BÀIGIẢNGCUỐICÙNGTheLastLecture

RandyPauschGiáosưĐạiHọcCarnegieMellon

&JeffreyZaslow VũHuyMẫndịch

NhàXuấtBảnTrẻ-Tháng10/2009284Trang

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Vớilờicảmơntớichamẹtôi,nhữngngườiđãtạođiềukiệnđểtôimơước,vàvớihyvọngchonhữngướcmơ,vàvớihyvọngchonhữngướcmơ

màcáccontôisẽcó.

MỤCLỤC

MỤCLỤC1LỜIGIỚITHIỆU3BÀIGIẢNGCUỐICÙNG41.Consưtửbịthuơngvẫnmuốngầm..42.Cuộcđờicủatôitrongchiếcmáytính.73.Convoiởtrongphòng.8II.THẬTSỰĐẠTĐƯỢCNHỮNGƯỚCMƠTUỔITHƠ94.XổsốChaMẹ.95.Thangmáyởnhàtrệt126.Ðạttrangtháikhôngtrọnglượng.137.KhôngvàođượcLiênđoànBóngQuốcgia.158.Bạnsẽtìmthấytôiởvần“V”.179.Nhữngkỹnăngđểlãnhđạo.1810.Thắnglớn.2011.Nơihạnhphúcnhấttrêntráiđất22III.NHỮNGCUỘCPHIÊULƯU…VÀNHỮNGBÀIHỌC2312.Côngviênmởcửatới8giờtối2313.Ngườiđànôngtrongxemuitrần.2514.ÔngcậuDutch.2615.Ðổnướclênghếxe.2716.Lãngmạnbứctườnggạch.2817.Khôngphảimọichuyệnthầntiênđềukếtthúcêmđẹp.3118.Lucy,tôiđãvề.3319.Câuchuyệnnămmới3320.Nămmươinăm,chưabaogiờđượcnhắctới3521.Jai3722.Sựthậtcóthểgiảicứubạn.39IVCHẮPCÁNHCHONHỮNGƯỚCMƠCỦANGƯỜIKHÁC3923.Tôiđangđituầntrăngmật,nhưngnếubạncầntôi…...3924.Mộtkẻxuẩnngốcthứctỉnh.4125.RènluyệnmộtJedi4326.Họđãlàmtôihànghoàng.4527.Miềnđấthứa.47VSỐNGMỘTCUỘCSỐNGNHƯTHẾNÀO4828.Mơuớclớn.4929.Sựchânthànhtốthơnlàhợpthời4930.Giươngcờtrắng.5031.Hãyđưaramộtthỏathuận.51

32.Ðừngthanvãn,hãylàmviệctíchcựchơn.5233.Chữabệnh,chứkhôngchữatriệuchứng.5234.Đừngđểámảnhvềnhữnggìngườikhácnghĩ5335.Bắtđầubằngcáchngồilạicùngnhau.5336.Hãytìmđiềutốtnhấtởmỗingười5437.Hãynhìnnhữnggìhọlàm,đừngnghenhữnggìhọnói5538.Nếungaytừđầubạnkhôngđạtđượckếtquảthànhcông…...5539.Hãylàconchimcánhcụtđầutiên.5640.Thuhútsựchúýcủamọingười5741.Sựbiếnmấtcủanhữngláthưcámơn.5742.Trungthànhlàmộtconđườnghaichiều.5843.Lờigiảitốithứsáu.5944.Thểhiệnlòngbiếtơn.5945.Gửiđinhữnghộpbánhquybạchà.6046.Tấtcảnhữnggìbạncólànhữngthứbạnmangtheo.6047.Mộtlờixinlỗitồicòntệhơnlàkhôngxinlỗi6148.Nóisựthật6249.Hãytiếpxúcvớihộpbútmàucủabạn.6250.Lọđựngmuốivàhạttiêu100nghìnđôla.6351.Khôngcóviệcgìlàkhôngxứngvớibạn.6452.Biếtbạnđangởđâu.6453.Khôngbaogiờbỏcuộc.6554.Hãylàngườicộngđồng.6755.Tấtcảnhữnggìbạncầnlàmlàhỏi6856.Hãyđưaramộtquyếtđịnh:HổhayLừa.6857.Mộtcáchđểhiểulạcquan.7058.Đónggópcủanhữngngườikhác.70VI.NHỮNGLƯUÝCUỐICÙNG7259.Nhữngướcmơcủacáccontôi7260.Jaivàtôi7561.Nhữnguớcmơsẽđếnvớibạn.78LỜICÁMƠN79

LỜIGIỚITHIỆU

Tôicómộtvấnđề“kỹthuật”.Trongkhihầuhếtnhữngphầnkháccủacơthểhoàntoànkhỏemạnh,gan

tôilạicómườikhốiuvàtôichỉcònmộtvàithángđểsống.Tôikếthônvớingườiphụnữlýtưởngcủatôi,vàlàchacủabađứacon

nhỏ.Ðáng lẽ tôi phải sầunão cho thânphậncủamình,nhưngnhưvậy sẽchẳngmanglạiđiềutốtlànhnàochovợcon,hoặcchotôi.

Vậy,nên sửdụngkhoảng thờigian ít ỏi còn lại nàynhư thếnàođây?Hiểnnhiên là tôinênsốngvàchămsócchogiađìnhmình.Trongkhivẫncònsứclực,tôisẽdànhmọithờigianchovợcon,làmnhữngđiềuthiếtthựcnhấtđểviệchọbướcvàocuộcsốngthiếuvắngtôiđượcdễdànghơn.

Phần íthiểnnhiênhơn là làm thếnàođểdạycáccon tôinhữnggìmàđángra tôicó thểdạychúng tronghaimươinămtới.Cáccon tôicònquánhỏđểcóthểcùngtraođổivớitôi.Tấtcảcácbậcchamẹđềumuốndạyconbiếtphânbiệtcáiđúngvớicáisai,dạynhữnggìtanghĩlàquantrọng,vàdạychúngnênhànhxửnhưthếnàotrướcnhữngtháchthứcdocuộcsốngmangtới.Chúng tacũngmuốnconcáibiếtmộtvài câuchuyện từcuộcđờicủachúngta,đóthườnglàcáchđểdạychúnglèoláicuộcđờimình.Mongmuốnlàmđiềuđóđãđưatôitớiviệcthựchiện“bàigiảngcuốicùng”tạiÐạihọc

CarnegieMellon[1]

.Nhữngbàigiảngnàybaogiờcũngđượcghihình.Tôibiếtmìnhđãlàm

gìvàohômđó.Duớimẹođọcmộtbàigiảnghànlâm,tôiđãthửđưamìnhvàomộtchiếclọ,đểmộtngàynàođó,chiếclọsẽtrôidạttrởvềbãibiển,đếnvớicáccontôi.Nếulàhọasĩ,tôiđãvẽtranhchocáccon.Nếulànhạcsĩ,tôiđãsángtácnhạc.Nhưngtôilạilàthầygiáo.Vậynêntôigiảngbài.

Tôiđãnóivềniềmvuicủacuộcsống, rằng tôiyêucuộcsốngnhư thếnào, ngay cả khi cuộc sống của chính tôi chỉ còn rất ngắn.Tôi nói về sựtrungthực,sựtoànvẹn,sựbiếtơn,vànhữngthứkhácmàtôitrântrọng.Vàtôiđãrấtcốgắngđểnhữngđiềutôinóikhôngtrởthànhbuồnchán.

Cuốnsáchnàylàmộtcáchgiúptôitiếptụcnhữnggìtôiđãbắtđầutrênbụcgiảng.Bởithờigianlàhếtsứceohẹp,vàtôimuốndànhnhiềunhấtnhưcóthểchocáccontôi,nêntôiđãnhờJeffreyZaslowgiúpđỡ.Hàngngày,tôiđạpxequanhkhutôiởđểtậpluyện.Trongnămmươibalầnđạpxenhưvậy,tôiđãchuyệntròvớiJeffquađiệnthoạidiđộng.Jeffđãdànhrấtnhiềugiờđểgiúpchuyểnnhữngcâuchuyệncủatôi-cóthểgọilànămmươiba“bài

giảng”-thànhcuốnsáchnày.Khônggìcóthểthaythếđượcviệccóchamẹsốngbêncạnh.Nhưngđâu

phải lúcnào tacũngcóđượcgiảipháphoànhảo,vậycầncố làmđiều tốtnhấtcóthểvớinhữngtàinguyênhạnhẹp.Cảbàigiảnglẫncuốnsáchnàylànỗlựccủatôiđểthựchiệnchínhđiềuđó.

BÀIGIẢNGCUỐICÙNG

1.Consưtửbịthuơngvẫnmuốngầm

Rấtnhiềugiáosưđãcónhữngbuổinóichuyệnnhanđề“Bàigiảngcuốicùng”.Vàcóthểbạnđãdựmộtbuổinhưvậy.

Việcđóđã thành thông lệởcác trườngđạihọc.Cácgiáosưđượcyêucầunói về những thất bại và về nhữnggì có ý nghĩa nhất đối với họ.Vàtrongkhihọthuyếttrình,cửtọacũngdaydứtvớicùngcâuhỏi:cóthểtruyềnđạtnhữngthôngđiệpgìnếuđâylàcơhộicuốicùngcủata?Nếungàymaiphảirađi,tamuốnđểlạigì?

Từ nhiều năm nay, CarnegieMellon có chương trình “Bài giảng cuốicùng”.Vàothờiđiểmmờitôithamgia,bantổchứcđãđổitênchươngtrìnhthành“Nhữnghànhtrình”,chọnmộtsốgiáosưnêulênnhữngsuynghĩvềhànhtrìnhcánhânvànghềnghiệpcủahọ.Ðóchẳngphảilàmộttiêuđềthậtthúvị,nhưngtôiđãnhậnlờivàđượcxếplịchthuyếttrìnhtrongthángchín.

Lúcấy,tôiđãbịchẩnđoánmắcbệnhungthưtụynhưngvẫnlạcquan.Biếtđâu,tôithuộcnhữngngườimaymắnsẽsốngsót.

Trongkhiđangchữatrị,bantổchứcchươngtrìnhgửimấyemailhỏitôi:“Ôngsẽ thuyết trìnhvềđiềugì?Xinhãychomột tómtắt.”Cónhữngquyđịnhkhôngthểbỏqua,kểcảkhitađangbậnrộnvớinhữngviệckhác,chẳnghạnnhưđang cố gắngđể thoát chết.Giữa tháng tám, tôi đượcbáo là cầnphảiinmộtápphíchchobàigiảngcủatôi,dovậytôiphảiquyếtđịnhvềchủđề.

Vàcũngđúngtuầnlễđó,tôinhậnđượctinphươngthứcđiềutrịgầnđâynhấtcủatôikhôngđạthiệuquả.Tôichỉcònvàithángđểsống.

Tôi biết mình có thể hủy bài giảng. Mọi người sẽ cảm thông. Bỗngnhiên,tôithấycònbiếtbaoviệckháccầnphảihoànthành.Tôiphảiđốidiệnvớinỗiđaucủamìnhvàvớinỗibuồncủanhữngngườiyêuthươngtôi.Tôiphảidànhtâmsứcđểthuxếpổnthỏacáccôngviệcgiađình.Mặcdùthế,tôivẫnkhôngthểdứtbỏđượcýtưởngthựchiệnbàigiảng.Tôibịkíchthíchbởiýnghĩmìnhsẽlàmmộtbàigiảngmànóthựcsựlàbàigiảngcuốicùng.Tôisẽnóinhữnggì?Nhữngđiềuđósẽđượcđónnhận rasao?Liệu tôicó thểthựchiệnnómộtcáchtrọnvẹnkhông?

“Họsẽchoanhrútlui.”-tôinóivớiJai,vợtôi.–“Nhưngthậttìnhlàanhmuốnthựchiệnnó.”

Jai(phátâmlà“Jay”)luônlàcổđộngviêncủatôi.Khitôiyêuthíchđiềugì,thìcôcũngyêuthíchđiềuđó.Tuynhiêncôđãhoàinghitoànbộýtưởng

vềbàigiảngcuốicùngnày.ChúngtôivừachuyểntừPittsburgh[2]

vềvùngÐôngNamVirginiađểsaukhitôimất,Jaivàcácconđượcởgầnbênngoại.Jai thấy tôinêndànhkhoảng thờigian rấtquýbáucủamìnhchocáccon,hoặcđểthuxếpchỗởmới,thayvìphungphíchoviệcsoạnbàigiảngvàbaytớiPittsburghđểthuyếttrình.

“Cứcholàemíchkỷ.”-Jaibảotôi.-“Nhưngemmuốncóanh.Bấtcứlúcnàoanhdànhchoviệcchuẩnbịbàigiảngđềulàkhoảngthờigianđánhmất,vìnhữnglúcđóanhsẽtáchkhỏiemvàcáccon.”

TôihiểusuynghĩcủaJai.Kểtừlúcbịbệnh,tôiđãtựhứalàphảichiềuýJaivàlàmtheonhữngmongmuốncủacô.Tôithấytráchnhiệmcủamìnhlàlàmtấtcảnhữnggìcóthểđểgiảmbớtnhữnggánhnặngmàbệnhtậtcủatôiđãmangđếnchocuộcđờicô.Đólàlýdotôiđãdànhnhiềuthờigiansắpxếpchotươnglaithiếuvắngtôicủagiađình.Vậymàtôivẫnkhôngthoátđượcsựthôithúcthuyếttrìnhbàigiảngcuốicùng.

Trongsựnghiệpkhoahọccủamình,tôiđãcómộtsốbuổithuyếttrìnhkháthúvị.NhưngđượccoilàngườithuyếttrìnhgiỏinhấtcủakhoaTinhọccũnggiốngnhư làngườicaonhất trongBảyChúLùn.Lúcđó, tôicócảmgiácmìnhcòncónhiềukhảnănghơn,nếuquyếttâm,tôicóthểđềxuấtchomọingườimộtđiềugìđóthậtsựđặcbiệt.“Sựthôngthái”làmộttừnặngký,nhưngcóthểđóchínhlànó.

Jaivẫnkhônghàilòng.CuốicùngchúngtôiđưachuyệnnàyrabànvớiMicheleReiss,bácsĩtâmlýmàchúngtôiđãbắtđầugặpgỡtừmấythángtrước.Bàchuyêngiúpcácgiađìnhcóthànhviênmắcbệnhhiểmnghèo.

“TôibiếtRandy.” -JainóivớibácsĩReiss.–“Anhấysaycôngviệc.Tôibiếtanhấysẽrasaokhibắtđầuviệcsoạnbàigiảng.Nósẽchoánhếtmọithứ.”Bàigiảng,côtranhluận,sẽlàmộtsựphântâmkhôngcầnthiếtđốivớibiếtbaoviệcchúngtôiphảilàmlúcnày.

MộtđiềunữalàmJaithấtvọng:đểthuyếttrìnhđúngkếhoạch,tôiphảibaytớiPittsburghngàyhômtrước,đúngvàosinhnhậtlầnthứbốnmươimốtcủaJai.“Ðólàsinhnhậtcuốicùngcủaemmàchúngmìnhcùngkỷniệmvớinhau.”-cônóivớitôi.-“Anhthựcsựsẽbỏđiđúngvàosinhnhậtcủaemư?”

Hẳnthế,phảirờibỏJaivàongàyđókhiếntôiđaukhổ.Tuythế,tôivẫnkhông thoát đươc ý nghĩ về bài giảng. Tôi coi đó là thời khắc cuối cùngtrongsựnghiệpcủamình,làmộtcáchđểnóilờitừbiệtvớibạnbèvàđồngnghiệp.Tôi tưởngtượngviệc thuyết trìnhbàigiảngcuốicùngcũnggiốngnhưviệcmộtcầuthủbóngchàykếtthúcsựnghiệpbằngbànđưaquảbóng

vềđích.TôirấtthíchcảnhcuốitrongphimTheNatural[3]

khicầuthủcaoniênRoyHobbs,ngườithấmmáu,đánhđườngbóngtuyệtđẹpđểghibàn.

BácsĩReisslắngngheJaivàtôi.Bànói,ởJai,bàthấymộtngườiphụnữmạnhmẽ,đángyêu,muốndànhnhiềunămthángđểxâyđắpmộtcuộcsốngtrọnvẹnvớichồngvàđểnuôiconkhônlớn.Cònởtôi,bàthấymộtngườiđànôngchưahoàntoànsẵnsàngrútluitrởvềcuộcsốnggiađình,vàchắcchắn là chưa sẵn sàngđể leo lêngiườngbệnh. “Bài giảngnày là lần cuốicũngđểnhiềungườimàtôiquýmếncóthểnhìnthấytôibằngdabằngthịt.”-tôinóidứtkhoátvớibà.-“Tôicómộtcơhộiđểsuynghĩvềnhữnggìthậtsựcóýnghĩađốivớitôi,đểchốtkếtnhữnggìmọingườisẽnhớvềtôi,vàđểlàmbấtcứđiềugìtốttrướckhitôiđixa.”

Ðã hơnmột lần, bác sĩ Reiss dõi nhìn Jai và tôi ngồi trên ghế phòngkhámcủabà,nắmchặttaynhau,cảhaicùngtràonướcmắt.Bànóibàcóthểthấyđượcsựtôntrọngsâusắcmàchúngtôidànhchonhau,vàrấtxúcđộngvì chúng tôi đã nhất định sống trọn vẹn những ngày cuối cùng có nhau.Nhưngbàcũngnóikhôngphảitráchnhiệmcủabàđểcânnhắcxemtôicónênthưchiệnbàigiảnghaykhông.“Anhphảitựquyếtđịnhviệcnày.”–bànói, và động viên chúng tôi hãy thực sự lắng nghe nhau để có thể đưa raquyếtđịnhđúngđắnchocảhaingười.

Do tính trầm lặngcủa Jai, tôi biếtmìnhcần trung thựcxem lại nhữngđộngcơcủabảnthân.Tạisaobuổithuyếttrìnhnàylạiquantrọngđốivớitôinhưvậy?Cóphảiđólàmộtcáchđểnhắcnhởtôivàmọingườirằngtôivẫncònsống?Ðểchứngtỏtôivẫncòndũngkhíđểlàmviệc?Cóphảiđólàsựthôithúcgâychúýđểkhoekhoangmộtlầncuối?Câutrảlờilàđúngđốivớitấtcả.“Mộtconsưtửbịthươngmuốnbiếtnócócòngầmnổikhông.”-tôinóivớiJai. -“Đólàphẩmgiávà lòng tự trọng,khônghẳngiốngnhưtínhkiêucăng.”

Ngoàiracũngcònmộtviệcnữa.Tôiphảibắtđầucoibàigiảnglàmộtphươngtiệnchotôibướcvàotươnglaimàtôisẽkhôngbaogiờđượcthấy.

TôinhắcJaivềtuổicủacáccon:năm,haivàmột.“Xemnày.”-tôinói.-“Vớinămtuổi,anhchắcDylanlớnlênsẽcóvàikýứcvềanh.Nhưng,nósẽthậtsựnhớđượcbaonhiêu?Emvàanh,mìnhcònnhớnhữnggì lúcmìnhnămtuổi?LiệuDylancónhớanhđãchơivớinónhưthếnào,haynóvàanhđãcuờiđùavớinhauvềnhữnggì?Chắclàsẽrấtmơhồ.”

“CònvớiLoganvàChloethìsao?Chắcchúngsẽchẳngcókýứcnàocả.Hoàn toànkhông.Nhất làCholoe.Vàanhcó thểnóivớiemrằng,khicácconlớnthêm,chúngsẽtrảiquagiaiđoạncónhucầubứcthiếtphảihỏiem:

‘Ailàchacủacon?Chaconlàngườinhưthếnào?’Bàigiảngnàycóthểchochúngmộtcâutrảlời.”TôinóivớiJailàsẽđảmbảođểCarnegieMellonghihình buổi thuyết trình. “Anh sẽ cómột đĩa hình cho em.Khi các con lớnhơn,emcóthểchochúngxem.Nósẽgiúpchúnghiểuanhlàaivàanhyêuquý những gì.” Jai nghe tôi, rồi đặt câu hỏi rất hiển nhiên. “Nếu anh cónhững điều cần nói với các con, hoặc những lời khuyên nhủ chúng, saokhôngdùngmáyquayđểghìhìnhngayởnhà?”

Có thểcôđã thuyếtphụcđược tôi.Hoặccó thểkhông.Nhưconsư tửsốngtrongrừng,nơiởthiênnhiêncủatôivẫnlàtrongkhuônviênđạihọc,trướcmặtcácsinhviên.“Mộtđiềuanhđãhọcđược”-tôinóivớiJai.-“Làsẽchẳngthiệthạigìkhinhữngđiềuchamẹnóivớiconcáiđượcthêmngườingoàiphêchuẩn.Nếucửtọacủaanhtánthưởngvàvỗtayđúnglúc,thìsẽgópthêmsứcnặngchonhữnggìanhmuốnnóivớicáccon.”

Jai cườivới tôi,ngườiđànôngđangchếtdầncủacô,vàcuốicùngđãchấpthuận.Côbiếttôiaoướctìmcáchđểlạimộtdisảnchocáccon.Vâng.Cólẽbàigiảngnàysẽlàmộtphươngcáchđểlàmđiềuđó.

Vànhưvậy,vớiđènxanhcủaJai, tôiđãcómột thách thức trướcmặt.Làmthếnàođểbiếnbàigiảnghànlâmthànhthứtiếngdội,vangvọngđếncáccontôitrongmộtthậpkỷhaylâuhơnnữa?

Tôi khôngmuốn bài giảng tập trung vào căn bệnh củamình. Trườngthiênbệnhtìnhcủatôilànhưvậy,vàtôiđãtrảinghiệmnó.Tôikhôngmuốnđưaratranhluận,vínhư,tôiđãđươngđầuvớibệnhtậtrasao,hoặcnóđãcho tôi những viễn cảnhmới nào. Nhiều người có thể trông đợi một bàithuyếttrìnhvềcáichết.Nhưngnóphảinóivềsựsống.

---“Cáigìkhiếntôitrởnênđộcđáo?”Ðó làcâuhỏi tôi thấybuộcphảiđềcập.Trả lờicâuhỏiđósẽgiúp tôi

hình dungmình cần nói những gì.Ngồi cùng Jai chờ kết quả xét nghiệm

trongphòngđợiởJohnsHopkins[4]

, tôinóinhữngsuynghĩcủamìnhvớicô.

“Ungthưkhônglàmanhthànhđộcđáo.”-tôinói.Khôngphảitranhcãigìvểđiềunày.Mỗinăm,hơn37.000ngườiMỹbịmắcbệnhungthưtụy.

Tôingẫmnghĩđểtựxácđịnhmình:làmộtthầygiáo,mộtnhàtinhọc,mộtngườichồng,mộtngườicha,mộtngườicon,mộtngườibạn,mộtngườiem,mộtcốvấnviêndàydặnkinhnghiệmcủasinhviên.Tấtcảcácvaiđótôitrântrọng.Nhưng,cóvainàođãlàmtôithànhngườiđặcbiệt?

Vìluôncóýthứcnghiêmtúcvềchínhmình,tôibiếtbàigiảngnàycầnnhiềuthứhơnlàmộtsựpháchlốitáobạo.Tôitựhỏi:“Tôithậtsựcógìđểtruyềnđạt?”

Rồingaytạiphòngđợi,tôiđộtnhiênbiếtrấtchínhxácđólàcáigì.Nóđếnvớitôinhưmộttiachớp:Tấtcảnhữnggìtôiđạtđược,nhữnggìtôiyêuquý,đềubắtnguồntừnhữngướcmơvànhữngmụcđíchmàtôiđãcókhicònlàmộtđứa trẻ thơ...và trênđườngđời, tôiđãđạtđượchầunhưtấtcảnhữngướcmơvàmụcđíchđó.Điểmđộcđáocủatôi,tôithấy,đãtớitừsựđặcbiệtcủatấtcảcácướcmơ-từcựckỳcóýnghĩatớikhákỳquặc-nóđãxácđịnhbốnmươisáunămcủađờitôi.Ngồiđó,tôibiếtmặcdùbịungthư,tôivẫnlàngườimaymắnbởiđãđượcsốngquanhữngướcmơ.Vàtôiđạtđượcnhữngướcmơ,phầnlớn,lànhờnhữnggìtôiđượcdạydỗbởinhữngconngườithậtđặcbiệt.Nếutôicóthểkểcâuchuyệncủamìnhvớicảmxúcmạnhmẽ,bài giảngcủa tôi sẽgiúpnhữngngườikhác cũng tìmđượcconđườngđểhoànthànhnhữngướcmơcủahọ.

Vớichiếcmáytínhmangtheo,vàđượckhíchđộngbởisựhiểnlinh,tôigõnhanhmộtemailchobantổchức.Tôinóicuốicũngtôiđãcótiêuđềbàigiảngchohọ.“Tôixinlỗivềsựchậmtrễ.”-tôiviết.-“Hãygọibàigiảnglà:ThậtSựĐạtĐượcNhữngƯớcMơTuổiThơ.”

2.Cuộcđờicủatôitrongchiếcmáytính

Cóthểsắpxếplạichínhxáccácướcmơtuổithơcủamìnhnhưthếnào?Làmsaođểmọingườicóthểliênkếtđượcvớinhữngướcmơtuổithơcủahọ?Làmộtnhàkhoahọc,trướcđâytôiđãkhôngmấyđểýtớinhữngcâuhỏinhưvậy.

Bốnngàyliền,tôingồibênmáytínhtrongngôinhàmớiởVirginia,quétảnh để chuẩn bị bài thuyết trình bằng PowerPoint. Tôi quen tư duy trựcquan,nênbàithuyếttrìnhsẽkhôngcầnvănbản.Tôithuthập300ảnhcủagiađình,sinhviênvàđồngnghiệp,cùngnhữngảnhđặcsắccóthểminhhọachonhữngmơướctuổithơ.Tôighivàilờilênmỗitấmảnhđểkhiđứngtrênbụcgiảng,chúngsẽnhắctôicầnnóinhữnggì.

Trongkhichuẩnbịbài,cứchínmươiphúttôilạiđứngdậychơivớicáccon.Jaithấysựcốgắngcủatôi,nhưngvẫnnghĩtôiđãdànhquánhiềuthờigian cho bài giảng, nhất là lại vào lúc chúng tôi vừa chuyển tới ngôi nhàmới.Cômuốntôiphảisắpxếpnhữngthùngđồcònchấtngổnngangquanhnhà.

LúcđầuJaikhôngđịnhdựbuổithuyếttrình.CôthấycầnởlạiVirginiavớicácconvàgiảiquyếthàngmớthứphátsinhdoviệcchuyểnnhà.Còntôithìvẫnkiêntrìnhắc:"Anhmuốnemcómặt.”Sựthựclàtôihếtsứccầncôởđó.CuốicùngcôđồngýsẽbaytớiPittsburghvàosángngàytôithuyếttrình.

TôiphảitớiPittsburghtrướcmộtngày,dovậy,lúc1giờ30chiềungày17tháng9,ngàyJaitrònbốnmươimốttuổi,tôihôntạmbiệtvợvàcácconrồiláixerasânbay.ChúngtôiđãkỷniệmsinhnhậtJaingàyhômtrướcvớibữaliênhoannhỏởnhàanhtraicô.Dùvậy,chuyếnđicủatôivẫnlàmộtnhắcnhởkhôngvuivớiJairằngcôsẽkhôngcótôichosinhnhậtnàyvàtấtcảcácsinhnhậtkếtiếp.

TớiPittsburgh, tôiđượcSteveSeaboltđón tại sânbay.Anh làbạn tôi,vừatừSanFranciscobayđến.chúngtôithânnhautừmấynămnay,khitôi

làmviệctrongthờigiannghỉsabbatical[5]

tạiElectronicArt,mộthãnglàmcáctròchơivideo,nơianhlàmgiámđốc,chúngtôiđãtrởnênthânthiếtnhưanhem.

Steve và tôi ôm chào nhau, thuêmột chiếc xe, vừa lái vừa kể nhữngchuyệnvui.Stevenóianhvừađếnnhasĩcòntôithìkhoáclácrằngsẽkhôngbaogiờcầntớibácsĩnhakhoanữa.

Chúng tôidừng lạiởmộtquánănnhỏ.Tôiđặtmáy tính lênbàn, lướt

nhanhquacáchìnhảnhcủabàithuyếttrình,nayđãđượccắtxuốngcòn280.“Vẫncòndàiquá.”-Stevenói.–“Mọingườisẽchếtmấtkhicậukếtthúcbàigiảng.”

Ngườiphụcvụ,mộtcôgáitócvàngđộtuổibamươiđangmangthai,tớibànđúnglúcbứcảnhchụpcáccontôiởtrênmànhình.“Cáccháubéthậtxinh” - cô nói, và hỏi tên các con tôi. Tôi bảo: “Đây là Dylan, Logan,Chloe,...”CônóicongáicôcũngtênChloe,vàcảhaichúngtôicùngcườivìsựtrùnglặpđó.StevevàtôitiếptụcxemcáchìnhtrênPowerPoint.

Khicôgáimangthứcăntới,tôichúcmừngcôsắpcócon.“Chắcchắnlàcôrấtvuimừng.”-tôinói.

“Khônghẳnnhưvậy.”-côđáp.-“Ðóchỉlàmộtsựngẫunhiên.”Khi cô buớc đi, tôi ngạc nhiên về sự thẳng thắn của cô.Lời nói ngẫu

hứngcủacônhắcnhởtôivềnhữngnhântốngẫunhiênthamgiavàocảsựsinhratrongcuộcsống...vàsựrađivàocõichết.Ðâylàngườiđànbà,cómộtđứaconquamộtsựngẫunhiên,màchắcchắncôsẽyêuthươngnó.Cònvớitôi,quasựngẫunhiêncủacănbệnhungthư,tôisẽphảibỏlạibađứaconlớnlênthiếuvắngtìnhthươngyêucủacha.

Mộttiếngsau,mộtmìnhtrongphòngkháchsạn,vớinhữngýnghĩvềcácconvẫnmônglungtrongđầu,tôitiếptụccắtbớtvàsắpxếplạicáchìnhchobàigiảng.Kếtnốiinternettrongphòngkhôngđượctốtđãgâykhókhănchoviệctìmkiếmtưliệutrênmạng.Thêmnữa, tôibắtđầuthấyphảnứngphụcủađợthóa trị liệu từmấyngày trước.Tôibị chuột rút, buồnnônvàđaubụng.

Làmviệctớinửađêm,tôithiếpđi,rồihốthoảngtỉnhdậylúc5giờsáng.Mộtphần trong tôiđãhoàinghi liệubàinói chuyệncóđược suôn sẻ.Tôinghĩ:“Đólàhậuquảcủathamvọngmuốnnóivềcảcuộcđờicủamìnhchỉtrongmộttiếngđồnghồ!”

Tôivẫn loayhoay,cânnhắc,sắpxếp lạicáchình.Tới11giờ, tôi thấymọithứsángsủa,mạchlạchơn.Tấtcảrồisẽổn.Tôiđitắmvàmặcđồ.Cuốibuổisáng,Jaitừsânbaytới,rồicũngăntrưavớiStevevàtôi.Chúngtôicómộtcuộctraođổinghiêmtúc,StevehứasẽgiúpquantâmtớiJaivàcáccontôi.

1giờ30chiều,mộtphòngmáytính,nơitôitừnglàmviệcmộtthờigiandài,đượcdànhđểvinhdanhtôi;tôichứngkiếnlễkéorèmtrươngtêntôitrêncửa.2giờ15,ngồitrongphònglàmviệc,tôilạicảmthấythậtkinhkhủng-hoàntoànmệtmỏivàkiệtquệ,tưởnglúclênbụcgiảng,chắcsẽphảiđóngbộtãdànhchongườilớnmàtôiđãcẩnthậnmangtheo.

Stevebảotộicầnnghỉmộtchút trênghếđi-văngvà tôiđãnằmxuống,nhưngvẫnđặtmáytínhtrênbụngđểxemlạibàithuyếttrình.Tôicắtthêmsáumươihìnhnữa.Lúc3giờ30,mộtvàingườiđãbắtđầuxếphàngđợivàonghe tôi nói. 4 giờ, đứngdậykhỏi ghế, tôi thumấy thứđồ, rảobướcquakhuônviênđạihọcđểtớigiảngđường.Còngầnmộtgiờnữa,tôisẽphảilênbụcgiảng.

3.Convoiởtrongphòng

Jaiđãđợiở sảnh,giảngđườngđôngđếnbấtngờ -400người.Khi tôibướclênbụcđểchuẩnbịcácthứ,Jaithấytôikhábốirối.Tôikhônghềtìmbắtánhmắtcủamộtai.Côbiếttôikhôngdámhướngvềđámđông,vìnhưvậytôicóthểbắtgặpmộtngườibạn,hoặcmộtsinhviêncũ,vàtôisẽquáxúcđộngbởinhữnggiaotiếpbằngmắtđó.

Cótiếngxìxàonơithínhgiả.Vớinhữngaitòmòtớiđểxemmộtngườibịungthưtụytrôngrasao,chắcsẽcócâuhỏi:Đócóphảilàtócthậtcủatôikhông?(Vâng,tôivẫncònnguyêntócsauhóatrịliệu.)Liệuhọcóthểcảmnhậnlàtôiđãrấtgầnkềcáichếtkhinghetôinói?(Câutrảlờicủatôi:“Hãyđợixem!”)

Chỉcònvàiphútnữalàbắtđầu,tôivẫnduyệtlạibài,xóađivàihình,sắpxếplạivàihìnhkhác.Tôivẫn tiếp tụcràsoátcho tớikhicóngườinàođónhắc“Chúngtađãsẵnsàng.”

---Tôikhôngmặccomlê,khôngmangcàvạt,khônglênbụcgiảngvớiáo

vét bằng vải len cómiếng lót bằng da ở khuỷu tay như các giáo sư vẫnthuờngmặc.Thayvàođó,tôichọnbộđồhợpnhấtvớigiấcmơtuổithơtìmthấytrongtủ.

Ðảmbảo, thoạtnhìn, tôigiốnganhchàngghi thựcđơnởmộtquầyănnhanh.Nhưngthựcra tấmhìnhtrênchiếcáongắntaytôimặclàmộtbiểu

tượngdanhdự,bởicác Imagineer[6]

củahãngWaltDisneyđềumangnó.Năm1995,tôidànhsáuthángnghỉsabbaticalđểlàmviệcnhưmộtDisneyImagineer.Ðólàmộtđiểmsángcủacuộcđờitôi,sựhoàntấtcủamộtướcmơtuổithơ.Ðólàlýdotạisaotôilạiđeobảngtên“Randy”hìnhbầudụcđượccấplúclàmviệcởDisney.Tôimuốntônvinhkinhnghiệmsốngnày,và tônvinhchínhWaltDisney,ngườiđãnóicâunổi tiếng,“Nếubạndámmơướcđiềugì,bạnsẽcóthểthựchiệnđượcđiềuđó.”

Tôicámơnthínhgiảđãtớidự,mởđầubằngvàicâuđùa,rồinói:“Tôixinnóiđểnếucóaiđóởđâychưarõngọnnguồn,rằng,khicómộtconvoiởtrongphòng,thìcầngiớithiệunó,chatôithườngbảotôinhưvậy.Nếunhìncácảnhchụpcắtlớp,cácbạnsẽthấycókhoảngmườikhốiuởgancủatôi,cácbácsĩnóitôichỉcònbatớisáuthángkhỏemạnh.Ðólàmộtthángtrướcđây.Vậycácbạncóthểlàmphéptính.”

Tôichiếumộthìnhlớnảnhchụpcắtlớpganlênmànchiếu.Hìnhmang

tựađề“Convoiởtrongphòng”vàtôivẽthêmcácmũitênđỏchỉvàotừngkhốiu.Tôichohìnhdừnglạiđểcửtọacóthểđếmcáckhốiu.“Ðúngvậy.”-tôinói.-“Ðólàsựthật.Chúngtakhôngthayđổiđược,chỉcóthểquyếtđịnhphảiứngxửrasao.Chúngtakhôngđổiđượcnhữngquânbàiđãchia,chỉcóthểđổicáchchơinhữngquânbàiđó.”

Lúc đó, tôi thực sự cảm thấy khỏemạnh, sảng khoái, nhưRandy củangàyxưa,khôngngạingầntrướcđámđôngcửtọa.Tôibiếtmìnhtrôngvẫnkhásungsức,vàmộtsốngườicònkhónhậnbiếtlàtôiđãkềgầncáichết.Vậynêntôiđềcậptớiđiềunày.“Nếutôikhôngtỏraốmyếuhoặcbuồnrầunhưlẽraphảithế,thìtôixinlỗiđãlàmcácbạnthấtvọng.”–tôinói,vàsautrậncười củacử tọa, tôi tiếp: “Xincamđoan, tôikhôngphủnhận.Khôngphảilàtôikhôngbiếtđiềugìđangxảyra.”

“Giađìnhtôi-vợtôivàbađứacon–chúngtôivừatrốnchạy.ChúngtôimuamộtngôinhàrấtđángyêuởVirginia,vàchúngtôilàmđiềunày,bởiđósẽ lànơiở tốthơnchogiađình trong tương lai.”Tôichiếuhìnhngôinhàngoạiôvừamua.Trênbứchìnhghihàngchữ:“Tôikhôngphủnhận.”

Jaivàtôiquyếtđịnhnhổrễ,rờibỏngôinhàvàbạnbèmàchúngtôiyêuquý. Chúng tôi gói ghémmọi thứ, némmình vào cơn bão tố của việc dichuyển,thayvìchônchânởPittsburgh,chờtôichết.Chúngtôichuyểnnhàvìbiếtrằngkhitôimấtđi,Jaivàcácconsẽcầnsốnggầngiađìnhlớncủacôđểcóthểnhậnđượcsựgiúpđỡvàthươngyêucủahọ.Tôicũngmuốncửtọathấytôivẫnkhỏemạnhvàlạcquan.Cơthểtôibắtđầuhồiphụcsauđợthóatrị,xạtrịliệukéodài.Tôiđangtronggiaiđoạnđiềutrịduytrì.“Lúcnàysứckhỏetôirất tốt.”- tôinói.-“Tôinghĩđúngnhưvậy,sựvĩđạinhấtcủaảogiácmàcácbạncóthểthấylàtôithậtsựkhỏemạnh.Ðúngra,tôicònkhỏehơnhầuhếtcácbạnởđây.”

Tôibướcquamộtbên,tớigiữabụcgiảng.Vàitiếngtrướcđó,tôikhôngdámchắccóđủsứcđểlàmnổiviệcsắplàm,nhưnggiờđây,tôithấyhoàntoàntintưởng.Tôicúixuốngsàn,vàbắtđầulàmcácđộngtáchítđất.

Trong tiếngcườivuivàvỗ tayngạcnhiêncủacử tọa, tôigầnnhưđọcđượcvẻlolắngcủamọingười.Đâykhôngphảilàmộtngườiđangchết.Đâyđúnglàtôi.Tôiđãcóthểbắtđầu.

II.THẬTSỰĐẠTĐƯỢCNHỮNGƯỚCMƠTUỔITHƠ

NhữngướcmơTuổithơcủatôi -Ởtrạngtháikhôngtrọnglượng -Chơibóngbầudụcởhạngquốcgia -ViếtmộtbàichoBáchKhoaToànThưThếgiới -LàmthuyềntrưởngKirk -Thắnggiảithưởngnhữngconthúbông -LàmmộtDisneyImagineer

4.XổsốChaMẹ

Tôiđãtrúngxổsốchamẹ.Tôiđượcsinhracùngvớimộtvésốtrúngthuởng,đólàlýdochínhđể

tôicóthểđạtđượcnhữngướcmơtuổithơcủamình.Mẹ tôi là một giáo viên dạy tiếng Anh khá khắt khe và cổ điển. Bà

nghiêmkhắcvớihọcsinh,chấpnhậnviệccácphụhuynhcathánbàđãđòihỏiquánhiềuởconcáihọ.Làmcon,tôibiếtvềnhữngyêucầucaocủamẹ,vàthấyđólàvậnmaycủamình.

Chatôilànhânviênytế,ôngthamgiaThếChiếnIIvàđãdựtrậnđánh

Bulge[7]

.Ông lậpmộtnhómphi lợinhuậngiúp trẻ emnhậpcưhọc tiếngAnh.Đểkiếmsống,ôngcómộtdoanhnghiệpnhỏbánbảohiểmôtôtrongnộithànhBaltimore.Kháchhàngcủaôngphầnlớnlànhữngngườinghèocóhồsơtíndụngkém,hoặcíttiền.Ôngluôncốtìmcáchkiếmrabảohiểmđểhọđượcphépláixe.

Vớicảtriệulýdo,chatôilàvịanhhùngcủatôi.TôilớnlênkháthoảimáitrongmộtgiađìnhtrunglưuởthịtrấnColumbia,bangMaryland.Tiềnchưabaogiờlàmộtvấnđềtrongnhà,chủyếudochamẹtôikhôngcónhucầuchi tiêunhiều.Họsốngrất thanhđạm.Chúngtôi ítđiăn tiệm, tới rạpxemphimmộthoặchailầnmỗinăm.“Cácconnênxemtivi.”-chamẹtôithườngnói. - “Nókhông tốn tiền.Hoặc tốthơn,cácconnênđến thưviệnmượnsáchmàđọc.”

Khitôihaituổivàchịtôibốntuổi,mẹđưachúngtôiđếnrạpxiếc.Lúclênchín,tôilạimuốnđixem.“Conkhôngcầnphảiđinữa.”-mẹtôinói.-“Conđãxemxiếcrồicòngì.”

Theochuẩnmựcbâygiờ,điềuđócóvẻnhưmộtsựápbức,nhưngthựcravớicáchsốngnhưvậy,chúng tôiđãcómột tuổi thơ thật tuyệtvời.Tôithấymình thành đạt trong cuộc sống như ngày nay, chính bởi tôi cómộtngườimẹvàmộtngườichađãlàmrấtnhiềuviệcđúngđắn.

Chúngtôikhôngmuasắmnhiều.Nhưngchúngtôilạinghĩvềmọithứ.Chatôilàngườihamhiểubiếtthờisự,lịchsửvàmọiđiềuliênquantớicuộcsống.Lớnlên,tôinhậnthấycóhailoạigiađình:

1.Loạigiađìnhcầnđếntừđiểntrongbữaăntối.2.Loạigiađìnhkhác.

Chúngtôithuộcloạithứnhất.Hầunhưmỗitốichúngtôiđềuphảithamkhảocuốntừđiểnđểtrêngiásáchcáchbànănchừngsáubước.“Nếumìnhcócâuhỏi.”-chamẹtôinói.-“Thìcầnphảitìmcâutrảlời.”

Thóiquenbảnnăngtronggiađìnhtôilàkhôngngồiyênnhưnhữngkẻlười nhác rồi ngạc nhiên.Chúng tôi biếtmột cách khác tốt hơn:mởbáchkhoatoànthư,mởtừđiển,mởđầuóccủamình.

Chatôicũnglàngườikểchuyệnrấttài,ôngluônnóimỗicâuchuyệncầnđượckểvớimộtlýdo.Ôngthíchnhữngcâuchuyệnđãtrởthànhchâmngônvềđạođứcsống.Ônglàbậcthầyvềloạichuyệnnhưvậy,vàtôiđãtiếpthuđượcnhữngkỹxảođócủaông.Bởivậychịtôi,Tammy,khixemtrựctuyếnbài giảng cuối cùng của tôi, đã thấymiệng tôi chuyển động và nghemộtgiọngnói,nhưngkhôngphảilàcủatôi.Ðólàcủacha.Chịbiếttôiđãsángtạolạikhánhiềuđiềuchọnlọctrongsựthôngtháicủacha.Tôikhôngphủnhậnđiềuđó.Thựcra,lúcđótôicócảmgiácnhưđãđộilốtchamìnhtrênbụcgiảng.

Tôitríchdẫnchatôihầunhưmỗingày.Mộtphầnbởinếubạnnóivềsựkhônngoancủachínhbạnthìngườikhácthườngkhótiêuhóa;cònnếubạnnóivềsựthôngtháicủamộtnhânvậtthứba,thìlạitỏralàmìnhítkiêungạovàdễđượcchấpnhậnhơn.Tấtnhiên,khicómộtngườinhưchatôiởphíasauhậuthuẫn,bạnsẽtríchdẫnôngmỗikhicódịp.

Cha tôiđãdạy tôicách thương lượng trongcuộcsống.Ôngnóinhữngđiềuđạiloại:“Khôngbaogiờnênlàmmộtquyếtđịnh,chotớikhibắtbuộcphảilàm.”Ôngcũngnhắcnhở,ngaycảkhiởvàothếmạnh,trongcôngviệchaytrongcácmốiquanhệ,tavẫnphảicưxửmộtcáchcôngbằng.“Bởikhingồiởghếláixe,khôngcónghĩalàconphảicánchếtngườikhác.”-Ôngnói.

Saunày,tôithấymìnhđãtríchdẫnvềchangaycảnhữngđiềumàôngkhôngnói.Theocáchnghĩcủatôi,nhữnglờiuyênbácđóvẫncóthểlàcủachatôi,dùôngchưanóira.Vớitôi,ônglàngườibiếtmọithứ.

Mẹtôicũnglàngườihiểubiếtnhiều.Suốtcuộcđời,bàluônthấycóbổnphậndẫndắttôi.Vàtôibiếtơnvềđiềuđó.Chođếnnay,nếuaiđóhỏirằnghồinhỏtôi thếnào,bàmôtả:“tỉnhtáo,nhưngkhôngquásớmpháttriển.”Ngàynay chúng ta sống trong thời đạimà cácbậc chamẹ luônkhen conmìnhlàthiêntài.Cònmẹtôi,coi“tỉnhtáo”đãđủnhưmộtlờikhen.

Khilàmluậnántiếnsĩ,tôichọnmôn“lýthuyếtđầyđủ”

[8]màgiờđây

tôicóthểcoiđólàthứtồitệthứnhìtrongđời,sauhóatrịliệu.Khicathánvớimẹvềviệccácbàikiểmtrakhóvàkhủngkhiếprasao,bàghéđầu,xoa

tay tôivànói:“Mẹbiếtconcảmthấy thếnàorồi.Vàhãynhớ làkhibằngtuổicon,chacònphảiđánhnhauvớiquânĐức.”

Sau khi tôi nhận bằng tiến sĩ,mẹ tôi đã thêm thắt vào khi giới thiệu:“Đây là con trai tôi.Cậuấy làđốc tờ, nhưngkhôngphải loại đốc tờgiúpngười.”

Chamẹtôibiếtcầnlàmgìđểgiúpđỡmọingười.Ôngbàluôntìmkiếmnhữngdựánlớnrồidấnthânthamgia.ChamẹtôiđãcũngthuêkýthácmộtkýtúcxánămmươiphòngởvùngnôngthônTháiLanđểgiúpcácemgáiđịa phương có điều kiện tiếp tục đến trường, thay vì phải bỏ học làmgáiđiếm.

Mẹ tôi baogiờ cũng rất nhiệt thànhvới cácviệc từ thiện.Còncha tôiluônvuivẻđónggóp tiềnbạcvàhài lòngvớimộtchỗởbìnhdị thaychongôinhàởngoạiô,nơimàchúngtôiaicũngmuốn.Theonghĩađó,chatôilà“tínđồCơđốc”chuẩnmựcnhấtmàtôiđãtừnggặp.Ôngcũnglàmộtquánquânvềbìnhđẳngxãhội.Khácvớimẹ,chatôikhôngnhiệtthànhlắmvới

tôngiáo có tổ chức. (Chúng tôi là nhữngPresbyterian[9]

.)Ông tập trungquantâmtớinhữngtưtưởnglớnvàcoisựbìnhđẳnglàcaocảnhấttrongtấtcảcácmụcđích.Ônghyvọngrấtnhiềuởxãhội,vànhữnghyvọngcủaôngthườngbịtiêutan,songôngvẫntỏralạcquan.

Ởtuổitámmươiba,chatôibịchẩnđoánmắcbệnhungthưmáu.Biếtlàkhông còn sốngđược lâu, ôngđãđăngkýhiếnxác cho cácnghiên cứuyhọc,vàđónggóp tiềnđểchương trình từ thiệncủaôngởTháiLancó thểtiếp tục được tối thiểu sáu nămnữa.Nhiều người thamdựbài giảng cuốicùngcủatôibịthuhútbởimộtbứcảnhtôiđưalênmànchiếu:Ðólàbứcảnhchụptôitrongbộđồngủ,nằmnghiêngtựalênkhuỷutay.Rõràngtôilàmộtcậubéưanhữngướcmơlớn.

Thanhgỗchắnngangngườitôilàmặttrướccủachiếcgiườngtầng.Chatôi,mộtngườikhákhéotay,đãtựđóngchiếcgiườngđó.Nụcườitrênkhuônmặt,thanhchắngỗ,cáinhìntrongđôimắt:bứcảnhđónhắcrằngtôiđãtrúng

xổsốchamẹ.Cáccontôicómộtngườimẹhếtmựcyêuthươngchúngvàsẽdẫndắt

chúngmộtcáchxuấtsắctrênđườngđời,song,chúngsẽkhôngcómộtngườicha.Tôiphảichấpnhậnsựthậtđó,nhưngvôcùngđauđớn.

