Biblioteka Sztuki i jej użytkownicy Raport z badań ankietowych

Opracowanie raportu: Barbara Wiśniewska, studentka Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, wolontariuszka MIK

Raport powstał na zlecenie Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie Kraków 2012

2

Spis treści 1. Wprowadzenie ................................................................................................................................ 3

2. Opis badania .................................................................................................................................... 5

3. Wnioski i rekomendacje .................................................................................................................. 6

3.1. Najważniejsze wnioski ............................................................................................................. 6

3.2. Rekomendacje ......................................................................................................................... 6

4. Analiza zagadnień ............................................................................................................................ 7

4.1. Profil kulturowy użytkowników .............................................................................................. 7

4.2. Źródła wiedzy o Bibliotece Sztuki ............................................................................................ 9

4.3. Korzystanie z Biblioteki Sztuki ............................................................................................... 12

4.4. Zadowolenie z funkcjonowania Biblioteki Sztuki .................................................................. 16

5. Zakres wywiadu swobodnego i kwestionariusz ankiety ................................................................ 19

3

1. Wprowadzenie

Biblioteka Sztuki (BS) działa przy Małopolskim Instytucie Kultury (instytucji kultury

Województwa Małopolskiego), udostępnia specjalistyczny księgozbiór związany ze sztuką,

kulturą, literaturą oraz dziedzictwem kulturowym regionu. Nie ma statusu biblioteki

publicznej. Mogą z niej korzystać studenci i osoby zameldowane w Krakowie na podstawie

wykupionego rocznego abonamentu (jego cena obecnie wynosi 9 PLN).

Biblioteka Sztuki powstała na bazie księgozbioru Krakowskiego Domu Kultury (KDK) w 2002

roku. Biblioteka KDK mieściła się w Pałacu pod Baranami, siedzibie KDK, a od 1990 roku, z

powodu pożaru pałacu, w kamienicy „Pod Kruki”, również przy rynku. Użytkownikami

poprzedniczki Biblioteki Sztuki byli uczniowie krakowskich szkół, studenci, a także

pracownicy instytucji kultury. Zarejestrowanych czytelników było w latach 70. i 80. łącznie aż

10 tysięcy. Biblioteka liczyła 80 tysięcy woluminów, pogrupowanych na trzy podstawowe

działy: literaturę piękną, popularno-naukowy oraz metodykę działalności organizatorskiej w

zakresie kultury i oświaty. Prężnie rozwijał się dział muzyczny, mający dość bogate zbiory nut

oraz własną płytotekę. Od początku funkcjonowania nowej Biblioteki Sztuki skupiono się na

tworzeniu księgozbioru poświęconego kulturze i sztuce.

Dzisiaj Biblioteka Sztuki posiada ponad 25 tysięcy książek i niemal wszystkie one są do

wypożyczenia (oprócz księgozbioru podręcznego i zbiorów liberackich). W ramach Biblioteki

Sztuki prowadzona jest, pierwsza w Polsce i unikatowa w skali europejskiej, Czytelnia

Liberatury (http://www.liberatura.pl/). W bibliotece funkcjonuje także otwarte forum

4

dyskusyjne, skupione na zagadnieniach z zakresu sztuk wizualnych, architektury, estetyki,

teorii sztuki. Są to cykliczne spotkania pod nazwą Biblioteka Sztuki. Spotkania.

Biblioteka Sztuki podejmuje również działania mające umożliwić dostęp do informacji o

zasobach kulturowych regionu, czyli wydawnictw poświęconych kulturze i dziedzictwu

kulturowemu, wydawanych w małych nakładach przez samorządy lub innych lokalnych

wydawców. Działania te opierają się na współpracy z lokalnymi samorządami oraz

prowadzeniu kwerend w gminach Małopolski.

Wejście

Katalog

Miejsca do pracy własnej

Księgozbiór

5

Zbiory Liberatury

Biblioteka Sztuki

Obecnie BS posiada 451 zarejestrowanych użytkowników. W bibliotece pracują dwie osoby,

Dorota Chojnacka oraz Ewa Kowalczuk. W 2011 roku wypożyczono 14 961 książek, na

miejscu udostępniono 1 122 książki.

