta azpiegiturak. Lehentasunezko

izaerarekin, honako gune hauek aipatu behar dira: Gernika-Lumo, Busturia, Lekeitio,

Markina-Xemein eta Ereñoren eta Lekerikaren arteko ezarkuntzak. Saneamendu-

sarea premia ahalik eta handienarekin garatu behar da, Eskualde Egiturako benetako

beharrizanetara egokituta; gainera, dinamizatu egin behar dira planeamendu

sektorialean ezarritako hondakin uren araztegien proiektuak.

Azpiegitura egokiak baserrietan eta nekazaritza-ustiapenetan, Akuiferoen

Kutsadurarekiko Zaurgarritasuna deritzon gainjarritako baldintzatzailearen eraginpeko

zonetan, baina baita jarduera gehien trinkotuta duten eremuetan ere.

d) Zaurgarritasun altuko eremuetan instalatutako zabortegiak birkokatzea, lixibiatuak

akuiferoetara iristeko arriskuagatik, horrek lur azpiko baliabide hidrikoa egoera onean

izatean eragiten duen mehatxuagatik, kasuan kasuko azterlanetan oinarrituz.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

14

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Ibaiak suspertzeko ekintzen helburua ibilguen eta urbazterren prozesu naturalak

lehengoratzea da, oreka ekologikoa lortzeko eta ekosistematzat duten

funtzionamendua berreskuratzeko.

Behin betiko lehengoratzea, berriz, ibaiak narriatu baino lehenagoko formak eta

prozesuak berreskuratzen dituenean lortzen da. Hala eta guztiz ere, kasurik

gehienetan, prozesu naturalak berrezarri baino ez da egiten, horiek uholde-lautadako

oraingo erabilerekin bateragarriak direnean, funtzionamendu ekologikoaren zati bat

suspertuz.

Ibaiaren funtsezko bi elementu horiek suspertzea (ibilguen erregimena eta ibai-

espazioa) ibaiak lehengoratzean lortu beharreko lehenengo helburua da, eta bertara

bideratuko dira suspertze horretarako esleitzen diren ahalegin eta inbertsio guztiak.

Ibai-ertzak suspertzeko ekintzaren helburua ibaiek lurraldean beti izan duten

protagonismoa berreskuratzea da. EAEko ibaien oraingo narriadura eragin duten

prozesuak asko izan dira, euren historia fisikoaren eta giza historiaren arabera.

Betidanik, batez ere azken mende erdian (teknologiaren nagusitasuna, ibaien

kudeaketan), ikuspegi produktibista nagusitu da; hain zuzen ere, ibaiek ura hornitzeko

iturritzat duten balioa baino ez da aintzat hartu, energia potentziala eta zinetikoa

lortzeko sistematzat dutena, edo uholdeak husteko bidetzat dutena, eta, sarritan,

ahaztu egin dira espazio publikotzat duten balioa eta espazio horietan jarduera asko

garatzeko aukerak.

LZP honek ibaiei beste ingurumen-balio batzuen jatorritzat ematen dien arreta kontuan

hartuta (espezieen aniztasunik handiena, ebokazio-ahalmen handiko paisaiak,

sistemaren funtzionamendu hidrologikoa ―uholde-lautadan akuiferoak kargatuta―,

horrek uholdeen eraketa atzeratzeko duen gaitasuna, etab.), ibai-ertzak suspertzeko

ahalegina funtsezko elementua da egiten diren proposamenetan.

Hiriguneetan bermatu beharreko ertzak hirigunea egituratzeko benetako ardatzak

dira, eta eragin handia dute inguruko egituran; sarritan, gainera, hiriaren benetako hiri-

kalitatearen zuzeneko erantzuleak dira, horren alderdi estetikoak, eremu hauetan, uren

kalitatea galtzearekin batera narriatu baitira. Kalitatea murriztearen ondorioz, kasu

askotan, hirien eraketan bizkarra eman zaie espazio horiei; hain zuzen ere, hiriaren

barruan balio handiko espazio naturalak badira ere, hondakinezko espaziotzat hartu

eta, beraz, “tratu txarra” eman zaie.

Hiriguneetan uholdeak bideratzeko eta horien aurka defendatzeko lanetan

planteaturiko arazo nagusien artean, aipagarria da udal-planeamenduaren barruko

integrazio eza, eta, batez ere, obrek ibilgutik askaturiko lurren etorkizuneko

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

15

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

aprobetxamendurik eta jarduketen aurreikuspenik eza, paisaia-balio handiko hiri-

espazioak sortzeko; adibidez, parkeak, jolas-eremuak, egoteko eremuak, etab. LZP

honen proposamenek hiri-ahalmen handiko espazio horietara eraman nahi dute arreta.

Estrategiak eta jarduketa-ildoak.

Uren kalitatea kontserbatzeko eta suspertzeko helburuei lotutako erabileren eta

jardueren arauketak ezarri ondoren, jarduketa-ildoak formulatu eta horiek helburuak

benetan lortzeko moduan garatzen dira.

a) Erreken eta ibai-ertzen kontserbazioa.

EAEko Ibai eta Erreka Ertzen Lurraldearen Arloko Planean jasotako

kontserbazio-proposamenak dira aplikagarriak.

b) Narriaturiko eremu naturalak hobetzea eta suspertzea

- Urbazterrak birlandatzea, horiek lehentasunezko jarduketa-eremutzat

hartuta.

- Suspertu beharra duten ertzak suspertzea eta hobetzea. Obra-

hondakinen, hondakindegien, indusketen, betelanen, bideratze-lanen eta

halakoen eraginez narriatuta dauden lurrak dira, baita dena-delakoagatik

kalitate ekologikoa murriztuta duten eta suspertze aktiboa behar duten

lurrak ere.

- Hiriguneetako ertzak suspertzea eta hobetzea. Hiriaren egituran eta

irudian eragina duten lur narriatuak dira (besteak beste, eraikin berezi

batzuetan nabarmendutako narriadura), eta, oro har, ibilguetatik hurbil

dauden eremuetako lur narriatuak (narriaturik eta hiri-tratamendu barik

dauden espazioak, hormetako pitzadura, zimendatze-arazoak,

iragazpenak); kasu askotan, ibaia dragatzeko lanen eta ibilguetarako

hormak zimendatzearen ondoriozkoak izaten dira; halaber, aipatzekoak

dira hautaturiko materialen ikusmen-eragina eta ertzak berriro haztearen

eraginezko gatazkak.

c) Gutxieneko emari ekologikoak mantentzea eta kutsadurako eremu

nahiz gune nagusiak zehatz identifikatzea eta ebaluatzea.

- Gutxieneko emari ekologikoak, ekosistemen ohiko funtzionamendua

bermatu ahal dutenak; bateragarria da baliabidearen erabilera

iraunkorrarekin, giza hornidura segurtatzeko. Kantauri Ekialdeko

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

16

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoak gutxieneko emari

ekologikoak ezartzen ditu bere atal arauemailearen 3. kapituluan.

- Isurketen jatorria zehatz identifikatzea, ikerketaren bitartez, isurketa

asko oraindik ere kontrolik gabeak baitira; halaber, egoeraren ebaluazio

objektiboa egitea, jarraibideak eta arauketak formulatu baino lehen.

d) Saneamendu- eta arazketa-azpiegiturak lehentasunez garatzea,

gunerik arazotsuenetan eta isolaturiko baserrietan

Uren kutsadura-arazoak, Eskualde Egiturako ibai-ardatz batzuetan eta

itsasertz-zerrendako sektore jakinetan eragina dutenak, prebentzioaren

bidez konpondu behar dira, uretako elementu kutsagarrien metaketa

handiak arautzeko baliabidearen egoera hobetzen joateko aukera ematen

duten zuzkidurak sortuta. Zuzkidurak eta azpiegiturak egokitzeko

lehentasunezko eremuak, oro har, Akuiferoen Kutsadurarekiko Eremu

Zaurgarriak deritzon gainjarritako baldintzatzailearen eraginpeko eremuetan

dauden hiriguneak nahiz landaguneak eta isolaturiko baserriak izango dira,

baina Eskualde Egiturako lurralde osoan azpiegitura egokiak zuzkitu beharra

hartu behar da kontuan.

Honako jarduketa-ildo hauek sartzen dira:

- Industria eremuetako zuzkidurak. Lehentasuna eman behar zaio

kutsadura-ahalmenik handiena duten industriak arazketa-kolektoreetara

eta araztegietara lotzeari, horietan arazketa-sistema egokiak

instalatzeko behar diren pizgarri ekonomikoak sustatuta eta aurreikusita;

halaber, horien funtzionamendu egokia ere kontrolatu egin behar da

(ingurumen-zaintzako mekanismoen ezarkuntza).

- Hiri-ertzen berrerabilera eta hobekuntza, oinezkoen bideak eta hiri-

fatxadak balioztatzeko lagungarriak diren ekipamenduak ezarrita,

egoitzakoak eta industriakoak; horretarako, lorategiei lotutako hirigintza-

lanak egin, urbazterreko landaredia zaindu eta paisaia-integrazioa

egingo da.

e) Nekazaritza-kutsaduraren mailak murriztea, batez ere nekazaritza-

eta abeltzaintza-jardueran erabilitako konposatu nitrogenatuen eta

lixiben eraginezkoa.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

17

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduerari lotutako ur-kutsadurako arazoak

berariaz konpontzeko balio duen estrategia behar da.

Estrategia horren garapena estu lotuta dago nekazaritza- eta abeltzaintza-

jarduera iraunkorraren helburuaren barruan identifikaturiko jarduketa-ildoekin

eta ekintzekin. Hain zuzen ere, aipagarria da Euskal Autonomia Erkidegoko

Nekazaritza Jardun Onen Kodearen benetako ezarkuntza; halaber,

nekazaritza-ustiapenaren eskalako helburu espezifikotzat, aipatzekoa da

ingurumen-eraginerako arriskurik handienak sortzen dituzten nekazaritza-

eta abeltzaintza-jardueren kontrol zorrotza.

f) Akuiferoak zaintzeko sistema ezartzea, eta, batez ere, nekazaritza-

eta abeltzaintza-ustiapenetako putzu eta erakarpen txikiak

zaintzeko sistema

Putzu eta erakarpen berriak sortzeko, indarrean dagoen legerian

ezarritakoaren arabera, baimen bereziak behar dira. Era berean, maila

piezometrikoen bilakaeraren jarraipena sustatu behar da, gehienbat

erakarpen-dentsitaterik handieneko eremuetan eta Akuiferoen

Kutsadurarekiko Eremu Zaurgarriak deritzon gainjarritako baldintzatzailearen

eraginpeko eremuetan; izan ere, baliabide hidrikoaren murriztapenak eragin

kaltegarria izan dezake elementu kutsagarrien metaketan, hau da, uren

kalitatean.

1.5.3 Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduera mantentzea eta suspertzea, sektore ekonomiko garrantzitsua baita landa-inguruaren bizitasunerako, eta garrantzi handiko funtzioak baititu baliabide naturalen erabileraren, paisaiaren kontserbazioaren eta kudeaketaren eta lurraldearen nortasuna zaintzearen arloan.

Planteamendu orokorra

Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduera mantentzearen aldeko apustua, gehienbat

baserriaren inguruan egituratuta (baserria Eskualde Egiturako oinarrizko ustiapen-

unitatetzat hartuta), ekonomiari eta lanari lotutako zergatien eraginezkoa da; eta, batez

ere, baserriak honako arlo hauetan duen eginkizun protagonistaren eraginezkoa:

lurzoruaren erabileretan, baliabide naturalen kudeaketan, eraikitako ondarean, landa-

paisaiako oinarrizko egituretan (bideak, zedarriak, ustiapenari erantsitako eraikuntzak,

lurzoruaren erabileren mosaikoa) eta lurraldearen nortasunaren zaintzan, batik bat,

Eskualde Egiturakoak bezalako ezaugarri geografikoak dituen espazio batean.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

18

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Nekazaritzako nahiz Abeltzaintzako eta Landazabaleko antolamendu-kategorietako

lurzoruak zehazten dituzten nekazaritza- eta abeltzaintza-funtzioak eta nortasuna

mantentzeko, komenigarria da:

a) Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenari lotutako bizitzeko eraikuntza berriak

beharrezkoak direla eta jarduera jakinari lotuta daudela justifikatzea, nekazaritzaren

arloan eskumena duen edozein foru-administraziok emandako ziurtagiriaren bidez.

b) Paisaian eta ingurumenean eragin kaltegarririk ez sortzeko (lurraldean eraikitako

elementu txikien barreiaduraren ondoriozko eraginak), komenigarria da ustiapenari

lotutako eraikuntzarik txikienak (adibidez, minden biltegiak edo siloak) eraikin nagusia

hartzen duen lursailaren perimetroaren barruan kokatzea.

c) Abeltzaintzako instalazioei dagokienez, euren tamaina ustiapen-aziendaren

dimentsioetara egokitzeaz gain, beharrezkoa izango da honako hauek bizigarritasun-

baldintzen, hondakinen tratamenduaren eta osasunaren arloan ezartzen dutena

betetzea: Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteari buruzko 3/1998 Lege

Orokorra, eta abeltzaintza-ustiapenen arau teknikoak, higieniko-sanitarioak eta

ingurumenekoak ezarri dituen irailaren 22ko 515/2009 Dekretua.

d) Nekazaritza-lurzoruetan, belardietan eta larredietan mindak ongarri naturaltzat

erabiltzeari dagokionez, Eusko Jaurlaritzaren 390/1998 Dekretuak ezarritako irizpideak

bete behar dira; dekretu horren bidez, urak nekazaritza-jardueretako nitratoekin

kutsatzearekiko Zona Zaurgarriak adierazteko arauak eman dira, eta, gainera,

Nekazaritza Jardun Onen Kodea onetsi da.

Eraikuntzek paisaian duten ikusmen-eragina ahalik eta gehien murrizteko, landarezko

hesien edo pantailen ezarkuntza eskatu ahal izango da (gomendio hori hemen eta,

batez ere, paisaiaren defentsaren helburuarekin egin daiteke).

Estrategiak eta jarduketa-ildoak.

Formulaturiko helburua garatzeko, estrategiak eta horiek garatzen dituzten jarduketa-

ildoak ezarri dira. Planifikazio sektorialeko agirietan jasotako ekintzak identifikatzeko

eta integratzeko ahalegina egin da; horien artean, aipatzekoa da Euskal Autonomia

Erkidegoko Landa Garapeneko 2007-2013 Programa.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

19

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

a) Landako biztanleen bizi-kalitatea hobetzea, batez ere azpiegitura-

zuzkidurei eta ekipamenduei lotutako irizpideak aintzat hartuta.

Landa-inguru bizia eta dinamikoa mantentzeko, ezinbestekoa da bertako

biztanleen bizi-kalitatea hobetzea, hori funtsezkoa baita biztanleriaren eta

nekazaritzako nahiz abeltzaintzako jardueren mantenamendua bermatzeko.

Horrenbestez, azpiegituren eta ekipamenduen zuzkidura egokia aztertu behar

da.

Identifikaturiko jarduketa-ildoak zehazteko, diagnostiko-fasean lorturiko

emaitzak eta proposamen-agiri sektorial batzuk hartu dira aintzat, eta, horien

artean, aipagarriak dira Urdaibai Biosfera Erreserbako Jarduera

Sozioekonomikoen Harmonizaziorako eta Garapenerako Programa; izan ere,

babesturiko espazio horrek LZPk antolatu beharreko lurraldearen zati oso

handia betetzen du.

Honako jarduketa-ildo hauek zehaztu dira:

- Landa populazioen zerbitzuak eta ekipamenduak hobetzea. Landa

populazio txikietarako ur hornidura eraikitzea eta hobetzea bezalako

ekintzak, landa eremuak elektrifikatzea, landa eremuetako

saneamendua, landa posta eta nukleo txikien gasifikazioa.

- Baserriaren egoitza-kalitatea hobetzea. Nekazariaren esku zenbait

zerbitzu (albaitaritza, osasun-zerbitzuak, etab.) jartzeko neurriak

sustatuko dira, irisgarritasuna eta garraioak hobetuta; horrela,

nekazaritza- eta baso-azalerak hobetu ustiatu eta baserriak berreraiki

egingo dira, Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeko 30.

artikuluan ezarritakoaren arabera.

- Landa-inguruan informazioa eta gizarte-zerbitzuak sustatzea,

gehienbat emakumearen egoera hobetzeari lotutakoak.

b) Ustiapenen produkzio-egitura hobetzea eta jardueren dibertsifikazioa

sustatzea.

Oraingo esparru ekonomikoan funtsezkoa da, lehiakortasun-helburuak lortu

ahal izateko, ustiapenen produkzio-egitura hobetzeko ekintzak garatzea, batez

ere baserrietan, baita landa-jarduerak dibertsifikatzea ere, nekazaritza- eta

abeltzaintza-jarduera “tradizionalak” osatzeko: turismoa, erabilera publikoa,

etab. Horri dagokionez, aipagarria da formulaturiko jarduketa-ildo askok

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

20

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

natura- eta landa-espazioaren erabilera publikoa sustatzeko helburua garatzen

dutela.

Jardueren dibertsifikazioa sustatzeko, aplikagarria da Landa Garapeneko

2007-2013 Programako III. ardatza, “Landa-zonetako bizi-kalitatea eta landa-

ekonomiaren dibertsifikazioa” deritzona. Horren helburua, izatez ere,

nekazaritza-ustiapenetako errentak dibertsifikatzeko proiektuetan inbertsio-

ekintzak sustatzea da, eta nekazaritza-eremuko eta horri lotutako eremuetako

jarduerak dibertsifikatzeko proiektuak bultzatzea.

Honako jarduketa-ildo hauek zehaztu dira:

- Larre-eremuen ustiapenerako hitzarmen formalak sustatzea, baita

abeltzain-elkarteak ere, larre-espazioak ustiapenean mantentzeko

berme handiagoak ezartzeko, balizko beste erabilera batzuen

(hirigintza ere barne) itxaropenak ahalik eta gehien murriztuz.

- Bertan behera utzita edo uzteko prozesuan dauden lurrak suspertzeko

ikerketak egitea (suspertu egin beharko liratekeen lurrak), batez ere

aintzat hartuta gehieneko gaitasun agrologikoak.

- Nekazaritza-lurrak hobetzea, finkak ustiapen-baldintza espezifikoen

arabera egokitzeko eta egiturazko ezaugarriak hobetzeko; horrela,

handitu egin nahi da ustiapenen errentagarritasuna.

- Naturako turismoari eta landa-turismoari lotutako jarduera osagarriak

abiatzeko diru-laguntzak ematea. Aplikagarria da Landa Garapeneko

Programak turismo-jarduera formulaturiko antolamendu-kategoria

guztietan sustatzeko ezarri duen neurria, kategoria horiek Babesturiko

Espazio Naturaletan eta Natura 2000 Sarerako proposaturiko

espazioetan daudenean.

- Kontserbazio-jarduerak sustatzea, horiek zentzu zabalean ulertuta,

ingurumena suspertzeko eta lehengoratzeko jarduerak aintzat hartuz.

Jarduketa zehatzik gehienak nekazaritza-ustiapenen ingurumen-

konpromisoa sustatzeko estrategiaren barruan sartu dira.

c) Ustiapenen ingurumen-konpromisoa eta nekazaritza- nahiz

abeltzaintza-kudeaketa iraunkorra sustatzea.

Helburua betetzeko, nekazaritza- eta abeltzaintza-teknikak iraunkortasunean

oinarrituz sustatu eta ezarri behar dira, jarduerak ingurumenean sor ditzakeen

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

21

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

eragin kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko eta, zentzu zabalean,

ingurumen-hobariak lortzeko (aniztasun biologikoa, paisaia, etab.). Horrelaxe

justifikatzen da estrategia honen formulazioa, eta hori zenbait jarduketa-ildoren

eta ekintza zehatzen bidez garatzen da.

- Laborantza-lurrak ongarriztatzean konpostaturiko hondakin

organikoak erabiltzea, kutsagarriak izan daitezkeen nekazaritza-

hondakinak ongarriztatze-balio handiko produktu bihurtzeko.

Aplikagarria da Eskualde Egituraren barruan, batik bat belardietan eta

larredietan, hau da, Landazabalen antolamendu-kategorian eta, neurri

txikiagoan, bertako basoetan eta habitetan.

- Nekazaritzako baliabide hidrikoak kudeatzea. Nekazaritzako

baliabide hidrikoak ondo mugatu eta kudeatu behar dira, oraingo

ureztatzeen ingurumen-eragina murriztuta; horixe da jarduketa-ildo

honen helburu nagusia.

- Larredien zonetako ustiapen estentsiboa egitea. Nekazaritza- eta

ingurumen-neurri hau, batez ere aplikagarria nekazaritzako nahiz

abeltzaintzako eta landazabaleko kategorietan, hain zuzen ere,

belardiak eta larreak mantentzeko pizgarria da, horietariko batzuk

bertan behera uzten joan baitira. Jarduketa hau aplikatzearen

eraginezko ingurumen-hobariak anitzak dira; horien artean, aipagarria

da landa-paisaia tradizionala mantentzen laguntzea, baita natura-

ingurunea babestea eta hobetzea ere, batez ere sute- eta higadura-

arriskuei dagokienez; beraz, helburu horiek lortzeko ere lagungarria

da.

- Higadura-arriskuko laborantza-lurretan dauden lurzoruak

babestea. Nekazaritza-teknika batzuen eraginez, handitu egiten dira

higadurari lotutako arriskuak eta arazoak, eta, horren ondorioz,

lurzoruak galdu egin daitezke. Neurri honen helburua halako arazoak

konpontzen laguntzea da, eta hori, gainera, florarako eta faunarako

garrantzitsua den paisaiako elementuak mantentzeko ere lagungarria

da; horrela, Natura 2000 Sarearen koherentzia ekologikoa sustatzen

du. Zenbait jarduketa finantzatu ahal dira; horien artean, aipatzekoa da

natura- eta landa-elementuen kontserbazioa (batez ere, izaera

linealekoak); izan ere, horiek funtsezko eginkizuna dute lurzoruen

egonkortasunean eta prozesu ekologikoen mantenamenduan (hori

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

22

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

zentzu zabalean ulertuta). Aplikagarria da nekazaritzako,

abeltzaintzako eta landazabaleko kategorian, eta lehentasunezko

aplikazioa dauka Eremu Higagarrietan edo Higadura Arriskua

dutenetan.

- Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenetako elementu eta balio

naturalak mantentzea eta hobetzea, eta, beraz, landa-egitura

mantentzea eta hobetzea. Jarduketa-ildo honen helburua nekazaritza-

eta abeltzaintza-ustiapenetako balio eta funtzio ekologikoak sustatzea

da, batez ere produkzio-unitatearen eskalan, baina baita, eransketaz,

landa-lurralde osoaren eskalan.

Ondoren formulatzen diren ekintzak Euskal Autonomia Erkidegoko

Nekazaritza eta Ingurumen Neurrien Programaren barruan inplementatu ahal

dira. Honako hauek dira:

- · Biodibertsitatea kontserbatzea. Neurri honen helburua

biodibertsitatearen kontserbazioa sustatzea da, nekazaritza- eta

abeltzaintza-ustiapenen eskalan, eta, batez, ere, faunarako eta

florarako garrantzi berezikoak diren paisaia-elementuak mantentzea

(linealak, baina baita beste batzuk ere); horrela, lurraldearen egitura

ekologiko egokia bultzatzen da, bai orokorrean eta bai Natura 2000

Sareari dagokionez. Neurri hau betetzeko garatu behar diren ekintzak

anitzak dira, eta, horien barruan, ur-lekuen eta landare-elementu

linealen edo puntualen kontserbazioa sartzen da, baita nekazaritza-

jarduera batzuk ere; adibidez, finken zedarrietan laboratu gabeko bi

metroko zerrenda uztea, zedarri horiek errespetatzea eta bertan surik

ez erabiltzea. Nekazaritza nahiz Abeltzaintza eta Landazabal Zonen

antolamendu-kategorian, neurri honek lehentasunezko aplikazioa

dauka.

- Fauna babestea. Faunaren babesa sustatu nahi da, habitat naturala

eta erdi naturala hobetzeko laguntzak emanez, halaber, basoko

animalia-populazioen elikadura erraztu nahi da. Honen barruan,

nekazaritza-lurrek fauna jasotzeko dituzten baldintzak hobetzeko

ekintzak sartzen dira, erlaitz kantabriarreko ustiapenetan.

- Galtzeko edo higadura genetikoko arriskuan dauden espezieak

kontserbatzea. Honen barruan, higadura genetikoko edo galtzeko

arriskuan dauden espeziak kontserbatzeko neurriak sartzen dira; era

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

23

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

berean, higadura genetikoko arriskuan edo mehatxupean dauden

landare-espezieen kontserbazioa ere sustatu nahi da. Neurria

egituratzen duten jarduketak Trantsizioko Landa Paisaietan garatu

ahal izango dira, baina beste batzuetan ere bai. Batez ere, Euskal

Autonomia Erkidegoko Mehatxupeko Fauna eta Flora Espezieen

Katalogoan jasotako espezieen banaketa-eremuetan aplikatuko da.

- Nekazaritza-paisaia eta baserri ingurua kontserbatzea. Jarduketa-

ildo honen helburua nekazaritza-ustiapenetako elementu nagusiak

mantentzea da, eta, aldi berean, bertako balio naturalak eta

ekologikoak onartzen ditu. Hain zuzen ere, izen bereko nekazaritza-

eta ingurumen-neurriaren bidez gauzatzen da, baita baserri ingurua

kontserbatzeko neurriaren bidez ere. Bi neurri horiek, praktikan,

helburu bera dute: nekazaritza-paisaia osatzen duten elementuak

kontserbatzea (horien ingurumen-dimentsioa zentzu zabalean kontuan

hartuta). Landaredi-uharteak, zuhaitz-hesiak, hormatxoak, haize-

babesak eta zona hezeak kontserbatzeko jarduketak interes

berezikoak dira, Eskualde Egiturako Trantsizioko Landa Paisaiak eta

Landazabalak antolatzeko kategorietan aplikatzeko, baina aintzat

hartu behar da jarduketen finantziazioa norberak egin behar duela.

Baserriaren ingurua hobetzeko nekazaritza- eta ingurumen-neurria,

praktikan, aurrekoaren oso antzekoa da; neurri horren helburua

nekazaritza-jarduera bertan behera uztearen edo murriztearen

eraginezko arazoei aurre egitea da, eta gehiegizko ustiapenaren

ondore kaltegarriei aurre egitea ere bai; batez ere, ustiapenen eta

baserriaren (ustiapen-unitate nagusitzat) paisaia-dimentsioan dauka

eragina. Jasotako balizko jarduketen barruan, landazabaleko paisaia

egituratzen duten elementuak sartzen dira: harrizko hormak, lursailak

banantzeko hesiak eta basotxoak, besteak beste.

- Ibaiak eta errekak babestea. Helburua ibai- eta erreka-ertzak

babestea da, zona horiek oso ahulak baitira ikuspegi ekologikotik

begiratuta; izan ere, interes handiko zonak dira biodibertsitatearen

erreserbarako eta higaduraren prebentziorako, eta, zeharka, uholde-

episodioen eraginezko ondoreak babesteko ere interes handikoak

dira. Ibaietako eta erreketako ahalezko landaredia osatzen duten

habitatak Habitaten Zuzentarauko I. eranskinean jasota daude, eta,

horrenbestez, esan daiteke neurri honek ondore onak izango dituela

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

24

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Natura 2000 Sarearen ezarkuntzan. Bestalde, neurriak eragin ona

izango du uren kalitatearen helburu orokorra lortzeko.

d) Ustiapenen arduradunen heziketa nahiz trebakuntza teknikoa eta

ingurumenekoa.

Nekazaritza- nahiz abeltzaintza- eta baso-sektorea trebatzeko beharrizanak

handiak dira, nekazaritzako eta ingurumeneko funtzio berrien eta jarduera

berrien esparruan. Detektaturiko beharrizanen barruan, ustiapenaren alderdi

ekonomikoetan eta teknikoetan eragina duten heziketa-ekintzak sartzen dira;

azken horien artean, aipagarriak dira landa-inguru iraunkorrera bideraturikoak,

jardueraren ingurumen-ondoreak ahalik eta gehien handitzeko, eta ondore

kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko. LZPren espirituarekin bat etorriz, eta

kudeaketan ingurumen-alderdiak sartzea funtsezko irizpidetzat hartuta,

ingurumenaren arloko heziketa eta sentsibilizazio-ekintzak garrantzitsuak dira.

Horiek, finantza-ikuspegitik begiratuta, II. ardatzean jasotako neurrietan

euskarritu ahal dira: Euskal Autonomia Erkidegoko Landa Garapeneko

Programako Ingurumenaren eta Natura Ingurunearen Hobekuntza.

1.5.4 Produkzioko baso-jarduera arrazionalizatzea eta hobetzea, landa-inguruko ekonomiaren eta lurzoru-erabileren osagai nagusienetarikoa baita; mendiko baliabideen ustiapen iraunkorra egiteko baso azalera mantenduko da eta haundituko da baita ere; gainera, arreta berezia jarriko zaie higadura handiaren eraginpeko lurzoruei, babesturiko eremu naturalen barruko lurzoruei eta, oro har, espazio horietako biodibertsitatea zaintzeari.

Planteamendu orokorra

EAEko isurialde atlantikoaren zati handian bezala, koniferoen landaketa

monoespezifikoetan (batez ere Pinus radiata, eta, neurri txikiagoan, eukaliptoak eta

beste hostozabal batzuk) oinarrituriko basoko produkzio-ustiapena, gaur egun,

lurzoruaren erabilera nagusia da GMEEn (baso-azaleraren %85); gainera, baserriaren

landa-ekonomiarako errenta-iturri garrantzitsua da, eta zura eraldatzeko sektorearen

oinarrizko baliabidea ere bai, horrek ere presentzia baitauka Eskualde Egituran.

LZPk, mendiei eta babesturiko eremu naturalen administrazioari buruzko ekainaren

2ko 3/94 Foru Arauak bezala, onartu egiten du 3/2007 FAk eta arloari buruzko beste

arau nahiz dekretu batzuek egindako aldaketa, baita EAEko Baso Planak eta

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

25

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Nekazaritzako eta Basoko LAPk egindakoa ere, basoen funtzio-aniztasunari eta baso-

kudeaketa iraunkorra sustatu behar izateari dagokionez. Aldi berean, LZPk badaki,

Bizkaiko baso-administrazioak egindako diagnostikoekin bat etorriz, honako hauek

mugak ezartzen dizkiotela baso landaketen ustiapen iraunkorrari: gehienbat

titulartasun pribatua duen lursail-egitura minifundistak eta kudeaketa-plan teknikoen

ezarkuntza urriak. Izan ere, horiek basoen zur-produkzioa eta halako baso-estaldurari

dagozkion ingurumen-funtzioak bermatu behar dituzte, hain zuzen ere, lurzoruen

kontserbazioa eta uren kalitatearen hobekuntza, eta, kasu batzuetan, basoko floraren

eta faunaren kontserbazioa.

Helburu horiek lortzeko, alde batetik, LZPk “Basoko” deritzon antolamendu-kategoria

ezarri du, horren arauketekin; bestetik, estrategia eta jarduketa-ildo batzuk jaso ditu,

basoko, landako eta natura kontserbatzeko politika sektorialaren arabera, basoko

jardun onak sustatzeko eta bultzatzeko “baso autoktonoak eta habitatak” antolaketa

kategoriari ere lotutakoak.

“Basoko” kategoria ezartzeak, lurralde-antolamenduaren ikuspegitik, bermatu egiten

ditu halako lurzoruari eratxikitako produkzioko, ingurumeneko eta erabilera publikoko

funtzioak eta bokazioa.

Kalifikazio honekin batera, LZPk estrategia eta ekintza batzuk ere jasotzen ditu, horien

helburua, halako mendien produkzio-funtzioa gutxietsi gabe, ingurumen-funtzioa

sustatzea eta bultzatzea da, hain zuzen ere, lurrotan higadura-arazoak kontrolatzea

eta murriztea, eta zuhaitz-masen kudeaketa iraunkorra egitea:

a) Basoak mantentzeko eta ondo garatzeko, eta Bizkaiko Mendien Foru Arauan

ezarritakoaren arabera, basoko larratzea baimentzeko, beharrezkoa izango da horrek

zuhaitzetan kalterik ez egitea eta horien suspertzea arriskuan ez jartzea. Hortaz, zona

horietan ez dira komenigarriak abeltzaintza-ustiapenari lotutako eraikuntza eta

azpiegitura berriak, abeltzaintza estentsibo tradizionalari lotutakoak izan ezik; adibidez,

bordak, hesiak edo uraskak.

b) Oro har, mantendu egingo da oraingo zuhaitz-azalera; gainera, elkartze-formulak

sustatuko dira, baita halako mendien ingurumen-funtzioak segurtatzen eta hobetzen

dituzten erabilerako teknikak eta sistemak ere, batez ere higadura-prozesuen

kontrolari dagokionez.

c) Gainera, zuhaitz-estaldura iraunkorraren mantenamendua sustatuko da, %50etik

gorako maldako lurretan edo higadura-arrisku handia dutenetan. Irizpide hori

lehentasunezkoa da Eremu Higagarriak deritzon gainjarritako baldintzatzailea duten

zonetan.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

26

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

d) Errespetatu egingo da landaredi autoktonoa, batik bat ibarbideetan eta

urbazterretan; halaber, arreta berezia jarriko zaie hostozabal-oinei, baso-landaketen

barruan, horiek baso-soilketetan ustiatuko badira. Soilketa egiteko baimena oso

murriztailea izango da urbazterreko basoen kasuan (makaldietan eta platanondoetan

izan ezik).

e) Basoko lanetan makineria astuna erabiltzeari dagokionez, eta halako makinak

erabiltzearen eraginezko ingurumen-ondare kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko,

kontuan hartuko dira Mendien Baso Araua eta zenbait dekretuk maldaren arabera

ezarritako mugak.

f) Ebaki edo birlandatu beharreko zonen mugetan ekidin egingo dira forma

geometrikoegiak, eta, ahal den neurriak, lerro zuzenak saihestu egingo dira, bai baso-

masen mugetan, bai espezieen erabileran eta bai baso-soilketak nahiz suaren

kontrako ateak egiten direnean. Lerroen jarraitasuna sustatuko da, paisaiaren egituran

oinarrituz eta lurraldearen eragiketa kontuan hartuta. Ez dira komeni mailako kurbekiko

muga perpendikularrak edo paraleloak, batez ere luzera handikoak badira.

g) Errekuntza-gaitasun urriko landare-eraketen ezarkuntzarako laguntza ematea;

halako eraketak sute-arrisku handiko landarediak okupaturiko landaketa-eremu

handietan egoten dira. Neurri honek eragin ona izan behar du sute-arriskuaren

murriztapenean.

Adierazitako irizpideetatik eta gomendioetatik ondorioztatzen denez, azaldutakoaren

arabera garaturiko baso-kudeaketak eragin ona izan behar du higadura-arazoen

konponketan, eta horixe da formulaturiko beste helburu sektorial orokor bat. Halaber,

balizko emaitza onek Babesturiko Lurzoru batzuen kontserbazio-egoera onean ere

izango dute eragina; esate baterako, itsasertzeko hezeguneetan eta eraketetan. Izan

ere, ekarpen solidoen murriztapenak sustatu egiten du galtzeko joera duten

kokalekuen mantenamendua.