Tôi biết cha tôi sẽ đồng ý với các quyết định trong những tháng cuốicùngnàycủatôi.ÔngchắcsẽkhuyênnhủtôicốthuxếpổnthỏamọithứchoJai,dànhnhiềuthờigiannhấtcóthểchocáccon-nhữngđiềumàtôiđanglàm. Tôi biết ông chắc cũng sẽ hiểu ý nghĩa của việc chúng tôi dọn tớiVirginia.

Tôicũngnghĩcha tôichắcsẽnhắcnhở tôi rằngconcái -hơnmọi thứkhác–cầnbiếtlàchamẹyêuthươngchúng.Chamẹchúngkhôngcầnphảisốngmớicóthểyêuthươngchúng.

5.Thangmáyởnhàtrệt

Sựtưởngtượngcủatôinhiềukhingườikháckhócóthểhìnhdungđược.Cuốicấpphổthông,tôicómộtthôithúcphảithểhiệnnhữngýtưởngnungnấutrongđầulêncácbứctườngởphòngngủcủamình.

“Conmuốnvẽcácthứlêntườngphòngcon.”-tôixinphépchamẹ.“Nhữngthứgì?”-chamẹtôihỏi.“Nhữnggìcóýnghĩađốivớicon.”-tôinói.-“Nhữnggìconnghĩsẽrất

hay.Rồibamẹsẽthấy.”Giải thíchnhưvậylàđủvớicha tôi.Ðóchínhlàđiềutuyệtvờiởông.

Ông động viên sự sáng tạo của tôi bằngmột nụ cười khích lệ.Ông thíchquansátniềmsaymêcủatôiđơmhoakếttrái.Ônghiểutôivàhiểusựcầnthiếtđượcthểhiệnmìnhtheonhữngcáchdịthườngcủatôi.Dovậychatôinghĩcuộcphiêulưuvẽlêntườngcủatôilàmộtýtưởngthúvị.

Mẹtôithìchẳngmấythíchthú,nhưngcũngdễdãichấpthuậnkhithấytôiquáhàohứng.Bàcũngbiếtchatôithườngthắngkhitranhcãivềnhữngviệcnhưthếnày,dovậybàthấynênthỏahiệpmộtcáchhòabìnhthìhơn.

Haingàyliền,vớisựgiúpđỡcủachịTammy,vàbạntôiJackSheriff,tôiđãvẽ lênnhữngbức tườngphòngngủ.Cha tôingồiđọcbáo trongphòng,đợixemtácphẩm.Mẹtôithìđilạidọchànhlang,vôcùngsốtruột.Bàtheodõi,tìmcáchngónghiêng,nhưngchúngtôiđãcốthủởtrongphòng.Giốngnhưngườitanóitrongphim,đâylà“mộtviệcbímật.”

Chúngtôiđãvẽnhữnggì?Tôimuốnvẽmộtcôngthứcbậchailêntường.Trongmộtphươngtrình

bậchai,sốmũlớnnhấtcủaẩnsốlàbìnhphương.Làmộtcậubémêhọc,tôinghĩđólàthứxứngđángđểkỷniệm.Ngaybêncạnhcửa,tôiđãvẽ:

Jack và tôi vẽmột cửa thangmáymàu bạc thật to. Phía bên trái cửa,chúngtôivẽcácnútbấm“Lên”và“Xuống”,cònphíatrênthìvẽmộtbảngvớicácsốtầngtừmộttớisáu.Số“ba”đượcvẽchiếusáng.Chúngtôisống

trongngôinhàtrệt-chỉcómộttầng-nêntôiđãthựchiệnviệctưởngtượngrasáutầng.Nhìnlại,khônghiểusaotôikhôngvẽtámhaychíntầng?Nếutôilàngườimơướclớn,saothangmáycủatôilạidừngởtầngba?Khônghiểunổi.Có thểđó làmộtdấuhiệucủasựcânbằnggiữamơướcvà thực tiễntrongcuộcđờitôi.

Dokhảnăngmỹthuậtcóhạn,tôinghĩtốtnhấtlàvẽmọithứtheokiểuhìnhhọccơbản.Tôivẽmộttàuhỏatiễnđơngiảnvớicánhvây.Tôivẽchiếcgương của nàngBạchTuyết với dòng chữ: “Xin nhớ, nếu tôi nói với bạnrằngbạnlàngườiđẹpnhất,thìtứclàtôinóidối!”

Trêntrần,Jackvàtôiviếtdòngchữ“Tôiđangbịmắckẹttrêngácxép!”Chúngtôiviếtcácchữngượcchiều,đểtạocảmgiácnhưchúngtôiđangbịcầmtùtrênđóvàđangcàocấu,gàolakêucứu.

Vìtôithíchchơicờvua,Tammyđãvẽnhữngquâncờ(chịlàngườiduynhấttrongchúngtôicónăngkhiếuvẽ).Trongkhichịvẽnhữngquâncờ,tôivẽmộtchiếc tàungầmđangbímật lặn trongnước,bêndướichiếcgiườngtầng.Tôivẽmộtchiếckínhngắmtrồikhỏithànhgiường,đangquansáttàucủakẻthù.

TôiluônthíchthúvớicâuchuyệnvềchiếchộpcủaPandora,nênTammyvàtôivẽlạicâuchuyệntheocáchriêng.NàngPandora,trongthầnthoạiHyLạp, được trao chomột chiếchộp chứamọi tội lỗi của thếgian.Nàngđãkhôngtuânthủlệnhcấmmởhộp.Khimởnắphộpra, tội lỗiđãlantruyềnkhắpnơi.Tôiluônhướngtớikếtcụclạcquancủacâuchuyện:phầnsótlạidướiđáyhộplà“hyvọng.”DovậybêntronghộpPandoracủamình,tôiviếtchữ“Hyvọng".Jacknhìnthấyvàkhôngnénnổi,viếtthêmchữ“Bob"phíatrênchữ“Hyvọng”.Khibạnbètớithămphòngtôi,họluônphảisuynghĩtíchútđểhìnhdungtạisaolạicóchữ“Bob”ởđó.Rồiaicũngtrònmắt.

Ðó lànhữngnămcuối1970,phong tràonhảydiscođang lan tràn.Tôi

viếthàngchữ"Discotởm!”trêncửaphòng.Mẹtôithấyhơithôtục,nênmộtngày,khitôikhôngđểý,bàlấysơnxóachữ“tởm”.Ðólàthứduynhấtbàsửa.

Bạnbèđếnchơiluônấntượngvớiviệctôilàm.“Tớkhôngtinnổilàbốmẹcậuchocậuvẽnhưvậy."-bạntôithườngnói.

Thậtra,lúcđómẹtôichẳngmấythíchthú,nhưngbàđãkhônghềsơnlạicănphòng,kể cảhàngchụcnămsaukhi tôi đãđi khỏinhà.Rồi, với thờigian, phòng tôi trở thành tiêu điểmđể bà giới thiệumỗi khi có khách tớithăm.Mẹtôiđãbắtđầunhậnra:mọingườiđềuthấyđólàmộtđiềuthậthay.Vàhọcũngnghĩmẹtôithật“xịn”vìđãchophéptôilàmmộtviệcnhưvậy.

Vớinhữngaiởđâylàchamẹ,nếuconbạnmuốntôvẽcănphòngcủachúng,thìhãyvìquýmếntôi,chophépchúnglàmđiềuđó.Mọiviệcsẽtốtđẹp.Đừnglolắnglàngôinhàcủabạnsẽmấtgiá.

Tôikhôngbiết sẽcònbaonhiêu lầnvề thăm lạingôinhà tuổi thơcủamìnhnữa.Nhưngmỗilầnvềđólàmộtphầnthưởngđốivớitôi.Tôivẫnngủtrênchiếcgiường tầngdocha tôiđóng.Nhìnnhữngbức tườngkỳ thú, tôinghĩvềviệcchamẹđãchotôivẽ,vàđivàogiấcngủvớicảmgiácthậtmaymắnvàtoạinguyện.

6.Ðạttrangtháikhôngtrọnglượng

Điềuquantrọnglàcónhữngmơướccụthể.Thờitôicònhọcphổthông,nhiềuđứatrẻthíchđượctrởthànhnhàduhànhvũtrụ.Riêngtôi,từnhỏđã

biếtlàNASA[10]

sẽkhôngnhậnmình.Tôinghenóilàcácnhàduhànhvũtrụkhôngthểmangkínhcận.Ðiềuđókhôngsao.Tôichẳngmuốnthànhnhàduhànhvũtrụlắm,chỉmuốnđượcởtrạngtháinổibồngbềnh.

NASAcómộtchiếcmáybaygiúpcácnhàduhànhvũtrụthíchnghivớitrạngtháikhôngtrọnglượng.Mọingườigọinólà"Saochổinôn”dùNASAđãđặt tên chonó là “Kỳquanvô trọng lượng", nhưmột cốgắng làm lạchướngsựchúýđếnhậuquảkhóchịucủathiếtbị.

Dùmáybayđượcgọivớitêngì,thìđóvẫnlàmộtthiếtbịmáymócrấtkỳthú.NóchuyểnđộngtheohìnhcungParabol,vàtạiđỉnhcủamỗicung,bạn có khoảng haimươi lăm giây trải nghiệm cảm giác tương đương vớikhôngtrọnglượng.Khimáybaylaoxuống,bạncócảmgiácnhưđangrơitựdo,nhưnglạibịkéolại,bayvòngquanh.

Uớcmơcủatôitrởnênkhảthi,khiNASAcóchươngtrìnhchosinhviênđạihọcđăngkýcácđề tàinghiêncứu thínghiệmtrênchiếcmáybaynày.Năm2001,nhómsinhviêntrườngCarnegieMelloncủatôiđãđăngkýđềán

sửdụngthựctếảo.[11]

Khôngtrọnglượnglàmộthiệntượngđặcbiệt,khónhậnthứcđượcmộtcách thấuđáo, khi cả đời bạn sống trên trái đất.Ở trạng thái không trọnglượng,taitrong,bộphậnđiểukhiểnsựthăngbằng,sẽkhônghoàntoànđồngbộvớinhữnggìmàmắtbạnnhìn thấy.Vàkếtquả làbạnbuồnnôn.Liệuthựctếảocóthểgiúpkhắcphụcđượcđiềunày?Đólàcâuhỏitrongđềáncủachúngtôi,vàđềánđãđượcchọn.ChúngtôiđượcmờitớiTrungtâmVũtrụJohnsonởHoustonđểbaythử.

Cólẽ tôi làngườiphấnkhíchhơnbấtkỳsinhviênnàocủa tôi.Nhưngngaysauđó,tôinhậnđượctinkhôngvui:NASAtuyênbốrấtrõràngrằng,trongmọitrườnghợp,giáoviênkhôngđượcbaycùngsinhviên.

Tôivôcùngbuồnchán,nhưngkhôngvìthếmàchịubótay.Tôisẽphảitìmmộtconđườngđểđiquanhbức tườnggạchnày.Và tôiđã tìmramộtcách:vìluôncoitrọngviệcquảngbá,NASAsẽchophépmộtnhàbáođịaphươngnơisinhviêntheohọcđếnthamgiabaycùng.

TôigọiđiệnchomộtviênchứcNASAđểhỏisốmáyfax:“Anhsẽfax

cáigì chochúng tôi?”ông tahỏi.Tôigiải thích:đơn từchứccốvấn sinhviênvàđơnxinlàmnhàbáo.

“Tôisẽtháptùngsinhviêntrongvaitròmới,làmộtthànhviêncủagiớitruyềnthông.”–tôinói.

Vàôngtađáp:“Việcđókhálộliệu,anhcóthấythếkhông?”“Chắcchắnrồi.”–tôinói,vàcònhứasẽđưacácthôngtinvềthínghiệm

củachúng tôi lênmục thời sựcủacác trangweb, sẽgửiphimvềcáchoạtđộng thực tế ảo của chúng tôi tới các nhà báo chính thống khác.Tôi biếtmìnhcóthểlàmtốtđiềunày,vàđólàthươnglượngthắng-thắngchocảđôibên.

Ôngtađãchotôisốfax.Ởđâycóthêmmộtbàihọc:Hãymangcáigìđótớibànthươnglượng,bởinósẽlàmchọbạnđượcđóntiếpnhiệtthànhhơn.

Kinhnghiệmcủatôivớitrạngtháikhôngtrọnglượnglàvôcùngkỳdiệu(vàtôikhôngbịnôn).Tôicóbịngãvàbịvađậpchútít,bởikhikếtthúcgiaiđoạnhaimươilămgiây,lúctrọnglựctrởlạitrongmáybay,bạnsẽthậtsựnặnggấpđôitrọnglượngcủabạn.Bạncóthểrớtxuốngkhámạnh.Bởivậychúng tôi luôn luôn được nhắc nhở: “Đặt chân xuống!”Chắc chắn là bạnkhôngmuốnngãdậpcổrồi.

Tôichỉmuốntrôibồngbềnh…Vậy là tôi đã lênđượcchiếcmáybayđể trải nghiệm trạng tháikhông

trọnglượng–gầnbốnmươinămsaukhiướcmơđượctrôinổibồngbềnhtrởthànhmột trongnhữngmụctiêusốngcủatôi.Nócũngchứngtỏrằng,nếutìmđượcmộtkẽhở,bạnrấtcóthểtìmđượcmộtcáchđểlọtqua.

7.KhôngvàođượcLiênđoànBóngQuốcgia

Tôiyêuthíchmônbóngbầudục.Nhấtlàviệcchặncảnbóng.Tôibắtđầuchơitừnămchíntuổi,vàtráibóngđãrènluyệntôi,đãgiúphìnhthànhconngườitôinhưngàynay.MặcdùkhôngvàođượcLiênđoànBóngQuốcgia,nhưngđôikhitôinghĩ,tôiđãđạtđượcnhiềuthứhơnquaviệctheođuổiướcmơnày,màkhôngđạtđượcnó,sovớiviệctheođuổivàđạtđượcnhiềuướcmơkhác.

Sựgắnbóvớimônbóngkhởinguồnkhichatôilôikéo,thậmchíbắtépvàhòhétđểtôithamgiamộtđộibóng.Lúcđầutôihoàntoànkhôngmuốnlàmviệcđó.Tôiyếuđuối,nhútnhátvàlàđứanhỏnhấttrongđámtrẻ.NỗilolắngđãtrởthànhsựsợhãikhitôigặphuấnluyệnviênJimGraham.Ôngtolớn,caohơnmétchín,vĩđạinhưmộtbứctường.Ôngtừngchơiởvịtríhậu

vệlótcủađộiPennState[12]

vàlàngườivôcùngbảothủ.Vàxinnhấnmạnhrằng,ôngthậtsựbảothủ,vídụôngcoiviệcnémbóngvềhướngvạchcuốicủađốiphươnglàmộtlốichơimánhkhóe.

Ngày tập đầu tiên, chúng tôi đều hãi tới chết. Thêm nữa, ông khôngmangbóng theo.Mộtcậubé rốt cuộcđã thaymặt chúng tôihỏi: “Xin lỗiông,saokhôngcóbóng?”

Vàôngđãtrảlời:"Chúngtađâucầnbóng.”Tấtcảchúngtôiđềuimlặng,suynghĩvềđiềuđó.“Cóbaonhiêucầuthủtrênsânbóng?”-ônghỏichúngtôi.“Mườimộtngườimỗiđội.”-chúngtôitrảlời.-“Nhưvậytổngcộnglà

haimươihai.”“Vàbaonhiêungườichạmbóngtạimộtthờiđiểm?”“Mộtngườitrongsốđó.”“Đúng!”-ôngnói.–“Vậychúngtasẽtậpnhữnggìhaimươimốtngười

kiacần1àm.”Nền tảng.Đó làphần thưởng lớnnhấtmàhuấn luyệnviênGrahamđã

banphát cho chúng tôi.Nền tảng, nền tảng, nền tảng.Làmột giáo sưđạihọc,tôithấyđâylàbàihọcmàrấtnhiềusinhviênđãlờđi,vàchínhhọluônluôn là những người phải chịu thiệt hại.Bạn phải trau dồi nền tảng trướcnhất,bởinếukhông,bạnsẽkhônglàmnổibấtkỳmộtthứcaosiêunàokhác.

---

Huấn luyệnviênGraham rất khắtkhevới tôi.Tôi cònnhớvềmộtbàitập.“Emlàmsaihoàntoànrồi,Pausch.Quaytrởlại!Làmlại!”vàtôicốlàmđộngtácmàôngmuốn.Nhưngvẫnkhôngđủ.“Pausch!Saugiờtập,embịphạthítđất.”

Khigiảitán,mộttrợlýhuấnluyệnviênbướcđếnchỗtôi.“HuấnluyệnviênGraham“hành”emkhádữđúngkhông?”-ônghỏi.

Tôigầnnhưkhôngcònsứcđểthốtlêntiếng“vâng.”“Ðólàmộtđiềutốt.”-viêntrợlýnói.-“Khiemlàmsaimàkhôngcònai

nóivớiemmộtđiềunàonữa,thìcónghĩalàhọđãbỏem.”Bàihọcnàyđãlưulạitrongtôisuốtcuộcđời.Khibạnthấybạnlàmđiều

gì đó xấu xamà không ai thèm nói với bạn nữa, thì đó chắc chắn là chỗkhôngtốtchobạn.Cóthểbạnkhôngmuốnnghe,nhưngnhữnglờiphêbìnhthườngchobạnbiếtmọingườivẫncònyêumếnbạn,quantâmtớibạnvàmuốngiúpbạntiếnbộ.

Ngàynay,chúng tanói rấtnhiềuvềviệc tạocho trẻemlòng tự trọng.Nhưng,đókhôngphảilàthứcóthểbanphát,màlàthứphảitựrènluyệnvàpháttriển.HuấnluyệnviênGrahamkhôngchiềuchuộngchúngtôi.Lòngtựtrọng?Ôngbiếtchỉcómộtcáchđểdạytrẻtựpháttriểnphẩmchấtnày:Hãyđưachocácemmôtviệcmàcácemkhông làmnổingay, cácemsẽphảiphấnđấucật lựcchotớikhi làmđượcviệcđóvà liên tục lặp lạiquytrìnhnày.

Khihuấn luyệnviênGrahambắtđầu chúýđến tôi, tôi làmộtđứa trẻnhútnhát,khôngcókỹnănggì,thểchấtyếuđuốivàkhôngcânbằng.Nhưngôngđãgiúptôinhậnthứcđượcrằng,nếucốgắngrènluyện,thìnhữngđiềutôichưalàmđượcngàyhômnay,tôisẽlàmđượcvàongàymai.Bâygiờ,dùđãbốnmươibảytuổi,tôivẫntựhàocóthểlàmđượcđộngtácđứngbađiểmkhôngkémgìmộtcầuthủtiềnvệhạngquốcgia.

Cóthểbâygiờ,mộtngườinhưhuấnluyệnviênGrahamsẽbịgạtbỏkhỏiliênđoànthểthaothanhthiếuniên,vìôngquánghiêmkhắcvàcácbậcchamẹsẽphảnđối.

Tôinhớcómộttrận,độichúngtôichơiquádở.Lúcnghỉgiữagiờ,vìvộivãmuốnuốngnước,chúngtôiđãcùnglaotớivàgầnnhưđánhđổxônước.HuấnluyệnviênGrahamtứcgiận:“Từlúctrậnđấubắtđầusaobâygiờmớithấymọingườichuyểnđộng!”Chúng tôiđềumớimườimột tuổi, chỉbiếtđứngsữngđó,sợôngsẽtúmtừngđứa,bẻvụnbằngđôibàntayhộphápcủaông.“Nước?”-ônghét.-“Mọingườimuốnuốngnước?”Ôngnhấcbổngcáixôvàđổhếtnướcxuốngđất.

Chúngtôiđứngnhìnôngbỏđi,rồingheôngthìthầmvớimộttrợlý:“Cóthểđưanướcchotuyếnphòngngựđầu.Mấycậuđóchơiđược.”

Cầnphảinói rõmộtđiềuởđây làhuấn luyệnviênGrahamkhôngbaogiờ để bất kỳ đứa trẻ nào gặp nguy hiểm.Một lý do khiến ông vô cùngnghiêmkhắc,rènluyệnkỷluậtsắtđólàvìôngbiếtnhưthếsẽgiúpgiảmkhảnăngchấnthương.Tuynhiên,ngàythiđấuđótrờiselạnh,chúngtôilạiđềuđãđượcuốngnướctronghiệpđầu,việcàotớixônướcchỉchứngtỏchúngtôilàmộtlũnhóchiếuđộnghơnlàkhátnước.

Kểcảlànhưvậy,nếuviệctươngtựxảyravàothờibuổingàynay,chắccácbậcphụhuynhđứngbênsânđãrútđiệnthoạidiđộnggọichoủyviênliênđoànbóng,hoặcthậmchígọicholuậtsưcủahọ.

Thậtđángbuồnlàbâygiờnhiềuđứatrẻquáđượcnuôngchiều.Tôinhớlại cái cảm giác của mình suốt giờ nghỉ giải lao hôm ấy. Phải, tôi khát.Nhưnghơnthế,tôicảmthấyhổthẹn.TấtcảchúngtôiđãlàmchohuấnluyệnviênGraham thấtvọng,vàôngđã thểhiệnsự thấtvọngđó theomộtcáchkhiếnchúngtôikhôngbaogiờquênđược.Ôngđãđúng.Chúngtôiđãtỏra“nhiệttình”vớixônướchơnlàvớitrậnđấubóng.Vàviệcbịôngsỉnhụcđãcóýnghĩađốivớichúngtôi.Khitrởlạisântronghiệphai,chúngtôiđãthiđấuhếtsứccốgắng.

TuykhônggặplạihuấnluyệnviênGrahamkểtừkhitôicònlàđứatrẻmườimấytuổi,nhưnghìnhảnhcủaôngluônhiệnlêntrongtrínhớcủatôi,nhắcnhởtôiphảilàmviệccốgắnghơnmỗikhitôiđịnhđầuhàng,nhắcnhởtôiphảiphấnđấuđểhoànthiệnmìnhhơn.Ôngđãdạytôimộtbàihọcquýgiáchosuốtcảcuộcđời.

---Khichoconcáithamgiacácmônthểthao-bơilội,bóngđá,bóngbầu

dục,v.v...–phầnđôngchúngtakhôngvìmuốnchúnghọcđượcnhữngthứphứctạpcủamônthểthaođó.

Ðiềuchúngtathựcsựmuốnchúnghọcđượccònquantrọnghơnnhiều:đólàtinhthầnđồngđội,tínhkiêntrì,tinhthầnthểthao,giátrịcủasựnỗlựcvàkhảnăngđốiphóvớinghịchcảnh.Cáigiántiếphọcđượcnhưvậy,chúngtagọilà“giảđầu”.

Cóhailoạigiảđầu.Loạithứnhấtđơngiảndễthấy.Trênsânbóng,cầuthủnghiêngđầuvềmộthướng,làmchobạntưởnganhtasẽchạyvềhướngấy.Song,sauđóanhtachạytheohướngngượclại.Ðiềuđógiốngnhưmộtnhàảothuậtdùngkỹthuậtđánhlạchướng.HuấnluyệnviênGrahamthườngnhắcchúngtôiphảiquansátthắtlưngcủađốiphương."Bụnganhtachuyển

tớihướngnào,thìanhtacũngsẽchuyểntớihướngđó."-ôngnói.Loạigiảđầuthứhaiquantrọnghơnnhiều-đólàdạybạnđiềumàbạn

khônghìnhdunglàmìnhđanghọc,chotớikhibạndầnhọcđượcđiềuđó.Nếubạnlàmộtchuyêngiavềgiảđầu,mụctiêugiấukíncủabạnsẽlàđểchomọingườihọcđiềubạnmuốnhọhọc.

Loạihọcgiảđầunhưvậyvôcùngthiếtyếu,vàhuấnluyệnviênGrahamlàmộtbậcthầytronglĩnhvựcnày.

8.Bạnsẽtìmthấytôiởvần“V”

Tôisốngtrongthờiđạimáytínhvàrấtyêuthíchnó.Đượctiếpxúcvàgầngũivớiđồhọa,vớimànhìnhmáytínhvàvớisiêuxa lộ thôngtin, tôihoàntoàncóthểhìnhdungmộtthếgiớikhôngcầngiấy.

Nhưngtôiđãlớnlêntrongmộtkhungcảnhrấtkhác.Năm1960,khitôisinhra,giấylànơiđểlưutrữkiếnthức.Suốtnhững

năm1960và1970,cảgiađìnhtôiluônhâmmộtậpBáchkhoaToànthưThếgiới-nhữngbứcảnh,cờvàbảnđồcủacácnướckhácnhau: thôngtinvôcùngbổíchvềdânsố,diệntíchvànhữngnétchínhvềtừngquốcgiađãhấpdẫntôi.

TôikhôngđọctừngchữtrongtừngtậpBáchkhoaToànthư,nhưngcũngcóthửđọcqua.Tôikhâmphụccáchthứccácđềmụcđượcthuthậplạicùngnhau.Ailàngườiviếtđềmụcvềlợnđất?LàmthếnàođểcácbiêntậpviêncủaBáchkhoaToànthưgọiđiệntớivànói,“Ôngbiếtvềlợnđấtnhiềuhơntất cả mọi người khác. Ông có thể viết một đề mục cho chúng tôi đượckhông?”Rồitrongvần“Z”,aiđãchorằngmìnhđủlàmộtchuyêngiavềtộc

Zulu[13]

đểviếtđềmụcđó?ÔnghoặcbàtacóphảilàmộtngườiZulu?Chamẹ tôi sống thanhđạm.KhôngnhưnhiềungườiMỹkhác,ôngbà

khôngbaogiờmuabấtcứmộtthứgìchỉđểgâyấntượngvớingườikhác.NhưngôngbàđãrấthàilòngkhimuatậpBáchkhoaToànthưThếgiới,vàđã chimột khoản tiềnkhá lớn, tínhvào thời điểmđó.Bằngviệc làmnhưvậy,ôngbàđãchotôivàchịtôimónquàtrithứcvôgiá.Ôngbàcũngđặtmuacáctậppháthànhbổsung.Mỗinăm,mộttậpvềcácphátminhmớivàcác sựkiện thời sự lạiđến -đánh số1970,1971,1972,1973 -và tôinônnóngđợiđọcchúng.Nhữngtậpmớibaogiờcũngcócácnhãnghibổsungchocácđềmụctrongcáctậpgốctheovầnalphabet.Nhiệmvụcủatôilàgắncác nhãnnàyvào các trang thích hợp, và tôi luôn làm côngviệc nàymộtcách rất nghiêm túc.Tôi đãgiúp sắpxếpmọi thứ theo trình tự lịch sửvàkhoa học, làm thuận tiện cho bất cứ ai sẽmởnhững cuốn sách này trongtươnglai.

DoquáhâmmộBáchkhoaToànthưThếgiới,mộtướcmơtuổithơcủatôilàsẽtrởthànhngườiviếtbàichonó.Nhưngđâuphảibạncóthểgọiđiệntới trụsởcủa tậpsáchnàyởChicagovà tựđềnghị.Ngược lạiBáchkhoatoànthưThếgiớiphảibiếtvàtìmtớibạnmớiđược.

Vàinămtrướcđây,tinhaykhôngtin,cúđiệnthoạimàtôimongđợicuối

cùngcũngđãđến.Theomộtcáchnàođó,sựnghiệpcủatôitớilúcấyđãbiếntôiđúngthành

loạichuyêngiamàBáchkhoaToànthưThếgiớithấythíchhợpđểđềnghịviếtbài.Họkhôngnghĩrằngtôilàchuyêngiasốmộttrênthếgiớivềthựctếảo.Nhânvậtnàysẽrấtbậnrộnđểhọcóthểtiếpcận.Còntôi,tôiởmứcgiữa-cóuytínđủmức...nhưngkhôngquánổitiếngđểcóthểtừchốihọ.

“Ôngcómuốnviếtđềmụcmớicủachúngtôivềthựctếảo?”-họhỏi.Tôikhôngthểnóivớihọlàtôiđãđợicúđiệnthoạinàysuốtcảcuộcđời.

Tấtcảnhữnggìtôicóthểnóilà:“Vâng,tấtnhiên!”vàtôiđãviếtđềmụcđó.TôicókèmtheomộtbứcảnhchụpsinhviênCaitlinKellehercủatôiđangđộimộtthiếtbịmũthựctếảo.

Khôngcóbiêntậpviênnàohỏixemtôiđãviếtnhữnggì.TôigiảthiếtđólàcáchlàmviệccủaBáchkhoaToànthưThếgiới.Họchọnmộtchuyêngia,vàtintưởngvịchuyêngiasẽkhônglạmdụngđặcquyềnđượctrao.

TôikhôngmuaấnbảnmớinhấtcủaBáchkhoaToànthưThếgiới.Thựcra,saukhiđãđượcchọnđểtrởthànhtácgiảtrongBáchkhoaToànThưThế

giới,bâygiờtôitinrằngWikipedia[14]

lànguồnhoàntoànđủđểbạntracứuthôngtin,bởitôiđãbiếtthếnàolàkiểmtrachấtlượngcủabáchkhoatoànthư thật.Vậymà thỉnh thoảng khi ở trong thư viện cùng các con, tôi vẫnkhôngtránhkhỏiviệctìmvần“V”(“VirtualReality”)trongBáchkhoaToànthưThếgiớiđểchỉchochúngxemđềmụcmàchacủachúngđãviết.

9.Nhữngkỹnăngđểlãnhđạo

NhưbaođứatrẻMỹsinhnăm1960,mọtsáchvàsớmtinhkhôn,tôiđãdànhmột phần tuổi thơ đểmơ ước được trở thành Thuyền trưởng James

T.Kirk[15]

, người chỉ huy con tàuEnterprise[16]

. Tôi không xemmình làThuyềntrưởngPausch,nhưngtưởngtượngramộtthểgiớimàtrongđótôidầnsẽtrởthànhThuyềntrưởngKirk.

Với những đứa trẻ giàu tham vọng và có chút ít thích thú khoa học,

khôngcóthẩntượngnàolạilớnhơnJamesT.KirkcủaStarTrek[17]

.Thậtra, tôi tinmộtcáchmộtnghiêm túc rằng, tôiđã trở thànhmộtngười thầy,mộtđồngnghiệp-cóthểcảmộtngườichồng–tốthơn,bởiđãxemđãxemcáchKirkchỉhuyEnterprise.

Hãynghĩxem.Nếubạnđãcoi loạtphim truyềnhìnhnày,bạn sẽ thấyKirkkhôngphảilàngườithôngminhnhấttrêntàu.ÔngSpock,sĩquan,làngườicótrítuệvàluônlogic.TiếnsĩMcCoycótấtcảkiếnthứcyhọccủanhânloạivàonhữngnăm2260.Scottylàkỹsưtrưởng,ngườicóhiểubiếtkỹthuậtđểđiềukhiểncontàu,ngaycảkhibịngườingoàihànhtinhtấncông.

VậynhữngkỹnăngcủaKirklàgì?Tạisaoônglạilêntàuvàđượcchỉhuynó?

Câutrảlời:Ðólànhữngkỹnăngđượcgọilà“sựlãnhđạo”.Tôi đã học được rất nhiều thứqua việc nhìn cách thứcKirk làmviệc.

Ônglàđặctrưngcủamộtnhàquảnlýnăngđộng,biếtcáchđạidiệnvàphânquyền,cóniềmsaymêsángtạovàtrôngrấtđẹptrongnhữngbộđồôngmặc.Ông không bao giờ tự nhậnmình có nhiều khả năng hơn thuộc cấp.Ôngluôn thừanhậnhọ lànhữngngười thông thạonhữnggìhọđang làmtronglĩnhyựccủahọ.Nhưngônglàngườixáclậptầmnhìn,quyếtđịnhtiếngnói,vàlàngườichịutráchnhiệmvềtinhthần.Thêmnữa,Kirkcóduyêntántỉnhphụnữtrênmọihànhtinhôngtới.Bạncứtưởngtượngtôi,mộtcậubémườituổi,mangkínhcận,saymêngồixemtruyềnhìnhởnhà.MỗikhiKirkxuấthiệntrênmànhình,tôithấyôngnhưmộtvịthầnHyLạp.

Vàôngcónhữngđồchơithậtkỳdiệu!Khicònlàmộtđứatrẻ,tôibịmêhoặcbởiôngcóthểởtrênmộthànhtinhnàođóvàcómộtchiếcmáy-thiếtbịliênlạcStarTrek-đểnóichuyệnvớinhữngngườiđangởtrêntàu.Bâygiờtôicũngcómộtthiếtbịnhưvậyởtrongtúi.Aibiếtđược,chínhKirklàngườiđãchochúngtalàmquenvớiđiệnthoạidiđộng.

Vàinămtrướcđây,tôinhậnđượcmộtcúđiệnthoại(trênthiếtbịliênlạccủa tôi) của một tác giả từ Pittsburgh tên là ChipWalter. Ông cùng vớiWilliamShatner(diễnviênđóngvaiKirk)viếtmộtcuốnsáchvềviệcnhữngthànhtựukhoahọc,banđầuđượctưởngtượngtrongStarTrek,đãbáotrướcchonhữngtiếnbộcôngnghệngàynaynhưthếnào.ThuyềntrưởngKirkcómongmuốnđượctớithămphòngthínghiệmvềthựctếảocủatôiởCarnegieMellon.

UớcmơtuổithơcủatôilàtrởthànhKirk.Nhưngtôivẫncoiướcmơnàyđã trở thành hiện thực khi Shatner xuất hiện.Thật kỳ diệu được gặp thầntượngthờiniên thiếucủabạn,nhưngcònkỳdiệuhơn,khi thần tượngđếnvớibạnđểxemnhữngcôngviệckỳdiệumàbạnđangthựchiệntrongphòngthínghiệmcủamình.

CácsinhviêncùngtôilàmviệcngàyđêmđểxâydựngmộtthếgiớithựctếảogiốngnhưchiếccầucủaEnterprise.KhiShatnertới,chúngtôiđặtchiếc“mũ-màn hình” to tướng lên đầu ông. Chiếcmũ cómộtmàn hình ở bêntrong,vàkhiquayđầu,ôngcóthểtựchứngkiến,quanh360độ,nhữnghìnhảnh về con tàu cũ của ông. “Trời ơi, lại còn có cả những cánh cửa thangmáy.”-ôngnói.Vàchúngtôicòncómộtbấtngờnữachoông:còibáođộngpháttínhiệuđènđỏ.Ngaylậptức,ônghét,“chúngtađangbịtấncông!”

Shatnerlưulạibatiếng,vàđặtvôsốcâuhỏi.Mộtđồngnghiệpsaunàycónóivớitôi:“Ôngtahỏiliêntụcvàhìnhnhưvẫnchưathậtthỏamãn.”

Còntôi thìvôcũngấntượng.Kirk,ýtôi làShatner, làmộtthídụđiểnhìnhvềmộtngườibiếtrấtrõđiềumìnhkhôngbiết,sẵnsàngthúnhậnđiềuđó,vàkhôngmuốnđi,chotớikhihiểuravấnđề.Vớitôi,đólàcáchhànhxửthậtanhhùng.Tôimong,mọisinhviêncaohọcđềucótháiđộnhưvậy.

Trongquátrìnhchữatrịungthư,khiđượcthôngbáolàchỉcó4%bệnhnhânungthưtụycóthểsốngđượcnămnăm,mộtdòngtừbộphimStarTrek-SựgiậndữcủaKhan-ngaylậptứcxuấthiệntrongđầutôi.Trongphim,cáchọcviêncủađộitàugặpmộtkịchbảnđượcmôphỏngđểtập,theođó,bấtkểhọcviênlàmgì,toànđộitàusẽbịgiết.Trongphimcógiảithích,khiKirkcònlàhọcviên,ôngđãlậptrìnhlạisựmôphỏngbởi“ôngkhôngtinvàokịchbảnkhông-ai-thắng.”

Tớinay,mộtsốđồngnghiệptinhtườngđãtỏracoithườngsựmêmuộicủatôivớiStarTrek.Nhưngphảinói,ngaytừlúcđầu,nóđãrấthữuíchđốivớitôi.

Saukhibiếttinvềbệnhtìnhcủatôi,ShatnerđãgửichotôimộttấmảnhchụpôngtrongvaiKirk.Trêntấmảnhôngghi:“Tôikhôngtinvàokịchbản

không-ai-thắng.”

10.Thắnglớn

Mộttrongnhữngướcmơtuổithơcủatôilàtrởthànhchàngtraibắtmắt

vàngôngnhấttrongcôngviêngiảitríhaytronglễhộiCarnival[18]

.Thậtdễpháthiệnrachàngtraingôngnhất:anhtalàngườidạochơivới

con thúbông to lớnnhất.Khicòn làmộtcậubé, tôiđã thấy từxa,nhữngchàng traimàđầuvàngườibịchekhuấtbởinhữngcon thúbôngcực lớn.

ChẳngkểanhtalàmộtAdonis[19]

haymộtconmọtsách,nếuanhtacóconthúbôngtonhất,thìanhtalàchàngtraingôngnhấttạilễhội.

Chatôicũngcùngchungniềmtinnhưvậy.Ôngsẽcảmthấyhơitrơtrụinếu thiếumột chú gấu hoặcmột chú khỉ,mà ông vừa trúng thưởng, ngồicạnhôngtrênbánhxeđuquay.Sẵntinhthầnthiđuatronggiađình,tròchơi

Midway[20]

thường trở thànhmộtcuộcđấuxemai trongchúng tôi sẽ lấyđượcconthúlớnnhấttrongvưongquốcThúbông?

Ðãbaogiờbạnđidạoquanhmộtlễhộicarnivalvớimộtconthúbôngtotướngchưa?Bạncóquansátxemmọingườichiêmngưỡngbạnvàghentịvớibạnnhưthếnàokhông?Ðãbaogiờbạndùngmộtconthúbôngđểtántỉnhmộtngườiphụnữchưa?Tôiđãlàmnhưvậy...vàtôiđãcướiđượccôấy!

Nhữngconthúbôngvĩđạiđãrấtsớmcónghĩavớitôi.Lầnđó,khitôibatuổicònchịtôinămtuổi,chúngtôiởtrongmộtgianhàngđồchơi,vàchatôinóiôngsẽmuabấtkểmộtmónđồnàochochúngtôi,nếuchúngtôithíchnóvàđồngýsẽchơichung.Chúngtôinhìnquanh,rồicuốicùngnhìnlênvàthấy,trêngiárấtcao,mộtconthỏnhồibôngtotướng.

“Chúngconlấyconthỏ!”-chịtôinói.Cólẽđólàthứđồchơiđắttiềnnhấttronggianhàng.Nhưngchatôilà

ngườigiữlời.Dovậyôngđãmuanóchochúngtôi.Ôngthấyđólàmộtđầutưxứngđáng,bởitrongnhà,aicũngvuikhicóthêmmộtconthúbônglớn.

Khi tôi trưởng thànhvàngàycàngcónhiều thêmnhữngcon thúbônglớn,chatôinghĩcólẽtôiđãtrảtiềnmọingườiđểmualạinhữngconthúđó.Ônggiảthiếtrằngtôiđãchờnhữngngườithắnggiải,rồidúitờnămmươiđồngchoanhchàngnàođókhôngđánhgiánổiviệcmộtconthúbôngvĩđạicóthểlàmthayđổinhậnthứcvềthếgiớicủaanhtarasao.Nhưng,tôichưabaogiờtrảtiềnchonhữngconthúbông.

Vàtôichưabaogiờlừađảo.Vâng.Tôi thúnhận làcórướnngườikhichơi.Đó làcáchduynhấtđể

thắng lúc ném vòng lấy giải. Tôi có rướn người để ném vòng, nhưng tôikhônglừađảo.

Tôiđãthắnggiảinhiềulầnvớisựchứngkiếncủanhữngngườitronggiađình.

Và tôibiếtđiềuđócàng làm tăng thêmsựhoàinghi.Với tôi, cách tốtnhấtđểthắngnhữngconthúbônglàkhôngbịáplựccủakhángiảgiađình.Tôicũngkhôngmuốnbấtcứaibiếttôiphảicầnbaonhiêuthờigianđểđoạtgiải.Tínhngoancườngthìrấttrongsạch,nhưngkhônghẳnlàlúcnàocũngnênđểmọingườimụckíchbạnđãphảivấtvảnhư thếnàochomộtcôngviệc.

Tôi xin tiết lộ là có hai bímật để thắng những con thú bông vĩ đại:nhữngcánhtaydàivàmộtkhoảntiềnnhỏđểdành.Tôiđãmaymắncócảhaithứđó.

iHIHìanhtrangĐãbaogiờbạnđidạoquanhmộtlễhộicarnivalvớimộtconthúbôngbôngtotướngchưa?

Tôiđãnóivềnhữngconthúbôngcủamìnhtạibàigiảngcuốicùng,vàchomọingườixemhìnhcủachúng.Tôicó thểđoán,cử tọarấtsànhcôngnghệvàhoàinghisuynghĩ:Trongthờiđạiảnhkỹthuậtsốnày,cóthểnhữngcongấubôngchẳnghềcóthậttrongnhữngbứchìnhchụpvớitôi.Hoặccóthểtôiđãgạgẫmnhữngngườithắngcuộcchophéptôiđượcchụpảnhcùnggiảithưởngcủahọ.

Làmsaocó thể thuyếtphụcđượccử tọa rằng tôiđã thật sự thắnggiảinhữngthứnày.Ðúng,tôisẽphảichohọxemnhữngconthúbôngthật.Vàtôiđãđểmấysinhviêntừsaucánhgàbướcra,mỗingườimangtheomộtconthúbônglớnmàtôiđãthắngtrongnhữngnămqua.

Tôikhôngcòncầnnhữnggiải thưởngnàynữa.Mặcdùbiết vợ tôi rất

thíchcongấunhồibôngtôiđặtởphònglàmviệccủacôkhichúngtôimớiquennhau,nhưngbâygiờ,vớibađứacon,vợtôikhôngcònmuốncócảmộtđộiquânthúbôngchenchúctrongngôinhàmới.(Chúngđãbắtđầubịxổbông,rồiChloesẽnuốtphải.)

Tôibiết,nếugiữlạinhữngconthúbông,mộtngàynàođó,Jaisẽphải

gọiGoodwill[21]

vànói,“Hãyđếnmangchúngđi!”...hoặctệhơn,cảmthấykhôngnênlàmđiềuđó!Bởivậytôiđãquyếtđịnhtặngchúngchobạnbè.

Khinhữngconthúbôngđãđượcxếptrênbục,tôituyênbố:“Bấtkỳaimuốnnhậnmộtmónđồcủatôi,thìkhikếtthúcbàigiảng,xinmờilênnhậnmộtconthúbông;aiđếntrước,nhậntrước.”

Những con thú bông vĩ đại đã nhanh chóng tìm được nơi ởmới.Vàingàysau,tôiđượcbiết,mộttrongnhữngconthúbôngđãđượcmộtsinhviêntrườngCarnegieMellonnhậnvề.Côsinhviênđó,giốngtôi,cũngmắcbệnhungthư.Saubàigiảng,côbướclênbụcvàchọnmộtconvoilớn.Côđãcómộtconvoitrongphòng.

11.Nơihạnhphúcnhấttrêntráiđất

Năm1969,khi tôi lên tám,giađình tôi làmmộtchuyếndu lịchxuyênquốcgiađểthămDisneyland.Ðólàmộtchuyểnđirấtdài.Khitớinơi,tôiđãvôcùngkinhngạc.Đâylàkhungcảnhkỳdiệunhấtmàtôitừnggặp.

Lúcđứngxếphàngcùngnhữngđứatrẻkhácđểđợiđếnlượtchơi,tấtcảnhững gì tôi nghĩ là “Tôimong chờ tới lúc chínhmình có thể làm đượcnhữngthứthúvịnhưthếnày!”

Hai mươi năm sau, khi nhận bằng tiến sĩ về khoa học máy tính củaCarnegieMellon, tôinghĩmìnhđủkhảnăngđể làmbấtcứviệcgì,nênđãgửiđơnxinviệctớiWaltDisneyImagineering.Vàhọgửitôimấyláthưvàoloạitồitệnhấtmàtôiđãtừngnhận.Họbảođãnhậnđượcđơnxinviệccủatôi,nhưngkhôngcó“bấtcứmộtvịtrínàophùhợpvớikhảnăngcủaanh.”

Khôngcógìcả?Ðólàmộtcôngtynổitiếngvềviệcthuêhàngđộiquânđểquétđường.Disneykhôngcógìchotôi?Khôngcócảmộtcáichổi?

Rõràngđólàmộtthấtbại.Nhưngtôiđãluôngiữcâuthầnchúcủamìnhtrong tâm trí. Các bức tường gạch được dựng lên với một lý do. Chúngkhôngởđóđểloạibỏtamàđểchotamộtcơhộichứngtỏtamuốnmộtđiềugìđóghêgớmbiếtbaonhiêu.

Quay lại năm 1995, khi trở thành giáo sư tạiÐại họcVirginia, tôi đãthamgiapháttriểnmộthệthốngcótên“Thựctếảonămđôlamộtngày”.Đólàthờigianmàcácchuyêngiathựctếảonóihọphảicầnnửatriệuđôlađểcóthể làmbấtcứ thứgì.Cácđồngnghiệpvà tôiđãphát triểnmộtphiênbảnnhỏcủagaraHewlett-Packard,chungsứcxâydựngmộthệthốngthựctếảogiárẻ.Đồngnghiệptronggiớitinhọcđềuchorằngđólàmộthệthốngkhálýthú.

Khônglâusau,tôibiếttinDisneyImagineeringđanglàmmộtđềánthựctếảo.Mộtđềán tốimật,đó là tròchơiAladdinchophépngườichơicưỡimột tấm thảm thần. Tôi gọi điện tới Disney và giải thích rằng tôi làmộtchuyêngianghiêncứuvềthựctếảo,muốntìmhiểuthôngtinvềđềán.Tôirấtkiêntrì,vàđượcchuyểnhếtngườinàysangngườikhác,chotớikhiđượckếtnốivớimộtngười tên làJonSnoddy.Ông làmột Imagineer tuyệtvời,người điều hành nhómđề tài. Tôi cảm thấy như đã gọi tớiNhàTrắng vàđượcnốivớitổngthống.

Chuyện trò đượcmột lúc, tôi nói với Jon là tôi có việc tớiCalifornia.“Chúngtacóthểgặpnhauđượckhông?”(Sựthựclà,nếuôngnóiđược,thì

lýdoduynhấtđưatôiđếnCalifornialàđểgặpông.TôisẽcóthểtớitậnsaoHải vương để gặp ông!) Ông ấy đồng ý. Nếu đằng nào tôi cũng đến, thìchúngtôicóthểcùngăntrưa.

Trướckhitớigặpông,tôiđãdànhtớitámmươigiờđểchuẩnbị.TôiđãnóichuyệnvớitấtcảcácchuyêngiavềthựctếảomàtôiquenbiếtđểtraođổicácsuynghĩvàcâuhỏivềđềánDisney.Kếtquảlà,khicuốicùnggặpJon,ôngđãrấtthánphụcsựhiểubiếtcủatôi.(Thậtdễtỏralàthôngminhkhibạnthánphụcngườithôngminh.)Kếtthúcbữatrưa,tôithămdò.

“Sắptớitôicómộtsabbatical.”-tôinói.“Đólàcáigì?”-ônghỏi.Tôithấyngaytínhiệuđầutiêncủasựkhácbiệt

vănhóagiữahaikhốihànlâmvàgiảitrímàtôisẽphảiđốiđầu.Saukhinghetôigiảithíchkháiniệmsabbatical,ôngnghĩđấylàmộtý

đồhaynếutôidànhthờigiannghỉnàyđểlàmviệcvớinhómcủaông.Chúngtôithỏathuận:tôisẽtớisáutháng,làmviệcvớiđềán,vàviếtđăngmộtcôngtrìnhvềnó.Cũngkhámạohiểm,vìchưahềcótiềnlệlàImagineeringmờimộtngườitronggiớihànlâmnhưtôitớilàmviệcbêntrongmộtđềánmật.

Vấnđềcònlạilàtôicầnđượccácsếpcủamìnhchophéplàmsabbaticaltheokiểukhákỳlạnhưvậy.

MỗicâuchuyệnDisneyđềucầnđếnmộtkẻđộcác,vàvớicâuchuyệncủa tôi, kẻ đó làmột trưởngkhoaởÐại họcVirginia. “TrưởngkhoaCôntrùng”(JaiđặtchoôngcáitênnàyvìrấtthíchbộphimAnimalHouse)đãlolắngDisneysẽvắtkiệt“trítuệ”khỏiđầutôi,thứmàtheoluậtlạilàsởhữucủatrường.Ôngtaphảnđốiviệctôimuốnlàm.Tôihỏi:“Ôngcónghĩđólàmộtviệctốtkhông?”vàôngnói:“Tôikhôngbiếtliệuđócóphảilàmộtviệctốthaykhông.”Ôngđãchứngtỏ,đôikhi,nhữngbứctườnggạchkhóvượtquanhấtlạiđượclàmtừthịt.

Bởichẳngđiđượctớiđâuvớiông,tôiđãmangtrườnghợpcủamìnhtớichủnhiệmkhoaphụtráchnghiêncứu.Tôihỏiông:“Ôngcónghĩđólàmộtđiềutốtnếutôilàmviệcnày?”vàôngtrảlời:“Tôichưacóđủthôngtinđểphát biểu. Nhưng tôi biết rằngmột trong những giáo viên giỏi nhất khoađangởvănphòngcủatôivàanhtathậtsựphấnkhích.Vậyhãynóithêmchotôinghe.”

