Bigarren Hezkuntzako ikasleentzako gidazen. Izan ere, 1975ean NBEk Emakumearen I. Mundu-konferentzia antolatu zuen Mexikon. Urte hori bera Emakumearen Nazioarteko Urtea izendatu zen

MINISTERIODE IGUALDAD

INSTITUTODE LA MUJER

SECRETARÍAGENERALDE POLÍTICASDE IGUALDADGOBIERNO

DE ESPAÑA

Hezten

Berdintasunean

Bigarren Hezkuntzakoikasleentzako gidaGogarteak, galderak eta istorioak

Berdintasunean Hezten. Bigarren Hezkuntzako ikasleentzako gida

Emakumearen Institutua eta Berdintasun Ministerioaren Laguntzaz FETE UGTk egindako programa

Egileak:Inés Campillo PozaElia Villate RuanoFETE-UGTEmakumearen Institutuaren lankidetzarekin

Argitalpen honetako testuetan oinarrituta:Coeducación: dos sexos en un solo mundoGraciela Hernández Morales Mª Jesús Cerviño SaavedraITE (Berdintasun Ministerioa)Emakumearen Institutua (Berdintasun Ministerioa)Madril, 2009

Irudiak: Mónica CarreteroItzulpena: Roberto Casas AndrésEdizioaren Koordinatzailea: Sendra Ros Escanez

Aurkibidea

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Nola definitzen dugu emakume eta gizonen arteko berdintasuna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Emakumeen eskubideen historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Nola erabaki nire bizi proiektua tranpa sexistetan erori gabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Gure gorputzetan zoriontsu bizitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Ondo maitatzen ikasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Zuk ere lagun dezakezu emakumeen aurkako indarkeriarik

gabeko harremanak eraikitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Gela propio bat eta erantzukidetasunerako espazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Zergatik da hain garrantzitsua mintzaira inklusibo eta ez sexista erabiliz hitz egitea? . . . . . 32

Berdintasunerako legeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Historian itzala utzi zuten emakumeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Emakumeak munduan eta Milurtekoko Helburuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Berdintasunean Hezten 5

Aurkezpena

H istoriako une askotan emakumeak eta gizonak bide ezberdine-tatik joan dira.

Gogora ezazue kultura batzuetan familia eta etxeko giroa-rekin erlazionatutako funtzioak esleitu zitzaizkiela emaku-meei. Gizonak, aldiz, garrantzitsuagotzat hartutako arazoezarduratzen ziren, esparru publikoarekin zerikusia zutenez,alegia: gobernua, filosofia, zientzia, legea… edota gerra.Bikoiztasun horretako adibidea da mendebaldeko kultura.Grezia klasikoan, adibidez, gizona zibilizazio, arrazoi etaordenarekin identifikatuta zegoen, baina emakumeanatura, emozio eta kaosarekin. Horregatik eta familiaeta gizartearen ordena babestearren emakumeak gizo-nen menpe egotea egokitzat jotzen zen.

Herri askotan eta luzaro, emakumeen etorkizuna ezar-tzen zuten arauak, legeak, tradizioak eta irakaspenaksortu ziren hori lortzeko, euren askatasuna, esku-bideak eta autonomia mugatuz.