Produkzioko baso-jarduera arrazionalizatzearen eta hobetzearen barruan, landa-

inguruko lurzoruaren erabileren eta ekonomiaren arazo nagusienetarikoa baita,

Eskualde Egiturako Mendi Publikoak aipatzen dira hemen; horiek Bizkaiko Babesturiko

Eremu Naturalen Administrazioari eta Mendiei buruzko ekainaren 2ko 3/94 Foru

Arauan ezarritakoaren arabera arautzen dira, baita kasuan kasuko Erabili eta

Kudeatzeari buruzko Egitamu Gidarien arabera ere, eta eta Antolaketa Kategoriei

gainjarritako baldintzatzaile gisa jasota daude.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

27

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Estrategiak eta jarduketa-ildoak.

Estrategia egituratzen eta garatzen duten jarduketa ildoen eta estrategien multzoa,

besteak beste, basoko lurren erabilera iraunkorrerako neurrien bidez finantzatu ahal

da, eta neurri horiek Euskal Autonomia Erkidegoko Landa Garapeneko 2007-2013

Programan ezarrita daude.

Gernika-Markinako LZPk ezarritako ekintzak honako hauek dira:

a) Basoko eta lehenengo eraldaketako lanetan diharduten enpresen

baso-kudeaketa iraunkorreko sistemak hedatzea eta finkatzea.

- Ekintza sektorial nagusia baso-ziurtagiria lortzea da, eta horrek

ondore onak ditu lurralde osorako.

b) Basoko teknika eta jardun onak garatzea eta ezartzea

- Lehentasunezko laguntza ematea helburutzat basoko landaketen

ingurumen- eta gizarte-balioa nabarmen handitzea duten ekintzei,

eta ezarritako arauketak benetan betetzea eragiten dutenei

(hostozabalen landaketei dagokienez, birlandaketetan espezie-

nahasketa sustatzea, etab.). Honako ekintza hauek adierazten dira:

· Basoko landaketetan hostozabal autoktonoen azalerak

sartzea (hariztiak, haltzadiak, etab.) eta masak mantentzea.

Halako ekintzen eraginez, ugaritu egiten dira basoko

landaketen elementu eta balio naturalak (paisaia-dimentsioa

ere barne), eta, gainera, lagungarriak dira lurraldeko

ingurumena mantentzeko eta hobetzeko.

· Basoko ustiapenetan paisaia-tratamenduak bultzatzea,

horri buruz egindako gomendioak eta arauketak betetzeko

aurretiazko baldintza baita.

- Basoko ustiapenetan ingurumenean eragin kaltegarri urria duten

tekniken erabilera sustatzea; halaber, baso-soilketen hondakinen

suntsipen mekanikorako makinen erabilera ere sustatzea.

- Zuhaitz-masen baso- eta larratze-ustiapenaren osagarritasuna

sustatzea, larratze-jardueraren dimentsio ekonomikoa eta ekologikoa

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

28

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

aintzat hartuta. Arauketen atalean, hala eta guztiz ere, debekatuta

dago abereak suspertzeko eta landatzeko zonetan sartzea.

- Toki-erakundeen jabetzako landaketetan, baso-kudeaketa

iraunkorra sustatzea.

1.5.5 Lurraldearen arrisku natural nagusiak minimizatzea, erosio prozesuak gutxitzen eta kontrolatzen bereziki eraginez eta lurzoruen erabilerak zuzen arautuz akuifero zaurgarriak eta potentzialki uholdeak izan ditzaketen eremuetan.

Planteamendu orokorra

Diagnostikoak agerian jarri du Eskualde Egituraren lurraldean ingurumen-arriskuak

daudela, batez ere, higadura-arriskuak eta uholde-arriskuak. Horiei, akuiferoak

kutsatzeko arriskua gehitu behar zaie, eta eremu zaurgarriago batzuk ere identifikatu

dira, baina Lurralderen Antolamendurako Artezpideetan jasotako gainjarritako

baldintzatzaile hau uren kalitate-arazoen soluzioari lotuta dago.

Antolatu beharreko lurraldearen multzoan hain garrantzitsuak izan ez arren, suteen

arriskuak eta arazoak ere aipagarriak dira, erregarritasun handiko koniferoen baso-

landaketek (eta beste espezie batzuk, adibidez, eukaliptoak) lurraldean duten

garrantzia aintzat hartuta. Suteen arazoak, batez ere, beste helburu batzuetan

identifikaturiko jarduketak betearazita konpondu behar dira, batik bat baso-kudeaketa

iraunkorraren helburuan oinarrituta.

Higadura- eta uholde-arriskuak (neurri handian elkarri lotuta) ahalik eta gehien

murrizteko helburua lortzeak justifikatu egiten du, lehenengo eta behin, Lurraldearen

Antolamendurako Artezpideetako gainjarritako bi baldintzatzaileen aplikazioa: Eremu

higagarriak edo higadura-arriskukoak eta Uholde-eremuak:

a) “Eremu Higagarriak edo Higadura Arriskukoak” baldintzatzailearen eraginpeko

lurzoruetan, eta kasu bakoitzean bidezkoa den eskalaren arabera, Mendien foru-

administrazioek arriskuaren intentsitatea ahalik eta gehien murrizteko jarduera eta

kudeaketa-sistema guztiak sustatu beharko ditu. Komenigarria da, horri dagokionez,

suaren erabilera estentsiboa, sastraka-kentze estentsiboak eta lur-mugimenduak

ahalik eta gehien mugatzea; hain zuzen ere, eskuzko landaketa sustatuko da,

mekanizatuari eta mozketa-metodoei dagokienez (esaterako, baso-soilketak,

basotxoetako mozketak edo soilketa jarraituak). Lan horiek egiteko, administrazio

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

29

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

eskudunaren baimena beharko da, eta, horren bidez, jarraibide zehatzak emango dira,

lurzoruaren egituraren mantenamendua eta baliabidearen galera ahalik eta txikienak

bermatzeko.

b) Lehentasuna emango zaio zuhaitzik gabeko zonak birlandatzeari, halako

lurzoruetan, eta abeltzaintza-erabilera helburu hori lortzearen baldintzapean geldituko

da. Zona hauetan, hazkunde ertaineko edo moteleko zuhaitzen landaketa sustatuko

da.

Eremu Higagarrietan baso-soilketa edo zuhaitzik gabeko erabilerarako aldaketa

eragiten duten salbuespenezko erabakiak kontu handiz hartuko ditu administrazio

eskudunak, eta pertsonen nahiz ondasunen babesean, baso-masen mantenamenduan

(izurriak, suteak) edo ondo identifikaturiko beste zergati batzuetan oinarrituz justifikatu

beharko dira.

Diagnostiko-fasean identifikaturiko bigarren arriskua uholdearena da, batez ere Okaren

arroaren kasuan; izan ere, bertako ibai-ertzek okupazio handia dute eta urbazterreko

landaredia modu masiboan suntsitu egin da (jakina da landaredia horrek duen

moteltze-eragin onuragarria, uholdeen ondorioei dagokienez). Hiri-okupazioa

(etxebizitza, industria-lurzorua, azpiegiturak, etab.) itzultze-aldi nahiko laburreko

uholde-lautadako zonetan ere egin da.

Uraren Euskal Agentziaren 10, 100 eta 500 urteko berriz gertatze aldiko hiru tarteak hartzen dituen uholde orbanari dagozkion lurzoruak babestu egiten ditu LPPk, hiri erabileren balizko garapenetatik a priori baztertuz balio ekologiko, ingurumen eta edafologia balioengatik, baita arriskua gutxitzeko ere.

Berriz gertatzeko hiru aldietan (10, 100 eta 500 urte) urpean geratzeko arriskua duten

lurzorutzat jotzen dira Uraren Euskal Agentziaren (URA) webgunean horrela mugatuta

daudenak.

Aurrerantzean muga horien edozein aldaketa agiri honi erantsiko litzaioke, eta egungo

mugak ordeztuko lituzke, eta hirigintzako garapena eragotziko litzateke okupazioaren

mugakide diren lekuetan, leku horiek uholde-eremu berrietan sartuz gero.

Oka, Lea eta Artibai ibaietako uholdeak izateko arrisku esanguratsua duten eremuetan (UAEE), uholdeak izateko arriskua kudeatzeko planak egiteko fasean zehatz-mehatz aztertuko da zer defentsa-jarduketa egin daitezkeen gune finkatuetan uholdeen aurka.

Bestalde, udal plangintzako neurri horiek aplikatzeari dagokionez, Udal Plangintzako garapen eta balizko zuzenketak Uraren Euskal Agentziaren nahitaezko txosten loteslearen mende egongo dira, uholde arriskuei dagokienez.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

30

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Estrategiak eta jarduketa-ildoak.

Higadura- eta uholde-arriskuak ahalik eta gehien murrizteko helburua lortzeko, batik

bat, erabilerei eta jarduerei buruzko jarraibide eta arauketa espezifikoak ezarri behar

dira, gehienbat nekazaritzako eta basoko erabilerei nahiz jarduerei dagokienez.

Jarraibideen, irizpideen eta arauketen garapena LZPk aipaturiko arriskuak ahalik eta

gehien murrizten laguntzeko egiten duen ekarpen nagusia da, nekazaritza- eta baso-

kudeaketa iraunkorreko helburuen ataletan jasotako nekazaritza- eta baso-

jardueretarako. Jarrera horren arabera, ez da estrategia edo jarduketa-ildo berezirik

formulatzen, baina aintzat hartu beharko dira antolamendu sektorialeko agirietan

(Lurraldearen Arloko Planak) edo beste arau sektorial batzuetan identifikatu direnak.

1.5.6 Landa eta natura inguruan publiko eta olgetako erabilera sustatzea eta orientatzea, lurralde-orekako baldintzetan; ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-hobariak maximizatzea, baita horien eraginezkoak ere, eta eragin negatiboak minimizatzea

Planteamendu orokorra

Natura- eta landa-ingurunearen erabilera publikoa eta jolasekoa, izatez ere, Eskualde

Egiturako lurraldeko erabilera nagusienetarikoa da; bertan, kontserbazio-egoera oneko

natura- eta landa-espazioek garrantzi handia dute.

Erabilera publikoa, jolasekoa eta turistikoa Eskualde Egitura osora hedatzearen

eraginez (lurraldearen erabilera barreiatuko modalitatea izena hartu duena), erabilera

horien garapen egokia (ingurumenari dagokionez) bermatzen duten esku hartzeko

lurralde-estrategiak hartu behar dira. Erabilera publikoaren proposamena estu lotuta

egon behar da paisaiaren helburuetara eta, batik bat, paisaia-ibilbideen

proposamenetara.

Estrategiak eta jarduketa-ildoak.

Helburu hori lortzeko jarduketa-ildo nagusiak honako hauek dira:

- Harrerarako behar den azpiegitura sustatzea eta sortzea: ibilbidea,

landa-ostatuak, etab.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

31

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

- Nekazaritza-turismoko eta landaturismoko jarduerak sustatzea,

nekazaritza-ustiapenen errenten jarduera osagarritzat, helburuetan

garaturiko estrategien eta jarduketen arabera

- Itsasertzeko espazioei lotutako aisialdi- eta astialdi-jarduerak

antolatzea eta arautzea, batez ere, azpiegiturak eta zuzkidurak

kokatzea, eta eskariaren zati bat harrera-gaitasuna duten beste

natura- eta landa-espazio batzuetara orientatzea.

2. LURRALDE EGITURA ETA LURZORUAREN ERABILERAK

2.1 Lurzoruaren erabileren espazio antolaketa eta lurralde egituraren ezaugarri nagusiak

Gizakia antzinatik bizi da Eremu Funtzionalean, lurraldearen jabetze nahiz

antolamendu politiko-administratiboak eta baliabideen ustiapenak zenbait fase izan

ditu, eta, horren ondorioz, nekazaritza- nahiz abeltzaintza-ustiapenek eta ezarkuntzen

forma zein funtzio desberdinek dena bete eta ia dena azaltzen dute. Zenbait eremutan

natura nagusi bada ere, lehenago eta orain ere giza aprobetxamendu moduak aplikatu

dira eremu horietan, luzaroan eta bizik.

Itsasertzaren eta barrualdearen arteko dualtasuna berezkoa da. Itsasertzeko

zerrendak, landazabal atlantikoekin eta haranekin osaturiko herri aurrea barne, berori

hegoaldetik mugatzen duten kontrahormen iparraldean, lurzoruaren erabilerak

banaketa modu berezia dauka, eta artzaintzaren presentzia nahiko garrantzitsua dago

oraindik. Gainera, ezarkuntzen banaketaren eta hierarkiaren ezaugarri nagusiak

kontrastea, auzoen arteko harremanak eta landazabaleko baserri-konstelazio trinkoa

dira, baita kostaldeko hiriguneen presentzia ere, adibidez, Bermeo, Lekeitio eta

Ondarroa, Earekin eta Elantxoberekin batera (azken horiek bigarren mailako

lerrunekoak). Itsasertzeko landazabalen eta zapalden gaineko auzoz eta baserriz

beteriko itsasertz hori, hiri-ezarkuntzak ere badituena (labarrez betetako eta irekitako

kostaldeko babeslekurik onenetan), kontrajarri egiten zaio barrualdeko mendien eta

haranen munduari; azken hori Euskal Herriko mendien fisiografia apurtuaren,

malkartsuaren eta, itxuraz, egitura urrikoaren adibide ona da. Baserriak, batez ere,

mendien eta haranen mundu horretan dauka presentzia, eta dentsitaterik handienak,

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

32

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

jakina, maldarik txikieneko eta lurzorurik oneneko eremuetan ikusten dira, batik bat

Okaren erdiko eta beheko haranetan (haraneko jabarietatik landazabal atlantikorako

trantsizio leuneko eremuak), baita Ea eta Artibai ibaien haranetako tarterik irekienetan

ere, gehienbat Aulestitik nahiz Munitibarretik hurbil (lehenengo kasuan), eta Markina-

Xemeineko eta Etxebarriako arroko landazabaletan, Artibairen eta horren ibaiadarra

den Urkoren haranean (azken kasuan).

Eskualde Egiturako lurzoruaren erabilera (iraganekoa eta, batez ere, oraingoa)

azaltzeko lagungarria den hirugarren ezaugarria bere kokaleku geografikoa da, Euskal

Autonomia Erkidegoko azken 125 urteotako hiri- eta industria-garapeneko gune eta

ardatz handien artean, Nerbioi itsasadarra, Gipuzkoako eskualde industrialak eta

Ibaizabalen pasabide industrialaren arteko etenaldi espazio gisa.

Mundaka edo Oka itsasadarraren eta, oro har, aipatutako ibaiaren beheko haraneko

padura espazioa oso bitxia da. Garrantzi horrek estuarioaren muga hertsiak gainditu

eta Urdaibai Biosfera erreserbaren barruko eremura zabaltzen da, eta, neurri batean,

Eskualde Egitura osoan ere bai; hori, izatez ere, Urdaibaiko mundu berezian sartzeko

aldea eta eragin-aldea da.

2.1.1 Baso- eta nekazaritza- nahiz abeltzaintza-erabilerak

Gernika-Markinako Eskualde Egiturako lurzoruaren erabileren ikuspegi panoramiko eta

guztiz laburbildu bat, Euskal Autonomia Erkidegoko isurialde atlantikoko beste hainbat

eremutan bezala, baserriaren ustiapenean egituraturiko nekazaritza-, abeltzaintza-,

baso- eta artzaintza-mosaikoan oinarritzen da, hiriguneek eta industria lurzoruek tokian

tokiko etenak egiten dituzte, baita dimentsio txikiagoko beste erabilera batzuek ere,

esaterako harrobiek eta errepideek. Nekazaritza eta artzaintza jardunen mosaikoaren

eta industria eta hiri lurzoruen arteko eremu populatuaren zati handienean auzoak,

auzune txikiak eta elizate talde zabala eta makina bat baserri sakabanatu daude.

Sakabanaketa maila altuko kokagune sistema hori eta sistema horrek nekazaritza,

abeltzaintza eta baso jarduera tradizionalekin duen lotura estua nolabait jaso egin

beharko lirateke landa lurzoruaren okupazio eta aprobetxamendu ereduen barruan,

xehetasunak aintzat hartuta. Baso-lurzoruen, belardien nahiz larredien eta nekazaritza-

laboreen mosaikoak, gaur egun, banaketa desorekatua dauka, lehenengoen alde;

gainera, horien kokaleku geografikoa oraindik ere lotuta dago Eskualde Egituraren

antolamendu fisiografikoarekin.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

33

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

2.1.2 Industria eta hiri erabilerak

Argazki interpretazioa, landa azterketa, eta informazio demografiko eta

sozioekonomikoaren arabera kokaguneen identifikazioan oinarritutako irizpideei

jarraiki, Eremu Funtzionalaren barruan lau kokagune mota bereizi dira:

Hiriguneak

Kostaldeko eta barrualdeko landagune txikiak

Landa-ezarkuntzak

Sakabanaturiko baserriak

Aintzat hartutako hiriguneak Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio, Ondarroa eta Markina-

Xemein dira, populazioaren tamaina, morfologia egituratua, altueran eraikita egotea

eta eskualde edo azpieskualdeko nolabaiteko zentro maila direla-eta. Kostaldeak eta

portuak esku-hartze erabakigarria dute Bermeoren, Ondarroaren eta Lekeitioren

egitura morfologikoan; lehenengo bietan, gehienbat Bermeon, hiri- eta industria-

garapenak daude, eta Lekeitiok, berriz, egoitza- eta turismo-izaera dauka, batez ere.

Gernika-Lumo eta Markina-Xemein udalerriek landazabal atlantikoko hiribilduen

berezko kokagunea eta paisaia dute, hala ere, Gernika-Lumo barruko haranen eta

itsasertzaren arteko trantsizioko hirigunea da.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

34

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Kostaldeko eta barrualdeko landagune txikietatik, tamaina demografiko txikiko eta

zentralitate baxuko ezarkuntzak hedatzen dira; horiek, hala ere, gunearen berezko

egitura garatu dute, kaleekin eta plazekin, eta altuerako nolabaiteko garapena ere

badute. Talde honen barrukoak dira Mundaka, Elantxobe (bietan portu txikiak) eta Ea

(bere itsasadar txikiaren hondoan kokatuta). Barrualdean ezarkuntzak daude, batez

ere elizate historikoak, gaur egun udalerrietako leku garrantzitsuak direnak; guneak

eratzera bideraturiko bilakaera duten hazkunde berriko formak dituzte. Esate baterako,

Ispaster (itsasertzeko landazabalen zerrendan), Aulesti (Learen harana estutzen den

lekuan, Illuntzar eta Bedartzandi mendien artean) edo Etxebarria (Artibairen arroan).

Gune horietan guztietan industria-garapen nahiko handiak daude, batik bat

Ispasterreko eta Etxebarriako industrialdeetan. Halaber, Ibarrangeluren hazkundean

ere gune bihurtzeko bilakaera ikusten da.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

35

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Gune hauen azpitik landa-ezarkuntzak daude; talde hau Gernika-Markinako Eskualde

Egitura osoan banatuta dago; banaketa horren jarraibideak mapan adierazita daude

bizitegi-lurzoruetatik, bertan Hirigintza Informazioaren dokumentazioa baitago jasota.

Hala eta guztiz ere, lehen esan dugunez, lurzoruaren erabilerari buruzko kapitulu

honetan, gehienbat kuantifikazio eta banaketa geografikoa da interesgarriena, baita

horren eboluzioari buruzko ohar batzuk ere. Ezarkuntza horietariko batzuk jatorrizko

elizateak dira, eta horien eragin-aldeak kasuan kasuko udalerria sortu du. Asko ibai

arte, larre eta zelai altuen gainean daude kokatuta. Oro har, garapen ekonomiko eta

industrialaren hamarkadetan kokagune horietan geldialdi eta atzerapen prozesuak bizi

izan dira. Hala eta guztiz ere, komunikazioak hobetzearen eta landa-inguruko egoitza-

eskari gero eta handiagoa egotearen eraginez, nolabaiteko eraikuntza- eta

birgaikuntza-garapena dago antzinako ezarkuntza horietariko batzuetan. Beste landa

kokagune asko haran sakonetan daude, Urdaibaiko landazabaletan edo itsasertzeko

zerrenda gainean eta, oro har, egoitza hazkunde iraunkorrak edota turistikoak izan

dituzte, eta kasu batzuetan baita industria ezarpenak ere. Ezarkuntza batzuek oraindik

ere nekazaritza- edo abeltzaintza-bizitasun handia dute, egoitza-izaerarekin

konbinatuta. Aipagarria, halako ezarkuntzen artean, bigarren egoitzen hedapena, bai

kostaldetik hurbil daudenetan, bai barnealdean ere.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

36

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Urdaibaiko zonaldean aipagarria da itsasadarraren ezkerreko aldeak duen eraikuntza

jarraituko izaera, batez ere Mundakaren, Sukarrietaren eta Busturiako iparraldearen

artean; bertan, egoitzako eraikinak, ezarkuntzak eta guneak lotzen dira, eta, tarte

horretan, 635 errepidea kale bihurtuta dago. Antzeko prozesua ikusten da, berriagoa

eta beste mota bateko inguru geografiko batekoa izan arren, eskuineko ertzean,

Zelaitaren, Islak-Nabearen eta Kanalaren artean.

2.1.3 Industria erabilerak

Industriaren abiatzea XX. mendeko bigarren erdian iritsi zen eremura, intentsitate

maila txikiagoarekin eta lokalizatuago auzoko Deba, Oria edo Urola haranetan baino

(Gipuzkoa). Transformadore metalikoei eta arrantza eta kontserba sektoreari lotutako

zonaldeak bereizten dira. Gernika-Lumoko industrializazioa, hasieran hirigunearen

ekialdean ezarritakoa, hurbileko haran baxuetatik zabaldu zen (Muxika eta Ajangiz),

eta transformadore metalikoei baso ustiapenari lotutako industriak gehitu zitzaizkien

(zerrategiak, aglomeratua eta altzariak). Duela gutxiago poligono berriak agertu dira

edo ordura artekoak handitu dituzte, industria tradizio gutxiko landa kokagune edo

nukleo txikien alboan, Ispasterren, Gizaburuagan edo Etxebarrian. Azkenik, beste

gune eta ezarkuntza batzuek industria-ezarkuntza txikiak dituzte; esaterako, Lekeitiok,

Aulestik edo Altamirak. Kasu berezi bat, produkzio-zergatiak eta ingurumen-eraginak

aintzat hartuta, Muruetako ontziolena da; Urdaibaiko paduretan eraikita daude.

2.1.4 Erauzketa-jarduerak

Harrobi handietako erauzketa-jarduerak presentzia handia dauka Eskualde Egitura

osoan. Harrobi kopuru handia Ereño-Nabarnizeko kareharrizko mendi-multzoan

kokaturik dago; hain zuzen ere, kareharria Ereñon eta Markina-Xemeinen ustiatzen da,

eta Markinako marmol ospetsua erauzten da, udalerri horretako hiru harrobitan;

laugarren harrobi bat ere badago udalerri horren eta Aulestiren artean. Kareharria

foruan ere erauzten da, Biosfera Erreserbaren barruan, eta Errigoitin ofitak erauzten

dira.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

37

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3. GARRAIO AZPIEGITUREN SAREA

3.1 Mugikortasun eskaeraren analisia

Sarrera atal honen xede nagusia Gernika-Markinako Eremu Funtzionalean gaur egun

dauden mugikortasun jokabideen karakterizazioa da; horretarako, 2011. urtean egin

zen Euskal Autonomia Erkidegoko Mugikortasunaren Azterketa hartuko da

erreferentziatzat, eta horri mugikortasunaren bilakaerari buruzko hausnarketa bat

gaineratuko zaio, 2003. eta 2007. urteetako datuekin alderatuta.

2011. urteko EAEko Mugikortasun Azterketak erakutsi zuen 6 urtetik gorako euskal

herritar ia gehienek (%89,5) gutxienez joan-etorri bat egiten dutela lanegun batean;

hortaz, gainerako populazioak (soilik %10,5) ez du inolako joan-etorririk egiten.

Herritarren erdiek baino gehiagok (%64,3) bi joan-etorri egiten dituzte, eta % 18k,

ostera, 4 bidaia egiten ditu. Eredua ia berdin-berdina da hiru lurralde historikoetan.

EAEn lekualdaketak tipología eta garraio motaren arabera (%)

Motak Uda

l-ar

teko

a

Esk

uald

e-

arte

koa

Gu

ztia

EA

E

Oinez 64,8 8,1 44,8

Bizikleta 2,6 0,8 1,9

Kotxea 18,9 61,8 35,8

Motorra 1,0 1,0 0,9

Autobusa 8,0 10,7 8,4

Trena 4,0 14,7 6,5

Hegazkina 0,0 0,0 0,1

Mota anitzekoa 0,5 2,1 1,2

Beste batzuk 0,3 0,9 0,4

GUZTIA 100,0 100,0 100,0

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

38

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Aipatutako azterketan Gernika-Markina Eremu Funtzionalaren esparrua bi eskualdetan

banatuta ageri da, Gernika-Bermeo eta Markina-Ondarroa; bertan adierazi zenez,

euskal herritarrek mugikortasun premiak asetzeko gehien erabiltzen duten garraio

modua oinez mugitzea da (joan-etorri guztien % 44,8). Aipatutako eredua bi eskualde

horietan ere betetzen da; izan ere, joan-etorri gehienak ez dira motorizatuak, hain

zuzen ere oinez egiten dira, bizikletaren erabilerak ez baitu % 2 gainditzen, aisialdian

betebehar nabarmena duen arren (ia-ia % 20).

EAEn gehien erabiltzen den bigarren garraiobidea autoa da; % 35,8 hartzen du.

Eskualdearen eremua gainditzen duten bidaietan erabilera hori % 80 ingurukoa da;

hala, zalantza izpirik gabe, garraiobide nagusia da.

Garraiobide kolektiboak (autobusa eta trena) bereziki eskualde barruko joan-etorrietan

erabiltzen dira, oro har mugimendu guztien %14,9 hartzen baitute; hala ere, beti

bigarren mailako izaera dute, autoaren atzetik.

Bizkaian tren bidezko zerbitzuen eskaintza ona da, eta, hortaz, garraiobide mota hori

gehien erabiltzen duen probintzia da, datua % 10,5era iristen baita; Araban, berriz,

%2,8koa da, eta Gipuzkoan, ostera %2,4koa. Nabarmendu behar da Bizkaian

bizikletak (%0,5) zein motoak (%0,4) oso penetrazio maila baxua dutela; bestalde,

EAEko beste eremu batzuekin alderatuta intermodalitateak maila altua duela

azpimarratu behar da.

a) Joan-etorriak, guztira, lurralde eremuen arabera

Bizkaian egiten diren joan-etorri guztietatik %59,0 abiapuntu izandako udalerri berean

bukatzen dira, gehienak oinez egiten dira, eta joan-etorrien % 20 eskualde bereko

udalerrien arteko fluxuak dira; %15,2, berriz, Bizkai barruan baina eskualde

desberdinen artean egindako bidaiak dira. Azkenik, %4,2 lurralde historiko

desberdinen artean egiten diren joan-etorriak dira, eta gainerakoak EAEtik kanpora

egiten diren mugimenduak dira. Honako mugimendu hauek jaso dira Gernika-Bermeon

eta Markina-Ondarroan:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

39

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Arr

atia

-Ner

bioi

Dur

ang

ald

ea

Enk

arte

rri

Bilb

ao

Bilb

ao H

aun

dia

Ple

ntzi

a-M

ungi

a

Ger

nik

a-B

erm

eo

Mar

kin

a-O

nd

arro

a

Biz

kaia

(b

atu

ket

a)

Ara

ba

Gip

uzk

oa

Kan

po

koak

GU

ZT

IA

Arratia-Nerbioi 291

Durangaldea 2850 1409

Enkarterri 225

Bilbao 8106 2518

Bilbao Haundia 6827 663

Plentzia-Mungia 2960

Gernika-Bermeo 291 2498 225 8133 5552 2783 92002 983 112465 2704 118 273 115560

Markina-Ondarroa 1187 2180 1074 848 53530 58820 205 3700 375 63100

Bizkaia (batuketa) 114108 59102

Araba 1834 324

Gipuzkoa 118 3809

Kanpokoak 469 375

GUZTIA 116529 63610

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

40

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Mugikortasun azterketa horrek eskainitako datuen arabera, toki mailako loturak dira

garrantzitsuenak Eremu Funtzionalean; bi eskualdetako bakoitzaren barruan egindako

joan-etorriak dira nagusi, bidaia guztietatik ehunekoa %80-85 ingurukoa baita kanpo

loturen aldean.

Gernika-Bermeon, kanpoko eremuekin dituzten loturei dagokienez, Bilbo eta

inguruarekin dituzten joan-etorriak dira nagusi (joan-etorrien % 12 inguru); ondoren

Plentzia-Mungia, Durango eta Arabarekin dituztenak datoz. Markina-Ondarroa

eskualdearekin dituzten mugimenduak ez dira % 1era iristen.

Markina-Ondarroaren kasuan, eskualdeak lotura nagusia Gipuzkoarekin du (ia % 6),

Bilbo eta inguruarekin baino gehiago (% 5, gutxi gorabehera). Gernika-Bermeo

eskualdearekin egiten diren mugimenduak, kasu honetan, eskualdean sortutako

mugimendu guztien %1,5 dira.

b) Joan-etorrien banaketa, arrazoien arabera

Erosketak, ikasketak eta barne kudeaketa pertsonalak bultzatuta Gernika-Bermeo eta

Markina-Ondarroa eskualdeetara eragindako mugimenduak guztira % 90 eta

gehiagokoak dira.

Lan arrazoiek eragindako joan-etorriek ehuneko txikiagoak dituzte: Gernika-Bermeo

eremu barruan % 62,5, eta % 71, berriz, Markina-Ondarroaren kasuan; Bilbo eta

inguruko eremuaren mendekotasuna argi dago, eta are nabarmenagoa da Gernika-

Bermeo eskualdean (bidaien % 22) Markina-Ondarroan baino (% 8 inguru).

c) Joan-etorrien banaketa, garraiobideen arabera

Bizkaiko Lurralde Historiko mailan, gehien erabiltzen den garraio modua oinezkoa da

(mugimendu guztien %47,8), ondoren autoa (%31,1), eta gero, EAE osoko erabilera

maila altuenarekin, trena. Bidaia guztien %18,2 trenak eta autobusak hartzen dute

(linea erregularrak zein lineaz kanpokoak).

Udalerrietako barne joan-etorri gehienak oinez egiten dira, bai Bizkaia mailan, bai

LPPeko eremuan ere.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

41

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Autoa, bestalde, udal eremua gainditzen duten mugimenduetan erabiltzen da batez

ere:

- Gernika-Bermeo. Kasuen %58 eremuko udalerrien arteko mugimenduetan

erabiltzeari dagokio, eta % 22 Bilbo eta inguru horretarantz egindako joan-

etorriei. Araba, Durangaldea eta Plentzia-Mungia dira ondoren datozen

helmugak, maiztasunagatik; ondoren, Markina-Ondarroak bidaia guztien

% 1,8 hartzen du.

- Markina-Ondarroa. Kasuen %65,5 eremuko udalerrien arteko

mugimenduetan erabiltzeari dagokio, eta % 10,5 Bilbo eta inguru horretarantz

egindako joan-etorriei. Debabarrena eta Durangaldea Gernika-Bermeoren

gainetik daude argi eta garbi, bidaien % 2,9ren helburua izanik.

Antzeko zerbait gertatzen da garraio publikoarekin, baina, esan bezala, mugimendu

bolumena argi eta garbi txikiagoa da autoarenarekin alderatuta:

- Gernika-Bermeo. Kasuen %59 eremuko udalerrien arteko mugimenduetan

erabiltzeari dagokio, eta % 31 Bilbo eta inguru horretarantz egindako joan-

etorriei. Durangaldea da hurrengo helmuga, eta Markina-Ondarroak joan-

etorrien % 1,8 besterik ez du hartzen.

- Markina-Ondarroa. Kasuen %54,9 eremuko udalerrien arteko

mugimenduetan erabiltzeari dagokio, eta % 16,2 Bilbo eta inguru horretarantz

egindako joan-etorriei; %13,3, berriz, Debabarrenarantz egindakoei. Gernika-

Bermeo eta Durangaldea dira bidaien %5,9 eta %5,3ren helburua, hurrenez

hurren.

Aztertutako datuetatik, bi eskualdeen arteko harreman eta garraiobideen aldea

nabarmendu behar da. Lea-Artibain, auto bidezko garraioak eta mugakide diren

Gipuzkoako eskualde eta Durangaldearekiko loturak garrantzia handiagoa dute, beste

garraio mota batzuk aukeran izan arren (Urdaibain) eta Bilbo metropoliarekiko lotura

estua bada ere.

Bestalde, bi eskualdeen arteko lotura eskasa ere nabarmendu behar da. Egoera

horren arrazoia ezin zaio soilik leporatu topografiari eta Eremu Funtzionala zeharka

gurutzatzen duten errepideen ezaugarri geometrikoei; izan ere, badirudi faktore

mugatzaile horiek ez dutela eragin bera Lea-Artibai eskualdeak Debabarrena

eskualdearekin duen loturan, esaterako. Hortik ondoriozta daiteke neurri handi

batean harreman mugatu horretako esparru horien berezko izaera dela.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

42

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Garraiobideen bilakaeran, bi eskualdeetan, baita EAE osoan ere, oinezkoei dagokien

arloa ehunekoetan bost puntu inguru areagotu da azken urteetan. Bestalde,

intermodalitateak eta garraio publikoaren erabilerak behera egin dute, baina bi puntu

ingurutan, ez gehiago; horrenbestez, gaur egungo boladari, alegia oro har ekonomia

jardun txikiagoari dagokion koiuntura elementu gisa jo daiteke. Halaber, bi

eskualdeetako errepideetan auto bidezko joan-etorrien intentsitatea ere murriztu egin

da; hala, 2008. urtetik, joan-etorrietan, oro har, inflexioa gertatu da, bai bi eskualdeen

barrualdean, bai eskualde horiek mugakideekin duten harremanean ere.

3.2 Bizikletaz ibiltzeko bide sarea

Erkidego mailan, EAEko Bizikleta Bideen Sektoreko Lurralde Plana idaztea

aurreikusita dago. Bizkaiko Lurralde Historikoan badago Bizikleten Plan Zuzentzaile

bat. Dokumentu horretan egitura handi bat ezarri da, bederatzi ardatz finkatzean

oinarritu dena; ardatz horiek udalerrien arteko loturak dira, sareari koherentzia eta

jarraitutasuna ematen diote, eta udalerrietan toki mailako sareekin osatu beharko dira.

Gernika-Markinako Eremu Funtzionalean badira udalez gaindiko jarraitutasuna duten

zenbait ibilbide.

3.3 Errepide sarea

Errepide sarea.

Bizkaiko Errepide Planean eta Bizkaiko Foru Aldundiko Irisgarritasun Iraunkorreko

Planean Gernika-Markinako Eremu Funtzionaleko errepide sarean aplikatzeko

hobekuntza ekintzak aurreikusi dira; honako korridore hauetan kokatzen dira:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

43

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Gernika-Markina Eremu Funtzionalean eragina duten Bizkaiko Foru Aldundiaren Irisgarritasun Iraunkorreko

Plan barruko obrak

Bilbo-Mungia-Bermeo (BI-631) korridorea, ia-ia Eremu Funtzionaletik kanpo,

iparraldeko tartea izan ezik, Bermeo udalerrian. Gaur egun azpiegitura kalitateari

dagokionez gabezia nabarmenak ditu Mungia eta Bermeo artean, eta epe

laburrean konpontzea aurrez ikusi da, Meñaka eta Sollubeko Mendate Saihesbide

garrantzitsuen bitartez; hala, Bermeora iristeko indar handiko sarbide bihurtuko

da.

