Handreiking besluitvorming over opvang

asielzoekers en huisvesting statushouders

Laurens van der Varst, 22 februari 2016

Doel themasessie vandaag

Doelen

1. Toelichten van handreiking besluitvorming

2. Delen van eerste observaties en lessen

3. Ophalen van ervaringen uit de praktijk

Werkwijze

• Delen van observaties uit handreiking

• Interactie en discussie

2

COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement

3

Expertise COT binnen Vliegende Brigade

1. Sparren en adviseren over de

aanpak vanuit veiligheid en

crisismanagement

2. Opstellen en meedenken met

scenario’s

3. Begeleiden sessie met driehoek

en veiligheidspartners

4

Achtergrond handreiking

• Diverse gemeenten overwegen om (nood)opvang voor asielzoekers en/of

huisvesting voor statushouders te realiseren

• Daarbij doen zich diverse opgaven voor:

– Komen tot een reëel voorstel

– Urgentie en onzekerheid

– Zorgvuldige besluitvorming

– Betrekken bewoners

– Voorkomen verstoringen, intimidatie en ongeregeldheden

5

Doel en overkoepelende boodschap

Doel handreiking

Aanreiken van handvatten voor het inrichten van een goed

besluitvormingsproces, het betrekken van de bevolking en het

beheersen van veiligheidsrisico’s

Overkoepelende boodschap

1. Veel keuzes in besluitvorming over opvang asielzoekers (!)

2. Vooraf doelen en uitgangspunten voor besluitvorming bepalen

3. Vooraf relevante aspecten in het besluitvormingstraject

benoemen

6

Inhoud handreiking

1. Wat willen we bereiken en wat is onze startsituatie?

2. Hoe komen we tot een reëel voorstel?

3. Hoe betrekken we de stakeholders bij het besluitvormingsproces?

4. Wat zijn succesfactoren en valkuilen?

5. Hoe richten we een informatie- of raadsbijeenkomst in?

6. Hoe waarborgen we de veiligheid?

7

(1) Wat willen we als gemeente bereiken?

Voorbeelden van doelen

• Een bijdrage leveren aan het nationale vraagstuk van de verhoogde asielinstroom.

• Zorgvuldig besluitvorming organiseren

• De gemeenschap betrekken.

• Openbare orde en rechtsorde waarborgen.

Voorbeelden van uitgangspunten

• Zorgvuldigheid gaat boven snelheid.

• Raadsleden mogen niet belemmerd worden in hun gedachtenvorming

• De vergadering(en) en/of bijeenkomst(en) moet(en) zoveel mogelijk een uitnodigend

karakter hebben

• Inwoners van de gemeente moeten zoveel mogelijk de kans krijgen om hun stem te

laten horen

8

(1) Wat is de startsituatie in onze gemeente?

Aard

- Boogde vestigingsduur? Tijdelijke noodopvang of (semi-) permanent opvang

- De draagkracht van de gemeente en de gemeenschap

Betrokkenen

- Inzicht draagvlak voor opvang/huisvesting

- Relevante groepen en opvattingen

Context

- Eventuele eerdere bezwaren/protesten dan wel steunbetuigingen en ondersteunende

initiatieven;

- Andere gevoelige beleidsdossiers en de gevoelens daarover in de gemeente;

- Het vertrouwen van de inwoners in de lokale politiek en het beeld van het College van

Burgemeester en Wethouders;

- Reguliere wijze van besluitvorming en participatie bij complexe en/of gevoelige beleidsdossiers.

9

(2) Hoe komen we tot een reëel voorstel?

• Voorstel is meer dan het aantal asielzoekers en/of statushouders.

• Relevante aspecten zijn onder meer:

– Asielzoekers en/of statushouders;

– Samenstelling van de groep

– De locatie en de capaciteit van de opvanglocatie/huisvesting;

– De verblijfs- of vestigingsduur

– Het realisatieproces

– De organisatie in de opvanglocatie

– De wijze waarop omwonenden, ondernemers en andere belanghebbenden betrokken

worden

– Hoe om te gaan met onderwijs aan leerplichtige asielzoekers

– De kosten en een eerste inzicht in verdeling kosten tussen gemeente en anderen

– De omgeving, voorzieningen in nabijheid van de opvang, verkeerstechnische aspecten

10

(2) Bepalen van impact

11

Impact-gebieden

Inwoners Onder-nemers

Asiel-zoekers / status-

houders

Finan-cieel

Organi-satie

College van B&W

Politiek

Lokale politieke verhou-dingen

Regionale verhou-dingen

Verhou-dingen rijk -

lokaal

Open-bare orde

Onder-wijs

Arbeids-markt

Zorg

Sociaal domein

Woning-markt

(3) Hoe stakeholders bij besluitvorming betrekken?

12

• Overzicht van relevante spelers

– Professionele organisaties

– Gemeenschap

– Maatschappelijke organisaties

• Bepalen belangen van spelers

• Bepalen van bijdragen die spelers kunnen leveren en hoe

stakeholders te betrekken

(3) Overzicht stakeholders

Professionele partners

• COA

• Provincie / veiligheidsregio

• Politie

• Openbaar Ministerie

• Eigenaar opvanglocatie

(Vertegenwoordigers van) de gemeenschap

• Inwoners

• Omwonenden

• Gemeenteraad

• Belangengroepen / bewonerscomités

• Maatschappelijke organisaties

13

Manieren van participatie

1. Informeren

2. Raadplegen

3. Adviseren

4. Co-produceren

5. (Mee)beslissen

(4) Valkuilen

• Het willen nemen van snelle besluiten. Hierdoor kan bijvoorbeeld worden voorbij

gegaan aan diverse belangen en voelen inwoners zich niet gehoord.