2. Opis badania

Badanie Biblioteki Sztuki zostało zlecone przez Małopolski Instytut Kultury w Krakowie,

trwało od stycznia do lutego 2012 roku.

W związku z tematyką badania, próba została dobrana za pomocą doboru celowego,

najważniejszy był fakt korzystania z Biblioteki Sztuki.

Badanie zostało przeprowadzone w dwóch etapach. Pierwszym był sondaż ankietowy.

Ankiety wypełniło 45 respondentów (kwestionariusz ankiety znajduje się na końcu

niniejszego raportu). Następnie na podstawie ankiet wyodrębniono najważniejsze pytania

pogłębiające. Zostały one zadane użytkownikom w trakcie krótkich rozmów.

Przeprowadzono 5 rozmów.

Celem badania było dowiedzenie się:

kim są użytkownicy biblioteki,

6

jakie publikacje najbardziej ich interesują,

skąd dowiedzieli się o ofercie biblioteki.

Drugim podstawowym celem badania była chęć dowiedzenia się, czy osoby korzystające z

biblioteki są zadowolone z jej funkcjonowania. Respondenci zostali poproszeni również o

wskazanie, jakich publikacji brakuje w księgozbiorze oraz jakie ewentualne zmiany można

wprowadzić w działalności biblioteki w celu jej usprawnienia/rozwoju.

W analizie wszelkie braki odpowiedzi zostały zakodowane jako brak danych. Rezultatem

takiego postępowania było wykluczenie tych przypadków z dalszej analizy.

3. Wnioski i rekomendacje

3.1. Najważniejsze wnioski

W większości użytkownikami biblioteki są osoby, które poprzez zawód lub studia są związane

ze sztuką, kulturą. Spośród tych osób zdecydowana większość to kobiety. Najliczniejszą

grupę wśród użytkowników biblioteki stanowią studenci. Wynika to faktu, że na grupę

studentów składają się dwie kategorie wiekowe 16–24 lata oraz 25–34. Jednak jeśli spojrzeć

na same kategorie wiekowe, to najliczniejszą jest kategoria wieku obejmująca 35–44 lata.

Użytkownicy biblioteki najczęściej dowiadują się o niej od swoich znajomych. Bardzo duże

znaczenie ma dla nich miejsce, w jakim jest położona biblioteka. Dzięki temu, że znajduje się

ona w centrum, w okolicy Biblioteki Jagiellońskiej i Biblioteki Wojewódzkiej, użytkownicy

mają do niej łatwiejszy dostęp.

Użytkownicy korzystają z biblioteki najczęściej raz w miesiącu, być może wiąże się to z chęcią

sprawdzenia nowości, które w tym czasie mogły się w bibliotece pojawić. O dostępność

publikacji pytają na miejscu, rzadziej telefonicznie. Użytkownicy najbardziej zadowoleni są z

profesjonalizmu oraz uprzejmości personelu. Nieznacznie mniej są zadowoleni z godzin

otwarcia biblioteki.

3.2. Rekomendacje

Dość istotną zmianą, jaką można wprowadzić w bibliotece jest stworzenie katalogu

komputerowego, dostępnego przez Internet. Ta kwestia kilka razy pojawiła się podczas

rozmów i w ankietach wypełnianych przez respondentów.

7

Zdecydowanie nie powinno się zmieniać położenie biblioteki, nie powinno się przenosić jej

poza obręb ścisłego centrum (i poza trasę Biblioteka Jagiellońska – Wojewódzka Biblioteka

Publiczna), gdyż to utrudniłoby wielu osobom korzystanie z niej.

W kwestii godzin otwarcia biblioteki, można pomyśleć o ewentualnym ich wydłużeniu,

ponieważ z tego użytkownicy byli stosunkowo najmniej zadowoleni. Biblioteka w różnych

dniach otwarta jest w różnych porach i czasem powoduje to problemy z ich zapamiętaniem.