Amorebieta-Etxano-Gernika (BI-635) korridorea, Urdaibai haranean zehar

kokatutakoa. Zirkulazioari dagokionez pilaketa larriak izaten dira, eta pisu handiko

ibilgailuak igarotzen dira; geometria ezaugarriak baxuak dira (batez ere

Autzaganako mendatean) eta zeharbideetan zailtasunak daude; gainera,

Urdaibaiko berezitasunek baldintza nabarmenak ezartzen dituzte. Autzaganako

igarobidea konpontzeko bidean egonik, gainerako tartea hobetzeko lanak proiektu

fasean daude.

Artibai korridorea (BI-633), Berriztik Ondarroara. Haran horretan zehar doa;

ezaugarriak egokiak dira, Urbaruaga eta Berriatua arteko tartean izan ezik. Tarte

horretan badago jarduteko proiektu bat; proiektu horrek, gainera, korridorea BI-

2405 errepidearekin lotzea erraztuko du, eta, hala, etorkizunean Lekeitiora

sartzeko bide nagusi bihurtuko da.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

44

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Aurrekoez gain, Ondarroa-Mutriku korridorea, Gipuzkoako lurretan sartzen dena;

kostaldeko turismo ibilbideei jarraipena ematen die, ia-ia landa eremuetatik baino

ez da igarotzen, eta ohiko errepideen pareko ezaugarri geometrikoak ditu. Hala

ere, Ondarroako portua eta A-8 autobidea lotzeko aukera onena da.

Bi korridore horietatik lotzeko maila-sarea ezartzen da, lehenengo nibelekoa, ondoko

bien artean:

Gernika-Bermeoko igarobidea (BI-2235); ibilgailu astunen partaidetza eta trafiko-

itotze larriak ditu; halaber, ezaugarri geometriko urriak ditu, eta zeharbideetako

zailtasunak ere bai; gainera, Urdaibaiko berezitasunek guztiz baldintzatzen dute.

Gernika-Mungia-Plentziako igarobidea (BI-2121); zatirik handienean Eskualde

Egituratik kanpo dago; Morgako gainetik lotura dauka, BI-2713 errepidetik,

Larrabetzuraino eta Txorierriko igarobide metropolitarreraino.

Barruko eskualde korridoreak, kostaldeko Gernika-Lekeitio (BI-2238), barrualdeko

Gernika-Markina (BI-2224) eta Lea ibaiarekiko paralelo doazen errepideek

osatzen dutena (BI-3222, BI-3231 eta BI-3447) , Muniketa eta Lekeitio artean;

horietan aplikatutako hobekuntza geometrikoek, beharrezkoak diruditen arren, ez

dute bideen gaitasuna neurriz kanpo areagotu behar, inguruetako ingurumen

kalitatea zaintze aldera.

Gipuzkoara iristeko loturak, Markina-Etxebarria-Elgoibar (BI-2636), azpiegitura

arloko hobekuntza txikiak behar ditu; hain zuzen ere, inguru hori Deba

haranarekin lotzeko aukera zuzen onena da, haran honetatik erabiltzen diren

osasun eta garraio arloko ekipamendu onenak hortxe baitaude (tren geltokia).

Azkenik, landaguneetara eta lurraldeko beste elementu batzuetara doazen ibilbide

laburrak egiteko aukera ematen duten bide-azpiegiturak edo tarteak aztertu dira eta

hiriguneetarako barne-ibilbideak egiteko aukera ere aintzat hartu da: Muruetagane eta

Elantxobe (BI-2237), San Kristobal eta Parezi (BI-3123), Gernika-Olabarri (BI-3213),

Bermeo-Gaztelugatxe (BI-3101), Gerekiz-Goikogana (BI-2713), Muniketa-Zugastieta

(BI-3332), eta Aulesti-Markina (BI-3448) errepideak, baita garrantzi urriagoko

gainerako foru-errepideak ere.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

45

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Aparkalekua

Aparkalekuak hornitzea beharrezkoa da ibilgailu pribatua ongi erabiltze aldera. Aintzat

hartu behar da aparkatzeko plazek, berez, ibilgailu pribatua erabiltzea errazten dutela;

horrenbestez, horrelako azpiegitura arautu behar da. Horrenbestez, aparkalekuak

kudeatzea eraginkortasun handiko tresna izan daiteke, mugitzeko bestelako bitarteko

alternatiboak sustatze aldera, eta, hala, ibilgailu pribatua erabiltzeari dagokion

interesa galaraziz.

Aparkalekuari dagokionez hartu beharreko neurriek, horrenbestez, eragin

erabakigarria dute bide eta zirkulazioaren antolakuntzan. Aparkatzeko leku batek bi

hartzaile ditu: inguru horretan bizi dena, eta noizbehinka joaten dena. Bi kasuetan,

ibilgailuen sarbidea zuzen uztartu behar da garraio publikoaren eskaintza egoki

batekin, hirigune eta espazio publikoetan (kasu gehienetan ondare balio argia

dutenak) ibilgailuen zirkulazio eragin txikiagoa izatea ekarriko duen eskaintzarekin,

hain justu ere.

3.4 Trenbide sarea

Eremuan dagoen trenbide sarea Amorebieta-Bermeo linea da, Bilbo-Donostia lineatik

datorrena (biek dute bide estua, zabalera metrikoa); Euskotrenek kudeatzen du.

Metropoli erdigunearekin loturak bermatzen ditu, Amorebieta tarteko, baina Urdaibai

eskualdera mugatzen da, eta zerbitzua oso urrun dago Lea-Artibai eskualdetik. Gaur

egun, maiztasunen mugak ahaztu gabe, aktibo potentziala da Bermeoko portuko

salgaien zirkulazio arazoak konpontzeko.

Eremu Funtzionalaren eremuan salgaiak errepide bidez garraiatu dira. Bermeoko

portuaren eta Sestaoko altzairu fabrikaren arteko tren zerbitzuak martxan jartzeari

esker, lehenengo urratsa eman da salgaien mugimendua aldatzeko, errepide

bidezkoa izatetik tren bidezkoa izatera, Urdaibaiko inguruan, esan bezala trenbide

sareak horretarako aukera ematen duen Eremu Funtzional bakarra baita.

Trena erabiltzea sustatzea eta errepide bidezko pisu handiko garraioak gaur egun

duen protagonismoa koordinatu egin beharko lirateke, eta lehenengoak bigarrena

ekarri beharko luke, azken horrek ondorio negatiboak eta zailtasunak eragin

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

46

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

ditzakeelako. ETSren (trenbide azpiegituraren arduraduna) plangintzak etorkizunean

zenbait tarte bitan banatzea aurrez ikusi du.

3.5 Garraio kolektiboa

Trenbidea Urdaibaiko eremuan.

Metropoliko bide ardatzak pixkanaka pilatzen doaz, eta trenbideak eskaintzen dituen

abantailak ikusita, tren bidezko garraioa lehentasunezko garapen modu bihurtu da

Bilboko Eremu Funtzionalarekin lotzeko, are gehiago sektore horretako

administrazioak dagoeneko sarean zenbait hobekuntza egitea aurreikusi eta gero.

Errepide bidezko garraioa.

Gaur egungo bide sarearen ezaugarri geometrikoen hobekuntzak, eta proposatutako

trazadura berriak, garraio modu hori potentziatzea ahalbidetuko dute, betiere Bizkaiko

Foru Aldundiko Irisgarritasun Iraunkorreko Planaren ildo beretik. Horixe da, hain justu

ere, Mungia-Bermeo, Durango-Lekeitio-Ondarroa ardatzen kasua; zonalde horretan

errepide bidezko garraio publikoaren operadorea den Bizkaibusen prestazioak

hobetuko dituzte, kanpo eremuei dagokienez.

Eremu Funtzionalaren estalduraren kasuan, Bizkaibusek udalerri guztietan eskaintzen

ditu zerbitzuak, eta eskaintza horren hedadurari dagokionez, oso zaila da hobetzen.

Ezin da gauza bera esan erabiltzailearen ikuspuntutik eta gaur egungo zerbitzuaren

maiztasunak aintzat hartuta, Eremu Funtzionalaren berezko populazio sakabanaketa

dela-eta. Halere, erabiltzailearen ikuspuntutik, aipatutako estaldura hori baliteke

askotan nahikoa ez izatea ibilgailu pribatua erabiltzeari benetako alternatiba erreala

emateko. Auzi hori agerian gelditzen da herrigune txiki eta horien erreferentziazko

zentroen artean dagoen mugikortasunean. Izan ere, batetik herritarren atalaseak ez

du justifikatzen gaur egun dauden zerbitzuak hobetzea (are gehiago, zalantzan jartzea

ere ekar dezake); bestetik, zerbitzu horiek maiztasun urrikoak izanik, herritarrek ez

dituzte benetako aukera moduan hautematen.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

47

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3.6 Portuak

Eremu Funtzional honetan, eskumenak bertan dituzten EAEko bi portu nagusiak

daude, Bermeo eta Ondarroa, hain justu ere, baita Lekeitio, Mundaka, Elantxobe eta

Eako portu txikiagoak ere.

Bermeo da jardun hirukoitza duen portu bakarra, alegia arrantza, merkataritza eta

kirola egitera bideratutako jardunak. Instalazio onak ditu, eta industria produktuen

zirkulazioa dago; Urdaibai biosfera erreserban kokatuta egotearen arazoari

dagokionez, Bilboko eremu metropolitarreko eremuarekin lotura zuzena bukatzeko

premia du, ingurumen arloan balio handia duten eremuak zeharkatzea saihesteko.

Lehenago esan bezala, errepide bidezko lotura hobetzea aurreikusi da, Sollubeko

mendatearen bitartez, eta portutik salgaiak trenbide bidez garraiatzea ezarriko da.

Ondarroa da Kantauriko arrantza porturik garrantzitsuena; bertako instalazioak

berrantolatzea aurreikusi da, lonja eraikin berri bat eraikiz. Gabezia bat du, A-8

autobidearen lotura zuzena Deban, Gipuzkoako lurraldean zehar.

Portu txikiagoetan, Lekeitio, Elantxobe eta Mundakan, arrantza jarduera tradizionala

atzera egiten ari da, eta kirol erabileretara bideratzeko joera nagusitu da. Ea herriaren

kasuan, azkenik, jarduera erabat aisialdikoa da.

3.7 Diagnostikoa

Bizkaiko gainerako herriekin bide lotura zuzena bermatuta, Bizkaiko Foru Aldundiaren

Irisgarritasun Iraunkorreko Planean aurreikusitako jarduketen bitartez, badirudi

lurralde arte mailako jarduketak aztertu behar direla Artibai eta Deba eskualdeen

arteko loturak hobetzeko. Bestalde, errepide sarean beharrezko hobekuntza

geometrikoak egin behar dira arazoak eragiten dituzten puntuetan, baina bideen

ahalmena gehiegi areagotu gabe, inguru horietako ingurumen kalitatea zaintzeko.

Trena eratu behar da garraiorako baliabide nagusia Amorebieta-Etxano-Gernika-

Bermeo korridoretik, Ibaizabalen ardatz osoan, batez ere Bilbo eta inguru metropolitar

horretarantz.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

48

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Trenbide-erabileraren sustapena errepideko trafiko astunek orain duten

protagonismoa murriztearekin koordinatu behar da, trafiko astun horiek zailtasuanak

eta ondorio kaltegarriak baitituzte.

4. ENERGIA ETA BALIABIDEAK. OINARRIZKO ZERBITZU AZPIEGITUREN

SAREA

4.1. Sarrera

Baliabideak, energia eta sorturiko hondakinak zentzuz ustiatzeko, zenbait faktore

behar dira; adibidez, borondate politikoa, Administrazioaren diruzko inbertsioak eta

enpresa-ekimena, baita biztanleen jabearazpena ere.

Helburua baliabide naturalen kontsumoa murriztea da, teknika murriztaileak ikertuta,

baita zerbitzua eman dutenak berriro erabiltzea ere. Ikuspegi hau garapen iraunkorra

kontzeptuaren barruan sartzen da.

Herri Administrazioek, bai Estatukoek eta bai EAEkoek, baliabideen erabileraren

ikuspegi berria dute, eta gehienbat kontrolekoak diren neurriak ezartzeko legeria sortu

dute, helburu horiek lortzeko.

EAEn aldaketa klimatikoari aurre egin nahi zaio eta berotegi efektuko gasak gutxituz

lortzen ari gara. Horretarako, EAEn gas horien igorpenaren inbentarioa egiten da

urtero. Gainera, ondorengoek ordezkatzen dituzte aldaketa klimatikoaren politika

barne hartzen duten dokumentu nagusiak:

1. Euskadiren 2020ko garapen iraunkorreko estrategia

2. III. Ingurumen Esparru Programa (2011-2014)

3. Klima Aldaketaren aurkako Euskal Plana, 2008-2012

4. Estrategia Energetikoa 3E2020

LPPn antolamenduaren bidez energia berriztagarri gehiago erabiltzeko eskatzen da.

Energiaren Euskal Erakundeak laguntza programak, inbertsioak, plan energetikoak

eta teknologiaren garapena bultzatzen ditu horretarako.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

49

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Gobernuaren beste politika batzuekin integratuta eta koordinatuta, industriaren

garapenari, ingurumenari eta I+G-ri dagozkienak esaterako, Euskadiko Estrategia

Energetikoa 2020-k (3E2020) ondorengo helburuak ditu:

1. 2020an lehen mailako energiaren kontsumo-maila 2008ko gehiengo historikoa

baino handiagoa ez izatea, sektore guztietan energiaren eraginkortasunerako

jarduketan indartuz. Horretarako beharrezkoa izango da urteko 1.050.000 tpb

aurreztera iristea 2020an eta energiak amaieran izan dezakeen intentsitatea

% 22 hobetzea 10 urtetan.

2. 2020an petrolioaren amaierako kontsumoa % 9 jaistea 2010arekin alderatuz

gero, garraioaren sektorearekin duen lotura hautsiz eta merkatuan 37.100

unitate dituen ibilgailu elektrikoaren erabilera bultzatuz eta errepideko

garraioan erabiltzen diren ordezko energiak % 15era heldu daitezen.

3. Energia berriztagarrien aprobetxamendua % 87 haztea, 2020. urtean 905.000

tpb-ra heltzeko. Horrek % 14ko berriztagarrien kuotaren amaierako

kontsumoa suposatuko luke.

4. Kogenerazioaren eta berriztagarrien parte hartzea handitzea belaunaldi

elektrikoa izan dadin. Horrela, 2010eko % 18tik % 38ra pasatuko litzateke

2020an.

5. Lehentasunezko 8 ikerketa-, teknologia- eta industria-eremu bultzatzea

energiaren alorrean, eta sektoreko enpresen fakturazioa % 25 handitzea.

6. Aldaketa klimatikoa arintzen laguntzea, energia politikaren neurriei esker 2,5

Mt CO2 gutxituz.

7. 10 urtetan 10.710 milioi euroko balioa duten inbertsioak mobilizatzea,

konprometitua eta eredu gisa hartzekoa den eta laguntza eta inbertsio

publikoetan % 16,5 eman dezakeen erakunde politika baten bidez.

Ingurumen babesari buruzko 3/1998 Legea garatzeko, EAEko Ingurumen Esparru

Programa (2002-2006) eta Garapen Jasangarriaren Euskal Ingurumen-estrategia

(2002-2020) idatzi ziren. Azken agiri horren helburua EAEko herri-administrazioa

osatzen duten erakunde guztiek garatu eta aplikatu behar duten ingurumen estrategia

planifikatzea da:

1. Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasuntsuak bermatzea.

2. Baliabide naturalak eta hondakinak arduraz kudeatzea.

3. Natura eta Biodibertsitatea Babestea.

4. Lurralde-oreka eta mugikortasuna: ikuspegi komuna.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

50

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

5. Aldaketa klimatikoaren gaineko eragina mugatzea.

Gaur egun, EAEko Ingurumeneko III. Esparru Programa dago indarrean (2011-2014);

programa hori Eusko Legebiltzarreko Lurralde Antolamendu, Garraio eta Ingurumen

Sailak onetsi zuen.

EAEko Lurraldearen Antolamendurako Artezpideek erreferentziako esparrua osatzen

dute lurraldean egiten diren jarduketa sektorial guztietarako; jarraibideok

konpromisozko jarrera etikoa hartzea gomendatzen dute, ingurumenaren

tratamenduaren arloan, ingurune fisikoaren eta natura-ingurunearen arazoekiko

sentikortasun handian oinarrituz, eta hori ez da ingurunean eragin kaltegarriak

ekiditera soilik mugatu behar.

Jarrera berri honek egunero erabiltzen diren materialen bizitza-ziklo osoaren analisi

zientifikoak egitea dakar, horien ekoizpenak, erabilerak eta garbitzeak dituen gastu

guztiak barne, bai barruko kostuak (lehengaiak, energia, manufaktura, garraioa) eta

bai kanpokoak (kutsadura, osasun arazoak, paisaiaren suntsipena).

Ingurumeneko Foru Sailak 2004-2007 aldirako duen ur-politika Urari buruzko

2000/60/EE Esparru Zuzentaraua eta Hiriko Hondakin Uren Saneamenduari buruzko

1991/271/EE Zuzentaraua betetzearen arloan kokatzen da. Ezarritako lege-esparru

horren helburuen artean, honako hauek aipa daitezke:

Ur kontinentalak babestea eta horien kalitatea hobetzea.

Uretako sistemen narriadura gehigarrien prebentzioa egitea.

Uraren erabilera iraunkorra sustatzea.

Ur-hornidura nahikoa bermatzea, kontuan hartuta urari lotutako

zerbitzuen kostua suspertzeko printzipioa, kutsatzen duenak ordaindu

egiten duela dioen printzipioaren arabera.

Lehorteen eta uholdeen ondorioak murriztea.

2.000 biztanletik gorako hiri-metaketa guztiek uren tratamendu egokia

egitea, isurketak Europar Batasunak ezarritako kalitate-helburuak

betetzeko.

Uraren zikloaren barruan, ibilguen eta ertzen ezaugarriei loturiko alderdiak ere sartzen

dira. Horri dagokionez, Lurraldearen Zatiko Planeko kartografian, EAEko Ibai eta

Erreka Ertzak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Planeko proposamenak jasotzen dira,

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

51

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Ondo Kontserbaturiko Landaredia duten Ertzei eta Suspertu beharreko Ertzei

buruzkoak.

Urdaibain, uraren ziklo integrala kudeatzeko eskumena, udalerririk gehienetan

(Ajangiz, Arratzu, Bermeo, Busturia, Ea, Elantxobe, Forua, Gautegiz-Arteaga,

Gernika-Lumo, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata, Mundaka, Murueta, Muxika eta

Sukarrieta), Busturialdeko Ur Partzuergoak dauka; Morga eta Ereño Bilbao-Bizkaia Ur

Partzuergoaren barruan daude. Errigoiti (partzuergora sartzea eskatu du) eta

Nabarniz, aldiz, partzuergoan ez dauden udalerri bakarrak dira. Lea-Artibaiko

udalerriei dagokienez, guztiak (Amoroto, Aulesti, Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga,

Ispaster, Lekeitio, Markina-Xemein, Mendexa, Munitibar, Ondarroa eta Ziortza-

Bolibar) daude Bilbao-Bizkaia Ur Partzuergoaren barruan.

Oinarrizko azpiegitura handien kopurua mugatua da, Eremu Funtzionalaren tamaina

geografiko handia eta berezitasun morfologikoak direla-eta, Bilbotik hurbil egon arren.

Gainera, eremuaren biztanleriaren bolumenak (72.000 biztanle inguru 2011n) a priori

ez du oinarrizko makroazpiegiturarik eskatzen. Tentsio handiko linea elektrikoek

lurraldea zeharkatu baino ez dute egiten, eta Gasodia azpiegitura-elementurik

handiena da, Oiz mendiaren hegoaldeko mugan dagoen parke eolikoarekin batera.

4.2. Horniduraren sarea

Urdaibain uraren ziklo integrala kudeatzeko eskumena Busturialdeko Ur Partzuergoak

dauka. Partzuergo horrek Edateko Uren sei Araztegi (EUA) kudeatzen ditu: Ajangizen,

Foruan, Busturian eta Paresin (Busturiako udal-mugartea), Mendatan eta Bermeon.

Bestalde, Bizkaiko Foru Aldundiak hornidura-lan batzuk egin ditu Urdaibain: edateko

ura erregulatzeko biltegi berria eta Ereñoko araztegi berria, hornidura-lanak Ajangizen

eta edateko ura erregulatzeko biltegi berria Errigoitin. Nolanahi ere, eremu honen

ezaugarria ur gutxi biltzen duela da. Horrek ez du lehorte garaietan ura izatea

bermatzen eta sistematikoki ez du betetzen ibai-ibilguek eskatutako gutxiengoa.

Egoera hau larriagotu egin liteke Gernikan dagoen Vega III Zundaketa kutsatuz gero.

Horren ondorio gisa, eta udako beharrizanei dagokienez, aurreikusten den bilakaera

demografikoaren arabera, begibistakoa da eremuan ura biltzeko modu berriak bilatu

behar direla.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

52

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Lea-Artibairen arroak urez hornitzen duen eremuari dagokionez, ur nahikoa biltzen da

baina zerbitzu-mailei dagokienez. Bilbao-Bizkaia Ur Partzuergoak aurreikusi bezala,

azpiegitura-sareak berrantolatu behar dira eremu honetan. Bizkaiko Foru Aldundiko Ur

Zuzendaritza zenbait ekintza ikertzen ari da, eta beste batzuk garatuta ditu; arlo

horretan, lehentasuna eman zaio bertako baliabideen ustiapena optimizatzeari.

4.3. Saneamenduaren sarea

Hustubideen eta araztegien Lurralde Sistemetan gabezia garrantzitsuak daude, batik

bat Urdaibaiko itsasadarreko ezkerreko ertzean. Elantxoben, Lagan, Ereñon, Laidan,

Ibarrangelun eta Gernikan Hondakin Uren Araztegiak (HUA) daude, bestalde Muxikan

eta Bermeo inguruan gatazkak daude. Edozein kasutan, benetan presazkoa da

Okaren arrora egindako isurpenak desagerraraztea, Urdaibaiko Biosferaren

Erreserbaren Saneamendu Osoko Lurralde Ekintza Planak adierazten duen bezala.

Muxika-Bermeo korridoreko efluente guztiak batzea ahalbidetzen du azken horrek.

Okaren eskuineko ertzeko eta sistema horren inguruko ertzetako isuriak aipatutakoak

baino txikiagoak dira baina hauek ere planean bilduta daude, Arteaga-Gernika

biltzailearen bidez.

Lea eta Artibai arroen saneamendua dagozkien Foru Planak errespetatuz egiten da.

Egun gatazkak daude Etxebarrian eta Markinan, eta horien irtenbidea Bilbao-Bizkaia

Ur Partzuergoaren jarduketen aurreikuspenen barruan dator.

Orokorrean, arroen autoarazketarako ezintasunak eta ertzak bainatzeko erabiltzeak

HUAen eraginkortasuna kontrolatzen eta hurbileko hiri-inguruko efluenteen behin eta

berriroko integrazioa lortzen saiatzera behartzen gaituzte.

4.4. Hondakinak

LAAk, hondakin gehiegi sortzen dela ikusita, sorkuntza hori jatorrian murrizteko

politikak sustatzen dituzte; halaber, hondakinak birziklatzea (berriro erabiltzeko) eta

ondo kudeatzea (beharrezko azpiegitura guztiak garatuta) ere sustatzen dute.

Gaur egun, Bizkaiko hiri Hondakinak Kudeatzeko II. Plan Integrala (2005-2016) dago

indarrean, abenduaren 16ko 10/2005 Foru Arauak onetsitakoa (2006-01-13 BAO);

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

53

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

horren helburu nagusia oinarrizko hondakinen zero isurketa lortzea da, eta aukera

estrategiko batzuk ezarri dira hondakin mota desberdinentzako.

Hau da, hondakindegietara heltzen diren hondakin guztiak aurretiaz tratatuta egotea;

era berean, bigarren mailako hondakinak tratatu beharra ere planteatzen du, hau da,

oinarrizko hondakinen tratamenduko plantetan ukapen gisa sortzen direnak tratatzea

(ontziak bereizteko eta sailkatzeko plantak, konposteko plantak, aurretratamendu

mekaniko-biologikoko plantak eta tratamendu termikoko plantak). Horri dagokionez,

Planean hondakinak erraustea ere jasotzen da, energia berreskuratzeko.

Eskualde Egituraren eremuan, Amorotoko hondakindegia (itxita) eta Gernikako nahiz

Berriatuko hondakinen transferentziako plantak daude. Hondakinen erraustegia

Bermeon dagoen planta itxi egin da, zaharkituta baitago halako azpiegituren oraingo

lege-baldintzei dagokienez. Bermeon, hain zuzen ere, Matxitxakon, eraikuntzako

hondakin geldoak jasotzeko baimena duen hondakindegia dago.

Horrez gain, “Garbigune” edo “puntu garbia” izeneko etxeko hondakinen gaikako

bilketarako zentroak daude, estrategikoki erabiltzaileen erkidegotik hurbil kokatuak.

Sare horrek erabilera handia du hiritarrentzat hurbil dagoelako eta irisgarria eta

doakoa delako. Hiritarrek birziklatu edo berrerabili daitezkeen edo balioa eman ahal

zaien materialak uzten dituzte bertan. Eremu Funtzionalean mota honetako

instalazioak daude, Amoroto, Bermeo, Gautegiz Arteaga, Gernika eta Markinan, eta

Eremu Funtzionaleko udalerri guztien eskaerari erantzuten diote.

Bizkaiko Hiri Hondakinen Prebentzio Plana (2010-2016) ere indarrean dago. Bere

helburua Hondakinen Esparru Zuzentarauaren prebentzio-eskakizunei erantzutea da

eta Bizkaiko Hiri Hondakinen Kudeaketarako II. Plan Integrala deritzonarekin osatzen

da.

4.5. Lurzoru kutsatuak

Ustez kutsatuta dauden lurrei dagokienez, lurraren kutsadura prebenitu eta

zuzentzeari buruzko Eusko Jaurlaritzaren 1/2005 Legean eta Euskal Herriko Lur

Kutsatuetarako Planean (2007-2012) xedatutakoa aplikatu behar da. Plan horren

helburu estrategikoak aintzat hartzekoak dira:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

54

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1. Lurraren kalitatea ez aldatzea.

2. Kutsatutako lurren berreskurapen arrazionala bultzatzea.

3. Okupatu gabeko eta aldatutako lurrak berrerabiltzea, erabilera berriak

emanez.

4. Lurrei balioa ematea, kutsatzen ez duten balio erantsi handiko erabilera

berriak emanez.

Oso kutsagarriak direk jarduerak edo instalazioan jasaten dituzten edo jasan dituzten

lurzoruei dagokienez, 165/2008 Dekretuak horien inbentario bat dakar eta eskumena

duen administrazio sektoriala eguneratzen joaten da.

4.6. Energia

Energia-hornidura petrolioan euskarritzen da gehienbat, baina energia berriztagarriek

eginkizun garrantzitsua dute. Horrela, energia horien ustiapena zonako energia-eskari

osoaren %10ekoa da.

Eremu Funtzionaleko energia ekoizpena Oiz mendiko aerosorgailuen parkera

mugatzen da, Urdaibairen eta Ibaizabalen arroaren arteko uren banalerroan.

Oraingo potentziarekin, baterako sorkuntzako instalazioek gaitasun nahikoa dute zona

osoan kontsumo baxuko orduetan behar den elektrizitatearen zati handia sortzeko.

Hala eta guztiz ere, eskari handiko uneetan sistemako beste leku batzuetatik inportatu

behar da elektrizitatea.

Aipatzekoa da zuraren lehenengo eta bigarren transformazioko instalazio batuzk

egotea, eta horiek biomasa erabiltzen dute, euren prozesurako behar duten

energiarako edo elektrizitatea sortzeko. Etorkizunean aukera hori abiaraztea aintzat

hartu beharko liteke, eremuko aprobetxamendu-maila altua ikusita.

4.7 Energia elektrikoaren banaketa-sarea

Zerbitzu-sareak udalerriei eskaintzen dien zerbitzua zuzena dela esan daiteke,

hornitze-urritasunak dauden arren, batez ere onuragarriak ez diren aldi klimatikoetan.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

55

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Eskualde Egiturako eragin kaltegarri nagusiak eskualde hori zeharkatzen duten

tentsio altuko lineak dira, batez ere 400 kV-ko biak, hegoaldetik doazenak; baita hego-

mendebaldetik doan beste bat ere, 132 kV-koa, eta tentsio ertainekoak ere bai.

Paisaia eta ingurumen eraginak dakartzate eta energia garraiatzen dute lurraldeez

gaindiko eremuetan.

Eremuko azpiegitura elektrikoei dagokienez, lineak bertan ezarritako azpiestazioetan

hasten dira eta lurralde osoan zehar banatzen dira, Bermeo, Gernika, Lekeitio,

Markina eta Ondarroako banaketarako azpiestazio eraldatzaileetan (BAE) tentsioak

hierarkikoki gutxituz.

Aireko lineek hiri-eremuetan eta hiri-inguruko eremuetan duten afekzioak arazoak

erakusten ditu, eta baita kogenerazio bidezko ekoizpen elektrikoaren integrazioak ere.

Lurralde txikian erabilera desberdinak emateak Sare Elektrikoen Antolamendurako

Lurralde Programa bat egitea proposatzera bultzatu du Eusko Jaurlaritza. Beste hitz

batzuekin esanda, egungo egoeraren analisia eta diagnostikoa egitea eta gai honetan

esku hartzeko lehen arau batzuk ezartzea. Linea elektrikoen eskala desberdina eta

ikerketak lurralderako duen garrantzia kontuan hartuta, lurraldean izandako eragin

zabala izan duten lineetan zentratuko da eta bereziki 13kW-tik gorako tentsio altuko

lineetan. Ezohikoa denez, programa horretan edo gara dezaketen dokumentuetan sar

litezkeen aspektuak xehatzen dituen atal bat gehitzen da jarraian:

Euskal Autonomia Erkidegoko Tentsio Oso Altuko Sarea hiru hiriburuen edo,

hobeto esateko, horien inguruko azpiestazioen arteko zentzuzko loturari

jarraituz garraiatzen da lurralde osotik. Horiek guztiak 400 kWko lineen bidez

lotuta daude (Penintsulako tentsiorik altuena); gainera, 220 kW-ko lineekin

osatuta daude, eta, lurralde-eremu txikiagoetarako, 132 kW-koekin.

Eraginak murrizteko lehenengo aukera linea batzuk desmuntatzea da, beste

batzuekin erredundanteak direnean; horrela, horiek kenduta, ezabatu egiten

dira horien eraginak.

Ingurumenaren eta, batez ere, paisaiaren ikuspegitik begiratuta, komenigarria

da linea horien (hurbil eta urrun kokaturik daudenak) ikusmen-eraginak ahalik

eta gehien murriztea. Baina horrek, muturreraino eramanez gero, ekidin

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

56

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

egingo lituzke aireko linea elektriko guztiak. Eta Tentsio Oso Altukoak ezin

dira lurpetik joan; beraz, zentzurik gabeko toki batera helduko ginateke.

Linea horien trazatuetan ia ez dira kontuan hartzen paisaiari edo naturari

lotutako alderdiak (orain dela hamarkada gutxi batzuetara arte ia

“ezezagunak”), eta, batik bat, irizpide elektroteknikoak eta desjabetzeko

erraztasunak hartzen dira aintzat.

Linea sendoak direnez, eragin garrantzitsua ez duten oraingo lineak zirkuitu

bikoizak eta/edo hirukoitzak nagusitzen diren korridore bihurtu beharko

lirateke, laguntza-dorre berdinetan.

Etorkizuneko korridoreetan, eragin txikiagoa izateko moduan diseinatu

beharko lirateke eta linea berriak horietatik bakarrik pasatu ahalko lirateke.

Korridorean sartuta ez dauden egungo lineetan beharrezko kontserbazio-

lanak baino ez dira ahalbidetuko. Eragin larriak sortzen dituzten tarteetan,

ordezko trazatuak bilatu beharko dira, eraginok ahalik eta gehien murrizteko,

eta, ekonomikoki bideragarria izanez gero, tarte horietan atzeraemanguneak

edo desbideratzeak egingo dira. Bestela, linea inplementatu arte itxaron

beharko da, apurka-apurka igarobide egokira atxikitzen joateko.

Ikuspegien simulazio-ikerketa zehatzak beharko dira, eta barruko haran ugari

ustiatuko dira (E-M orientazioa, batez ere eremu horietan); gainera, ahalegina

egin behar da gailurretako eta banalerroetako trazatuak ahalik eta gehien

murrizteko, baita biztanlerik eta ingurumen-kalitate gehiegirik ez duten zonak

erabiltzeko ere.

Halako lanak egiteko, sentikortasun handia beharko da, baita enpresa

elektrikoekiko koordinazio handia ere, trazatuaren beharrizan teknikoak

ingurumen- eta paisaia-irizpideekin bateratzeko.

4.7.1. Gasa banatzeko sareak

Gas naturalaren azpiegituren garapenak energia-iturrien beharrezko aniztasuna

bermatzen du, Euskadiko Estrategia Energetikoan (2020) ageri den bezala. Horrez

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

57

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

gain, ingurumen eragina gutxitzen du, ohiko erregai garbiagoa baita. Eremuko mota

honetako azpiegitura nagusia Gasodi Nagusia da. La Gaviotaren kokalekutik abiatuta,

Eremu Funtzionalaren ekialdeko mugatik pasatzen da eta gero Ibaizabalen haranetik.

Lurrazpikoa denez, ez du horrenbesteko kalterik eragiten.

Hornitzen dituen eremuetan (Bermeo-Mundaka, Errigoiti-Gernika eta Gipuzkoarekin

lotzeko Artibai Behea, Etxebarriaraino) zerbitzuaren kalitatea ona denez, sarea

handitu nahi da.

4.7.2. Telekomunikazioak

Oraingo azpiegiturek zerbitzu egokia eskaintzen dute Eremu Funtzionaleko biztanleria

gehien duten udalerrietan. Komunikazioak liberatzeak eskaintzen dituen aukerak ondo

kudeatu beharra dago, beste oinarrizko azpiegitura batzuk berriz urbanizatu, jarri

eta/edo berritzeko.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

58

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

5. EKIPAMENDUAK

EAEko LAAk ekipamendu sistemari buruz egiten duten tratamendua zuzkiduran (biztanleei zerbitzua emateko elementua) eta lurraldean (lurraldea egituratzeko elementua, zehazturiko lurralde-eremu funtzionalen esparruan) oinarritzen da. Hortaz, arazoen eta aukeren diagnostikoa bi ikuspegi horiek kontuan hartuta egin behar da. Hurbiltze sektorialetik hasita, EAEko LAAtan ezarritakoaren arabera, “ekipamendu-sistemaren eraketak aurre egin behar dio azpiegitura nahiko malgua eta dinamikoa lortu behar izateari, gizarte mailan etengabe gertatzen diren aldaketei aurre egin ahal izateko”. Gaur egun, zuzkiduren ikuspegitik begiratuta, GMEEko oinarrizko beharrizanak ondo beteta daude, biztanleei zerbitzua emateko sistemen bitartez (osasuna, hezkuntza, gizarte-ongizatea, kirola eta kultura). Zonan lortzen diren estandarrak mendebaldeko Europako herrietakoekin guztiz homologatzeko modukoak dira.