Duela gutxi gure herrialdean garai hori atzean uzteko ekarpen handiaegin du demokraziak. Emakumeen eskubideen eskabiderako funtsezkokonkistak lortu zituen mugimendu feministak. Gizarte osoak lasteronetsi zituen konkista horiek. Bankuan kontu korronte bat irekitzea,ondasunak saltzea, seme-alaben zaintza lortzea edo lan egitea beza-lako jarduerak egiteko senar edo aitaren baimena behar zuten emaku-meek, baina emakumeak adinez txikitzat hartzen zituzten lege horiekindargabetu ziren. Gizartearen arlo guztietan emakumeen baztertze etadiskriminazioa saihesteko neurriak hartzen hasi ziren. Neskak eta mu-tilak geletara elkarrekin joaten hasi ziren, eskubide berberekin estu-diatuz eta erlazionatzen ikasiz. Emakumeak lan ordainduan sartzen hasiziren eta Parlamentua, unibertsitatea, sindikatuak edo arlo juridikoabezalako lekuetan salbuespena izateari utzi zioten. Tradizionalki etxeaneta familian emakumeek egindako lanaren kostuari buruz hitz egitenhasi zen, baita etxeko lanak eta pertsonen zaintza eta arreta konpar-titzearen garrantziari buruz ere. Era berean, sexu- eta ugalketa-esku-bideei buruzko eztabaida inportante bat hasi zen. Dibortzioa legeztatuegin zen. Emakumeekiko tratu txarrek gai pribatua izateari utzi zioteneta legeak zigortutako delitua eta gizarte osoaren kezka izaten hasiziren.

Espainiako Konstituzioak baietsi eta hiru hamarkadara, emakume etagizonen arteko berdintasunean oinarritutako legegintza-ingurua duenherrialde batean bizi gara.

6 Berdintasunean Hezten

Egia da dena konponduta ez dagoela, mende askotan zehar belau-naldiz belaunaldi transmititu diren arauek, denborak bigundu badituere, zer garen eta zer izan behar dugun erabakitzean eta gure harre-manetan eta aukeretan oso eragingarriak izaten jarraitzen dutelako,baina ez dugu ahaztu behar gaur egungo gizon-emakumeok aurreiritzizaharrei aurre egin eta gure bizitza berdintasunean erabaki dezakegu-la, edozein diskriminazio motari kontra eginez.

Iraganari buruz hausnartzeko garaia da, historian zehar zuzengabekohalabeharraren kontra borrokatu duten emakumeak gogoratuz, eureneskubideen alde lan eginez eta gizateriaren garapenerako lagunduz.

Gaur egun estereotipoak berrikusi, emakumea eta gizona izateko ere-duak berriz pentsatu eta eredu ezberdinak hautatzea garrantzizkoa da,errespetuz, erantzukidetasunez eta elkar onetsiz erlazionatzen garelarik.

Berdintasunak guzti-guztioi on egiten digula ikasi dugu gure egunotan,egunero esparru pertsonal eta familiarrean gertatzen dena mundu pu-blikoan gertatutakoa bezain baliotsua delako. Berdintasunak aberastengaitu, emakumea edo gizona izateagatik existitzen diren murrizketarikgabe askatasun eta autonomia gehiagoz bizitzako dimentsio guztiakgaratu ahal ditugulako.

Gaur egunean ondo dakigu berdintasuna ezinbestekoa dela herriengarapenerako, biztanleen erdia diren emakumeen parte-hartzerik gabe,mundu zuzenago, solidarioago, jasangarriago eta baketsua eraikitzeaezinezkoa baita.


Berdintasunak aberastengaitu, emakumea edogizona izateagatikexistitzen direnmurrizketarik gabeaskatasun etaautonomia gehiagozbizitzako dimentsioguztiak garatu ahalditugulako

”


Konpartitu behar ditugun garai hau eta mundu hau gure ametse-takoak izatetik hurbilago egon daitezen, denon artean, era solidario etaarduratsuan elkarrekin laguntzeko momentua da.

Gida hau irakurtzera gonbidatzen zaitugu. Bertan bai berdintasunarekinduzun konpromisoa zuretzat, zure ingurukoentzat eta gizateri osoarentzatzergatik den ezinbestekoa ulertzeko, bai historian zehar eraikiz joan garenprozesua eta egiteko falta zaigun bidea baloratzeko gakoak emangodizkizugu. Berdintasunaren esanahia azaltzen saiatuko gara. Zen-bait gai gogoratuko ditugu: emakumeen eskubideen historia,berdintasunean oinarritutako maitasuna zergatik den garrantzi-tsua, sexu-mugarik gabeko bizitza nola proiektatu, zer gertatzenden emakumeekin munduan, zein lege onetsi diren berdintasunaegiazkoa izateko edo mintzairan emakumeak eta gizonakaipatzeko garrantzia.