Đâylàmộtbàihọcchocácnhàquảnlý.Cảhaitrưởngkhoađềunóicũngmộtđiều:họkhôngbiếtliệulàmsabbaticalnhưvậycóphảilàmộtđiềutốthaykhông.Nhưnghãynghĩvềsựkhácbiệttrongcáchnóicủahọ!

Cuốicùng,tôiđãđượcphépthựchiệnkỳsabbaticalđó.Mộtgiấcmơcủatôiđãtrởthànhhiệnthực.Vàtôiphảithúnhận,tôi làngườikhùngrasao:

ngaykhiđếnCalifornia,tôinhảylênchiếcxemuitrầncủamìnhvàláithẳngtớitrụsởcủaImagineering.Ðólàmộtbuổitốimùahènóngnực,vàtôivặnmáystereođểnghethậttobảnnhạcTheLionKingcủaDisney.Khitôiláixequadãynhà,nhữnggiọtnướcmắtđãbắtđầuchảytrànxuốngmặt.Tôiđây rồi - phiên bản trưởng thành của cậu bé tám tuổi tròn xoe mắt ởDisneyland!Cuốicũngtôiđãđến.TôiđãlàmộtImagineer.

III.NHỮNGCUỘCPHIÊULƯU…VÀNHỮNGBÀIHỌC

12.Côngviênmởcửatới8giờtối

Cuộcphiêulưuyhọccủatôibắtđầutừmùahènăm2006,khitôithấyđaunhẹởvùngbụngtrên.Sauđó,cótriệuchứngvàngda,vàbácsĩnghitôibịbệnhviêmgan.Nhưngrồimọisựlạichứngtỏđóchỉlàmộtnghingờrấtlạcquan.Ảnhchụpcắtlớpchothấytôibịungthưtụy,vàchỉcầnmườigiâytracứutrênGoogle,tôiđãbiếtđâylàmộttintồitệtớimứcđộnào.Ungthưtụycótỷlệtửvongcaonhấttrongcácloạiungthư;mộtnửasốngườimắcbệnhsẽchếttrongvòngsáutháng,và96%sẽchếttrongvòngnămnăm.

Tôi tiếpcậnviệcchữa trịgiốngnhưđã tiếpcậnnhiều thứkhác,với tưcáchmộtnhàkhoahọc.Tôiđãđặtrấtnhiềucâuhỏiđểđượchiểubiếtnhiềuhơn,vàthấynhưmìnhđangđưaracácgiảthuyếtvàluậngiảicùngbácsĩ.Tôighiâmcácbuổitraođổivớibácsĩđểcóthểnghelạinhữnggiảithíchcủahọmộtcáchkỹcànghơnởnhà.Tôitìmnhữngcôngtrìnhítngườibiếtđếntrongcáctạpchívàmangtheotớicácbuổihẹn.Cácbácsĩthườngthôngcảm,vàđaphầnđềunghĩ tôi làmộtbệnhnhânthúvịbởiđãquantâmtớimọithứ.(Thậmchí,họcònkhôngtráchcứkhitôidẫntheongườibiệnhộ-bạnvàlàđồngnghiệpcủatôi,JessicaHodgins-tớicácbuổihẹnđểhỗtrợtinhthầnchotôivà,vớikỹnăngnghiêncứutuyệtvờicủacô,giúptracứuvàxemxétcácthôngtinyhọc.)

Tôinóivớicácbácsĩlàtôisẵnsàngchấpnhậnmọibiệnphápgiảiphẫucũngnhưuốngbấtcứthứgìtrongtủthuốccủahọ,bởitôicómộtmụctiêu:TôimuốnsốnglâunhấtcóthểchoJaivàcáccon.TrongbuổihẹnđầutiêncủatôivớibácsĩphẫuthuậtHerbZehởPittsburgh,tôinói:“Xinnóirõ.Mụctiêucủatôilàsốngvàởtrongsốbệnhnhâncủaôngmườinăm.”

Tôilàmộttrongsốrấtítbệnhnhânđượclàm“giảiphẫuWhipple”,gọitheotêncủabácsĩđãphátminhraquytrìnhphứctạpnàyvàonhữngnăm1930.Chotớinhữngnăm1970,25%sốbệnhnhânđãtửvongkhiquagiảiphẫunày.Ðếnnăm2000,nguycơtửvonggiảmxuốngcòncó5%,nếuđượcthựchiệnbởicácchuyêngianhiềukinhnghiệm.Mặcdùvậy,tôivẫnbiếtlàmìnhđangphải bước vàomột thời kỳ vô cùngkhókhăn, nhất là sau giảiphẫucòncóđợthóatrịvàxạtrịvôcùngđộchại.

Tronglầnphẫuthuật,bácsĩZehđãcắtbỏkhôngchỉcáckhốiu,màcảtúimật,mộtphầnbatụy,mộtphầnbadạdàyvàcảthướcruộtnoncủatôi.Khiphụchồisaugiảiphẫu,tôiđãchữatrịhaithángtaiTrungtâmUngthưMDAndersonởHouston,dùngnhữngliềuhóatrịliệurấtmạnhcộngvớixạtrị liều cao hàng ngày ở vùng bụng. Từ 82kg, cân nặng của tôi đã giảmxuốngchỉcòn62kg,vàcuốicùng,rấtkhókhănđểcóthểbướcđinổi.Tôi

trởvềnhàởPittsburgh,ảnhchụpcắt lớpchothấykhôngcònungthư.Tôidầnlấylạiđượcsứclực.

Đếnthángtám,tôitrởlạikhámđịnhkỳhàngquýởMDAnderson.JaivàtôibaytớiHouston,đểcácconởnhàvớimộtngườigiữtrẻ.Chúngtôiđãthuxếpchuyếnđinhưmộtkỳnghỉlãngmạn.Chúngtôitớimộtcôngviênnướcrấtlớn,vàtôiđãchơitròtrượtvántốcđộrấtthúvị.

Ngày15tháng8năm2007,mộtngàythứtư,JaivàtôitớiMDAndersonđể xemkết quả các ảnh chụp cắt lớpmới nhất với bác sĩ ung thưRobertWolff.Trongphòngkhám,mộty táhỏi tôivàicâuthôngthường.“Randy,trọng lượng của ông có thay đổi gì không? Ông vẫn dùng thuốc như cũchứ?”vớigiọnglíulovuivẻ,côytánói,“Bácsĩsẽtớikhámchoôngngay.”khibướcrakhỏiphòngvàkhépcửalại.

Phòngkhámcómáyvi tính,vàtôi thấycôytávẫnđểbệnháncủatôitrênmànhình.Tấtnhiênlàtôibiếtcáchxoaysởvớichiếcmáytính,nhưnglúcnàythìchẳngcầnlàmđiềugìđặcbiệtcả.Toànbộbiểuđồcủatôiđanghiệnlêntrướcmặt.

“Mìnhcónênxemmộtchút?”TôinóivớiJai-Tôichẳngthấybănkhoăngìvềnhữngđiềusắplàm,vìthựcra,đólàbệnháncủachínhtôi.

Tôinhìnquanhvàthấykếtquảxétnghiệmmáu.Có30chỉsốvềmáu,nhưngtôibiếtchỉsốcầnnhìn:CA19-9,đánhdấukhốiu.Khitìmthấy,chỉsốlàquácao,208.Mộtgiátrịbìnhthườngphảilàdưới37.Tôicoilạichỉsốđúngmộtgiây.

“Vậylàhết.”-tôinóivớiJai.-“Sốphậncủaanhđãđượcđịnhđoạt.”“Anhnóivậylàthếnào?”-Jaihỏi.TôinóivớicôvềchỉsốCA19-9.Jaiđãtựtìmhiểuvềchữatrịungthư

đểđủbiếtýnghĩacủaconsố208:mộtbảnántửhình.“Chẳngkhôihàigìcả.”-cônói.-“Anhđừngđùagiỡnnữa.”

Lôicácảnhchụpcắt lớp ra, tôibắtđầuđếm.“Một,hai,ba,bốn,năm,sáu,...”

TôicóthểnghethấysựhoảngsợtronggiọngcủaJai,“Ðừngnóivớiemlà anh đang đếm các khối u.” Tôi chẳng biết làm gì, chỉ tiếp tục đếm to.“Bảy,tám,chín,mười,...”Tôithấytấtcả.Ungthưđãdicănsanggan.

Jaibướctớibênmáytính,thấymọithứthậtrõràngbằngchínhmắtcủacô,rồingãvàocánhtaytôi-chúngtôicùngkhóc.Vàlúcđótôipháthiệnchẳngcókhăngiấynàoởtrongphòng.Tôivừabiếtmìnhsắpchết,vàtrongkhikhôngthểngừngsuyluậnlogictôinghĩ:“Mộtphòngkhámnhưthếnày,

vàomộtthờiđiểmnhưthếnày,cónêncómộthộpkhăngiấy?Rõràng,đâylàmộtkhiếmkhuyếttrongphụcvụ.”

Cótiếnggõcửa.BácsĩWolffbướcvàovớixấptàiliệutrongtay.NhìntừJaisangtôiđếncácảnhchụpcắtlớptrênmáytính,ôngbiếtviệcgìvừaxảyra.Tôiquyếtđịnhnóitrước.“Chúngtôiđãbiết.”-tôinói.

Lúcnày,Jaibịsốc,khócnứcnở.Tôicũngvôcùngbuồn,nhưnglạirấtấntượngvớicáchthứcbácsĩWolffđốiđầuvớitráchnhiệmcủaông.ÔngngồixuốngcạnhJaiđểanủicô.Mộtcáchtrầmtĩnh,ônggiảithíchvớiJairằngôngsẽkhôngtiếptụccốgắngđểcứumạngsốngcủatôinữa.“Nhữnggìchúngtôimuốnlàm.”-ôngnói.-“LàkéodàithờigiancònlạicủaRandyđểôngcóthểcóchấtlượngsốngcaonhất.Bởivì,trongtìnhtrạnghiệnthời,yhọckhôngcócáchgìgiúpduytrìcuộcsốngcủaôngtheođúngchukỳsốngbìnhthườngđượcnữa.”

“Đợiđã.”-Jainói.-“Cóphảibácsĩnóivớitôilàđãhếtcách?Chỉcóvậy,từchỗ‘chúngtasẽchiếnđấuvớicănbệnh’tới‘cuộcchiếnđấuđãkếtthúc’?Liệucóthểghépganđượckhông?”

Không,bácsĩnói,khônglàmđượcnữakhidicănđãxuấthiện.Ôngnóivềhóatrị liệugiảmnhẹ-điềutrịkhôngnhằmchữabệnh,màchỉđểgiảmtriệuchứng,cóthểkéodàithêmvàitháng–vàvềviệctìmcáchđểtôiđượcthoảimáivàgắnbóvớicuộcsốngtrongnhữngngàycuốicùng.

Toànbộcuộctraođổikhủngkhiếpnàylàsiêuthựcđốivớitôi.Tôicảmthấyngỡngàngvàhụthẫngchobảnthân,đặcbiệtlàchoJai-côvẫnkhôngngừngkhóc.Tôi,mộtmặt,vẫnlàRandy.TưduyKhoahọc,đangthuthậpcácdữkiệnvàhỏibác sĩ về các lựachọn.Mặtkhác, tôibịmắckẹt trongkhungcảnhlúcđó,vàbịthuhútbởicáchbácsĩWolfftruyềnđạttindữchoJai.Tôitựnghĩ:“Hãyxemônglàmđiềuđónhưthếnào.Chắcchắnlàtrướcđâyôngđãtừnglàmviệcnàynhiềulầnrồi,vàônglàmnórấttốt.Ôngđãtậpdượtrấtcẩnthận,vàmọithứvẫnrấtchânthànhvàtựnhiên.”

Tôinhớcáchôngngảlưngdựavàoghế,rồikhépmắtlạitrướckhitrảlờimộtcâuhỏi,gầnnhưlàđiềuđógiúpôngsuynghĩđượckỹlưỡnghơn.Tôingắmđiệubộcủaông,cáchôngngồibênJai.Thấynhưtáchmìnhkhỏimọithứ,tôinghĩ:“Ôngkhôngquàngtaylênvaicô.Tôihiểuvìsao.Nhưvậysẽtỏraquátựtin.Nhưngôngnghiêngngười,bàntayôngđặtlênđầugốicủacô.Ôi,ônglàmviệcnàythậtgiỏi.”

Tôimongmỗi sinh viên y khoa định theo ngành ung thư có thể đượcnhìnthấynhữnggìtôiđangthấy.TôiquansátbácsĩWolffsửdụngngôntừđểnóinhữngcâuvớiýnghĩathậttíchcực.Khichúngtôihỏi,“Cònbaolâunữa thì tôichết?”ôngđã trả lời, “Ôngcó thểcóba tới sáu thángvới sức

khỏetốt.”ĐiềunàynhắctôinhớtớithờigianởDisney.NếuhỏinhânviênDisney:“Mấygiờcôngviênđóngcửa?”Họsẽtrảlời:“Côngviênmởcửatới8giờtối.”

Theomộtcáchnàođó,tôicócảmgiác:đượcgiảithoát.Trongquanhiềuthángtrờicăngthẳng,Jaivàtôiđãchờđợixemliệucáckhốiucó,vàbaogiờthì,xuấthiệntrởlại.Lúcnàymọisựđãrõràngvớimộtđốngcáckhốiu.Sựchờđợiđãkếtthúc.Bâygiờchúngtôicóthểchuyểnsangđốiphóvớinhữngthứkếtiếp.

Kếtthúcbuổihẹn,bácsĩômhônJaivàbắttaytôi.Jaivàtôicùngbướcra,đivàohiệnthựcmớicủachúngtôi.

Rờikhỏiphòngbácsĩ,tôinghĩvềnhữnggìtôiđãnóivớiJaitrongcôngviênnước,saukhichơitròtrượtván.“Ngaycảkhicáckếtquảchụpcắtlớpngàymaicótồitệ,anhvẫnmuốnembiếtrằnganhcảmthấyrấtsungsướngvìđượcsống,đượcởđâyngàyhômnay,vớiem.Bấtkểnhậnđượctingì,anhsẽkhôngchếtkhinghenó.Anhsẽkhôngchếtngàyhômsau,hoặcngàysau đó nữa.Vậy nên hômnay, ngay bây giờ, chúng ta đang cómột ngàytuyệtđẹp.Vàanhmuốnembiếtrằnganhđangtậnhưởngnó.”

Tôinghĩvềđiềuđó,nghĩvềnụcườicủaJai.Tôiđãbiết.Đólàcáchmàtôicầnphảisốngphầncònlạicủacuộcđời

mình.

13.Ngườiđànôngtrongxemuitrần

Mộtbuổisáng,rấtlâusaukhibịchẩnđoánmắcbệnhungthư,tôinhậnđượcmộtemailcủaRobbeeKosak,phóchủtịchCarnegieMellonvềtiếnbộkhoahọc.Bàkểchotôimộtcâuchuyện.

Bànóikhiláixetừtrườngvềnhàtốihômtruớc,bàthấymộtngườiđànôngtrênmộtchiếcxemuitrần.Đólàmộtbuổitốichớmxuânấmápvàđẹptrời,ngườiđànônghạmuixevàhạthấptấtcảcửasổxe.Cánhtayôngvắtquacửabênlái,cácngóntaygõnhịptheonhạctừradio.Đầuôngcũnglắcnhịptheo,trongkhigióthổitốcquamáitóccủaông.

Robbeeđổilànxevàláisátgầnhơnchútít.Từphíabên,bàcóthểnhìnthấyngườiđànôngnởnụcườilơđãngmàaiđóchỉcóthểcókhianhtamộtmình,sungsướngthỏamãntrongnhữngsuynghĩriêngcủaanhta.Robbeeđãtựnghĩ:“Ôi,đâylàhìnhảnhthunhỏcủamộtconngườibiếttậnhuởngcáingàynàyvàthờikhắcnày.”

Chiếcxemuitrầncuốicùngđãrẽởgócđường,vàđólàlúcRobbeenhìnthấy toàn bộ khuônmặt của người đàn ông. “Ôi trời” - bà nói với chínhmình.-“ĐólàRandyPausch!”

Bàhếtsứckinhngạckhithấyhìnhảnhcủatôi.Bàbiếtchẩnđoánbệnhung thưcủa tôi làkhádữ.Và,nhưbàviết trongemail,bà rấtxúcđộngvìthấytôiđãtỏramãnnguyệnnhưthế.Trongkhoảnhkhắcriêngtưđó,hiểnnhiêntôiđãrấtphấnchấn.Robbeeviết:“Anhkhôngthểtưởngtượngđượcrằngsựthoánghiệnđócủaanhđãlàmnênmộtngàymỹmãnđốivớitôi,nóđãnhắcnhởtôi,cuộcsốngthựcchấtlànhữnggì.”

TôiđãđọclạiemailcủaRobbeenhiềulần,vàcoiđónhưmộtvònglúpphảnhồigiảhiệu.

Khônghẳnlàdễdàngđểlạcquantrongsuốtquátrìnhchữatrịungthư.Khibạncómộtcănbệnhthảmkhốc,thìthậtkhóđểbiếtđượcbạnsẽthựcsựtrảiquanhữngxúcđộngnhưthếnào.Tôingạcnhiênkhôngrõcóphảiphầnnào tôiđãđóngkịchkhicómặtnhữngngườikhác.Có thể tôiđãépmìnhphải tỏ ramạnhmẽ.Nhiềubệnhnhânung thưcảmthấybắtbuộcphải tạomộthìnhảnhdũngcảm.Cóphảitôicũnglàmnhưvậy?

NhưngRobbee đã gặp tôi trongmột khoảnh khắcmà tôi không có sựchuẩnbị.Tôimuốnnghĩ rằngbàđã thấy tôiđúng là tôi.Chắcchắnbàđãthấytôiđúngnhưtôicủabuổitốingàyhômđó.

Emailcủabàchỉlàmộtmẩutin,nhưngnócóýnghĩarấtlớnđốivớitôi.

Bàđãchotôimộtôcửasổđểtựsoichínhmình.Tôivẫnhoàntoàntíchcực.Tôivẫnbiếtcuộcsốnglàrấtđẹp.Tôivẫntốt.

14.ÔngcậuDutch[22]

Bấtkỳaiđãtừngbiếttôiđềusẽnóirằngtôiluôncóýthứcrấtrõràngvềchínhmìnhvàvềnhữngkhảnăng củamình.Tôi thườngnói nhữnggì tôinghĩvànhữnggìtôitin.Tôikhôngcónhiềukiêntrìchosựkémcỏi,thiếunănglực.

Cónhữngtínhcáchhầunhưđãgiúptôirấttốt.Nhưngđôikhi,dùcótinhaykhông, tôiđã tỏ rangạomạnvàkémlịch thiệp.Ðấy là lúcmànhữngngườicóthểgiúpbạnlấylạisựthăngbằngtrởnênvôcùngcốtyếu.

Chịtôi,Tammy,đãnhưbịđặtnhầmchỗvớicậuembiết-tuốt.Tôiluônlàngườinóichịphảilàmgì,giốngnhưthứtựsinhcủachúngtôilàmộtsựnhầmlẫnvàtôiđãhếtsứccốgắngđểsửalạiđiềuđó.

Mộtlần,khitôibảytuổivàTammychíntuổi,chúngtôicùngđợixebuýtcủatrường,vànhưthườnglệ,tôinóiluônmồm.Chịthấyđãquáđủnênlấyhộpthứcăntrưacủatôivànémvàovũngbùn…ngaylúcxebuýttới.Chịbịgọitớiphònghiệutrưởng,tronglúctôiđượcđưađếnchỗngườitrựccổngđểbàgiúprửahộpthứcăn,vứtmiếngbánhmìthấmbùnvàchotôitiềnăntrưa.

ThầyhiệutrưởngbảoTammylàôngđãgọiđiệnchomẹchúngtôi.“Tôisẽđểbàxửlýviệcnày.”-ôngnói.Khitanhọcvềnhà,mẹnói:“Mẹsẽđểbốgiảiquyếtviệcnày.”Chịtôilolắngchờđợisốphậncủachị.

Khi tanviệc trởvềnhà,bố lắngnghecâuchuyệnvàbật cười.ÔngđãkhôngtrừngphạtTammy,màlạichúcmừngchị!Tôilàđứatrẻcầnmộthộpthứcăn trưabịnémtrongvũngbùn.Tammyđãyên lòng,còn tôi thìđượcđặtvàođúngvịtrícủamình...nhưngbàihọcnàycũngchưahoàntoàncókếtquả.

ChotớikhivàođượcĐạihọcBrown

[23],tôiđãcónhữngkhảnăngnhất

địnhvàmọingườibiết là tôibiếtđiềuđó.Bạn tốtcủa tôi,ScottSherman,ngườitôigặptrongnămthứnhất,bâygiờnhớvềtôinhưmộtngười“hoàntoànthiếulịchthiệpvàrấtnhanhxúcphạmngườimớigặp.”

Thôngthường,tôikhôngbiếtmìnhđãứngxửrasao,mộtphầnbởimọiviệctỏratốtđẹp,vàthànhtíchhọctậpcủatôiluônxuấtsắc.AndyvanDam,giáosư tinhọchuyền thoạicủa trường,đãmời tôi làm trợgiảngchoông.Ônglàngườicóđòihỏicao,nổitiếngvớicáitên“AndyvanĐòiHỏi”,vàlạiquýmếntôi.Tôisaymêrấtnhiềuthứ-mộtcátínhtốt.Nhưngcũnggiốngnhiềungười,tôicónhữngđiểmmạnhmàchínhchúngcũnglạilànhữngthói

xấu.TheocáchnhìncủaAndy, tôiđãmangtrongmìnhchất liệutựhướnglỗi, tôi quá xấc xượcvà làmột kẻ đối nghịch bướngbỉnh, kém linh hoạt,luônthíchphátbiểuchínhkiến.

Mộtlần,Andyrủtôiđidạo.Ôngquàngtaylênvai tôivànói,“Randy,thậtlàmộtsựhổthẹnkhimọingườinhìnnhậncậulàngạomạn,bởiđiềuđósẽhạnchếnhữnggìcậucóthểđạtđượctrongcuộcđời.”

Cáchdùngtừcủaôngthậttuyệtvời.Thựcraôngđãnói:“Randy,cậulàmộtkẻxuẩnngốc.”Nhưngôngđãnóinótheomộtcáchđể tôidễ tiếp thuphêbìnhcủaông,lắngnghengườihùngcủatôinóicáiđiềumàtôicầnphảinghe.Cómột thành ngữ cổ, “Ông cậuDutch” ám chỉmột người cho bạnnhữngphản hồi trung thực.Thời buổi ngàynay, rất ít người bận tâm làmviệc này, do vậy thànhngữ trở nên lạc hậu, thậmchí tối nghĩa. (Và phầnthíchthúnhấtlạibởiAndychínhlàngườiDutch.)

Từkhibàigiảngcuốicùngcủatôibắtđầulantruyềntrêninternet,nhiềubạnbèđãtraođổivớitôi,gọitôilà“ThánhRandy.”Đólàcáchđểhọnhắcnhở tôi rằng đã cómột thời tôi đượcmô tả với nhiềumàu sắc hơn, theonhữngcáchrấtkhác.

Nhưngtôithíchnghĩrằngnhữngkhiếmkhuyếtcủatôithuộcvềphạmtrùxãhội,chứkhôngthuộcphạmtrùđạođức.VàtôiđãđủmaymắnkhigặpnhữngngườinhưAndy,đủquantâmđếntôiđểnóivớitôinhữngđiềuđắngngắtnhưngđángphảinghe.

15.Ðổnướclênghếxe

Mộtthờigiandài,tôimangbiệthiệu“ôngcậuchưavợ”.Nhữngnămhaimươi và bamươi tuổi, tôi không có con, và hai con của chị tôi,Chris vàLaura, đã trở thành những đứa trẻ tôi hếtmực thương yêu. Tôi thích thútrongvaicậuRandy,hàngthánghiệndiệntrongcuộcđờicủachúng,vàgiúpchúngnhìnthếgiớicủachúngtừnhữnggócnhìnmớilạ.

Tôikhôngchiềuchuộngvà làmhưchúng.Tôichỉ thử tìmcách truyềnđạtquanđiểmcủamìnhvềcuộcsống.Vàđiềunàythỉnhthoảngđãlàmchịtôiphátđiên.

Mộtlần,khoảngmườimấynămvềtrước,khiChrislênbảyvàLauralênchín,tôiđónchúngvớichiếcxeVolkswagenCabriomuitrầnmớitinhvừamua. “Phải cẩn thận trongxemới của cậuRandynhé.” - chị tôi nhắc cáccon. – “Chùi chân trước khi vào xe.Đừngnghịch các thứ.Đừng làmbẩnxe.”

Tôi lắng nghe chị, và nghĩ, theo cách nghĩ củamột ông cậu chưa vợ:“Ðâyđúnglàkiểurănbảolàmhỏngbọntrẻ.Tấtnhiênchúngcóthểlàmbẩnxetôi.Trẻnhỏlàmsaocóthểtránhđược.”Vậynêntôilàmchomọiviệctrởnêndễdànghơn.Trongkhichị tôinhắcnhởcácquy tắc, tôichậmrãimởmột lonnướcngọt,dốcngược,vàđổxuốngchiếcghếđệmbọcvảiởphíasauxe.Thôngđiệpcủatôi:conngườiquantrọnghơnđồvật.Mộtchiếcxe,kểcảquýgiánhưchiếcxemuitrầnmớicủatôi,cũngchỉlàmộtđồvật.

Khiđổ lonnướcngọt, tôiquansát thấyChrisvàLaura,miệnghá,mắttrợntròn.QuảlàcậuRandyđiênkhùng,hoàntoànchốibỏnhữngnguyêntắccủangườilớn.

Cuốicũngtôithậtmừngvìđãtướilonnướcngọtđó.Bởiđếncuốituần,Chrisbénhỏbịcảmcúmvàđãnôntungtóerakhắpghếsauxe.Cậubéđãkhôngcảmthấycólỗi.Nóđượcyênlòng,bởiđãchứngkiếntôirửatộichiếcxe,vàbiếtviệcnólàmcũngkhôngcóvấnđềgì.

Mỗikhicóbọnnhỏởcùng,chúngtôinêulênhaiquytắc:1.Khôngỷeo.2.Khôngnóivớimẹnhữngviệcchúngtôicùnglàmvớinhau.Việckhôngnóivớimẹ,đãlàmmọithứtrởthànhchuyệnmạohiểm.Kể

cảthứtrầntụccũngtrởnênthầndiệu.Hầuhếtnhữngngàycuốituần,ChrisvàLaurađềuchơiởcănhộcủatôi

và tôiđưachúng tớiChuckE.Cheese[24]

, rồichúng tôicùngnhauđidạohoặcthamquanmộtviệnbảotàng.Nhữngcuốituầnđặcbiệt,chúngtôiđếnởmộtkháchsạncóbểbơi.

Bachúngtôithíchcùngnhaulàmbánhtrứng.Chatôiluônhỏi:“Tạisaobánhtrứnglạicứphảihìnhtròn?”Tôicũnghỏiynhưthế.Vậynênchúngtôiluônlàmnhữngchiếcbánhtrứngcóhìnhnhữngconthúkỳquặc.Ởchúngcómộtsựvụngvềmàtôirấtthích,vìmỗichiếcbánhtrứnghìnhthúlàmralàmộtphépthửRorschach.ChrisvàLaurasẽnói,“Nóchẳnggiốnghìnhconthúmàchúngcháumuốn.”Nhưngđiềuđóđãchophépchúngtôinhìnnhậnbánhtrứngnhưchínhchúng,rồitưởngtượngrahìnhmộtconthú.

Tôiđã chứngkiếnLauravàChris lớn lên, trở thànhnhững thanhniêntuyệt vời. Laura bây giờ đã haimươimốt, cònChrismười chín tuổi.Giờđây,hơnlúcnàohết, tôithầmbiếtơncáccháuđãchotôicơhộitrởthànhmộtphầntuổithơcủachúng,cũngbởitôibiếtrằng,tôisẽkhôngcòncóthểlàmchacủanhữngđứa trẻ lớnhơnsáu tuổi.QuãngthờigianvớiChrisvàLauradovậymàtrởthànhvôcùngquýgiá.Cáccháuđãchotôimónquà,đượchiệndiệntrongcuộcđờicủachúng,suốttừtuổithơấu,tuổihọctròchotớilúctrườngthành.

GầnđâytôiđãyêucầucảChrisvàLauradànhchotôimộtđặcân.Saukhitôichết,tôimuốn,vàocuốituần,cáccháuđưacontôiđichơichỗnàychỗkia,làmnhữngviệcưathíchmàchúngcóthểnghĩra.Khôngcầnphảilàmđúngnhữnggìchúngtôiđãlàmcùngnhauvàcóthểđểcáccontôichủđộngđềđạt.Dylan rất thíchkhủng long.ChrisvàLauracó thểđưanó tớibảotàngkhoahọctựnhiên.Loganthíchthểthao,cáccháucóthểđưanóđi

xemSteelers[25]

.CònChloethíchkhiêuvũ.Cáccháucóthểnghĩramộtcáigìđó.

TôicũngmuốnChrisvàLauranóivớicáccon tôiđôiđiều.Thứnhất,chúngcó thểnóiđơngiản: “Bốmuốnanhchịdành thờigianvới các em,giốngnhưtrướckiabốđãdànhthờigianvớianhchị.”Tôihyvọng,cáccháucũngsẽkểchocontôiviệctôiđãcốgắngchiếnđấuvớibệnhtậtđểsốngnhưthếnào.Tôiđãđăngkýdùngphươngpháptrịliệunặngnhấtbởitôimongmuốnđượcsốnglâuchocácconcủamình.ÐólàthôngđiệptôimuốnLauravàChrissẽtruyềnđạtlại.

Cònthêmmộtđiềunữa.NếucáccontôilàmbẩnxecủaChrisvàLaura,tôimongcáccháusẽnghĩtớitôivàmỉmcười.

16.Lãngmạnbứctườnggạch

Bức tườnggạchghêgớmnhất tôi từnggặp trongđời chỉ cao chưa tới1,7mvàrấtxinhđẹp.Nóđãkhiếntôirơilệ,khiếntôiphảixemlạitoànbộcuộcđờicủamìnhvàkhiếntôiphảigọiđiệnchochatôi, trongtìnhhuốnggầnnhưtuyệtvọng,đểxinýkiếnchỉdẫn.

BứctườnggạchđólàJai.Nhưđãnóitrongbàigiảng,tôiluônkhávữngvàngđểvượtquanhững

bứctườnggạchtrongnghềnghiệpcủamình.Tôiđãkhôngnóivớicửtọavềcuộctìnhvớivợtôibởitôibiếtmìnhsẽquáxúcđộng.Nhưng,nhữnggìtôiđãnói trênbụcgiảnghoàn toàncó thểápdụngđượcchonhữngngàyđầutiênvớiJai.

“... Những bức tường gạch được dựng nên để ngăn cản những ngườichưađủđammêcháybỏng.Chúngđểngănnhữngngườikia.”Tôi làmộtchàngtraiđộcthânbamươibảytuổilúcgặpJai.Tôiđãtừngdànhnhiềuthờigianchonhữngcuộchẹnhòđầythúvịvớivàicôgái,vàrồichấmdứtkhihọmuốnđiđếnmốiquanhệnghiêmtúchơn.

Nhiềunămliền,tôikhôngcảmthấycósựthúcbáchphảixâydựnggiađình.Kểcảkhiđãtrởthànhgiáosư,đãcónhiềukhảnăngtốthơn,tôivẫnthuêmộtcănhộápmáicócầuthangthoáthiểmbênngoàivớigiá450đôlamộttháng.Ðólàmộtnơimàngaycảsinhviêncaohọccủatôicũngkhôngởvìkhôngxứngvớihọ.Nhưngvớitôithìnóhoànhảo.

Mộtngườibạnđãcólầnhỏitôi:“Cậunghĩcóloạiphụnữnàolạithíchthúkhicậumangcôtavềmộtchỗnhưthếnày?”Tôiđãtrảlời:“Loạiđứngđắn.”Nhưngđóchỉlànóiđùa.Tôilàngườihamvui,quásaymêcôngviệc,trongphòngănchỉcónhữngchiếcghếxếpbằngsắt.Chẳngcóngườiphụnữnào,kểcảloạiđứngđắn,lạimuốnổnđịnhcuộcsốngcủahọởmộtnơichốnnhưvậy.(VàkhicuốicùngJaiđếnvớitôi,côcũngchẳngmuốn.)Ðúnglàtôicómộtviệclàmtốtvàcómộttươnglaisángsủa.Nhưngkhôngcóngườiphụnữnàolạinghĩtôilàmộtôngchồnghoànhảo.

TôigặpJaimùathunăm1998,khitôiđượcmờitớithỉnhgiảngvềcôngnghệthựctếảotạiÐạihọcBắcCarolinaởChapelHill.Jai,lúcđóbamươimốttuổi,làsinhviêncaohọcvềvănhọcsosánh.CôđanglàmthêmởkhoaTinhọccủaĐạihọcBắcCarolina.Nhiệmvụcủacôlàđónkháchcủakhoa,từnhữngngườiđượcgiảiNobeltớicácnữhướngđạosinh.Ngàyhômđó,côngviệccủacôlàđóntôi.

Mùahènămtrước,Jaiđãthấytôibáocáotronghộinghịvềđồhọamáy

tínhtạiOrlando.Saunàycônóivớitôilàlúcđócôđãmuốntớigặptôiđểtựgiớithiệu,nhưngrồilạikhônglàmđiềuđó.KhibiếttinsẽlàngườiđóntiếptôikhitôitớiÐạihọcBắcCarolina,côđãvàotrangwebcủatôiđểtìmhiểuthêm.Côđãxemtấtcảcácmụcvềcôngviệcnghiêncứu,rồithấycácliênkếttớinhữngthôngtincánhân-rằngtôicócácsởthíchnhưmayvávàlàmbánhnhàgừng.Côxemtuổicủatôi,khôngthấynóigìvềvợhoặcbạngái,màtoànthấyảnhvềcáccháucủatôi.

Côhìnhdungtôihiểnnhiênlàmộttênđồngtínhkháthúvị,vàđãđủtòmòđểgọiđiệnthoạichomộtsốbạnbècủacôtronggiớitinhọc.

“CậucóbiếtgìvềRandyPauschkhông?”-côhỏi.–“Anhấycóphảilàngườiđồngtínhkhông?”

Côđược trả lời rằng tôi khôngphải người nhưvậy.Thậmchí, cô cònđượcnghetôicótiếnglàtaychơivàkhôngchịuổnđịnh(thậthay,khimộtnhàtinhọccóthểđượccoilàmột“taychơi”).

PhầnJai,côđãcướichàngngườiyêucùnghọcđạihọc,rồisaumộtthờigianngắnhaingườilydị,khôngcócon.Côrấtngạilạicónhữngmốiquanhệgắnbónghiêmtúc.

TừthờikhắcgặpJaingàyđếnBắcCarolina,tôithấymìnhnhìnngắmcôchằmchằm.Tấtnhiên,côrấtxinh,cómáitócdàituyệtđẹp,vànụcườinóilênrấtnhiềuvềcảsựnồnghậulẫntinhquáicủacô.Tôiđượcđưatớiphòngthínghiệmđểxemcácsinhviêngiớithiệuvềcácđềánthựctếảo,vàtôiđãthậtkhókhănđểtậptrungvàobấtcứcáigì,bởiJaiđangđứngbên.

Ngaylậptức,tôiđãtántỉnhcôkháquyếtliệt.Vìđâylàmôitrườngsưphạmnênánhmắttôinhìncôđãđiquáchừngmực.SaunàyJainóivớitôi:“Emkhôngbiếtcóphảianhlàmnhưvậyvớitấtcảmọingười,haylàchỉvớiem.”Hãytinrằng,tôilàmđiềuđóchỉvớicô.

Ngàyhômđó,cólúcJaingồivớitôiđểhỏivềviệcđưacácdựánphầnmềmtớiÐạihọcBắcCarolina.Khiđótôiđãthựcsựthíchcô.Buổitối,tôiphảidùngcơmcùngcácgiảngviên,nhưngtôiđãngỏlờimờicôcùngtôiđiuốngmộtchútgìđósauđấy.Côđồngý.

Tôikhôngsaotậptrungđượctrongsuốtbữatối,chỉmongtấtcảcácgiáosưhãynuốtnhanhnhanh,rồithuyếtphụcmọingườiđừngaiđặtmóntrángmiệng.Tôirờitiệmănlúc8giờ30vàgọiđiệnchoJai.

Chúngtôitớimộtquánbar,mặcdùtôikhôngphảilàngườihamrượu,vàtôinhanhchóngnhậnthấymìnhthậtsựmuốnđượcgắnbóvớingườiđànbànày.Ðángnhẽtôisẽđặtchuyếnbaysánghômsauđểvềnhà,nhưngtôinóisẽđổiýnếucôđichơicùngtôi.Côđồngý,vàchúngtôiđãcócùngnhau

mộtthờigianthậttuyệtvời.SaukhitrởvềPittsburgh,tôimờicôtớithămbằngvéthưởngmàtôicó

dobaynhiều.Rõrànglàcôcótìnhcảmvớitôi,nhưngcôsợ-cảvềtiếngtămcủatôilẫnnguycơcôsẽphảilòngtôi.

“Emsẽkhôngđến.”-côviếttrongmộtemail.-“Emđãnghĩkỹvềđiềunày,vàkhôngmuốncómộtcuộctìnhcựlyxa.Emxin1ỗi.”

Tấtnhiêntôibuồn,vàđâylàmộtbứctườnggạchmàtôinghĩmìnhcóthểchinhphụcđuợc.Tôigửichocômộttáhoahồngvàmộttấmbưuthiếpmang dòng chữ: “Mặc dù điều đó làm anh rất buồn, nhưng anh tôn trọngquyết định của em và chúc em không gì khác ngoài điều tốt đẹp nhất.Randy.”

Thậtđượcviệc.Côđãđápchuyếnbay.Phảithúnhận:tôihoặcquálãngmạnhoặcmưumẹochútít.Nhưngđúng

làtôimuốncóJaitrongcuộcđờimình.Tôiđãđemlòngyêucô,ngaycảkhicôvẫncònđangphảidòdẫmđường.

Chúngtôigặpnhauhầunhưmỗicuối tuần.MặcdùJaichẳngmấyrộnràngvớitínhthiếuýtứvàthẳngthừngcũngnhưtháiđộbiết-tuốtcủatôi,cônói tôi là người quả quyết và thẳng thắn nhấtmà cô từng gặp. Và cô đãkhuyếnkhíchnhữngđiều tốt đẹp trong tôi.Tôi thấymìnhquan tâmchămsócchosựbìnhanvàhạnhphúccủacôhơnbấtcứthúgìkhác.

Cuốicùng tôiđềnghịcôchuyển tớiPittsburgh.Tôimuốn tặngcômộtchiếcnhẫnđínhhôn,nhưngbiếtcôvẫncònlongạivàđiềuđócóthểlàmcôthayđổi.Dovậytôikhôngthúcgiụccô,vàcôđồngývớibướcmột:chuyểntớiPittsburghvàthuêmộtcănhộriêng.

Tháng tư, tôi thuxếpđểgiảngchuyênđềmột tuần liềnởÐạihọcBắcCarolina.NhưvậytôicóthểgiúpcôđónggóivàláixechuyểnđồđạccủacôlênPittsburgh.

Saukhi tôi tớiChapelHill, Jai bảo chúng tôi cầnphải nói chuyệnvớinhau.Côtỏranghiêmtranghơnbấtcứlúcnào.

“EmkhôngthểđiPittsburgh.Emxin1ỗi.”-cônói.Tôingạcnhiên,khôngrõđiềugìđãxảyratrongđầucô.Tôihỏicômột

lờigiảithích.Câutrảlờicủacô:“Ðiềuđósẽkhôngbaogiờđược.”Tôiphảibiếtlàtại

sao.“Emchỉ...”-cônói.-“Emchỉkhôngyêuanhtheocáchmàanhmuốn

emyêuanh”vàlặplạiđểnhấnmạnh:“Emkhôngyêuanh.”Tôikinhngạcvàđaukhổ.Nónhưmộtcúđấmvàolòng.Cóthểnàocô

lạithựcnghĩnhưvậy?Đólàmộttìnhhuốnglúngtúngngượngngịu.Côkhôngrõcảmxúccủa

mình thếnào.Tôi cũngkhông rõ cảmxúc của tôi ra sao.Tôi cầnphảivềkháchsạn.“Emcóthểđưaanhđihayanhnêngọimộtchiếctaxi?”

Côláixeđưatôivề,vàkhiđếnnơi, tôikéochiếctúixáchtừthùngxecủacô,cốngănnhữnggiọtnướcmắt.Nếucó thểđượcvừangạomạn, lạcquanvàhoàntoànkhốnkhổ,tấtcảcùngmộtlúc,tôinghĩtôiđãcóthểnói:“Hãyxem,anhsẽ tìmcáchđểđượchạnhphúc,vàanhthậtsựmuốnđượchạnhphúccùngvớiem,nhưngnếukhôngthểhạnhphúcvớiem,thìanhsẽtìmcáchđểhạnhphúcmàkhôngcóem.”

Ởkháchsạn,tôiđãdànhhầuhếtthờigiantrongngàyđểnóichuyệnđiệnthoạivớichamẹtôi,nóivớiôngbàvềbứctườnggạchmàtôivừahúcphải.Lờikhuyêncủaôngbàthậtlạthường.

“Conxem.”-chatôinói.-“Chakhôngcholàcôấynghĩnhưvậy.Nókhôngnhấtquánvớicáchứngxửcủacôấytừtrướctớinay.Conđãyêucầucôấynhổrễvàbỏchạyvớicon.Côấycóthểvôcùngphânvânvàsợhãi.Nếucôấykhôngyêucon,thìmọiviệccoinhưđãqua.Cònnếucôấyyêucon,thìtìnhyêusẽthắng.”

Tôihỏiýkiếnchamẹxemcầnphảilàmgì.“Cầntỏracảmthôngvàsẵnsàngtrợgiúp.”-mẹtôinói.-“Nếuyêu,con

hãytrợgiúpcôấy.”Và tôiđã làmnhưvậy.Tôigiảngchuyênđểcả tuầnđó, thường lui tới

chơiởmộtphòngngaycùngsảnhvớiphòngcủaJai.Tôighéquaphòngcômấylần,đểxemcôcóbìnhankhông.“Anhchỉmuốnxememrasao.”-tôinói.-“Nếucóđiềugìanhcóthểgiúp,thìcứnóichoanhbiết.”

Vàingàysauđó,Jaigọichotôi.“Randy,emngồiđâymànhớanh,chỉmongcóanhởbên.Nócómộtýnghĩagìđó,cóđúngvậykhông?”

Côđitớimộtnhậnthứcrõràng:sauhết,côđãyêu.Một lần nữa, chamẹ tôi lại đúng. Tình yêu đã chiến thắng.Đến cuối

tuần,JaiđãchuyểntớiPittsburgh.Nhữngbứctườnggạchởđóvớimộtlýdo:chúngchotamộtcơhộiđể

chứngtỏtamongmuốnmộtđiềugìđóghêgớmtớimứcnào.

17.Khôngphảimọichuyệnthầntiênđềukếtthúcêmđẹp

Jaivàtôilàmlễcướidướicâysồi100tuổitrongvườncủamộtlâuđài

Victorian[26]

nổi tiếngởPittsburgh.Đó làmột lễ cưới nhỏ, nhưng tôi lạithíchnhữngtuyênbốlãngmạnlớnlao,dovậymàJaivàtôiđãđồngýđểbắtđầucuộchônnhâncủachúngtôimộtcáchđặcbiệt.

Chúng tôi không rời lễ cưới trênmột chiếcxevớinhữngống lon treolủnglẳngphíasau.Chúngtôikhônglênmộtchiếcxecóngựakéo.Thayvàođó,chúngtôi lênmộtkhinhkhícầucựclớnnhiềumàusắc.Nónhấcbổngchúngtôilêncácđámmây,trongkhibạnbèvànhữngngườithânvẫytay,chúcchúngtôithượnglộbìnhan.Mộtkhoảnhkhắcthậthoànhtráng!

Khichúngtôibướclênkhinhkhícầu,Jaitươicườirạngrỡ.“ThậtgiốngnhưcâuchuyệnthầntiêntrongmộtcuốnphimcủaDisney.”-cônói.

Thế rồikhinhkhícầuvaphảimấycànhcây lúcbay lên.Khôngcóvẻquáhệtrọng,nhưngnócũnggâymộtchútluốngcuống.“Khôngvấnđềgì.”-ngườiláikhinhkhícầunói.–“Thôngthườngthìchúngtavẫnbìnhankhivướngphảimấycànhcây.”

Thôngthường?Chúng tôi xuất phát chậmmột chút so với chương trình, và người lái

khinhkhícầunóinhưvậycó thểkhókhănhơn,bởi trời sẽ tối.Vàgió lạithayđổi. “Tôikhôngđiềukhiểnnổihướngbay.Chúng ta chắcphải trôngchờvàogió.”-ôngnói.–“Nhưngmọiviệcsẽtốtthôi.”

Khinhkhí cầubayquavùngđô thịPittsburgh,bayquabay lại trênbaconsôngnổi tiếngcủa thànhphố.Đókhôngphải lànơimàkhinhkhícầumuốnđến,vàtôicóthểthấyngườiláikhálolắng.“Khôngcóchỗnàođểhạcánh.”-ôngnói,gầnnhưvớichínhmình.Rồiôngnóivớichúngtôi:“Chúngtaphảitìmchỗ.”

Cặptânhônkhôngcònthíchthúnhìnngắmphongcảnh.Tấtcảchúngtôiđềutìmkiếmmộtkhoảngđất trốngrộnglẩnquất trongkhungcảnhđôthị.Cuốicùngchúng tôi trôi tớimộtvùngngoạiô,vàkhinhkhícầunhắmtớimộtbãirộngởphíaxa.Ôngquyếtđịnhhạcánhxuốngđó.“Sẽlàmđược.”-ôngnóitrongkhibắtđầugiảmnhanhđộcao.

Tôinhìnxuốngbãiđất trống.Nótươngđốirộng,nhưngcómộtđườngtàuởgócbãi.Mắttôidõitheođườngtàuvàthấymộtđoàntàuđanglaotới.Lúcđó,tôikhôngcònlàmộtchúrểnữa.Tôiđãtrởthànhmộtkỹsư.Tôinói

vớingườiláikhinhkhícầu:“Thưaông,tôinghĩlàtôitrôngthấymộtbiếnsốởđó.”

“Mộtbiếnsố?Đócóphảilàthứmàdânmáytínhcácanhdùngđểgọimộtsựcố?”-ônghỏi.

“Vâng,đúng.Ðiềugìsẽxảyranếuchúngtavaphảiđoàntàu?”Ôngđãtrảlờimộtcáchchânthành.Chúngtôingồitronggiỏcủakhinh

khícầu,vàkhảnăngđểchiếcgiỏvaphảiđoàntàurấtthấp.Tuynhiên,chắcchắncónguycơlàphầnquảbóngkhổnglồ(gọilàphần

“vỏ”) sẽ rơi xuốngđường tàu khi chúng tôi chạmđất.Nếuđoàn tàu chạynhanhvướngvàophầnvỏbịrơi,chúngtôisẽgặpnguyhiểmkhiởbêntrongmộtchiếcgiỏbịkéolê.Trongtrườnghợpđó,bịthươngkhôngchỉlàcóthểmàcònkháchắcchắn.

“Khicáinàychạmđất,hãychạynhanhnhấtcóthể”-ngườiláikhinhkhícầunói.Ðóchẳngphảinhữnglờimàcáccôdâumuốnnghetrongngàycưới.Tómlại,JaiđãkhôngcònthấymìnhnhưmộtnàngcôngchúaDisney.Vàtôithìthấymìnhnhưmộtnhânvậttrongphimthảmhọa,nghĩxemmìnhphảicứucôdâumớicủamìnhrasaokhithiêntaiđangậpđến.

Tôinhìnvàomắtngườiláikhinhkhícầu.Tôihaydựavàongườicókinhnghiệm.Tôikhôngcónó,nênmuốnbiếtôngtarasao.Trênkhuônmặtcủaông,nhiềuhơnsựloâu,tôithấysựhoảngsợ,vàcũngthấycảsựhãihùng.TôinhìnJai.Chotớilúcnày,tôivuimừngvớicuộchônnhâncủachúngtôi.

Trong lúckhinhkhí cầu tiếp tụchạ, tôi thử tínhxemchúng tôi có thểnhảy ra khỏi chiếc giỏ nhanh như thế nào để có thể chạy thoát. Tôi hìnhdungngườiláikhinhkhícầucóthểtựlochoông,cònnếukhông,tôicũngsẽkéoJaitrướcnhất.Tôiyêucô.Cònông,tôimớichỉvừagặp.

Ngườiláikhinhkhícầuchobớtkhôngkhíra.Ôngkéotấtcảcầngạt,chỉmuốnhạxuốngthậtnhanh.Lúcđó,tốthơnlàôngchovavàomộtngôinhàgầnđóthayvìvavàođoàntàuđangchạynhanh.