5.1. Hezkuntza-ekipamendua

Hezkuntza-sistemak Germika-Markinako Eskualde Egituran oraintsu izandako

garapena hiru faktoreren arabera ulertu behar da. Bata orokorra da eta sistema hori

Hezkuntza Sistemaren Antolakuntza Orokorrari (HSAO) buruzko 1/1990 Lege

Organikora egokitzetik sortua da. Aldaketa hori Hezkuntza Sailaren maiatzaren 3ko

2/2006 Lege Organikoan dator, 2006/07 ikasturtetik indarrean dagoen eta adin-tarte

desberdinetarako irakaskuntza erregulatzen duen estatuko egungo lege organikoan.

Lege hori EAEko hainbat Dekretutan garatu da, bertan erregulatutako irakaskuntzen

plana ezartzeko, .besteak bereziak dira: ikasle kopurua murriztea, kopuru horren

zatirik handiena elkarrekin lehiatzen diren bi saretan banatuta egotea (publikoa eta

itunpeko pribatua) eta irakaskuntza elebiduna ezartzea. Tamaina handiena duten

guneetan emandako espazioaren kontzentrazioa ere aipatu beharra dago, lurraldean

sakabanatuta dagoen biztanleria txikiaren berariazkoa delarik.

Ikastegien banaketa geografikoa, titulartasunaren arabera, ez da homogeneoa.

Biztanle gehien dituzten udalerrietan eskaintza publikoa eta pribatua dago. Biztanle

gutxien daudenetan, aldiz, hezkuntza zerbitzua izatekotan publikoa izaten da.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

59

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Hizkuntza-eredu desberdinetan (B eta C ereduak, gehienbat) aurreikusitako

eskariaren segmentazioa, derrigorrezko mailetan ematen ari den

euskalduntze prozesuak eraginda.

Bi hezkuntza-sare daude: publikoa eta pribatu kontzertatuak. Azken horiek

udalerri txikietan daude eta osagarritzat hartzen dira. Sare publikoa ia

esklusiboa da udalerri txikienetan. Izan ere, horietan eskola-adin goiztiarrak

baino ez ditu estaltzen. Eskualdeko hiri garrantzitsuenetan bigarren zikloko

derrigorrezko bigarren hezkuntzan da nagusi.

Eskaintza berriz gaitzeko eta eremu bakoitzean asetu gabeko beharrizanak

asetzeko aukerak mugatzen ditu biztanleria sakabanatua duen lurraldearen

zatiketak.

Haur-hezkuntzako eta lehen hezkuntzako ikastetxe-sare publikoaren eta pribatuaren

udal-ezarkuntza, Gernika-Markinako Eskualde Egituran, halako ikastetxerik gabe utzi

ditu ia udalerrien erdiak: guztira, 15 udalerrik ez dute halako ikastetxerik. Kasu

guztietan ere, udalerri txikiak dira (gehienez 1.000 biztanlekoak); horietan, gainera,

barreiaturiko biztanleria nagusitzen da (Ajangiz, Ereño, Errigoiti, Gizaburuaga,

Kortezubi, Mendata, Mendexa, Morga, Murueta).

Ezarkuntza-eza hori oso nabaria da zona batzuetan: Okaren harana, Gernika-

Lumoren inguruan; kostaldekoa Lekeitioren eta Mundakako itsasadarraren artean.

Learen eta Artibairen haranetan, berriz, udalerririk gehienek beheko hezkuntza

mailetako ikastetxeak dituzte.

Sare publikoak pribatuak baino barreiadura handiagoa dauka, eta, batez ere,

biztanlerik gehieneko udalerrietan biltzen da: Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio,

Ondarroa eta Markina-Xemein.

Hizkuntza-ereduari dagokionez, D eredua nagusitzen da, bai Hezkuntza Sailaren

mendeko ikastetxeetan eta bai itunpekoetan. B eredua herririk handienetan baino ez

da eskaintzen (Bermeo eta Gernika-Lumo), eta ez dago A ereduaren eskaintzarik.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

60

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Haur-hezkuntzako eta lehen hezkuntzako ikastetxe publikoak.

IKASTETXEA HELBIDEA UDALERRIA UNITATE KOP.

Eredua H.H. L.H.

CEP AMOROTO LHI

ELEIZALDE Z/G

AMOROTO 2 D 1 1

CEP BARRUTIA LHI

BARRUTIA Z/G

ARRATZU 12 D 1 1

CEP URREGARAI LHI

GERNIKA 2 AULESTI 4 D 1 1

CEP BERMEO-SAN FRANCISCO LHI

ATALDE Z/G BERMEO 31 B, D (*) 1 1

CEP BERRIATUA LHI

RIBERA Z/G BERRIATUA 4 D 1 1

CEP JOSE M. UCELAY LHI

ALTAMIRA 37 BUSTURIA 6 D 1 1

CEP MANUELA ZUBIZARRETA LHI

ERBERA 25 ETXEBARRIA 5 D 1 1

CEP MONTORRE LHI

MENDIALDUA 1

GAUTEGIZ ARTEAGA 2 D 1 1

CEP ALLENDE SALAZAR LHI

ZEHARRETA 11

GERNIKA-LUMO 33 B, D 1 1

CEP STA. LUCIA LHI

LURGORRI 54

GERNIKA-LUMO 4 B, D 1 1

CEP ISPASTER LHI

ELEJALDE Z/G

ISPASTER 2 D 1 1

CEP LEKEITIO LHI

LARROTEGI Z/G

LEKEITIO 21 D 1 1

CEP BEKOBENTA LHI

BEKOBENTA 3

MARKINA-XEMEIN 11 D 1 1

CEP MUNDAKA LHI LEHENDAKARI AGIRRE 1

MUNDAKA 8 D 1 1

CEP MUNITIBAR LHI HERRIKO PL. 7

MUNITIBAR-ARBATZEGI GERRIKAITZ

4 D 1 1

CEP URRETXINDORRA LHI

KURTZERO 41

MUXIKA 4 D 1 1

CEP ONDARROA LHI ZALDUBIDE 15

ONDARROA 21 D 1 1

(*) B eredua L.H. bakarrik H.H. = HAUR HEZKUNTZA L.H. = LEHEN HEZUNTZA

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

61

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

62

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

DBHko, Batxilergoko eta Lanbide Heziketako eskaintza publikoa lau udalerri

nagusietan baino ez da egiten: Bermeo, Gernika-Lumo, Ondarroa eta Lekeitio. Izan

ere, Markina-Xemeinen, sare publikoan derrigorrezko hezkuntza baino ez da

eskaintzen. Itunpeko ikastetxe pribatuak ere (gehienetan haur-hezkuntza eta lehen

hezkuntza ere bai) lehen aipaturiko udalerrietan daude, eta sare publikoaren

eskaintza Markina-Xemeinen Batxilergoa eskainita baino ez dute handitzen.

Hizkuntza-ereduari dagokionez, A eta B ereduen presentzia handiagoa dago haur-

hezkuntzan eta lehen hezkuntzan baino (batik bat, itunpeko pribatuaren kasuan), hala

ere, EAE osoan ez bezala, D eredua guztiz finkatuta dago.

Bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoak.

IKASTETXEA HELBIDEA UDALERRIA UNITATE KOP.

Eredua DBH BAL MELH

GMLH

IES BARRUTIALDE BHI

BARRUTIA 7 ARRATZU - A, D (*) 1 1 1 1

IES I. AROZENA-BARRUETA/TAR BENITO BHI

MATXITXAKO Z/G

BERMEO - A, B, D (**)

1 1 1 1

IES GERNIKA BHI

CARLOS GANGOITI 23

GERNIKA-LUMO

- A, B, D (***)

1 1 0 1

IES GERNIKA BHI

PZ.FUEROS.B.BARRUTIA

GERNIKA-LUMO

-

IES MARKINA BHI

BEKOBENTA 3

MARKINA-XEMEIN

- D 1 0 0 0

IES ONDARROA-LEKEITIO BHI

ARTIBAI 5 ONDARROA - A, B, D (***)

1 1 1 1

(*)A eredua Batxilergoan eta Goi Mailako Lanbide Heziketan baino ez da eskaintzen

(**)B eredua DBHn baino ez da eskaintzen. D eredua ez da eskaintzen Goi Mailako Lanbide Heziketan

(***)A eredua Batxilergoan bakarrik. B eredua DBHn bakarrik.

DBH = DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA

LBA = LOGSE BATXILERGOA (LOGSE)

FPGM = MAILA ERTAINEKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)

FPGS = GOI MAILAKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

63

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

64

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Bigarren hezkuntzako ikastetxe pribatuak.

IKASTETXEA HELBIDEA UDALERRIA UNITATE

KOP. Eredua DBH LBA MELH GMLH

CPEIPS RESURRECCION M. DE AZKUE IKASTOLA HLBHIP

ATEA Z/G LEKEITIO - D 1 0 0 0

CPES LEA-ARTIBAI BHIP

XEMEIN 19 MARKINA-XEMEIN

- B, D (*) 0 1 0 0

CPEIPS ZUBI-ZAHAR IKASTOLA HLBHIP

IBAIONDO 15

ONDARROA - D 1 0 0 0

CPES NTRA. SRA. DE LA ANTIGUA VIP

IÑAKI DEUNA 19

ONDARROA - A 0 0 1 0

(*)B eredua Lanbide Heziketan baino ez da eskaintzen. D eredua Batxilergoan bakarrik.

DBH = DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA

LBA = LOGSE BATXILERGOA (LOGSE)

MELH = MAILA ERTAINEKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)

GMLH = GOI MAILAKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

65

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

66

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Eskualde Egiturako ingurumen-heziketako zentroen sarea berebiziko plataforma da

EAEko beste zona batzuetako erabiltzaileak lurraldean sartzeko. Instalazio

espezifikoak dira eta, bertan, ondo trebaturiko talde batek hezkuntzako esku-hartze

programak egiten ditu, erabiltzaileak sentsibilizatzeko eta gaitzeko, eta, horrela,

ingurumenaren defentsan partaidetza aktiboa izateko. Honako mota hauek bereizten

dira:

Baserri-eskolak. Helburua ikasleek natura- eta landa-ingurunea ezagutzea da,

nekazaritza, abeltzaintza eta basoko sistemak ondo kudeatu behar izatearekiko

sentikortasun handiagoa lortzeko. Aterpetxea, erabilera didaktikoa duten

abeltzaintza-ustiapenak eta laborantzako lurrak, lantegietarako gelak, etab.

Ingurumen-eskolak. Helburua honako honi lotutako kontzeptuak barneratzea da:

inguruneari eta ingurumen-arazoei, ingurumen-narriadurari buruzko kontzientzia

kritikoko jarrerak garatzeari eta ingurunearen alde esku hartzeko trebetasunak

hartzeari. Liburutegia, erabilera anitzeko gelak eta jolasaldiko zonak (batzuetan,

aterpetxea) izaten dituzte.

Ingurumen-hezkuntzako museoak. Helburua ingurumeneko ezagupen orokorren

zabalkundea egotea da, batez ere gizakiak ingurunean duen esku-hartzeari

buruzkoak. Erakusketa orokorreko gelak, ikus-entzunezko proiekzioak, etab.

Ingurumen-interpretazioko zentroak. Zentrotik hurbileko ingurunearen ulermena

planteatzen dute; batez ere, gizakiak inguruneko ingurumen-baliabideak

narriatzean, kontserbatzean edo suspertzean duen eragina aztertzen da.

Erabilitako baliabideen artean, aipatzekoak dira informazio-panela, dokumentazio

idatzia, ikus-entzunezkoak, inguruneko elementuen azalpena, behaketa-puntuak,

etab.

Ingurumen-hezkuntzako baliabide-zentroak. Helburua beste zentro batzuetako

materialak lortzea, sortzea, sailkatzea eta maileguan uztea da. Liburutegia,

bideoteka, kontsulta-gela eta erabilera-gela dituzte.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

67

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Ingurumen-heziketako zentroak

ZENTROA HELBIDEA UDALERRIA ZENTRO MOTA

LURRASKA MENTXEKA KANPATXU, Z/G

AJANGIZ BASERRI ESKOLA

ITSASOAREN IKASGELA (ARRANTZALEAREN MUSEOA)

126. POSTA-KUTXA

BERMEO INGURUMEN ESKOLA

BARATZE OXINA BASERRIA. MARUETAG.

GAUTEGIZ-ARTEAGA

BASERRI ESKOLA

BIZKAIA 2 (URDAIBAI) UDETXEA JAUREGIA

GERNIKA-LUMO

INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA

UDETXEA JAUREGIA

GERNIKA-LUMOKO ERREP., Z/G

GERNIKA-LUMO

INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA INGURUMEN HEZKUNTZAKO BALIABIDEAK

IDIGA (URDAIBAIKO INTERPRETAZIO ZENTROA) (LASTER INAUGURAZIOA)

- GERNIKA-LUMO

INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA

BASONDO (FAUNA AUTOKTONOAREN PARKEA)

- KORTEZUBI INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA

BASERRIAREN MUSEO ETNOGRAFIKOA (OBRATAN)

- MENDATA INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA

SUKARRIETAKO ESKOLA ESPERIMENTAZIOKO ZENTROA

ABIÑA AUZOA, Z/G

SUKARRIETA BASERRI ESKOLA

ESKOLA ESPERIMENT. ZENTROA

UDALEKUA Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila – Urdaibai Biosfera Erreserba (kudeaketa-bulegoa).

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

68

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

5.2. Osasun-ekipamenduak

Gernika-Markina Eremu Funtzionaleko osasun sistema Barruko Eskualdea izeneko osasun eskualdean sartu da eta oinarrizko 12 osasun eremutan banatu da.

Eskualde Egiturako udalerriak sei osasun-zonatan banatuta daude.

Horren arabera, Gernika-Markinako Eskualde Egiturako osasun-sistemaren

baliabideak, horren arabera, oinarrizko osasun-zona bakoitzari dagozkion sei osasun-

zentroetan oinarrituz egituratzen dira, eta horiei, gainera, Gernika-Lumoko arreta

bereziko zentroa gehitu behar zaie.

GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA

Oasun-sistemaren lurraldeko zatiketa

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

69

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

OSPITALETIK KANPOKO SARE PUBLIKOA

Oinarrizko osasun-zona: Gernikaldea

Oinarrizko osasun-zona: Markina

Oinarrizko osasun-zona: Ondarroa

Oinarrizko osasun-zona: Lekeitio

Oinarrizko osasun-zona: Bermeo

Ñ Anbulatorioak

Ñ Osasun-zentroak

Ñ Kontsultegiak

Iturria: Osakidetza: barne Eskualdeko Egitura

OSPITALETIK KANPOKO SARE PUBLIKOA

ZENTROA UDALERRI Amorotoko kontsultategia

Amoroto

Aulestiko kontsultategia

Aulesti

Bermeoko osasun-zentroa

Bermeo

Berriatuako kontsultategia

Berriatua

Busturiako kontsultategia

Busturia

Eako kontsultategia

Ea

Elantxobeko kontsultategia

Elantxobe

Ereñoko kontsultategia

Ereño

Errigoitiko kontsultategia

Errigoiti

Foruako kontsultategia

Forua

Gautegiz Arteagako kontsultategia Gautegiz Arteaga

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

70

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Gizaburuagako kontsultategia

Gizaburuaga

Ibarrangeluko kontsultategia

Ibarrangelu

Ispasterreko kontsultategia

Ispaster

Gernikako osasun-zentroa

Gernika-Lumo

Gernikaldeako osasun-zentroa

Gernika-Lumo

Lekeitioko osasun-zentroa

Lekeitio

Markinako osasun-zentroa

Markina-Xemein

Mendatako kontsultategia

Mendata

Mendexako kontsultategia

Mendexa

Morgako kontsultategia

Morga

Mundakako kontsultategia

Mundaka

Munitibarko kontsultategia

Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz

Muruetako kontsultategia

Murueta

Muxikako kontsultategia

Muxika

Gorozikako kontsultategia

Muxika

Ibarruriko kontsultategia

Muxika

Nabarnizko kontsultategia

Nabarniz

Ondarroako osasun-zentroa Ondarroa

Iturria: Osakidetza: Barrualde eskualdeko egitura

Gernikako Ospitale berria 2012 amaieratik dago martxan eta Gernika, Gernikaldea,

Lekeitio eta Bermeoko oinarrizko osasun eremuei eskaintzen die ospitale-zerbitzua.

Ondorengo udalerriek osatzen dituzte eremu horiek:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

71

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

- Bermeoko oinarrizko osasun-zona. Honen barruan, Bermeo eta Mundaka

udalerriak sartzen dira.

- Gernikako oinarrizko osasun-zona. Udalerri horixe baino ez da sartzen barruan.

- Gernikaldeko oinarrizko osasun-zona. Busturia, Ajangiz, Arratzu, Elantxobe,

Ereño, Errigoiti, Forua, Gautegiz-Arteaga, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata,

Morga, Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz, Murueta, Muxika, Nabarniz eta Sukarrieta

udalerriak sartzen dira barruan.

- Lekeitioko oinarrizko osasun-zona. Lekeitio, Amoroto, Aulesti, Ea, Gizaburuaga,

Ispaster eta Mendexa udalerriak sartzen dira barruan.

Betidanik ospitale-zerbitzua eskaintzen izan dieten zentroek hala egiten jarraituko dute

Markina eta Ondarroako oinarrizko osasun eremuentzat, Eremu Funtzionaletik kanpo

egon arren. Mendaroko ospitaleak arreta espezializatua eskaintzen du eta Ondarroako

biztanleak hartzen ditu. Berriatua, Markina-Xemein eta Etxebarriako biztanleak, berriz,

Galdakaoko ospitaleak hartzen ditu. Azken horientzat, Durangoko anbulategia ere dago

eskura. Momentu hauetan etxez etxeko osasun zerbitzua eskaintzea aztertzen ari dira.

Mendaroko ospitaleak edo Durangoko anbulategiak emango luke zerbitzu hori.

Markina eta Ondarroako oinarrizko osasun eremuetatik Gernikako ospitaleraino heltzeko

denbora asko behar denez, logikoa da Barruko Eskualdeari zerbitzua eskaintzen dioten

beste zentro batzuek eskaintzea zerbitzua horiei ere.

Eskualde Egituraren barruan beste ospitale bat ere badago, Bermeoko ospitalea;

psikiatria-laguntzakoa da eta osasun-eskualde osoari ematen dio zerbitzua. Zenbait

unitate ditu: gerontopsikiatriako bi, dementziako bat, autismoko bat, egonaldi luzeko bi

eta errehabilitazioko bi.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

72

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

5.3. Kultura-ekipamendua

Eskualde Egituran toki-oinarriko ekipamenduen eskaintza zabala eta anitza da.

Zuzkidura maila hau, neurri handian, Bizkaiko Foru Aldundiko Gizarte Ekintza Sailak

oraintsu egindako inbertsio-lanaren eraginezkoa da, Hornidura honek asko zor dio

Bizkaiko Foru Aldundiko Gizarte Ekintza Sailak egin duen inbertsioari, Kultura Saila

delarik udalerrietan egiten diren kutur ekintzak babesten dituena.

Tokiko biztanleei zuzendutako kultura-baliabideei dagokienez, honako hauek bereizi

behar dira: alde batetik, instalazioen eta jarduera-programazioaren maila aintzat hartuta,

nahitaez udalerriz gaindiko eskalan planteatu behar direnak, eta, bestetik, eskalarik

egokiena udalerrian dutenak.

Kultura-etxeak

IZENA HELBIDEA UDALERRIA

Bermeoko Kultura-etxea

Lameda, Z/G Bermeo

Gernikako Kultura-etxea

Foruen plaza, 2 Gernika-Lumo

Leketioko Kultura-etxea

Resurrección Maria de Azkue, 5 Lekeitio

Morgako Kultura-etxea

Andra Mari auzoa, Z/G Morga

Ondarroako Kultura-etxea

Artabide, 23 Ondarroa

Sukarrieta Gizartetxea Kultura-etxea Kanala auzoa, 33 Sukarrieta

Iturria: www.euskadi.net/kultura

Eskualde Egituran garrantzi demografikorik handiena duten udalerrien artean, kultura-

etxerik ez duen bakarra Markina-Xemein da; hau da, udalerri horrek ez dauka

erabilera anitzeko espaziorik, bizikidetza era askotako jardueren bitartez sustatzeko:

erakusketa-aretoak, liburutegiak, lantegiak, heziketa-zentroak, proiekzio-gelak,

antzerki-jarduerak, etab.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

73

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Aldiz, Bermeon, Gernika-Lumon, Lekeition eta Ondarroan badago kultura-etxea;

bertako kultura-eskaintzak, gainera, udal-mugartearen eremua gainditzen du, zenbait

kasutan. Aipagarria da bi udalerri txikitan ere halako ekipamendua egotea (Morga eta

Sukarrieta). Ekipamendurik garrantzitsuenen (kultura-etxeak) funtzionamendu

mankomunatua lortu behar da, ekipamenduak kasuan kasuko udal-eremua

gainditzeko.

Euskaren erabilerak eta normalizazioak, helduen euskalduntze eta alfabetatzearen

bidezkoak, zentro-sare bat dauka udalerririk garrantzitsuenetan. Udal-zentro bat dago

Gernika-Lumon, eta homologaturiko beste zenbait zentro pribatu ere badaude

(Bermeo, Forua, Lekeitio,Markina-Xemein, Ondarroa)).

Euskaltegiak IZENA HELBIDEA UDALERRIA MOTA IKASLEAK Gernikako AEK

Atalde, 17 behea Bermeo Homologatua 325*

Gotzon Garitaonaindia

Atalde, 17b 175 Posta Kutxati

Bermeo Homologatua 167

Busturialdeko AEK Elejalde Auzoa, Z/G. Forua Homologatua 325* Aita Villasante U.E.

Artekale, 8

Gernika-Lumo

Publikoa

218

Gernikako AEK

Artekale, 3

Gernika-Lumo

Homologatua

325*

Lea Artibaiko AEK

Atea Kalea Lekeitio Homologatua 293*

Lea Artibaiko AEK

Ubitarte, 9-1 º

Markina Homologatua 293*

Lea Artibaiko AEK Artabide, 13-5 Ondarroa Homologatua 293*

Iturria: www.habe.org *Euskaltegiko ikasle kopuru osoa, lokal guztietan.

Tokiko baliabideei dagokienez, liburutegiak dira erreferentziazko ekipamendua. Eremu

Funtzionalaren baitan gehien ezarri diren kultur zentroen sarea osatzen dute. Udalerri

guztiek, seik izan ezik (Amoroto, Arratzu, Errigoiti, Ispaster, Kortezubi eta Mendexa),

udal-liburutegia dute.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

74

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Liburutegiak IZENA HELBIDEA UDALERRIA Ajangizko U.L. Mendieta z/g Ajangiz Aulestiko U.L. Donibane enparantza, 1 Aulesti Joxemiel Barandiarán U.L. Lamera z/g Bermeo Berriatuko U.L. Ribera,40 Berriatua Busturiako U.L. Altamir, 40 Busturia Arteako U.L. Herriko Plaza (Artea) Ea Zeanuriko U.L. Herriko Plaza z/g (Zeanuri) Ea Elantxobeko U.L. Nagusia,28 Elantxobe Ereñoko U.L. Elejalde, z/g Ereño Etxebarriako U.L. Erbea,14 Etxebarria J.M. Torrealdai U.L. Elejalde auzoa Forua Gauteguiz-Arteagako U.L. Medialdua,2 Gautegiz-Arteaga Gernika-Lumoko U.L. Foruen plaza, z/g Gernika-lumo Gizaburuagako U.L. Eleizaldea,3 Gizaburuaga Kultura-etxea – Liburutegia Ibaeta,4 Ibarrangelu Resurrección Mª Azkue U.L. Resurrección Mª Azkue Lekeitio Markina-Xemeingo U.L. Abesua,12 Markina-Xemein Mendatako U.L. José Antonio Aguisa,1 Mendata Kultura-etxea – Liburutegia Elizondo, 10 Morga J.M. Etxeita U.L. Matadero, z/g Mundaka Munitibarreko U.L. San Pedro Plaza, z/g Munitibar-Arbatzegi

Gerrikaitz Muxikako U.L. Kurtzero,41 Muxika Nabarnizko U.L. Elejalde Auzoa, z/g Nabarniz Txomin Agirre U.L. Iñaki Demia, 35 Ondarroa Sukarrietako U.L. Ander Deunaren Enparantza,5 Sukarrieta

Iturria: www.kulturaondarea.org/libroybibliotecas

Eskaintza bereziari dagokionez, GMEEko udalerri batzuek baino ezin dute euren udal-

mugartearen eremua gainditzen duen kultura-eskaintza eskaini, kanpoalderantz

intentsitate handiagoarekin edo txikiagoarekin proiektatuz. Esate baterako, Gernika-

Lumo, Bermeorekin eta, neurri txikiagoan, Markina-Xemeinekin batera, lurraldean

sartzeko benetako atea da, Eskualde Egituran bizi ez diren herritarrentzat.

Bestalde, Gernika-Lumoren kasuan, udalbatzak interes handia dauka udalerri osoa

kultura-intereseko zentrotzat sustatzeko, bertako erakunde, monumentu eta

ingurumen (Gernikako itsasadarra) mailako ondare enblematikoan oinarrituz. Gernika-

Lumoko kultura-eskaintza oso berezia balio handiko elementua da, herri horrek

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

75

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

eskualdeko erdigunetzat duen eginkizuna indartzeko; horretarako, horren eragin-

aldean dauden demografia urriagoko udalerrietara berariaz sustaturiko eskaintza

eratu behar da.

Museoak

ZENTROAREN IZENA HELBIDEA UDALERRIA

Arrantzalearen Museoa Ercilla Dorrea. Torronteroko

enparantza

Bermeo

Euskadiko Biodibertsitate Zentroa

Euskal Herria Museoa

Madariaga Dorretxea

Alegría jauregia. Allende-Salazar, 5

Busturia

Gernika-Lumo

Gernika Museoa - Bakearen Museoa

ASTRA

Foruen plaza, 1

Goikoibarra, 1

Gernika-Lumo

Gernika-Lumo

Simón Bolibar Museoa Errementarihua baserria. Beko kale, 4 Markina-Xemein

Iturria: www.bizkaia.net, www.gernika-lumo.net

5.4. Kirol-ekipamenduak

Gernika-Markinako Eskualde Egiturako Kirol-instalazioen zuzkidura, gehienbat udal-

titulartasuneko ekipamenduetan euskarritzen dena, oso egokia da; eta ia zonako

biztanle guztiei zuzenduta dago. Zentro horien kudeaketak (batez ere, zentrorik

handienen kasuan) euren erabilera trinkoa bermatzen du.

Eskualde Egiturako kirol-eskaintzaren multzo nagusia, dena den, jolaseko kirol-

jardueretarako instalazioek osatzen dute, eta jolas-erabilera hori asimilagarria da

gizarte- nahiz kultura-arloko beste jarduera batzuekin; halaber, eskola-instalazioak ere

aipagarriak dira, ikastetxeetako hezkuntza-programaren barruan sartzen direnak.

.Erabilera anitzeko polikiroldegien sareak banaketa egokia dauka. Eskualde Egiturako

gune nagusietan kokaturik daudenez (Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio, Markina-

Xemein eta Ondarroa), gune horiek eskualdeko erdiguneak edo erreferentziako

guneak dira, eta udalerriz gaindiko eragin-aldea ezartzeko gaitasuna dute.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

76

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Hala eta guztiz ere, ez dago zerbitzu horien antolamendu mankomunaturik (beste

ekipamendu publiko batzuen kasuan, aldiz, bai), udalerri txikiak zuzkidura-sarean

ondo integratu ahal izateko.

Herri-kiroletarako instalazioek, beste alde batetik, kasu batzuetan oinarri-oinarrizkoak

izan arren, ezarkuntza maila bikaina dute lurraldean osoan. Bestalde, Gernika-Lumo,

Markina-Xemein eta Bermeoko instalazioak aipagarriak dira.

Oraingo baliabideak sailkatzeko, instalazioak zenbait talde handitan banatu ahal dira: a) Polikiroldegiak. b) Estalitako instalazioak. c) Estali gabeko instalazioak. d) Herri-kirolak. (Euskal pilota, boloak, frontoiak eta probalekuak ) Udalerriz gaindiko polikiroldegiak eta instalazio bereziak IZENA HELBIDEA UDALERRIA KUDEAKETA

MOTA INSTALAZIOAK

Areneko polikiroldegia Arene auzoa, z/g Bermeo Udala Gimnasioak Estalitako patinaje-pista Estalitako polikiroldegi-pista Squash-pistak

Arraun-elkartea Artza portua-Hegoaldeko kaia

Bermeo Udala Ikaskuntza teknikorako hobiaGimnasioa Batelak konpontzeko lantegia eta biltegia

Santanape polikiroldegia

Carlos Gangoiti, 25

Gernika-Lumo Udala Estalitako pista balioaniztunaSquasha Harmailadun frontoia Igerileku klimatizatuak Gimnasioak

Urbieta polikiroldegia Erreka Egala, z/g Gernika-Lumo Udala Futbol-zelaia 7 Futbol-zelaia 11 Estalitako frontoiak Tenis-pista Harmailadun rugby-zelaia

Maloste kirol-eremua Aita Luis Villasante

Gernika-Lumo Udala Estalitako pista balioanitza Aire zabaleko pista balioanitzak Tenis-pista

Gernika Jai Alai Frontoia

Carlos Gangoiti, 14

Gernika-Lumo Kiroleko pribatua Frontoia (zesta-punta)

Insuntza kluba Abaroa, 5 Lekeitio Udala Gimnasioak Arrauna

Udal-polikiroldegia Abaroa etorbidea, 47

Lekeitio Udala Frontoia Polikiroldegi-pista Estalitako aretoa

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

77

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Trinkiete Etxea Eusebio María de Azkue, 3

Lekeitio Udala Trinketea Estalitako aretoak Igerilekuak Tenis-pistak

Atxondoko udal-polikiroldegia

Iderraga, 29 Markina-Xemein

Udala Igerilekua Estalitako aretoak Frontoia

Pilotaren unibertsitatea Abesua, 10 Markina-Xemein

Kiroleko pribatua Frontoia (zesta-punta)

Zaldupe udal polikiroldegia

Zaldupe auzoa, z/g

Ondarroa Udala Polikiroldegi-zona Igerilekuak Gimnasioa Frontoi txikia Squash-pistak

Iturria: KIROLAREN GOI KONTSEILUA: Kirol Instalazioen II. Nazio Zentsua, 1997 (2000/02/01ean gaurkotuta); honako web-orri hauetan: http://www.csd.mec.es/infraestr/CensoCSD/home.asp; www.bizkaia.net. http://www.paisvasco.com/ondarroa/indexc.html http://www.gernika-lumo.net/ http://www.bermeo.org/ GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

78

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

5.5. Gizarte-zerbitzuetako ekipamenduak

Oinarrizko arretari dagokionez, Gernika-Markinako Eskualde Egituran zerbitzua, batez

ere, gizarte-zerbitzuko bi mankomunitateren bitartez antolaturik dago:

- Busturialdeko Gizarte Zerbitzuen Mankomunitatea, honako udalerri hauek

osatzen dutena: Arratzu, Busturia, Elantxobe, Errigoiti, Forua, Gautegiz-

Arteaga, Gernika-Lumo, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata, Morga,

Mundaka, Murueta, Muxika eta Sukarrieta (guztiak Eskualde Egituraren

barrukoak). Mankomuntiateak zentralizatutako Gizarte Zerbitzu bat

proposatu du, Gernika-Lumon kokatutako zentro bakarrarekin.

- Lea-Artibaiko Mankomunitatea, honako udalerri hauekin osatutakoa:

Amoroto, Aulesti, Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga, Ispaster, Lekeitio,

Markina-Xemein, Mendexa, Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz eta Ondarroa

(guztiak Eskualde Egituraren barrukoak). Oinarrizko unitateak ditu udalerri

bakoitzean.

Gainera, Ajangiz, Bermeo, Ea, Ereño eta Nabarniz udalerrietariko bakoitzak bere

oinarrizko gizarte-zerbitzua dauka.

ERAKUNDEA ZENTROA HELBIDEA UDALERR. KUDEAKETA

Bermeoko Oinarrizko

Gizarte Zerbitzua

Bermeoko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Areilza, 4 Bermeo Udalerriko

publikoa

Ajangizko Oinarrizko

Gizarte Zerbitzua

Ajangizko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Mendieta auzoa,

Z/G

Ajangiz Udalerriko

publikoa

Ereñoko Oinarrizko

Gizarte Zerbitzua

Ereñoko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Elexalde-Zeeta

auzoa, 10

Ereño Udalerriko

publikoa

Eako Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Eako Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Donibane

Enparantza, 2

Ea Udalerriko

publikoa

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

79

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Nabarnizko Oinarrizko

Gizarte Zerbitzua

Nabarnizko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Elejalde Auzoa, 2 Nabarniz Udalerriko

publikoa

Busturialdeko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Busturialdeko Gizarte

Zerbitzuen

Mankomuniateko

Oinarrizko Gizarte

Unitatea

Alondiga, 6

Gernika -

Lumo

Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Aulestiko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Aulesti, 41

Aulesti Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Amorotoko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Eleizalde Auzoa, 1 Amoroto Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Lekeitioko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Gamarra Kalea, 1 Lekeitio Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Ondarroako eta

Berriatuko Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Musika

Enparantza, Z/G

Ondarroa Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Ispasterreko

Oinarrizko Gizarte

Unitatea

Elejalde, Z/G Ispaster Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Gizaburuagako

Oinarrizko Gizarte

Unitatea

Eleizaldea, 1 Gizaburuaga Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Munitibar - Arbatzegi -

Gerrikaitzeko

Oinarrizko Gizarte

Olaurre Etxea,

Z/G

Munitibar -

Arbatzegi

Gerrikaitz

Mankomunit.

publikoa

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

80

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Zerbitzua

Unitatea

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Mendexako

Oinarrizko Gizarte

Unitatea

Barrio Zelaia, Z/G

Mendexa Mankomunit.

publikoa

Lea-Artibaiko

Mankomunitateko

Oinarrizko Gizarte

Zerbitzua

Markina-Xemein –

Etxebarriak Oinarrizko

Gizarte Unitatea

Karmen, 19 Markina -

Xemein

Mankomunit.

publikoa

Iturria: BIZKAIKO FORU ALDUNDIA. Gizartekintza Saila. Gizarte Zerbitzuen Bilduma 2006

Hirugarren adinerako gizarte-zerbitzuek, zalantzarik gabe, sektorerik garatuena eta

halako ekipamenduetan tradiziorik handiena dutena osatzen dute. Izan ere, defentsako

laguntza-sare dibertsifikatua da; elkartegintzaren presentzia handia eta ondo garaturiko

partaidetza publikoa ditu, eta, horrenbestez, adineko pertsonei eskaintza zabala eta

kalitatezkoa eskaintzeko gaitasuna dauka. Honako zentro mota hauek bereizten dira:

- Erretirodunen elkarteak. 1.000 biztanletik beherako udalerri kopuru handiak ez dauka

halako zerbitzurik, eta biztanle kopuru handiagoek, berriz, bai, udal-eskaintza

publikoaren edo pribatuaren bidez. Ez dago IFASeko (Gizarte Urgazpenerako Foru

Erakundea) zentrorik.

- Egoitza-zentroak, egoiliarrei laguntza integrala eta iraunkorra ematen zaie. Hiru

kategoria bereizten dira:

a) Babespeko apartamentuak

b) Etxebizitza komunitarioa

c) Egoitza

Babespeko apartamentuak aintzat hartu barik, Eskualde Egiturak egoitza-zentro asko

ditu, 1.000 biztanletik gorako udalerri guztiek halako zentroren bat baitute:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

81

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

- Bi egoitza publiko, bata Bermeon eta bestea Ondarroan, biak udal-kudeaketakoak

(guztira, 123 leku).