• Het ontbreken van heldere kaders voor inspraak van inwoners.

• Het afwijken van een eerder vastgesteld besluitvormingsproces vanwege tijdsdruk of

druk vanuit de samenleving. Hierdoor ontstaat onduidelijkheid over het proces, of

krijgen protestgroepen de indruk dat de druk opvoeren helpt om hun zin door te

drijven.

• Het onderschatten van de impact op de gemeenschap van een opvang of van de

weerstand in de gemeenschap tegen opvang kan zorgen voor een onrealistisch

voorstel, waardoor veel onrust kan ontstaan.

14

(4) Succesfactoren

• Schep duidelijke kaders voor het besluitvormingsproces

• Creëer ruimte in het voorstel

• Stel inwoners van de gemeente in staat om een mening te vormen op basis van

feitelijke informatie over de impact door deze informatie te delen.

• Zorg dat alle relevante informatie te vinden is op de website van de gemeente.

Update de informatie

• De burgemeester speelt een belangrijke rol in het proces.

• Organiseer meerdere informatiebijeenkomsten voor verschillende belangen- of

doelgroepen

• Ga in op de bezorgdheid die leeft onder de inwoners. Bezorgdheid richt zich vaak op

veiligheid, terrorisme, de toekomst van hun wijk en de hoeveelheid en samenstelling

van de groep vluchtelingen. Luister goed, toon oprechte belangstelling. Probeer een

goed beeld te vormen van waar de inwoners behoefte aan hebben.

• Zorg voor een goede projectorganisatie

15

(5) Hoe richten we een bewoners/raadsbijeenkomst in?

16

Relevante keuzes

• Aantal deelnemers: kleinschalig/grootschalig

• Samenstelling : homogeen/heterogeen

• Locatie: anoniem/vertrouwd

• Zaalopstelling: dialoog/conflict

• Toegankelijkheid: open/gesloten

• Ontvangst bezoekers: gastvrij en

open/gesloten

Type bijeenkomsten

• Informatiemarkt

• Omwonendenbijeenkomst

• Inspraakavond

• Klankbordgroep

• Informatieve/raadplegende

raadsbijeenkomst

• Besluitvormende bijeenkomst

(6) Hoe veiligheid waarborgen?

Om tot een aanpak te komen, wordt gemeenten geadviseerd de volgende,

stappen te zetten:

1. Opstellen van een diagnose van de situatie

2. Bepalen doelen en uitgangspunten

3. Opstellen strategische tijdlijn

4. Scenario’s uitwerken en nemen (preventieve en respons)maatregelen

17

(6) Diagnose van de situatie

Diagnose van de situatie

Aard en impact - Populatie (samenstelling, aantal, leeftijd)

- Duur

- Type opvang (crisisnoodopvang/noodopvang)

- Impact op de gemeenschap (van onderwijs tot veiligheid)

Betrokkenen - Omwonenden

- Voor- en tegenstanders

- Vrijwilligers(organisaties)

- Stakeholders (COA, politie, OM)

- Groepen/individuen van buiten de eigen gemeente

- Landelijke groeperingen

- Politieke partijen

Context - Reguliere wijze van besluitvorming en participatie

- Andere gevoelige beleidsdossiers,

- Vertrouwen in lokale politiek

- Landelijke ontwikkelingen en incidenten (voorbeeld:

Keulen)

18

(6) Strategische tijdlijn: kritieke momenten en besluiten

• In het besluitvormingsproces doen zich een aantal bepalende momenten en

besluiten voor. Voorbeelden van bepalende momenten zijn:

- Eerste, verkennende gesprekken over opvang

- Openbaar maken/worden voornemen opvang

- Inspraakavonden

- Bewonersbijeenkomsten/dialoogsessies

- Raadsvergaderingen

- Informatiemarkt

- Aankondiging manifestatie

- Besluitvormend overleg

19

(6) Scenario’s uitwerken

• Doorleef met veiligheidspartners scenario’s en maak afspraken over de wijze van

optreden

• Voorbeelden van scenario’s

1. Verstoring openbare orde en veiligheid

2. Verstoring informatie- en/of raadsbijeenkomst, bijvoorbeeld beledigende

teksten/protesten/spandoeken tijdens bijeenkomst

3. Bedreiging, agressie, intimidatie insprekers/raadsleden/bestuurders/voor- en/of

tegenstanders asielopvang.

• Werk voor elk scenario de volgende onderwerpen uit:

- Beschrijving scenario

- Preventieve maatregelen

- Maatregelen voor de respons

- Rollen en taken: wie doet wat?

- Aandachtspunten

20

21

COT Instituut voor Veiligheids– en Crisismanagement

Uw contactpersoon:

Laurens van der Varst

Admiraliteitskade 62

Postbus 518

3000 AM Rotterdam

t +31 (0)10 448 8321

m +31 (0)6 103 63101

e l.vandervarst@cot.nl

i www.cot.nl

COT is een onderdeel van Aon Nederland