Ảnhchụptrướckhichúngtôilênkhinhkhícầu.

Chiếcgiỏvarấtmạnhkhichạmđất,nảylênmấylần,rồidừnglại,gầnnhưnằmngang.Trongnháymắt,vỏkhinhkhícầuhếtkhôngkhícũngrơixuốngđất.

Thậtmaymắn,nókhôngchạmphảiđoàn tàuđangchạy.Nhiềungườitrênđườngcaotốcgầnđótrôngthấycảnhhạcánhcủachúngtôi,họdừngxevàchạytớigiúp.Thậtlàmộtcảnhngộlykỳ:Jaitrôngbộváycưới,tôitrongbộcomlê,chiếckhinhkhícầuxẹplép,vàngườiláikhinhkhicầuvừahoànhồn.

Mọi người khá huyên náo. Jack bạn tôi đã lái xe đuổi theo và dõi sátchiếckhinhkhícầu từmặtđất.Khichạy tớinơi,cậuấyvuimừngvì thấychúngtôibìnhansautrảinghiệmthậthãihùng.

Chúngtôinghỉmộtchútđểbớtcăngthẳng,nhớrằngngaycảnhữnglúcthầntiêncũngvẫncónguyhiểm,trongkhichiếckhinhkhícầuxìhơiđượcchất lên chiếc xe tải của người lái khinh khí cầu. Rồi, khi Jack định chởchúng tôivềnhà,người láikhinhkhícầu tất tảchạy tới. “Khoan,hãyđợiđã!”-ôngnói.-“Anhchịđặtgóidulịchcưới!cókèmmộtchaisâmbanh!”Ôngđưachochúng tôimộtchai sâmbanh rẻ tiền lấy từchiếcxe tải. “Xinchúcmừng!”-ôngnói.

Chúngtôimỉmcười,nói lờicámơn.Chỉ thấybóngtối trongngàyđầutiêncủahônnhân,nhưngtớilúcnàychúngtôiđãvượtqua.

18.Lucy,tôiđãvề

Mộtngàyấmáphồimớicuới,tôitảnbộtớiCarnegieMellon,cònJaiởnhà.Tôicònnhớhômấy,bởicáingàyđặcbiệtđóđãthànhnổitiếngtrongnhà chúng tôi là "Ngày JaiÐạt ThànhTíchMộtNgười Lái,Hai xeĐâmNhau.”

ChiếcminivanởtronggaracònchiếcVolkswagenmuitrầncủatôithìởtrên lối vào. Jai lái chiếcminivan ramàkhông thấy chiếcxekia đậu trênđuờng.Kếtquả:tiếngkêurăngrắcđếnliềnsauđó,boom,bam!

Nhữnggìxảyratiếptheochỉchứngtỏlàtạithờiđiểmđó,tấtcảchúngta

đềuđangsốngtrongmộtkiểuchuyệnILoveLucy[27]

.Suốtngàyhômđó,Jaibậntâmxemsẽphảigiảithíchnhưthếnàovềmọiviệckhichồngvềnhà.

Cônghĩtốtnhấtlàtạokhungcảnhthậthoànhảođểtiếtlộcáitinkhôngvuiđó.Côđãđưacảhaixevàogara, rồiđóngcửa lại.Côngọtngàohơnbìnhthườngkhitôivềtớinhà,hỏitôiđủthứvềngàylàmviệc.Côbậtnhạcnhẹ.Cônấumónăntôiưathích.Cômặcmộtchiếcáokhoácmỏng.Côlàmmọithứtốtnhấtđểthànhngườivợhoànhảo,đángyêu.

Cuốibữaăntốituyệtdiệu,cônói:“Randy,emcóđiềucầnnóivớianh.Emđãđâmmộtxevàochiếcxekia.”Tôihỏicôviệcđãxảyranhưthếnào.Tôibảocômôtảnhữngchỗhỏng.Côbảochiếcxemuitrầnbịhỏngnặngnhất,nhưngcảhaivẫnchạy tốt. “Anhcómuốn ragaraxemchúng?” - côhỏi.

“Không”-tôinói.-“Đợiăntốixongđã.”côngạcnhiên.Tôikhônggiận,cũngchẳngmấybậntâm.Ngaysauđócôđãhiểu,phảnứngrấtchừngmựccủatôibắtnguồntừcáchtôiđãđượcdạydỗ.

Saubữatối,chúngtôiraxemxe.Tôichỉnhúnvai,vàtôicóthểthấy,vớiJai,mộtngàyvớiđầyloâuđãtanbiến.“Sángmai,”-côhứa.-“Emsẽhỏixemuớctínhchữahếtbaonhiêu.”

Tôinóivớicôlàkhôngcầnthiết.Nhữngchỗhỏngvẫnchấpnhậnđược.Chamẹtôiđãdạy,xeôtôlàđểđưamìnhtừđiểmAtớiđiểmB.Chúnglànhữngvậtdụng,khôngphảilàthứthểhiệnđịavịxãhội.Vàvìvậy,tôinóivớiJailàkhôngcầnphảitusửalại.Chúngtôivẫncóthểdùngxevớicácvếttrầyxướcvàmópméo.

Jaihơisửngsốt.“Cóthậtchúngmìnhcứláikhắpnơivớichiếcxevừabẹp,vừatrầyxước?”-côhỏi.

“Ðúng.Jai,emkhôngthểchỉchấpnhậncómỗimộtphầncủaanh.”-tôinóivớicô.-“Embiếtđánhgiácáiphầncủaanhđãkhôngbựcbộibởihaichiếcxecủachúngmìnhbịhư.Nhưnglạikhôngmuốnchấpnhậnphầncònlại,rằnganhtinemkhôngcầnsửanhữngthứkhichúngvẫncònlàmđượccáiviệcchúngphảilàm.Haichiếcxevẫndùngđược,nênmìnhcứláichúngthôi.”

Điềuđócóthểhơigiễucợt.Nhưngnếuthùngráchoặcxecútkítcủabạnbịmộtvếttrầy,chắcbạnsẽkhôngmuamộtcáimới.Cóthểbởivìchúngtakhôngdùngthùngráchoặcxecútkítđểtruyềnđạtđịavịxãhộicủachúngtahoặc để phân biệt chúng ta với những người khác. Với Jai và tôi, nhữngchiếcxesứtsẹođãtrởthànhmộttuyênngôntrongcuộchônnhâncủachúngtôi.Khôngphảimọithứđềucầnsửachữa.

19.Câuchuyệnnămmới

Bất kểmọi chuyện đã tồi tệ tớimức độ nào, bạn vẫn có thể làm chochúngtồitệhơnnữa.Mặtkhác,trongkhảnăngcủamình,bạnlạithườngcóthểlàmchọchúngtốthơnlên.TôiđãhọcđượcbàihọcđótrọngđêmGiaothừanăm2001.

JaimangthaiDylanbảytháng,vàchúngtôisắpsửađónnămmới2001vớimộtbuổitốiyêntĩnhởnhà,xemmộtđĩaphimDVD.

Khibộphimvừabắtđầu,Jainói,“Emnghĩnướcốivừavỡ.”Nhưngđókhôngphảinướcối.Ðó làmáu.Trongchốc lát,máu ranhiều tớimức tôithấykhôngcònđủ thờigianđểgọixecấpcứu.BệnhviệnphụsảnMageecủaPittsburghcáchnhàchúngtôikhoảngbốnphútláixenếubấtchấpđènđỏ,vàtôiđãláinhưthế.

Vàođếnphòngcấpcứu,cácbácsĩ,ytávànhânviênbệnhviệnlậptứckhámbệnh,tiêmtruyềnvàchokhaicácgiấytờbảohiểm.Họnhanhchóngxácđịnh,nhauthaibịbongkhỏithànhdạcon,gọilà“placentaabrupta”.Vớinhau trong tình trạng hiểmnghèo như vậy, nguồn nuôi dưỡng thai nhi đãkhôngcòn.Khôngcầnphảinói,bạncũngbiếtmứcđộnghiêmtrọngnhưthếnào.SứckhỏecủaJaivàtínhmạngcủathainhiđangtrongtìnhtrạngnguykịch.

Mấytuầnliền,thaikhôngthậtyênổn.Jaikhôngthấythaiđạp.Côcũngkhôngtăngđủtrọnglượng.Dobiếtmộtđiềuquantrọnglàphảihunghăngthìmớimongnhậnđượcsựchămsócytếđúngmức,nêntôikiênquyếtđòiphảilàmthêmsiêuâmchoJai.Quađóbácsĩthấynhauthaihoạtđộngkémvàthainhikhôngpháttriểnđuợc.HọtiêmsteroidchoJaiđểkíchthíchphổithainhipháttriển.

Thậtquálo lắng.Vàtạiphòngcấpcứu,mọiviệc lạicònnghiêmtrọnghơn.

“Vợanhcónguycơsốclâmsàng.”-mộtytánói.Jaiquáhoảngsợ.Tôinhìnthấyđiềuđótrêngươngmặtcủacô.Tôicũng

sợhãi,nhưngcốgắngbìnhtĩnhđểcóthếđánhgiáđượctìnhhình.Tôiquansátxungquanh.Lúcđólà9giờtốingàyGiaothừa.Chắccác

bácsĩvàytágiỏicủabệnhviệnđãvềnghỉhết.TôiphảigiảthiếtđâylàkípB.Liệuhọcóđủtaynghềđểcứuvợcontôi?

Nhưngngaylậptức,cácbácsĩvàytáđãgâyấntượngchotôi.Nếuhọlà

kípB,thìhọthậtlàgiỏi.Họđãgiảiquyếtmọiviệcvớisựkếthợptuyệtvờigiữagấprútvàbìnhtĩnh.Họkhôngtỏrahoảnghốt.Họđiềutiếtcảmxúcnhư thểbiết rõnên làmnhữngviệcphải làmnhư thếnào là tốtnhất, từnggiâytừngphútmột.

Vàhọtoànnóinhữngđiềutíchcực.Khi Jai đượcđưavộivàophòngđểmổđẻ cấp cứu, cônóivớibác sĩ:

“Việcnàythậttệ,cóđúngkhông?”Tôikhâmphụccâutrảlờicủabàbácsĩ.Đólàcâutrảlờihoànhảocho

chúngtôivàolúcđó:“Nếuchúngtôithậtsựhoảngsợ,chúngtôiđãkhôngyêucầuanhchịkýtấtcảcáctờkhaibảohiểm,cóđúngvậykhông?”-bànóivớiJai.-“Bởinếuvậy,chúngtôiđãkhôngthểđểphíthờigian.”Bácsĩđãcólý.Tôingạcnhiênkhônghiểuđãbaonhiêulầnbàdùng“thủtụcgiấytờbệnhviện”đểlàmgiảmbớtnỗilolắngchobệnhnhân.

Trongmọi trườnghợp, lờinóicủabàđãcó ích.Sauđóbácsĩgâymêđưatôiramộtchỗriêng.

“Tốinaycóviệcchoanhlàmrồi.”-ôngnói.-“Vàanhlàngườiduynhấtcóthểlàmđượcviệcđó.Vợanhcónguycơsốclâmsàng.Nếucôấybịsốc,chúngtôivẫncóthểcứuchữa,nhưngsẽrấtkhókhăn.Dovậyanhphảigiúpgiữchocôấybìnhtĩnhlại.Anhphảigiúpgiữchocôấytỉnhtáo.”

Thườngaicũngnghĩrằngngườichồngthựcsựđóngmộtvai trò trongcáccasinhnở.“Hãy thởđi.Lạychúa.Tiếp tục thởđi.Lạychúa.”Nhưngcha tôivẫnchoviệcphụnữsinhnở thật làbuồncười,vì lúcđứaconđầu

chào đời ông đang ở bên ngoài ăn cheeseburger[28]

. Còn bây giờ thì tôiđượcgiaomộtnhiệmvụthậtcụthể.Bácsĩgâymênóikhábìnhthản,nhưngtôiđọcđượcsựcăngthẳngtronglờiyêucầucủaông.“Tôikhôngbiếtanhsẽphảinóigìvớicôấy.”-ôngnóivớitôi.-“Nhưngtôitinanhsẽlàmđược.Phảigiữchocôấybìnhtĩnh,khicôấyquásợhãi.”

HọbắtđầumổvàtôicầmtayJai,nắmchặtnhưtôicóthểnắm.Tôinhìnthấymọiviệc,cònJai thìkhông.Tôiquyếtđịnhbình tĩnhnóichoJaibiếtnhữnggìđangxảyra.Nóichocôbiếtsựthật.

Môicôđãchuyểnsangmàuxanh.Côrunkhắpngười.Tôixoađầu,rồixiếttayJaitronghaibàntaycủatôi,cốgắngmôtảcamổmộtcáchthậttrựctiếpvàlàmyênlòngcô.PhầnJai,côđãcốgắngmộtcáchghêgớmđểlắngnghe,bìnhtĩnhvàtỉnhtáo.

“Anhthấymộtembé.”-tôinói.–“Mộtembéđangra.”Quanướcmắt,côkhôngthểhỏiđượccâuhỏikhókhănnhất.Nhưngtôiđãtrảlời.“Embé

đangcửđộng.”Và rồi đứa bé, đứa con đầu lòng của chúng tôi,Dylan, cất tiếng khóc

thét.Tiếngthétnhưchưahềnghethấybaogiờ.Cáccôytámỉmcười.“Thậtlàtuyệt!”-aiđónói.Nhữngđứatrẻđẻnon,nếulúcsinhthiếukhílực,ẻolả,thìsaunàysẽgâynhiềuphiềnmuộn.Cònnhữngđứalúcsinhđãcáubẳnvàgâynhiềuầmĩ,thìsaunàysẽbiếttranhđấu.Chúngsẽpháttriểnrấtmau.

Dylannặngchưađầy1,5kg.Ðầutocỡbằngquảbóngbầudục.Điềutốtlànhlàthằngbécóthểtựthởđượcrấtkhá.

Jaiđãvượtquanhữngcơnxúcđộngvàđauđớn.Trongnụcườicủacô,tôithấycặpmôixanhđãdầntrởlạimàusắcbìnhthường.TôithậthãnhdiệnvềJai.Sưquảcảmcủacôđãlàmtôivôcùngkhâmphục.Cóphảitôiđãgiúpgiữđượccôkhỏibịsốc?Tôikhôngbiết.NhưngtôiđãcốgắngđểnóivàlàmmọithứcóthểđượcđểgiữJaivớichúngtôi.Tôiđãcốgắngđểkhônghoảngsợ.Vàchắcnhữngđiềuđóđãcótácdụng.

Dylanđượcchuyểntớikhuchămsócđặcbiệt.Tôidầnnhậnthấychamẹcủanhữngđứatrẻmớisinhđềucầnnhữngchỉbảorấtcụthểtừcácbácsĩvàytá.ỞMagee,họđãlàmmộtcôngviệcthậttuyệtvời,đồngthờitruyềnđạthaiđiềukhátráingượcnhau.Họnóivớicácôngbốbàmẹrằng:1)Concủabạnrấtđặcbiệtvàchúngtôibiếtyêucầuytếcủanólàduynhất,và2)Ðừnglolắng,chúngtôiđãchămsóccảtriệutrẻsơsinhgiốngnhưconcácbạn.

Dylanchưahềphảidùngmáythở,nhưngngàyquangày,chúngtôivẫncăngthẳnglosợsứckhỏecủathằngbécóthểxấuđi.Thậtlàcònquásớmđểcó thể hoàn toàn ănmừng cho gia đìnhmới ba-nhân-khẩu của chúng tôi.Hàngngàykhiláixetớibệnhviện,trongđầuJaivàtôiluônluôncócâuhỏimà không ai dám nói ra: “Liệu con có còn sống khi chúngmình tới nơikhông?”

Mộthôm,chúngtôitớibệnhviện,vàcáinôicủaDylanđãbiếnmất.Jaigầnnhưngãquỵvìxúcđộng.Còntimtôithìđậploạn.Tôitúmáocôytáđứnggầnnhất,vàhầunhưkhôngnóiđượccâunàochotrọnvẹn.Tôilosợđếnmứcgiọngrờirạc,đứtquãng.

“Đứatrẻ.TênPausch.Ởđâu?”Lúcđó,tôithấymìnhkiệtquệmộtcáchkhócóthểgiảithíchnổi.Tôilo

sợmìnhsẽphảibướcvàomộtchỗtốimàtừtrướctớinaychưahềđượcmờiđếnbaogiờ.

Nhưngcôytálạicười.“Ôi,concủaanhchịrấtkhỏenênchúngtôiđãchuyểncháulêntầngtrênđểnằmnôimở.”-cônói.Dylantrướcđâyđãphảinằm“nôikín”,đólàmộttừnhẹnhàngđểmôtảcáilồngnuôitrẻsinhnon.

Thở phào nhẹ nhõm, chúng tôi leo lên tầng trên, và đây Dylan, đangkhóchéttheokiểucủanóđểbướcvàotuổithơ.

SựrađờicủaDylanlàmộtnhắcnhởchotôivềcácvaimàchúngtaphảiđảmnhậntrongcuộcđời.Jaivàtôiđãcóthểlàmchomọiviệctrởnêntồitệvàđổvỡ.Côcóthểbịsốcvàquákíchđộng.CòntôicũngcóthểbịđánhgụctớimứckhôngthểgiúpíchgìchoJaitrongphòngmổ.

Quatoànbộthửtháchnày,tôinghĩkhôngbaogiờnênnóicâutráchcứ“Thậtkhôngcôngbằng”,màcứnêntiếnbước.Chúngtôibiếtcónhữngđiềucóthểlàmđểgiúpsựviệcđitheohướngtíchcựchơn...Vàchúngtôiđãlàmnhưthế.Khôngcầnphảidiễngiảinhiềubằnglời,nhưngtháiđộcủachúngtôilà,“Hãylênngựavàphi.”

20.Nămmươinăm,chưabaogiờđượcnhắctới

Saukhicha tôimấtvàonăm2006,chúng tôiđãxem lạinhữngkỷvậtcủaông.Ôngluônsốngrấttíchcực,vànhữngkỷvậtđãnóilênnhữngphiêulưucủaông.Tôitìmthấynhữngbứcảnhchụpônglúclàmộtthanhniêntrẻtrungđangchơiđànaccordion,mộtngười trungniên trong trangphụccủaSanta(ôngthíchđóngvaiSanta),vàmộtônggiàđanggiữmộtconthúbôngtolớnhơnchínhông.Trongmộtbứcảnhkhác,chụpsinhnhậtlầnthứtámmươi,ôngđangchơi trò trượtxequayvớimấy thanhniên tuổi chừngđôimươi,vàtrênkhuônmặtônglàmộtnụcườithậtrạngrỡ.

Trongsốnhữngkỷvậtcủacha,tôithấynhữngthứbíhiểmkhiếntôiphảibậtcười.Chatôicómộtbứcảnhchụpchínhông-cóvẻnhưbứcảnhđượcchụp những năm đầu 1960 -mặc áo vét, thắt cà vạt, đứng trongmột cửahàngtạphóa.Mộttayônggiơcaomộtchiếctúigiấymàunâu.Tôikhônghềbiếttrongđócóthứgì,nhưngbiếttínhcha,nêntôiđoánchắcchắnđóphảilàmộtthứgìthậtlýthú.

Saugiờlàm,thỉnhthoảngôngvẫnmangvềnhàmộtcâynếnhaymộtthứđồchơinhonhỏ,vàôngtặngchochúngtôivớisựdiễnđạthoamỹ,tạochútítkịchtính.Cáchôngtặngthườngthúvịhơnchínhmónquàcủaông.Đólàđiềumà tôiphảinghĩngay tớikhinhìn tấmảnhcha tôivớichiếc túigiấymàunâu.

Chatôicũnglưugiữhàngđốnggiấytờ.Ðólànhữngthưtừliênquantớidoanhnghiệpbảohiểmvànhữnggiấytờvềcácdựánthiệnnguyệncủaông.Rồi,lẫntrongđốnggiấytờ,chúngtôitìmthấymộtgiấykhenvề“thànhtíchanhhùng”doTưlệnhSưđoànBộbinh75traotặng.

Ngày11tháng4năm1945,đạiđộibộbinhcủachatôibịquânĐứctấncông,vàtrongnhữngnhữngđợttấncôngđầutiên,pháohạngnặngcủađịchđãsáthạitámchiếnsĩ.Theogiấykhen:“Hoàntoànkhôngquantâmtớitínhmạngbảnthân,binhnhìPauschđãxôngrakhỏinơitrúẩnđểcứucácchiếnsĩbịthươngtrongkhiđạnpháovẫnnổrấtgần.BinhnhìPauschđãthựchiệnxuấtsắcnhiệmvụchămsócytếnêntấtcảnhữngngườibịthươngđãđượcsơtánthànhcông.”

Ðểthừanhậnchiếncông,chatôi,lúcđóhaimươihaituổi,đãđượctặnghuânchươnganhhùngNgôisaoĐồng.

Trơngnămmươinămchamẹtôisốngvớinhau, tronghàngngàncuộcchuyệntròcủachavớitôi,sựviệcnàychưabaogiờđượcôngnhắctới.Vàgiờđây,vàituầnsaukhichamất,chúngtôimớiđượcbiếtvềnó.Lạithêm

mộtbàihọccủachatôivềýnghĩacủasựhysinhvàvềsứcmạnhcủalòngnhânđạo.

Chatôitrongbộquânphục

21.Jai

TôihỏiJaixemcôđãhọcđượcđiềugìtừkhitôilâmbệnh.Côbảocôcóthể viếtmột cuốn sách nhan đềHãyQuênBàiGiảngCuối cùng;ÐâyLàCâuChuyệnThật.

Vợtôilàmộtngườiphụnữmạnhmẽ.Tôingưỡngmộtínhbộctrực,chânthật, luônmuốn nói thẳngmọi điều của cô. Ngay cả lúc này, với chỉ vàithángcònlại,chúngtôivẫncốgắnggiaotiếpvớinhaunhưlàmọichuyệnvẫn thật bình thường và cuộc hôn nhân của chúng tôi vẫn sẽ còn kéo dàihàngthậpkỷnữa.Chúngtôitranhluận,chúngtôithấtvọng,cũngtứcgiận,rồilàmlànhvớinhau.

Jainói,côvẫncònphảihìnhdungxemcầnđốixửvớitôirasao,nhưngcôđãđạtđượckhánhiềutiếnbộ.

“Anh luôn làmộtnhàkhoahọc,Randy.” - cônói_ - “Anhmuốnkhoahọc?Vậyemsẽđưakhoahọcchoanh.”Trướcđây,côthườngnóivớitôilàcôcó“cảmgiác”vềmộtđiềugìđó.Cònbâygiờ,thayvàođó,cômangdữliệuđếnchotôi.

Vídụ,chúngtôidựđịnhđithămgiađìnhbênnộitrongdịpGiángsinhvừaqua,nhưngmọingườilạiđềubịcúm.Jaikhôngmuốntôivàcácconbịlâybệnh.Tôithìnghĩlàchúngtôivẫnnênđi.Rốtcuộc,tôiđâucócònnhiềucơhộiđểgặpgỡgiađìnhbêntôi.

“Chúngmìnhsẽgiữgìn,không tiếpxúcquágầnvớimọingười.” - tôinói.–“Chúngmìnhsẽkhôngsaođâu.”

Jaibiếtlàcôcầndữliệu.Côgọiđiệnchomộtngườibạnlàytávàhaibácsĩởđầuphốđểhỏiýkiến.Honóitốtnhấtkhôngnênmangmấyđứanhỏđi.“Emđãnhậnđượccácýkiếnkháchquancủanhữngysĩ,Randy.”-cônói. – “Ðây là ý kiến của họ.”Khi được cung cấp dữ liệu, tôi đành phảinhượngbộ.TôiđãcómộtchuyếnđingắnthămgiađìnhbêntôivàJaiởnhàvớicáccon.(Tôiđãkhôngbịlâybệnhcúm.)

Tôibiết làbạnsẽnghĩgì.Ðôikhi thậtkhósốngcùngnhữngnhàkhoahọckiểunhưtôi.

Jaiđốixửvớitôibằngcáchthẳngthắn.Khitôivượtrakhỏikhuônkhổ,côsẽchotôibiết.Hoặccônhắcnhởtôi:“Cóđiềugìđólàmemkhóchịu.Emchưabiếtrõđólàđiềugì.Khibiếtđược,emsẽnóivớianh.”

Ðồngthời,vớibệnhtìnhcủatôi,Jainóicôđãhọcđượccáchđểbỏqua

mộtsốthứlặtvặt.Đócũnglàđềnghịtừngườitưvấncủachúngtôi.BácsĩReisscóbiệttàigiúpcáccặpvợchồngcânbằngcuộcsốnggiađìnhkhimộtngườibịmắcbệnhhiểmnghèo.Nhữngcuộchônnhânnhưcủachúngtôirấtcầnphảitìmcáchđểđạtđược“mộttrạngtháibìnhthườngmới.”

Tôikhá làcẩu thả.Quầnáocủa tôi, sạchcũngnhưbẩn,vứt lung tungkhắpphòngngủ,vàchậurửatrongphòngtắmthìluônbịtắc.NhữngthứđólàmJaivôcùngkhóchịu.Trướckhitôibịbệnh,côthườngkêuca.Cònbâygiờ bác sĩ Reiss khuyên cô không nên để những thứ nhỏ nhặt ngáng trởchúngtôi.

Tấtnhiênlàtôiphảingănnắphơn.TôinợJaingànlờixinlỗi.CònJaithìđãthôikhôngcònnhắcnhởtôivềnhữngđiềunhỏnhặtlàmcôkhóchịunữa.Liệu chúng tôi cómuốn sốngmấy tháng cuối cùngvới nhauđể cãi vãvềviệctôikhôngtreoquầnkakilênđúngchỗ?Tấtnhiênlàkhông.Dovậy,Jaiđáquầnáocủatôivàomộtgócđểđitiếp.

Mộtngườibạncủachúng tôikhuyênJainêncómộtcuốnsổghichéphàngngày,vàJainóiđiềuđóđãgiúpíchrấttốt.Côviếtvàođónhữngđiềulàmcôbựcbộivềtôi.“Randykhôngchodĩaănvàomáyrửabát.”-mộtbuổitốicôviết.–“Anhấyđểđĩalạitrênbàn,rồiramáytínhcủaanhấy.”Côbiếtlàtôibậntâm,cầnlêninternetđểtìmkiếmcácliệuphápyhọc.Mặcdùvậy,chiếcđĩaănđểlạitrênbànlạilàmcôbựcbội.Tôikhôngthểtráchcứcô.Côviếtvềđiềuđó,cảmthấydễchịuhơn,vàchúngtôikhôngphảilạibắtđầucãivãvớinhau.

Jaicốgắngtậptrungquantâmtớicuộcsốngtừngngàymột,thayvìđểýtớinhữngđiềukhônghay.“Thậtchẳnghữuíchgìnếuchúngtacứsốngngàyhômnaymàlolắngkhiếpsợchongàyhômsau.”-cônói.

Giaothừanămnayvớigiađìnhchúngtôithậtxúcđộng,vừangọtngàovừacayđắng.NgàyấylàsinhnhậtlầnthứsáucủaDylan,nênchúngtôitổchứcănmừng.Chúngtôicũngthầmbiếtơnlàtôivẫncònsốngsótquanămmới.Nhưngchúngtôiđãkhôngdámtraođổivềconvoiởtrongphòng:Giaothừatươnglaikhôngcótôi.

Hôm đó tôi đưa Dylan đi xem bộ phim viễn tưởngMr. Magorium'sWonderEmporium,nóivềmộtnhàchếtạođồchơi.Tôicóđọcgiớithiệuvềbộphimtrênmạng,nhưngkhôngthấynóirằngMagoriumquyếtđịnhphảichết và trao xưởng chế tạo chomột người học nghề.Vậynên tôi đã ngồitrong rạp phim, còn Dylan ngồi trong lòng tôi, và khóc về cái chết củaMagorium.(Dylanchưahềbiếtgìvềbệnhtìnhcủatôi.)Nếucuộcđờicủatôilàmộtcuốnphim, thìcảnhnàycủatôivàDylansẽbịgiớiphêbìnhcoi làmộtđiềmbáo.Tuynhiên,cómộtcảnhtrongphimđãđểlạiấntượngtrong

tôi.Ngườihọcnghề(doNataliePortmanđóng)nóivớinhàchếtạođồchơi(doDustinHoffmanđóng)rằngôngkhôngthểchết,ôngphảisống.Vàôngtrảlời:“Tôiđãlàmđiềuđó.”Tốimuộnhômđó,khinămmớigầnkề,Jaicóthểthấylàtôihơichánnảnvàngãlòng.Đểcổvũtôi,côđãônlạinămquavànhắcvềnhữngđiều tuyệt vờimàchúng tôi đã làm.Chúng tôi đã cùngnhaucónhữngkỳnghỉthơmộng,chỉhaichúngtôi,màđángnhẽsẽkhôngcónếucănbệnhungthưkhôngnhắcnhởchúngtôivềsựeohẹpcủaquỹthờigiancònlại.Chúngtôiđãchứngkiếncácconlớnkhôn;ngôinhàcủachúngtôiđãtrànđầysựấmáptuyệtvờivàtìnhyêuthương.

Jaithềnguyệnsẽluônởbêntôivàcáccon.“Emcónhiềulýdođểlàmnhưvậy.Vàemsẽlàm.”-côhứa.

Jaicũngnóivớitôirằngviệccôthíchthúnhấtmỗingàylàquansáttôichơivớicáccon.Cônói,gươngmặtcủatôithậtrạngrỡkhiChloechuyệntròvớitôi.(Chloeđãmườitámthángvàcóthểnóinhữngcâubốntừ.)

DịpGiángsinh,tôilàmmộtviệcbấtngờlàtreođènlêncâythông.ThayvìbàychoDylanvàLogantreođènmộtcáchcẩnthậnvàkỹcàng,tôiđãchocácconlàmmộtcáchthậtngẫuhứng,đểtùychúngtreođènlênbấtcứchỗnàotrêncây.Chúngtôiđãquayvideocảnhtượngnhốnnháonày,vàJaibảo“khoảnhkhắckỳảo”đósẽlàmộttrongnhữngkỷniệmbênnhaumàcônângniugìngiữ.

JaiđãlêncáctrangWebdànhchobệnhnhânungthưvàgiađìnhcủahọ.Côtìmthấynhiềuthôngtinbổíchởđó,nhưngkhôngtheođuổiđượclâu.“Quánhiềubàiviếtbắtđầuđạiloại:“CuộcchiếnđấucủaBobđãkếtthúc”,“Jimđãphảibỏcuộc”,...“Emkhôngnghĩlàcóýnghĩalắmkhicứphảiđọcnhữngmẩutinnhưvậy.”-cônói.

Tuynhiên,cómộtbàiviếtđãlàmcôthứctỉnhđểhànhđộng.Đólàbàiviếtcủamộtngườiđànbàcóchồngbịungthưtụy.Họdựđịnhcómộtkỳnghỉchungcảgiađình,nhưngrồiphảitrìhoãn.Vàôngchồngđãchếttruớckhihọcóthểthựchiệnđượckỳnghỉđó.“Hãythựchiệnnhữngkỳnghỉmàbạn hằngmongmuốn.” - bà khuyên những người chăm sóc bệnh nhân. –“Hãysốngchokhoảnhkhắchiệntại.”Jainguyệnsẽlàmnhưvậy.

Jaiquenbiếtmộtsốngườiởxungquanhcũngđangchămsócngườithânmắcbệnhnany,vàcôthấyrấtbổíchkhichuyệntròvớihọ.Nếucôcầncathánđiềugìđóvềtôi,hayđểvượtquaáplựcnặngnềđangđènén,thìnhữngcuộcchuyệntrònhưvậylàmộtcứucánhtốt.

Đồngthời,Jaicốgắngtậptrungchonhữngkhoảngthờigianhạnhphúccủa chúng tôi. Khi đang yêu cô, tôi gửi hoa cho cô mỗi tuần. Tôi mangnhữngconthúbôngtớiphònglàmviệccủacô.Côthíchthúvớinhữngđiều

nhưvậy.Saunày,côbảo,cônhớvềnhữngkỷniệmcủamộtRandyLãngmạn,chúng làmcômỉmcườivàgiúpcôvượtquanhữngthờiđiểmkhủnghoảng.

Jaicũngđãthựchiệnđượcnhiềuướcmơtuổithơcủamình.Cômuốncómột con ngựa. (Việc đó chưa hề xảy ra, nhưng cô đã được cưỡi ngựa rấtnhiều.)CômuốnđếnnướcPháp.(Điềunàyđãxảyra;côđãsốngtạiPhápsuốtmộtmùahèởtrườngđạihọc.)Vàtrênhết,khicònlàmộtthiếunữ,Jaiđãmơướcmộtngàynàođócôsẽcónhữngđứaconcủamình.

TôimongcónhiềuthờigianhơnnữađểgiúpJai thựchiệnthêmnhiềuướcmơkhác.Nhưngcácconquảlàmộtướcmơđượchoàntất,vàlàniềmanủivôcùngtolớnchocảhaichúngtôi.

Khi trò chuyện với nhau về những bài họcmà Jai nhận được từ hànhtrìnhchungcủachúngtôi,cônóivềviệcchúngtôiđãtìmđượcsứcmạnhđểđứngcùngnhau,kềvaisátcánh.Côbàytỏsựthoảimáivìchúngtôicóthểchuyệntrò,tâmtìnhvớinhau.Vàrồicônóivớitôivềviệcáoquầncủatôivứtbừabãikhắpphòngrasaovànólàmcôbựcbộinhưthếnào,nhưngcôđãbỏqua.Tôibiết:TrướckhiJaibắtđầuviếtvàosổghichépcủacô,tôinợcôviệcphảisắpxếplạisựbừabộncẩuthảcủamình.Tôisẽcốgắngnhiềuhơn.ĐólàmộttrongnhữngquyếttâmcủatôitrongNămMới.

22.Sựthậtcóthểgiảicứubạn

Mới đây, tôi bị cảnh sát dừng xe ngay gần nhà ởVirginia do lái quánhanh.Tôikhôngchúý,nênđinhanhhơnmấydặmmộtgiờsovớitốcđộchophép.

“Tôicóthểxembằngláixevàgiấyđăngkýcủaanh?”-viêncảnhsáthỏitôi.Tôiđưahaithứđóchoông,vàôngthấyđịachỉPittsburghtrênbằngláixebangPennsylvaniacủatôi.

“Anhlàmgìởđây?”-viêncảnhsáthỏi.-“Anhphụcvụtrongquânđộià?”

“Không,khôngphải.”- tôi trả lời.Tôigiải thíchmìnhvừamớichuyểntớiVirginia,vàchưacóthờigianđểđăngkýlại.

“Vậysaoanhlạichuyểnvềđây?”Ôngtađãđặtmộtcâuhỏitrựctiếp.Khôngcầnsuynghĩnhiều,tôiđưara

mộtcâutrảlờitrựctiếp.“Ồ,thưaôngcảnhsát.”-tôinói.-“Bởiôngđãhỏi,nên tôixin trả lời, tôibịung thưgiaiđoạncuối.Tôi chỉ cònvài thángđểsống,nênchúngtôiđãchuyểnvềđâyđểgầnvớigiađìnhbênvợtôi.”

Viêncảnhsátngẩngđầuliếcnhìntôi.“Vậyraanhbịungthư.”-ôngnóitỉnhqueo.Ôngđangcốgắnghìnhdungvềtôi.Cóthậtlàtôisắpchết?Haylàtôinóidối?Ôngnhìntôikhálâu.“Anhbiếtkhông,vớimộtngườichỉcònvàithángđểsống,thìanhthậtsựtrôngrấtkhỏemạnh.”

Hiểnnhiênlàôngtađangnghĩ:“Hoặctaynàybịpmình,hoặclàynóisựthật.Nhưngmìnhkhông có cách gì để biết nổi.”Thật chẳngdễ dàng choông,bởiôngđangcốgắnglàmmộtviệcgầnnhưkhôngthể.Ôngđangthửthẩmtrasựchínhtrựccủatôimàkhôngmuốnbảotôilàtaynóidối.Vàdovậyôngđãthúcéptôiphảichứngminhrằngtôitrungthực.Tôicóthểlàmđiềuđónhưthếnào?

“Vâng.Tôibiếtlàtôitrôngkhákhỏemạnh.Ðiềuđóthậtmỉamai.Bênngoàitrôngtôikhôngđếnnỗinào,nhưngcáckhốiuthìởbêntrong.”Rồi,chẳnghiểucáigìxuikhiến,tôivénáolên,đểhởranhữngvếtsẹomổ.

Viêncảnhsátnhìnnhữngvếtsẹocủatôi.Ôngnhìnvàomắttôi.Tôicóthểthấytrênnétmặtcủaông:Ôngbiếtmìnhđangnóichuyệnvớimộtngườisắpchết.Vàdùtôicólàngườitrângtráonhấtmàôngđãtừngdừngxe,thìôngcũngchẳngmuốngây thêmphiềnhàcho tôinữa.Ôngđưa lạigiấy tờchotôi.“Xinanhlàmơn.”-ôngtanói.-“Từnayhãyđichậmchậmlại.”

Vậy làcái sự thậtkhủngkhiếpkiađãcứu tôi.Khiông ta rảobướcvềphíaxecảnhsát,tôiđãnhậnrađiềunày.Tôichưahềlàmộttrongnhũngcôgái tóc vàng xinh đẹp có thể nhướng cặp lôngmi để thoát các giấy phạt.Nhưnghômđó,tôiđãláixevềnhà,vớitốcđộvừaphải,vàtôiđãmỉmcườinhưmộtnữhoàngsắcđẹp.

IVCHẮPCÁNHCHONHỮNGƯỚCMƠCỦANGƯỜIKHÁC

23.Tôiđangđituầntrăngmật,nhưngnếubạncầntôi…

Mộthôm,Jaibảotôiđimuamấythứđồtạpphẩm.Saukhiđãtìmđượctấtcảcácthứtrongdanhsách,tôinghĩsẽrakhỏicửahàngnhanhhơnnếudùngcửatựquétgiáhàng.Tôiquẹtthẻtíndụngvàomáy,rồitheochỉdẫn,tựquétgiácácđồmua.Máybípbípvàbáotôitrảsốtiền16,55đôla,nhưnglạikhônginrahóađơn.Vậynêntôiquẹtlạithẻtíndụngvàquétlạigiácácthứđãmua.

Ngaysauđó,máyinrahaihóađơn.Máyđãtínhtiềntôihailần.Lúcđó,tôiphảiđưaramộtquyếtđịnh.Tôicóthểtìmgặpngườiquảnlý,

ôngtasẽnghelờigiảithíchcủatôi,điềnmộttờkhai,rồimangthẻtíndụngcủatôitớimáycủaôngđểbỏđimộtlầntínhtiền16,55đôla.Tấtcảnhữngviệcrắcrốiđósẽkéodàimười,thậmchỉmườilămphút.Vàviệcđóđốivớitôichẳngthúvịchútxíunào.

Vớiquỹthờigianngắnngủicủatôi,liệutôicónêndànhnhữngphútquýgiánhưvậyđểlấylạichútíttiền?Rấtkhôngnên.Liệutôicókhảnăngđểtrảthừa16,55đôla?Tôicóthể.Vậynêntôirakhỏicửahàng,vuisướnghơnvìcómườilămphútthayvìmườisáuđôla.

Suốtđời tôi, tôi luôný thứcrằngthờigianlàhữuhạn.Tôi thúnhậnlàmình hơi quá lôgic về một đống thứ, nhưng tôi tin chắc rằng một trongnhữngviệclàmhợplýcủatôilàđãcốgắngquảnlýquỹthờigiansaochothật tốt.Tôiđãnóivềviệcquản lý thờigianchosinhviêncủa tôi.Tôiđãgiảngnhữngbàigiảngvềđềtàinày.Vàbởitôilàmđiềuđórấttốt,tôithậtsựcảmthấyđãcóthểthựchiệnđượckhánhiềuviệctrongcuộcđờitươngđốingắnngủicủamình.

Ðâylànhữngđiềutôibiết:Thờigiancầnphảiđượcquảnlýmộtcáchrõràng,giốngnhưtiềnbạc.Sinhviêncủatôithườngngạcnhiênvềcáimàhọgọilà“ChủnghĩaPausch.”Khinhắcnhởsinhviênkhôngnêndànhthờigian cho những chi tiết không cần thiết, tôi nói với họ: “Dù bạn có đánhbónggầnlancanđếnđâuđinữa,thìcũngchẳngthêmđượcchútíchgì.”

Bạn luôn có thể thay đổi kế hoạch, nhưng chỉ khi bạn cómột kếhoạch.Tôilàngườirấtủnghộchodanhsáchviệc-cần-làm.Nógiúptachiacuộc đời thành những bước nhỏ. Tôi đã từng ghi “lấy hợp đồng vĩnh

viễn[29]

”vàodanhsáchviệc-cần-làmcủatôi.Đólàđiềuấutrĩ.Danhsáchviệc-cần-làm chỉ có ý nghĩa khi chia các nhiệm vụ thành các bước nhỏ.

GiốngnhưkhitôicổvũLogandọndẹpphòngcủanóbằngcáchbảonónhặtxếptừngthứmộtmỗilần.

Hãytựhỏi:Bạncósửdụngthờigiancủabạnvàonhữngviệccóýnghĩakhông?Bạncóthểcónhiềumụcđích,mụctiêuvàquantâm.Chúngcóđángđểbạntheođuổikhông?TôiđãgiữtừkhálâumộtbàicắtratừmộttờbáođịaphươngởRoanoke,Virginia.Bàibáoviếtvềmộtphụnữmangthaiđãđệđơnkiệnmộtcôngtyxâydựng.Bàlolắnglàtiếngồncủabúakhoansẽlàmtổnthươngđứatrẻchưasinhcủabà.Nhưnghãyxem:Trongbứcảnh,ngườiphụnữnàycầmmộtđiếuthuốclá.Nếuquantâmtớiđứaconchưasinhcủamình,thìtốthơnhết,bànêndànhthờigianđikiệnnhữngchiếcbúakhoanđểcaithuốclá.

Thiếtlậpmộthệthốnglưutrữtốt.KhitôinóivớiJailàtôimuốncómộtchỗtrongnhàđểlưutrữgiấytờtheothứtựvầnchữcái,côbảotôiquárắcrối.Tôinóivớicô:“Sắpxếpmọithứmộtcáchtrậttựtốthơnnhiềusovớiviệcchạytìmkhắpnhàrồikêu,‘embiếtnómàuxanhvàembiếtlàemcầmnókhiđangăncáigìđó’.”

Hãycânnhắcviệcdùngđiệnthoại.Tôi sống trongnềnvănhóaphảidànhkhánhiềuthờigianđểđợiđiệnthoạivànghecâu“Cuộcgọicủabạnrấtquantrọngvớichúngtôi.”Ðiềunàycũnggiốngviệcmộtchàngtraitátvàomặtmột cô gái ngay buổi hẹn hò đầu tiên và nói, “Anh thật sự yêu em.”Vâng,đó làcáchdịchvụkháchhàngđuơng thờihoạtđộng.Và tôikhôngchấpnhậnnó.Tôiluônđảmbảokhôngbaogiờphảichờđợivớiđiệnthoạiápbên tai.Tôi luôndùng loa,nhưvậy tay tôivẫnhoàn toàn tựdođể làmnhữngviệckhác.

Tôi cũng sưu tầmnhữngkỹ thuật để cắt ngắn các cuộcgọikhôngcầnthiết.Nếuđangngồitrongkhinóiđiệnthoại,tôikhôngbaogiờgácchânlên.Thựcra,khinóiđiệnthoại,bạnđứngthìtốthơn;khiđóbạnsẽcóxuhướngnói nhanh gọn hơn. Tôi cũng thích để trong tầmmắt trên bàn thứmà tôimuốnlàm,nhưvậytôisẽbịthúcgiụcđểkếtthúcnhanhcuộcnóichuyện.

Saunhiềunăm,tôithulượmđượcmộtsốmẹokhácvềđiệnthoại.Bạnmuốndứtđiểmnhanhgọnvớinhữngcúgọiquảngcáo?Hãytắtmáytrongkhibạnđangnóivàhọđangnghe.Họsẽnghĩlàđườngdâycủabạnbịtrụctrặc,vàchuyểnsanggọichongười tiếp theo.Bạnmuốn làmmộtcuộcgọingắnchomộtngườinàođó?Hãygọihọlúc11giờ55phútsáng,ngaytrướcgiờăntrưa.Họsẽnóinhanh.Bạncóthểtưởnglàbạnthúvị,nhưngthậtrabạnkhôngthúvịhơnbữaăntrưacủahọ.

Ủythác.Làmộtgiáosư,tôisớmhọcđượcmộtđiềurằngtôicóthểtintưởngvàonhữngsinhviênmườichíntuổi,thôngminh,vớinhữngchiếcchìa

khóađểbuớcvàovươngquốccủatôi,vàtronghầuhếtmọitrườnghợp,họrấtcótráchnhiệmvàgâyấntượngtốt.Khôngbaogiờlàsớmkhiủythác.Congáitôi,Chloe,mớichỉmườitámthángtuổi,nhưnghaitrongsốnhữngbứcảnhtôithíchnhấtchụpconbéngồitrongtaytôi.Trongbứcảnhđầu,tôicầmchaisữachoconbú.Trongbức thứhai, tôiđãủy tháccôngviệcchocon.Chloetrôngrấtthỏamãn.Tôicũngvậy.

Phảinghỉngơi.Khôngphải lànghỉngơi thật sự,nếubạnvẫn tiếp tụcđọcemailhoặcgọiđiệnthoạiđểnghelờinhắn.KhiJaivàtôiđinghỉtuầntrăngmật,chúngtôimuốnđượcyêntĩnhmộtmình.Nhưngsếplạithấytôicầnthôngbáocáchđểmọingườicóthểliênlạcđượcvớitôi.Tôiđểlạitinnhắnnhưsau:

“Xinchào,đâylàRandy.Tôiđợitớilúcbamươichíntuổimớicướivợ,vậynênvợtôivàtôiđinghỉmộttháng.Tôihyvọngbạnkhôngcóvấnđềgìvớiviệcnày.Nhưngsếpcủatôithìcó.Dovậytôiphảinhắnlạicáchđểbạncóthểliênlạcđượcvớitôi.”Kếđó,tôinóitêncủabốmẹJaivàthànhphốnơihọsống.“Nếubạngọitổngđài,bạnsẽcósốđiệnthoạicủahọ.Vànếubạncóthểthuyếtphụcđượcbốmẹvợcủatôirằngsựkhẩncấpcủabạnlàxứngđángđểngắtđoạntuầntrăngmậtcủacôcongáiduynhấtcủahọ,thìbạnsẽnhậnđượcsốđiệnthoạicủatôi.”

Chúngtôikhôngnhậnđượccúđiệnthoạinào.Mộtsốthủthuậtquảnlýthờigiancủatôinghiêmtúcmộtcáchsốngcòn,

vàithủthuậtkhácthìkhóđánhgiáhơn.Nhưngtôitinrằngtấtcảchúngđềuxứngđángđểđượcxemxét.

Thờigian là tấtcảnhữnggìbạncó.Vàmộtngàynàođó,bạnsẽ thấy,bạncóíthơnlàbạnnghĩ.

24.Mộtkẻxuẩnngốcthứctỉnh

Mộtcâunóidậpkhuônđượcchấpnhận tronggiáodục là:mục tiêusốmộtcủacácgiảngviênlàgiúpsinhviênhọccáchhọcnhưthếnào.

Tấtnhiên,tôiluônnhìnnhậngiátrịcủađiềuđó.Nhưngtrongthâmtâmtôi,mụctiêusốmộttốthơnlà:giúpsinhviênhọc

cáchtựđánhgiábảnthânnhưthếnào.Họcónhậnbiếtđượcnăng lực thậtcủahọkhông?Họcóý thứcđược

những khiếmkhuyết của họ không?Họ có thực tế trong cách người khácnhìnnhậnhọkhông?

Cuốicùng,cácnhàsưphạmsẽphụcvụsinhviêntốtnhấtbằngcáchgiúphọbiếttựphảnchiếu.Cáchduynhấtđểmỗingườicóthểtiếnbộ-nhưhuấnluyên viênGrahamđã dạy tôi - là phát triển được khả năng thật sự để tựđánhgiámình.Nếukhônglàmđượcđiềuđómộtcáchđúngđắn,làmsaocóthểnóichúngtađangtốtlênhayxấuđi?

Mộtsốngườitheotrườngpháicổđiểnphànnànrằnghọcảmthấytấtcảnhữnggìmàgiáodụcđạihọcngàynayquantâmlà:phụcvụkháchhàng.Sinhviênvàchamẹcủahọnghĩrằnghọtrảnhiềutiềnchomộtsảnphẩm,vàdovậyhọmuốnsảnphẩmđóphảicógiátrịtheocáchđođếmđược.Điềuđógiốngnhưhọbướcvàomộtcửahàngbáchhóa,vàthayvìmuanămchiếcquầnbòhànghiệu,họmuamộtkhóahọcnămmôn.