- 12 egoitza pribatu (3 Busturian, 1 Ean, 2 Gernika-Lumon, 1 Lekeition, 1 Markina-

Xemeinen, 2 Mundakan, 1 Muxikan eta 1 Foruan); guztira 515 leku.

- Etxebizitza komunitario 1 Bermeon, kudeaketa publikoa duena.

Hirugarren adinerako zerbitzuak

IZENA HELBIDEA UDALERRIA KUDEAKETA MOTA KIDE KOP.

ELKARTEAK, ETXEAK

ETA KLUBAK

Kurutz Ondo Amoroto

elkartea

Eleizalde auzoa Amoroto Irabazi asmorik

gabeko pribatua

79

'Bai' Arratzu – Belendizko

Nagusiak

Belendiz auzoa, 16 Arratzu Irabazi asmorik

gabeko pribatua

73

San Blas Aulestiko

Hirugarren Adinekoak

Torresalai,1 Aulesti Irabazi asmorik

gabeko pribatua

158

'Itxas Saridunen Etxea'

elkartea

Fraile Leku

1

Bermeo Irabazi asmorik

gabeko pribatua

1412

Bermeoko Erretirodunen

Kluba

Sabino Arana

plaza, z/g behea

Bermeo Pribatua 1424

'Anaitasuna' Hirugarren

Adineko Ekartea

Erribera, 26 Berriatua Udalerriko publikoa 125

Busturiko Hirugarren

Adineko Elkartea

San Cristobal,

26

Busturia Irabazi asmorik

gabeko pribatua

165

'Beletxe Alkartasuna'

Erretirodunen eta

Pentsiodunen Elkartea

Kai Bidea, Z/G Ea Irabazi asmorik

gabeko pribatua

250

Elantxobeko Hirugarren

Adineko Elkartea

Portu, 2 Elantxobe Irabazi asmorik

gabeko pribatua

162

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

82

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Hirugarren Adineko Gizarte

Zentroa

Elexalde-Zeeta

auzoa, Z/G

Ereño Irabazi asmorik

gabeko pribatua

35

Errigoitiko Nagusien

Elkartea

Elizalde auzoa, 8 Errigoiti Udalerriko publikoa -

Etxebarriako Hirugarren

Adineko Kluba

Ribera, 22 Etxebarria Irabazi asmorik

gabeko pribatua

105

Gautegiz-Arteagako

Erretirodunen Kluba

Herriko

Enparantza, 2

Gautegiz-

Arteaga

112

Gernika-Lumoko Hirugarren

Adineko Etxea

PS Pasealekua z/g Gernika - Lumo Udalerriko publikoa 1961

Gernikako Erretirodunen

Kluba

Don Tello, 16

Gernika - Lumo Pribatua 2573

Lea-Artibaiko Elkartea Elexalde, 1 Gizaburuaga Irabazi asmorik

gabeko pribatua

3000

Ibarrangeluko Hirugarren

Adineko Elkartea

Ibaeta auzoa, 4,

behea

Ibarrangelu Irabazi asmorik

gabeko pribatua

149

'Bizi' Ispasterko Nagusiak

Solarte,17 Ispaster Irabazi asmorik

gabeko pribatua

128

Kortezubiko 'Gure Etxea'

Hirugarren Adineko Elkartea

Santa Ana auzoa, 6 Kortezubi Udalerriko publikoa 15

Manuel Endeiza

Erretirodunen Kluba-

Eguneko Zentroa

Abaroa etorbidea,

49 behea

Lekeitio Udalerriko publikoa 1500

Bolibar Interpretazio Zentro

zibikoa

Domingo

Ugarretxe,3

Ziortza-Bolibar Udalerriko publikoa 93

'Beti Jai' Pentsiodunen

Etxea

Abesua, 12 Markina -

Xemein

Irabazi asmorik

gabeko pribatua

462

Goi-Alde Elkartea

Zelaia auzoa

CS.Perla

Mendexa Irabazi asmorik

gabeko pribatua

54

San Vicente Munitibarko

Erretirodunen Elkartea

Errikoplaza, 8,

behea

Munitibar -

Arbatzegi

Gerrikaitz

Irabazi asmorik

gabeko pribatua

110

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

83

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Muruetako 'Lore Etxea'

Hirugarren Adineko Elkartea

Larrabe, 27 Murueta Udalerriko publikoa 50

Olabe Egoitza

Astelarra auzoa Muxika Irabazizko pribatua -

Santakurtz Areatzako

Nagusiak Elkartea

Areatza auzoa, 75 Muxika Irabazi asmorik

gabeko pribatua

140

'Antiguako Ama'

Erretirodunen eta

Pentsiodunen Etxea

Artabide, 20 Ondarroa Irabazi asmorik

gabeko pribatua

1400

Kanalako Gizarte eta Kultura

Zentroa

Kanala auzoa, 22

, 5

Sukarrieta Udalerriko publikoa 32

Sukarrietako Sanicole

Hirugarren Adineko Elkartea

Ander Deuna

Emparantza, 5

Sukarrieta Irabazi asmorik

gabeko pribatua

50

EGOITZAK

Sancti Spiritus Udal

Zaharren Egoitza

Tonpoi Bidea, 1 Bermeo Udalerriko publikoa 69

Nicolas Domingo de

Arrotegui Fundazioa Egoitza

Axpe auzoa, 64 Busturia Irabazi asmorik

gabeko pribatua

55

62

Zelaiondo Egoitza Barrio San

Cristobal, 19

Busturia Irabazizko pribatua 40

Bargo-Etxea Lagundutako

Egoitza

San Bartolome

auzoa, 45

Busturia Irabazizko pribatua 17

Aboitiz 'Lagun Etxea'

Ongintza Fundazioa

Jesusen Kalea, 2 Ea Irabazi asmorik

gabeko pribatua

20

Calabria Egoitza Elexalde auzoa, 34 Forua Irabazizko pribatua 44

Calzada Egoitza

Juan Calzada, 30 Gernika - Lumo Irabazi asmorik

gabeko pribatua

70

Torre Zuri Egoitza

Carlos Gangoiti,22 Gernika - Lumo Irabazi asmorik

gabeko pribatua

27

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

84

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Uribarren Abaroa Egoitza

Iñigo de Arrieta,2 Lekeitio Irabazi asmorik

gabeko pribatua

85

San Roque Egoitza Agustin Deuna, 6 Markina -

Xemein

Irabazi asmorik

gabeko pribatua

40

Geure Etxea Egoitza

Lorategi, 2 Mundaka Irabazi asmorik

gabeko pribatua

35

Bihotz Sakratu Egoitza

Sarrua, 5 Mundaka Pribatua 35

Olabe Egoitza

Astelarra auza Muxika Irabazi asmorik

gabeko pribatua

42

Artibai Egoitza Artibai, 4 Ondarroa Udalerriko publikoa 54

ETXEBIZITZA

KOMUNITARIOAK

Etxebizitza komunitarioa Tonpoi Bidea Bermeo Udalerriko publikoa -

Iturriak: BIZKAIKO FORU ALDUNDIA. Gizartekintza Saila (2000): Adineko pertsonen egoitza-zentroak Bizkaian.

Egoitzak eta etxebizitza komunitarioak (2006ko ekainean gaurkotuta). BIZKAIKO FORU ALDUNDIA.

Gizartekintza Saila. Gizarte Zerbitzuen Bilduma 2006.

Ezinduen arretarako, GMEEn honako zentro hauek daude:

- Eguneko zentroak. Ezindu psikikoentzat; euren garapen integrala sustatzen da,

familia- eta gizarte-inguruarekiko lotura galdu barik. Erakunde pribatuek eta

publikoek kudeatzen dituzte. Berriatuan eta Markina-Xemeinen zentro bana, eta

zentro Gernika-Lumon; azken horrek Busturialdeko Gizarte Zerbitzuen

Mankomunitateari ematen dio zerbitzua.

- Okupazio-zentroak eta enplegu-zentro bereziak. Honi dagokionez, aipatzekoa da

irabazi asmorik gabeko Gorabide erakunde publikoaren lana, Lantegi Batuak

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

85

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

izenekoetan egiten duena; lantegiok ezindu psikikoentzat dira, eta zuzeneko lotura

dute lehen adierazitako eguneko zentroekin (Gernika-Lumo).

Arreta bereziko zentroetan gizarte-premiako egoeretarako laguntza ematen da. Horri

dagokionez, GMEEk ezaugarri desberdineko zentro-sarea dauka:

a. Drogamendekotasunen prebentziorako zentroak. Zentro bat Ondarroan, Lea-

Artibaiko Mankomunitatearen mendekoa, eta beste bat Gernika-Lumon, udal-

kudeaketakoa.

b. Egoitza terapeutikoak. Kortezubin, Etorkizuna Fundazioak 33 lekuko zentro

terapeutiko bat kudeatzen du, toxikomanoen tratamendurako; irabazizkoa ez den

kudeaketa pribatuko zentroa da.

c. Elkarteak. Toxikomanoen eta horien familien arretarako bi elkarte daude, bata

Ondarroan eta bestea Bermeon. Lehenengo herri horretan, era berean,

seropositiboen eta hiesdunen arretarako zentro bat dago.

Azkenik, GMEEn emakumearen arretarako arduraldi osoa duen zentro publiko bakarra

da, eta, bertan, hain zuzen ere, aholkularitza juridikoa eskaintzen da. Gernika-Lumon

dagoen Busturialdeko Mankomunitateko zerbitzua da. Gainerako zentroak

emakumearen aholkularitzarakoak dira, eta aipagarria da emakume alargunen elkarte

kopuru handia, Markina-Xemeinen eta Gernikan bertan. Horrek agerian jartzen du

EAEko gizarte zibilaren elkartegintza maila altua.

Bertan beherako uzteen, tratu txarren eta abarren eraginezko premiazko beharrizanen

arreta, bestalde, Eskualde Egituratik kanpoko zentro publikoen eta pribatuen sarearen

bidez egiten da. Gernika-Lumok eta Markina-Xemeinek emakumearenganako arreta

zerbitzua eskaintzen dute:

a) Elkarteak. 2 elkarte pribatu Gernika-Lumon eta bat Markina-Xemeinen.

b) Udal zerbitzuak. Gernika-Lumoko Udalak berdintasunerako zerbitzu bat

du. Markina-Xemeinen, berriz, informazio, orientazio eta arreta

psikosozialeko zerbitzu bat dute.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

86

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

II. AZTERKETA SOZIO-EKONOMIKOA

1. DINAMIKA DEMOGRAFIKOA.

Hazkunde-indizeak (1986=100)

1991 1996 2001 2006 2012

EAE 98,5 98,2 97,5 99,87 102,78Bizkaia 98 96,7 95,2 96,69 101,63Eremu Funtzionala 97,4 95,5 94,3 95,26 102,66Ajangiz 102,6 110,2 123,3 125,25 103,63Amoroto 87,3 101 93,2 106,94 102,27Arratzu 97,8 93,7 92,4 82,43 110,54Aulesti 94,5 89,7 90,9 91,88 99,26Bermeo 97 97,7 97,9 96,18 101,39Berriatua 95,8 88,9 77,2 106,99 106,54Busturia 93,6 90,5 85,8 94,64 101,75Ea 91,1 93,6 100,4 97,77 104,98Elantxobe 100 103 104 89,67 90,54Ereño 93,8 97 105,1 93,02 101,18Errigoiti 100,6 98,9 97,8 109,62 107,18Etxebarria 94,6 95,3 98,4 98,2 99,18Forua 98,5 94,6 93,3 94,41 99,38Gauteguiz de Arteaga 92,1 87,8 89,7 99,54 103,17Gernika-Lumo 97,5 108,4 112,4 112,05 105,34Guizaburuaga 99 107,5 111,8 141,49 113,97Ibarrangelua 92,6 93,1 119,4 101,79 111,67Ispaster 92,8 91 84,9 90,13 113,91Kortezubi 105,9 103 93,2 109,72 107,9Lekeitio 97,9 109,8 113,6 107,98 101,53Markina-Xemein 95,4 91,2 91,7 88,53 108,61Mendata 99,1 93,6 92,3 105,44 101,07Mendexa 95,5 91,6 92,4 108,4 109,75Morga 99,2 99,5 100,8 104,14 100,49Mundaka 94,1 100 105,9 105,5 103,25Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz 97,3 98,3 96,5 94,09 115,26Murueta 97,6 98 97,1 146,51 100Muxika 97 93,2 93,1 87,67 110,29Nabarniz 101,5 98,8 99,7 90,3 101,79Ondarroa 91,4 79,7 78,3 72,16 95,27Sukarrieta 94,5 91,7 87,1 103,38 100,85

Gernika-Markina Eremu Funtzionaleko biztanleriak (72.589 biztanle 2011n) joera

progresiboa erakusten duenez, Europako biztanleriaren ezaugarria den urtarokotasun

demografikoaren egoera kontuan hartu liteke. Kasu gehienetan bariazioak txikiak dira

eta bost udalerritan baino ez dira hainbat arrazoiren ondorio izan litezkeen atzeranzko

datu demografikoak eman. Eremu Funtzionala ez da EAE osoaren biztanleriaren

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

87

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

araberako lurralde berezia izatera iristen, azkenaldian joera progresiboa duen

bihurgunea dagoen arren.

Eremu Funtzionaleko, Bizkaiko eta EAEko biztanleriaren bilakaera. Datuak: Eustat/INE

Gernika-Markinako Eskualde Egituraren barruan, 500 biztanletik beherako hamabost

udalerri daude; besteak zazpi mila biztanletik beherakoak dira; baina eskualdeko bi

udalerrik 10.00 biztanle baino gehiago dituzte, eta horrek hiri-izaera ematen die,

Eskualde Egiturako udalerririk gehien-gehienen biztanleria sakabanatuari guztiz

kontrajartzen zaiona.

Eskualde Egitura osoko dentsitatea (140 bizt./km2 inguru) EAEkoa baino baxuagoa da

(300 bizt./km2 inguru), eta ez da Bizkaiko dentsitatearen herenera heltzen (500

bizt./km2 inguru). Lurraldearen erdia baino gehiago 50 bizt./km2-tik beherako

dentsitatean egituratzen da. Barreiaturiko biztanleria Eskualde Egiturako biztanleria

osoaren %13koa baino ez da, eta guneko biztanleriak baino atzerakuntza askoz ere

txikiagoa izan du. Zenbait udalerritan (Ajangiz, Kortezubi, Mendexa eta Murueta) ez

dago guneko biztanleriarik, eta beste askotan, berriz, sakabanaturiko biztanleria

biztanle kopuru osoaren bi herenetik gorakoa da. Tamaina demografiko txikiko

88

90

92

94

96

98

100

102

104

1986 1991 1996 2001 2006 2012

CAPV

Bizkaia

Area Funcional

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

88

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

udalerriak dira, kasu guztietan. Barreiaturiko biztanle kopuru handiena duen udalerria

Muxika da, eta 1.468 biztanle ditu. Populatze-ereduaren ahultasun demografikoaren

ondorioz, beharrezkoa da udalerrien arteko adostasuna baliatzea.

Eremu Funtzional osoaren 2011ko biztanleriaren piramidea, adinaren arabera eta

urtez urte Eustaten datuen arabera egina.

2011ko biztanleriaren piramidearen profilak azken bost urteetan jaiotza-tasa pixka bat

hazi dela erakusten du baina hazkunde hori eten egin da azken hiru urteetan. Era

berean, argi dago biztanleria zahartzen ari dela, biztanleriaren gehiengoa lan egiteko

adinean badago ere. Biztanleriaren proportzio bat haurrak izateko adinean dago eta

horrek posible egin dezake eremuaren birsortze demografikoa. Oraindik 60ko

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

89

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

hamarkadan Bizkairantz izandako migrazio-fluxu handiaren ondorioak antzeman

daitezke.

Adinen eta sexuaren araberako egituraren inertziak lotura garrantzitsuak ditu, eta

eduki behar ditu, egitura sozio-demografikoarekin eta ekonomikoarekin. Azken bost

urteetako urtez urteko datuek haur gutxiago daudela erakusten dute. Horrek eskola

eskaera txikiagotzea ekar dezake, joera nahiko berria bada ere.

Familien batez besteko tamainen balio altuak, udalerri batzuetan erregistratu direnak,

landa-inguruan dauden bizikidetza-forma tradizionalek irautearen ondoriozkoak dira.

Gernika-Markina Eremu Funtzionalaren piramidearen bilakaera, 2006-2012

Iturria: EUSTAT. Auzotik erkidegora. 2006 eta 2012ko biztanleriaren erroldak. Norberak egina

2012an Gernika-Markina Eremu Funtzionalean ugalkortasuna jaitsi dela ikus daiteke.

Dena den, biztanleria gazteak gora egin du 2006ko piramidearen berrikuntzari esker.

Biztanleria aktiboaren balio demografikoek egonkorrak izaten jarraitzen dute.

Orokorrean 50-69 urte bitartekoak gutxiago direla ikus daiteke.

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20

0 a 9

10 a 19

20 a 29

30 a 39

40 a 49

50 a 59

60 a 69

70 a 79

80 y más

MUJERES 2012 VARONES 2012 MUJERES 2006 VARONES 2006

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

90

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Egituraren adierazleen bilakaera

Zahartze-indizea Gazteria-indizea

(P65+/Pguztira)*100 (P0-19/Pguztira)*100 1996 2006 2012 1996 2006 2012EAE 14,9 18,43 19,84 21,2 16,59 17,61Gernika-Markina EF 18,75 21,06 21,48 19,49 15,92 17,04Amoroto 21,39 22,73 20,99 17,91 20,45 18,76Munitibar- Arbatzegi Gerrikaitz 26,2 29,21 20,78 12,85 14,74 15,75Bermeo 18,43 20,62 20,67 20,08 16,25 17,22Berriatua 18,1 19,54 17,22 20,25 12,74 17,38Busturia 21,46 22,04 23,61 17,99 12,48 15,59Ea 26,36 26,3 25,28 13,12 12,09 12,3Etxebarria 17,89 18,84 20,25 22,97 19,7 19,13Elantxobe 27,5 29,05 31,59 17,29 9,23 8,95Ereño 25,37 26,85 27,31 16,42 10,89 11,92Gautegiz Arteaga 21,49 19,73 17,91 18,28 17,01 17,69Gernika - Lumo 16,74 19,87 20,73 20,74 16,87 18,28Gizaburuaga 28,68 24,02 17,16 12,5 17,88 21,56Ibarrangelu 28 28,92 24,49 13,71 11,85 13,73Ispaster 28,85 26,21 20,03 14,42 12,62 17,19Lekeitio 18,23 21,97 23 18,77 16,12 17,32Markina- Xemein 19,92 19,76 19,48 20,28 16,68 17,81Mendata 28,01 20,86 22,22 14,46 15,24 17,72Mendexa 24,26 18,5 19,36 12,72 17,25 17,77Morga 27,13 24,75 23,4 15,25 13,37 12,56Muxika 23,43 26,22 22,75 15,43 12,55 17,5Mundaka 21,53 21,71 23,25 19,28 12,99 15,62Aulesti 23,1 26,71 28,4 15,96 15,58 16,14Ondarroa 15,48 20,04 22,91 20,48 16,46 15,66Sukarrieta 20,06 23,73 26,61 16,24 11,02 14,84Errigoiti 29,2 27,74 24,95 11,5 9,38 12,48Forua 16,58 20,62 20,74 20,47 16,1 15,99Kortezubi 26,15 22,19 21,28 18,87 15,31 17,97Murueta 22,28 18,54 14,24 15,84 21,19 19,2Nabarniz 29,1 25,11 20,26 15,16 15,25 12,3Ajangiz 20,36 19,05 20,35 18,3 17,69 17,72Arratzu 23,31 23,36 22,42 18,8 13,68 14,69

Iturria: Biztanleriaren eta Etxebizitzaren Erroldak. 1996, 2006 eta 2012. Geuk landuta

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

91

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Iturria: Biztanleriaren eta Etxebizitzaren Erroldak. 1996, 2006 eta 2012. Geuk landuta

Mendetasun-tasa Zaharren mendetasun-tasa Gazteen mendetasun-tasa ((P0-19+P65+)/P20-64)*100 (P65+/P20-64)*100 (P0-19/P20-64)*100

1996 2006 2012 1996 2006 2012 1996 2006 2012EAE 56,5 53,9 59,88 17,2 28,37 31,72 39,30 25,53 28,16Gernika-Markina EF 61,91 58,68 62,68 30,05 33,41 34,95 31,56 25,27 27,72Amoroto 64,76 76 65,98 35,24 40 34,84 29,52 36 31,15Munitibar- Arbatzegi Gerrikaitz 64,05 78,4 57,55 42,98 52,11 32,73 21,07 26,29 24,82Bermeo 62,64 58,38 61,01 29,98 32,65 33,27 32,66 25,73 27,73Berriatua 62,19 47,68 52,93 29,35 28,86 26,34 32,84 18,82 26,59Busturia 65,16 52,72 64,47 35,45 33,66 38,83 29,71 19,06 25,64Ea 65,24 62,31 60,22 43,56 42,69 40,51 21,68 19,62 19,71Etxebarria 69,1 62,73 64,96 30,26 30,66 33,4 38,84 32,06 31,56Elantxobe 81,14 62,04 68,2 49,82 47,08 53,14 31,32 14,96 15,06Ereño 71,79 60,63 64,56 43,59 43,13 44,94 28,21 17,5 19,62Gautegiz Arteaga 66,03 58,06 55,29 35,68 31,18 27,82 30,34 26,88 27,47Gernika - Lumo 59,96 58,07 63,96 26,78 31,41 33,99 33,17 26,66 29,97Gizaburuaga 70 72,12 63,2 48,75 41,35 28 21,25 30,77 35,2Ibarrangelu 71,57 68,82 61,87 48,04 48,82 39,65 23,53 20 22,22Ispaster 76,27 63,49 59,28 50,85 42,86 31,9 25,42 20,63 27,38Lekeitio 58,72 61,52 67,55 28,93 35,48 38,53 29,79 26,04 29,02Markina- Xemein 67,2 57,32 59,47 33,3 31,09 31,07 33,9 26,24 28,4Mendata 73,82 56,49 66,52 48,69 32,64 37 25,13 23,85 29,52Mendexa 58,69 55,64 59,06 38,5 28,79 30,8 20,19 26,85 28,26Morga 73,54 61,6 56,15 47,09 40 36,54 26,46 21,6 19,62Muxika 63,54 63,31 67,39 38,31 42,82 38,08 25,23 20,49 29,3Mundaka 68,95 53,14 63,58 36,37 33,25 38,03 32,57 19,89 25,55Aulesti 64,09 73,26 80,32 37,91 46,27 51,21 26,18 26,99 29,11Ondarroa 56,16 57,48 62,79 24,17 31,56 37,3 31,99 25,92 25,49Sukarrieta 57 53,25 70,81 31,5 36,36 45,45 25,5 16,88 25,36Errigoiti 68,66 59,05 59,82 49,25 44,13 39,88 19,4 14,92 19,94Forua 58,86 58,02 58,08 26,34 32,58 32,79 32,52 25,45 25,29Kortezubi 81,86 60 64,59 47,55 35,51 35,02 34,31 24,49 29,57Murueta 61,6 65,93 50,25 36 30,77 21,39 25,6 35,16 28,86Nabarniz 79,41 67,67 57,64 52,21 42,11 31,94 27,21 25,56 25,69Ajangiz 63,03 58,06 61,48 33,19 30,11 32,86 29,83 27,96 28,62Arratzu 72,73 58,82 59,02 40,26 37,1 35,66 32,47 21,72 23,36

Egituraren adierazleen bilakaera.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

92

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

2. EGITURA EKONOMIKOA: INGURUMEN KALITATE LEHIAKORTASUN FAKTORETZAT

2.1. Espezializazio ekonomikoaren eredua.

Gernika-Markinako Eskualde Egituraren ekonomiaren ezaugarri nagusia lehen

sektoreko jardueren garrantzi handia da, produkzio-egituraren barruan; halaber,

industria-jarduera batzuk nekazaritza-sektoreari lotuta daude, eta, orain,

disbertsifikazioa dago zerbitzuetarantz, batez ere turismo sektorearekin zuzenean edo

zeharka lotutako jardueretarantz, horrek aukera handiak baititu Eskualde Egituran.

Azken urteotan, lehen sektoreko jardueren eta industria-jardueren atzeranzko joera

ikusi da, enpleguari eta jarduera ekonomikoari dagokionez; gainera, toki-ekonomia

hirugarren sektorerantz bideratzeko prozesuak aurrera egin du, eta, horrela,

nekazaritza- eta arrantza-sektoreetan lanpostuak suntsitu dira; horrek eragin handia

izan du zonan, sektore horiek bertako ekonomian duten garrantziaren ondorioz.

Industriaren kasuan, birmoldaketa-prozesuek zalantza-giro nabaria sortu dute, eta

beste eskualde-egitura mugakide batzuetako industria-jardueren lehiakortasunak eta

erakarpenak nabarmendu egin dute hori. Hala ere, Eremu Funtzionalaren

testuinguruan, Busturialdeako eta Lea-Artibaiko bi azpieremuren ezaugarri

desberdinak bereizi beharra dago, eta azken horren barruan, Markina-Etxebarria-

Berriatua ardatzean kokatutako enpresen dinamismoa.

Eskualde Egituran hirugarren sektorea indartzeko prozesua egon da; prozesu horren

eraginez, zerbitzu-sektoreak nagusitasuna hartu du balio erantsiaren eta lanaren

aldetik, hurrengo taulan erakusten den legez, eta Eustaten datuek erakusten

dutenaren arabera, Gernika-Bermeo estatistika-eskualdean (euskal institutual

Markina-Ondarroarengantik bereizten du) hazkundea gehiago nabaritu da. Sektoreko

enpresak Eskualde Egiturako produkzio-establezimenduen gehien-gehienak dira.

1986 1996 2001 2008 2010

Hirugarren sektoreko enplegua % % 34,5 % 46,2 % 51 - % 62,5

Hirugarren sektorearen BEG % - % 47,5 % 45 % 51 -

Taula: Eremu Funtzionalean sortutako enpleguan eta BEGean izandako hirugarren sektorearen

parte hartzearen bilakaera. Eustaten datuen arabera egina.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

93

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Zerbitzuen proportzioa balio erantsi gordinean eta enpleguan Bizkaiko batez-

bestekoaren azpitik badago ere (% 65,8 eta % 72,5 2010ean), azken urteetan

desberdintasuna gutxitu egin da. Dena den, 2008an per capita BPG Lurralde Historiko

osoaren balioaren % 83 inguru zen.

Arrazoi desberdinengatik, jarduera ekonomikoa jaitsi egin da erreferentziazko hiru

udalerrietan: Bermeo, Gernika-Lumo eta Ondarroa. Eremu Funtzionaleko enpleguaren

erdia baino gehiago sortzen dute (% 56 2008an). Bestalde, Markina-Etxebarria-

Berriatua ardatzean kokatutako enpresek garapena izan dute.

Udal-arloan, bestalde, produkzio-espezializazioko eremu desberdinak bereizten dira;

landa-izaerako barrualdeko udalerririk txikienetan eta arrantzari lotutako

kostaldekoetan, lehen sektoreko espezializazio maila handia da. Hirugarren sektoreko

jarduerak protagonistak dira herri turistikoetan, adibidez, Lekeition eta Mundakan,

baita Eskualde Egiturako jarduera ekonomikoaren gune nagusietan ere: Gernika-

Lumo eta Bermeo.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

94

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Balio erantsi gordinaren banaketa udalerrika 2008an (eskuragarri dagoen azken urtea).

Eustaten datuen arabera egina.

Lurraldean, udalerrietan bereizitako espezializazio-jarraibideak identifikatzen dira, eta

horiek aditzera ematen dute dimentsio handiko enpresen inguruan eraturiko kluster

txikiak daudela. Hain zuzen ere, metalurgia Gernika-Lumon metaturik dago,

autonomozio-industriak Ajangizen eta Foruan, kontserba-klusterra Bermeon eta

Ondarroan, zuraren industria Muxikan (Enplegu bolumenari dagokionez enpresa

nagusia izan zen INAMA ixteak asko eragin badio ere), eta itsas eraikuntza Muruetan.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

95

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

2.2. Eskualde Egitura produkzio-sistematzat.

Gernika-Markinako Eskualde Egiturako industria-jardueraren ezaugarri nagusia izaera

tradizionala edukitzea da; hain zuzen ere, honako honetan oinarritzen da: nekazaritza-

produktuen transformazioan (kontserba-enpresak); eraikuntzarako zuraren

prestakuntzan, eta metalezko zurgintzan nahiz metalezko produktuen sorkuntzan

(mahai-tresneria), eta horrek eduki teknologiko urria dauka, bai produkzio prozesuan

eta bai sorturiko produktuetan. Enpresa txikiak dira, gaitasun dinamiko urrikoak,

biztanlegune nagusietan kokaturiko establezimendu batzuen kasuan izan ezik, eta

Markina-Etxebarria-Berriatua ardatzean kokatutako batzuk.

Horrenbestez, produkzio-sistemak egitura tradizionala dauka, eta horrek

dibertsifikazio handiagorako bilakaera izan behar du: produkzioan, diseinuan eta

merkaturatzean “know-how” garrantzitsua lortu duten espezializazio adarrak, eta

dimentsiorik handieneko enpresak, gainerako enpresa-egitura herrestan eramateko

gaitasuna dutenak, azpikontratazioari dagokionez.

Eskualde Egituraren barruan, industria-jardueretako espezializazio maila handia da.

Izan ere, sektoreak sorturiko produkzioa, 1996an, zona osoko BEGen %34,6koa izan

zen; Bizkaiko Lurralde Historikoan, berriz, %31,5ekoa izan zen, eta EAE osoan

%35,9koa; 2012an Eremu Funtzionalean 5.652 ziren aktibo zeuden jarduera-multzoko

establezimenduak (Eustateko jarduera ekonomikoen direktorioa).

Ostalaritzan, dendetan eta gizarteari eskainitako beste jarduera batzuetan EAEn

baino parte-hartze handiagoa dagoela ikus daiteke, baina Bizkaian baino txikiagoa.

Industrian eta herri administrazioan Bizkaian eta EAEn baino parte-hartze handiagoa

dago. Hala ere, jarduera profesionaletan, higiezinen arloan eta finantza eta aseguru

arloan parte-hartzea txikiagoa da Eremu Funtzionalean, Bizkaian eta Euskadin baino.

Nolabaiteko produkzio-dibertsifikazioa dago, eta honako sektore hauetan

espezializazio handiagoa ikusten da: metalurgia (metalezko produktuak), janari-

produktuen transformatuak, zura, automozioa, eta metalezko produktuen (mahai-

tresneria) nahiz itsas produktuen eraikuntza. Horiek guztiak teknologia-eduki

ertainekoak edo baxukoak dira.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

96

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Establezimenduen ehunekoa 2012an, adar desberdinetan banatuta. Eustateko

establezimenduen direktorioaren arabera egina

Eskualde Egituran, halaber, lehiakortasun maila handiko enpresak ere badaude,

zenbait jarduera-sektoretan; adibidez, kontserba-sektorean, zuraren industrian eta

itsas eraikuntzan nahiz konponketan. Sektore horietan inbertsio eta aldaketa handiak

egin dira. Kontserba-sektore tradizionalaren presentzia, gehienbat Bermeon,

Ondarroan eta Gernika-Lumon, AZTI zentroaren kokalekuak (Sukarrietan) eragindako

garapen-ahalmen garrantzitsuak bermatzen du.

Hala eta guztiz ere, beste jarduera-adar batzuetako enpresak ere badaude, adibidez,

mahai-tresneriaren sektorekoak (gehienak Gernika-Lumon); enpresa horiek ezin izan

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

97

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

dituzte mantendu lehiakortasun mailak eta murriztapen handia izan dute jardueran eta

lanean, eta azken urteotan ixtera ere iritsi dira.

Eskualde Egiturako enpresa-egituraren ezaugarri nagusia gehienbat enpresa txikiekin

eta ertainekin osatuta egotea da; enpresa horiek bitarteko inputen sorkuntzan

espezializaturik daude, eta hori funtsezkoa da zonako enpresa-egitura osatzen duten

enpresa eragileetarako. Hala ere, azken hamarkadan joera dibergenteak ikusi dira

Eskualde Egituraren eta Bizkaiko Lurralde Historikoaren artean; establezimendu

ertainen kopuruan progresio motelagoa dago, eta establezimendu handien kopuruak

behera egin du; hain zuzen ere, 20-49 langile bitarteko 20 establezimendu baino

gehiago desagertu dira, hori lurraldean hazkunderik handieneko segmentua izan

arren, eta 50 langiletik gorako beste lau ere desagertu dira.

Jarduera ekonomikoetarako lurzoru-eskaintzari dagokionez, UDALPLAN 2012

jasotako datuen arabera, Gernika-Markinako Eskualde Egiturak kalifikaturiko

lurzoruko 315,47 ha. ditu, eta azalera horren %38 (122,10 ha) hutsik dago.

Jarduera ekonomikoetarako kalifikaturiko lurzoru-zuzkidurarik handieneko herriak

Bermeo, Gernika-Lumo – Muxika eta Etxebarria – Markina-Xemein dira. Denen

artean, Eskualde Egituran jarduera ekonomikoetarako kalifikaturiko lurzoru osoaren

%67 dute. Gernika-Lumoren kasuan, erabilera horretarako 17,22 ha lurzoru-erreserba

dago; Bermeon, berriz, kalifikaturiko 28,27 hektareatatik 4,99 baino ez daude

okupazio barik.

Gernikako Vegako hiri lurzoru industrialean topo egiten dute erdigunetik eta biztanle

askorengandik hurbil egoteak, irisgarritasunak eta komunikazioak sortutako egoera

onak eta uholde arriskuak, hondakin kutsagarriek, eraikin zaharrek eta hirigintza-

nahasmenak. Baldintzatzaile horiek guztiak ikusita, lur horiek dinamizatzeko Plan

Berezi batean oinarritutako Birsortzeko Jarduketa Estrategiko bat planteatzea

gomendatzen da. Antolatu gabeko azalera osoa hartu beharko luke, irtenbide globalak

hartzera lotzen duten “aukerako” esku-hartzeak ekidin ditzakeen ikuspegi

integralarekin. Arlo horretan esku hartuko duten erakunde desberdinek osatutako

sozietate batek eraman beharko luke birsortzeko estrategia hori.

Hutsik dagoen lurzoru kalifikatuaren azalerarik handiena Muxikako udalerrian dago;

udalerri horrek posizioko balioa dauka, Eskualde Egiturako biztanlegune nagusia den

Gernika-Lumori dagokionez; hala eta guztiz ere, SAPUI I sektoreak garapen-arazo

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

98

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

larriak ditu, errepidearen eta trenbidearen artean sartuta dagoelako eta uholdezko

orbanen eraginpeko zona handiak dituelako.

2.3. Iraunkortasuna bermatu beharra, turismoaren garapenean.

Gernika-Markinako Eskualde Egiturak nazioko eta nazioarteko garrantzia duen

turismo-helmuga izateko gaitasuna dauka. Horri dagokionez, eskariaren aldaketei

erantzuteko, eskaintzan ere aldaketak egin behar dira, eremuko turismo-ahalmena

finkatzeko. Izan ere, zonak turismo-sektorea garatzeko ahalmen handia dauka.

Lurralde honetan, bi turismo-helmuga bereizi elkartzen dira; bakoitzak bere nortasuna

dauka, baina ahultasunak eta etorkizuneko aukerak partekatzen dituzte. Alde batetik,

Urdaibai Biosfera Erreserba espazio-unitate bereizia eta berezigarria da; bestetik,

Lea-Artibaiko eskualdea dago.