Nola definitzen dugu emakumeeta gizonen arteko berdintasuna?

Berdintasun hitza Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalaren funtsezkobaloreetako bat eta gure Konstituzioa oinarritzen duten printzipio-

etako bat da. Hain garrantzitsua da ezen gure gizartearen eta, horrenbestez,gure bizitzaren antolakuntza dimentsio horren arabera ezartzen den.Baina ez da nahastu behar berdintasun hitza emakumeak eta gizonakberdinak garelako ideiarekin.

Batzuetan berdintasun hitza oker interpretatzen da, bere esanahia nes-ka eta mutilen arteko desberdintasunak ezabatu eta berdin-berdinakegitea edo neskak mutilak bezalakoak izaten saiatzea balitz bezala. Ino-la ere ez. Berdintasunak diferentzia baloratzen du, berez naturala de-lako, baina ez diskriminazioa, bidegabekeria, indarkeria eta sexu batekbestea menperatzea esan nahi duelako.

Pertsona bakoitza bakarra eta ezberdina da, eta aniztasun honekmundua trukatu eta ikasteko leku bihurtzen du. Berdintasunaren aldeegoteak ez du esan nahi neska eta mutilen arteko desberdintasunakukatzea, balore berdina eman eta diskriminazioa eliminatzea baizik.


Berdintasuna...

✎ Legearen aurrean era berean tratatuta izatea bezain zuzena da.✎ Gizarteko arlo guztietan aukera berdinekin parte hartu ahal izatea

bezain garrantzitsua da.✎ Zure bizitzaz eta segurtasunaz edo maite dituzun pertsonenaz kez-

katuta ez egotea bezain beharrezkoa da. ✎ Sexuarengatik diskriminazioa edo jazarpena ez pairatzea bezain

funtsezkoa da. ✎ Autonomia eta askatasuna sentitzea bezain baliotsua da.✎ Errespetuan oinarritutako erlazioak eraikitzea bezain konplexua da. ✎ Bizitza pertsonal, familiar, sozial edo profesionalean eskubideak eta

betebeharrak konpartitzea bezain zentzuduna da. ✎ Bai emakumezkoek bai gizonezkoek baloreak, ezagupenak eta men-

de askotako historiak utzi dizkigun esperientziak, gizateriaren gara-penerako ezinbestekoak direnak, eramaten ditugula aitortzea be-zain oinarrizkoa da.

✎ Geure errealitatea berriro sortu eta emakumea edo gizona izateaga-tik inolako oztoporik sentitu gabe gure ametsak bete ahal ditugulaasmatzea bezain interesgarria da.

✎ Gizaki guztiok gure ahalera afektibo, intelektual, artistiko edo fisi-koak garatzeko aukera edukitzea bezain berezia da.

Honi guztiari buruz mintzatzen ari gara. Emakume edo gizon gisa batu di-tugun esperientzia, ahalmena eta balorea aitortuz osorik bizitzeaz, alegia.


Berdintasunaz hitz egitendugunean, emakumeedo gizon gisa batuditugun esperientzia,ahalmena eta baloreaaitortuz osorik bizitzeazmintzatzen gara

”


Emakumeen eskubideen historia

H istorian zehar emakume asko eta asko errebelatu egin dira, bakar-ka edo taldeka, euren bizitzei buruz erabakiak hartzea, Estatuko

gaietan parte hartzea eta euren pentsamenduak zabaltzera ausartzeaere bidegabeko diskriminazio batek eragozten zizkielako. Faraoi-erregi-na Hatshepsut, Egiptoko XVIII. Belaunaldikoa (K. a. 1479-1457), Akita-niako Leonor (frantziarra, 1122-1204), Malinali (erdialdeko Amerikakoindigena), Florence Nightingale (ingelesa, 1820-1910) edo Clara Cam-poamor (espainola, 1888-1972) bezalako emakumeen biografiak jus-tizia eta egiaren bilaketan emakumeek eduki duten adorearen lekukodira. Emakumeen askatasuna posible dela adierazi duten emakumeakexistitu dira betidanik eta horrela erakutsi dute trobalari emakumeek,beginek, preziosoek eta garai bakoitzeko feministek.