Tôikhônghoàntoànphủđịnhmôhìnhphụcvụkháchhàng,nhưngnghĩđiềuquantrọnglàphảidùngẩndụthươngmạinàymộtcáchđúngđắn.Đâykhôngphảilàbánlẻ.Thayvàođó,tôisosánhhọcphíđạihọcnhưtiềnthùlaochongườihướngdẫntậpcánhânởmộtcâulạcbộthểthao.Cácgiáosưchúngtôiđóngvaitròngườihướngdẫn,chosinhviêntiếpcậntớicácthiếtbị (sách, phòng thí nghiệm, kinh nghiệm của chúng tôi).Và sau đó, côngviệccủachúngtôilàđòihỏi.Chúngtôiphảiđảmbảođểsinhviêntựluyệntập.Chúngtôicầnkhenngợihọkhihọxứngđángvàphảithẳngthắnnhắchọkhihọcầnlàmviệccốgắnghơn.

Quantrọngnhấtlàchúngtôiphảichohọbiếtcầntựđánhgiáthếnàovềtiếnbộcủahọ.Điềutuyệtvờikhiluyệntâptrongphòngthểthaolànếucốgắngcốgắng,bạnsẽcókếtquảrấtrõràng.Điềunàycũngđúngđốivớigiáodụcđạihọc.Côngviệccủamộtgiáosưlàdạychosinhviêncáchxemxéttâmthứchọpháttriểnnhưthếnào,giốngnhưcáchhọcóthểthấycơbắpcủahọpháttriểnrasaobằngcáchnhìnvàomộttấmgương.

Nhằmđạtđượcđiềuđó,tôiđãcốgắngđưaracáchthứcđểmọingườicóthểlắngnghephảnhồi.Tôiđãliêntụcgiúpsinhviênpháttriểnvòngphảnhồi của chínhhọ.Việcnàykhônghẳndễđàng.Đểmọingườivuivẻđónnhậnphảnhồi là việc khónhấtmà tôi phải làm, với tư cách củamột nhàgiáo.(Nócũngkhôngdễtrongcuộcsốngcánhâncủatôi.)Tôirấtbuồnvìcóquánhiềuchamẹvàgiảngviênđãđầuhàngviệcnày.Khinóivềxâydựnglòngtựtrọng,họthườngdùnglờitângbốcrỗngtuếchthayvìpháttriểntínhcáchmộtcáchtrungthực.Tôiđãngherấtnhiềungườinóivềvòngxoáyốcthụtlùitronghệthốnggiáodụccủachúngta,vàtôinghĩmộtnguyênnhânmấuchốtlàdocóquánhiềusảibướcvàcóquáítphảnhồithựcsự.

Khitôidạylớp“Xâydựngcácthếgiớiảo”ởCarnegieMellon,chúngtôiđãtiếnhànhlàmphảnhồingang,haituầnmộtlần.Đólàmộtlớphọchoàntoànhợptác,sinhviênlàmviệctrongcácnhómbốnngười, trêncácđểánthựctếảomáytính.Họphụthuộclẫnnhauvàđiểmcủahọphảnánhđiềuđó.

Chúngtôilấytấtcảcácphảnhồingangvàđưavàomộttrangtính.Tớicuốihọckỳ,saukhimỗisinhviênđãlàmnămđềán,mỗiđềánđượclàmvớibathànhviênkhác,mỗingườicómườilămsốliệu.Ðólàmộtcáchthựcdụng,cóýnghĩathốngkêđểhọtựnhìnvàochínhhọ.

Tôilậpnhữngbiểuđồcộtnhiềumàu,trongđó,mỗisinhviêncóthểthấyxếphạngcủamìnhvềcácchỉsốđođơngiảnnhư:

1.Nhữngngườicũngnhómcónghĩlàanhtalàmviệctíchcựckhông?Chínhxácthìnhữngngườicùngnhómnghĩanhtađãdànhbaonhiêugiờđểlàmviệcchođềán?

2.Ðónggópcủaanhtacótínhsángtạonhưthếnào?3.Nhữngngườicùngnhómthấydễhaykhólàmviệcvớianhta?Anhta

cótinhthầnđồngđộikhông?Như tôi vẫn luôn chỉ rõ, đặcbiệt là với điểm“3”, nhữnggìmàngười

cùngnhómnghĩ,thựcchấtlàmộtđánhgiáchínhxácrằnglàmviệcvớibạndễdàngnhưthếnào.

Nhữngbiểuđồcộtnhiềumàurấtđặc thù.Tấtcảsinhviênđềubiếthọđứngởđâutrongtươngquanvớibốnmươichínsinhviênkhác.

Cácbiểuđồcộtcùngcácmẫuphảnhồikhác,đặcbiệtcóbaogồmcácđềnghịgiúplàmtiếnbộ,như:“Hãyđểmọingườikếtthúccâucủahọ,khihọđangnói.”

Hyvọngcủa tôi là, sẽcónhiềusinhviênnhìnnhững thông tinnàyvà

nói,“Ôitrời,mìnhphảighinhậnđiềunày.”Đólànhữngphảnhồikhócóthểbỏqua,nhưngmộtsốítngườivẫnkhônghềquantâmtớichúng.

Cómộtkhóagiảng,tôiđểsinhviênđánhgiátừngngườimộttheocùngphuơngpháp,nhưngchỉchosinhviênbiếthọthuộcnhómmộtphầntưnào.Tôinhớcuộcnóichuyệnvớimộtsinhviênbịnhữngngườikháccholàđặcbiệtkhóchịu.Cậu ta thôngminh,nhưngquáchủquanngộnhậnvềmình,nênkhôngmảymaybiếtmìnhđượcnhìnnhậnrasao.Cậutaxemsố liệu,thấymìnhbịxếpởnhómmộtphầntưthấpnhấtvàkhônghềbănkhoăn.

Cậutahìnhdung,nếubịxếpvàonhóm25%thấpnhất,thìcậutaphảiởmức24hay25%(chứkhôngphảithuộc5%đáy).Dođótrongýnghĩ,cậutathấymìnhgầnthuộcnhóm25%caohơn.Nhưvậycậutaxemmình“khôngxamấyvớinhóm50%”cónghĩalà,bạnbèthấycậutacũngkhôngsaocả.

“Tôirấtmừngvìchúngtacócuộctraođổinày.”- tôinóivớicậuta.-“Bởitôinghĩđiềuquantrọnglàtôichoanhbiếtmộtsốthôngtincụthể.Anhkhôngnhữngchỉthuộcnhóm25%thấpnhất.Vớinămmươisinhviêntronglớp,bạnbèxếpanhhạngcuốicùng.Anh làngười thứnămmươi.Anhcóvấnđềnghiêmtrọng.Mọingườinóianhkhônghềbiếtlắngnghevàrấtkhólàmviệc,traođổivớianh.Ðiềuđókhônghềtốt.”

Cậusinhviênbịsốc.Cậutacótấtcả,mọithứđềutỏrarấthợplý,vàbâygiờthìtôilạingồiđâyđểđưachocậutanhữngsốliệukháphũphàng.

Vàrồitôiđãkểvớicậutavềchínhtôi.“Trướcđâytôicũngđãtừngrấtgiốnganh.”-tôinói.-“Tôiđãtừngbị

phủnhận.Nhưngtôimaymắncómộtgiáosư,ôngđãchứngtỏsựquantâmtớitôibằngcáchnóithẳngsựthậtchotôibiết.Vàđâylàđiềuđặcbiệtcủatôi:tôiđãlắngnghe.”

Cặpmắtcủacậusinhviênmởrộng.“Tôithúnhậnđiềuđó.”-tôinói.-“Tôilàmộtkẻxuẩnngốcđượcthứctỉnh.Vàviệcđóđãchotôithẩmquyềnđạođứcđểnóivớianh rằng,anhcũngcó thể trở thànhmộtkẻxuẩnngốcthứctỉnh.”

Trong thờigiancòn lạicủahọckỳ,cậusinhviênnàyđã luôn tựkiểmsoátmình.Cậutađãtiếnbộ.Tôiđãchocậutamộtđặcân,cũnggiốngnhưAndyvanDamđãchotôimấynămtrướcđây.

25.RènluyệnmộtJedi[30]

Thậtvuisướngkhibạnhoàntấtđượcnhữngướcmơtuổithơcủamình,nhưngkhicótuổihơn,bạnsẽthấyviệctạođiềukiệnchonhữngướcmơcủangườikháccònlàmmìnhvuisướnghơn.

KhitôidạyởÐạihọcVirginianăm1993,TommyBurnett,mộtsinhviênhaimươihaituổi-ngườitừmộtnghệsĩđãtrởthànhmộttàinăngvềđồhọamáytính-muốnđượclàmviệctrongnhómnghiêncứucủatôi.

Saukhi nói chuyệnvề cuộc sốngvà cácmục tiêu, cậu ta bất ngờnói:“Ôi,vàtôiđãluôncóchínhướcmơtuổithơnày.”

Bấtkểaidùngcáctừ“tuổi thơ”và“ướcmơ”trongcùngmộtcâu,đềugâychotôisựchúý.

“Vậyướcmơtuổithơcủaanhlàgì,Tommy?”-tôihỏi.“TôimuốnlàmviệcchobộphimStarWarskếtiếp.”-cậutanói.Xinnhớ,đólànăm1993.BộphimStarWarscuốicùngđượclàmnăm

1983,vàchưahềcónhữngkếhoạchcụthểnàođểlàmthêmphimnày.Tôigiải thíchđiềuđó.“Ðó làmộtướcmơkháviểnvôngvàsẽ rấtkhóđểđạtđược.”-tôibảovớicậuta.-“Nóichínhxáclà,họđãkếtthúcviệclàmcácbộphimStarWars.”

“Không.”-cậutanói.-“Họsẽlàmthêmnữa,vàkhihọthựchiện,tôisẽthamgialàmphim.Đólàkếhoạchcủatôi.”

Tommymới sáu tuổi khi bộ phimStarWars đầu tiên ra đời vào năm

1977.“NhữngđứatrẻkhácmuốntrởthànhHanSolo[31]

.”-cậutanóivớitôi. “Nhưng tôi thì không.Tôimuốn trở thành người làmnên nhữnghiệuứngđặcbiệt-nhữngcontàuvũtrụ,nhữnghànhtinh,nhữngngườimáy.”

Cậutanóivớitôi,khicònlàmộtđứatrẻ,cậutađãđọctấtcảcácbàiviếtvềkỹthuậtStarWarscóthểkiếmđược.Cậutacótấtcảcáccuốnsáchgiảithíchcácmôhìnhđượcxâydựngrasao,vàcáchiệuứngđặcbiệtđượctạoranhưthếnào.

KhingheTommynói,tôiđãhồitưởnglạituổithơcủamìnhkhitớithămDisneyland,vàtôiđãcóthôithúcrasaođểlớnlênvàsángtạođượcnhữngtrò chơi kiểunhưvậy.Tôi đãhìnhdung làướcmơ to lớn củaTommy sẽkhông thể trở thành hiện thực, nhưng nó lại giúp ích cho cậu ta theomột

cáchnàođó.Tôicóthểlàmviệcvớimộtngườicómơướcnhưvậy.Tôibiếttừhammuốnvàođộibóngbầudụchạngquốcgiacủatôi,Tommycónhữnghammuốnmàkểcảkhikhôngđạtđược,chúngvẫngiúpcậutarất tốt,dovậytôiđểcậutathamgiavàonhómnghiêncứucủatôi.

Tommysẽnóivớibạnrằngtôi là loạisếprấtkhótính.Cậutanhớ, tôiyêucầunhiềuởcậutavàcónhữngđòihỏirấtcao,nhưngcậutacũngbiếtlàtôirấtquantâmtớinhữngmongmuốnvàsởthíchcủacậuta.Cậutasosánhtôivớimộthuấn luyệnviênbóngbầudục. (Tôinghĩ là tôiđã theogươnghuấnluyệnviênGraham).Tommycũngnóilàcậutakhôngnhữngchỉhọcđượctừtôivềlậptrìnhthựctếảo,màcònvềcáchmàcácđồngnghiệpcầnphảilàmviệcgắnbóvớinhaunhưmộtgiađình.Cậutanhớtôiđãnóivớicậuta:“Tôibiếtanhthôngminh.Nhưngaiởđâycũngthôngminh.Thôngminhthôichưađủ.Loạingườitôimuốncótrongnhómnghiêncứucủatôilànhữngngườisẽgiúpđượcnhữngngườikháccảm thấyvui sướngvàhạnhphúckhicùngnhaulàmviệcởđây.”

Tommyđãchứngtỏlàngườicótinhthầnđồngđộinhưvậy.Saukhicóhợpđồngvĩnhviễn,tôiđãđưaTommyvàcácthànhviênkháctrongnhómnghiêncứucủamìnhtớiDisneyWorldnhưmộtcáchđểnóilờicámơn.

Khi tôichuyểntớiCarnegieMellon,cácthànhviêntrongnhómnghiêncứucủatôitừÐạihọcVirginiađãcùngtheotôi-tấtcả,trừTommy.Cậutakhôngđicùng.Vìsao?BởicậutađượctuyểnvàolàmởcôngtyIndustrial

Light&Magic[32]

của nhà sản xuất kiêm chủ nhiệm George Lucas[33]

.CũngcầnnóithêmlàhọđãtuyểnTommy,khôngphảivìướcmơmàvìkhảnăngvàtrìnhđộcủacậuta.Trongthờigianlàmviệcvớinhómnghiêncứucủatôi,Tommyđãtrởthànhmộtngườithảochươngxuấtsắctrênngônngữ

Python[34]

, và thậtmaymắn, đó cũng là thứ ngôn ngữ được lựa chọn ởIndustrialLight&Magic.Maymắnrõrànglàsựgặpgỡcủachuẩnbịvàthờicơ.

Khôngkhóđểđoánbiếtkết cụccâuchuyện sẽđivềđâu.BabộphimStarWarsmớiđãrađời-trongnăm1999,2002,2005-vàTommyđãlàmviệcchocảbabộphimđó.

Với StarWars Episode II: Attack of the Clones (Cuộc tấn công củanhữngngườivô tính),Tommy làgiámđốckỹ thuậtchính.Trongphimcómột đoạn tuyệt vời mười lăm phút đánh nhau trên hành tinh đá đỏ giữanhữngngườinhângiốngvôtínhvớinhữngngườimáy,vàTommylàngườixâydựngtoànbộcảnhnày.CậutacùngcảnhómđãdùngcácảnhcủavùngsamạcUtah để tạo phong cảnh ảo cho trận đánh. Tommy đã làm những

côngviệckỳdiệu,chophépcậutasốngmỗingàytrênmộthànhtinh.Vàinămsau,Tommyđãrấttửtế,mờitôicùngcácsinhviêncủatôitới

thămIndustrialLight&Magic.Đồngnghiệpcủatôi,DonMarinelli,đãkhởiđầumột truyền thốngkháấn tượng,hàngnăm tổchứcmộtchuyếnđiđưacácsinhviênquabờtây,đểhọthamquanvùngcôngnghiệpgiảitrívàcáccôngtycôngnghệcao,nơicóthểthuhúthọvàolàmviệctrongthếgiớiđồhọamáytính.Lúcđó,ngườinhưTommyrõrànglàmộtvịchúađốivớilớpsinhviêntrẻ.Cậutađãlàmsốngđộngnhữngướcmơcủahọ.

Tommyngồicùngvớibacựusinhviênkháccủatôi,đểtraođổivớicácsinhviên.Nhómsinhviênnàychưabiếtrõsẽtheohọcvớitôinhưthếnào.Tôivẫnvậy,theokiểucủariêngtôi-mộtôngthầyvớinhữngyêucầu,đòihỏicaovàtheonhữngcáchhơikháclạ-vàsinhviênthìchưađếnđộđánhgiáđúngnhữnggiátrịđó.Saumộthọckỳ,mộtvàisinhviênrõràngvẫncondèchừngvàđềphòngnếplàmviệcdothóiquenmàcócủatôi.

Cuốicùng,cuộctraođổichuyểnsangđềtàilàmthếnàođểbắtđầuthâmnhậpvàolĩnhvựcđiệnảnh,vàmộtsinhviênmuốnbiếtvềvaitròcủamaymắn.Tommy tìnhnguyện trả lờicâuhỏinày.“Cần rấtnhiềumaymắn.” -anhnói.–“Nhưngtấtcảcácbạnđãđềumaymắn.ÐượclàmviệcvớiRandyvàhọchỏitừông,đóchínhlàmộtloạimaymắn.Tôiđãkhôngởđây,nếukhôngcóRandy.”

Tôiđãtừngtrôibồngbềnhtrongtrạngtháikhôngtrọnglượng.Nhưng,ngày hôm đó, tôi còn trôi bồng bềnh cao hơn thế. Tôi rất trân trọng việcTommybàytỏtôilàngườiđãgiúptạođiềukiệnchonhữnguớcmơcủaanhtrởthànhhiệnthực.Ðiềuthậtsựđặcbiệtlàanhđềnđápđặcânđóbằngcáchtạođiềukiệnchonhữngướcmơcủacácsinhviêncủatôi(vànhưvậycũngchínhlàgiúptôitrongtiếntrìnhnày).Đấylàthờikhắcđánhdấubướcngoặttrongquanhệcủatôivớilớphọc.Tommyđãchuyểngiaobướcngoặtnày.

26.Họđãlàmtôihànghoàng

Nhữngngườiquenbiếtthườngnóitôilàmộtquáivậtrấthiệuquả.Hiểnnhiên,họđãlàmtôitựhào.Tôithườnglàmhai,haybaviệccóíchmộtlúc.Dovậy,khithâmniêndạyhọctănglên,tôibắtđầusuynghĩvềcâuhỏi:Nếutôicó thểgiúp sinhviên, từngngườimột,đểhọvươn tớiđạtđượcnhữngướcmơ tuổi thơcủahọ, thì liệucócáchnàođểgiúpnhiềusinhviên theomộtquymôlớnhơnkhông?

TôiđãtìmthấycáiquymôlớnhơnđókhiđếnCarnegieMellonvàonăm1997trongtưcáchphógiáosưtinhọc.Chuyênngànhcủatôilà“TươngtácNgười-Máy”vàtôiđãthiếtkếmộtkhóahọccótên“Xâydựngcácthếgiớiảo”,gọitắtlàBVW.

Ý tưởngnền tảng thực rakhôngkhácmấysovớiý tưởngcủaMickey

Rooney[35]

/JudyGarland[36]

“Hãydựngmộtvởdiễn”chỉcóđiềunóđượccậpnhậtchothờiđạiđồhọavitính,hoạthìnhbachiềuvàcáigọilà“cácthếgiớithựctếảotươngtác.”

Tôimởlớpchonămmươisinhviêntừtấtcảcáckhoakhácnhautrongtrường.Chúng tôicósinhviêncácngànhbiểudiễn,vănhọcvàđiêukhắccùngvới sinh viên các ngànhkỹ thuật, toán và tin học.Ðó là những sinhviênmàbìnhthườngthìchẳngcónguyêncớgìđểgặpnhau,bởicácchuyênngànhởCarnegieMellon rất độc lập.Nhưngchúng tôi đã làmchonhữngthanhniênnày trở thànhcộng tácviên củanhau, buộchọphải cùngnhauthựchiệnnhữngviệcmàhọkhôngthểlàmmộtmình.

Mỗinhómcóbốnngườiđượcchọnmộtcáchngẫunhiên,vàhọlàmviệccùngnhauchocácđềánkéodàihaituần.Tôichỉnóivớihọ:“Hãyxâydựngmộtthếgiớiảo.”Vàhọsẽlậptrìnhmộtcáigìđó,sángtácramộtcáigìđó,trìnhbàychonhữngngườikhácxem,vàsauđótôitráocácnhóm,họnhậnbacộngtácviênmớivàlạibắtđầutừđầu.

Tôichỉcóhainguyêntắcchocácthếgiớithựctếảocủahọ:Khôngcóbắngiếtbạolựcvàkhôngcókhiêudâm.Tôiđưaraquyđịnhnhưvậychủyếuvìnhữngthứnàyđãđượcthựchiệntrongcáctròchơimáytínhtớicảtỷlần,vàtôimuốntrôngđợinhữngýtưởngnguyêntáchơn.

Bạn phải hết sức ngạc nhiên khi thấy các cậu bémười chín tuổi hoàntoàncạnkiệtýtưởng,khilấytìnhdụcvàbạolựcrakhỏidanhsáchcácchủđề.Và rồi, khi tôiyêucầuhọhãy suynghĩvượt rakhỏinhững thứ thôngthường,hầuhếthọđãđápứngđượcvớiđòihỏi.Thựctế,nămđầutổchức

lớphọc,khicácsinhviêntrìnhdiễnnhữngđềánđầutiên,họđãlàmtôibànghoàng.Nhữngkếtquảcủahọđúnglàđãvượtkhỏisứctưởngtượngcủatôi.TôiđặcbiệtbịấntượngbởihọphảilậptrìnhtrênnhữngchiếcmáytínhrấtyếutheocácchuẩnmựcvềthựctếảocủaHollywood,vàhọđãchoranhữnghạtngọclạthường.

Lúcđó, tôiđã làgiáosư tớicảchụcnăm,vàkhibắtđầuchương trìnhBVW,tôichưabiếtchínhxáccóthểtrôngđợiđượcnhữnggì.Tôigiaođềánchohaituầnđầutiên,vànhữngkếtquảđãlàmtôichoángngợp.Tôikhôngbiếtnên làmgì tiếp theo.Tôinhưmấtphươnghướngnênđãgọiđiệnchongườitưvấncủatôi,AndyvanDam.

“Andy,tôigiaođềánhaituầnchosinhviênvàhọđãmangđếnchotôinhữngkếtquảmànếuđólàđềánchocảmộthọckỳ,thìtôivẫnsẽchohọtoànđiểmA.Bâygiờtôiphảilàmgìđây?”

Andysuynghĩmộtphútrồinói:“Ðược.Ðâylàthứanhlàm.Hãytrởlạilớpngàymai,nhìnvàomắthọvànói:‘Cácbạn,cáckếtquảkhátốt,nhưngtôibiết,cácbạncóthểlàmtốthơn’.”

Câutrảlờicủaôngthậtsựlàmtôisửngsốt.Nhưngtôiđãtheolờitưvấncủaôngvàđạt kết quả thậtmỹmãn.Ôngđãnói cho tôi làhiểnnhiên tôichưabiếtmứcngưỡngsẽphảicaotớiđâu,vàtôichỉcầnlàmmộtviệcchơikhămlàđặtnóởbấtkỳvịtrínào.

Vàsinhviênlạitiếptụchoànthiện,bổsung,truyềncảmhứngchotôivớinhữngsángtạocủahọ.Nhiềuđềánphảinóilàtàigiỏi,thểhiệntừcáccuộcphiêulưuđithuyềntrênnướcbạc,cácchuyếnđithơmộngxuyênVenicetớicácninjatrượtpatanh.Mộtsốsinhviêncủatôiđãsángtạoranhữngthếgiớihoàntoànkhôngtưởngvớinhữngvậtcảnhbachiềurấtđángyêumàhọtừngmơướctừkhicònlànhữngđứatrẻthơ.

Ngàytrìnhdiễnkếtquả,tôiđếnlớp,thấytrongphòngcónămmươisinhviênvànămmươingườikhácnữamàtôichưaquenbiết,đólànhữngngườicùngphòng,bạnhoặcchamẹcủahọ.Trướcđây,tôichưatừngthấychamẹcủasinhviêntớilớphọcbaogiờ.Vàrồihọcònkéotheonhiềungườikhácđếnthêmnữa.

Vìcóquánhiềungười thamdự,chúngtôiphảichuyểnsangmộtgiảngđường lớn hơn.Hơn bốn trăm người đứng xem, vuimừng cổ vũ cho cáctrìnhdiễnthựctếảoưathíchcủahọ.ChủtịchCarnegieMellon,ôngJaredCohon,nóivớitôilàbuổitrìnhdiễngiốngnhưmộtcuộcdiễuhành,chỉcóđiều,nộidungởđâylàkhoahọc.

Vàongàytrìnhdiễn,tôiluônbiếtnhữngđềánnàolàtốtnhất.Tôicóthể

căncứvàọngônngữcửchỉ.Nếucácsinhviêncủamộtnhómnàođóđứngsátgầnnhau,tôibiếthọgắnbóvớinhau,vàthếgiớiảohọpháttriểnsẽlàsảnphẩmrấtđángđểxem.

Ðiềutôiưathíchtrênhếtlàtinhthầnđồngđộiđãđóngvaitròtrungtâmchothànhcôngcủađềán.Nhữngsinhviênnàycóthểđixađượcđếnđâu?Tôikhông rõ.Họcó thểhoàn tấtđượcnhữngướcmơcủahọhaykhông?Câutrảlờichắcchắnduynhấttôicóchocâuhỏiđólà:“Tronglớphọcnày,bạnkhôngthểlàmviệcmộtmình.”

---Liệucócáchgìđểnângnhữngviệcchúngtôiđanglàmlênmộtmứccao

hơnkhông?GiáosưkịchnghệDonMarinellivàtôi,vớisựủnghộcủanhàtrường,đã

làmnênđiềukỳdiệuđó.Chúngtôiđãsánglậpcáigọilà“TrungtâmcôngnghệGiảitrí”(ViếttắtlàETC,trangwebwww.etc.cmu.edu),nhưngchúngtôimuốnnghĩtớinónhưmột“nhàmáyhoàntấtướcmơ”:mộtchươngtrìnhcaohọc,trongđó,cácnghệsĩvàcácnhàcôngnghệphốihợpđểcùnglàmracáctròchơicảmgiácmạnh,tròchơivitính,cácconthú,nhânvậthoạthìnhbiếtchuyểnđộng,vàbấtkểthứgìmàhọcóthểnghĩrađược.

Nhữngtrườngđạihọcônhòasẽkhôngbaogiờtiếpcậnnhữngýtưởngnhư vậy, nhưngCarnegieMellon lại công khai cho phép chúng tôi quyềnđượcphábỏkhuônmẫuchậthẹpcũ.

Haichúngtôiđãcánhânhóasựkếthợpgiữanghệthuậtvớicôngnghệ;kếthợpnãophảivớinãotrái,dânkịchnghệvớidânmáytính.DoDonvàtôikhá khác biệt, ban đầu, chúng tôi đã là bức tường gạch của nhau.Nhưngchúng tôi luôn tìmđượccáchgiúpcôngviệc tiến triển.Kếtquả, sinhviênthườngnhậnđượcnhữngđiềutốtnhấttừnhữngcáchtiếpcậnphânkỳcủahaichúngtôi(vàchắcchắn,họcóđượctấmgươngđểbiếtphảilàmviệcnhưthếnàovớingườicókhácbiệtvớihọ).Sựkếthợpgiữatựdovàtinhthầntậpthểđãmangđến sựhàohứngbấtngờ.Các công tynhanhchóngbiết đếnchúngtôi,vàđưaranhữngđềnghịbằngvănbảnvớibanămcamkếtsẽthunhậnsinhviêncủachúngtôi,điềuđócónghĩalàhọđãcamkếtthunhậncảnhữngsinhviênmàchúngtôichưahềtuyểnvàohọc.

Donđãlàm70%việccủaTrungtâmCôngnghệGiải trívàxứngđángvớihơncả70%thànhquả.ÔngcũngmởmộttrườngvệtinhởÚc,vàcókếhoạchmởthêmcáctrườngvệtinhkhácởHànQuốcvàSingapore.

Hàng trămsinhviên,mà tôi sẽkhôngbaogiờquenbiết, trênkhắp thếgiới,sẽcóđiềukiệnđểhoàntấtcácmơướctuổithơmãnhliệtcủahọ.Điều

đólàmchotôicảmthấyvôcùngvuisướng.

27.Miềnđấthứa

Việcnângđỡnhữngướcmơcủangườikháccóthểđượcthựchiệntheonhữngquymôkhácnhau.Bạncóthểgiúptừngngườimột,theocáchtôiđãlàmvớiTommy,ngườimơướcStarWars.Bạncóthểgiúpnămmươihaymộttrămngườimộtlúc,theocáchchúngtôiđãlàmtạikhóahọcXâydựngcácthếgiớiảohaytạiTrungtâmCôngnghệGiảitrí.Và,nếubạncónhữngkhátvọnglớncùngmộtchúttáobạo,bạncóthểthửlàmviệcđóởquymôlớn,cốgắnggiúpbiếnmơướccủahàngtriệungườithànhsựthật.

TôinghĩđólàtrườnghợpAlice,phầnmềmcôngcụdạyhọccủaÐạihọcCernegieMellon,mà tôi đãmaymắn là người giúp phát triển. Alice chophépcácsinhviênnhậpmônmáytính-vàbấtkỳai,trẻhaygià-dễdàngsángtạocáchiệuứngđểkểmộtcâuchuyện,chơimộttròchơitươngtáchay

thựchiệnmộtvideo.Nósửdụngđồhọabachiềuvàkỹthuậtkéo-và-thả[37]

đểgiúpngườisửdụngcómột trảinghiệmlập trìnhhấpdẫnvà thuậntiện.CarnegieMelloncungcấpAlicemiễnphínhưmộtdịchvụcông,vàđãcóhơnmộttriệungườitảiphầnmềmnàyvềsửdụng.Trongnhữngnămtới,sốngườisửdụngchắcchắnsẽcòntănglênnữa.

Vớitôi,Alicecóquymôvôhạn.Thậtdễhìnhdung,sẽcócảchụctriệuđứatrẻsửdụngnóđểtheođuổinhữngướcmơcủachúng.

TừlúckhởinguồnAliceđầunhữngnăm1990,tôirấtyêuthíchýtưởngdạylậptrìnhbằngcáchdùngphươngphápgiảđầu.Bạncónhớvề“giảđầu”không?Đólàkhibạndạyngườikhácmộtthứgìđóbằngcáchđểhọnghĩhọđanghọcmộtthứkhác.CácsinhviênnghĩhọđangdùngAliceđểlàmphimhoặcsángtạocáctròchơivideo.Sựgiảđầuởđâylà,thựcchấthọđanghọcđểtrởthànhnhữngngườilậptrìnhmáytính.

UớcmơcủaWaltDisneyvềThếgiớiDisneylànósẽkhôngbaogiờkếtthúc.Ôngmuốnnósẽluônpháttriểnvàbiếnđổitheothờigian.Theocũngcáchđó,tôihồihộpvuisướnghìnhdungcácphiênbảntươnglaicủaAlicedocácđồngnghiệpcủatôipháttriển,sẽcòntốthơnphiênbảnchúngtôiđãlàmtrongquákhứ.Trongnhữngphiênbảnsắptới,ngườidùngsẽnghĩhọđang viết các kịch bản phim, nhưng thực chất họ đang học ngôn ngữ lậptrìnhJava.Và,cámơnbạntôi,SteveSeaboltởElectronicArts,chúngtôiđãđược chấp thuận để được sử dụng Alice cho các nhân vật trong trò chơi

videomáytính“TheSims[38]

”bánchạynhấttronglịchsử.Thậtlàmộtđiềukỳdiệu.

Tôibiếtđềánđangởtrongnhữngbàntaytuyệtvời.DennisCosgrove,kỹsưthiếtkếtrưởngcủađềánAlice,làmộtcựusinhviêncủatôiởĐạihọcVirginia.Một cựu sinh viên nữa, nay đã trở thành đồng nghiệp làCaitlinKelleher.Côđãxem“Alice”ởcácgiaiđoạnđầuvànóivớitôi,“Tôibiếtnógiúpviệclậptrìnhtrởnêndễdàng,nhưngtạisaonólạithúvị?”Tôiđãtrảlời:“Ôi, tôi làmộtngườiđànôngđammêvà tôi thích tạonhữngchú línhnhỏdichuyểntheolệnhcủatôi,vàthấyđiềuđórấtthúvị.”

RồiCaitlintựhỏilàmthếnàođểAlicecũngcóthểhấpdẫncáccôgáinhưvậy,vàhìnhdungviệckểchuyệnchính làbímậtđể lôi cuốnhọ.Ðểthựchiệnluậnántiếnsĩ,côđãxâydựngmộthệthốngđặttênlà“Alicekểchuyện”.

Bâygiờ, làmộtgiáo sư tinhọccủaĐạihọcWashington tạiSt.Louis,Caitlin(ô,tôiámchỉTiếnsĩKelleher)đangpháttriểncáchệthốngmớiđểcáchmạnghóaviệccáccôgáitrẻtiếpcậnnhữngtrảinghiệmlậptrìnhđầutiên. Cô đã chứngminh rằng nếu nó được diễn tả nhưmột hoạt động kểchuyện,thìcáccôgáisẽhoàntoànmongmuốnhọccáchthứcđểviếtphầnmềm.Thựcchất,họyêuthíchnó.Cũngxinnhắclàcáchthứcđócũngkhôngkémhấpdẫnđốivớicácchàngtrai.Aicũngyêuthíchviệckểchuyện.Ðólàmộttrongnhữngđiềuđúngphổdụngđốivới loàingườichúngta.Dovậy,trong suy nghĩ của tôi, Caitlin thắngGiảiVôÐịchMọi ThờiĐạiVềGiảÐầu.

Trongbàigiảngcuốicùng,tôinóigiờđâytôiđãhiểutốthơncâuchuyện

củaMoses[39]

,việcôngnhìn thấyMiềnÐấtHứanhưngchưabaogiờđặtđượcchânlênmiềnđấtấy.TôicảmnhậnthấycùngcáchnhưvậyvềtấtcảnhữngthànhquảphíatrướccủaAlice.

Tôimuốnbàigiảngcủamìnhnhưmộtlờikêugọitớicácđồngnghiệpvàsinhviên,hãytiếptụcđi,khôngcótôi,vàbiếtrằngtôitintưởnghọsẽlàmđược những điều vĩ đại. (Bạn có thể tìm hiểu tiến độ của đề án tạiwww.alice.org)

QuaAlice, hàng triệu trẻ em đang trải nghiệm sự thích thú lạ thườngtrongkhihọcmộtthứkháphứctạp.Cácemsẽpháttriểnnhữngkỹnăngcóthểgiúpđạtđượcnhữngướcmơcủamình.Nếuphảichết,thìtôicũngđượcanủibởicóAlicenhưmộtdisảnnghềnghiệp.

Dovậy,cũngchẳngcóvấnđềgìnếu tôichưađặtđượcchânlênMiềnÐấtHứa.Đóvẫnlàmộtchiêmnghiệmtuyệtvời.

VSỐNGMỘTCUỘCSỐNGNHƯTHẾNÀO

Phầnnàycóthểđặttên“SốngMộtCuộcSốngCủaBạnNhưThếNào”,nhưngthựcsựnólànóivềviệctôiđãcốgắngsốngcuộcsốngcủamìnhnhưthếnào.Tôiđoánđólàcáchđểnói:Đâylànhữnggìđúngvớitôi.

R.P.

28.Mơuớclớn

Conngườilầnđầutiênđặtchânlênmặttrăngvàomùahènăm1969,khitôiđượctámtuổi.Vớisựkiệnđó,tôiđãbiếthầunhưmọithứđềulàcóthể.Tấtcảchúngta,trêntoàntráiđất,đãđượcphépđểmơnhữngướcmơlớn.

Tôiđangđicắmtrạivàomùahènămđó,vàsaukhimôđunmặttrănghạcánh, tấtcảchúng tôiđượcđưađếnnhàchínhcủa trại,ởđócómộtchiếctivi.Cácphihànhgiađãphảichuẩnbịkhálâutrướckhileoxuốngthangvàbước đi trên bềmặt củamặt trăng. Tôi hiểu.Họ có rất nhiều thiết bị, rấtnhiềuchitiếtcầnphảiđượcchúý.Tôikiênnhẫnchờ.

Nhưngnhữngngườiquảntrạicứnhìnđồnghồ.Đãquá11giờđêm.Cuốicùng,trongkhinhữngquyếtđịnhthôngminhđượcthựchiệntrênmặttrăng,thìmộtquyếtđịnhnguxuẩnđãđượcthựchiệnởđây,trêntráiđất.Vìquákhuya,tấtcảtrẻconchúngtôiphảitrởvềlềuđểngủ.

Tôihếtsứcbựcmìnhvớinhữngngườiđiềuhànhtrại.Ýnghĩtrongđầutôilúcđólà:“Loàingườiđãrờikhỏihànhtinhcủachúngtavàlầnđầutiênđặtchânlênmộtthếgiớimới,còncácôngthìlạinghĩtớichuyệnđingủ?”

Khitrởvềnhàvàituầnsau,tôiđượcbiếtchatôiđãchụpmộtbứcảnhtừtivilúcNeilArmstrongđặtchânlênmặttrăng.Ôngđãgiữlạithờikhắcđóchotôi,biếtrằngnósẽgiúpkhơigợitrongtôinhữngướcmơlớn.

Chúngtôivẫngiữbứcảnhnàytrongmộtcuốnalbum.

Cảnhhạcánhxuốngmặttrăngdochatôichụptừtivicủachúngtôi.Tôi hiểu những lý lẽ về hàng tỷ đôla chi cho việc đưa người lênmặt

trăngcóthểđượcsửdụngđểchốngđóinghèotrêntráiđất.Nhưng,hãyxem,tôilàmộtnhàkhoahọc,tôinhìnnhậncảmhứnglàcôngcụđíchthựcđểlàmnênnhữngđiềutốtđẹp.

Khibạndùng tiềnđểchốngđóinghèo,có thểnócógiá trị lớn,nhưngkháthôngthường,bạnđanglàmviệctrongcácgiớihạnchậthẹp.Khibạnđưangườilênmặttrăng,bạngâycảmhứngchotấtcảmọingườihướngtới

cáitốiđacủatiềmnăngconngười,đólàcáchđểcuốicùngchúngtasẽtìmđượclờigiảichonhữngvấnđềlớnnhất.

Hãytựchophépmìnhmơước.Hãykhíchlệnhữngướcmơcủacảconcái các bạn. Ðiều đó có nghĩa là, thỉnh thoảng, cũng phải để chúng thứckhuyahơngiờđingủcủachúng.

29.Sựchânthànhtốthơnlàhợpthời

Tôiluôncoitrọngmộtngườichânthànhhơnlàmộtngườihợpthời,bởihợpthờithìngắnngủi,cònchânthànhthìdàilâu.

Sựchânthànhhaybịđánhgiáquáthấp,bởinóđếntừtậnđáylòng,đôikhikhónhậnra,trongkhihợpthờilạidễthấybởinólàsựcốgắnggâyấntượngvớivẻbềngoài.

Người“hợpthời”ưathíchnhữngsựnhạilại.Nhưnglàmgìcócáicóthểcứnhạilạimộtcáchvôtận?Tôitôntrọngngườichânthành,bởihọthườnglàmđượcnhữngthứcóthểtrườngtồnhàngthếhệ.

QuầnáocủatôikhôngmấythayđổiKhinghĩvềmộtngườichânthành,tôinghĩđếnmộtnamhướngđạosinh

làmviệc rấtnghiêm túcđể trở thànhmộtEagleScout[40]

.Khiphỏngvấntuyểnngườilàmviệc,vàgặpứngviênlàEagleScout,tôigầnnhưluônluôncốgắngđểthunhậnanhta.Tôibiết làcómộtsựchânthànhởanhta, thứvượttrộihơnhẳnsovớinhữngviệnchứnghờihợtcủanhữngkẻhợpthời.

Hãynghĩmàxem.TrởthànhmộtEagleScoutgầnnhưlà thứduynhấtbạncóthểđưavàolýlịchcủabạnởtuổinămmươimộtthứmàbạnđãlàmởtuổimườibốn-vànóvẫngâyấntượng.(Mặcnhữngnỗlựccủatôivềsựchânthành,tôivẫnkhôngđạtđượcdanhhiệuEagleScout.)

Nhânthể,nhắctớithờitrang,đólàthứmàthươngmạilừabịpcholàsựhợpthời.Tôikhôngmảymayquantâmtớithờitrang,dovậytôirấtítmuaquầnáomới.Thựctếlàthờitrangmấttínhthờitrangvàrồilạiquaytrởlạithànhthờitrangchỉtùythuộcvàomộtsốítngườiởđâuđónghĩhọcóthểbánđượcchúng.Vớitôi,đólàmộtsựđiênrồ.

Chamẹtôiđãdạy:conmuaquầnáomớikhiquầnáocũcủaconhỏng.Nhữngaiđãthấyđồtôimặctớibuổigiảngcuốicùngthìhiểutôiđãsốngvớilờidạynày!Quầnáocủa tôicònxamới làhợpthời.Đólàmộtkiểuchân

thành.Nótheođicùngtôi,hoàntoànkhôngcóvấnđềgì.

30.Giươngcờtrắng

Mẹtôiluôngọitôilà“Randolph”.Bà lớn lên ở một trang trại nhỏ chuyên sản xuất bơ sữa thuộc bang

Virginiatrongthờigiancủacuộcsuythoái,luônlolắngliệucóđủthứcănchobữasau.Bàđặttên“Randolph”bởiđólàcáitênmàmộtsốngườiưutúxứVirginiacó.Vàđólàlýdomàtôitừchốivàghétcayghétđắngnó.Aimuốncómộtcáitênnhưvậy?

Mẹ tôi thì vẫn thíchnó.Ở tuổi thiếuniên, tôi đãđối chất với bà. “Cóđúng làmẹ tinquyềngọi tênconcủamẹcaohơnquyềnconđượccóbảntínhriêngcủacon?”

“Ðúng,Randolph,mẹcóquyềnnhưvậy.”-bàtrảlời.Ítnhấtlàchúngtôiđãbiếtvịtrícủamỗingười.Khi đi học đại học, tôi thấy đã quá đủ. Bà gửi thư cho tôi và đề

“RandolphPausch."Tôikhôngmởthư,viếtnguệchngoạc“khôngcóngườinhưvậyởđịachỉnày”lênphongbì,vàgửitrảlại.

Ðểthỏahiệp,mẹtôibắtđầuđề thưgửi tới“R.Pausch.”Tôimởnhữngbứcthưnày.Nhưngkhinóichuyệntrênđiện thoại,bà trở lạidùngtêncũ.“Randolph,concónhậnđượcthưcủabốmẹkhông?”

Bâygiờ,sautấtcảnhữngnămthángấy,tôiđãđầuhàng.Tôibiếtơnmẹtôivềrấtnhiềuthứ,nênnếubàcólàmtôiphiềnlòngvềmấychữcáikhôngcần thiết “olph”mỗikhibàởquanh tôi, thì tôi cũngvuivẻbỏqua.Cuộcsốngthậtquángắnngủi.

Theomộtcáchnàođó,vớisựtrôiđicủathờigian,vànhữngmốchẹnmàcuộcsốngápđặt,đầuhàngđôikhilàviệcđúngđắnnênlàm.

Mẹvàtôitrênbãibiển

31.Hãyđưaramộtthỏathuận

Thờigianhọccaohọc,tôinhiễmthóiquenngảngườiralưngghếbànăn.Tôilàmđiềuđómỗikhivềnhàthămchamẹ,vàmẹliêntụcquởtráchtôi.“Randolph,consẽlàmhỏngchiếcghế!”-bànói.

Tôimuốnngảngườitrongghế.Nólàmtôithoảimái.Vàchiếcghếtỏrahoàntoànyênổntrênchỉhaichâncủanó.Dovậy,bữaănnàyđếnbữaănkhác,tôingảngườivàbàquởtrách.

Mộthôm,mẹtôinói:“Ðừngngãngườirasau.Mẹkhôngcóýđịnhnhắcconthêmmộtlầnnữa!”

Điềumẹtôituyênbố,giốngnhưmộtthứmàtôicóthểkývàođấy.Chonêntôiđãđềnghịthiếtlậpmộthợpđồng-mộtloạithỏathuậngiữachamẹvàconcáibằnggiấytrắngmựcđen.Nếutôilàmgãyghế,tôisẽtrảtiểnđểthaykhôngchỉchiếcghế...màcảbộbànăn.(Thaymộtchiếcghếcủabộbànănhaimươinămtuổilàđiềukhôngthểlàmđược)Nhưng,chotớilúctôithậtsựlàmgãyghế,thìmẹtôisẽkhônglênlớptôinữa.

Chắcchắnlàmẹtôicólý;tôiđãhànhhạnhữngchânghế.Nhưngcảhaichúngtôiđềuthốngnhất,thỏathuậnnhưvậylàcáchđểtránhnhữngtranhcãi.Tôichấpnhậntráchnhiệmcủamìnhtrongtrườnghợpcóhưhỏng.Cònmẹtôithìởtrongtưthếđểcóthểnói“Ðángnhẽconphảiluônnghelờimẹ”nếumộtchânghếbịgãy.

Chiếcghếkhôngbaogiờgãy.Vàmỗikhivềnhà,tôivẫnngồingảngườirasaughế,vàthỏathuậncủachúngtôivẫncóhiệulực.Thựctếlà,toànbộtìnhhuốngcóphầnđượcthayđổi.Tôikhôngnói làmẹtôihẳnđãkhuyếnkhíchtôingảngườiraphíasau.Nhưngtôinghĩbàđãhướngmắttớimộtbộbànănmới.

32.Ðừngthanvãn,hãylàmviệctíchcựchơn

Trongcuộcsống,cóquánhiềungườihaythanvãnvềcácvấnđềcủahọ.Tôiluôntinrằngnếubạnlấymộtphầnmườinănglượngchoviệcthanvãnđểdùngvàoviệcgiảiquyếtvấnđề,thìbạnsẽngạcnhiênthấycôngviệctrôichảy.

Tôibiếtnhữngngườithậttuyệtvời,khôngbaogiờthanvãn.MộttrongnhữngngườiđólàSandyBlatt,chủnhàtrọlúctôihọccaohọc.Khiôngcònlàmộtthanhniên,mộtchiếcxetảiđãđètrúngôngkhiôngđangxếpdỡcácthùnghàngxuốnghầmchứacủa tòanhà.Ôngngã lănxuốngmấybậccầuthang,rớtxuốnghầm.“Cúngãcóxakhông?”-tôihỏi.Câutrảlờicủaôngrấtđơngiàn:“Ðủxa.”Cảphầnđờicònlại,ôngbịliệtcảhaitaylẫnhaichân.

Sandylàmộtvậnđộngviệntuyệtvời,vàtạithờiđiểmxảyratainạnôngđãđínhhôn.Ôngkhôngmuốntrởthànhgánhnặngchovịhônthê,nênđãnóivớibà,“Emkhônghềcamkếtvớihoàncảnhnhưthếnày.Anhsẽhiểu,nếuemmuốnrútlui.Emcóthểrađitrongbìnhyên.”Vàbàđãlàmnhưvậy.

TôigặpSandykhiôngđangởđộtuổibamươi,vàngaylậptức,ôngđãchinhphụctôibằngtháiđộcủaông.Ôngkhôngbaogiờthanvãnvềcảnhngộcủamình.Ônglàmviệcrấtnghiêmtúcvàđượccấpgiấyphépđểhànhnghềtưvấnhônnhân.Ôngđãkếthônvànhậnconnuôi.Vàkhinóivềtìnhtrạngsứckhỏecủamình,ôngnóirấtthựctế.Cólầnônggiảithíchvớitôi,nhiệt độ thay đổi khiến người bị liệt rất khó chịu bởi họ không biết rùngmình.“Anhcóthểđưachotôicáichănđượckhông,Randy?”Ôngchỉnóicóvậy.

NgườikhôngthanvãnmàtôingưỡngmộnhấtcólẽlàJackieRobinson,cầuthủngườiMỹdađenđầutiênchơibóngbầudụcởgiảingoạihạng.Ôngđã phải chịu đựng sự phân biệt chủng tộcmà ngày nay nhiều thanh niênkhônghềmuốnnghĩ tới.Ôngbiếtôngphảichơi tốthơnnhữngcầuthủdatrắng,vàôngbiếtôngphảilàmviệctíchcựchơnnhiều.Vàđólànhữngthứôngđãlàm.Ôngkhôngbaogiờthanvãn,ngaycảkhicổđộngviênnhổnướcbọtvàoông.

TôicómộtbứcảnhcủaJackieRobinsontreotrongphònglàmviệc,vàtôikhábuồnvìnhiềusinhviêncủa tôikhôngbiết,hoặcbiết rất ítvềông.Nhiềungườicònkhônghềđểýtớibứcảnhđó.Lớptrẻlớnlênvớitivimàunênchẳnghềdànhthờigianđểquansátnhữngbứcảnhđentrắng.

Đólàđiềurấtkhônghay.ThậtkhôngcótấmgươngnàotốthơnnhữngconngườinhưJackieRobinsonvàSandyBlatt.Thôngđiệptrongnhữngcâu

chuyệncủahọlà:Thanvãnchẳnglàmđượcgìvớitưcáchmộtchiếnlược.Tấtcảchúngtađềuchỉcóhữuhạnthờigianvànănglượng.Thờigianchúngtadànhđểthanvãnchẳnghềgiúpđạtđượccácmụcđíchcủachúngta.Vànókhônglàmchúngtahạnhphúchơnlên.

33.Chữabệnh,chứkhôngchữatriệuchứng

Nhiềunămtrướcđây,tôikếtbạnvớimộtcôgáirấtđángyêu.Côtanợsốtiền lênđếnvàinghìnđôla.Côtakhácăngthẳng,bứcxúcvềviệcnày.Mỗitháng,sốtiềnnợlạităngthêm.