Turismoa konparazio-hobarien iturri garrantzitsua da Eskualde Egituran, eta

tratamendu estrategikoa behar du. Turismo-eredua diseinatzeko gaitasuna zuzen

lotuta dago oinarri fisikoaren (orografia, klima, baliabide naturalak) eraginezko

aukerekin, baita turismoko azpiegitura eta establezimendu maila bat

egotearekin ere. Turismo-tipologien jokabidean, establezimenduen eskaintzak

eskari mota zuzenean hautatzea eragiten du; eskari hori norako jakinerantz

erakarri ahal da, eta horrek zuzen-zuzen baldintzatzen du garatu beharreko

eredua. Horrela, dibertsifikazio urriko turismo-eskaintza kategoria ertaineko eta

baxuko establezimenduetan oinarritzen da (harrera-gaitasun urriko

establezimenduak), eta nekazaritza-turismoaren garapenean espezializaturik dago.

Horri dagokionez, dibertsifikazioa beharrezkoa da, zonan modalitate berriak garatu

behar dira, beste merkatu-nitxo batzuk lortu ahal izateko.

Nekazaritza-turismoak funtsezko eginkizuna dauka Eskualde Egituran, landa-inguruko

turismo-jardueraren osagarritasuna (jarduera soila izateari utzita) ahalbidetzen duen

elementu endogenotzat, inguruaren iraunkortasuna bermatzeko neurritzat.

Turismo-eskariaren ezaugarri nagusia turismoa udako hilabeteetan metatzea da

(zonako biztanle kopurua bost aldiz handiagoa, uztailean eta abuztuan); izan ere,

bisitarien iriste masiboa lurraldearen harrera-gaitasunaren mugaraino heltzen da.

Bisitari gehienak eguna pasatzen datozen txangolariak dira eta beraz, gaua pasatzen

datozenak baino gutxiago gastatzen dute.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

99

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Eskaera suspertzeak eta merkatuaren parte berrietara heltzeak kudeaketa, sustapena

eta Gernika-Lumoko ostatu-eskaintza eta gainerako eskaintza egokitzea eskatzen

dute. Beharrezkoa da autobus bateko bidaiariak hartzeko besteko edukiera duten

establezimenduak izatea eta bi azpialorrentzat eskaintza turistiko bereizia (baina

osagarria) definitzea: Busturialdea (Urdaibaiko Biosferaren Erreserban zentratua) eta

Lea-Artibai (bere ezaugarri propioekin).

2.4. Merkataritzaren atomizazio handia.

Eremu Funtzionaleko txikizkako merkataritzaren ezaugarri nagusia establezimendu

asko dituela da (EAEko batez-bestekoa baino gutxiago izan arren). Zatituta dauden

establezimendu txiki asko daude eta handiak diren azalera gutxi. Gernika-Lumo

merkataritza-burua da, 45.600 biztanleko merkataritza-azpieremua duelarik (La

Caixaren 2012ko Urtekari Ekonomikoa). Krisi ekonomikoa merkataritza-sektore horri

eragiten ari da eta sektoreko enplegua jaitsi egin da azken urteotan. Elikadurak pisu

txikiagoa du. Ehungintzak eta etxerako tresneriak, aldiz, pisu handiagoa dute Lurralde

Historikoaren testuinguru orokorrarekin alderatuz gero. Merkataritza-forma berriak ez

daude oso ondo ordezkatuta.

Gernika-Lumoko udal-mugartea Eskualde Egituraren hornitzailea da; bertan,

merkaturatzeko moduko gastu kantitate handia identifikatzen da, bai azalera

handietan eta bai txikizkako merkataritzan bilduta. Gernika-Lumok, merkataritzaren

ikuspegitik begiratuta, lurralde-kokaleku estrategikoa dauka, eta horrek, udalerriak

komunikazio-ardatzekiko lotura ona duenez, Eskualde Egiturako erreferentziako gune

eta leku nagusi bihurtzen du. Horrela, udalerri hori merkataritza-azpieremuko

erreferentziako gunetzat hartzen da. Hala eta guztiz ere, La Caixak 2012an

argitaraturiko Ekonomia Urtekarian adierazitakoaren arabera, Gernika-Lumo Bilboko

merkataritza-eremuan sartutako merkataritza-azpieremua baino ez da; hain zuzen

ere, Busturian, Muxikan, Lekeition eta Ondarroan baino ez du zuzeneko eragina, eta

udalerri horietan ere Donostiarekin partekatzen du eragin hori. Horrenbestez, iturri

horrek adierazi duenez, merkataritza-eragineko azpieremuko biztanle kopurua 45.637

biztanlekoa da.

Gernika-Lumoko denda kopurua, Eremu Funtzionaleko burua den aldetik, 350

ingurukoa da, iturri beraren arabera. Elikadurarekin lotura ez duten jarduerak dira

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

100

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

nagusi (logikoa da, udalerriez gaindiko eskalako merkataritza-zentroa baita), bai

denda kopuruagatik eta bai salmenta-azaleragatik.

Elikadura-sektoreko establezimendu-zuzkidura nekazaritza- eta abeltzaintza-azokekin

osatzen da; horiek nekazaritza-espezializazio nabaria eta turismo gastronomikoari

lotutako kultura-identitatea dute.

2.5. Lan-merkatuaren ezaugarriak.

Eskualde Egituraren barruan bost udalerrik okupazio osoaren hiru laurdenak dituztela,

eta udalerri horiek, jakina, jarduera ekonomikoa egiteko guneekin bat datoz. Beraz,

lan-merkatuaren ezaugarriak, Eskualde Egituran, honako herri hauetako lan-

merkatuaren egituraren eraginpean daude: Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio, Markina-

Xemein eta Ondarroa.

Langabeziak egituran arazoak daudela erakusten du (ekoizpen-sareko enplegua

sortzeko ahalmenik eza, industrian eta elikaduran espezializazioa, ahultasun

demografikoa eta zahartzea, krisi ekonomikoa orokorrean), eta horrek epe luzean

hazteko gaitasunari eragin dakioke. Eustatek 2010. urterako dituen datuen arabera,

lehen sektoreak ez da enpleguaren % 4 baino gehiago; industria, berriz, % 25 inguru;

eraikuntza % 25 eta zerbitzuak % 62 baino gehiago, hurrengo taulako datuen arabera.

Guztira Nekazaritza Industria. Eraikuntza Zerbitzuak

C.A. EAE 934.802 % 0,91 % 21,10 % 8,47 % 69,52

Bizkaia 485.838 % 0,77 % 17,68 % 9,08 % 72,47 Gernika-Bermeo 18.961 % 2,97 % 21,35 % 8,94 % 66,73 Markina-Ondarroa 10.895 % 6,03 % 31,89 % 6,94 % 55,14 G-M Eremu Funtzionala 29.856 % 4,09 % 25,19 % 8,21 % 62,50

2010ean Eremu Funtzionaleko eta beste eremu geografiko batzuetako langileak, sektoreka. Eustaten

datuen arabera egina.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

101

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Okupazioa jardueraka 2010ean. Eustaten datuen arabera egina.

Langabezian dagoen pertsona erregistratu kopuruaren inguruko azken datuen

arabera (Lanbide, 2013ko maiatza), momentu horretan 5.000 langabetu zeuden

erregistratuta, horietatik 3.216 Gernika-Bermeo estatistika-eskualdean eta 1.578

Markina-Ondarroakoan. Zerbitzuetan (langabetuen % 53) eta industrian (% 22) daude

langabetu gehien. Industriako langabezia gehiago nabaritzen da Markina-Ondarroan

(% 31) Gernika-Bermeon baino (% 18).

2010. urtean, alfabetatu gabeko edo ikasketa gabeko 10 urtetik gorako pertsona

kopurua Bizkaiko eta EAEkoaren antzekoa da (% 4 baino gutxiago). Goi-mailako

titulua dutenen proportzioa, berriz, Bizkaiko eta EAEko batez-bestekoa baino % 2,5

txikiagoa da.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

102

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

2.6. Ekonomian eta lurraldean garrantzi handia duen lehen sektorea.

Lehen sektoreak Gernika-Markinako Eskualde Egituran duen garrantzi ekonomikoa

(BEGren %6 eman eta biztanleria aktiboaren % 4ri ematen dio lana) askoz ere

handiagoa da Bizkaiko Lurralde Historikoan eta Euskal Autonomia Erkidegoan duena

baino: ezaugarri hori arren, beherakada nabarmena izan du (EAEan bezala) arrantza,

nekazaritza eta basogintzaren krisialdiarengatik. Sektore horretan eragiten duten

dinamikek jarraitasun argia erakusten dute denboran, eta, datu erabilgarri batzuk oso

oraintsukoak izan ez arren, joerak mantendu egin dira azken urteotan.

Lehen sektorearen garrantzia nabarmen murriztu da azken hamarkadan, arrantza-

jarduerek izandako krisialdiari eta nekazaritza- nahiz baso-sektoreetako lanak apurka-

apurka urritzearen ondorioz. Lehen sektorearen garrantzia oso handia da

mendialdeetan, eta Okaren eta Artibairen zeharkako haranetan (kostaldea Ibaizabalen

igarobidearekin lotzen duten haranak), berriz, hiri- zein industria-erabilerek eta

zerbitzuen ezarkuntza handiagoak nabarmen murriztu dute lehen sektorearen

garrantzia.

Nekazaritza-adarraren garrantzia, bestalde, lurralde-garrantzi handiarekin osatuta

dago; izan ere, Gernika-Lumoko Eskualde Egitura oraindik ere landa-ingurua da

gehienbat; bertan, haranetako hiri-garapenek eta itsasertzeko gune batzuen hirigintza-

hazkundeak ez dute lurraldeko nekazaritza- nahiz baso-aberastasunaren galerarik

eragin. Espazioa eta nekazaritza-jarduera baserriaren inguruan egituraturik daude;

horrela, lurraldean eta ekonomian elkar osatzen duten nekazaritza-, abeltzaintza- eta

baso-ustiapenak eratu dira. Hala eta guztiz ere, mendialdeetan (adibidez, aztertzen ari

garena) nekazaritza-jardueretan lursail txikiak erabiltzen dira, eta paisaia, batez ere,

basokoa da, belardi natural eta larredi tradizionalen presentzia gero eta urriagoarekin.

Laboraturiko azalera txikia (EEko azalera osoaren %1,3) baratzeek eta fruta-arbolen

labirinto txikiek osatzen dute, eta horiek baserri inguruetan kokaturik daude; halaber,

ereindako azalera txikiak ere badaude, Okaren eta, neurri txikiagoan, Golakoren,

Berrekondoren nahiz Learen alubio-lautadetan.

Landutako zonetan, gehienbat belarrak eta fruta-arbolak daude, eta biek batera,

landutako azalera osoaren %86 betetzen dute. Izatez ere, gehienbat barazkiak eta

frutak dira (landutako eremuaren %60); hain zuzen ere, aipagarriak dira fruta-

arbolekin ustiaturiko lursail txikiak, sagarrondoan, madariondoan eta kiwian

espezializatuak; azken hori sustapeneko politika publikoen ondoriozkoa da.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

103

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Negutegietako laborantzak azalera gutxi hartzen du baina oso emankorra eta

errentagarria da. Txakoliñaren ekoizpena hazi egin da, jatorrizko izendazioa dela eta.

Mahastizaintzarentzat hazkunde potentziala suposatu du, hazi diren lehen sektoreko

jarduera gutxi baitaude. Gainera, balioaren parte handi bat eskualdean geratzen da.

Negutegiko laboreek, labore guztien artean ehuneko txikia izan arren, garrantzi

ekonomiko handia dute, uzten produkzio-bolumen eta balio erantsi handiaren

eraginez. Batez ere, baratzeko ustiapenak dira, baina azken urteotan loreak eta

apaindurazko landareak ere landu dira; erabilera horrek balizko errentagarritasun

handia dauka, baina arriskuak ere handiagoak dira.

Ahalmen ekonomiko handiko beste labore bat txakolina da, eta bilakaera nabarmena

izan du ekoizpenak, bai kopuruan, bai kalitatean. Izan ere, ardo-produkzioak

dinamismo handia dauka, eta azken urteotan asko hazi dira ereindako azalera eta

produkzioa. Txakolinaren produkzioaren hobarietariko bat, izatez ere, balio erantsi

handiaren zati handia landa inguruetan atxikitzea da, uztaren zatirik handiena

Eskualde Egituran eraldatzen eta botilatzen baita; elementu hori, etorkizunean, lehen

sektoreari lotutako jarduera ekonomikoa hazteko faktoretzat erabili beharko da.

Ekonomiaren nekazaritza-adarraren lehiakortasuna baldintzatzen duen beste faktore

bat merkaturatzea da; hala eta guztiz ere, kontuan hartu behar da nekazaritza-

produkzioaren ehuneko garrantzitsu bat autokontsumokoa dela eta, beraz, ez dela

merkaturatzen. Eskualde Egituran, baratzeen eta fruten produkzioaren zati handia

tokiko azoken eta merkatuen bitartez bideratzen da; izan ere, horiek zonan tradizio

nahiz onarpen handia eduki eta erakarpen-gaitasun handia dute. Azokek bermatu

egiten dute tamaina txikikoak izan arren lurralde- zein paisaia-garrantzi handikoak

diren nekazaritza-ustiapenen biziraupena; izan ere, ustiapenok txikiak direnez,

azokarik gabe ezin izango lirateke sartu ohiko merkataritza-zirkuituetan.

Egitura-arazoak izan eta eraldatzen ari diren ustiapenak

EAEko eta, hain zuzen ere, Eskualde Egiturako landa-mundua sakon berregituratzen

ari da, ekonomia- eta gizarte-pizgarri anitzei erantzun egokia emateko; pizgarri horiek

zuzen lotuta daude nekazaritza-jardueren errentagarritasun ekonomikoa

erortzearekin, beste jarduera batzuei dagokienez, aintzat hartuta azken horiek,

gainera, lan-ahalegin eta ahalegin fisiko txikiagoa behar dutela; zeharka, halaber,

nekazaritzako lanek gizartean ospea edo izen ona galtzearekin ere lotuta daude. Ezin

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

104

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

da ahaztu, era berean, Gernika-Lumoko Eskualde Egitura kilometro gutxira dagoela

Bilboko eremu metropolitarretik (ekonomia- eta lan-erakarpen handiko gunea).

Ekoizleek egoera horri aurre egiteko duten estrategia nagusienetariko bat arduraldi

partzialeko nekazaritza-jarduera handitzea da; izan ere, hori gutxietsita ageri da

estatistiketan, Eskualde Egiturako produkzio-errealitatean nagusia izan arren.

Produkzio-unitateen ezaugarrietariko bat, izan ere, kudeaketan sozietaterik ez egotea

da, eta ia oso-osorik pertsona fisikoek kudeatzen dituzte. Kooperatibismoari loturiko

antolamendu mota ez da erabiltzen zonan, eta horrek agerian jartzen du nekazaritza-

sektorearen arazo nagusienetariko bat: ekoizleen elkartegintza maila urria izatea

eta eskalako ekonomiak handitzeko aukera ematen duten lankidetza mekanismorik ez

egotea (administrazioekiko eta gainerako eragile ekonomikoekiko solaskidetza

errazten duten mekanismoak).

Datu horiei, gainera, ekoizleak gero eta zaharragoak izatea gehitu behar zaie, baita

baserrietan nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenaren txanda hartzen duen

belaunaldi gazterik ez egotea ere; horrenbestez, horixe da nekazaritza-jardueraren

arazo nagusienetarikoa, edo arazo nagusia. Dinamika horien ondorioz, lanbide-

ustiapenak gero eta gehiago murrizten ari dira, eta, halaber, merkatuari lotutako

produkzio-unitateen kopurua ere gero eta txikiagoa da; horren eraginez, lehen

sektorearen garrantzi ekonomikoa urritu egiten da, oro har. Horrek Eskualde Egiturako

baliabide eta ondare nagusienetarikoa den landa-paisaia sinplifikatzeko arriskua

dakar.

Familia ustiapenekin batera, EEn nekazaritza-ustiapena duen ekoizle profesionala

dago oraindik ere, eta horren jarduera ekonomiko nagusia nekazaritza da. Ezin da

halako ekoizleen kopurua zehaztu, baina halako ekoizleak egotea oinarritzat hartu

behar da ustiapen errentagarrien kontserbazioa sustatzen duten politikak zehazteko,

landa-eremuko produkzio-funtzioak iraun egingo duela bermatzeko.

Nekazaritza-jardueraren garrantzi ekonomikoa murrizteak aldatu egin du

baserriaren lurralde-eginkizun tradizionala; horren ondorioz, baseri kopuru handia

bigarren egoitza da, gaur egun. Ohikoena baserriek nekazaritzako produkzio-

unitatearen izaera guztiz ez galtzea da; hala eta guztiz ere, nekazaritza- eta

abeltzaintza-ustiapenek, eta, neurri txikiagoan, baso-ustiapenek ere bai, galdu egin

dute garrantzi ekonomikoa ekoizlearentzat, eta jarduera nagusiaren osagarri bihurtu

dira. horrela, jabe askok diotenez, baserria mantentzeko jarraitzen dute nekazaritza-

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

105

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

jarduerak egiten, “landak garbi mantenduz”. Prozesuok honako ondorio hauek

dituzten lurraldean:

- Gero eta nekazaritza-ustiapen gehiago uztea: Laboreek arduraldi handia behar

dutenez, horietariko asko utzi egin dira; horrela, gaur egun, baratze txikiak baino

ez daude, eta horiek gehienbat autokontsumorako erabiltzen dira.

- Azienda murriztea: Abelburu kopurua murriztu, esnetarako espezieen ordez

okelatarakoak sartu eta abereak erdi ukuiluratuta daude. Dinamika horren

ondorioz, larredi-beharrizanak gogor murriztu dira, eta horrek eragina dauka

ustiapenek baserrian eta Eskualde Egitura osoan duten banaketan.

- Basoko laboreak ugaritzea: Birlandaketek lanesku gutxi behar izatearen

eraginez, antzinako larredien eta baratzeen ordez (fruta-arbolak), apurka-apurka,

intsinis pinuko birlandaketak egin dira. Horrela, paisaia sinplifikatu, horren kalitatea

nahiz aniztasuna urritu eta lehen funtzio anitzekoa izandako landa-eredua

zuhaitzez bete da.

- Nekazaritza- eta abeltzaintza-gaitasun handieneko eremuak beste erabilera

batzuekin okupatzea: Indarra hartzen ari den lurralde-dinamika da, eta, egindako

aurreikuspenaren arabera, joera hori zuzentzeko neurririk hartu ezean, alubioi-

lautadak hirigintza-ustiapenekin beteko dira, gero eta gehiago. Urdaibaiko

Erreserbaren eraginezko araudia eta Lurraldearen Zatiko Plan honetako

xedapenak tresna egokiak izan daiteke prozesuaren indarra murrizteko..

Aztertzen ari garen eremuko ustiapenen beste ezaugarri bat minifundismoa da, eta

hau nekazaritza sektorearen eraginkortasunerako arazo bat da. Izan ere,

minifundismoak mekanizazioa, makinen zentzuzko erabilera eta teknika berrien

aplikazioa zailtzen ditu, batez ere fruta- eta baratze-ustiapenetan.

Hala eta guztiz ere, ustiapen ezaugarrien ondorioz, elementu horiek guztiek garrantzi

txikiagoa dute; izan ere, ustiapenik gehienek autokontsumoko produkzioak dituzte, eta

ehuneko oso txikian soilik saltzen dituzte tokiko merkatuetan; gainera, familiaren

laneskua erabiltzen dute. Kasu honetan, minifundioak halako instalazioen biziraupena

bermatzen du, horiek ezin baitiete aurre egin nekazaritza-azalera handiagoek eta

profesionalizatuagoek behar dituzten inbertsio eta arduraldi handiei.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

106

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Minifundioa eta partzelazioa, aldiz, arazo larriak dira merkatuetara zuzen-zuzen lotuta

dauden produkzio-unitateentzat, merkatu horiek tokikoak izan arren, handitu egiten

baitituzte beste eremu batzuekiko eraginkortasun-gabeziak, eta, horrela, produkzioek

lehiakortasuna galtzen dute.

Abeltzaintza-sektorea berregituratzen eta eraberritzen

Gaur egun, ikertzen ari garen eremuan garrantzitsuena behi-azienda da; behiak erdi

ukuiluratuta daude, eta zonako azaleraren ehuneko handia betetzen duten belardiak

eta larrediak erabiltzen dituzte; horrela, paisaia anitza bezalako lurralde-baliabide oso

garrantzitsuaren mantenamendua ahalbidetzen dute. Abeltzaintza baserriaren barruko

beste jarduera bat izan da beti, baserria ustiapen mistotzat eratuta egon baita orain

arte. Azken urteotako eraberritze-prozesuaren ondorioz, hala ere, abereak ukuiluratu

egin dira, eta, aldi berean, teknifikazio handia sartu da, administrazioek emandako

laguntzak erabiliz, bai eraisteari eta bai arrazen hobekuntza genetikoari dagokionez.

Abeltzaintza-ustiapenak eraberrituta eta teknifikatuta, produktibitatea handitu egin da,

Europar Batasuneko eremu produktiboagoetako mailetara hurbilduz. Hala eta guztiz

ere, probintzia mailan, Gernikako Eskualde Egiturako ustiapenen produktibitatea

baxua dela esan daiteke, Bizkaiko batez bestekotik beherakakoa baita, azken horren

antzeko balioak izan arren.

Eraberritzeak eragin kaltegarriak izan ditu lurraldean; izan ere, eraberritzearekin

batera, produkzioa metatu egin da, ustiapen tradizional txikien kontura, horiek erosi

egin baitzaizkie esne-kuotak. Familia-ustiapenen kopuru txikia desagertzeak ezabatu

egin du landa-espazioaren ehuneko oso handiaren ustiapena; horrela, murriztu egin

du aniztasuna eta paisaiaren kalitatea.

Esne-jarduera bertan behera uztearekin batera, esne-behien ordez okelatarakoak

sartu dira; azken behi horiek arduraldi askoz ere txikiagoa behar dute, eta, beraz,

bateragarriagoak dira eskualdean ohikoak diren arduraldi partzialeko ekoizleekin.

Baso-sektorea

Eskualde Egiturako azaleraren zatirik handiena baso-eremuek betetzen dute; zuhaitz-

azalerak eta jabetza pribatukoak dira nagusiak, mendi publikoen azalera oso txikia

baita. Baso-azalera publikoen garrantzi urria lurralde-arazotzat hartu behar da; izan

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

107

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

ere, estatu- edo autonomia-titulartasunak erraztu egiten ditu administrazioek esku

hartzeko gaitasuna eta botere publikoek adosturiko politiken lurralde-zehaztapena.

Baso-politika publikoa aplikatzeko zailtasunak garrantzi handia hartzen du Gernikako

Eskualde Egituran, bertan kontserbazio-merezimendu handiko eremuak eta ahalezko

higadura-tasa altuak nahiz malden ez-egonkortasun arriskuak baitaude. Halaber,

eremu horretan Urdaibai Biosfera Erreserba dago, eta, horrenbestez,

lehentasunezkoa da baso-ekosistemen kudeaketa iraunkorrerako politika publikoak

aplikatzea, batez ere aintzat hartuta baso autoktonoen presentzia urria dagoela. Baso-

paisaian erretxinadunak nagusitzen dira, hain zuzen ere, birlandaturiko itsinis pinuak;

horiek baso-azalera guztien %60 betetzen dituzte Urdaibain, eta %70 Lea-Artibai

eskualdean.

Pinus radiata espeziearen garrantzi ekonomikoa Estatuko gainerako eskualdeetan

lehia urria duen zuraren eskari handian oinarritzen da, baita errentagarritasun handian

ere (produktibitatearen gutxi gorabeherako balioa 4.000.000 / hektarea dira); izan ere,

espezie hau ondo egokitzen dira ikertzen ari garen eremuko bioklimatologiara.

Pinus radiata espeziearekin egindako birlandaketek hedapen handia izan dute azken

urteotan; hain zuzen ere, lehen baserriko polilaborantza tradizionalarenak ziren

eremuak hartu ditu pinuak, eta, horrela, landa-paisaia goitik behera aldatu du.

Dinamika hori Euskal Autonomia Erkidegoko isurialde atlantikorik gehienetan ere

gertatu da, baina eremu honetan berebiziko garrantzia izan du; horrela, Pinus radiata

espezieak EEko baso-azalera osoaren %71 betetzen du, eta Bizkaiko Lurralde

Historikoan duen okupazioa %62koa da.

Ikertzen ari garen eremuko lurzoru-erabileren banaketak agerian jartzen du mendirik

gehienak baso-ustiapena direla eta zuraren produkziora bideraturik daudela, argi eta

garbi. Izan ere, azken Baso Zentsuak hiru mila baino gehiago ustiapen identifikatu

ditu, eta ia guztiek jabetza-araubidea dute (%97,2); hori faktore positiboa da basoko

azpisektorerako. Horri dagokionez, sektorearen ahultasunetariko bat produkzio-

unitateen tamaina txikia da; izan ere, unitaterik gehienak ez dira 20 hektareetara

heltzen, eta 5 hektarea inguruko batez besteko azalera dute. Ustiapenen egitura-

faktoreak, horrenbestez, eragozpen handiak dira baso-eremuen zentzuzko

ustiapenerako, ez baitute aukerarik ematen baso handien ustiapenaren eskalako

ekonomiak aprobetxatzeko. Esate baterako, basoko bide gehiegi eta egurra

ateratzeko bide gehiegi egin behar dira, malda handiko eremuetan, eta, horrela,

arrisku geomorfologikoak handiagoak dira.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

108

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Baso-ustiapenen garrantzi urriak, halaber, kudeaketa profesionalik ez egotea azaltzen

du; izan ere, produkzio-unitaterik gehienak arduraldi partzialeko basogintza-

teknikariek edo basogintzari buruzko ezagupen handirik gabeko baserrietako jabeek

erabiltzen dituzte. Basoko jarduketak kanpoko laguntza nahikorik gabeko jabeek

egiten dituzte; horrek ustiapenen produktibitatean eragin, baso-jarduerak

ingurumenean sorturiko eragin kaltegarriak handitu eta, azkenik, murriztu egiten du

produkzio-unitateen erabilera onerako ezinbestekoak diren basogintzako

tratamenduak. Beste zenbaitetan, basoko lurren jabeek enpresa espezializatuei

kontratatzen dizkiete mozketa, landaketa edo inausketa, eta horrek, berez, ustiapenen

erabilera egokiagoa bermatu beharko luke. Hala eta guztiz ere, nekazaritza-jarduera

bigarren mailakotzat duen jabe baten kontrolik ezaren ondorioz, kasu askotan

sozietate pribatuek ez dituzte lanak beharrezko kalitatearekin egiten.

Baso-kudeaketan detektaturiko beste arazo bat, izan ere, baso-soilketen bidezko

pinudi-ustiapenek ingurumenean eta paisaian sortzen duten eragin kaltegarria da.

Halako erabilera komenigarriagoa da ikuspegi ekonomikotik begiratuta, ustiapenen

dimentsio txikira egokitzen baita; hala eta guztiz ere, ikuspegi orokorretik begiratuta,

areagotu egiten ditu paisaiaren gaineko eragin kaltegarriak eta higadura-tasak;

gainera, beharrezkoak ez diren arriskuak sartzen ditu isurialdeen egonkortasunean.

Horrek arazoak sor ditzake baso-ustiapenak denboran irauteko, edo, behintzat,

murriztapen gogorra eragin dezake horien produktibitatean.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

109

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3. SEKTORE EKONOMIKOETARAKO ESTRATEGIAK, IRIZPIDEAK ETA JARDUKETA-ILDOAK

3.1. Lehen Sektorea. Ingurumen- eta lurralde-eginkizunaren sustapena.

LZP honetan aintzat hartzen da nekazaritza-produkzioko lurzoruak hiri-erabilerekin

okupatzeko aukera, kasu batzuetan okupazioaren mugako eremuen barruan

daudelako; hala ere, ahalegina egin da gaur egun nekazaritza-produkziorik handiena

dutenak zaintzeko, horien mantenamendua bermatu behar delako eta landa-

paisaiaren mantenamendua segurtatzeko gaitasuna dutelako.

Eskualde Egitura Bilbo metropolitarraren eremutik hurbil egotearen, nekazaritza-

jarduera galtzearen eta eskulan-beharrizan handia edukitzearen eraginez (besteak

beste), ustiapenak (gehienetan mistoak: nekazaritza, basozaintza eta abeltzaintza-

ekoizpenak) antolatzen dituzten baserri askok aldatu egin dute euren orain arteko

lurralde-eginkizuna, eta, zenbait kasutan, bigarren edo lehenengo egoitza bihurtu dira.

Baserri horietan, nekazaritza-eginkizuna guztiz galdu ez bada ere, nekazaritza-, baso-

eta abeltzaintza-ustiapenak titularren jarduera nagusiaren osagarri gero eta

mugatuagoak baino ez dira; titularrek diotenez, hain zuzen ere, nekazaritza-espazioa

eta eraikitako ondarea ez narriatzeko soilik jarraitzen dute halako jarduerak egiten.

LZP honen helburua ustiapenen ekoizpena eta lehiakortasuna sustatzeko neurriak

ezartzea izan ez arren, mugak konpontzeko lagungarriak diren helburuen eta

estrategien ezarkuntza sustatzen da, horiek nekazaritza-jardueraren

mantenamenduak ingurumenean eta lurraldean duen eginkizuna ere sustatzen

baitute; izan ere, ikuspegi ekonomikotik begiratuta, lehen sektoreak halako mugak ditu

nekazaritza ustiapenean soilik diharduten langileen egonkortasuna eta bizi-kalitatea

segurtatzeko:

a) Lehen sektorea funtzio anitzeko sektoretzat hartzea eta garatzea, kontuan

hartuta bertako ekonomia-funtzioen eta lurralde-, ingurumen-, gizarte- nahiz

paisaia-funtzioen bikoiztasunaren berezko konplexutasuna.

b) Landa-sektoreak Europan, Estatuan eta Erkidegoan dituen estrategiekin

koherentzian, nekazaritza-jardueren garapen iraunkorreko eredua sustatzea,

horiek ingurumenean integratzeko eta ingurunearen gaineko zuzeneko nahiz

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

110

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

zeharkako eraginak murrizteko, nekazaritza-jardun onak bultzatuta; jardun

horiek bermatu egin behar dute ustiapenen erabilerak harrera-gaitasuna

jasotzen duela, kudeaketa-irizpidetzat; gainera, aldatu egin behar dira

laborantza-sistemei, substantzia kimikoak erabiltzeari eta lurzoruei nahiz urei

ekarpen organikoak egiteari lotutako parametro guztiak. Horretarako:

Biodibertsitatea eta paisaien aniztasuna, nortasuna nahiz kalitatea

kontserbatzeko irizpideetan oinarrituz, lurzoru-erabileren kudeaketa

nekazaritza-, abeltzaintza- eta baso-erabileren antolamenduaren

iraunkortasunean integratu behar da.

Geldiarazi egin behar dira nekazaritza-ustiapenak bertan behera

uzteko prozesuak eta landa paisaia sinplifikatzeko nahiz zuhaitzez

betetzeko prozesuak, EAEko nekazaritza-espazioetan garatzen ari

direnak.

c) Nekazaritza-jarduerak sustatzea, landa-eremuetako egitura sozio-

ekonomikoaren zatitzat; bi norabide hauetan suspertu behar dira:

Ustiapen profesionalizatuen lehiakortasuna hobetu egin behar da,

merkatuaren eskarietarako egokitzapena hobetuz, kalitatea hobetu

eta produktuak bereizten dituzten neurrien bidez; horretarako, i)

zonako produktuen jatorria nahiz izaera identifikatzeko aukera

ematen duten tresnak eta ii) nekazaritza ekologikoa eta integratua

erabili behar dira; halaber, lehentasuna eman behar zaie gazteak

nekazaritza-ustiapenetan sartzeko politikei, ustiapenen nahitaezko

belaunaldi-txanda bermatzeko; beraz, nekazarien trebakuntza

hobetzeko eta horiek merkatuen abaguneko aldaketetara prestatzeko

ekintzak garatuko dira; gainera, negutegiko ekoizpen batzuk

garatzeko aukera ere sustatuko da, horiek errentagarritasun eta

ahalmen handiagoa izango baitute etorkizunean.

Arreta berezia eta lehentasunezkoa jarriko zaie arduraldi partzialeko

nekazariek kudeaturiko baserriei, nekazaritza jarduera

kontserbatzeko; hain zuzen ere, honako hau sustatuko da: i)

nekazaritza-ekoizpenen eta merkatuen arteko lotura; ii) azienda

txikien kontserbazioa, landa-paisaia eta landa-ustiapenetako

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

111

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

jardueren nolabaiteko aniztasuna segurtatzeko; iii) arduraldi

partzialeko ekoizleen arteko lankidetza, arduraldia murrizteko eta

gutxieneko irabaziak bermatzeko, eta iv) tokiko merkatuak eta

azokak, profesionalizatuta ez dauden baserrietako ekoizpen txikiak

merkaturatzeko.

d) Baso-sektorean lankidetza sustatzea, baso-ustiapenaren ingurumen- eta ikus-

eraginak arintzeko, honako honen bidez: i) baso-jarduera iraunkorrak eta

lurraldearen ingurumeneko aniztasuna nahiz kalitatea hobetzen dituzten

hostozabal-landaketak sustatu; eta ii) basoko lanak elkarrekin egin, bai

inausketak eta basozaintzako gainerako tratamenduak, bai mozketak.

e) Kanpoko enpresen eta teknikarien sarrera sustatzea, landaketen

produktibitatea handitzeko eta horien erabilera ona bultzatzeko.

Helburu horiek lortzeko, bidezkoak eta hautaturiko lurralde-eredura egokituak dira

honako irizpide eta jarraibide hauen araberako jarduerak:

1. Nekazaritza-produktuen kalitatea hobetzeko politikak sustatu.

2. Nekazaritza ekologikoa bultzatu.

3. Nekazaritza-ustiapenetan gazteak sartzea sustatu.

4. Tokiko merkatuak eta azokak bultzatu, baserriko produktuak

merkaturatzeko.

5. Nekazaritzako elkartegintza eta kooperatibismoa sustatu.

6. Hostozabalen bidezko baso-berritzeak bultzatu.

7. Baso-ustiapenak erabiltzeko kudeaketa-mekanismo iraunkorrak

sustatu.

8. Baso-ustiapenen titularren arteko lankidetza bultzatu, kanpoko

zerbitzu teknikoak kontratatzeko.

9. Ustiapenetan basozaintzako jardun eraginkorrak eta baso-lanak

bultzatu.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

112

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3.2. Bigarren Sektorea, Merkataritza eta Hirugarren Sektorea.

Lehia-hobariak dituzten sektoreak sustatzean oinarrituriko hazkunde iraunkorra.

Baliabide naturalen protagonismoa.

Gernika-Markinako Eskualde Egituran, baliabide naturalei lotutako sektoreak horien

garapenerako oinarriak izan behar dira. Beraz, ekintzak euren erabilera eraginkorrean

euskarritu behar dira, baita nekazaritza- eta baso-baliabideei lotutako jarduerak

sustatzean eta modernatzean ere. Kasu honetan, ez da produkzio-egitura

dibertsifikatzeko eredurik proposatzen, Eskualde Egiturak lehia-hobariak dituen

jarduerak sustatzea baizik; horri dagokionez, ez da ahaztu behar landa-ingurunearen

bilakaera, batez ere Urdaibain, estu lotuta joan behar dela natura-ingurunearen eta

paisaiaren babesarekin.