Emakumeen iraultzako momentu hunkigarrienetako bat IraultzaFrantsesa da. Oraindik gaur egun kezkatzen gaituzten gai askori buruzeztabaidatu eta disputatzen zuten, hezkuntza edukitzearen beharra,autonomia, etxeko indarkeria eta prostituzioa ezabatzea, besteak beste.Kaleetan Pariseko emakumeek ogi eza eta janarien prezio altuen kontraprotestatzen zuten. 1789ko abuztuan, Bastilla hartzetik hilabete batera,Asanblada konstituziogileak Gizakiaren eta Hiritar Eskubideen Dekla-razioa iragarri zuen. 1789ko urriaren bostean eta seian, sei mila ingu-ru emakume paristar Versaillesera joan ziren eta errege-erregina Parisera

eramatea lortu zuten, hor biztanleen arazoak baztertzea zailago izangozitzaielako. Eta hain jarduera kementsua egin zuten ezen Iraultza-ba-tzordeek etxetik irtetea debekatu baitzieten, arriskutsua zela aitzakiarekin.Bi urte geroago, Olympe de Gougesek berriki ezarri ziren gizonezkoen es-kubideen erantzun feminista bat argitaratu zuen, Emakumeen eta Hiri-tarren Eskubideen Deklarazioa. Baina garai horretan emakumeen ahaleginguztiak porrot mingarri batean bukatu egin ziren.

Nolanahi ere, Iraultzako feministen eskakizunak sufragistek hartu zi-tuzten berriro, munduko bazter guztietatik ibili zen berdintasunarensugarra berriz piztuz eta bozkatzeko eskubidea emakumeentzat es-katuz. Sufragistek arrazoi handiarekin pentsatzen zutenez, botoarenbidez politikako erabakietan parte hartzea lortuz gero Parlamenturasartzea ere lortuko zuten eta horrela senarren jabetzatzat hartu etahezkuntzara edo autonomia eskaintzen zuen edozein lanbidera sartzenoztopatzen zituzten legeak alda zitzaketen.

Hala ere, historia ez zen momentu horretan amaitu. II. NazioartekoGerraren ostean, Simone de Beauvoirrek Bigarren sexua izeneko libu-ru bat idatzi zuen. Bertan hauxe baieztatu zuen: “Emakumea ez dajaiotzen, egiten da”. Esaldi horrekin honako hau azpimarratu nahizuen: emakumeek ez dute erabakitzen nolakoak izan nahi duten,gizarteak baizik. Pentsa ezazue nolako garrantzia duen baieztapenhonek! Emakume eta gizonen izaera naturak ezarrita dagoelakosinesmena atzera uzten zuen eta hori determinatzen duena kultura


Botoaren bidez politikakoerabakietan partehartzea lortuz geroParlamenturasartzea ere lortu etahorrela senarrenjabetzatzat hartzenzituzten legeak aldazitzaketela pentsatzenzuten emakumeek

”

dela azpimarratzen zuen. Simone de Beauvoirren gogarteak belaunaldiberrientzat erreferente garrantzitsua izan ziren: II. Nazioarteko Ge-rraren ostean boto-eskubidea eta heziketa lortu eta eskakizun berriakhasi zituzten emakumeen alabak, euren amatasuna kontrolatzeko es-kubidea, politikan parte hartzea edota emakumeen kontrako gizonenindarkeria kondenatzea bezain inportanteak diren gaiak kontuan hartuz.