Đểđốiphóvớisựcăngthẳng,cáctốithứbahàngtuầncôtớilớpluyệnthiềnvàyoga.Ðólàbuổitốitựdocủacô,vàcônóiviệcđótỏrahữuíchchocô.Côhítvào, tưởngtượngmìnhđangtìmđượccách thứcđốiphóvớisốtiềnnợ.Côthởra,tựnóivớimìnhrằngrồimộtngàynàođó,cácvấnđềliênquanđếntiềnbạcsẽtanbiến.

Sựviệccứtiếptụcnhưthế,thứbatiếpnốithứba.Cuốicùng,mộthômtôiđãngồixemlạivấnđề tàichínhcùngcô.Tôi

thấy,nếucôdànhbốnhoặcnămthánglàmmộtcôngviệcbánthờigianvàocácbuổitốithứba,thìcôcóthểtrảhếttoànbộsốtiềncôđãvaynợ.

Tôinóivớicô,tôikhônghềphảnđốiyogahaythiền.Nhưngtôinghĩtốtnhấtlànêncốgắngđểtrướchếtchữacănnguyêncủabệnh.Cáctriệuchứngcủacôlàcăngthẳngvàlosợ.Cănbệnhcủacôlàsốtiềncômắcnợ.

“Tạisaoemkhôngnhậnmộtcôngviệcđểlàmvàocáctốithứbavàtạmbỏyogamộtthờigian?”-tôiđềnghị.

Đâylàmộtđiềumớimẻđốivớicô.Vàcôđã làmtheolờikhuyêncủatôi.Côtrởthànhngườiphụcvụbànvàocáctốithứbavànhanhchóngtrảhếtsốtiềnnợ.Sauđó,côtrởlạilớpyogavàthậtsựthởđượcdễdànghơn.

34.Đừngđểámảnhvềnhữnggìngườikhácnghĩ

Tôithấymộtphầnkháquantrọngtrongmộtngàycủanhiềungườiđượcdànhđểlolắngvềnhữnggìmọingườinghĩvềhọ.Nếukhôngaiphảilolắngvềnhữnggìngườikhácnghĩ,thìtấtcảchúngtađãcóthểcó33%hiệuquảhơntrongcuộcsốngvàtrongcôngviệccủachúngta.

Tạisaotôilạicóconsố33%?Tôilàmộtnhàkhoahọc.Tôithíchnhữngconsốchínhxác,ngaycảkhitôikhôngluônchứngminhđượcchúng.Vậy,hãycứchấpnhận33%.

Tôi thườngnói với nhữngngười làmviệc trong nhómnghiên cứu củamình:“Cácbạnkhôngcầnphảilolắngvềnhữnggìtôinghĩ,dùtốthayxấu.Tôisẽchocácbạnbiếtnhữnggìởtrongđầucủatôi.”

Điềuđócónghĩalà,khikhônghàilòngmộtđiềugì,tôisẽnóira,thườnglàthẳngthắnvàkhôngphảilúcnàocũngtếnhị.Nhưngcómặttíchcựclàtôicókhảnăngđảmbảovớimọingười:“Nếutôikhôngnói,thìcácbạnkhôngcóđiềugìphảilolắngcả.”

Sinhviênvàđồngnghiệpdầndầntrântrọngđiềuđó,vàhọkhôngphảiphícảđốngthờigianbịámảnhvềviệc“Randyđangnghĩcáigì?”Bởihầunhư tấtcảnhữnggì tôinghĩ là:Tôicómọingười trongnhómlàmviệcvàsống33%hiệuquảhơnnhữngngườikhác.Đólàthứởtrongđầutôi.

35.Bắtđầubằngcáchngồilạicùngnhau

Khiluônphảilàmviệccùngngườikhác,tôicốgắnghìnhdungchúngtôingồicùngnhauvớimộtxấpcácquânbài.Sựthôithúccủatôilàđặttấtcảcác quân bài lên bàn, lật ngửa, và nói với cả nhóm: “Nào, chúng ta cùngnhaucóthểlàmgìvớinhữngquânbàinày?”

Khảnănglàmviệcđượctốttrongnhómlàmộtkỹxảoquantrọngvàcầnthiếttrongcảcôngviệclẫncuộcsốnggiađình.Đểdạykỹxảonày,tôiluônghépsinhviênthànhcácnhómlàmviệctrongcácđềán.

Vớinămtháng,việccải tiếnđộng lựcnhómtrở thànhmộtnỗiámảnhđốivớitôi.Vàongàyđầutiêncủamỗihọckỳ,tôitáchlớphọcthànhhàngchụcnhómbốnngười.Rồi trongngày thứhai, tôi phát cho sinhviênmộttrang tài liệuvới tiêuđề“Những lờikhuyênđể làmviệc thànhcông trongnhóm.” Chúng tôi cùng trao đổi, từng điểm một. Một số sinh viên thấynhữnglờikhuyêncủatôikhôngxứngvớihọ.Họnhướngmắt,nghĩrằngđãbiếtcáchhợptáctốtvớinhau.Họđãđượchọcnhữngthứđóởnhàtrẻ,vàkhôngcầnnhữnglờikhuyênsơđẳngcủatôi.

Nhưnghầuhếtnhữngsinhviêncóýthứcđềuđónnhậnchúng.Họnhậnthấytôiđangcốgắngtruyềnđạtchohọnhữngđiềurấtcơbản.Cóchútítgìđó giống như huấn luyện viênGraham tới buổi tậpmà khôngmang theobóng.Ðâylàmộtsốnhữnglờikhuyêncủatôi:

Làmquenvớimọingườimộtcáchđúngmực:Tấtcảđềubắtđầubằngviệcgiớithiệu.Hãytraođổicácthôngtinđểliênlạcvớinhau.Hãyđảmbảolàbạnphátâmđúngtêncủatừngngười.

Hãy tìm những điểm chung: Bạn luôn có thể tìm được những điểmchungvớingườikhác,vàtừđó,sẽdễdànghơnđểnóivềnhữngđiểmkhácbiệt.Thểthaokhôngphânbiệtchủngtộcvàsựgiàu-nghèo.Vànếukhôngcógìkhácnữa,thìchúngtavẫncóchungmộtthứlàthờitiết.

Cốgắngtạocácđiềukiệntốiưuchoviệclàmquen:Hãyđảmbảolàkhôngaibịđói,lạnhhoặcmệtmỏi.Gặpgỡ,làmquenvớinhauquabữaănnếucóthểđược,thứcănlàmcuộcgặpmặttrởnênnhẹnhàng,vuivẻ.ĐólàlýdotạisaoởHollywoodmọingườilạiđi“ăntrưa”cùngnhau.

Ðểmọingườiđềunói:Khôngngắt lờingườikhác.Nói tohơn,nhanhhơnkhônglàmchoýtưởngcủabạntốthơnchútnàocả.

Hãykiềmchếcáitôi:Khithảoluậncácýtưởng,hãygắnnhãnvàviếtchúngxuống.Nhãnphảimôtảvềýtưởng,khôngphảivềngườicóýtưởng:

“câuchuyệnvềchiếccầu”chứkhôngphải“câuchuyệncủaJane.”Biểudươnglẫnnhau:Hãytìmvàilờitốtđẹpđểnói,ngaycảkhicómột

chútnóingoa.Nhữngýtưởngtồi tệnhấtvẫncóthểcónhữngnéthaynếubạnthậtcốgắngxemxét.

Hãyphátbiểucáclựachọnnhưnhữngcâuhỏi:Thayvìnói“TôinghĩlàchúngtacầnphảilàmA,chứkhôngphảiB,”hãycốgắngđểnói“SẽnhưthếnàonếuchúngtalàmA,thayvìB?”Nhưvậysẽchophépmọingườiđưaraýkiếnthayvìphảibảovệmộtlựachọn.

Khikếtthúcbàigiảngngắn,tôinóivớisinhviênlàtôicómộtcáchkhátốtđểđiểmdanh.“Sẽdễdànghơnchotôinếutôiđiểmdanhcácbạntheonhóm.”-tôinói.–“Nhómmột,cácbạnhãygiơtaylên...Nhómhai?...”

Khitôigọimỗinhóm,cáccánhtaygiơlên.“Cóaiđểýđiềugìkhông?”-tôi hỏi.Không ai có câu trả lời.Do vậy tôi gọi lại tên các nhóm. “Nhómmột?...Nhómhai?...Nhómba?...”Cáccánhtaytừkhắpcácgóctrongphònglạigiơlên.

Thỉnh thoảng bạn phải tạomột chút kịch tính khi truyền đạt cho sinhviên,đặcbiệtvềnhữngvấnđềmàhọnghĩlàhọđãbiết.Ðâylànhữnggìtôiđãlàm:Tôi tiếptụcđiểmdanhchotới lúcrồicũngphải lêngiọng.“Vìcớquáiquỷgìmàcácanhcácchịvẫnngồicùngvớibạncủamình?”-tôihỏi.–“Tại sao các anh các chị không ngồi cùng những người trong nhóm củamình?”

Mộtsốngườibiếttôibựcmìnhnhằmgâytácđộng,nhưngaicũngthấysựnghiêmtrọng.“Tôisẽrakhỏilớp.”-tôinói.-“Vàsẽtrởlạisausáumươigiây. Khi quay trở lại, tôi trông đợi các bạn sẽ ngồi cùng với nhóm củamình!Tất cả đã hiểu chưa?”Tôi bước ra khỏi lớp và nghe như sinh viênnhốnnháothunhặttúisách,lụctụcngồilạitheonhóm.

Khiquaytrởlại,tôiđãgiảithích,nhữnglờikhuyêncủatôivềlàmviệctheo nhóm không phải để xúc phạm trí tuệ hay sự trưởng thành củamọingười.Tôichỉmuốnchohọ thấy làhọđãbỏquênmột thứ rấtđơngiản -thựctếlàhọcầnphảingồivớingườicùngnhóm-vànhưvậy,chắcchắnhọcóthểthulượmđượcnhiềuđiềubổíchtừviệcônlạinhữngthứrấtcơbản.

Tạibuổilênlớptiếptheo,vàsuốtthờigiancònlạicủahọckỳ,sinhviêncủatôiluônluônngồicùngnhómcủahọ.

36.Hãytìmđiềutốtnhấtởmỗingười

ĐólàmộtlờikhuyênrấttốtmàtôiđãnhậnđượctừJonSnoddy,vịanhhùngcủa tôiởDisneyImagineering.Tôibị thuyếtphụcbởicáchôngdiễnđạtđiềuđó.“Nếubạnđợiđủ1âu.”-ôngnói.-“Mọingườisẽgâybấtngờvàấntượngchobạn.”

Nhưôngnhìnsựviệc:Nếubạnthấtvọngvớimọingười,nếuhọlàmbạntứcgiận,đócóthểchỉbởivìbạnchưachohọđủthờigian.

Jon cảnhbáovới tôi rằngđôi khi cần phải rất kiên nhẫn - kể cả hàngnăm."Nhưngcuốicùng,mọingườisẽchobạnthấymặttốtcủahọ.Hầunhưmỗingườiđềucómộtmặttốt.Chỉcầnchờđợi.Cáitốtsẽbộclộ.”-ôngnói.

37.Hãynhìnnhữnggìhọlàm,đừngnghenhữnggìhọnói

Congáitôimớimườitámthángtuổi,nêntôikhôngthểnóivớinóngaylúcnày,nhưngkhiđãđủlớn,tôimuốnnóbiếtđôiđiềumàmộtđồngnghiệpnữđãcólầnnóivớitôi,đólàmộtlờikhuyêntốtchonhữngthiếunữởbấtcứđâu.Thựcsự,nếuđemlênbàncân,thìđólàlờikhuyêntốtnhấtmàtôiđãtừngđượcnghe.

Đồngnghiệpđónóivớitôi:“Phảimấtnhiềuthờigian,nhưngcuốicùngtôiđãvỡnhẽramộtđiều.Vớinhữngngườiđànôngquantâmtớibạnmộtcáchlãngmạn,thìthậtgiảnđơn.Hãybỏquamọithứhọnóivàchỉchúýtớinhữnggìhọlàm.”

Ðúng.VậynênđâylàthứdànhchoChloe.Vàkhitôinghĩvềđiềunày,mộtngàynàođó,lờikhuyênđócũngsẽrất

hữuíchchocảDylanvàLogan.

38.Nếungaytừđầubạnkhôngđạtđượckếtquảthànhcông…

…Hãythử,thửdùngmộtsáongữ.Tôithíchcácsáongữ.Càngnhiềucàngtốt.Theotôi,nguyênnhânđểcác

sáongữđượcnhắcđinhắclại,làbởivìchúngthườngđúng.Cácnhàgiáokhôngcầnphảingạingầntrướccácsáongữ.Bạncóbiếttại

saokhông?Bởingườitrẻtuổikhôngbiếttớinhữngcâunóiđó!Họlànhữngcửtọamới,vàhọđượctruyềncảmhứngvớicácsáongữ.Tôiđãthấyđiềuđónhiềulầntronglớphọccủatôi.

Hãykhiêuvũvớingườiđicùng.Ðólàmộtsáongữmàchamẹtôiluôn

nóivớitôi,vànócóthểđượcápdụngchođêmvũhộicuốinămhọc[41]

.Ðónênlàcâuthầnchútronggiớikinhdoanh, tronggiớihànlâmvàtronggiadình.Làmộtlờinhắcnhởvềsựtrungthànhvàsựbiếtơn.

Maymắnlàthứnảysinhkhisựchuẩnbịgặpgỡvớicơhội.ÐâylàcâunóicủaSeneca,triếtgiaLaMãsinhnămthứ5truớccôngnguyên.Câunóivẫncònđánggiáđểđượcnhắclạithêmítnhấtlàhaingànnămnữa.

Dùbạnnghĩlàbạncóthểhoặckhôngthể,bạnvẫnđúng.Ðólàmộtcâutrongdanhmụccácsáongữcủatôidànhchonhữngsinhviênmới.

Ngoàinhữngthứđóra,thìcuộcchơiđãrasao?Tôisẽnóinhưvậyvớisinhviên,nhưmộtlờinhắcnhở:Khôngnêntậptrungvàonhữngvấnđểnhỏ,trongkhilạibỏquanhữngvấnđềchính.

Tôicũngrấtthíchnhữngtràolưuvănhóađạichúng.TôikhôngthấycóvấnđềgìkhicáccontôixemSuperman,khôngphảivìanhtakhỏemạnhvàbiết bay,mà bởi anh ta chiến đấu cho “lẽ phải, công bằng và con đườngMỹ.”Tôirấtthíchcâunày.

Tôi thích bộ phimRocky

[42], thích cả nhạc cảnh trong phim. Cái tôi

thíchnhấtlàRockyđãkhôngquantâmtớiviệcanhthắnghaythuatrongtrậnđấuởcuốiphim.Anhchỉkhôngmuốnbịđánhgục.Đólàmụctiêucủaanh.Trongnhữnglúctrịliệuđauđớnnhất,Rockyđãlàmộttấmgươngchotôi,bởianhđãnhắcnhởtôi:Điềuquantrọngkhôngphảilàbạnđánhmạnhnhưthếnào,màlàbạnbịđánhácliệtrasao...Vàhãycứtiếptụctiếnlên.

Tấtnhiên, trongtấtcảcácsáongữtrênthếgiannày, tôi thíchnhấtcácsáongữvềbóngbầudục.Cácđồngnghiệp thường thấy tôi đi tronghành

langcủaCarnegieMellontungquảbóngbầudụclênxuốngtrướcmặt.Hànhđộngnàythậtsựgiúptôisuynghĩđượctốthơn.Cóthể,cácsáongữcũngnhưcácẩndụbóngbầudụccócùnghiệuứngnhưvậyđốivới tôi.Nhưngmộtvàisinhviêncủatôi,cảnữlẫnnam,lạicóvẻkhóthíchnghi.Họthảoluậnvềthuậttoánmáytínhcòntôilạinóivềbóngbầudục.“Xinlỗi.”-tôinóivớihọ.-“Nhưngviệccácbạnhọcthêmvàithứcơbảnvềbóngbầudụcsẽdễdànghơnnhiềusovớiviệctôiphảihọcthêmmộtmớcácsáongữđờithườngkhác.”

TôimuốnsinhviêncủatôisẽthắngmộtlầnchoGipper

[43].Sinhviên

của tôiđềubiết:Quan trọngkhôngphải làviệcbạn thắnghay thua,mà làviệcbạnchơinhưthếnào.

39.Hãylàconchimcánhcụtđầutiên

Kinhnghiệmlà thứbạnthuđượckhibạnkhôngđạtđượcđiềumàbạnhằngmongmuốn.

ĐólàmộtthànhngữtôihọcđượctrongkỳSabbaticaltạiElectronicArts,mộtcôngtysảnxuấttròchơivideo.Câunóiđãlưulạitrongđầutôi,vàcuốicùngtôiđãnhắcđinhắclạicâunóiđóvớisinhviêncủatôi.

Ðólàcâunóirấtđángđểxemxétmỗikhichúngtavấpphảibứctườnggạch,vàmỗikhithấtvọngvềmộtđiềugìđó.Nócũnglàmộtlờinhắcnhởrằngthấtbạikhôngnhữnglàcóthểchấpnhậnđược,màthườngcònlàthiếtyếu.

Khigiảngdạymôn“Xâydựngcácthếgiớiảo”,tôiđãkhuyếnkhíchsinhviênthửlàmnhữngviệckhókhăn,táobạovàđừnglolắngvềviệcthấtbại.Mongmuốnthưởngcôngchocáchsuynghĩnhưvậy,cuốimỗihọckỳ, tôitặngmộtnhómsinhviênmộtconthúbông-mộtconchimcánhcụt,gọilà“PhầnThưởngChimCánhCụtÐầuTiên” và phần thưởng được tặng chonhómmạo hiểm nhất trong việc cố gắng thửmột ý tưởng hoặcmột côngnghệmới,vàthấtbạivìkhôngthựchiệnđượcnhữngmụctiêuđãđềra.Vềthựcchất,đólàmộtphầnthưởngcho“thấtbạivẻvang,”đểtônvinhcáchsuynghĩsángtạo,dùngtrítưởngtượngtheomộtcáchtáobạo.

Nhữngsinhviênkháchiểurằng:nhữngngườithắng“Chimcánhcụtđầutiên”lànhữngngườithuacuộcnhưngchắcchắnhọsẽđi tớimộtđíchnàođó.

Têncủaphầnthưởnglàdoýniệm,khinhữngconchimcánhcụtchuẩnbịnhảyxuốngnước,nơicónhữngcon thúăn thịt, thì,chắcchắn,aiđósẽphảilàconchimcánhcụtđầutiênnhảyxuống.Lúcđầutôigọiphầnthưởnglà“GiảithưởngThấtbạiTốtnhất”,nhưngchữthấtbạihàmchứaquánhiềuýnghĩaxấu,nênsinhviênkhôngthoátđượcnỗiámảnhcủachữđó.

Nhiềunămqua, tôi cũngnêuquanđiểmvànóivới các sinhviên rằngtrong công nghiệp giải trí, có vô số những sản phẩm thất bại. Nó khônggiốngnhưxâynhà,khimỗicănnhàxâyxongđềucóthểcóaiđóởđược.Một tròchơivideocó thểđượcsáng tạora,nhưngnókhôngbaogiờvượtquađượcgiaiđoạnnghiêncứuvàpháttriển.Hoặc,nócóthểđượcsảnxuấtra,nhưngchẳngcóaimuốnchơinócả.Đúng,nhữngngườisángtạotròchơivideokhithànhcôngthìcógiátrịrấtcao.Nhưngnhữngngườithấtbại,họcũngcógiátrị-đôikhicònnhiềuhơncảnhữngngườithànhcông.

Nhữngcôngtymớisánglậpthườngthíchtuyểnmộttổnggiámđốctừngđiềuhànhmộtcôngtymớisánglậpbịthấtbạitronglýlịchcủaônghoặcbàta.Người đã từng thất bại thườngbiết cách tránh thất bại trong tương lai.Ngườichỉbiếttớithànhcôngcóthểkhôngchúýtớinhữngchônggaicạmbẫy.

Kinhnghiệmlà thứbạnthuđượckhibạnkhôngđạtđượcđiềumàbạnhằngmongmuốn.Vàkinhnghiệmthườnglàthứgiátrịnhấtmàbạncóthểchiasẻ.

40.Thuhútsựchúýcủamọingười

Nhiềusinhviêncủa tôi rất thôngminh.Tôibiếthọ sẽ ra trường,bướcvàothếgiớicôngviệcvàsángtạoranhữngsảnphẩmphầnmềm,nhữngđềánhoạthìnhvànhững thiết bị giải trí tuyệt vời.Tôi cũngbiết họ có tiềmnăngđểlàmthấtvọngcảtriệungườitrongtiếntrìnhđó.

Chúngta,nhữngkỹsưvàchuyêngiatinhọc,khôngphảiluônluônnghĩvề cách làm thế nào phát triển được các sản phẩm dễ sử dụng. Có nhiềungười thậtkémcỏi trongviệcgiải thíchcáccôngviệcphức tạp theocáchthứcđơngiản.Nếubạnđãtừngđọccuốnsáchnhỏhướngdẫnsửdụngmáyghibănghình(VCR)thìbạnhiểuvềsựthấtvọngmàtôimuốnnóitới.

Dovậymàtôimuốnnhấnmạnhvớisinhviênvềtầmquantrọngcủaviệcnghĩtớingườisửdụngcuốicùngtrongcácsángtạocủahọ.Làmcáchnàođểtôicóthểnóirõvớihọviệcđừngsángtạothứcôngnghệlàmthấtvọngngườidùnglàquantrọngrasao?Tôiđãnghĩramộtcáchchắcchắnthànhcông.

Khigiảnglớp“Giaodiệnngườidùng”ởÐạihọcVirginia,vàongàyđầutiên, tôimangmộtmáyVCRcònhoạtđộngtới lớp.Tôiđặtchiếcmáylênbàn,ngayphíatrước.Tôirútmộtchiếcbúa,đậptanchiếcmáy.

Rồitôinói:“Nếuchúngtalàmmộtthứkhósửdụng,mọingườisẽthấtvọng.Họsẽtứcgiậntớimứcmuốnpháhủynó.Chúngtakhôngmuốnsángtạonhữngthứđểmọingườimuốnpháhủy.”

Sinhviênnhìntôivàtôicóthểnóilàhọbịsốc,ngơngácvàcómộtchútthíchthú.Sựviệcđãgâyhứngthúchohọ.Họnghĩ:“Khôngbiếtôngthầynàylàngườithếnào,nhưngchắcchắnngàymaimìnhphảiđếnlớpđểxemôngtasẽbiểudiễntrògìtiếptheo.”

Tôiđãthuhútđượcsựchúýcủahọ.Đóluônluônlàbướcđầutiênđểgiải quyết một vấn đề bị bỏ quên. (Khi tôi rời Ðại học Virginia để tớiCarnegieMellon,bạnvàđồngnghiệpcủatôi,giáosưGabeRobinsđãtặngtôimột chiếc búa vớimột bảng khắc chữ gắn kèm. Bảng chữ ghi: “ThậtnhiềuVCR,màthậtítthờigian!”)

Tấtcả sinhviên từnhữngngàyởÐạihọcVirginiacủa tôihiệnđãgianhậpđộingũnhữngngườilàmviệc.Khihọsángtạonhữngcôngnghệmới,tôihyvọng,thỉnhthoảngtôilạixuấthiệntrongkýứccủahọ,tayvungchiếcbúa,nhắcnhởhọvềnhữngkẻthấtvọng,đanggàothétchosựgiảnđơn.

41.Sựbiếnmấtcủanhữngláthưcámơn

Thểhiệnlòngbiếtơnlàmộttrongnhữngthứđơngiảnnhấtnhưngcũngsâusắcnhấtmàconngườicó thể làmchonhau.Vàmặcsựyêuthíchtínhhiệuquả,tôivẫnnghĩnhữngláthưcámơntốtnhấtlàđượcviếtbằngbútvàtrêngiấy.

Nhữngngườiphỏngvấn tuyểnviệcvànhậphọc tiếpxúcvới rấtnhiềuứngviên.Họđọchàngtấnlýlịchcủanhữngsinhviênloại“A”vớirấtnhiềuthànhtích.Nhưnghọkhôngđượcđọcnhiềuláthưcámơnviếtbằngtay.

NếubạnlàmộtsinhviênloạiB+,láthưcámơnviếttaycủabạnsẽnângbạnlêntốithiểulànửađiểmtrongmắtcủanhữngvịsếptươnglaihaynhữngviênchứctuyểnsinh.Ðốivớihọ,bạnsẽ trởthànhmộtsinhviênloại“A”.Vàbởinhữngláthưviếttayngàycàngtrởnênhiếm,nênhọsẽnhớtớibạn.

Khiđưaralờikhuyênnàychosinhviên,tôikhôngmuốnbiếnhọthànhnhữngkẻâmmưutínhtoán,mặcdùtôibiếtmộtsốngườiđãtiếpnhậnnótheonghĩanày.Lờikhuyêncủatôichủyếunhằmgiúphọnhậnrarằng:cónhữngsựtônkínhvàchuđáocóthểthựchiệnđượctrongcuộcsống,chúnglàmchongườinhậncảmkích,vàcóthểmanglạichỉnhữngkếtquảtốtđẹp.

Vídụ,cómộtphụnữtrẻnộpđơnxinvàoETCvàchúngtôiđangchuẩnbị từ chối cô. Cô có những ước mơ lớn, cô muốn trở thành một DisneyImagineer.Ðiểmcủacô,cáckỳthivàhồsơcủacôtốt,nhưngkhôngđủtốt,vìETCrấtkénchọnngười.Trướckhixếpcôvàodanhsách“từchối”, tôiquyếtđịnhlậtlạihồsơcủacômộtlầnnữa,từngtrangmột.Khilàmviệcđó,tôithấymộtláthưcámơnviếtbằngtaylẫngiữacáctrangkhác.

Láthưkhôngphảigửichotôi,cũngkhôngphảichođồnggiámđốccủatôi,DonMarinelli,haychomộtgiáoviênnàokháccủa trường.Nó làbứcthưgửichomộtnhânviênđãgiúpcômộtsố thuxếpkhi tới thămtrường.Nhânviênnàykhôngcóthếlựcgìtrongviệctuyểnsinh,nênláthưkhôngmangýnghĩaxunịnhnào.Đóchỉlàmấylờicámơntớimộtngườikhôngquenbiết,vàngườiđóđãtìnhcờnhétnóvàohồsơxinhọccủacô.Mấytuầnsau,tôinhìnthấynó.

Bấtngờgặpláthưcôcámơnmộtngườichỉbởithấyđólàviệctốtnênlàm,tôiđãsuynghĩ.Côviếtláthưbằngtay.Tôithíchđiềuđó.“Nónóichotôinhiềuhơnmọithứkháctronghồsơcủacô.”-tôinóivớiDon.Tôiđọclạihồsơcủacô.Tôinghĩvềcô.Bịấntượngbởiláthư,tôiquyếtđịnhcôxứngđángđểcómộtmaymắn,vàDonđồngý.

CôđãđếnvớiETC,hoàntấtluậnáncaohọc,vàbâygiờlàmộtDisneyImagineer.

Tôiđãkểvớicôcâuchuyệnnày,vàbâygiờcôkểnóchonhữngngườikhác.

Mặctấtcảnhữnggìđangxảyratrongcuộcsốngvàvớitìnhtrạngbệnhtìnhcủatôi,tôivẫncốgắngviếtnhữngláthưcámơnbằngtay.Đólàviệclàmthậtđẹpđẽ.Vàbạnkhôngthểbiếtphépthầndiệugìcóthểxảyrasaukhinótớihộpthưcủamộtngườinàođó.

42.Trungthànhlàmộtconđườnghaichiều

KhiDennisCosgrovelàsinhviêncủatôiởÐạihọcVirginianhữngnămđầu1990, tôi thấyanhtarấtấn tượng.Anhlàmnhữngviệcrấtkỳdiệutạiphòngmáycủatôi.Anhlàmộttrợgiảngtronglớphệđiềuhành.AnhtheohọccáckhóahọccủalớpcaohọcvàlàmộtsinhviênloạiA.

Tronghầuhếtcáclớp,anhlàmộtsinhviênloạiA.Tronglớptíchphân,anhlàmộtsinhviênloạiF.Khôngphảianhkhôngcónănglực.Anhchỉquátậptrungvàocácmônmáytính,làmtrợgiảngvàtrợlýnghiêncứutạiphòngmáycủatôi,anhđãđơngiảnkhôngtớidựlớptíchphân.

Vấnđềtrởthànhnghiêmtrọng,bởikhôngphảilầnđầu,trongmộthọckỳanhđạttoànAvàmộtđiểmF.

Haituầntrướclúchọckỳmớibắtđầu,khixemxét,mộtchủnhiệmkhoađãchúýtớiđiểmhọccủaDennis.ÔngbiếtDennisthôngminhnhưthếnào;

ôngđã thấyđiểmSAT[44]

vàđiểmAP[45]

của anh.Theoquanđiểmcủaông,điểmFlàdotháiđộchứkhôngphảidonănglực.ÔngmuốnđuổihọcDennis.NhưngtôibiếtDenniskhônghềnhậnđượcmộtlờinhắcnhởnàovềviệcnày.Thựcchất, tấtcảnhữngđiểmAcó thểbù lạichođiểmFđểanhkhôngbịđuổi.Nhưngchủnhiệmkhoađãápdụngmộtquytắckhóhiểuđểđuổianh.Tôiquyếtđịnhtranhđấuchosinhviêncủamình.“Hãyxem,”-tôinóivớitrưởngkhoa.–“Dennislàmộtchiếctênlửakhôngcánh.Anhtalàmộtngôisaotrongphòngthínghiệmcủatôi.Nếuđuổianhtalúcnày,chúngtasẽđánhmấttoànbộmụcđíchcủaviệcchúngtatồntạiởđây.Chúngtaởđâyđểdạy,đểnuôidưỡngtàinăng.TôibiếtDennissẽđạt tớiđíchrấtxa.Chúngtakhôngthểvứtbỏanhta.”

Trưởngkhoakhônghàilòngvớitôi.Theosuynghĩcủaông,tôilàmộtgiáosưtrẻxốcnổi.

Vậytôiphảicươngquyếthơnnữa.Tôihànhđộngmộtcáchchiếnlượchơn.Họckỳmớiđãbắtđầu.NhàtrườngđãlấytiềnhọcphícủaDennis.Làmnhưvậy,theocáchnghĩcủatôi,nhàtrườngđãbáochoDennisbiếtanhđượcchấpnhậntiếptụclàmsinhviên.Nếuchúngtôiđuổianhtrướckhihọckỳbắtđầu,anhđãcóthểxinhọcởmộttrườngkhác.Bâygiờthìđãquámuộnđểlàmviệcđó.

Tôihỏitrưởngkhoa:“Việcgìsẽxảyranếuanhtathuêluậtsưtranhcãivềchuyệnnày?Tôisẽđứngvềphíaanhtađểlàmchứng.Ôngcómuốnmộtgiáoviêncủaônglàmchứngchốngđốilạinhàtrườngkhông?”

Ôngtasửngsốt.“Anhlàgiáoviênítthâmniên.”-ôngnói.-“Thậmchíanhchưacóhợpđồngvĩnhviễn.Tạisaoanhlạichúiđầuvàođâyđểbiếnnóthànhmộtcuộcđấumàanhphảichịutrận?”

“Tôisẽnóivớiônglýdo.”-tôinói.–“TôimuốnbảođảmchoDennisbởitôitintưởnganhta.”

Trưởngkhoanhìntôithậtlâu.“Tôisẽghinhớđiềunàykhixemxéthợpđồngvĩnhviễncủaanh.”-ôngnói.Nóicáchkhác,nếuDennistiếptụcsaiphạm,thìócsuyxétcủatôisẽbịnghingờmộtcáchnghiêmtrọng.

“Đâylàmộtthỏathuận.”-tôinóivớitrưởngkhoa.VàDennisđượcởlạitrường.

Dennisđãđỗmôntíchphân,làmtấtcảchúngtôitựhào,vàsaukhitốtnghiệp,anhlàmộtngôisao,đượcnhậngiảithưởngvềkhoahọcmáytính.Từđó,anhđãtrởthànhmộtbộphậncủacuộcđờitôivàcủacácphòngthínghiệmcủatôi.AnhlàmộttrongnhữngchađẻđầutiêncủađềánAlice.Làmộtngườithiếtkế,anhđãlàmcôngviệclậptrình,đặtnềnmóngđểgiúpđưahệthốngthựctếảođếnvớinhữnglớpngườitrẻtuổi.

Tôiđã tranhđấuchoDenniskhi anh tahaimuơimốt tuổi.Bâygiờ,ởtuổibamươibảy,anhđãbắtđầutranhđấuchotôi.TôiđặtniềmtinởanhđểđưaAlicevàotươnglaivớitưcáchnhàkhoahọcnghiêncứuthiếtkếvàcàiđặtdisảnnghềnghiệpcủatôi.

43.Lờigiảitốithứsáu

Tôiđượckýhợpđồngvĩnhviễnsớmhơnmộtnămsovớithônglệ.Việcđócóvẻgâyấntượngđốivớicácđồngnghiệptrảkháctrongtrường.

“Ô,cậuđãsớmcóhợpđồngvĩnhviễn.”-họnóivớitôi.-“Bímậtcủacậulàgìthế?”

Tôinói: “Kháđơngiản.Hãygọiđiện thoại cho tôimỗi thứ sáuởvănphòngcủatôivàolúc10giờtốivàtôisẽnóichoanhbiết”(Tấtnhiên,đólàtrướckhitôicógiađình.)

Rấtnhiềungườimuốnđitrênconđườngtắt.Tôithấyconđườngtắttốtnhấtlàconđườngdài,cơbảnnólàmấychữ:làmviệctíchcực.

Theocáchtôinhìn,nếubạnlàmviệcnhiềugiờhơnnhữngngườikhác,trong những giờ đó, bạn sẽ học được nhiều hơn về nghề nghiệp của bạn.Ðiềuđólàmbạnhiệuquảhơn,cókhảnănghơn,thậmchísungsướnghơn.Làmviệctíchcựccũnggiốngnhưlãisuấttíchlũyởngânhàng.Phầnthưởngđượctăngnhanhhơn.

Điềunàycũngđúngvới cuộc sốngbênngoài côngviệc củabạn.Suốtcuộcđờitrưởngthành,tôithấythúvịkhihỏinhữngcặpvợchồngđãkếthônlâunămxemhọlàmthếnàođểsốngđượccùngvớinhau.Tấtcảhọđềunóicũngmộtđiểu:“Chúngtôiđãlàmviệctíchcựcchođiềuđó.”

44.Thểhiệnlòngbiếtơn

KhônglâusaukhicóđượchợpđồngvĩnhviễnởÐạihọcVirginia, tôimờitoànbộnhómnghiêncứumườilămngườicủatôixuốngDisneyWorldchơimộttuầnnhưmộtcáchđểnóilờicámơnvớihọ.

Mộtgiáosưđồngnghiệpkéotôirangoàivànói:“Randy,saocậucóthểlàmđiềuđó?”Cóthểanhtanghĩtôiđãđặtramộttiềnlệmànhữngngườisắpđượcnhậnhợpđồnggiáosưvĩnhviễnsẽkhôngmuốnphảilàmtheo.

“Tạisaotôicóthểlàmđiềuđó?”-tôitrảlời.–“Nhữngngườinàyđãlàmviệccậtlựcđểmanglạichotôimộtviệclàmsuốtđờitốtnhấttrênthếgiới.Tạisaotôilạicóthểkhônglàmđiềuđó?”

MườisáungườichúngtôixuốngFloridatrênmộtchiếcxetảilớn.Chúngtôiđãcónhữngngàyvuichơi,phápháchthoảimái,vàtôicũngđảmbảođểtấtcảchúngtôivẫnhọcđượcđôiđiềutronglúcgiảitrí.Dọcđường,chúngtôiđãdừnglạiởnhiềutrườngđạihọcvàthămcácnhómnghiêncứutinhọcởđó.

ChuyếnđichơiDisneylàsựbiếtơnđượcthựchiệnmộtcáchdễdàng.Ðólàmộtmónquàđíchxác,vàhoànhảobởinólàmộttrảinghiệmmàtôicóthểchiasẻvớinhữngngườitôiquýmến.

Tuynhiên,khôngphảiaicũnglàngườidễđểcámơn.MộttrongnhữngngườitưvấntuyệtvờinhấtcủatôilàAndyvanDam,

giáo sư tin học của tôi khi tôi học tại Brown. Ông đã cho tôi những lờikhuyênbảorấtsángsuốt.Ôngđãlàmthayđổicuộcđờicủatôi.Tôikhôngbaogiờcóthểtrảơnôngmộtcáchtươngxứng,vậynêntôiphảitrảơnôngtrongtươnglaikiếpsau.

Tôiluônbảovớicácsinhviên:“Hãylàmchonhữngngườikhácnhữnggìaiđóđãlàmchobạn.”ÐiDisneyWorld,nóichuyệnvớicácsinhviênvềnhữngướcmơvàmụctiêucủahọ,tôiđãcốgắngđểlàmchínhđiềuđómộtcáchtốtnhấtcóthể.

45.Gửiđinhữnghộpbánhquybạchà

Mộtphầntráchnhiệmcủatôilàlàmngườiphêduyệtluậnvănkhoahọc.Nghĩalàtôiphảiđềnghịcácgiáosưkhácđọccácbàinghiêncứudàycộpvàphêduyệtchúng.Côngviệcnàycóthểchánngắt,dễlàmngườitabuồnngủ.Vậynêntôicómộtsángkiến.Tôigửimộthộpbánhquybạchàkèmtheomỗibàiluậnvăncầnđượcphêduyệt.“Cámơnbạnđãđồngýlàmcôngviệcnày.”-tôiviết.-“Hộpbánhkèmtheođâylàphầnthưởngcủabạn.Nhưngthậtkhôngcôngbằngkhiănnótrướckhiduyệtbài.”

Láthưsẽđemlạinụcườitrênkhuônmặtngườinhận.Vàtôikhôngcònphảigọiđiệnnhắcnhởmọingườinữa.Họcóhộpbánh trênbàn.Họbiếtcôngviệchọcầnphảilàm.

Tấtnhiên,thỉnhthoảngtôivẫnphảigửimộtemailnhắcnhở.Nhưngkhitôinhắcmọingười,tấtcảnhữnggìcầnlàmộtcâu:“Bạnđãănbánhquybạchàchưa?”

Tôithấybánhquybạchàlàcôngcụliênlạcrấthiệuquả.Chúngcũnglàmộtphầnthưởngngọtngàochomộtcôngviệcđượchoànthànhtốt.

46.Tấtcảnhữnggìbạncólànhữngthứbạnmangtheo

Tôiluônthấysựcầnthiếtphảichuẩnbịchomọitìnhhuốngcóthểgặpphải. Khi rời khỏi nhà, tôi cầnmang theo thứ gì? Khi giảng bài, tôi cầnlườngtrướcnhữngcâuhỏigì?Khichuẩnbịchotươnglaicủagiađìnhthiếuvắngtôi,nhữngtàiliệugìtôicầnphảicó?

Mẹtôinhớlầnmangtôitớicửahàngtạpphẩmlúctôilênbảy.Khitớiquầytrảtiền,bàthấyquênmộtvàithứtrongdanhsáchnhữngđồcầnmua.Bàbỏtôivớixeđồđểchạyđitìmnhữngthứbàcần.

“Mẹsẽquaylạingay.”-bànói.Bàchỉđicómấyphút,nhưngtronglúcđó,tôiđãxếpmọithứlênbăng

chuyềnvàtấtcảđãđượctínhtiềnxong.Tôibịbỏđó,đứngnhìnchằmchằmvàongười thutiền,cònbàcũngchằmchằmnhìn tôi.Người thutiềnquyếtđịnh chấm dứt sự yên lặng. “Cậu có tiền để trả tôi không?” - bà nói. –“Nhữngthứnàycầnphảiđượcthanhtoánđấy.”

Tôikhôngbiết làbà chỉđùa.Cứđứngngâyngười, xấuhổvàngượngngùng.

Khimẹtôiquaytrởlại,tôitứcgiận.“Mẹđểconđứngđâykhôngcótiền.Bànàyhỏitiềncon,vàconkhôngcógìđểtrảcả!”

Bâygiờ,tôilàmộtngườilớn,bạnsẽkhôngbaogiờthấytôivớiíthơn200đôla trongví.Tôimuốnđược chuẩnbị trong trườnghợp cần tới.Tấtnhiên,tôicóthểđánhmấtvíhoặcvícóthểbịlấycắp.Nhưngvớimộtngườicóđồnglươngkhảdĩ,200đôlalàkhoảntiềnxứngđángđểđượcmạohiểm.Ngượclại,khôngcótiềnmặttrongtaylúcbạncần,làmộtvấnđềhệtrọnghơnnhiều.

Tôi vẫn luôn ngưỡng mộ những người biết chuẩn bị thật kỹ càng. Ởtrường, tôi cómột bạn học tên làNormanMeyrowitz.Một hôm anh phảithựchiệnmộtbàithuyếttrìnhtrênmáychiếu,vàgiữalúcanhđangnói,thìbóngđèncủamáychiếubịcháy.Cótiếngxìxàotừcửtọa.Chắcchúngtôisẽphảiđợimươiphúttớikhicóngườimangđếnmộtchiếcmáychiếukhác.

“Khôngsaocả.”-Normannói.-“Khôngcógìphảilolắng.”Chúngtôithấyanhbướctớibalôcủaanhvàrútramộtcáigìđó.Anhđã

mangtheomộtbóngđèndựtrữchochiếcmáychiếu.Aicóthểnghĩđếnmộtđiềunhưvậy?

Giáosưcủachúngtôi,AndyvanDam,lúcđóngồicạnhtôi.Ôngghéđầuvànói:“Taynàyrồisẽtiếnxa.”Ôngnóiđúng.NormansaunàyđãtrởthànhmộtlãnhđạocấpcaocủaMacromediaInc.,vàtạiđó,nhữngđónggópcủaanhđãgâyảnhhưởngtớihầuhếtnhữngaidùnginternetngàynay.

Mộtcáchkhácđểtựchuẩnbịlàsuynghĩtheokiểutiêucực.Vâng, tôi là một kẻ lạc quan. Nhưng khi đưa ra một quyết định, tôi

thườngnghĩtớiphươngánxấunhất.Tôigọinólà“YếuTốBịSóiĂnThịt.”Nếutôilàmmộtđiềugìđó,thì

điềukhủngkhiếpnhấtcóthểxảyralàgì?Tôicóthểsẽbịsóiănthịt?Cáicóthểgiúpbạntrởthànhlạcquan,làcósẵnmộtkếhoạchdựphòng

bấttrắckhichuyếnxexuốngđịangụcbỗngmấtphanh.Riêngtôikhôngthấylolắng,bởitôiđãcómộtkếhoạchchonhữnggìsắpxảyđến.

Tôithườngnóivớisinhviên:“Khiđivàochốnhoangvu,thứduynhấtcácbạn có thể trôngcậyđược, lànhữnggì cácbạnmang theomình.”Vàthựcchất,sựhoangvuởkhắpmọinơi,trừngôinhàvàphònglàmviệccủabạn.Dovậyhãymangtheotiền.Mangtheonhữngdụngcụsửachữa.Hãytưởng tượng ra những con sói. Mang theo một bóng đèn dự trữ. Hãy tựchuẩnbị.

47.Mộtlờixinlỗitồicòntệhơnlàkhôngxinlỗi

Mộtlờixinlỗikhôngthểchỉ làđỗhayrớt.Tôi luônnóivớisinhviên:Khinóilờixinlỗi,nếunókhôngđạtđiểmA,thìchẳngcóýnghĩagìcả.

Những lờixin lỗimiễncưỡnghoặc thiếuchân thành thườngcòn tồi tệhơn làhoàn toànkhôngxin lỗi,bởikhiđóngườinhậnsẽcảmthấybịxúcphạm. Nếu bạn đã làm điều sai trái trong ứng xử với người khác, thì nógiốngnhưcósựnhiễmđộctrongmốiquanhệcủabạn.Mộtlờixinlỗitốtsẽgiốngnhư liều thuốc kháng sinh; cònmột lời xin lỗi dở sẽ giốngnhưxátmuốivàovếtthương.

Làmviệctrongcácnhómlàđiềucốtyếuđốivớicáclớphọccủatôi,vàsựvachạmgiữacácsinhviênlàđiềukhôngthểtránhkhỏi.Mộtsốsinhviênsẽkhôngphảnứnggì.Mộtsốkhác,dotựmãnmàthànhcoithườngcácbạncùngnhóm.Tớigiữahọckỳ,những lờixin lỗi luôn luôn làcần thiết.Nếusinhviênkhônglàmđiềuđó,thìmọithứsẽvượtkhỏitầmkiểmsoát.Dovậytôithườngdànhchocáclớphọccủatôimộtquytrìnhnhỏvềnhữnglờixinlỗi.

Tôibắtđầubằngviệcmôtảhailoạixinlỗidở:1.“Tôixinlỗivìbạncảmthẩybịtổnthươngdonhữngviệctôiđãlàm.”

(Ðólàmộtcốgắngđểanủixúccảm,nhưnghiểnnhiênlàbạnkhôngmuốnđắpchútthuốcnàolênvếtthương)

2.“Tôixinlỗivềnhữnggìtôiđãlàm,nhưngbạncũngphảixinlỗitôivềnhữnggìbạnđãlàm.”(Ðókhôngphảilàđưaramộtlờixinlỗi.Đólàyêucầumộtlờixinlỗi.)

Nhữnglờixinlỗiđúngđắnbaogồmbaphần:1.Điềutôilàmlàsai.2.Tôicảmthấytồitệvìđãlàmtổnthươngbạn.3.Tôicóthểlàmtốthơnnhưthếnào?Đúng,mộtsốngườicóthểlợidụngbạnkhitrảlờicâuhỏithứba.Nhưng

hầuhếtmọingườisẽtrântrọngnhữngcốgắngcầutiếncủabạn.Họcóthểnóivớibạnvềnhữngcáchđơngiảnvàdễdàngđể làmmọiviệcđược tốthơn.Vàthường,họcũngsẽtựcốgắngđểgópphầnlàmchomọiviệcđượctốthơn.

Sinhviênsẽnóivớitôi:“Nếutôixinlỗivàngườikiakhôngxinlỗilạithìsao?”Tôitrảlờihọ:“Ðólàđiềubạnkhôngthểkiểmsoátđược,vậyđừng

đểnóchiphốibạn.”Nếungườikianợbạnmộtlờixinlỗi,vàtừngữtronglờixinlỗicủabạnlàđúngmựcvàchânthành,bạnvẫncóthểkhôngnghethấygì từhọ trongmột thờigian.Thật ra cũngchẳng saokhingườikháckhôngcócùngxúccảmđểxinlỗivàođúngthờiđiểmmàbạnthựchiệnđiềuđấy.Vậyhãykiênnhẫn.Nhiềulần,tôiđãthấycácsinhviênxinlỗi,vànhiềungàysauđó,nhữngbạncùngnhómcủahọđếnxinlỗilại.Sựkiênnhẫncủabạnvừađượctrântrọng,vừađượcđềnđáp.

48.Nóisựthật

Nếutôichỉđượccóbatừđểkhuyên,thìchúngsẽlà“nóisựthật.”Nếuđượcthêmbatừnữa,tôisẽbổsung:“trongmọilúc.”Chamẹtôiđãdạytôi“conchỉtốt,đúngnhưlờinóicủacon,”vàkhôngcócáchnàotốthơnđểnóilênđiềuđó.

Trungthựckhôngchỉđúngvềđạođức,màcònmanglạihiệuquả.Trongmộtnềnvănhóamàaicũngnóisựthực,thìbạnsẽtiếtkiệmđượcrấtnhiềuthờigianphíphạmdànhchoviệckiểmchứng.KhidạyởĐạihọcVirginia,tôiđãthíchápdụngđiềulệvềdanhdự.Khimộtsinhviênbịốmvàcầnphảithilại,tôikhôngcầnphảiramộtđềmới.Ngườisinhviênchỉcầncamkếtlàchưatraođổivớibấtkỳaivềbàithi,làtôiđểanhtathiđúngbàithicũ.

Ngườitanóidốivìrấtnhiềunguyênnhân,thôngthườngvìđólàcáchđểđạtđượcđiềuhọmongmuốnvới ítcôngsứchơn.Nhưngcũnggiốngnhưnhiềuchiếnlượcngắnhạn,nókhônghiệuquảvềdàihạn.Saunày,bạnsẽgặplạimọingười,vàhọnhớlàbạnđãnóidốihọ.Vàhọsẽnóivớirấtnhiềungườikhácvềviệcấy.Đólàđiềulàmtôingạcnhiênvềviệcnóidối.Hầuhếtnhững người nói dối đều nghĩ họ sẽ thoát được lời nói dối…nhưng thựcchất,họkhôngthoátnổi.

49.Hãytiếpxúcvớihộpbútmàucủabạn

Nhữngngườibiếttôi,đôikhithanphiềnrằngtôinhìnmọiviệcchỉthànhđenhoặctrắng.

Thậm chí, một đồng nghiệp của tôi còn nói với mọi người: “Hãy tớiRandy, nếu bạnmuốn lời khuyên đen-và-trắng. Nhưng nếu bạnmuốn lờikhuyênmàuxám,thìanhtakhôngphảilàngườithíchhợp.”