Eskualde Egituraren ekonomia- eta gizarte-garapena lortzeko, bost bide ezarri dira:

1. Industria-lurzoru erabilgarria aprobetxatzea eta eraberritzea

lehentasunez, lurzoru berriak erabilpenari dagokionez.

2. Zuraren sektorea sustatzea, Muxikan eta Lekeitiorekin mugakideak diren

udalerrietan.

3. Bigarren sektorea sustatzeko beste estrategia batzuk.

4. Gernika-Lumoko nekazaritza- eta abeltzaintza-sektorean merkataritza-

jarduera gehiago sustatzea.

5. Turismo-sektorea eta horri loturiko zerbitzu-jarduerak dinamizatzea.

3.2.1. Industria-lurzoru erabilgarriaren ustiapena.

Urdaibaiko PADASek dioenez, beharrezkoa da Eskualde Egiturako industria-

lurzoruaren eskaintza hobetzea, eta, horretarako, oraingo kokalekuen eta kokaleku

berrien multzoaren barne-berrantolamendua egin behar da.

Hau garrantzi handikoa da Gernika-Markinako Eskualde Egiturarako; izan ere, oraingo

joeren helburua lurzorua industrialdeak instalatzeko kalifikatzea da, kanpoko

inbertsioak eta enpresak erakartzeko; baita tokiko ekonomiak suspertzea ere, garapen

ekonomiko handiagoa eduki ahal izateko. Era berean, industria-lurzorua sortzeaz

gain, hirugarren sektoreko erabilerak sustatzea ere ezinbestekoa da, eta azken horiek

egoitza-erabilerekin integratzen saiatu behar da. Horrenbestez, jarduera ekonomikoen

eremuak ondo garatzeak hauxe egiteko aukera eman behar du:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

113

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Hiri-ingurua hobetzea, garapena oztopatzen duten eragozpenak ezabatuz;

esaterako, azpiegitura akastunak, ekipamenduen urritasuna, espazio

publikoak eta ingurumen-kalitatea.

Ahalezko hazkundea duten sektoreak garatzea, esaterako, toki-oinarriko

ekimenak eta enpresa txikia, ekoizpen-espazio egokiagoak nahiz

integratuagoak sustatuz eta horietarako sarbidea erraztuz, euren garapena

sustatzeko.

Eskualde Egituran enpresak instalatzeko beste oztopo handi batzuk irisgarritasun- eta

lotura-baldintzak dira, komunikazio-bide nagusiekin. Bide-sareen hobekuntza-

planifikazioa eta Bilborako bide nahiko erraza (Sollubetik) aintzat hartuta, aukera dago

Urdaibaiko ezkerreko aldea Bermeoko portuko merkantzia-trafiko astunik gabe uzteko

eta Eremu Funtzionalaren parte honetako industria lurzoruei balioa emateko. Era

berean, Lea-Artibai eskualdeko industria-eremuak indartzeak eta Gipuzkoako

haranekin duen loturak lurzoru horiei balioa ematea eta inguruko industria-eremuen

osagarri izatea ekarriko du, Eremu Funtzional honetatik kanpo.

3.2.2. Zuraren industriaren eta bere deribatuen sustapena.

Baso-ustiapenean oinarrituriko industriak gero eta garrantzi handiagoa dauka

Eskualde Egituran, bai industrian integraturiko jardueren ekoizpen agregatuaren

aldetik, bai enpleguaren aldetik. Presio hori hainbat zergatiren eraginezkoa da, eta,

horien artean, aipatzekoa da, industriarako edo energiarako zur kantitate handiagoa

behar izatea.

Oro har, zuraren industriaren barruan, zura erauzten denetik kontsumoko produktu

bihurtu arteko prozesu guztiak sartzen dira. Sailkapen erraza eginez, lehenengo

transformazioko industria, produktu erdi landuak sortzen dituena (taula-enpresak eta

zura zerratzeko nahiz prestatzeko industriak), eta bigarren transformaziokoa (ontzien

nahiz enbalajeen enpresak, altzarikoak, zurgintzakoak,…) bereizten dira. Sektoreak,

hortaz, jarduera anitzak ditu, eta horietarako enpresa kopuru handia dago.

Gernika-Lumo, Lekeitio eta, bereziki, Muxikako udalerrietan metatzen da industria

honen jarduerarik handiena. Hala ere, Muxikako INAMAk (enpresa handiena zena

bolumena eta langileen kopurua kontuan hartuz) aktibitatea gelditu egin zuen. Sektore

horrek Eskualde Egituraren barruko panorama ekonomikoari aldatzen lagundu ahal

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

114

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

dio, dinamizatu egin baititu biztanlerik gabe eta atzerakuntza ekonomikoan gelditzeko

arriskuan egon zitezkeen zonak.

Merkataritza-establezimenduak jarduera-adarraren arabera

INDUSTRIA ENPRESA NAGUSIAK

GERNIKA-LUMOKO ESKUALDE

EGITURAN

JARDUERA ADARRA JARDUERA SEKTOREA KOKALEKUA LANGILERIA

Zurgintza eta tapizeria

orokorrean

Zura zerratzea eta

transformatzea

Baso –ustiapenak. Zura

zerratzea

Zura zerratzea

Zura zerratzea

Zura zerratzea

Zurezko taula aglomeratuen

fabrikazioa

Zura zerratzea

Kartoi uhinduaren manipulazioa.

Kartoi uhinduaren manipulazioa.

Kutxen eta enbalajeen

fabrikazioa

Kartoi uhinduaren manipulazioa.

Iturria:

Industriarik garatuenak zerratokiak dira (zura zerratzen, arrabotatzen, lehortzen eta

bustitzen duten enpresak), eta, bertan, enpresa ertainak eta handiak daude. Hala eta

guztiz ere, transformazioen oraingo egoeran, zerratoki handiak gero eta garrantzi

handiagoa hartzen ari dira. Zerratoki ertainek produkzio garrantzitsua dute, 10-20

langileko batez besteko langileriarekin, eta mekanizazio maila gero eta modernoagoa

dute. Azken urteotako krisiaren ondorioz, enpresa gutxiago daude eta daudenen

batez-besteko tamaina txikiagotu da azken hamarkadarekin alderatuz gero. Hala ere,

zuraren industria tradizionala garatzea ekarri du, zerrautsa bezalako eratorriak

aprobetxatzen hasi direlako.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

115

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Urdaibaiko Muxika udalerrian eta Lekeitioko udalerri mugakideetan zuraren

industria sustatzeko ekintzak:

a) Sektoreak inbertsioak behar ditu. Eskualde Egituran zuraren industria

sustatzeko, horretarako azpiegitura egokiak sortu behar dira. Besteak beste,

hauxe egin behar da:

- Baso-bideak egokitu.

- Bideak eta errepideak gaitu, zurekin kargaturiko tona kopuru

handiko kamioiak igaro ahal izateko.

- Baso-zonetan zurezko parkeak daudela egiaztatu.

- Industria-azpiegitura ezartzeko jarduketak garatu, bertako natura-

ingurunearen balioa errespetatuz, instalazioak optimizatuz eta

lurzoru gehiegiren kontsumoa ekidinez.

b) Ikerketa aplikatua eta produktu nahiz prozesu berrien garapena

ezinbestekoak dira. Hori enpresa pribaturen batean garatu ahal da, baina

Eskualde Egitura honetan ez dago arlo horretan diharduen ikerketa-zentrorik

edo ikerketa-instituturik.

c) Basoaren hobari ekonomikoa guztiz bateragarria da hori

kontserbatzearekin eta garatzearekin. Turismo-industriak etorkizunean izan

dezakeen ahalmena garatzeko, garapen iraunkorrerako kontserbazio-

estrategia landu behar da; horren helburu nagusiak honako hauek izango

dira:

- Baso-industria eraginkorraren garapena sustatzea.

- Baso-eremua eta industria-zuraren nahiz energiaren sorkuntza

handitzea, baso naturalak erabilita eta baso-landaketak ezarriz.

- Baso-baliabide artifizialek energiaren sorkuntzan duten ekarpena

handitzea eta egurraren erabilera eraginkorrago bihurtzea.

d) Ezinbestekoa da zuraren transformazio-industrian neurri zuzentzaileak

sartzea, horren presentzia ingurumen-kalitatearekin bateragarria izateko,

batik bat Urdaibai Biosfera Erreserbakoa bezalako ingurune oso berezi

batean.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

116

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3.2.3. Bigarren sektorea sustatzeko beste estrategia osagarri batzuk.

Lurraldea garatzeko ildo estrategiko hauek zonan garatzeko ahalmen handia duten

jardueren sustapenean eragin behar izatean oinarritzen dira, eta, halaber, baliabide-

zuzkidura berria behar da, ekoizpen-inbertsio berriak erakartzeko.

a) Estrategiak

Industrialdeak birgaitu eta finkatu egin behar dira, zerbitzuak eta

azpiegiturak hobetuta.

Produktuak sustatzeko politika: sustatzen den ekoizpen-sisteman

lehentasuna izango dute kalitateak, espezializazioak, neurrirako edo

serie laburreko fabrikazioak eta diseinuak; sistema hori, gainera,

kontsumo-ohitura berrietara egokitu beharko da.

Elkartegintza: sektore bereko enpresen arteko lankidetza sustatu behar

da, Herri Administrazioekiko kontsultarako eta solaskidetzarako

baliozkoak diren erakundeak eta elkarteak sortzeko; horiek laguntza-

politiken sortzaileak, elkartuentzako negozio-zentro sustatzaileak eta

informazioko nahiz zerbitzuko zentroak izango dira.

b) Jarduketa-ildoak

Berrikuntzan garapen urria duten enpresak daudela aintzat hartuta,

komenigarria da balio erantsia handitu eta fabrikazio-zikloa fase

aurreratuagoetara luzatzen duten neurriak hartzea, ekoizpen-sektore

batzuen lehiakortasuna hobetzeko.

Arrantza- eta zur-industriarekin estu lotutako portu-jarduera indartu

behar da, obrak zein instalazioak kudeatzeko prozesuak

arrazionalizatzeko eta portuko zerbitzuen ustiapen-teknikak

optimizatzeko lagungarriak diren ekimenen bitartez.

Enpresa berriak erakartzeko, zuzkidura ekonomiak behar dira, lurzoruari

nahiz industria-pabilioiei, ingurumen-kalitateari eta baliabide naturalak

zein hondakinak kudeatzeko teknologiei dagokienez.

Hori garrantzi handikoa da Gernika-Lumoko udalerrian, bertan

kontserbazio-egoera txarreko industrialde batzuk hirugarren

sektoreko jardueretarako erabili beharra baitago.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

117

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Bermeon, hirigunean dauden industrialdeak (kontserbazio-

egoera txarrekoak eta egoitza-erabilerekin bateraezinak) beste

leku batean kokatu eta ekipamenduetarako, jarduera

ekonomikoko beste erabilera bateragarri batzuetarako edo

erabilera mistoetarako (hirugarren sektorea/etxebizitza)

erabiltzea proposatzen da.

Beste industrialde batzuetan, adibidez, Ispasterrekoan,

irisgarritasunak ez dio mesederik egiten enpresen instalazioari.

3.2.4. Gernika-Lumon nekazaritza- eta abeltzaintza-sektoreko merkataritza-

jarduera indartzeko estrategiak eta jarduketa-ildoak.

Gernika-Lumok, merkataritzaren ikuspegitik, lurralde-kokaleku estrategikoa dauka,

eta, horren eraginez, komunikazio-ardatzekiko lotura egokiari esker, Eskualde

Egiturako erreferentziako gunea da. Horrela, udalerri hori merkataritza-erreferentziako

azpieremua da. Erakarpen-eremuetan, Gernika-Lumoko biztanleak barne, Eskualde

Egiturako 70.700 biztanle daude, azken zentsuaren arabera.

Elikadurako establezimenduek (%23) EAEko batez besteko ehunekoei dagokienez

duten garrantzi urria, horrela, merkatuen eta azoken bidez konpentsatzen da, horiek

ere nekazaritzako eta abeltzaintzako produktuak merkaturatzeko erabiltzen baitira.

Nekazaritza-espezializazio nabaria eta turismo gastronomikoari lotutako kultura-

nortasuna lagungarriak dira kanpoko hobariak sortzeko gaitasunerako. Eremu horiek

lurralde-espazio honetan duten integrazioaren eta elkarrekiko loturaren eraginez,

garaturiko merkataritza jardueraren erakarpenak Eskualde Egitura gainditzen du, eta,

horrela, lehia-gaitasun handiagoa ematen dio, produktuaren dibertsitateari eta

kalitateari lotuta. Era berean, azoken kultura- edo turismo-garrantziak ez du ezkutatu

behar garrantzi handiko faktore ekonomikoak direla; izan ere, azokak nekazaritza-

ustiapenen biziraupenerako berme nagusienetarikoak dira, ustiapen horiek txikiak

direnez nekez integratu ahal baitira merkataritza-zirkuitu klasikoetan.

Merkataritza-jarduera indartzeko ekintzak.

a) Elkartegintza.

Gernika-Markinako Eskualde Egiturako txikizkako merkataritza-sektorearen egitura-

arazoekin batera, aipatzekoa da eskalako arazoak gainditzeko lankidetza-joera urria.

Tamainak hornitzaileekiko negoziazioan prezio lehiakorrak lortzeko duen garrantzia,

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

118

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

bezeroen lehialtasuna lortzeko gaitasuna duen markaren irudia (hobari-txartelak gero

eta gehiago erabiltzen dira), zerbitzu laguntzaileak (telefonoaren bidezko salmenta,

etxerik etxerako garraioa) edo merkataritza txikiak zuzenean lortu ezin dituen

publizitate kanpainen diseinua, beste lurralde batzuetan, elkartegintza-sistemen bidez

gauzatzen ari dira. Horrenbestez, merkatarien kooperatibek erosketa-zentralak

sortzea proposatzen da, edo baterako sustapen-kanpainak abiatzea, merkataritza-

kate handien indarrari aurre egin ahal izateko eta tamainak ezarritako arazoak

gainditu ahal izateko. Ekimen horien egoera ez da ona Eskualde Egituran, eta horrek

eragina dauka merkataritza-azalera handiek ekarritako lehia-jarraibideetara

egokitzeko gaitasunean.

Dagoen gauza bakarra Garaia kooperatiba da, eta hori ekoizleek euren nekazaritza-

uztak merkaturatzeko duten aukeretariko bat da. Kooperatiba horrek Eskualde

Egiturako ekoizpenaren ehuneko handia xurgatzen du, baina fruta-arboletan eta

babesturiko laboreetan lortutakoaz baino ez da arduratzen. Azkenik, ekoizle-ehuneko

txikiak zuzen-zuzen merkaturatzen ditu produktuak, Bilboko merkatu nagusiaren bidez

(Merkabilbao); dena den, produkzio-bolumen handiko labore edo ondasun jakinean

espezializaturiko ekoizleek baino ez dute hori egiten.

b) Zentro logistiko baten presentzia.

Merkataritza-harremanak egituratzeko gaitasuna, horri dagokionez, mugatuta

dago, gaitasun altuko zentro logistikoen presentzia urriaren eraginez; izan ere,

hori etorkizunerako funtsezkoa da, bai merkaturatzeko moduko produktuak iristeko

zein kudeatzeko, bai merkataritza elektronikoaren garapena hedatzeko euskarria

izateko. Ez da ahaztu behar merkataritza elektronikoaren funtsezko euskarria,

enpresen arteko eta horien eta kontsumitzaleen arteko lotura-arazo informatikoak

gainditu ondoren, zentro logistikoen eta garraioko zentroen sarea edukitzea dela,

produktua epeetan eta kalitate egokiarekin helduko dela bermatzeko. Kokapen

egokiena Gernikako Industrialdea litzateke, hutsik eta zaharkituta dauden lurzoru

guztiak birsortzeko plan berezi baten bidez.

c) Merkataritzaren eta turismoaren arteko loturaren sustapena.

Turismoaren oraingo egoera eta produktu anitzeko sistema batean oinarrituz hazteko

dituen aukerak aintzat hartuta, irekita gelditzen da eskualdeko produktuetan

espezializaturiko merkataritza garatzeko atea, turismo-bidaia osatzeko baliozkoa

izango dena; hori, halaber, diru-sarreren iturria izango da artisautzako formuletan eta

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

119

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

sistemetan oinarrituz sorturiko produktu autoktonoak mantentzeko. Merkataritza mota

hau inertziaz garatu da, salmenta-metodo tradizionalak erabilita; hala ere,

produktuaren kalitate-jaraibideak gero eta handiagoak dira, “Eusko Label” markaren

irudia eta Eskualde Egiturako produktuen jatorrizko deiturak erabilita. Turismo-ostatu

espezializatuak ere ildo horretan erabili beharko dira, batez ere errenta mailarik

handieneko produktuen kasuan, merkaturaturiko produktuak sartzeko eta sustatzeko

bidetzat.

d) Nekazaritza ekologikoaren sustapena Urdaibain.

Urdaibai nekazaritza ekologikoa garatzeko leku pribilegiatua da, erakundeen

laguntzarik edukiz gero. Ez da ahaztu behar Biosfera Erreserba “zigilua” elementu

erakargarria dela, halako produktuen ezaugarriak jakinarazteko eta produktuok

merkatuan bereizteko.

e) Azoka-barrutiaren aprobetxamendua, banatzeko bideak behar dituzten

Eskualde Egiturako artisautzako beste produktu batzuk eta espezializazioari

lotutako beste manufaktura batzuk merkaturatzeko; halaber, horretarako

espazio bereziaren sorkuntza.

Zurezko produktuetarako eta altzarietarako azokak sustatu behar dira, landa-turismoa

eta horren aisialdi-segmentuak bultzatzeko, edo nekazaritza-makineria eta

eraikuntzako materiala merkaturatzeko. Hau da, Eskualde Egituran konparazio-

hobaria duten produktu eta sektore guztiak sustatzeko.

3.2.5. Turismo-sektorearen eta horri loturiko zerbitzu-jardueren dinamizazioa.

Turismoaren oraingo garapenaren estrategia hiru bektoretan oinarritu behar da:

ondare naturala eta historiko-artistikoa babestea eta ustiatzea, turistaren ongizatea

hobetzea eta enpresen hazkundea eta lehiakortasuna sustatzea, turismoa urtaro

jakinetara ez mugatzeko (itsasertzaz hilabeterik beroenetan eta eguzkitsuenetan

gozatzeari lotutakoa), hori kaltegarria baita.

Irizpide orokorrak

Turismo- eta lurralde-ereduaren tratamendu integratua proposatzen da, kalitatearen

sustapenean eta eskaintzaren dibertsifikazioan euskarrituz, turismoa urtaro jakinetara

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

120

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

ez mugatzeko eta lurralde-eragina kontrolatzeko; horrela, handitu egingo dira bisitari

bakoitzak egindako batez besteko gastua eta horrek eraginpeko lurraldeen ekonomian

duen eragina. Horrela, ostalaritza-zerbitzu gehiago sortuko lirateke, iraunkortasunaren

aldeko irizpideak errespetatuz.

Gernika-Markinako Eskualde Egiturak turismo-sektorea garatzeko ahalmen

handia dauka, baina baldintzatzaile hauei ere aurre egin behar zaie:

1. Eredu zehazturiko eta integralik ez egotea, baliabide erabilgarriak

maximizatzeko gauza dena, lurraldearen turismo-ahalmena hobetu

ustiatzeko, Eskualde Egiturako natura- eta historia-aberastasunean eragin

berezia izanez.

2. Eskualde Egiturako ingurumen- eta kultura-baliabideak balioztatzea eta

turismo-ustiapen iraunkorra egitea.

3. Finkaturiko eskaria betetzearen sorgin-gurpila haustea (txangozaleak eta

udako hilabeteetako turistak), horrek baldintzatu egiten baitu eskaintza

lehiakorraren garapena.

4. Bisitarien merkatua handitzea, turistaren profila aldatzeko eta, horrela,

turistak luzaroago gelditzeko eta gehiago gastatzeko.

5. Ostatu-eskaintza sortzea, ingurumena babesteko eta balizko eskaria

xurgatzeko helburuak betetzen dituena.

6. Eskaintza osagarria garatzea, turistak urtaro jakinetan soilik ez etortzeko.

7. Eskualde Egiturako komunitateak sustapen eta merkaturatze turistikoko

bideetan integratzea, bai Estatuan eta bai nazioartean.

Turismo-eredua ingurura egokitzea, modernitzatzeko.

Baliabide turistikoak garatzeko eredu iraunkorrak lurraldearen harrera-ahalmena

ezagutu eta paisaia kontuan izan behar du. Posible den tokietan gutxieneko

dentsitatea ahalbidetu behar du. Horretarako, inguruneari eraikin mota eta kopurua

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

121

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

inguruneari egokitu behar zaizkio eta ingurumen eta paisaia eraginak gutxitu behar

dira.

Hotelen garapena sustatzea proposatzen da, apartamentuen eta etxebizitzen egoitza-

eraikinei dagokienez, horiek turismoko bigarren egoitza bihurtzeko aukera handia

baitute; izan ere, urtaroari lotutako turismoa hausteko gaitasun handiagoa dute, eta,

gainera, epe ertainean efektu biderkatzaileak dituzte, inguruan jarduera ekonomikoak

kokatzeko pizgarriak sortzearen ondorioz. Helburua bisitariak lurraldean atxikitzeko

behar den ostatu-azpiegitura sortzea da. Eskualde Egituran ostatuko turismo-

enpresak zuzkiduran, kategoria ertainekoak eta, batez ere, baxukoak dira nagusi.

Arlo honetan, PADAS egin zenean, aterperako estali gabeko eskaria egoteko aukera

detektatu zen (50-100 plaza ingurukoa, taldeei nahiz banakoei ostatua emateko eta

programaturiko jarduera-eskaintza sortzeko gaitasuna zuena), baita tamaina ertaineko

(50 plaza inguru) hotel baten beharrizana ere; establezimendu horrek aukera emango

zuen zirkuituen eta udatik kanpoko egonaldien bidez mugitzen den merkatu-

segmentua hautatzeko; merkatu horrek garrantzi handia dauka jubilatuen taldean, eta,

talde horretan, asteburuko turismoa finkatzen ari da, gero eta gehiago. Gernikan edo

Bermeon egon behar da.

Eskaintza osagarria.

Arlo honetan, paisaia-integrazio handiko, ingurumen-eragin urriko eta zeharkako

ondore handiko elementu osagarri berriak kokatzea sustatzen duten antolamendu-

elementuak sartzea proposatzen da. Hain zuzen ere, honako hauek proposatzen dira:

Orokorrak:

- Itsas jarduerak eta amarratzeko guneak Bermeon eta Elantxoben. Bi

portu horien antolamendua egin beharko litzateke, erabilera berriak

kontuan hartzeko; Bermeon dagoeneko egiten ari dira. Mundakan ere

halako jarduerak sustatu ahal dira.

- Arau orokor gisa, egungo portuen amarralekuak eta erabilera berrantolatu

behar dira, tradiziozko arrantza-jarduerekin bateragarriak diren itsas

jarduerak egiteko espazioak gaitzeko.

- Urdaibaiko itsasadarreko itsas jarduerak antolatzea, ibai osoarentzat balio

duen eta ainguratzeak eremu egokienera mugatu eta amarralekuak eta

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

122

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

inguruko portu txikiak antolatuko dituen plan berezi baten bidez. Horrez

gain, ur-laminarako sarrera publikoak ikuskatu eta bermatuko ditu.

- Zikloturismoa eta mendi-ibilia, balio natural eta kulturala duten espazioez

gehiago gozatzeko.

- Udalen arteko lankidetza, aisialdiko eskaria betetzen duten instalazioak

zuzkitzeko, toki-programak eta zerbitzuak koordinatuz, eskaintza

homogeneoa eta bateragarria izateko.

- Merkataritza-ekintza gehiago egitea eta eskaria urtaro jakinarekin lotzen

ez duten turismo-paketeak eratzea.

Hoteletan:

- Neguko ekipamenduak (berokuntza, igerileku klimatizatua,

talasoterapiako ekipamenduak eta osasun-zentroak).

- Osasun- eta edertasun-zentroak (bainuetxeak eta talasoterapia-zentroak).

Bi kasuotan, sor daitezkeen ekimen pribatuak sustatu behar dira, horien

helburua, eraikuntza baino gehiago, eraikinen birgaikuntza izanez gero.

Mundakan, Elantxoben, Kortezubin eta Sukarrietan dagoeneko abiatuta

daude azpiegiturak birgaitzeko eta sortzeko ekimenak, turismo-jardueraren

harrera gaitasuna handitzeko.

Eskualde Egiturako paisaia-aniztasunak berak eskaintza osagarriko tipologiak

bereizteko aukera ematen du, eta turismo-eskariko segmentu guztiak

betetzeko behar diren ekipamendu-zuzkidurak ere ahalbidetzen ditu. Horrela,

Eskualde Egiturako itsasertzean esperientzia handia dago, aktibo hau

aprobetxatzen duten turismo-zerbitzuen emakidan. Lekeitio, Sukarrieta eta

Mundaka segmentu horretan sustatu beharreko udalerriak izan diatezke.

Eskaintza hori, halaber, balio erantsi handiagoko beste ekipamendu batzuekin

osatu behar da, esaterako, kirol-portuekin, horrek ondore biderkatzaileak

baititu.

Turismo-zerbitzuen emakida landa-ingurunean

Nekazaritza-jarduerek funtsezko eginkizuna dute Gernika-Markinako lurralde- eta

ekonomia-sisteman, eta hori ondo zaindu bahar da. Errenta sortzeko eginkizunari,

biodibertsitatea eta paisaia mantentzeko gaitasuna gehitu behar zaio; horiek

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

123

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

nortasunaren adierazle historikak dira, eta turismo-erabileran adierazitako balio

ekonomiko garrantzitsua jasotzeko gaitasuna dute.

Azken urteotan, landa-inguruan garaturiko nekazaritza-jarduerak errentagarritasun-

arazoaren eraginpean egon dira, eta, horren ondorioz, ustiapenen jarduera galdu egin

da; horrek eragina izan du ustiapenek lurralde-, paisaia- eta ingurumen-balioak

zaintzeko duten eginkizunean. Joera hori gainditzeko, nekazaritza-jarduerarekiko

turismo-zerbitzu osagarriak eman dira, eta horiek, epe ertainean, ordeztu egiten dute

jatorrizko nekazaritza-jarduera.

Nekazaritza-inguruaren hauskortasunak eta ekonomia-, lurralde eta kultura-sisteman

duen funtsezko eginkizunak antolamendu-tratamendu berezia behar dute, turismo-

ustiapenen monopolioarekiko mimetizazioa ekiditeko, landa-turismoko ekimenak

dituzten lursailetan. Baldintza horretan oinarrituz, antolamendu-irizpideak landa-

inguruko turismo-jarduerak errazago garatzera bideratu behar dira, eta hori, gainera,

bateragarria izan behar da nekazaritza-jardueren mantenamenduarekin. Landa-

inguruan turismo-zerbitzuak emateko zehaztu diren antolamendu-tresnen helburu

nagusiak, hain zuzen ere, honako hauek dira:

- Nekazaritza-jardueren mantenamendua bermatzea (nekazaritzakoak,

abeltzaintzakoak eta basokoak), Gernika-Markinako lurralde-ereduaren

euskarritzat.

- Turismo-produktua natura gozatzeko formuletarantz dibertsifikatzea;

osagarriak behar dira eta baserriarekiko esparruan bizi izan behar dira.

LZPak turismoaren arloan duen ekintza-proposamena.

I. ESKUALDE EGITURAKO LURRALDEA KUALIFIKATZEARI LOTUTAKO

EKINTZAK.

a. Errespetuzko sarbide publikoa handitzea, babes bereziko

lurzoruetara: babesturiko elementu bereziak eta natura-espazioak,

natura-intereseko eremuak, hidrologia- edo itsasertz-intereseko

eremuak, baso-eremuak, nekazaritza- nahiz abeltzaintza-eremuak eta

landazabalak:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

124

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1. Zidor-sareak osatzea.

2. Lurraldea eta itsasertza interpretatzeko zentroak

ahalbidetzea.

3. Harrerako instalazioak: eraikitako ondarea suspertzea,

interpretazio-zentroei lotutako harrera-zentroak sortuta.

4. Natura-ingurunerako sarbide publikoko proposamenak

osatzea.

b. Natura-inguruneaz gozatzeko behar diren ekipamenduak eta

instalazioak ugaritzea eta hobetzea:

1. Eremuen eta espazioen seinaleztapena hobetzea, ibilgailuen

sarbiderako bideei eta zirkulazio-bide nagusiei dagokienez.

2. Errepide- eta bide-ertzetako atsedenlekuak egokitzea, eta

horretarako leku berriak sortzea, bide-erabileratik kanpo

dauden (bide-sarearen ezaugarri geometrikoak zuzentzearen

eraginez) eremuetan.

3. Planoetan islaturiko behatokiak egokitzea eta prestatzea.

c. Erabilera publikoa duten ekipamenduak garatzea, babesturik ez

dauden edo babes maila urriagoa duten espazio naturaletan:

1. Erabilera publikoa duten Zidorren eta Bideen Plana egitea,

bide-sarearekiko lotura eta ibilbideak sortuta, hirigunean hasi

eta bertan amaitzen diren ibilbideen sorkuntza ere kontuan

hartuta.

2. Urbazterrak Egokitzeko Plana; erabiltzaileen irisgarritasuna

hobetzea (uretara) eta urbazterreko parkeak suspertzea zein

sortzea.

3. Behatokiak instalatzea: aparkamendua eta ikuspena, piknika

ahalbidetzen dutenak, artisautzako produktuak saltzea eta

jatetxeak eraikitzea ahalbidetzen duten zonetan.

d. Hiriguneetan turismoa sustatzea:

1. Hiri-espazioak egokitzea: turistak hiriguneetan sartzeko obrak

eta jarduketak egitea, trafikoa antolatuz eta barruko

aparkalekuak antolatuz, gomendatuzko aparkalekuak eta

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

125

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

autobus-geltokiak gaituz, baliabideak seinaleztatuz eta

hirietako sarbideak egokituz (batik bat, hiriguneetan).

2. Paisaiaren kalitatea hobetzea, fatxadak, linea elektrikoak,

kartelak, zoladurak, hiri-altzariak, lorategiak, argiztapena eta

halakoak egokituta. Arreta berezia jarriko zaie turista gehien

jasotzen duten guneei, eta, batez ere, multzo historiko-

artistikotzat hartuta daudenei.

3. Interes historiko-artistikoa duten eraikinak hobetzea: interes

historiko-artistikoa duten eraikinen hobekuntza osatzen duten

jarduketak, landa-inguruan, eta horiek bisitatzeko aukera.

Lehentasuna emango zaio horietan hirugarren sektoreko eta

zerbitzuko erabilerak egiteari; adibidez, hotelak eta

ostalaritza, guneen mantenamendua eta jarduera sustatzeko.

4. Merkataritza-sustatzeko ereduak ezartzea, hiriguneetan,

irekitako merkataritza-zentroetan, Eskualde Egitura osoko

merkatari-elkarteetan, etab.

5. Hiri-inguruan ondare-elementu bereziak gaitzea: hiriguneetan

ikusten diren ondare elementuak suspertzea eta gaitzea

(nitxoetan, iturrietan, ateetan, horma-ataletan, etab.), eta toki-

ibilbideetan integratzea, seinaleetan eta publizitatean

presentzia handiagoa izateko.

e. Landaguneak hobetzea:

1. Landaguneak egokitzea.

2. Landaguneetako paisaia kontserbatzea eta integratzea; esku-

hartzeak: fatxadak egokitu, linea elektrikoak lurperatu, hiri

altzariak, zoladura, seinaleztapena, kartelak, lorategiak,

argiztapena, argiak, etab. Halako esku-hartzeak paisaia-

hobekuntzako plan espezifikoetan ezarritakoaren

araberakoak izango dira, eta lehentasuna emango zaie

paisaia-interes handiko landa-multzoetako jarduketei.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

126

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3. Historia-, kultura- eta etnografia-elementuak gaitzea eta

egokitzea, jarduketak behar dituzten landa-multzoetan:

baselizak eta horien inguruak, uraskak, etab.

f. Baliabide etnografikoak kualifikatzea eta sustatzea.

1. Artisautza- eta gastronomia-eskaintza tipifikatzea, produktuek

lurraldean antzeko ezaugarriak mantentzeko, bakoitzaren

bereizgarritasuna mantenduz.

2. Salmentako eta informazioko guneen presentzia sustatzea,

turistak erakartzen dituzten zonetako ikuskizunei eta jarduerei

dagokienez.

II. TURISMO ESKAINTZAREN KUALIFIKAZIOARI LOTUTAKO EKINTZAK.

a. Ostatu-instalazioen kalitatea berregituratzea eta hobetzea.

1. Ostatuen kalitatea bermatzea.

2. Ostalaritzako establezimenduak berregituratzen laguntzea.

3. Landa-eskaintza hobetzea, landa-hotelak sustatuz:

dimentsioa eta zerbitzuak aintzat hartuta landa-ostatuei

buruzko araudian ezarritako baldintzak betetzen dituzten

etxeak landa-hotel bihurtzea.

4. Kanpinen eta instalazio berrien kalitatea hobetzea.

5. Eskaintzaren elkartegintza sustatzea.

6. Tamaina erdiko (50 plaza) hotel berrial egitea Eremu

Funtzionalaren hiriburuan.

7. Gazteentzako aterpetxeak egitea landa-eremuan, garraio

publikoa eskura dutenak.

8. Eremu Funtzionaleko landa-ondarearen balioa agerian

jartzen duten eta baserriaren irudi tradizionala mantentzen

duten hotelak eta landa-ostatuak egitea.

b. Jatetxe-establezimenduak berregituratzea eta horien kalitatea hobetzea.

1. Jatetxe-establezimenduak berregituratzen laguntzea.

2. Jatetxe-establezimenduen eskaintza antolatzea.

3. Jarduera osagarriko enpresak sustatzea.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

127

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

4. Landa-eremuan baserriaren ondarea aprobetxatzen duten

ekipamenduak eta zerbitzuak sortzea.

c. Eskaintza osagarria hobetzea.

1. Babesturiko espazioetarako sarbide publikoa, mendi-ibilia eta

zaldiz egindako ibilbideak, kirol-jarduerak, osasuna, etab.

2. Museo-instalazioak, interpretazio-instalazioak eta erakusketa-

programak modernatzeko eta egokitzeko laguntzak.

III. TURISMO PRODUKTUAK HOBETO EGITURATZEKO ETA MERKATURATZEKO

EKINTZAK.

a. Iraupen ertaineko eta luzeko egonaldiak ahalbidetzen dituzten

produktuak sustatzea.

1. Estazio termalak modernatzea eta berriak sortzea: lehendik

dauden ekipamenduak hobetzea eta handitzea, osasun-

zerbitzu berriak garatzea, etab.

2. Bilkuren eta pizgarrien turismoa garatzea: instalazioak eta

ekipamenduak egokitzea, pizgarrien eta bilkuren turismoari

lotutako ikuskizunak edukitzeko (aretoak, ikus-entzunezkoak,

komunikazioak, altzariak, etab.). Ekintza hau turista kopururik

handieneko hiriguneetan dauden hiru eta lau izarreko

hoteletara bideratuta dago.

3. Txangolarien turismoa bisitatzen dituzten instalazioak

egokitzea: turismo horretarako eskaintza berezia indartzea,

hoteletan eta jatetxeetan oinarrituz egituratuta (gela bereziak,

osasun-zerbitzuak, freskagarriak, artisautzaren eta

eskualdeko baliabideen erakusketak). Txangolarien turismoa

geratzeko lekuen bidez egituratuko da; gainera, arreta

berezia jarriko zaie bide nagusietan bisitaririk gehien jasotzen

duten establezimenduei.