Ponadto użytkownicy biblioteki wskazali szereg konkretnych tematów, w ramach których

mogłyby być gromadzone zbiory, a których brakuje (meblarstwo, design, sztuka

feministyczna, przewodniki turystyczne). Dodatkowo można zawrzeć w księgozbiorze

więcej publikacji teoretycznych (teoria sztuki, filozofia i antropologia kultury, konserwacja i

ochrona dziedzictwa kulturowego, literaturoznawstwo).

Dość ważnym rozwiązaniem, ułatwiającym korzystanie z biblioteki byłoby również

oznaczenie jej od strony ulicy (w tym momencie poza tablicą o MIK-u nie ma żadnego

kierunkowskazu od ul. Karmelickiej).

4. Analiza zagadnień

4.1. Profil kulturowy użytkowników

Użytkownicy Biblioteki Sztuki to przede wszystkim kobiety. Jak pokazuje poniższy wykres

stanowią one ponad 70 % wszystkich respondentów. Najprawdopodobniej jest to związane z

feminizacją sztuki oraz sektora kultury. Panie z biblioteki wskazują również na fakt większego

„lenistwa” mężczyzn, którzy w większym stopniu zawierzają treściom z Internetu niż panie.

8

Wykres 1. Płeć, opracowanie własne

Największą część użytkowników biblioteki stanowią osoby w wieku 35–44. To głównie osoby

związane zawodowo ze sztuką, kulturą. W bibliotece poszukują nowości z tego zakresu. Na

drugim miejscu znajduje się kategoria wiekowa 25–34, prawdopodobnie w większości to

osoby, które są w trakcie pisania pracy magisterskiej, a więc poszukujące odpowiedniej

literatury. Żaden z respondentów nie miał poniżej 16 lat.

Wykres 2. Wiek, opracowanie własne

W wypadku aktywności zawodowej użytkowników biblioteki największą grupę stanowią

studenci. Przede wszystkim studiujący kierunki związane ze sztuką, bardzo często są to osoby

uczące się w Akademii Sztuk Pięknych. To również studenci kształcący się w zakresie

9

zarządzania kulturą, ochrony dóbr kulturowych, historii sztuki, kulturoznawstwa, a nawet

grafiki.

Wykres 3. Aktywność, opracowanie własne

Stosunkowo dużą część stanowiły również osoby zawodowo związane ze sztuką, kulturą.

Przede wszystkim osoby pracujące jako historycy sztuki, przewodnicy miejscy, konserwatorzy

zabytków. Ponadto, z biblioteki korzystają również osoby, które są zainteresowane tematyką

sztuki, a nie są z nią związane zawodowo. Tak więc, warto podkreślić fakt, że około 90%

użytkowników biblioteki jest związanych z pracą lub studiami w zakresie sztuki/ kultury.

4.2. Źródła wiedzy o Bibliotece Sztuki

Użytkownicy biblioteki dowiedzieli się o niej przede wszystkim od znajomych. Tę odpowiedź

zaznaczyło prawie 40% respondentów. Drugą najpopularniejszą odpowiedzią była: „poprzez

działalność Małopolskiego Instytutu Kultury”. Można założyć, że niektórzy z respondentów,

zwłaszcza ci studiujący, byli kiedyś lub są dalej wolontariuszami MIK-u i stąd wiedzą o

istnieniu BS.

10

Wykres 4. Dowiedzenie się, opracowanie własne

Ponadto w przeprowadzonych rozmowach respondenci, wskazywali, że odwiedzają

bibliotekę odkąd pamiętają, jeszcze gdy mieściła się w innym miejscu, przy Rynku Głównym.

Jeden z respondentów wskazał, że biblioteką zainteresował się poprzez Liberaturę,

dowiedział się o istnieniu jej czytelni i już pozostał. Bardzo dużą zaletą BS jest jej położenie.

Poniższy wykres wskazuje, że obecne położenie biblioteki ma bardzo duże znaczenie.

Dodatkowo podkreślone zostało, że dużym plusem jest sąsiedztwo Wojewódzkiej Biblioteki

przy ulicy Rajskiej oraz Biblioteki Jagiellońskiej:

„Położenie biblioteki jest idealne, jej przeniesienie z centrum będzie dużym utrudnieniem.”