Phải.Tôilàkẻcựcđoan,nhấtlàkhicòntrẻ.Tôithườngnóihộpbútcủatôi chỉ cóhaimàu:đenvà trắng.Tôiđoánđó là lýdo tại sao tôi lại thíchngànhkhoahọcmáytính,bởitrongđóhềuhếtmọithứhoặclàđúnghoặclàsai.

Khinhiềutuổihơn,mặcdùđãbiếttrântrọngviệcmộthộpbúttốtcóthểphảicónhiềuhơnhaimàu,nhưngtôivẫnnghĩ,nếubạnsốngcuộcsốngcủabạnmộtcáchđúngđắn,thìmàuđenvàmàutrắngsẽđượcbạndùngnhiềuhơnnhữngmàukhác.

Trongmọi trườnghơp,bấtkểmàusắc, tôirấtyêuthíchnhữngcâybútmàu.

Tạibàigiảngcuốicùng,tôiđãmangtheohàngtrămbútmàu.Tôimuốnmỗingườihãynhậnmộtchiếckhihọbướcvàogiảngđường,nhưngdobốirối,tôiđãquênkhôngđưachongườiđứngởcửađểphânphátchúng.Quádở.Kếhoạchcủatôinhưsau:khinóivềnhữngướcmơtuổithơ,tôisẽyêucầumọingườinhắmmắtlạivàchàxátcâybúttrongnhữngngóntaycủahọ-đểcảmnhậnkếtcấu,giấycuốnvàsápcủacâybút.Sauđótôisẽyêucầuhọđưanhữngcâybútlênmũivàhítmộthơithậtsâu.Ngửimùimộtcâybútmàusẽđưangaybạntrởvềvớituổithơ,cóđúngkhông?

Cólần, tôi thấymộtđồngnghiệplàmmộtthủtụctươngtựvềbútmàuvớimộtnhómngười,vànóđãgâyngaycảmhứngđốivớitôi.Thựcchất,từđó,tôithườngmangmộtcâybúttrongtúiáosơmi.Khimuốntrởvềvớiquákhứ,tôiđưanólênmũivàhítmộthơisâu.

Tôithiênvịnhữngcâybútđenvànhữngcâybúttrắng,nhưngđóchỉlàtôi.Bútmàunàocũngcócùnghiệulực.Hãyhítngửichúngvàbạnsẽthấy.

50.Lọđựngmuốivàhạttiêu100nghìnđôla

Khitôimườihaivàchịtôimườibốntuổi,giađìnhtôitớithămDisneyWorld ở Orlando. Chamẹ thấy chúng tôi đã đủ lớn để có thể tự đi chơiquanhcôngviênmàkhôngcầnphảicósựgiámsát.Thờiđóchưacóđiệnthoạidiđộng,nênbốmẹdặnchúngtôiphảicẩnthận,chọnmộtnơiđểgặplạinhausauchínmươiphút,rồiđểchúngtôitựđichơi.

Hãynghĩvềsựvuisướngđó.Chúngtôiđangởnơihuyềndiệunhấtcóthểtưởngtượngđượcởtrênđờivàlạiđượctựdođểtựkhámphá.Chúngtôirấtbiếtơnchamẹđãđưachúngtôitớiđâyvàcũngđểchứngtỏmìnhđãđủkhônlớn,chúngtôiquyếtđịnhlấytiềntiêuvặtcủamìnhđểmuatặngchamẹmộtmónquàcámơn.

Chúngtôivàomộtcửahàngvàtìmthấymónquàhoànhảo:mộtbộđồđựngmuốivàhạttiêubằngsứcóhaichúgấuvắtvẻotrêncây,mỗichúcầmmộtchiếclọ.Chúngtôitrảmườiđôlachomónquà,rakhỏicủahàng,vàrảobướcdọcMainStreetđểtìmkiếmđiểmchơikếtiếp.

Tôicầmmónquà,vàtrongmộtkhoảnhkhắckhủngkhiếp,nótrượtkhỏitaytôi,rơixuốngđất,vỡtan.Chịtôivàtôi,cảhaiđềuđứngkhóc.

Mộtngười lớn tuổi lúcđóchứngkiếnnhữnggìvừaxảy ra,bà tớichỗchúngtôi.“Hãymangnólạicửahàng.”-bànói.-“Côchắcchắnlàhọsẽđưachocáccháumộtbộmới.”

“Cháukhôngthểlàmnhưvậy.”-tôinói.-“Ðólàlỗicủacháu.Cháuđãđánhrơinó.Vậythìlàmsaocửahànglạiphảiđưachochúngcháumộtbộmới?”

“Cứthửxem.”-bànói.–“Cháuđâubiếtđược.”Vậy là chúng tôi quay lại cửa hàng... và chúng tôi đã không nói dối.

Chúngtôigiảithíchnhữnggìvừaxảyra.Mấynhânviênbánhànglắngnghecâuchuyện,mỉmcườivớichúngtôi...vàbảochúngtôicóthểcómộtbộlọđựngmuốivàhạttiêumới.Họcònnóiđólàlỗicủahọvìđãkhônggóimónquàcẩnthận!Thôngđiệpcủahọlà:“Việcđónggóicủachúngtôiđánglẽphảiđủantoànđểbảovệmónquàkhinóbịrơidosựquáphấnkhíchcủamộtcậubémườihaituổi.”

Tôithậtbấtngờ.Khôngchỉbiếtơn,màcònkhôngtinnổi.Chịemtôirờicửahàng,hoàntoànchoángváng.

Khichamẹchúngtôibiếtchuyện,ôngbàđãthậtsựthêmphầnngưỡng

mộDisneyWorld.Sựthậtlà,cáiquyếtđịnhphụcvụkháchhàngvớilọđựngmuốivàhạttiêumườiđôlađãgiúpDisneythuthêmhơn100nghìnđôla.

Hãyđểtôigiảithích.Nhiều năm sau đó, với tư cách là một cố vấn viên cho Disney

Imagineering,thỉnhthoảngcódịptraođổivớinhữngngườilãnhđạocaocấpcủaDisney,tôithườngnhắclạicâuchuyệnvềlọđựngmuốivàhạttiêu.

TôiđãgiảithíchvềviệcnhữngnhânviênởcủahàngđồlưuniệmđãlàmchochịemtôicảmnhậntốtđẹpvềDisneynhưthếnào,vàđiềuđóđãkhiếnsựđánhgiáDisneycủachamẹchúngtôinânglênmộttầmcaomới.

Chamẹ tôiđãbiếnnhữngchuyếnđi thămDisney thànhmộtphầnmậtthiếttrongcôngviệcthiệnnguyệncủahọ.Ôngbàđãdùngmộtchiếcxebuýt

haimươihaichỗthườngxuyênchởhọcsinhcáclớphọctiếngAnh[46]

từMaryland tới thămDisney.Hơnhaimươinăm liềncha tôiđãmuavéchohàng chục trẻ em tới thăm Disney World. Tôi đã tham gia hầu hết cácchuyếnđiđó.

Tóm lại, từ ngày ấy, gia đình chúng tôi đã chi hơn100nghìnđôla tạiDisneyWorldđểmuavévàocửa,thứcănvàquàlưuniệmchochínhchúngtôivàchonhữngngườikhác.

Khikểcâuchuyệnnàychonhữngngười lãnhđạoDisney, tôi luônkếtthúcbằngcâuhỏi:“Nếuhômnaytôigửimộtcậubétớimộttrongnhữngcửahàngcủaôngvớimộtbộlọđựngmuốivàhạttiêubịvỡ,thìchínhsáchcôngtycóchophépcácnhânviênđủtửtếđểđưachocậubémộtbộmới?”

Nhữngnhàlãnhđạotỏralúngtúngvớicâuhỏinày.Họbiếtcâutrảlời:cólẽlàkhông.

Bởivìkhôngđâutronghệthốngkếtoáncủahọcókhảnăngtínhmộtbộlọđựngmuốivàhạttiêu10đôlacóthểmanglạinguồnthu100nghìnđôlanhưthếnào.Vàdovậy,dễthấymộtcậubéhômnaysẽkhôngcónhiềumaymắn,sẽbịmờirakhỏicửahàngvớihaibàntaykhông.

Thôngđiệpcủatôilà:Cónhiềuhơnmộtcáchđểđolợinhuậnvàthualỗ.Ởmọimứcđộ,cácdoanhnghiệpcóthểvàcầnphảicómộttráitim.

Mẹ tôi vẫn còn giữ lọ đựngmuối và hạt tiêu 100 nghìn đôla này.CáingàynhữngnhânviênởDisneyWorldchođổilạinólàmộtngàytuyệtvớiđốivớichúngtôi…vàcũnglàmộtngàykhôngtồiđốivớiDisney!

51.Khôngcóviệcgìlàkhôngxứngvớibạn

Đãcóghinhậnkhárõrànglàcósựgiatăngvềđòihỏiquyềnlợitronglớptrẻngàynay.Tôiđãchứngkiếnđiềunàytrongcáclớphọccủatôi.

Nhiềusinhviêncaohọcnămcuốicứnghĩrằnghọphảinhậnđượcviệclàmbởikhảnăngsángtạoxuấtsắccủahọ.Quánhiềungườikhônghàilòngvớiýnghĩhọphảibắtđầutừbậcthangthấpnhất.

Lờikhuyêncủatôiluônluônlà:“Đángnhẽbạnphảisungsướngvìnhậnđượcmộtcôngviệcởphòngxếpthư.Vàkhitớiđó,việcbạncầnlàmlà:hãytrởthànhngườithậtgiỏitrongcôngviệcsắpxếpcácláthư.

Khôngaimuốnnghecóngườinói:“Tôikhônggiỏiviệcsắpxếpthư,bởiviệcnàykhôngxứngvới tôi.”Khôngcócôngviệcnào làkhôngxứngvớichúngta.Vànếubạnkhôngthể(hoặckhôngmuốn)sắpxếpthư,thìlấygìchứngminhbạncóthểlàmbấtcứviệcgì?

Sau khi các sinh viênETC của chúng tôi được các công ty tuyển vàothựctậpnộitrúhoặclàmnhữngcôngviệccơbản,chúngtôithườngyêucầucác công ty chochúng tôi phảnhồixemhọ làmviệcnhư thếnào.Nhữngngườiphụtráchhầunhưkhôngbaogiờcómộtlờitiêucựcvềnănglựchoặcvềhiểubiếtkỹthuậtcủahọ.Nhưngkhichúngtôinhậnđượcmộtphảnhồitiêucực,thìhầunhưbaogiờcũnglàvềviệcnhữngnhânviênmớithấyhọquálớnsovớicôngviệccủahọ.Hoặclàhọđãtrôngngóngđượclênchứcvàngồitrongphònglàmviệctohơn.

Nămmườilămtuổi,tôicólaođộngởmộttrangtrại,xớicỏchocácvườndâutây,vàhầuhếtnhữngngườilaođộngcùngtôilànhữngngườilàmcôngnhật.Mộtvàigiáoviêncũnglaođộngởđóđểkiếmthêmchúttiềntrongdịpnghỉhè.Tôitranhluậnvớichatôilàcôngviệcnàykhôngxứngvớicácgiáoviên.(Tôiđoánlàtôiámchỉrằngcôngviệccũngkhôngxứngvớitôi.)Chatôiđãchotôimộtbàihọcnhớđời.Ôngtinrằng1aođộngchântaykhôngphảikhôngxứngvớibấtkỳai.Ôngbảoôngthíchtôilàmviệctíchcựcvàtrởthànhngườiđàomươnggiỏinhấtthếgiới,hơnlàlàmmộtkẻthượnglưutự-gây-ấn-tượngquẩnquanhbênmộtchiếcbàn.

Tôi đã quay lại trang trại dâu tây đó và vẫn không thích công việc.Nhưngtôiđãđượcnghenhữnglờicủachatôi.Tôigiámsáttháiđộcủatôivàđãxớicỏmộtcáchtíchcựchơn.

52.Biếtbạnđangởđâu

“Chàochànggiáosưtrẻ,anhcóthểlàmgìchochúngtôi?”ĐólàcâuchàotôinhậnđượctừMkHaley,mộtImagineerhaimươibảy

tuổi,ngườiđượcgiaonhiệmvụgiúpđỡtôitrongthờigianlàmsabbaticaltạiDisney.

Tôiđãđếnmộtnơimànhữnguytínhọcthuậtcủatôichẳngmảymaycómộtýnghĩagì.Nhưmộtkẻlữhànhđếnmiềnđấtlạ,tôiphảitìmcáchnhanhchónglàmquenvớiđồngtiềnđịaphương!

Nhiềunămsau,tôiđãnóivớicácsinhviênvềtrảinghiệmnày,bởinólàmộtbàihọccốtyếu.

MặcdùđãđạtđượcướcmơtuổithơlàtrởthànhmộtImagineer,tôiđãphảitừđỉnhcaouytíntrongphòngnghiêncứuhànlâmcủamìnhtụtxuốngthànhmộtchúvịtlạtrongmộtcáiaođầysónggió.Tôiphảihìnhdungcáchlàmthếnàođểcóthểthíchnghiđượcvớimôitrườngvănhóasángtạohoặc-thành-hoặc-bạinày.

TôiđãlàmviệctrongđềántròchơithựctếảoAladinrồiđượcthửtrong

đềánEpcot[47]

.Cùngcác Imagineerkhác, tôi thamgiaphỏngvấnnhữngngườiđếnchơi,xemhọưa thích tròchơi rasao.Họcóbịhoamắt,chóngmặt,hoặcbuồnnônkhông?Mộtsốđồngnghiệpmớithanphiềnlàtôiđãápdụngnhữngkhuônmẫuhànlâmkhôngphùhợpvớiđờithực.Họnóitôiquátập trung nghiền ngẫm số liệu, quá nhấnmạnh cách tiếp cận sự việc theokhoahọcthayvì theoxúccảm.Ðólàsựđối lậpgiữađịnhhướnghànlâm(tôi)vớiđịnhhướnggiảitrí(họ).Cuốicùng,saukhitìmraphươngthứcđểgiảmđượchaimươigiâychomỗi lượtkháchbằngviệc thayđổicáchxếpkháchlênxechơi,tôimớigiànhđượcsựchúýcủanhữngImagineerđãtừngnghingờtôi.

Lýdo tôikểcâuchuyệnnày làđểnhấnmạnh,bạncầnphảinhạycảmnhưthếnàokhichuyểntừvănhóanàysangvănhóakhác-trongtrườnghợpsinhviêncủatôilàtừghếnhàtrườngsangviệclàmđầutiêncủahọ.

Rốtcuộc,đếncuốikỳsabbatical,cácImagineerđãmờitôinhậnviệclàmởđó.Saunhiềutrăntrở,tôiđãtừchối.Côngviệcdạyhọcđãkêugọitôiquámạnhmẽ.Vì tôibiết cáchgiao lưu trongcảmôi trườnghàn lâm lẫncôngnghiệpgiảitrí,Disneyđãtìmramộtcáchđểgiữtôi.Tôiđãtrởthànhcốvấnviên,mỗituầnlàmmộtngàychoImagineering,côngviệcmàtôiđãrấthânhạnhlàmtrongmườinămtrời.

Nếubạncóthểtìmcáchbướcgiữahainềnvănhóa,đôikhibạncóthểcóđượcthứtốtnhấtcủacảhaithếgiới.

53.Khôngbaogiờbỏcuộc

Khiđanghọcnămcuốicủatrườngphổthông, tôinộpđơnxinvàoÐạihọcBrownvàđãkhôngđượcnhận.Tôiở trongdanhsáchđợi.Tôiđãgọiđiệnchovănphòngnhậphọcchotớikhicuốicùnghọquyếtđịnhnhậntôi.Họthấytôiquámuốnđượcvàotrường.

Tínhbềnbỉ,kiêntrìđãgiúptôivượtđượcbứctườnggạch.Tới lúc tốt nghiệpBrown, tôi khônghềnghĩ sẽ học tiếp caohọc.Mọi

ngườitronggiađìnhtôiđihọc,rồinhậnviệclàm.Họkhôngbaogiờtiếptụctheođuổiconđườnggiáodụccaohơn.

NhưngAndyvanDam,“ôngcậuDutch”vàthầytưvấncủatôiởBrown,đãkhuyêntôi“Hãylấybằngtiếnsĩ.Hãytrởthànhgiáosư.”“Saotôilạicầnlàmviệcđó?"-tôihỏiông.

Vàôngnói:“Bởivìcậu làmộtngườibánhàng rấtgiỏi,vànếucậuđilàmchomộtcông ty,họsẽsửdụngcậu làmngườibánhàng.Nếucậu trởthànhngườibánhàng,cậucũngcóthểbánthứhàngrấtđánggiá,nhưgiáodụcchẳnghạn.”Tôimãimãibiếtơnlờikhuyênnày.

AndybảotôinộpđơnxinvàođạihọcCarnegieMellon,nơiôngđãgửinhữngsinhviênxuấtsắcnhấtcủaông.“Cậusẽđượcnhậnvàođó,khôngcóvấnđềgìcả.”-ôngnói.Ôngđãviếtchotôimộtbứcthưgiớithiệu.

CácgiáosưởCarnegieMellonđọcthưgiớithiệunhiệttìnhcủaông.Họxemđiểmhọckhá tốtvàđiểmthivàocaohọckhôngmấyhoànchỉnhcủatôi.Họxemxétlạihồsơxinhọccủatôi.

Vàhọđãtừchốitôi.Tôiđượcnhậnvàomộtsốchươngtrìnhtiếnsĩởcáctrườngkhác,nhưng

CarnegieMellonthìkhôngmuốnnhậntôi.TôitớivănphòngcủaAndyvàđặtláthưtừchốilênbàn.“TôimuốnôngbiếtCarnegieMellonđãđánhgiánhữnggiớithiệucủaôngcaonhưthếnào.”-tôinói.

Vàigiâysaukhithấybứcthưtrênbàn,ôngnhấcđiệnthoại.“Tôisẽgiảiquyếtviệcnày.Tôisẽđưacậuvào.”-ôngnói.

Nhưngtôingănông.“Tôikhôngmuốngiảiquyếtviệctheocáchđó.”-tôinóivớiông.

Rồichúngtôiđưaramộtthỏathuận.Tôisẽxemxétcáctrườngđãnhậntôi.Nếukhôngthấythỏamãnvớibấtcứtrườngnào,tôisẽquaylạivàchúngtôisẽthảoluận.

Cáctrườngkháccuốicùngchẳngmấythíchhợp,vàtôiđãnhanhchóngquaylạichỗAndy.Tôinóivớiônglàtôiquyếtđịnhbỏhọccaohọcvànhậnmộtviệclàm.

“Không,không,không.”-ôngnói.-“Cậuphảilấybằngtiếnsĩ,cậuphảivàoCarnegieMellon.”Ông nhấc điện thoại và gọi choNicoHabermann,TrưởngkhoaKhoahọcMáy tínhcủaCarnegieMellon,cũng làmộtngườiDutch.Họnóivớinhauvề tôimột thoángbằng tiếngDutch, sauđóAndygácmáyvànóivớitôi:“Đếnvănphòngcủaôngtalúc8giờsángmai.”

Nicothuộctrườngpháicổđiển,phongcáchhànlâmÂuChâu.Rõràng,cuộcgặpmặtvớitôichỉxảyranhưmộtđặcânđốivớingườibạnAndycủaông.Ônghỏitạisaoôngcầnxétlạiđơnxinhọccủatôi,saukhikhoađãcókếtluận.Mộtcáchthậntrọng,tôinói:“Saukhikhoacủaôngxemxét,tôicó

nhậnđượchọcbổngtoànphầncủaPhòngNghiêncứuHảiquân[48]

.”Niconghiêmtrangtrả lời,“Cónguồntiềnkhôngthuộcvàotiêuchuẩnnhậphọccủatrường;chúngtôitàitrợsinhviêntừcácnguồnkinhphínghiêncứu.”Vàrồiôngnhìnkỹtôi.Chínhxáchơn,ôngnhìnxuyênquatôi.

Cóvàikhoảnhkhắcthenchốttrongcuộcđờicủamỗingười.Vàngườitamaymắnnếucóthểnhậnthứcđượckhikhoảnhkhắcđóxảyra.Tôibiếtlúcđó tôiđangở trongmộtkhoảnhkhắcnhưvậy.Với tấtcảsựhãnhdiệnvềtuổitrẻ,vàđôichútngạomạn,tôinói:“Xinlỗi,tôikhôngnóitớihệquảvềtiềnbạc,màmuốnnóirằnghọchỉ thưởngcómười lămhọcbổngnhưvậytrêntoànquốc.Tôinghĩđólàmộtvinhdựrấtthíchđáng,vàtôixinlỗinếunóiranhưvậyquátựphụvềphầntôi.”

Đólàcâutrảlờiduynhấttôicó,nhưngđólàsựthật.Rất từtừ,khuônmặtđôngcứngcủaNicoấmlênvàchúngtôichuyệntròthêmítphútnữa.

Sau khi gặp gỡ thêmvớimột số số giảng viên khác, cuối cùng tôi đãđượcCarnegieMellonnhậnvàohọc,vàtôiđãcóđượcbằngtiếnsĩ.Đólàmột bức tườnggạchmà tôi đã vượt qua nhờ có sự giúpđỡ to lớn từmộtngườithầytưvấnvànhữngsựbàytỏchânthành.

Chotớikhibướclênbụctrìnhbàybàigiảngcuốicùng,tôichưabaogiờkểvớisinhviênvàđồngnghiệpởCarnegieMellonrằngtôiđãbịtừchốikhixinvàohọcởđây.Tôiđãngạingầnđiềugì?Rằngtấtcảmọingườisẽnghĩlàtôikhôngđủthôngminhđểcùngchungthuyềnvớihọ?Rằnghọsẽíttôntrọngtôihơn?

Thậtthúvị,nhữngbímậtbạnquyếtđịnhtiếtlộvàocuốicuộcđờibạn.Ðángnhẽ tôiphảikểcâuchuyệnnày từnhiềunămnay,bởiđạo lý là:

Nếubạnthậtsựmongmuốnmộtđiềugì,thìđừngbaogiờbỏcuộc(Vàkhiđượcchấpnhậnthìhãyquảngcáovềnó.)

Nhữngbứctườnggạchởđólàcómộtnguyênnhân.Vàkhibạnđãvượtquađượcchúng-ngaycảkhithựcchấtaiđóđãphảiquẳngbạnqua-thìvẫnrấtcóíchchomọingườinếubạnnóivớihọ,bạnđãlàmviệcđónhưthếnào.

54.Hãylàngườicộngđồng

Chúng ta đã nhấnmạnh rất nhiều trên đất nước này về cácquyền conngười.Ðólàđiềucầnphảithế,xong,sẽhoàntoànvônghĩakhinóitớicácquyềnlợimàkhôngnóitớicáctráchnhiệm.

Cácquyềnlợiphảiđếntừđâuđó,vàchúngtớitừcộngđồng.Ngượclại,tấtcảchúngtacómộttráchnhiệmđốivớicộngđồng.Mộtsốngườigọinólàphongtrào“cộngđồng”,nhưngtôigọinólàlẽthường.

Ýtưởngnàyđãbịmấtđitrongphầnđôngchúngta,vàtronghaimươinămlàmgiáosư,tôithấyngàycàngcónhiềusinhviênkhônghềbiếttớinó.Quanniệmcácquyềnlợiđếncùngvớicáctráchnhiệm,theonghĩađen, làmộtđiềuxalạvớihọ.

Ðầumỗi học kỳ, tôi yêu cầu sinh viên kýmột thỏa thuận, phác thảonhữngtráchnhiệmvàquyềnlợicủahọ.Họphảiđồngýlàmviệcmộtcáchxây dựng trong các nhóm, dự các cuộc họp, giúp đỡ bạn bằng cách chonhữngphảnhồitrungthực.Ngượclại,họcóquyềnđếnlớpvàkếtquảcủahọđượcnhậnxét,đượctrưngbày.

Một số sinh viên do dự với thỏa thuận của tôi. Tôi nghĩ đó là bởi vìchúng ta, những người lớn, chưa luôn là những tấm gương tốt làm ngườicộngđồng.Vídụ:Tấtcảchúng tađều tin làchúng tacóquyềnđượcmộtphiênxửhộithẩm.Nhưngnhiềungườilạirấtvuimừngvìthoátđượcnghĩavụhộithẩm.

Vậynên tôimuốnsinhviênbiết,mỗingườiphảiđónggópcho lợi íchchung.Aikhônglàmnhưvậythìcóthểđượcmôtảbằngmộtchữ:íchkỷ.

Cha tôi đã dạy chúng tôi bằng chính ông, nhưng ông cũng tìm nhữngcách thứcmới để dạy điều đó cho những người khác.Khi là ủy viên hội

đồngbóngchàyLittleLeague[49]

,ôngđãlàmmộtđiềurấtthôngminh.Ônggặpkhókhănkhitìmcáctrọngtàitìnhnguyện.Ðólàmộtcôngviệc

bạcbẽo,mộtphầnbởimỗikhibạnbắtmộtlỗi,thìmấyđứatrẻhoặcchamẹchúng lại cho là bạnbắt sai.Rồi cũng có lý do sợhãi:Bạnphải đứngđótrongkhinhữngđứatrẻ,córấtíthoặckhôngcókiềmchế,cóthểvụtchàyvànémbóngvàobạn.

Chatôiđãcómộtsángkiến.Thayvìtìmngườilớnlàmtìnhnguyện,ôngchọnnhữngcầuthủtừcácđộinhiềutuổihơnđểlàmtrọngtàichocáctrậncủađộinhỏtuổihơn.Ônglấyviệclàmtrọngtàilàmộtvinhdựchongười

đượcchọn.Nhiềuhệquảđãxảyravớisángkiếnnày.Nhữngđứatrẻđượclàmtrọngtàihiểucôngviệcnàykhónhọcrasaovà

rồisẽkhôngtranhcãivớitrọngtàinữa.Chúngcũngcảmthấythỏamãnvìđãgiúpchonhữngđứa trẻcủacácđộinhỏ tuổihơn.Trong lúcđó,nhữngđứatrẻnhỏtuổihơnnhìnthấynhữngtấmgươngởlớpđànanhkhilàmviệctìnhnguyện.

Cha tôiđã tạonênmột tậphợpmớicủanhữngngườicộngđồng.Ôngbiết:Khichúngtakếtnốivớingườikhác,chúngtasẽtrởthànhnhữngngườitốthơn.

55.Tấtcảnhữnggìbạncầnlàmlàhỏi

TrongchuyếnđicuốicùngcủachatôitớiDisneyWorld,ôngvàtôicũngđợiđểđixelửamộtđườngrayvớiDylan,lúcđólênbốntuổi.Dylanmongướcđượcngồiởmũixecùngvớingườiláitàu.Chatôi,ngườiyêuthíchcáccôngviêngiảitrí,cũngnghĩđólàmộtmongướcthúvị.

“Nhưngthậtchánlàhọkhôngchongườithườngngồiởchỗđó.”-ôngnói.

“Hừm.”- tôinói.-“Chaạ,conđãtừnglàmộtImagineer,nênconbiếtmộtmẹođểcóthểđượcngồiởphíatrướcđó.Chacómuốnthấykhông?”

Ôngbảochắcchắnrồi.Vậy là tôi bước lên cười với người coi tàu và nói: “Xin lỗi, ba người

chúngtôicóthểngồiởtoaxetrênđượckhông?”“Thưaông,tấtnhiênạ.”-anhtanóivàmởcổngvàchúngtôingồivào

chỗcạnhngườiláitàu.Ðólàlầnduynhấttrongđờitôithấychatôithậtsựsửngsốt.“Connóilàcómộtmẹomà.”-tôinóivớiôngkhiđoàntàuchuyểnbánhchạyvàovươngquốcThầndiệu.–“Nhưngconcũngkhôngnóiđólàmộtmẹokhó.”Ðôikhi,tấtcảnhữnggìbạncầnlàmlàhỏi.

Tôiluônkháthôngthạotrongviệcyêucầunhữngđiềucầnthiết.Tôitựhàovềviệcđãcanđảm liênhệvớiFredBrooks Jr.,một trongnhữngnhàkhoahọcmáytínhnổitiếngnhấttrênthếgiới.SaukhibắtđầusựnghiệpởIBMvàonhữngnămnămmươi,ôngthànhlậpkhoaKhoahọcMáytínhởÐạihọcNorthCarolina.Ôngnổi tiếng trongngànhcôngnghiệpmáy tính,khi,bêncạnhnhữngđiềuvĩđạikhác,đãnói:“Thêmnhâncôngchomộtđềánphầnmềmbịchậmtrễchỉlàmchonóchậmtrễthêm.”(Điềunàybâygiờđãđượcbiếtđếnnhưlà“LuậtBrooks.”)

Tôiởcuốinhữngnămcủatuổihaimươivàchưahềgặpông,dovậytôiviếtemailchoông,hỏi: “Nếu tôi láixe từVirginiaxuốngNorthCarolina,liệuôngcóthểdànhbamươiphútđểtraođổivớitôiđượckhông?”Ôngđãdành cho tôi chínmươi phút và trở thành người tư vấn suốt đời cho tôi.Nhiềunămsaunày,ôngmời tôi tới thỉnhgiảngởÐạihọcNorthCarolina.Ðólàchuyếnđidẫntớithờikhắcphồnthựcnhấttrongcuộcđờitôi-khitôigặpJai.

Đôikhi,tấtcảnhữnggìbạncầnlàmlàhỏi,vànócóthểdẫntớiviệclàmchotấtcảcácướcmơcủabạntrởthànhhiệnthực.

Lúcnày,khiconđườngphíatrướccủatôichỉcònrấtngắn,tôilạicàngthànhthạohơnvớiviệc“hỏi”.Nhưchúngtađềubiết,thôngthườngphảimấtmấyngàymớicóđượckếtquảxétnghiệmytế.Mấtthờigianđểchờnhậnkếtquảlàđiềutôikhôngmuốnvàolúcnày.Vậynêntôiluônhỏi:“Nhanhnhấtthìbaogiờtôicóthểnhậnđượckếtquả?”

“Ồ.” - họ thường trả lời. – “Chúng tôi có thể có chúng choông trongvòngmộtgiờđồnghồ.”“Vậythìđược.”-tôinói.–“Tôirấtmừngvìtôiđãhỏi!”

Hỏinhữngcâuhỏinhưvậy.Hãycứhỏihọ.Thườngnhiềuhơnlàtrôngđợi,câutrảlờibạnnhậnđượcsẽlà“Vâng,chắcchắnrồi.”

56.Hãyđưaramộtquyếtđịnh:HổhayLừa

KhinóivớichủtịchCarnegieMellon,JaredCohon,làtôisẽthuyếttrìnhmộtbàigiảngcuốicùng,ôngbảo:“Nóivớimọingườivềviệchãysốngchovuitươi,bởiđólàthứhọsẽnhớvềanh.”

Vàtôinói:“Tôicóthểlàmđiềuđó,nhưngnócũnggiốngnhưmộtconcánóivềsựquantrọngcủanước.”

Tôiámchỉ,tôikhôngbiếtlàmsaolạikhôngsốngchovuitươi.Tôiđangchếtdầnmàvẫnsốngvuitươi.Vàtôisẽtiếptụcsốngvuitươitừngngàycònđượcsống.Bởikhôngcócáchnàokhácđểsống.

Tôiđãnhậnthứcrõvềđiềunàytừrấtsớm.Theocáchtôihiểu,cómộtquyếtđịnhmàtấtcảchúngtaphảilàm,vàviệcnàyđượcthểhiệnhoànhảotrongnhânvậtgấuPoohcủaA.A.Milne.Mỗichúngtaphảiquyếtđịnh:làchúHổvuitươihaylàchúLừabuồnbã?Hãychọnmộtphe.KhádễthấylàtôiởđâutrongcuộcbàncãiHổ/Lừa.

TrongngàylễHalloweencuốicùngcủatôi,tôiđãrấtvui.Jaivàtôimặcđồhóa trangđóngvai siêunhân trongphimThe Incredibles (Nhữngkẻ lạthường),vàbaconcủachúngtôicũngmặcđồhóatrangnhưvậy.TôiđãđưamộtbứcảnhchụpchúngtôilêntrangWebchomọingườibiếtchúngtôilàmột gia đình “lạ thường” như thế nào.Bọn trẻ trông khá hay, còn tôi thìtrông lực lưỡng với cơ bắp hìnhmẫu giả. Tôi chú thích là hóa trị liệu đãkhôngquáảnhhưởngtớisứcmạnhsiêunhâncủa tôi,vàđãnhậnđượcvôvànemailđùavuicủabạnđọc.

Mớiđâytôicómộtkỳnghỉngắncùngvớibangườibạnthânnhất:bạnhọc từ thời học phổ thông Jack Sheriff, bạn đại học cùng phòng ScottShermanvàbạntừElectronicArtsSteveSeabolt.Tấtcảchúngtôiđềubiếthàmýcủachuyếnđi.Đâylàrlhữngngườibạntừnhữngthờikỳkhácnhautrongcuộcđờitôi,vàhọtụhọpcùngnhauđểchotôimộtcuốituầnchiatay.

Bangườibạncủatôikhôngbiếtnhaulắm,nhưngsựgắnbóđượchìnhthànhkhánhanhchóng.Tấtcảchúngtôiđềulànhữngngườiđànôngtrưởngthành,nhưng trongsuốtkỳnghỉchúng tôiđãsốngnhưnhữngcậubémớimườibatuổi.VàchúngtôiđềulànhữngconHổ.

Chúng tôi đã thành công trong việc tránhmọi xúc cảm kiểu đối thoại“Ôi, tôi thươngcậu” liênquan tớicănbệnhung thưcủa tôi.Thayvàođó,chúngtôichỉcóvuiđùa.Chúngtôicùngnhớlạinhữngkỷniệm,chúngtôicưỡingựaquanhvùngvàđùavuivềnhau.(Thựcrachủyếulàhọtrêuchọc

tôivềtiếngtăm“ThánhRandycủaPittsburgh”màtôiđãcókểtừbàigiảngcuốicùngcủatôi.Họbiếttôi,vàkhônghềnghĩnhưvậy.)

TôiđãkhôngđểchoconHổmấtđitrongtôi.TôikhôngthểđểmìnhtrởthànhconLừa.Mộtngườihỏitôimuốnghigìtrênbiamộcủatôi.Tôiđãtrảlời:“RandyPausch:ÔngÐãSốngBaMươiNămSauKhiMắcBệnhHiểmNghèo.”

Tôihứavớibạn.Tôicóthểđónggóihàngđốngtròđùatrongbamươinămđó.Nhưngnếukhôngthểđược,thìtôicũngsẽchỉđónggóivàokhungthờigianítỏicònlạicủatôitoànnhữngthứvuitươi.

Hóatrịliệuđãkhôngquáảnhhưởngtớisứcmạnhsiêunhâncủatôi.

57.Mộtcáchđểhiểulạcquan

Sau khi biết bị ung thư, một trong những bác sĩ đã cho tôi mấy lờikhuyên.“Điềuquantrọnglàcầnứngxửnhưanhsẽcònsốngthêmđượcmộtthờigiannữa.”-ôngnói.

Tôiđãđitruớcôngrấtxa.“Thưabácsĩ,tôivừamuamộtchiếcxemuitrầnvàlàmphẫuthuậttriệt

sản.Ôngcònmuốngìhơntừtôinữa?”Tôikhôngphủnhậnthựctrạngcủamình,vàý thức rõ ràngvềnhữnggìkhông thể tránhkhỏi.Tôiđang sốnggiốngnhưtôiđangchết.Nhưngđồngthời,tôicũngđangsốngrấtnhiềunhưtôivẫncònsốngmãi.

Mộtsốphòngkhámung thưhẹngặp lạibệnhnhânsáu thángsau.Vớibệnhnhân,đólàtínhiệulạcquanbởinghĩcácbácsĩchorằnghọcònsốnglâu.Cónhữngngườiốmbệnhgiaiđoạncuối,họnhìnvàogiấyhẹncủabácsĩvàtựnói,“Mìnhsẽsốngtớingàyđó.Vàtớilúcđó,mìnhsẽnhậnđượctinvui.”

Herbert Zeh, bác sĩ giải phẫu của tôi ở Pittsburgh, nói ông lo lắng vềnhững bệnh nhân lạc quan không thực tế hoặc không được thông tin tốt.Ðồngthời,ôngthấtvọngkhibệnhnhânđượcbạnbèvàngườiquennóilàhọphảilạcquan,nếukhông,cácđiềutrịsẽkhôngtiếntriển.Ôngđauđớnkhithấybệnhnhântrảiquamộtngàygiannanmệtmỏivàlạinghĩrằng,đólàbởihọchưađủlạcquan.

Theoquanđiểmcánhâncủatôi,lạcquanlàmộttrạngtháitinhthần,nócóthểgiúpbạnlàmnhữngviệccụthểđểcảithiệntìnhtrạngcủabạn.Vídụ,nếubạnlạcquan,bạncóthểdễdàngchịuđựngsựtànkhốccủahóatrịliệuhơn,hoặctiếptụctìmkiếmnhữngtrịliệuytếmớinhất.

BácsĩZehgọitôilàchàngquảngcáocho“Sựcânbằnglànhmạnhgiữalạcquanvàhiệnthực.”Ôngthấytôiđốimặtvớicănbệnhungthưnhưđốimặtvớibấtkỳmộttrảinghiệmsốngnàokhác.

Tôiưa thíchgấpđôi việcgiải phẫu triệt sản củamình, nóvừa là biệnphápkiểmsoátsinhđẻthíchhợp,vừathểhiệntháiđộlạcquanvềtươnglaicủa tôi. Tôi thích lái chiếc xemui trầnmới.Tôi thích nghĩ tôi có thể tìmđược cách để trở thành môt-trong-số-một-triệu người đánh bại được cănbệnhungthưgiaiđoạncuốinày.Bởivìkểcảnếutôikhôngthể làmđượcnhưvậy, thìđóvẫn làmột tâm thức tốthơn,giúp tôivượtquađược từngngày.

58.Đónggópcủanhữngngườikhác

Kểtừkhibàigiảngcuốicùngcủatôiđượctruyềnbátrêninternet,tôiđãnhậnđược trao đổi của rất nhiều ngườimà tôi từngquen biết – từ nhữngngườihàngxómthờiniênthiếutớinhữngngườiquenrấtxaxưa.Tôirấtbiếtơnnhữnglờinhiệtthànhvànhữngsuynghĩcủahọ.

Tôithậtvuisướngkhiđượcđọcnhữngcảmnhậntừcáccựusinhviênvàđồngnghiệp.Mộtđồngnghiệpnhắclạilờitôiđãkhuyênkhianhtacònchưađượcnhậnhợpđồngvĩnhviện.Anhnóitôiđãnhắcnhởanhphảichúýtớitấtcảnhữngýkiếncủacácchủnhiệmkhoa.(Anhnhớtôibảoanh:“Nếuôngchủnhiệmbấtchợtđềnghịcậucóthểcânnhắcđểlàmmộtviệcgìđó,thìcậuphảihìnhdungđólàmộtsựthúcép.”)MộtcựusinhviêngửiemailkểviệctôiđãđộngviênanhtạotrangWebmớivềpháttriểncánhânmangtên“Hãykếtthúcsựnonnớt,vàsốngmộtcuộcsốngphongphú,”đểgiúpnhữngngười đang sống thấp hơn nhiều so với tiềm năng của họ. Nội dung nàygiốngvớitriếtlýcủatôi,dùkhôngphảichínhxáclàtừngữcủatôi.

Vàhươngvịcuộcsốngcũngthậtphongphú,mộtcôbạncócảmtìnhthờihọcsinhviếtthưchúctôilànhbệnh,nhắckhéorằnghồiđótôilàcậuhọctròquámọtsáchvàđãlơđãngđốivớicô,rồibảocuốicùngcôcũngcướimộtchàngđốctờthật.

Hàngngànngườikhôngquenbiếtđãviết thưcho tôi, làm tôivôcùngphấn chấn với những lời chúc của họ.Nhiều người đã chia sẻ những trảinghiệmvàchonhữnglờikhuyênvềcáchhọvànhữngngườithâncủahọđãđươngđầuvớicáichếtnhưthếnào.

Mộtquảphụ,cóchồngbốnmươitámtuổivừachếtvìungthưtụy,nói“diễnvăncuốicùng”củaônglàdànhchomộtcửtọanhỏ:vợ,cáccon,chamẹvàanhchịemcủaông.Ôngcámơnvềsựgiúpđỡvàtìnhyêuthươngcủahọ,ôngnhắclạinhữngnơichốnôngđãtừngsốngvàtớithămcùnghọ,vànhắclạinhữnggìlàquantrọngnhấtđốivớiôngtrongcuộcđời.Bàquảphụnói,việctưvấnđãgiúpđỡbàvàgiađìnhbàrấtnhiềusaukhichồngbàmất:“Biếtnhữnggìmìnhđãtrảiqua,tôithấyvợvàcácconôngsẽcầnđượctưvấn,đượckhócvàđượctĩnhtâmđểtưởngnhớ.”

Mộtphụnữkhác,cóchồngchếtvìungthưnãokhicácconhọmớiđượcbavàtámtuổi,đãnhờtôichuyểnlờinhắnnhủtớiJai.“Chịsẽvượtquađượcmọi trởngại.” -bàviết. -“Cácconcủachịsẽ làsuốinguồnvô tậnđểchịđượcanủi, yêu thương,và là lýdocaocảnhấtđể chị thứcdậymỗibuổisángvàmỉmcười.”

Rồibàviếttiếp:“ChịhãynhậnsựgiúpđỡkhiRandycònsống,đểcóthểtậnhưởngthờigiancùnganh.Hãynhậnsựgiúpđỡkhianhkhôngcònnữa,đểcóđủsứcchonhữnggìquantrọng.Hãyliênkếtvớinhữngngườicócùngmấtmátnhưchị.Họsẽlànguồnanủiđốivớichịvàcáccon.”BàđềnghịJaicamđoanvớicácconlàkhilớnlên,chúngsẽđượccómộtcuộcsốngbìnhthường.Chúngvẫnsẽcócáclễtốtnghiệp,cáclễcưới,vàconcáicủariêngchúng.“Khibịmấtchasớm,trẻnhỏthườngnghĩ,chúngcũngsẽkhôngcònđượchưởngnhữngsựkiệncủamộtchukỳsốngbìnhthường.”

Tôinhậnđượcthưcủamộtngườiđànôngtuổingoàibốnmươibịmắcbệnhtimnặng.ÔngviếtđểnóivềKrishnamuri,mộtthủlĩnhtinhthầnởẤnĐộ,đãmấtnăm1986.Krishnamuricólầnđượchỏicáigìlàthứthíchhợpnhấtđểnóivớimộtngườibạnsắptừgiãcõitrần.Ôngđãtrảlời:“Hãynóivớibạnanhrằngmộtphầncủaanhcũngsẽchếtvàđitheobạn.Bấtkểbạnanhđiđâu,anhcũngsẽđitheo.Bạnanhkhôngbaogiờđơnđộc.”

Trongemailviếtchotôi,ngườiđànôngnàyviết:“Tôibiết,anhkhôngđơn độc.” Tôi cũng vô cùng xúc động bởi những cảm nhận và những lờichúc từmột vài nhân vật nổi tiếngmà họ viết cho tôi sau khi biết về bàigiảngcuốicùngcủatôi.

Chẳnghạn,DianeSwyer,ngườidẫnchươngtrìnhthờisựtruyềnhình,đãphỏngvấntôi,vàkhikếtthúc,máyquaytắt,đãchuyệntròvàgiúptôimộtlờikhuyênquýgiá.Tôibiết là tôisẽđể lạichocácconnhữngbức thưvànhữngđoạnvideo.NhưngDianebảo,cáicốtyếulàphảinóivớicáccontheocáchthứcrấtriêng,đặctrưngcholiênkếtgiữatôivớichúng.Vàtôisuynghĩrấtnhiềuvềđiềunày.Tôiquyếtđịnhsẽnóivớimỗiconnhữngđiềunhư:“Bayêucáchconlậtđầuraphíasaukhiconcười.”Tôisẽchochúngnhữngthứrấtđặctrưngđểchúngcóthểthấuhiểu.

VàbácsĩReiss,ngườitưvấncủaJaivàtôi,đãgiúptôitìmcáchsaochokhôngbịnảnchívớiviệcchụpquétungthưthườngkỳ,đểcóthểhoàntoànchútâmchogiađình,vớimộttráitimcởimởvàmộttháiđộthậttíchcực.Tôi thường vẫn nghi ngờ hiệu quả của công việc tư vấn.Nhưng nay, vớilưngdựavàotường,tôiđãthấynóvôcùnghữuích.Tôimuốncóthểđikhắpcácbệnhviệnungthưđểnhắcđiềunàyvớinhữngbệnhnhânchỉmuốntựmìnhchốngchọivớimọithứ.

---Rấtrấtnhiềungườiđãviếtchotôivềnhữngđiềuliênquantớiniềmtin.

Tôivôcùngtrântrọngnhữngcảmnhậnvànhữnglờicầunguyệncủahọ.Tôi được động viên bởi những người làm cha làmmẹ tin tưởng rằng

niềmtinlàthứrấtcánhân.Trongbàigiảng,tôiđãkhôngđềcậptớitôngiáocủamình,bởitôimuốnnóivềnhữngnguyênlýphổquát,cóthểápdụngchomọiđứctin-đểchiasẻnhữnggìtôithunhậnđượcquacácmốiquanhệvớiconngười.

Mộtsốmốiquanhệđó,tấtnhiêntôiđãcóđượcởnhàthờ.M.R.Kelsey,mộtphụnữ tôigặpởnhà thờ,đãđếnvàngồivới tôi trongbệnhviệnmỗingàytrongmườimộtngàyliềnsaukhitôimổ.Vàtừkhitôibịbệnh,chacốcủa tôi đã giúp đỡ tôi rất nhiều. Chúng tôi cùng bơi ở một bể bơi ởPittsburgh,vàngàymàtôiđượcthôngbáolàcănbệnhcủatôiđãởgiaiđoạncuối,chúngtôicũngcómặtởbểbơi.Ôngngồiởthànhbể,còntôitrèolêncầunhảy.Tôinháymắtvớiông,rồinhảyxuốngnước.

Khi lênbên thànhbểbơi,ôngnóivới tôi:“Anh trông thậtkhỏemạnh,Randy.”Tôinóivớiông:“Đóchỉlànghịchnhận.Tôicảmthấykhỏemạnhvàtrôngkhôngđếnnỗinào,nhưnghômquachúngtôivừađượcbiếtlàcănbệnhungthưcủatôiđãquaytrởlại,vàcácbácsĩnóitôichỉcònbatớisáutháng.”

Từhômđó,ôngvà tôiđã traođổivớinhauvềcách thứcđể tôicó thểchuẩnbịđượctốtnhấtchosựrađi.

“Anhcóbảohiểmnhânthọphảikhông?”-ônghỏi.“Vâng,có.”-tôitrảlời.“Nhưnganhcũngcầncóbảohiểmxúccảm.”-ôngnói.Vàrồiônggiải

thích rằngchiphíchobảohiểmxúccảm là thờigianchứkhôngphải tiềnbạc.

Ôngđềnghịtôidànhthờigianđểquayvideocùngvớicáccon,đểchúngcóhìnhảnhkỷniệmchúngtôiđãchơivớinhau,cườiđùavớinhaunhưthếnào.Nhiềunămnữa,chúngsẽvẫncònthấyđượcsựngọtngàocủanhữngâuyếm,nhữnggiaotiếpvớingườicha.ÔngcũngchotôibiếtnhữngsuynghĩcủaôngvềnhữngđiềucụthểtôicóthểcùnglàmvớiJai,nhằmđểlạichocôdấuấnvềtìnhyêuthươngcủatôi.

“Nếuanhtrảchiphíchobảohiểmxúccảmngaylúcnày,khimàanhcòncảmthấykhỏemạnh,thìsẽkhôngmấynặngnhọcchonhữngthángngàysắptới.”-ôngnói.-“Anhsẽđượcbìnhanhơn.”

Bạnbè của tôi.Nhữngngười thânyêucủa tôi.Chacố của tôi.Nhữngngườihoàn toànxa lạ.Từngngày tôiđềunhậnđượcsựgiúpđỡ từnhữngconngườinày,họchúctôimaymắnvàđộngviêntinhthầnchotôi.Tôiđãthậtsựchứngkiếncáctấmgươngvềnhữngđiềutốtđẹpnhấtcủatìnhngười,và tôivôcùngbiếtơnnhữngđiềuđó.Tôiđãkhônghềcảm thấyđơnđộc

tronghànhtrìnhmàtôiđangtrảiqua.

VI.NHỮNGLƯUÝCUỐICÙNG

59.Nhữngướcmơcủacáccontôi

Cóquánhiềuthứtôimuốnnóivớicáccontôinhưngbâygiờchúngcònquánhỏđểcóthểhiểuđược.Dylanvừatrònsáutuổi.Loganlênba.Chloethìmớimườitámtháng.Tôimuốncácconbiếttôilàai,nhữnggìtôihằngtintưởng,vàtấtcảnhữnggìlàmtôiyêuthươngchúng.Vớichừngấytuổi,nhiềuthứsẽkhôngthểvàođầuchúngđược.

Tôimuốncácconhiểurằngtôikhôngmuốnrờixachúngmộtcáchtuyệtvọngnhưthếnào.