IV. TURISMO-SEKTOREAREN ERAKUNDE-BABESERA ZUZENDURAKO

JARDUERA ZEHATZAK

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

128

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

a. Eremu Funtzionaleko turismoa sustatzeko estrategia integrala: marketinga,

sustapena eta kalitatea.

b. Aldaketa bultzatzea, ordezko jarduerak planifikatuz eta inbertsio publiko eta

pribatudun proiektuak babestuz.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

129

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

III. HIRIGINTZA AZTERKETA

1. INDARREAN DAGOEN UDAL PLANEAMENDUA

1. 1 Sarrera.

Indarreko plangintzaren analisiak erabilera bakoitzerako dagoen lurzorua zehaztea

ahalbidetzen du, indarreko lege araudiaren arabera. Analisi honetan erabili den iturria

Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren datuak, 2013ko

martxoan eguneratu direnak, izan dira.

1.2 Eremua.

Gernika-Markinako Eskualde Egituraren barruan hogeita hamabi udalerri sartzen dira.

LZPren garapenean Ziortza-Bolibar desanexionatu egin da Markina-Xemeineko

udalerritik.

Udalerri horietariko batzuk baserrien inguruko auzo edo ezarkuntza isolatutzat sortu

ziren, eta, azkenean, udalerri independenteak dira. Horrenbestez, heterogeneitate

handia dago guztien artean, ez bakarrik euren udal-mugarteen dimentsioen aldetik,

baita udalerri bakoitzak Eskualde Egituran duen garrantziari eta eginkizunari

dagokionez ere.

1.3. Udal-planeamenduaren eraketa Gernika-Markinako Eskualde Egituran.

Gernika-Markinako Eskualde Egitura garapen anitzeko eremua da, eta hiri-

garapeneko joera desberdinak ditu jasota:

Eskualde Egitura mugakideetako industria-garapenari lotutako hirigintza-

prozesuak; adibidez, Durango (Durangoko EE) edo Ermua (Ermuako EE),

Ingurumen-babeseko eremuak, hiri-garapen txikikoak eta eutsikoak,

Urdaibai Biosfera Erreserbako udalerriei dagozkienak,

Turismoari eta bigarren egoitzari lotutako hirigintza-prozesuak kostaldean.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

130

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Halako erabilera anitzek sorturiko arazoak ondo islatuta daude azterturiko

planeamendu-irudietan.

1.4 Indarrean dagoen planeamendua.

Gernika-Markinako Eskualde Egiturako 32 udalerriek hiru planeamendu-figura

desberdinen bitartez arautzen dute bertako lurralde-garapena: A motako Arau

Subsidiarioak, B motako Arau Subsidiarioak eta Hiri Antolamenduko Plan Orokorra.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko

2/2006 Legeak Hiri Antolamendurako Plan Orokorra ezartzen du udaleko egitura

antolamenduko figura bakar gisa, baita udal plangintza guztiak horretara egokitzeko

epea eta izenen eta edukien egokitzapena ere. Hirigintza plangintzaren zailtasunak

eta horri lotutako denborazkotasunak egokitzapen hori bideraezin egin dezakete epe

horren barnean.

Eskualdea osatzen duten hogeita hamabi udalerrietarako ez dago udalerriz gaindiko

planeamendu-irudirik. Planeamenduaren bateragarritasunari dagokionez, EAEko

Lurraldearen Antolamendurako Artezpideetan ezarritakoaren arabera, planeamendu

integratua behar da eremua osatzen duten hiru udalerri taldetarako. Udalerriok

honako hauek dira: Ispaster, Mendexa eta Lekeitio kostaldean, Etxebarria eta

Markina-Xemein ekialdean, eta Busturia eta Sukarrieta Urdaibai Biosfera Erreserban.

Halaber, Gernika-Lumoko Antolamendu Plan Orokorrean ezartzen denez, batera

ikertu behar dira Arratzuko, Ajangizeko eta Gernika-Lumoko planeamenduak, hiru

udalerriotako egoitza-lurzoruak mugakideak direlako.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko

2/2006 Lege berrian, planeamendu orokorraren bateragarritasun Planaren figura dago

jasota; hori garatzeko, beharrezkoa izango da, zenbait udal-mugartetako zona

mugakideetako hiri-garapeneko ezaugarriak eta beharrizanak aintzat hartuta,

eraginpeko plan orokorretako egitura-antolamendua koordinatzea, baldin eta hori

egiten duten lurralde-antolamenduko tresnarik ez badago.

Eskualde Egiturako udalerri gehienek B motako Arau Subsidiarioak dituzte; hala ere,

zortzi udalerrik A motako Arauak dituzte. Hiri Antolamendurako Plan Orokorra

Gernika-Lumok (1999an onetsitakoa, baina 2/2006 Legera egokitu gabea), Bermeok

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

131

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

(2011n onetsitakoa) eta Elantxobek (2009an onetsitakoa) baino ez daukate.

Plangintza berriena daukaten udalerriak honako hauek dira: Ajangiz, Arratzu, Bermeo,

Elantxobe, Ereño, Gautegiz-Arteaga eta Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz.

Z. Udalerria Planeamenduko irudia Urtea Egoera Oharrak

1 Ajangiz b AASS 2001 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2003ko BAOn argitaratuta

2 Amoroto b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta

3 Arratzu a AASS 2004 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2004ko BAOn argitaratuta

4 Aulesti b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta

5 Bermeo HAPO 2011 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2012ko BAOn argitaratuta

6 Berriatua b AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1994ko BAOn argitaratuta

7 Busturia b AASS 1992 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1997ko BAOn argitaratuta

8 Ea b AASS 1994 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1997ko BAOn argitaratuta

9 Elantxobe HAPO 2009 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2009ko BAOn argitaratuta

10 Ereño b AASS 2001 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2002ko BAOn argitaratuta

11 Errigoiti b AASS 1988 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1990eko BAOn argitaratuta

12 Etxebarria b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta

13 Forua a AASS 1992 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1992ko BAOn argitaratuta

14 Gautegiz-Arteaga a AASS 2002 B.-b. onesp. eta etetea

Hirigintza Araudia 2003ko BAOn argitaratuta

15 Gernika-Lumo HAPO 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2000ko BAOn argitaratuta

16 Gizaburuaga a AASS 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta

17 Ibarrangelu b AASS 1998 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2002ko BAOn argitaratuta

18 Ispaster b AASS 1993 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta

19 Kortezubi b AASS 1998 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta

20 Lekeitio b AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1996ko BAOn argitaratuta

21 Markina Xemein b AASS 1998 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1999ko BAOn argitaratuta

22 Mendata a AASS 1995 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta

23 Mendexa b AASS 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta

24 Morga a AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1992ko BAOn argitaratuta

25 Mundaka b AASS 1990 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1993ko BAOn argitaratuta

26 Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz

a AASS 2000 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta

27 Murueta b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta

28 Muxika b AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1994ko BAOn argitaratuta

29 Nabarniz a AASS 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta

30 Ondarroa b AASS 1993 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1997ko BAOn argitaratuta

31 Sukarrieta b AASS 1993 B.-b. onesp. eta etetea

Hirigintza Araudia 2001eko eta 2005eko BAOn argitaratuta

32 Ziortza-Bolibar (Markina-X.eko AASS)

b AASS 2008 B.-betiko onesp.

Hirigintza Araudia 2009ko BAOn argitaratuta

Planeamenduko figurak udalerrietan. Iturria: Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren datuak, 2013ko martxoan eguneratu direnak, oinarri

hartuta.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

132

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1.5 Lurzoruaren sailkapena indarrean dagoen planeamenduan.

Lurzoruaren sailkapenak okupazio sakabanatua agertzen du Arlo Funtzional osotik.

Oro har, hiri lurzorua lurraldearen zati txikia da udalerri bakoitzean. Gernika-Lumok,

Bermeok eta Lekeitiok baino ez dauzkate hiri lurzoruko azalera handiak. Gernika-

Lumoko HAPO onetsita, aurreko Arau Subsidiarioetan aipatutako lurzoru

urbanizagarriko sektore handiak udaleko hiri lurzoruaren zati bihurtu dira.

Udal plangintzako lurzoruaren sailkapena. Hiri lurzorua beltzez eta lurzoru urbanizagarria

laranjaz. Norberak egindakoa, Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren

datuak, 2013ko martxoan eguneratu direnak, oinarri hartuta.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

133

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1.6 Egoitza-lurzorua.

Egoitza lurzoruak (laranja) eta jarduera ekonomikoko lurzoruak (morea). Norberak egindakoa,

Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren datuak, 2013ko martxoan

eguneratu direnak, oinarri hartuta.

Arlo Funtzionaleko egoitza eremu gehienak hiri lurzoru finkatua dira, eta bereziki

Gernika-Bermeo ardatzaren inguruan eta herri nagusietan pilatzen dira.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

134

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Egoitza-hazkundearen aurreikuspenak.

Arlo Funtzional osoan 39.519 familia etxebizitza daude (EINren Biztanleen eta

Etxebizitzen 2011ko Errolda); horietatik 29.318 nagusiak dira, eta gehienak hiri

lurzoruan daude. Etxebizitza hutsen eta jabegabeen batura osoa 10.201

etxebizitzakoa zen urte horertan, guztira. Erroldak bigarren mailako etxebizitzen

(2.339) eta etxebizitza hutsen (2.393) banakapena aipatzen du 2.000 biztanle baino

gehiago dituzten 4 udalerrietarako (Bermeo, Lekeitio, Markina-Xemein eta Ondarroa).

Gaur egun lurzoru urbanizagarrietan eta finkatu gabeko hiri lurzoruetan 3.400

etxebizitza baino pixka bat gehiago daude hutsik (UDALPLAN 2012ko datuak), eta

horietatik ia erdia lurzoru urbanizagarrian daude. Lurzoru urbanizaezinean 5.061

etxebizitza daude, guztira. Udalerri gehienak antzeko erritmoan handitzen dira, haien

plangintzetan ezarritako aurreikuspenen arabera.

1.7 Jarduera ekonomikoetarako lurzorua.

Gernika-Markinako Eskualde Egiturak ez dauka industria-garapen garrantzitsurik.

Industriaren presentzia Eskualdeko hirigune nagusiei lotuta dago, eta bertan daude

zonako industrialde ia guztiak. Garapen hori Bermeok eta Gernika-Lumok polarizatzen

dute, Bermeoko portuari eta BI-635 errepideari lotuta. Bi udalerriok Jarduera

Ekonomikoetarako lurzoru-azalerak dituzte, hiri-lurzoru sailkapenarekin, eta hori ia

osorik okupatuta dago (%90 inguru). Halaber, Muxikak eta Mundakak azalera handiak

dauzkate jarduera ekonomikoetarako.

Hazkunde-aurreikuspenak.

UDALPLAN 2012ko datuen arabera, eremuan hiri lurzoru finkatuko 168 hektarea

daude erabilera horretarako, okupazioa % 85ekoa dela; jarduera ekonomikoetarako

finkatu gabeko hiri lurzorua 10,98 hektareakoa da, horietatik 4,06 baino ez daudela

okupatuta; eta erabilera horretarako lurzoru urbanizagarriak 136,46 hektarea ditu,

horietatik % 34 baino ez daudela okupatuta.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

135

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

1.8 Lurzoru urbanizaezina.

Indarreko udal plangintza osoak premiazko eskari askoren eta horiei erantzuteko

baliabide mugatuen egoerari erantzuten dio bere zehaztapenetan. Planeamendurik

gehienetan, lurzoru urbanizaezinean dagoen bereizketa bakarra, izatez ere, landa-

lurzoru arrunta babesturiko lurzorutik banantzen duena da. Plan hauetan, inguru

fisikoa eta landa-egiturak lurzoru urbanizaezineko osagai pasibo hutsak balira bezala

ageri dira.

Ikuspegi hori aldatu egin da Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak onetsi

direnetik. Jarraibide horietan Lurzoru Urbanizaezinaren barruko kategoriak ezarri dira.

Lurzoru urbanizaezinean ere badaude landa guneak. Hauen definizioa eta garapena

arautzen ditu Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko

ekainaren 30eko 2/2006 Legeak.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

136

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA Departamento de Presidencia

2. KULTURA ONDAREA

Gernika-Markinako Eskualde Egiturak Arkitektura eta Arkeologia Ondarearen lagin

garrantzitsua dauka, eta LZPk bere xedapenetan jaso du hori, EAEko Kultura

Ondarearen Lurraldearen Arloko Planean eta EAEko Kultura Ondareari buruzko

uztailaren 3ko 7/1990 Legean ezarritako irizpideen arabera.

Kultura ondarearen LAPk bi talde nagusi ezartzen ditu Euskal Herriko Kultura Ondare

Higiezinaren barruan:

a) Arkitektura Ondarea: historiaren, artearen, antropologiaren, hirigintzaren,

tipologiaren edo teknikaren aldetik balio handikoak diren eraikin, eremu nahiz

obra arkitektonikoak eta eraikuntzak.

b) Arkeologia Ondarea: arkeologia-diziplinako metodologian oinarrituriko babesa

behar duten ondasunak. Honen barruan, ustezkotasun-eremuak eta ondasun

sorberriak sartzen dira.

Ondasun batek bi taldeetako (arkitektura eta arkeologia) balioak dituenean,

bateragarritasun-irizpidea aplikatuko da, ahalik eta zorrotzen.

EAEko Kultura Ondarearen LAPn, ondasun higiezinak ondoren adierazitakoaren

arabera identifikatzen dira:

a) Eraikinak eta Monumentu Eremuak: Arkitektura Ondareko ondasun higiezinak

eta banakako kultura-interesa duten eremuak, hirikoak izan edo ez.

b) Eraikitako Monumentu Multzoak: Arkitektura Ondareko ondasun higiezinak,

kultura-unitatea osatzen dutenak.

c) Arkeologia Ustezkotasuneko Zonak: arkeologia aztarnak izan ditzaketen

eremuak, orubeak edo erakinak, horiek halakotzat hartzen badira, dekretu

edo ebazpen egokien bidez.

d) Arkeologia Zonak: arkeologia-metodologia aplikatuz ikertu beharreko ondasun

higiezinak dituzten eremuak edo lekuak; horien barruan, honako talde hauek

sartzen dira:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

137

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA Departamento de Presidencia

a) Kobazuloetako historiaurreko santutegiak

b) Hiribilduak

c) Beste aztarnategi edo leku batzuk, tipologia-irizpideen arabera

bereizgarriak direnak; adibidez, zibilak, militarrak, erlijiosoak, etab.

e) 7/1990 Legeko kultura-eremuak, euren hirigintza- eta lurralde-antolamendua

egiteko, arkitektura-ondarearen kategoria horietarikoren baten barruan

sartuko dira, aplikatu ahal zaien sektore- edo diziplina-arauketaren kalterik

gabe.

Azkenik, “Kultura Intereseko Ondasunen Zerrenda” deritzonaren barruko

elementuen balizko eraikuntza esku-hartzeak identifikatu behar dira, “Birgaitze

Esku Hartzeak” izeneko I. eranskinean zehazturiko irizpide eta jarduketa

hauen arabera (Urbanizaturiko Ondarea birgaitzeko jarduketa babestuei

buruzko 308/2000 Dekretuan ezarritakoak):

Gaur egun Euskadiko monumentu izendatzeko proposatu diren

ondasunetan (kalifikaturiko edo inbentarioan jasotako ondasunak) egin

beharreko obrak zientzia- edo kontserbazio-berrikuntzako eraikuntza esku-

hartzeetara egokituko dira.

Toki-babeserako proposaturiko elementuetan, berrikuntza motako

eraikuntza esku-hartzeak egin daitezke.

138

ONDASUN HIGIEZINAK

Udalerria Kalifikaturiko Ondasuna Monumentu Multzoa

Monumentu Multzoa. Oinarrizko babesa /

morfologikoa Monumentu Multzoa.

Kalifikatua.Babes Ertaina. Monumentu Multzoa. Kalifikatua.Babes

Berezia. Inbentarioko Ondasuna

1 Ajangiz

2 Amoroto

3 Arratzu

4 Aulesti

5 Bermeo

Kikumbera etxea San Fantziskoren klaustro zaharra Gaztelugatxeko San Joan Baseliza San Joanen atea

Bermeoko Hirigune Historikoa Gainerakoa

Udaletxeko iturria Kasinoa Udal Musika Eskola Intxausti etxea Kioskoa

Udaletxea Andre Maria eliza Ertzilla dorrea Portuzarrako iturria Santa Eufemia eliza San Joanen atea eta Harresia

6 Berriatua Etxepintxoa etxea

7 Busturia Andre Maria Eliza Kristo Santua baseliza

8 Ea

9 Elantxobe

10 Ereño

11 Errigoiti

12 Etxebarria

13 Forua

14 Gauztegiz-Arteaga Ozollo-Errota Arteagako gaztelua

15 Gernika-Lumo Batzar Etxea

16 Gizaburuaga

17 Ibarrangelu

18 Ispaster Adan de Yarza jauregia

19 Kortezubi

20 Lekeitio Lekeitioko Hirigune Historikoa Gainerakoa

Beasko 34 etxea Turpin etxea Bikarioarne etxea Santo Domingo komentua Salinas etxea Etxebal etxea Arostegi jauregia Udaletxea Jauregia Uribarren etxea Harresia Gamarra Enparantza etxea Nautika eskola Eusebio Erkiaga Kultura Etxea Oxangoiti jauregia Oxinagako Kapilau etxea Arrantzale Kofradiaren eraikina Maguri dorrea Arteita dorrea Uribarria jauregia Kioskoa Usotegi parkea (sarbidea Burdinazko Atea lorategia) Izotz lantegia

Uriarte jauregia Andre Maria eliza San Jose eliza Harresia (Dendaria-Hilerria tartea)

Egiguren eta Atxurra artillaria

139

(1) Kultura, Gazteria eta Kiroletako sailburuordeak 2010eko maiatzaren 17an emandako ebazpen bidez hasitako espedientea, Euskal Kultur Ondarearen Inbentario Orokorrean sartzeko Monumentu Multzoaren kategoriarekin

ONDASUN HIGIEZINAK

Udalerria Kalifikaturiko Ondasuna Monumentu Multzoa

Monumentu Multzoa. Oinarrizko babesa /

morfologikoa Monumentu Multzoa.

Kalifikatua.Babes Ertaina. Monumentu Multzoa. Kalifikatua.Babes

Berezia. Inbentarioko Ondasuna

21 Markina-Xemein Markinako hilerria Andre Maria eliza

Markinako Hirigune Historikoa Gainerakoa

Pintada etxea Erdikokale etxea Guen kale 8 etxea Batzokia Erlojuaren dorrea Okerra etxea Antzia dorrera itsatsitako horma Karmen komentua Udaletxea eta erlojuaren dorrea Goikoportalako iturria Arraindegia San Jose komentua Arkupe etxea Ubilla etxea Pintada txea, Zeharkale 7 Kristo Santua santutxoa Zeharkale 13 etxea Zeharkale 21 etxea Iturrialdekoa etxea Garakate etxea

Antzia dorrea Ansotegi dorrea Solartekua jauregia Karmen eliza San Jose eliza Mesedetakoa eliza Bidarte jauregia Ansotegi jauregia

22 Mendata

23 Mendexa 24 Morga 25 Mundaka

26 Munitibar-A-G 27 Murueta 28 Muxika Okako dorrea (hasita)

29 Nabarniz

30 Ondarroa Andre Maria eliza (hasita) Likona (hasita) dorrea

Ondarroako Hirigune Historikoa (hasita)

31 Sukarrieta Begoñako Andra Mari Haur Udalekua (1)

140

DONE JAKUE BIDEKO MONUMENTU MULTZOKO ONDASUN HIGIEZIN IZENDATUAK, GERNIKAKO ESKUALDE EGITURAN

Udalerria

Monumentu Multzoa. Kalifikatua. Oinarrizko

Babesa Monumentu Multzoa.

Kalifikatua.Babes Ertaina. Monumentu Multzoa. Kalifikatua.Babes

Berezia. Inbentarioko Ondasuna

Ajangiz Jainkoaren Igokundea baseliza

Gernika-Lumo Santa Luzia baseliza Errenteriako gurutzeak Andre Maria baseliza

Markina-Xemein

Aretxinaga zubia Iñuzubieta zubia Abatetxea Magdalena baseliza Kareaga dorrea Erdotzako Andre Mariaren santutxoa

Aretxinagako San Migel baseliza Ziortzako kolegiata

Morga San Esteban baseliza

Munitibar

Santiago de Aldaka baseliza Salbatzailea baseliza Ospitalea (aurriak)

Muxika

San Migel baseliza San Roman baseliza San Joan Bataiatzailea baseliza

Muxikako dorrea San Pedro Ibarra baseliza

141

ARKEOLOGIA ONDAREA

Udalerria Kalifikaturiko Ondasuna Inbentarioko Ondasuna

1 Ajangiz

2 Amoroto

3 Arratzu

4 Aulesti

5 Bermeo Bermeoko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona

6 Berriatua Goikolau kobazuloa

7 Busturia

8 Ea

9 Elantxobe

10 Ereño

11 Errigoiti Errigoitiko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona Etxezarreta jauregia

12 Etxebarria

13 Forua

14 Gauztegiz Arteaga

15 Gernika-Lumo Gernika-Lumoko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona

16 Gizaburuaga

17 Ibarrangelu

18 Ispaster

19 Kortezubi Santimamiñeko kobazuloa

20 Lekeitio

Lekeitioko hiribilduko Arkeologia Zona Arteita dorretxea Yarza dorretxea Likona dorretxea Leniz dorretxea Portu zaharra Arranegiko errabala

21 Markina Xemein Markina-Xemeineko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona 22 Mendata

23 Mendexa 24 Morga 25 Mundaka

26 Munitibar-A-G Gerrikaitzeko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona 27 Murueta

28 Muxika 29 Nabarniz

30 Ondarroa Ondarroako Erdi Aroko Hiribildua

31 Sukarrieta

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

142

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

3. ETXEBIZITZA ETA HIGIEZIN MERKATUA

Idatz-zati honetan EINren Biztanleen eta Etxebizitzen 2001eko Erroldako datuekin eta

EUSTATen lurralde eremuen araberako etxebizitzei buruzko datuekin (2013ko

ekainean argitaratutakoak) lan egin da nagusiki 2011ko azaroaren 1ean. Denboraren

aldetik, hori bat dator EINren 2011ko erroldarekin, nahiz eta zehaztasun maila

handiagoa daukan udalerri txikietan, bigarren mailako etxebizitzen eta etxebizitza

hutsen arteko bereizketari dagokionez. Halaber, Sustapen Ministerioaren eta

EUSTATen beste iturri batzuk erabili dira.

Aldi horretan Bizkaiak bere etxebizitzen multzoa gehitu du 469.769 etxebizitzatatik

530.355 etxebizitzatara: % 13 inguruko gehikuntza; etxebizitza nagusiak % 14tik gora

gehitu dira, eta bigarren mailakoak, aldiz, ia % 5 murriztu dira. Amaitzeko, etxebizitza

hutsak ia % 13 gehitu dira. Aldi horretan Arlo Funtzionaleko udalerriek beren

etxebizitzen multzoa ia % 16 gehitu dute, 39.000 etxebizitza baino gehiago izanda;

etxebizitza nagusiak ia % 16 gehitu dira, 28.500 etxebizitza baino gehiago izanda, eta

bigarren mailakoak, aldiz, ia % 9 murriztu dira. Amaitzeko, etxebizitza hutsak ia % 37

gehitu dira, 6.000 etxebizitza baino gehiago izanda. Horrek honako hau dakar:

- Lurralde Historikoaren mailan zein Arlo Funtzionalaren mailan jaitsiera egon

da bigarren mailako etxebizitzen kopuruan, baita gehikuntza ere etxebizitza

hutsen kopuruan. Hala ere, lehenengoen jaitsierak ez du erabat azaltzen

bigarrenen gehikuntza. Datuen bidez, oraindik ez dago jakiterik hori

merkatuak egoitza ekoizpen berria irensteko dituen zailtasunengatik gertatu

den edo horietatik zenbat diren etxebizitza zaharkituak, etxebizitza berri baten

truke aldatu direnak. Dena den, baliteke, estatu osoan gertatu denarekin bat

etorrita, lehenengo kasua garrantzitsuagoa izatea.

- Arlo Funtzionalaren mailan, etxebizitza nagusiak etxebizitza guztien % 71tik

% 72ra pasatu dira, eta bigarren mailakoek, 2001ean bigarren kategoria

osatzen zutenek, berriz, orain hirugarren kategoria osatzen dute, etxebizitza

hutsek bigarren kategoria osatzen baitute gaur egun.

Udalerrien araberako analisiak honako hau adierazi du:

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

143

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

- Etxebizitza guztien kopuru absolutuaren gehikuntza handienak bi herri

nagusietakoak dira: Gernika-Lumo eta Bermeo. Izan ere, gehikuntza osoaren

% 50 barne hartzen dute. Dena den, proportzioan gehikuntza handienak

Munitibar-Arbatzegi Gerrikaitzen (% 50,9), Berriatuan (% 38,54) eta Amoroton

(% 36,57) egon dira.

- Etxebizitza nagusien kopuruaren bilakaera eredua etxebizitzen kopuru

osoaren antzekoa da kopuru absolutuetan. Hala eta guztiz ere, datu erlatiboei

jarraiki, hazkunde handiena izan duen udalerria Gizaburuaga izan da

(% 72,09; koefiziente handienak errazago agertzen dira parke txikiagoetan),

eta, horren atzetik, Berriatua eta Amoroto.

- Balio absolutuan bigarren mailako etxebizitzen gehikuntza handienak

Lekeition (281) eta Markina-Xemeinen (71) egon dira; murrizketa handienak,

berriz, Bermeon (224 etxebizitza galdu ditu) eta Mundakan (158 etxebizitza

galdu ditu). Datu erlatiboei jarraiki, Etxebarriak bigarren mailako etxebizitzak

ditu gaur egun, eta Berriatuak oso neurri handian gehitu ditu proportzioan,

nahiz eta oro har kopurua murritza den (beste behin ere, udalerri horietako

parke osoaren tamaina txikiaren ondorioz). Udalerri askok, 17k, hain zuzen,

bigarren mailako etxebizitzak galdu dituzte, eta horrek Arlo Funtzionaleko

atzerapen orokorra azaltzen du. Errigoitik bigarren mailako etxebizitzen % 50

baino gehiago galdu ditu, eta Morga atalase horretatik gertu dago.

- Balio absolutuan etxebizitza hutsak 7 udalerritan murriztu dira. Horien artean,

Lekeitiok (253 etxebizitza huts gutxiago) eta Markina-Xemeinek (115

etxebizitza huts gutxiago) balio handienak agertu dituzte; etxebizitza hutsen

kopuruaren gehikuntza handiena Bermeon (654), Gernika-Lumon (322) eta

Mundakan (187) egon da. Portzentaje balioetan, gehikuntza handienak

Errigoitin, Elantxoben eta Sukarrietan egon dira. Udalerri horietan 2001ean

etxebizitza hutsen kopurua nulua edo testigantzakoa baino ez zen, eta

gehikuntza txikiak izan dituzte, baina garrantzitsuak dira esparru horretan.

- Udalerri guztietan, nahiz eta neurri txikian izan, bai etxebizitzen kopuru osoa

bai etxebizitza nagusiena gehitu egin dira. Hala ere, 16 udalerritan bigarren

mailako etxebizitzak murriztu dira eta etxebizitza hutsak gehitu dira aldi

berean. Zenbait kasutan (Sukarrieta, Mendexa, Morga, Elantxobe…)

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

144

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

fenomeno horiek nahiko orekatuta daude, baina, Bermeori dagokionez,

etxebizitza hutsen kopuruaren gehikuntza bigarren mailako etxebizitzen

galera baino ia hiru aldiz handiagoa izan da.

Etxebizitza nagusien eta erroldatutako biztanleen datuen analisi erkatuak agertu du

etxebizitzaren batez besteko tamaina 2,95etik 2,55era murriztu dela oso azkar,

etxebizitza nagusien kopuruaren hedapena dela eta. Elantxoberi dagokionez, 2,01

biztanleko balioa egon da etxebizitzako.

Euskadiko familia etxebizitzei buruzko 2010eko inkestak honako hau adierazi du:

- Gernika-Bermeo eskualdean etxebizitzen batez besteko antzinatasuna 44,7

urtekoa zen, eta hiru eta hogei etxebizitza artean dituzten eraikinak gehienak

ziren (bi biztanleria-gune handien agerpenagatik, zalantzarik gabe).

Etxebizitzako batez besteko azalera erabilgarria 99,5 m2-koa zen.

- Markina-Ondarroan batez besteko antzinatasuna 41,5 urtekoa zen, eta hor

ere 20 etxebizitza baino gutxiago dituzten eraikinetako etxebizitza kolektiboa

nagusia zen. Etxebizitzako batez besteko azalera erabilgarria txikiagoa zen:

90,3 m2.

Udalerri askotan, bost etxebizitzatik bat baino gehiago orain dela mende bat baino

gehiago eraiki ziren. Udalerri talde handi batean, etxebizitza-parkeen batez besteko

antzinatasuna berrogeita hamar urtetik gorakoa da.

Etxebizitzen eraikuntzan dinamismorik handienak 1960ko eta 1970eko hamarkadetan

izan ziren. Aldiari dagokionez, Euskal Autonomia Erkidego osoarekiko nolabaiteko

desfasea dago, eta hori bat dator Bilboko fenomeno metropolitarra hedatzeko

prozesuarekin.

Ez da ondorioztatzen dinamismo bereziko aldi sustatzailerik, bigarren etxebizitzari

dagokionez.

Modu osagarrian, eta populatze-sistemarekin koherentzian, tipologia nagusia (ia

tipologia bakarra) etxebizitzarako soilik diren eraikinek osatzen dute, Eskualde

Egiturako landa-udalerri askotan.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

145

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Higiezinen salerosketen kopuruaren hiru hilez behingo bilakaera (2004ko 1. hiruhilekoko balioa:

% 100) Bizkaian, Arlo Funtzionalean eta udalerri aktiboenetako hirutan. Norberak egindakoa,

Sustapen Ministerioaren estatistikak (2013ko lehenengo hiruhilekorako behin-behineko datuak)

oinarri hartuta.

Etxebizitzen salerosketen bilakaera berriak agertu du Arlo Funtzionaleko merkatua

Lurralde Historiko osokoa baino askoz ezegonkorragoa dela. Salerosketen hiru gune

nagusiak (udalerri txiki askotan hiruhileko gehienetan ez da egon inolako

salerosketarik) kontuan hartuta, aldakuntza hori askoz handiagoa dela antzeman da,

batez ere merkatu oso txikiak baitira.

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

146

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Etxebizitza babestuen salerosketek etxebizitzen salerosketa guztien gainean duten proportzioa

hiruhilekoko, Bizkaian eta Arlo Funtzionalean. Norberak egindakoa, Sustapen Ministerioaren

estatistikak (2013rako behin-behineko datuak) oinarri hartuta.

Etxebizitza babestuen salerosketen analisiak agertu du merkatu horrek garrantzi

berezia hartu duela azken urteotan, batez ere 2010 eta 2012 bitartean. 2004ko

lehenengo hiruhilekotik 2013ko lehenengo hiruhilekora bitartean, Arlo Funtzionaleko

higiezinen salerosketa guztien % 12,5 etxebizitza babestuei zegokien; azken hiru

urteetako 12 hiruhilekoetan, aldiz, etxebizitza babestuen salerosketek salerosketa

guztien gainean izan duten ehunekoa % 19,5ekoa izan da (hala ere, Bizkaia osoan

% 9,7koa zen).

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

147

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

Gernika-Markinako Eskualde Egituran, etxebizitza berriaren prezioak eta horiek azken

urteotan izandako bilakaera bitarteko egoeran daude, inguruko eremuetakoei

dagokienez; Bilbo metropolitarrekoak baino askoz ere baxuagoak dira.

Hala ere, erabilitako etxebizitzaren prezioek Bilbo metropolitarreko prezioei

dagokienez duten distantzia gero eta handiagoa da, eta, horrenbestez, hori biztanleria

eta jarduerak kokatzeko faktore positiboa izango da, kontuan hartuta etorkizunean

distantzia funtzionalak gero eta urriagoak izango direla, garraioen eta komunikazioen

hobekuntzari esker.

Etxebidek bigarren hiruhilekoko etxebizitza eskabideei buruz dituen datuek agertu

dute erroldatutako eskatzaileen ratioa 27,2 dela 1.000 biztanleko Arlo

Funtzionalerako, eta zenbaki hori EAE osoko 47 baino askoz txikiagoa da. Data

horretan 1.981 eskabide zeuden, eta Busturia zen 1.000 biztanleko (40,5)

erroldatutako eskatzaile gehien zituen udalerria, horren atzetik Bermeo zegoela

(29,9). Kortezubi, Ereño eta Gautegiz-Arteaga, alokairu eskabideen aldean, Bizkaia

osoko erosketa eskabideen ratio handiena zeukaten hiru udalerriak ziren (1,5 baino

gehiago); Gernika-Lumon, Bermeon eta Ondarroan ratio hori 0,6 eta 0,9 artekoa zen

(alokairu eskabideen nagusitasuna).

Merkatuak epe ertainean edo luzean izango duen joera ezarri nahi izatea ez da

zentzuzkoa, Eskualde Egituraren dimentsioak dituen eremu baterako; izan ere, alderdi

ekonomiko orokorrek ez ezik, udalerrien garapen endogenoek ere eragina izango dute

horretan. Batez ere, etorkizunean Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde-egiturarekin

duen funtzioaren araberakoa izango da.

Dinamika demografiko endogenoak ez du aukerarik ematen etxebizitza-eskariaren

hazkunde handiagoak aurreikusteko (egituraren berezko bilakaeraren ondoriozko

hazkundeak); hala eta guztiz ere, etxebizitza-eskari handiagoa aurreikusten da, batik

bat bizikidetza moduetan gertatzen ari diren aldaketen eraginez. Familien batez

besteko tamaina gero eta txikiagoa izango dira, eta, aldi berean, tamaina txikiko

tipologia batzuk agertu edo ugarituko dira.

Horrela, biztanleria gero eta zaharragoa izatearen eta gizarte-jokabide berrien

eraginez, pertsona bakarreko etxebizitza kopuruak gorakada handia izango du.

Horrek, azken batean, programa berriko etxebizitza-eskariak sortuko ditu, eta, aldi

G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a

P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a

148

B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a

DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a

berean, beharrezkoa izan daiteke batez bestekotik gorako azalera eta gela kopurua

duen etxebizitza-parkea berregokitzea.

Eskualde Egitura bezalako eremuetan, telekomunikazioen aurrerakuntzaren balorazio

oso positiboa egin behar da, aurrerakuntza horrek benetako gizarte- eta ekonomia-

iraultza ekarriko baitu hurrengo urteotan; izan ere, populatze-sistemak, sarritan, ez

ditu betetzen demografia-eskariaren gutxieneko mugak, zerbitzu asko edo jarduera

ekonomikorako aukerak agertzeko behar direnak. Komunikazio-sarearekiko lotura ona

edukitzeak bidea irekitzen die berriak eta nekez neurtzeko modukoak diren

itxaropenei, biztanleak ingurumen erakargarriko eremuetan finkatzeko (lehengo

garapen ekonomikoetatik kanpo gelditu diren eremuak); hori ere goranzko balioa da,

egoitza kokatzeari dagokionez.

Detektaturiko beharrizanak ikusita, pentsa daiteke eskari endogenoak gora egingo

duela. Babeseko etxebizitzen sustapenean esku-hartze urria dago, eta hori oraingo

beharrizan handiagoetan nabaritzen da.