Mende askotan zehar bidegabeko egoera honen aurka borrokatu dutenmundu osoko milaka emakumeei esker emakume eta gizonen artekoberdintasuna estatuko nahiz nazioarteko gai-zerrenda politikoan sartuzen. Izan ere, 1975ean NBEk Emakumearen I. Mundu-konferentziaantolatu zuen Mexikon. Urte hori bera Emakumearen Nazioarteko Urteaizendatu zen. I. Mundu-konferentzia horretatik jarduera-plan bat jaiozen. Plan horren emaitza NBEko Batzar Nagusiak “Emakumeen La-guntzarako Nazio Batuen Hamarkada” (1975-1985) izan zen.

Hortik aurrera lau mundu-konferentzia izan dira. Azkenekoa Pekinenizan zen, 1995ean, eta han emakumeen eskubideak giza eskubideakdirela adierazi zen. Pekinen onetsi zen Konpromisoen Gutuna New Yorkenere berronetsi zen 2005ean eta beste mundu-konferentzia bat egingoda 2010ean.

Emakumeen eskubideen aldeko borrokaren historia oraindikez da amaitu eta bere bukaera idazteko dago. Sufragisten


konkistetatik ehun urte baino gehiago igaro arren, boto emateko edohauteskundeetan hautatuta izateko eskubidea onartzen ez duten herrialdebatzuek existitzen jarraitzen dute (Garapenerako Nazio Batuen Progra-ma, GNBP: 2003ko Giza Garapenari buruzko Txostena). Zure ingurukoemakumeen historia eta zeurearena, gizonenarekin batera historia dira.Ez da ezer ahantzirik geratu behar.


Emakumeen eskubideen aldeko borrokaren historiaoraindik ez da amaitu eta bere bukaera idazteko dago.Boto emateko eskubidea ere onartzen ez dutenherrialde batzuek existitzen jarraitzen dute

”


Nola erabaki nire bizi proiektuatranpa sexistetan erori gabe

B izi proiektu bat eraikitzea zer naizen eta zer interesatzen naizensakonki pentsatzean datza. Ondo sentiarazten nauten jardueretan

pentsatzea da. Egunen batean edukiko dudan lanbidea aurkitzeko be-har diren lehentasunak, trebetasunak eta ahalmenak jokoan jartzea.Nire bizitza afektibo eta pertsonala nolakoa izango den sumatzea. Nolaeta norekin bizi izango naizen eta nola beteko dudan nire denbora ima-jinatzea...

Bizi proiektu bat erabakitzea bete nahi ditugun ametsetara eramatengaituzten bideak dituen mapa bat marraztea da, eta zein aukera ditu-dan eskura eta zeintzuk dagozkion ni naizenari ikasteko lagungarriakdiren ezagupenak, esperientziak, erreferenteak eta adiskideak lortzenditugun bitartean proiektu hau diseinatuz joango gara.

Oso urrun ez dagoen garai batean emakumeen etorkizuna jaio bezainlaster zehazten zen, eta gizarteek oso aukera gutxi uzten zizkien. Gauregun, zuek neska-mutilek arlo profesionalean eta pertsonalean bizitzakeskaintzen dizkizuen oportunitate anitzen artean hautatzeko ahalme-na eta askatasuna dituzue. Nolanahi ere, kontu handiz hausnartu be-har duzue zuen aukerei buruz. Emakumeak arlo pribatuari dagozkiola

eta gizonak esparru publikoari esaten zuen dikotomia ia guztiz apurtu-ta egon arren, iraganetik jasotako zenbait erreferentzia sozialek exis-titzen jarraitzen dute. Estereotipo sexista hauek eredu zehatz batzuetanatxilotzen gaituzte eta ikaragarrizko eragina dute gure lanbide-eta bizi-hautaketetan, bizitzan, harreman pertsonal eta sozialez beteriko bizitzazgozatzea eta existentzia oso eta harmonikoa edukitzeko behar diren es-perientzia, zaintza eta etxeko lanak bere neurri egokian estimatzea,lanbide bat edukitzea bezain garrantzitsuak direla kontura ez gaitezelalortuz.