Mężczyzna, ok. 35 lat

11

Wykres 5. Położenie, opracowanie własne

Jedna z respondentek zwróciła również uwagę na budynek, w którym mieści się biblioteka.

Stwierdziła:

„Biblioteka jest położona w bardzo fajnym miejscu. Mieszkam w Bronowicach, tak więc mam

tutaj bardzo blisko. Poza tym, to jest bardzo ładny budynek i aż miło się tutaj przyjeżdża i

spędza czas”.

Kobieta, ok. 35 lat

Jeden z respondentów również podkreślił fakt, że korzysta z biblioteki, ponieważ jest

„zaciszna”, dzięki czemu w spokoju może pisać pracę magisterską. Ten sam respondent był

bardzo zdziwiony, że na ulicy nie ma żadnej informacji o tym, że w budynku znajduje się

biblioteka:

„Nie rozumiem, dlaczego na ulicy nie ma żadnej informacji o bibliotece, to dziwne”.

Mężczyzna, ok. 25 lat

12

4.3. Korzystanie z Biblioteki Sztuki

Użytkownicy biblioteki korzystają z jej oferty najczęściej raz w miesiącu. Prawdopodobnie ma

to związek z faktem, że większość z nich to stali użytkownicy, być może odwiedzanie

biblioteki raz w miesiącu wiąże się więc z chęcią sprawdzenia, jakie nowości się w niej

pojawiły.

Wykres 6. Częstość, opracowanie własne

13

Respondenci, jako sposób poszukiwania interesujących ich publikacji, w większości

odpowiedzieli, że pytają na miejscu Pań bibliotekarek. Ponad połowa osób stwierdziła, że

całkowicie zdaje się na pomoc personelu biblioteki. Warto zwrócić uwagę, że fakt ten

przekłada się w dużym stopniu na zadowolenie użytkowników z profesjonalizmu personelu,

co zostanie pokazane w dalszej części raportu.

Wykres 7. Poszukiwanie, opracowanie własne

Na drugim miejscu znalazła się odpowiedź, świadcząca o samodzielnym poszukiwaniu książek

w dostępnym katalogu przez korzystających. Przy okazji tej odpowiedzi dość mocno został

zaznaczony fakt, że istnienie internetowego katalogu bardzo ułatwiłoby korzystanie z

biblioteki i poszukiwanie w niej potrzebnych publikacji.

Dodatkowo respondenci zostali poproszeni o wskazanie tematyki książek najczęściej przez

nich poszukiwanych. Oczywiście ze względu na profil biblioteki zdecydowanie najwięcej

użytkowników poszukuje prac z zakresu historii i teorii sztuki. Często pojawiały się książki z

dziedziny architektury, konserwacji zabytków i dzieł sztuki. Również albumy, tu podkreślano,

że ogromnym plusem jest możliwość wypożyczenia ich do domu. Dużym zainteresowaniem

cieszą się biografie artystów, analizy dzieł sztuki, prace z zakresu grafiki oraz malarstwa.

Stosunkowo często pojawiała się również sztuka współczesna, publikacje dotyczące

Małopolski, a nawet przewodniki.

Biblioteka Sztuki bardzo wyróżnia się na tle pozostałych krakowskich bibliotek. Jej zaletą jest

sprofilowanie zbiorów:

14

„Bardzo dużym plusem jest, że ta biblioteka w głównej mierze posiada książki o sztuce.

Wydaje mi się, że dzięki temu można odnaleźć tutaj pozycje niszowe, praktycznie niedostępne

w tych większych, ogólnych bibliotekach w Krakowie.”

Kobieta, ok. 30 lat

W zdecydowanej większości respondentom udaje się odnaleźć poszukiwane publikacje. Tylko

36% z nich stwierdziło, że nie mogli znaleźć tego, czego szukali.

Wykres 8. Odnalezienie, opracowanie własne

Wspomniano, że respondenci poszukiwali publikacji z zakresu sztuki feministycznej,

meblarstwa, turystyki górskiej. Takiego rodzaju książek nie udało im się odnaleźć. Zaznaczyli

również, że jest dość mało prac o tematyce konserwacji zabytków, zwłaszcza od strony

technologicznej, ponadto, respondenci uznali, że jest bardzo mało teoretycznych publikacji

oraz na temat designu.