Jai và tôi vẫn chưa hề nói với các con là tôi sẽ chết. Chúng tôi đượckhuyên lànênđợi tới lúc tôi thật sựđauyếu.Lúcnày, tuy tôichỉcònvàitháng để sống, nhưng trông tôi vẫn khá khỏe mạnh. Do vậy các con tôikhônghềnhậnbiếtlàtrongtừnggiaotiếpvớichúng,tôiđangnóilờitừbiệt.

Tôi thật đauđớnphảinghĩkhi chúng lớn lên, chúng sẽkhôngcó cha.Khi tôikhóc trongbuồng tắm, tôi thườngkhôngnghĩ, “tôi sẽkhôngđượcthấychúnglàmđiềunày”hoặc“tôisẽkhôngđượcthấychúnglàmđiềukia.”Màtôichỉnghĩcáccontôisẽkhôngcómộtngườicha.Tôichútâmtớiviệccáccontôisẽmấtnhữnggìhơnlàtôisẽmấtnhữnggì.Ðúnglàmộtphầnnỗibuồn của tôi là “Tôi sẽ không thể, tôi sẽ không thể, tôi sẽ không thể...”Nhưngmộtphầnlớnhơnlàtôiđaubuồnchocáccontôi,vàtôiluônnghĩ,“Chúngsẽkhôngthể...chúngsẽkhôngthể...chúngsẽkhôngthể.”Đólàthứcắnxétôinhiềunhấtởsâuthẳmbêntrong.

Tôibiếtlàkýứccủacácconvềtôicóthểkhámơhồ.Dovậytôicốgắnglàmnhiềuthứcùngcácconđểchúngkhóquên.Tôimuốnnhữnggìchúngnhớlạiphải làrõnhấtcóthể.Dylanvàtôiđãcómộtkỳnghỉngắnđểbơicùngcáheo.Mộtđứatrẻbơicùngvớicáheo,nósẽkhôngthểdễdàngquênđượcmộtkỷniệmnhưvậy.Tôiđãchụpkhánhiềuảnh.

TạonhữngkỷniệmcùngDylan.

Logan,conhổchínhhiệu.TôisẽđưaLogantớiDisneyWorld,nơitôibiếtlànósẽrấtthíchnhưtôi.

NóthíchgặpchuộtMickey.TôiđãgặpchuộtMickeynêncóthểgiớithiệuvớiLogan. Jai và tôi cũng sẽ đưaDylan đi cùng, bởi các trải nghiệmcủaLogantrongnhữngngàynàysẽkhôngđẩyđủnếukhôngcósựchiasẻcủaanhnó.

Mỗibuổi tối, tới giờđi ngủ, khi tôi bảoLogannói tôi ngheđiềugì làthíchthúnhấttrongngày,baogiờnócũngtrảlời:“ChơivớiDylan.”Khitôihỏinóđiềugìlàdởnhấttrongngày,nócũngtrảlời:“ChơivớiDylan.”Rõràngchúngđãràngbuộcmậtthiếtvớinhauđúngnhưhaianhemtrai.

TôibiếtChloecó thểsẽkhôngcókýứcgìvề tôicả.Nócònquánhỏ.Nhưngtôimuốnkhilớnlênnósẽbiếtrằngtôilàngườiđànôngđầutiênyêuthương nó. Tôi vẫn nghĩ tình cảm giữa cha với con gái thường hay bịkhuyếchđại.Nhưngnaythìtôihiểu,đólàđiềucóthực.Thỉnhthoảng,Chloengướcmắtnhìntôivàtôithấythậtsungsướng.

CórấtnhiềuthứJaicóthểkểchocácconvềtôikhichúnglớnthêm.Côcóthểkểvềtinhthầnlạcquancủatôi,vềcáchtôiđãvuivớicuộcsốngnhưthếnào,vềviệctôiđãđặtranhữngchuẩnmựccaochocuộcđờitôi.Cóthểcôsẽkhéoléokểvềnhữngđiềulàmtôibựctức,vềcáchtôitiếpcậnmọithứtrongđờimộtcáchquáphântíchphêphán,vềsựkhăngkhăngcủatôichomìnhlàngườihiểubiếtnhất.NhưngJaikhiêmtốn,khiêmtốnhơntôinhiều,nênchắccôsẽkhôngkểvớicácconrằngtrongcuộchônnhâncủachúngtôi,côcómộtngườichồngđã thậtsựyêucôrấtsâusắcvàchânthành.Vàcôcũngsẽkhôngkểvớicácconvềtấtcảnhữnghysinhcủacô.Mỗingườimẹvới ba đứa con nhỏ đều có vô khối công việc phải làm để chăm sóc chochúng.Rồikhicóchồngbịungthư,Jaiđãtrởthànhngườiđànbàluônphảiquantâmtớinhữngnhucầucủangườikhác,thayvìquantâmtớinhữngnhucầucủachínhmình.Tôimuốncáccontôibiếtmẹcủachúngđãquênmìnhvàvịthanhưthếnàođểcóthểchămlochotấtcảchúngtôi.

Gầnđâytôicóchủđíchnóichuyệnvớinhữngngườibịmấtchamẹtừkhi cònnhỏ.Tôimuốnbiết điềugì đãgiúphọvượt quađượcnhững thời

khoảngkhókhăn,vànhữngcảmxúcnàolàcóýnghĩanhấtđốivớihọ.Họnóvớitôilàhọđượcanủirấtnhiềukhibiếtchahoặcmẹhọđãyêu

thươnghọnhiềunhưthếnào.Càngbiếtnhiều,họcàngthấynhưvẫncóthểcảmnhậnđượctìnhyêuthươngđó.

Họcũngmuốncónhữnglýdođểtựhào;họmuốntinrằngchamẹhọlànhữngconngườilạthường.Mộtsốngườicòntìmkiếmnhữngdấuấnvềsựthànhđạtcủachamẹ.Mộtsốkháclạidựnglênnhữnghuyềnthoại.Nhưngtấtcảđềukhaokhátđượcbiếtnhữnggìđãlàmchochamẹhọtrởthànhđặcbiệt.

Nhữngngườinàyđãkểvớitôinhiềuthứkhácnữa.Vìhọcórấtítkýứcvềchamẹ,nênhọcảmthấyyênlòngkhibiếtchamẹhọđãrađivớinhữngkỷniệmđẹpđẽvềhọ.

Bởivậy,tôimuốncáccontôibiếtrằngnhữngkỷniệmvềchúnglàđầyắptrongtôi.

HãybắtđầuvớiDylan.Tôingưỡngmộnólàđứatrẻdễthươngvàmẫncảm.Khimộtđứatrẻkhácbịđau,Dylansẽmangmộtthứđồchơihoặcmộttấmchănđếnchonó.

Mộtđức tínhkhác tôi thấyởDylan:nó rấtcóócphân tích,giốngnhưchanó.Nóđãhìnhdungđượcrằngcáccâuhỏilàquantrọnghơncáccâutrảlời.Rấtnhiềuđứatrẻhỏi,“Tạisao?Tạisao?Tạisao?”Mộtnguyêntắctronggiađìnhchúngtôilàkhôngđượcđặtnhữngcâuhỏichỉvớimột,haitừnhưvậy.Dylan tuân thủ nguyên tắc này.Nó thích sắp đặt những câu hỏi trọnvẹn,vàcótínhtòmòvượtquálứatuổicủanó.Tôinhớcácgiáoviênlớpvỡlòngmêthíchnó,đãnóivớichúngtôi:“KhigầnDylan,mìnhphải tựhỏi,khônghiểucậubénàysẽtrởthànhloạingườilớnnhưthếnàođây.”

Dylanlàmộtôngvuahiếukỳ.Bấtcứởchỗnào,nóluônnhìnđimộtnơikhácvànghĩ,“Ô,cócáigìđóởđằngkiakìa!Hãytớixem,sờvàonóhaytháodỡnóra.”Nếucómộthàngràobằngcọc,mộtsốđứatrẻsẽmangmộtcáigậytới,bướcdọchàngràovàquẹtgậyvàođóđểnghenhữngtiếng“thờ-oắc,thờ-oắc,thờ-oắc!”Dylanthìsẽlàmhơnmộtbước.Nósẽdùngcáigậyđểđàolấymộttrongnhữngchiếccọcđãbịlunglay,rồidùngchiếccọcđóquẹtvàohàngràođểtạoranhữngâmthanh“thờ-oắc”,vìchiếccọcdàyhơn,nênâmthanhnghehayhơn.

Vềphầnmình,Loganluônlàmmọithứtrởthànhnhữngcuộcphiêulưu.Khisinh,nóbịvướngởtửcung.Haibácsĩphảidùngkẹpkéonóra.Tôicònnhớmột tronghaibác sĩ,phảiđặtchân lênbàn,vàkéovới tất cả sứccủaông.Cólúcôngđãngoảnhsangtôinóiđùa:“Tôicódâyxíchvàròngrọcở

trongtủ,nếukhôngkéođượcnóbằngtayra.”Loganrađờithậtvấtvả.Vìbịkẹtquálâu,nêncánhtaycủanókhôngcử

độngđượcngaylúcmớisinh.Chúngtôiđãlolắng,nhưngkhônglâusauđó,nóđãcửđộngđược,vàrồikhôngdừng.Loganlàmộtquảbóngphithườngvớinhiềunăng lượng, rất khỏevàdễnuôi.Khi cười, nó cườivới toànbộkhuônmặt,đúnglàmộtconhổchínhhiệu.Nócũnglàđứatrẻhoạtbátvàkếtbạnđượcvới tấtcảmọingười.Loganmớichỉba tuổi,nhưng tôiđoánchắc,sẽtrởthànhchủtịchhộihuynhđệởtrườngđạihọccủanó.

Chloe,khiấy,rấtcóthểlàcongái.Tôinóiđiềunàyvớimộtchútsợhãibởivìchođếnkhiconbéchàođời,tôivẫnkhônghiểumìnhnóithếvớiýgì.ChúngtôiđãdựđịnhmổđẻvớiChloe,nhưngJaibịvỡnướcối,rồikhivừatớiđượcbệnhviệnthìChloeđãrơituộtngayra.Vớitôi,lầnđầubếChloetrêntayvàngắmnhìnkhuônmặtbéxíucủanó,làkhoảnhkhắcthiêngliêngmãnhliệtnhấttrongđời.Cómộtmốiliênkếtmàtôicảmnhậnđược,vànókhácvớimốiliênkếttôicóvớihaiđứacontrai.Giờđâytôiđãtrởthànhhộiviêncâulạcbộnhữngngườichacócongái.

Tôi thích ngắm nhìn Chloe. Không như Dylan và Logan luôn nghịchngợmtáobạo,Chloerấtthậntrọng,thậmchínhútnhát,khảnhăn.Chúngtôiđặtmộtcửachắnantoànởcầuthang,nhưngtỏrakhôngcầnthiếtvớiChloe,bởinóluôncẩnthậntránhkhôngđểbịđau.Đãquenvớihaiđứacontraivẫnchạy ầm ầm xuống cầu thang, không hề sợ nguy hiểm, Chloe làmột trảinghiệmmớimẻvớiJaivàtôi.

Tôiyêuthươngcảbađứacon,mỗiđứamộtvẻvàtôimuốnchúngbiếtlàtôisẽyêuthươngchúngmãimãi.

Vìchỉcònítthờigian,nêntôiphảinghĩcáchlàmsaođểthêmgắnbóvớicáccon.Tôiviếtranhữngdanhsáchriêngcáckỷniệmcủatôivớitừngđứa.Tôilàmnhữngđoạnvideođểchúngcóthểbiếtnhữngkỷniệmđóđãcóýnghĩanhiềunhưthếnàođốivớitôi.Tôiviếtnhữngbứcthưchocáccon.Tôicũngcoibăngvideoghihìnhbàigiảngcuốicùngvàcuốnsáchnàylàmộtphầntôiđểlạichocáccon.Tôicòncómộtthùngnhựalớnchứađầynhữngbứcthưnhậnđượctrongmấytuầnsaubàigiảng.Mộtngàynàođó,cácconsẽmuốnnhìnquachiếcthùngnày,vàtôihyvọngchúngsẽhàilòngkhithấycảbạnbèlẫnnhữngngườixalạđềucảmnhậnbàigiảngcủatôiđầyýnghĩa.

Bởitôiquảngbávềsúcmạnhcủanhữngướcmơtuổithơ,gầnđâymộtsốngườiđãhỏivềnhữngướcmơtôicóchocáccontôi.

Tôicómộtcâutrảlờirấtthẳngthắn.Cóthểkhôngthậtđúngkhichamẹcónhữngướcmơthậtcụthểchocon

cáihọ.Làmộtgiáosư,tôiđãthấynhiềusinhviênnămđầuthậtbấthạnhkhiphảichọnnhữngchuyênngànhhoàntoànkhôngphùhợpvớihọ.Chamẹđãápđặthọlênmộtchuyếntàu,vàkháthôngthường,chuyếntàubịlật.Tôiđãchứngkiếnnhiềunướcmắtcủasựthấtvọng.

Nhưtôinhìnnhận,côngviệccủachamẹlàđộngviênconcáipháttriểnmộtniềmvuichocuộcsốngvàmộtsự thôi thúc theođuổinhữngướcmơriêng.Điềutốtnhấtchamẹcóthểlàmlàgiúpconcáixâydựngmộttậphợpnhữngcôngcụcầnthiếtchochúng.

Vậy nên, những ướcmơ của tôi cho các con tôi là rất chính xác: Tôimuốnchúngtìmthấyconđườngriêngđểhoànthiện.Vìtôisẽkhôngcònởđó,nêntôimuốnnóithậtrõràng:cáccon,đừngcốhiểubamuốncáccontrởthànhnhữngconngườinhưthếnào.Bamuốncáccontrở thànhngườimàcácconmuốntrởthành.

Chứngkiếnnhiềusinhviênquacáclớphọccủamình,tôibiếtkhánhiềuchamẹkhônghiểuđượcrõsứcmạnhcủangôntừ.Tùythuộcvàolứatuổivàtự thứccủađứa trẻ,mộtýkiến thiếuchuẩnbịcủachahoặcmẹcó thể trởthànhmộtsựápđặt thôbạo.TôikhôngchắcmìnhcónênnhậnxétLogankhilớnlênsẽthànhchủtịchcủahộihuynhđệởtrườngđạihọc.Tôikhôngmuốn,khivàođạihọc,Loganphảinghĩngợirằngtôitrôngđợinóthamgiamộthộihuynhđệ,haytrởthànhthủlĩnhcủamộtcáigìđó.CuộcđờiLoganlàcủanó.Tôichỉthúcgiụccácconhãytìmđườngcủachúngvớilòngnhiệtthànhvàsựsaymê.Vàtôimuốncácconcảmnhậntôiluônởbênchúng,bấtkểconđườngnàochúnglựachọn.

60.Jaivàtôi

Nhưbấtkểgiađìnhnàocóngườibệnhungthưđềubiết,ngườichămsócbệnhnhânthườngbịgạtrangoàilề.Ngườibệnhlàtrungtâm,làđốitượngđược nhận sự an ủi và cảm thông. Người chăm sóc bệnh nhân phải làmnhữngviệcnặngnhọc,cònrấtítthờigianđểquantâmtớinỗibuồnđaucủachínhmình.

Vợtôi,Jai,làngườichămsócbệnhnhânungthư,lạicòncóthêmgánhnặnglàbađứaconnhỏ.Khichuẩnbịchobàigiảngcủamình,tôiđãcómộtquyết định.Vì bài giảng là của tôi, tôi sẽ chọn thời điểm để nói vớimọingười,tôiyêuthươngvàtrântrọngJainhiềubiếtbaonhiêu.

Thờiđiểmđóđãxảyranhưsau:Gầncuốibàigiảng,khiđiểmlạicácbàihọcđãthunhậnđượctrongcuộcđời,tôinói,thậtquantrọngkhitaquantâmtớingườikhác, chứkhôngchỉ tới chínhmình.Nhìnxuốnghội trường, tôihỏi:“Chúngtacómộtvídụcụthểvềviệcquantâmtớingườikhácởđâykhông?Cóthểgiớithiệuđượckhông?”

BởihômtrướclàsinhnhậtcủaJai.Tôiđãthuxếpđểcómộtchiếcbánhsinhnhậtkhổnglồvớimộtcâynếnđangđợitrênmộtchiếcbàncóbánhxeởsaubụcgiảng.KhichiếcbánhđượcbạncủaJai,CleahSchlueter,đẩyra,tôigiảithíchvớithínhgiảrằngtôiđãkhôngdànhđượcchoJaimộtlễsinhnhậtthíchđáng,nhưngcó thểsẽvuinếu tôicóbốn trămngườicũnghátmừngchongàysinhcủaJai.Mọingườivỗtaytánthưởngvàbắtđầuhát.

“Chúcmừngsinhnhậtbạn.Chúcmừngsinhnhậtbạn...”Nghĩrằngmộtsốngườicóthểkhôngbiếttêncô,tôinóinhanh:“Têncủa

côlàJai...”“Chúcmừngsinhnhật,Jaithânmến...”Thậtlàtuyệtdiệu.Cảnhữngngườiđứngbênngoàigiảngđườngđểnghe

bàigiảngquamànhìnhvideocũngcũngháttheo.Khitấtcảmọingườiđanghát,tôinhìnJai.Côngồihàngghếđầu,đang

launướcmắtvớimộtnụcườirạngrỡbấtngờtrênkhuônmặtthậtđángyêu-bẽnlẽnvàrấtxinh,thỏamãnvàtrànngậpvuisướng…

---Cóbiết baonhiêu thứ Jai và tôi bànbạcvớinhaukhi cùnghìnhdung

cuộcsốngcủacôsẽrasaosaukhitôirađi.“Maymắn”làmộttừkỳquặcdùngđểmô tả tình trạng của tôi, nhưngmột phần trong tôi vẫn cảm thấy

mìnhtốtsố.UngthưđãchotôithờigianđểcónhữngtraođổisốngcònvớiJai,điềukhôngthểcóđượcnếubịmộtcơnđautimhoặcmộttainạnxecộ.

Chúngtôiđãchuyệntròvớinhaunhữnggì?Banđầu,cảhaiđềunhớmộtsốlờikhuyêntốtnhấtvềchămsóclàtừcác

nhânviênphụcvụtrênmáybay:“Hãyđeomặtnạdưỡngkhíchobạntrướckhi giúp đeo cho người khác.” Jai chăm sóc người khácmà thường quênchămsócchínhbảnthânmình.Khimệtmỏivềthểxáchoặctinhthần,chúngtakhôngthểgiúpđượcbấtkỳai,càngkhôngthểgiúpđượctrẻnhỏ.Vậynênkhông cógì làmềmyếuhoặc íchkỷkhi ta dànhmột phần trongngàyđểđượcyêntĩnhmộtmình,nạplạinănglượng.Vớikinhnghiệmlàmcha,tôithấy thậtkhónghỉngơiđượckhicó trẻnhỏởbên. Jaibiếtcôphải tựchophépmìnhđượcquyềncóưutiên.

Tôicũngnhắcnhởrằngcôcó thểsẽcónhữngsaisót,vànhưvậycầnphảichấpnhậnchúng.Nếutôicònsống,chúngtôicóthểcũngmắcnhữngsaisótđó.Saisótlàmộtphầncủaquátrìnhlàmchalàmmẹ,vàJaikhôngthểbịquykếtchotấtcả,bởithựcsựcôđãphảimộtmìnhnuôidưỡngcáccon.

Mộtsốchamẹđộcthânbịsabẫykhicốbùđắpchoconcáibằngcáchchucấpvậtchấtchochúng.Khôngcósởhữuvậtchấtnàocóthể thaythếđượcsựthiếuvắngcủamộtngườichahoặcmộtngườimẹ,vàthậmchínócòncóthểgâyhạitrongviệchìnhthànhnhâncáchcủatrẻ.

Giốngnhưnhiềuchamẹkhác,cóthểJaisẽgặpkhókhănnhiềunhấtkhitrẻ bước vào tuổi trường thành.Vì cả đời có sinh viên ở xung quanh, tôithíchnghĩrồichínhmìnhsẽtrởthànhchacủanhữngđứatrẻmớilớn.Sẽthậtkhó, nhưng ít ra tôi hiểu tâm lý của chúng.Đáng tiếc là tôi sẽ không cònsốngđểchungsứcgiúpJaikhicácconbướcvàolứatuổiđó.

Tuyvậy,điềuđángmừng làcòncónhữngngườikhác -bạnbèvàgiađình-sẵnsànggiúpđỡ,vàJaisẽđểhọgiúp.Tấtcả trẻemđềucầnnhiềungườiyêuthươngchúng,vàđiềunàyđặcbiệtđúngđốivớinhữngđứatrẻbịmấtchahoặcmẹ.Tôicứnghĩlạivềchínhchamẹtôi.Ôngbàbiếtkhôngthểlànhữngngườiduynhấttácđộngtớicuộcđờicủatôi.Dovậymàchatôiđãcho tôi chơibóngchàyvớihuấn luyệnviên JimGraham. Jai sẽchúý tìmkiếmmộthuấnluyệnviênGrahamnàođóchoconchúngtôi.

Vềmộtcâuhỏihiểnnhiênkhác,thìđâylàcâutrảlờicủatôi:Trênhết,tôimuốnJaihạnhphúctrongnhữngnămtớiđây.Vậynênnếucôtìmthấyhạnhphúcquamộtcuộchônnhânmới,thìđólàđiềutuyệtvời.Nếucôtìmthấyhạnhphúcmàkhôngcầnmộtcuộchônnhânmới,thìđiềuđócũngtuyệtvời.

Jaivàtôiđãlàmviệctíchcựcchocuộchônnhâncủachúngtôi.Chúngtôi đã tốt lên nhiều trong đối thoại, trong việc cảm nhận những đòi hỏi,nhữngđiểmmạnhvàngàycàngtìmthấynhiềuthứđángyêuởngườibạnđờicủamình.Thậtbuồnkhichúngtôikhôngthểtrảinghiệmsựphongphúcủahônnhânchobamươihaybốnmươinămkếtiếp.Chúngtôisẽkhôngphảitiêudầnnhữngnỗlựcđãxâyđắp.Nhưngchúngtôicũngsẽkhôngđánhđổitámnămhônnhâncủachúngtôichobấtkỳthứgì.

Tôibiếtlàchotớilúcnày,tôiđãtựkiểmsoátmìnhkhátốt,cảJaicũngthế.Cônói:“Khôngcầnaithanvãnchoem.”Cônghĩđúngnhưvậy.Nhưngchúngtôicũngmuốnđượcthànhthật.Dùviệctưvấnđãgiúpíchrấtnhiều,chúng tôi vẫn có những khoảnh khắc vô cùng khắc nghiệt. Chúng tôi đãcùngkhóctrêngiường,thiếpvàogiấcngủ,rồithứcdậy,lạikhóc.Chúngtôiđãvượtquađượcmọi thứ,mộtphầnbằngcách tập trungvàonhữngcôngviệccần làm.Chúng tôikhôngđượcsuysụp.Chúng tôicầnphảingủ,bởihômsau,mộttronghaichúngtôiphảithứcdậychocácconănsáng.Ngườiđó,cầnghinhận,hầunhưluônluônlàJai.

Chúngtôivừamừngsinhnhật lần thứbốnmươibảycủa tôi,vàJaiđãphảiđánhvậtvớicâuhỏi:“Phảitặnggìchongườimìnhyêuvàosinhnhậtcuốicùng?”côđãchọnmộtchiếcđồnghồvàmộtchiếctivimànảnhrộng.Mặcdù tôikhôngphải làngườihâmmộ tivi– thứ làm lãngphí thờigiannhấtcủaloàingười-nhưngmónquàlàhoàntoànthíchhợp.Tôisẽphảinằmrấtlâutrêngiườngvàothờikỳcuối.Tivisẽlàmộttrongnhữngliênkếtcuốicùngcủatôivớithếgiớibênngoài.

Cónhữngngày,Jainóivớitôinhữngđiều,màtôithấythậtkhôngtrảlờiđược.Cônóivớitôi:“Emkhôngthểtưởngtượngđượclúcquayngườitrêngiườngvàanhkhôngcònởđónữa.”Và:“Emkhôngthểhìnhdungmìnhtựmangcácconđinghỉvàkhôngcóanhđicùng.”Và:“Randy,anhluônluônlà người trù liệumọi thứ. Rồi đây ai sẽ là người lên các kế hoạch?” Tôikhônglolắng.Jairồisẽlậpcáckếhoạchrấttốt.

---Tôi thật sựkhôngbiếtmình sẽ làmgì saukhi cử tọahát “Chúcmừng

sinh nhật” Jai.Nhưng khi tôi giục Jai lên bục giảng, và cô bước tới,mộtphảnxạtựnhiênđãxâmchiếmtôi,vàtôiđoáncôcũngvậy.Chúngtôiômvàhônnhau,đầutiênlàhônmôi,rôi tôihônmácô.Mọingườivỗtaytánthưởng.Chúngtôinghethấytiếnghọ,nhưngtưởngnhưhọởxahàngdặm.

Lúc ôm nhau trong vòng tay, Jai thì thầm vào tai tôi: “Xin anh đừngchết.”

Câu nói thật giống như đối thoại của Hollywood. Nhưng đó là đúngnhữnggìcônói.TôichỉômJaichặthơn.

61.Nhữnguớcmơsẽđếnvớibạn

Nhiều ngày liền, tôi lo lắngmình sẽ khó có thể kết thúc được nhữngdòngcuốicùngcủabàigiảngmàkhôngbịnghẹnngào.Vậynêntôicómộtphươngándựphòng.Tôiđưanhữngcâucuốicùngvàobốntấmhình.Nếulúcđótrênbụcgiảngkhôngthểtựnóinổi,tôisẽlặnglẽchochiếucáchìnhrồiđơngiảnnói:“Cámơncácbạnđãtớidựhômnay.”

Tôiđãđứngtrênbụcgiảngkhoảnghơnmộttiếng.Vớinhữngphảnứngphụcủahóatrịliệu,lạichịuáplựclâutrênhaichân,vànhữngxúcđộngtrảiqua,tôithậtsựthấykiệtsức.

Đồngthờitôicũngcảmthấybìnhanvàhoànthiện.Cuộcđờicủatôiđãquaytrọnvòng.Ðầutiên,tôilậpdanhsáchnhữngướcmơcủamìnhkhilêntámtuổi.Bâygiờ,saubamươitámnăm,danhsáchđóđãgiúptôinóinhữnggìcầnnóivàđãđưatôiđiqua.

Nhiềubệnhnhânungthưnóibệnhtậtđãchohọmộtđánhgiámớivàsâusắchơnvềcuộcđời.Mộtsốngườicònnóihọbiếtơnbệnhtậtcủahọ.Tôikhôngcósựbiếtơnđóchocănbệnhungthưcủamình,tuynhiênchắcchắntôibiếtơnđãđược thôngbáo trướcvề cái chết.Ngoài việc chophép tôichuẩn bị cho tương lai của gia đình, nó còn cho phép tôi cơ hội để tớiCarnegieMellonvàthựchiệnbàigiảngcuốicùng.Theomộtnghĩanàođó,nóđãchophéptôi“rờisântheocáchthứcriêngcủatôi”.

Và danh sách những ướcmơ tuổi thơ của tôi đã tiếp tục phục vụ chonhiềumụcđích.Khôngcónó, biết đâu, tôi đãkhông thể cámơnhết thảynhữngngườixứngđángđượcnhậnnhững lờicámơncủa tôi.Sau rốt, cáidanhsáchnhỏbéđóđãchophéptôinóilờitừbiệtvớinhữngngườicóthậtnhiềuýnghĩađốivớitôi.

Cònmộtđiềukhácnữa.Làmộtngườigắnvớicôngnghệcao,tôichưabaogiờhoàn toànhiểucácnghệsĩvàcácdiễnviênmà tôiđãbiếtvàdạytrongnhiềunămqua.Đôikhihọnóivềnhữngthứởsâubêntronghọ“cầnđượcthoátra.”Tôiđãnghĩđiềuđócóvẻnhưđammêlạcthú.Ðángnhẽtôiđãphảithấucảmhơn.Mộtgiờtrênbụcgiảnghômđóđãdạytôimộtđiều.(Tốithiểulàtôivẫnđanghọc!)Tôicónhữngthứởsâubêntrongtôiđãcầnđượcthoátrathậtghêgớm.Tôiđãkhôngthựchiệnbàigiảngchỉvìtôimuốnthế.Tôiđãthựchiệnbàigiảngbởivìtôiphảilàmnhưvậy.

Tôi cũng biết tại sao những dòng kết thúc bài giảng lại gây xúc độngmạnhnhưvậyvớitôi.Bởikếtthúccủabàigiảnglàsựchưngcấtcảmnhậnvềcáikếtcụccủacuộcđờitôi.

Kháthấmmệt,tôidừngmộtphútđểnhắclạinhữngđiểmchínhyếucủabàigiảng,vàrồitôikếtluận,nhưngvớimộtsựquanhco,mộtkếtthúcbấtngờ,nếubạnmuốn.

“Nhưvậy,bàinóihômnaylàvềviệcđạtđượcnhữngướcmơtuổithơ.”-tôinói.–“Nhưngcácbạncóhìnhdungđượccáigiảđầukhông?”

Tôidừnglại.Cảhộitrườngyênlặng.“Nókhôngphảivềviệclàmthếnàođểđạtđượcnhữngướcmơcủabạn.

Nólàviệclàmthếnàođểdẫndắtcuộcđờicủabạn.Nếubạndẫndắtcuộcđờicủabạnmộtcáchđúngđắn,cáinghiệpsẽtựthành.Cácướcmơsẽđếnvớibạn.”

Tôibấmnút chohìnhkế tiếp, vàmột câuhỏihiện trênmànhình lớn:“Bạncóhìnhdungracáigiảđầuthứhaikhông?”

Tôi thởmộthơisâu.Tôiquyếtđịnhnóinhanhhơntrướcmộtchút.Cóthểnếutôinóinhanhhơn,tôinghĩ,tôicóthểnóiđượchếtcâu.Tôinhắclạicâuhỏitrênmànhình.

“Bạncóhìnhdungracáigiảđầuthứhaikhông?”Rồi tôi nói vớimọi người: Bài giảng không phải chỉ dành cho những

ngườiởhộitrường.“Nólàdànhchocácconcủatôi.”Tôibấmnútchohìnhcuốicùng,mộtbứcảnhchụptôiđứngbênchiếc

đu,tayphảibếLoganđangcười,Chloengọtngàotrongtaytrái,Dylanthỏamãnngồitrênvaitôi.

LỜICÁMƠN

TôivôcùngcámơnBobMiller,DavidBlackvàGaryMorris.Tôimuốnđặcbiệtcámơnbiên tậpviênWillBalliettvề sựâncầnvànhấtquáncủaanh,cùngJeffreyZaslowvề tàinăng lạ thườngvà tínhchuyênnghiệpcủaanh.

---Trangsáchnàykhôngđủđểghihếtdanhsáchnhữngngườimàtôiphải

cám ơn. Thật may là có trang web để làm điều đó, bạn có thể xem ởwww.thelastlecture.com.Bạncũngcóthểxemvideo“bàigiảngcuốicùng”củatôiởđó.

---Tôisẽmấtdobệnhung thư tụy.Hai tổchứchoạtđộng trong lĩnhvực

chốngcănbệnhnàymàtôiđãcùnghợptáclà:- Mạng Hành động Ung thư Tụy (The Pancreatic cancer Action

Network):www.pancan.org-QuỹLustgarten(TheLustgartenFoundation):www.lustgarten.org

[1]CarnegieMellon:TruờngĐạihọcTổnghọpởthànhphốPittsburgh,bangPennsylvania.Với

nhữngchươngtrìnhnổitiếngthếgiớivềnghệthuậtvàcôngnghệ,nhữnghợptácliênngànhmvàvaitrò tiênphongsáng tạo tronggiáodục,CarnegieMellon luônđượcxếp là trườnghạngnhất. (CT-ND)

[2]Pittsburgh:Thànhphố lớn thứhaicủabangPennsylvania.Pittsburghnối tiếngvới têngọi

“Thànhphốcầu”và“ThànhphốThép”docónhiềucầuvà lànơicócôngnghiệp luyện théppháttriển.

[3] The Natural: Bộ phim được dựng theo cuốn tiểu thuyết cùng tên của tác giả Bernard

Malamudviếtvềbóngchày.Phim,cũngnhưtiểuthuyết,nóivềnhữngtrảinghiệmcủaRoyHobbs-mộtcầuthủbóngchày“bẩmsinh”rấttàiba–kéodàihàngthậpkỷvớinhữngthànhcôngvàthấtbại.

[4]JohnsHopkins(1795-1873):Mộtthươnggiagiàucó,làmnhiềuviệcthiệnnguyệnvàchống

chếđộnôlệcủaBaltimoreởthếkỷ19.ÔngđượcbiếtđếnnhiềuquaviệcxâydựngcáccơsởmangtênônggồmĐạihọcTổnghợpJohnsHopkins,BệnhviệnJohnsHopkinsvàĐạihọcYJohnsHopkins.

[5]Sabbatical:Kỳnghỉ táchkhỏicôngviệc.Nguyên lý sabbaticalcónguồngốcởnhiềuđoạn

trongKinhthánhvớiđiềurăncứbảynămmộtlầnphảingừnglàmviệcđồngáng.Ngàynay,ngườitathườnglấysabbaticalđểhoàntấtmộtmụctiêu,nhưviếtmộtcuốnsách,hoặcđinghiêncứuởmộtnơikhác.Tronggiớihànlâm,sabbaticalthườngcósausáunămlàmviệcliêntục,vàthườngkéodàinửanămvớitoànbộlương,hoặcmộtnămvớinửalương.

[6]Imagineer(chínhthứcđượcbiếtđếnnhưmộtWaltDisneyImagineer):NhânviêncủaWalt

DisneyImagineering,hoặcbấtkỳnhânviênnàokháccủacôngtyWaltDisneyđượcmangchứcdanhnày.HầuhếtcácImagineerlàmviệctaitrụsởchínhởGlendale,California,đểsángtạocácýtưởngvàtròchơichocáccôngviênDisney.Tronglúcthựchiệnnhưngđềánlớn,cácImagineerthườnglàmviệctạichỗtừsáuthángtớimộtnăm.CácImagineercóthểbaogồmnghệsĩ,nhàvăn,kỹsư,kiếntrúcsư,nhàtrangtríngoạicảnh,nhàxâydựngmôhình,nhàquảnlýxâydựng,kỹthuậtviênvànhàthiếtkế.

[7]BattleoftheBulge(16/12/1944-25/01/1945):cuộcphảncôngchínhcủaÐứccuốiThếChiến

IIquavùngnúiArdennesthuộcBỉ,PhápvàLuxembourgtrênMặttrậnmiềnTây.CuộcphảncôngcótênÐứclàUnternehmenWachtamRhein(LáchắnsôngRhine).QuânđộiMỹđặttêncuộcphảncônglàTrậnđánhArdennes,nhưngđượccôngchúngbiếtnhiềuduớitênTrậnBulge.“Bulge”làviếttắttiếngĐức,chỉđườngtấncôngcủaquânĐồngminh.

[8]Lýthuyếtđầyđủ(theoryqualifier)baogồmbalĩnhvựcchính:1)Cấutrúcdữliệuvàthuật

toán,2)lýthuyếtphứctạp,và3)autômátvàngônngữhìnhthúc.[9]Presbyterian:GiáohộiTrưởnglão,làgiáohộiđượccaiquảnbởicáctrưởnglão,chủtrương

bìnhđẳngvềcấpbậc.[10]

NASA(TheNationalAeronauticsandSpaceAdministration):CơquanchínhphủHoaKỳ,thànhlậpngày29tháng7năm1958.Chịutráchnhiệmthựcthichươngtrìnhthámhiểmkhônggianvànghiêncứuhệthốngngànhhàngkhông.NASAcũngcónhiệmvụnghiêncứudàihạnhệthốnghàngkhôngquânsựvàdânsự.

[11]Virtualreality:côngnghệchophépngườisửdụngtuơngtácvớimộtmôitruờngđượcmô

phỏngbởimáytính.Phầnlớncácmôitruờngthựctếảochủyếulàhìnhảnhhiểnthịtrênmànhìnhmáy tínhhoặcquakínhhiển thịđặcbiệt.Tuynhiên,mộtvàimôphỏngcũngcó thêmcác loạigiácquankhácnhưâmthanhhayxúcgiác.Ngườisửdụngcóthểgiaotiếpvớimôitrườngảothôngquathiếtbịđầuvàonhưbànphímvàchuột,hoặcthiếtbịnhiềumốtnhưgăngtayđiện.

[12]PennState(TênđầyđủlàThePennsylvaniaStateUniversity):Trườngđạihọccôngởbang

Pennysylvania,cóchươngtrìnhđàotạotrên160chuyênngànhvàquảnlýkhoảnkinhphí1,6tỷđôlaMỹ.

[13]TheZulu:sắc tộc lớnnhấtởNamPhivớikhoảng10-11 triệunguời, sốngchủyếuở tỉnh

KwaZulu-Natal,NamPhi.Mộtbộphậnnhỏhơn sốngởZimbabwe,Zambia vàMozambique.Ngônngữcủahọ,isiZulu,làdòngBantu.VuơngquốcZuluđóngvaitròlớntronglịchsửNamPhiởthếkỷ19và20.Dướichếđộapartheid,ngườiZulubịxếplàcôngdânloạibavàchịusựđànápcủatệphânbiệtchủngtộc.Ngàynay,họđượchìnhđẳngvớimọicôngdânkhác.

[14]Wikipedia:Mộtđềánbáchkhoatoànthưđangữmiễnphítrênmạng.Wikipedialàtừghép

củatừ“wiki”(mộtdạngtrangwebhợptác)và“encyclopedia”(báchkhoatoànthư).Cácbàiviế́tcủa

Wikipediacungcấpcácliênkếtđểdẫnngườidùngtớicáctrangcầnthiếtvớicáckiếnthứcbổsung.Wikipediađượcviếtmộtcáchhợptácbởinhữngngườitìnhnguyệntrênkhắpthếgiới.Từlúcthiếtlậpnăm2001,Wikipediađãpháttriểnrấtnhanhthànhmộttrongnhữngtrangwebtracứulớnnhất,thuhúthơn684triệulượtngườixemhàngnăm(tínhđếnnăm2008).Ðãcóhơn75ngànngườiđónggóphơn10triệubàiviếtbằnghơn250thứtiếng.

[15]JamesTiberiusKirk:Nhânvậtchínhvà lànhânvậtgiả tưởng trong loạtphimStarTrek.

DiễnviênCanada,WilliamShatner,đóngvainàytrongsuốtbốnmươinăm.[16]

TheEnterprise(cònđượcgọilà"StarshipEnterprise”):Têncủanhữngcontàungôisaogiảtưởng,trungtâmđiểmcủacácphimtruyềnhìnhvàphimtruyệnStarTrek.

[17] Star Trek: Phim truyền hình khoa học viễn tưởng Mỹ rất nổi tiếng của tác giả Gene

Roddenberry.StarTrekgồmsáutậpphimcôngchiếutừnăm1966,cùngmườiphimtruyện,hàngchụctròchơimáytínhvàvideo,hàngtrămcuốntruyện,cũngnhưmộtthềmcôngviênởkhugiảitríLasVegas.Riêngloạtphimtruyềnhìnhđầutiêncũngđãđủtạothànhmộthiệntượngđộcđáo, làkhởinguồnchonhiềutràolưuvănhóaquầnchúng.

[18]Carnival:MùahộithánghaivàthángbatrướcLễPhụcsinh,thườnggồmcáclễhộiquần

chúnghoặcdiễuhànhcókếthợpdiễnxiếcvàcáctròvuitrênđườngphố.Mọingườithườnghóatranghayđeomặtnạtronglễhộinày.

[19]Adonis:MộtvịthầntrongthầnthoạiHyLạp,biểutượngchotuổitrẻ.

[20]MidwayGames:TròchơicủahãngsảnxuấttròchơivideoMỹmangtênMidway.Nhữngtrò

chơinổitiếngnhấtcóMortalKombat,Ms.Pac-Man,SpyHunter,...[21]

GoodwillIndustriesInternational:Mộttrongnhữngtổchứcphilợinhuậnlớnnhấtthếgiới,cungcấpcácdịchvụđàotạo,huấnluyệnvàdạynghềchonhữngngườithiệtthòinhưbịphụthuộcvàoansinhxãhội,vôgiacư,khôngđượcđihọchoặcthiếukinhnghiệmlàmviệc,cũngnhưnhữngngườitàntậthoặcbịtâmthần.Goodwillcómạnglướigồm184tổchứcđộclậpởMỹ,Canadavà14nướckhác.

[22]Dutch:TộcngườiđôngnhấtởHàLan.

[23]BrownUniversity:Trườngđạihọc tưđược thành lậpnăm1764với tênCollegeofRhode

Island, làđạihọc lâuđời thứbaởvùngÐôngBắcMỹvà lâuđời thứ támởnuớcMỹ.Năm1971,trườngnữPembrokeCollegeđược sátnhập thêm.Brown là thànhviên của IvyLeague,nhóm támtrường đại học tư nổi tiếng ở miền Ðông Băc Mỹ gồm Brown University, Columbia University,Cornell University, Dartmouth College, Harvard University, Princeton University, University ofPennsylvaniavàYaleUniversity.

[24]ChuckE.Cheese’s:Mộttổhợpcáctrungtâmgiảitrígiađình.Mỗitrungtâmđềucómột

tiệmpizza,phòngchơigamevàmộtsốtròchơikhácchotrẻem.[25]

Steelers:ĐộibóngbầudụcchuyênnghiệpởPittsburgh.[26]

VictorianlàkiểukiếntrúcđượcsửdụngchủyếutrongthờiNữhoàngVictoria(1837-1901).[27]

ILoveLucy: loạtphimhàiMỹvớicáctậpphimđentrắngbắtđầuchiếutừnăm1951tớinăm1957trênkênhCBS.Sauđóphimcòntiếp tụcbanămvới13 tập.Ðâylà loạtphimđuợcxemnhiềunhấtởMỹ,vàlàloạtphimđầutiênkếtthúckhiđangđượcxếphạngcaonhất.

[28]Cheeseburger:Mộtloạibánhhamburgernhânthịtbòbămnướngcóthêmmộtlátphômai.

[29]Tenurelàphuơngthứchợpđồnglàmviệcvĩnhviễnchogiớihànlâm,ámchỉquyềnkhôngbị

kếtthúccôngviệcnếukhôngcólýdothậtchínhđáng.[30]

Jedi:ThànhviêncủatầnglớptusĩgiảtưởngtrongthiênhàStarWars.[31]

HanSolo:Nhânvật trong thếgiớiStarWars, làngườiđơnđộc,nhưngbiết rõ tầmquantrọngcủaviệcphảilàthànhviêncủamộtnhómđểphụcvụchosựnghiệpchung.

[32]IndustrialLightởMagic (ILM):Mộtcông tychuyênvềhiệuứng thịgiác trongđiệnảnh,

đượcGeorgeLucassánglặpnăm1975.[33]

GeorgeWaltonLucas,Jr.(sinhnăm1944):Nhàsảnxuất,chủnhiệmvàviế́tkịchbảnphimngườiMỹ,chủtịchhãngLucasfilm.ÔngđượcbiếttớinhiềunhấttrongvaitròngườisángtạophimStarWarsvànhânvậtIndianaJones.

[34]Python:Ngônngữlậptrìnhmáytínhbậccao,đượcđưavàosửdụngtừnăm1991.

[35]MickeyRooney(Sinhnăm1920):DiễnviênMỹtừngnhậnđượcnhiềugiảithưởng,baogồm

cảOscar,GoldenGlobeoàEmmyAzoard.Ôngđượcghitrongsáchlụclàdiễnviêncósựnghiệpsânkhấuvàdiệnảnhlâunhất.

[36]JudyGarland(1922-1969):DiễnviênvàcasĩMỹ.BàđãnhậnđượccácgiảiOscarcho

diễnviêntrẻ,giảiGoldenGlobe,GrammyAwardsvàTonyAward.[37]

Tronggiaodiệnđồhọamáytính,kéo-và-thả(drag-and-drop)làthaotácnhấpgiữchuộtvàomộtđốitượng,kéotớimộtvịtríkhácvàthảnóởđóđểtạomộtdạngliênkếtgiữacácđốitượng.

[38]TheSims:Tròchơimáy tínhmôphỏngchiến lượcsốngdoElectronicArtssảnxuất. Nhà

thiếtkếtròchơi,WillWright,đãsángtạoratròchơinàycũngnhưtròSimCity.ĐâylàmộtmôphỏngcáchoạtđộngthườngngàycủamộthoặcnhiềunhânvậtảotrongmộtgiađìnhsốngởngoạiôgầnthànhphốSimCity.

[39]Moses(1393-1273TCN):LãnhtụtôngiáongườiDoThái.Ôngđượccholàtácgiảcủa

kinhTorah,cũng làmộtnhà tiên triquan trọng trongDoTháigiáo,Thiênchúagiáo,Hồigiáovànhiềutôngiáokhác.

[40]EagleScout(HuớngđạosinhĐạibàng):Danhhiệucaonhấtcóthểđạtđượctrongchương

trìnhNamHướngÐạoMỹ(BoyScoutsofAmerica).Từkhibanhànhvàonăm1911,hơn1,7 triệuthiếuniênđãđạtđượcdanhhiệucaoquýnày.

[41]ỞMỹvàCanadadạhộikhiêuvũđượctổchứccuốinămhọc.Namsinhthườngmặccomlê

đen, thắt cà vạt đen.Nữ sinhmặc váy dạ hội với đóa hoa cài trên ngực do bạn nam tặng. Thôngthường,vũhộibắtđầubằngviệctớithămnhàbạnbèđểchụpảnhchung.Mộtnhómbạnthườngthuêmộtchiếclimousineđểđếnvũhội.Ởđóhọăntối,khiêuvũ,bìnhchọnVuavàHoànghậuvũhội.

[42]Rocky:BộphimdoSylvesterStalloneviếtvàđóng,nóivềcâuchuyệngiấcmơMỹcủaRocky

Balboa,mộtngườikhôngđượchọchànhnhưngcótấmlòngtốt.Kinhphílàmphimchỉcó1,1triệuđôla,quaytrong28ngày,nhưnglạikiếmđược117,2triệuđôlavàbagiảiOscar.Sauđó,nămphimkếtiếpđãrađời:RockyII,III,IV,VvàRockyBalboa.

[43] George “TheGipper”Gipp (1895-1920): Cầu thủ bóng bầu dục xuất sắc, chơi cho đội

trườngĐạihọcNotreDame.Ôngmấtởtuổi25doviêmphổi.Trêngiườngbệnh,ôngđãnóivớiKnuteRockne–ngườiđượccoilàvậnđộngviênvàhuấnluyệnviênxuấtsắcnhấttronglịchsửbóngbầudụccủaMỹ-mộtcâumàsaunàytrởthànhmộtsáongữbấthủ“HãythắngmộttrậnchoGipper”.Sáongữ“ThắngmộttrậnchoGipper”saunàycũngđượcdùngnhưmộtkhẩuhiệuchínhtrị.

[44]SAT:MộttrongnhữngkỳthichuẩnhóachoviệcđăngkývàomộtsốđạihọctạiMỹ.Hiện

tại,kỳthiSATkéodàitrongvòng3giờ45phút.KỳthiSATmangtínhsuyluận,gồm3phầnchính:toán,đọcvàviết,vớithangđiểmtừ600đến2400.

[45]AP (AdvancedPlacement): chương trìnhcác lớpbậcđạihọcđượcdạyởcác trườngphổ

thôngtạiMỹvàCanada.[46]

ESL(Englishasasecondlanguage):LớphọctiếngAnhdànhchonhữngngườinóitiếngmẹđẻkhôngphảilàtiếngAnh.NhữnglớphọcnàyrấtphổbiếntrongcáctrườnghọcơHoaKỳ,nơicónhiềungườitừcácnềnvănhóakháctớiđịnhcư.

[47]Epcot làcôngviêngiải tríởDisneyWorldvới chủđềvănhóaquốc tế và sáng tạocông

nghệ.TênEpcotlàviế́ttắtcủaExperimentalPrototypeCommunityofTomorrow(mẫuthíđiểmcộngđồng tương lai), một thành phố viễn tưởng của tương lai doWalt Disney khởi xướng. TheoWaltDisney,EPCOTbaogồmnhữngýtưởngvàcôngnghệmớiphátsinhtừnhữngtrungtâmsángtạocủanềncôngnghiệpMỹ.Nólàmộtcộngđồngcủatuơnglai,khôngbaogiờhoànchỉnh,nhưngluôntiếnhóa.

[48]TheofficeofNavalResearch(ONR),trụsởởArlington,Virginia(Ballston),thuộcBộHải

quânHoaKỳcónhiệmvụđiềuphối,thựchiệnvàquảngbácácchươngtrìnhkhoahọcvàcôngnghệcủaHảiquânHoaKỳthôngquacáctrườngphổthông,đạihọc,cơquanchínhphủvàcáctổchứcphilợinhuậnvàvìlợinhuận.

[49]LittleLeagueBaseball:TổchứcphilợinhuậnởMỹchuyêntổchứccácđộibóngchàyởMỹ

vàcácnướckháctrênthếgiớichotrẻemtừ5tới18tuổi.