Estereotipoen pisua hain handia da ezen beste pertsonak nola ikustenditugun determinatu eta beste sexukoak bagina gure desirak ezberdi-nak izango liratekeela pentsatzera eraman gaitzaketen. Duela gutxiegindako ikerketa bat estereotipoen eraginaren adibide argi bat izandaiteke. Osasun-zientziak edo humanitateak ikasten badituzte neskak


Estereotipoen pisua hainhandia da ezen bestepertsonak nola ikustenditugun determinatu etabeste sexukoak baginagure desirak ezberdinakizango liratekeelapentsatzera eramangaitzaketen

”


Ikerketek erakusten duteneskek, urte batzuenburuan nolakoak izangozareten imajinatzenduzuenean, lanaz gain,afektuak, amatasunaedota egin nahi izangozenituzketen jarduerakere ikusten dituzuela

”

1. http://www.educacion.es/cide/espanol/publicaciones/colecciones/investigacion/col101/col101pc.pdf

emakumezkoagoak direla eta mutilek batxilergo teknologikoa ikasizgero gizonezkoagoak direla bigarren hezkuntzako ikasle gehienen iri-tzia dela erakusten da ikerketa horretan1.

Bazenekien... neska gehienek zaintzarekin erlazionatutako lanbideakaukeratzen dituztela? Eta mutilek lan teknikoak edo gizonezkoen zere-gin tradizionalekin erlazionatutakoak nahiago dituztela? Eta senitar-tekoak zaintzeko lanaldi-laburtzea edo eszedentzia eskatzen dutengehienak emakumeak direla? Beraz, ikerketek erakusten dute neskek,urte batzuen buruan nolakoak izango zareten imajinatzen duzuenean,lanaz gain, afektuak, amatasuna edota egin nahi izango zenituzketenjarduerak ere ikusten dituzuela. Mutilak, aitzitik, ordaindutako lan pro-fesionalarekin zerikusia duten aspektuetan zentratzen zarete.

Nahi duzun pertsona izateko eta zure bizi proiektu propioa sormenezkoeran eraikitzeko aukera duzu. Hau lortzeko:

✎ Posibilitate guztiak aztertu, emakume edo gizon batengandik zer es-pero behar den esaten dizuten estereotipoen aurrean aukera kritikoaedukiz. Ez ahaztu errealista izatea eta testuingurua eta egoera ba-koitzaren baldintzak kontuan hartzea.

✎ Zure ahalmen, itxaropen, lehentasun eta trebetasunak zeintzuk di-ren ondo jakiteko har ezazu behar den denbora osoa.

✎ Zure lana egiteko prest egon, baina eguneroko bizitzak eta bizikide-tzak eskatzen dituzten eginbeharrak egiteko ere bai.

✎ Zure etorkizunari buruz pentsatzen duzunean ez ahaztu lanbide ar-loa kontuan hartzeaz aparte, bai mundu pertsonala eta familiarrabai zure parte-hartze sozial eta komunitarioa ere kontuan hartzea.

✎ Zure nahiak zeintzuk diren zeure buruari galdetu egunero eta laneanhasi lehenbailehen.



Gure gorputzetan zoriontsubizitzen

Berdintasunean bizitzeak gure ahalmen fisiko eta afektiboak askegaratzeko aukera edukitzea dakar. Horretarako lehenengo pausua

gure gorputza onartzea da. Egunero publizitate-paneletan, aldizkarie-tan eta telebistan agertzen diren gorputzek altuera txiki kutun, sudurharro izugarri, belarri handi miresgarri, begi hondatu interesgarri edobihurgune okertsuei lekurik uzten ez dien edertasunaren eredu mugatubat errepikatzera gonbidatzen gaituzte. Dena den, batzuetan lotsatzengaituzten ezaugarri horiek xarma berezia, edertasun paregabe eta ba-karra, ematen digute. Kontuan har ezazue zuen lagun-taldean osogutxitan begiratu edo maitemintzen zaretela pertsona berberetaz. Oler-kari uruguaitar jakintsu batek esaten zuenez: “Gorputz bakoitzak ditu /bere harmonia eta / bere disonantzia / batzuetan / harmonien batura/ ia izan daiteke / melenga / beste batzuetan / disonantzien / multzoak/ edertasuna baino / hobea dena egiten du”.

