Bestrijden van gezondheidsachterstanden Barend Middelkoop LUMC, afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde GGD Den Haag, afdeling Epidemiologie

Bestrijden van gezondheidsachterstanden

Barend MiddelkoopLUMC, afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde

GGD Den Haag, afdeling Epidemiologie

BMS, 19 maart 2009Public health en Eerstelijnsgeneeskunde 2

Waar ik het over wil hebben

• Een familie in de Schilderswijk

• Sociaal-economische gezondheidsverschillen

• Etnische sterfteverschillen bij kinderen

• Gedragsfactoren

• De Public health paradox

• De jeugdarts


Hoefkade


Basisschool Het Spectrum


Turkije heeft van Tsjechië gewonnen …


Levensverwachting en levensverwachting zonderlichamelijke beperkingen naar opleidingsniveau

♂ ♀

Bron: Gezondheid en zorg in Cijfers. CBS 2008


Sterfte naar etniciteit, 1995-2000

Bron: Bos V et al. Ethnic inequalities in age- and cause-specific mortality in the Netherlands. Int J Epidemiol 2004;33:1112-9


Periode 2001-2006: zuigelingensterfte

Voornaamste doodsoorzaken:

‘Aandoeningen van de perinatale periode’(staat bij Turkse jongetjes niet bovenaan)

Aangeboren afwijkingen

NB: Infectieziekten 1,7% van sterfte onder n-w allochtonen tegen 1,2% bij autochtonen

Bron: Garssen J et al. Overlijdensrisico’s naar herkomstgroep: daling enafnemende verschillen. CBS Bevolkingstrends 2007 nr. 4, p. 56-72


Periode 2001-2006: sterfte onder 1-4 jarigen


Externe oorzakenKwaadaardige

nieuwvormingen

NB: Ook bij de 1-4 jarigen is onder allochtonen geen duidelijk hogere sterfte meer aan infectieziekten





Externe oorzakenKwaadaardige

nieuwvormingen

Het doodsoorzaken-patroon verschilt niet veel tussen de herkomstgroepen




• T.o.v. 1995‑2000 is de

sterfte gedaald, het

sterkst bij de niet-

westerse allochtone

jongens (1/3 daling)

• Het verschil tussen

jongens en meisjes

wordt volledig verklaard

door het verschil in het

aandeel niet-natuurlijke

sterfte



Sociaal-economische positie

• Inkomen

• Opleiding

• Beroep (‘beroepsprestigeladder’ → status)

• Waarde op individueel niveau gemeten

• Waarde op buurtniveau gemeten } beide relevant


Relatie etniciteit - SES

• Toenemend samenvallen:

lage SES gaat gepaard met niet-westers zijn

• Maar er zijn ook autochtone inwoners van

achterstandwijken


Overgewicht onder schoolkinderen naarSES van de woonwijk. Den Haag 1998-2002

Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen.Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2003, nr. 4, p. 12-23


Overgewicht onder schoolkinderen naaretnische achtergrond. Den Haag 1998-2007

Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 t/m 2007. Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2008, nr. 4, p. 37-46


Overgewicht onder schoolkinderen naarSES van de woonwijk. Den Haag 1998-2007

Bron: J de Wilde et al. Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 t/m 2007. Epidemiologisch Bulletin GGD Den Haag 2008, nr. 4, p. 37-46


Etniciteit en gezondheid

• Houd rekening met:

1) sociaal-economische achterstand

en met

2) etnische verschillen

• Wat 2) betreft:

- biologie (erfelijkheid, gen-omgeving interactie)

- cultuur (leefgewoonten, causale modellen)


Etniciteit en SES

• Niet-westerse allochtonen behoren in het algemeen

tot de laagste sociaal-economische strata

• Interventies moeten rekening houden met etnische

achtergrond en met sociaal-economische positie


Gedragsfactoren

• Zowel gezondheid als gezond gedrag zijn scheef verdeeld

over de sociale strata

• Vraag 1: Hoe komt dit?

• Vraag 2: Verklaren gedragsverschillen de SEGV?


Verklaringsmodellen voor gezondheidsgedrag

Bron: P. Lakeman. Preconceptional carrier couple screening for cystic fibrosis and hemoglobinopathies


Ei van Columbus

• Beïnvloed Attitude, Sociale invloed

en Ervaren gedragscontrole

• A, S en E in orde

gezond gedrag

gezondheid


Twee redenen waarom dit te simpel is

1. Oorzaken achter de oorzaken:

A, S en E ongelijk verdeeld

2. Substantieel deel SEGV niet verklaarbaar uit

verschillen in gedrag


SEGV en gedrag

Bron: M Marmot: Status Syndrome. Bloomsbury Publ. 2004


Psychosociale factoren en hartinfarct

Populatie Attributieve Risico’s

Stress op het werk 9% ≥ 2 Life events

10%

Stress thuis 8% ‘Low locus of control’

16%

Financiële stress 11% ‘Feeling depressed’

9%

Bron: INTERHEART study (11 119 cases en 13 648 controles uit 52 landen). Lancet 2004;634:953-62

Stress (werk, thuis of financieel) / ≥ 2 stressvolle life events/ depressie / ‘low locus of control’ 33%(na controle voor alle bekende risicofactoren)


Grote Volksgezondheid Paradox

• Grootste gezondheidswinst te behalen door

terugdringen sociaal-economische

gezondheidsachterstanden

• Niets lijkt moeilijker dan terugdringen sociaal-

economische gezondheidsachterstanden


GGD West-Brabant:Interventie “Armoede en gezondheid” (1)

• Samenwerking GGD en Dienst Sociale Zaken in

signalering, toegeleiding en gezondheidsbevordering

• Basisschool: groepen 2 en 7

• Indien gezondheidsachterstand, gerelateerd aan

geldgebrek: vervolgafspraak

• Adviesbrief voor ouders. Bijvoorbeeld over:

• Sport

• Stevige schoenen

• Club


GGD West-Brabant:Interventie “Armoede en gezondheid” (2)

• Ouders gaan naar Sociale Zaken

• Sociale Zaken kijkt volgens vaste procedures of ouders

in aanmerking komen voor Bijzondere bijstand

• Sociale Zaken kijkt breder

• JGZ gaat na enige tijd na of actie geslaagd is


Uit het competentieprofiel jeugdarts

De Jeugdarts …..

- herkent signalen van zorgbehoefte op individueel en

collectief niveau en anticipeert daarop (incl. specifieke

doelgroepen)

- beschikt over vaardigheden om voor de individuele cliënt

en voor een groep cliënten en hun ouders (…), evidence

based, gezondheidsverbeteringen te realiseren

- adviseert gevraagd en ongevraagd (…) omtrent jeugd-

gezondheid(srisico’s) op individueel en collectief niveau

- draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking

en ketenzorg

Documents

Bestrijden van gezondheidsachterstanden Barend Middelkoop LUMC, afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde GGD Den Haag, afdeling Epidemiologie