15

W kwestii korzystania z biblioteki respondenci zostali również zapytani o to, czy kiedykolwiek

uczestniczyli z spotkaniach Biblioteki Sztuki oraz czasopisma „Autoportret”.

Wykres 9. Uczestnictwo, opracowanie własne

Jak wynika z powyższego wykresu zarówno spotkania Biblioteki Sztuki, jak i czasopisma

„Autoportret” cieszą się popularnością tylko wśród części użytkowników biblioteki. Spotkania

BS są bardziej popularne – brała w nich udział ¼ respondentów.

16

4.4. Zadowolenie z funkcjonowania Biblioteki Sztuki

Zdecydowana większość respondentów jest stanowczo zadowolona, a nawet bardzo

zadowolona z dni, w których biblioteka jest otwarta. Dużym plusem jest fakt, że można z niej

korzystać w sobotę.

Wykres 10. Dni, opracowanie własne

Tylko 2% respondentów jest niezadowolona, odpowiedź bardzo niezadowolony/a w ogóle

się nie pojawiła.

Zadowolenie inaczej kształtuje się w kwestii godzin otwarcia. W tym przypadku trochę więcej

osób jest stosunkowo niezadowolonych, jednak wciąż zdecydowana większość nie ma

większych zastrzeżeń co do godzin otwarcia biblioteki.

17

Wykres 11. Godziny, opracowanie własne

Zdecydowanie bardzo dużą zaletą jest to, że biblioteka jest aż trzy razy w tygodniu otwarta

do godziny 18. Dzięki temu bez problemów mogą z niej korzystać osoby pracujące

zawodowo. Ponadto godziny otwarcia są dopasowane do potrzeb studentów, których plany

zajęć są bardzo elastyczne, tak więc w czasie przerwy między zajęciami mogą odwiedzić

bibliotekę.

Poniższy wykres pokazuje, na ile zadowoleni są użytkownicy z różnorodności oferty

dostępnej w Bibliotece Sztuki.

Wykres 12. Różnorodność, opracowanie własne

18

Jak widać ponad 80% osób korzystających z BS jest zadowolona lub bardzo zadowolona z

różnorodności oferty:

„Biblioteka ma idealny profil zbiorów. Z jednej strony materiały związane ze sztuką, kulturą,

dziedzictwem kulturowym, a z drugiej materiały związane z regionem.”

Mężczyzna, ok. 35 lat

Tylko 2% respondentów ma pewne zastrzeżenia co do oferty. Być może są to osoby, które

wcześniej wskazały na publikacje, których brakuje w ofercie biblioteki.

Jednak zdecydowanie, użytkownicy najbardziej zadowoleni są z jakości obsługi przez

personel biblioteki, na co wskazuje poniższy wykres.

Wykres 13. Personel, opracowanie własne

Praktycznie wszyscy są bardzo zadowoleni z profesjonalizmu i uprzejmości Pań pracujących

na co dzień w bibliotece. Bardzo mocno została podkreślona pomoc w procesie poszukiwania

potrzebnych publikacji.

19

5. Zakres wywiadu swobodnego i kwestionariusz ankiety

W trakcie wywiadów swobodnych zadawano pytania dotyczące ewentualnych zmian, jakie

chcieliby wprowadzić użytkownicy Biblioteki Sztuki. Respondenci byli pytani również o

powody zadowolenia/niezadowolenia z BS. Została także poruszona kwestia obecnej

lokalizacji BS w Krakowie.

Pytania do wywiadów:

1. W jaki sposób jest Pan/i związany/a z kulturą/sztuką?

2. Jakich materiałów, czego dokładnie poszukują w BS?

3. Jakich publikacji brakuje w zbiorze BS?

4. Czy obecne położenie BS w centrum ma znaczenie?

5. Z czego najbardziej jest Pan/i zadowolony w BS?

6. Jakie ewentualnie zmiany wprowadziłby/aby Pan/i w funkcjonowaniu biblioteki?

Kwestionariusz ankiety:

20