Gure egoitza den gorputzak, fase eta eraldaketa batzuk izango badituere, bizitza osoan zehar lagunduko gaitu. Horregatik bera onartzen, be-rarekin harmonian bizitzen, zerk egiten dion ondo edo txarto eta zerksortzen dion gozamena, hitz gutxitan esanda, bera zaintzen ikasteafuntsezkoa da. Gure gorputzen adiskide bihurtzea, haiengan erosotasunez

bizitzea, naturaltasun eta xarma gehiago edukitzeko ez ezik, berdinta-sunean bizi eta zoriontsuak izateko ere ezinbesteko baldintza da.

Hona hemen gorputz guztien ezaugarri komun bat: eskaintzen dizkigungozatzeko aukera amaigabeak. Zuen bizitzako garai hau asmatzekoa, es-perimentatzekoa, ireki egotekoa eta aurrerapen afektibo-sexualarena da,eta aurre egiteko konplexuz betetzen zaituzteten “behar duzu” horiek guz-tiak atzera uztea oso garrantzitsua da: “gutxi gora behera izan beharkonuke...”, “pertsona mota hori gustatu beharko litzaidake”, “sentimenduhau edo beste hori izan beharko nuke”, “hau edo hori gustatu beharkolitzaidake”, “hau edo hori egin beharko nuke”. Onartu behar duzuen “be-harko nuke” bakarra benetan ondo egiten dizuena, zuei eta zure ingu-rukoei kalte egiten ez dizuena eta zoriontsu egiten zaituztena kontuhandiz hausnartzetik etortzen dena da. Berdintasunean oinarritutakoharremanak eraikitzeko beste pertsonak nahi duena, berari gustatu etaondo egiten diona eta zoriontsu egiten duena errespetatu behar da. Eraberean, ez dugu ahaztu behar informazioa eta prestakuntza behar ditugu-la erlazioak batetik positiboak, osasungarriak eta arduratsuak izateko eta,bestetik, nahi ez ditugun ondorioak saihesteko.

Beraz, autoezagutza, komunikazioa, errespetuaren dosi handiak, garenbezala maitatzea, prestakuntza eta informazioa gure gorputzak askegozatzeko osagai magikoak dira.

Gorputza gara eta horri esker bizitzeko zoriontasuna senti dezakeguzaintzen badugu.


Berdintasuneanoinarritutakoharremanak eraikitzekobeste pertsonak nahiduena, berari gustatu etaondo egiten diona etazoriontsu egiten duenaerrespetatu behar da

”


Ondo maitatzen ikasten

G izon-emakumeen berezko ezaugarrietako bat maitatzea da, etabeharbada denon ustez garrantzitsuena dena izan daiteke, zorion-

tsu edo zorigaiztoko gu egiteko ahalmena duelako. Maitatzeak guzoriontsu egiteko sekretua ondo maitatzen ikastean datza. Agian galdedezakezue: “akaso txarto maitatu egin daiteke?” Zoritxarrez gure haur-tzaroko ipuin, film eta mitoek “printze urdin” eta “loti ederrengan”,“laranja erdi” eta sakrifizio handietan oinarritutako maitasunaren ere-dua irakatsi digute. Ondo pentsatzen baduzue, “laranja erdiak” esannahi du erdizka eginak garela, osatugabeak osatzen gaituzten bikote-kide bat aurkitu arte, gure bizitzari zentzua ematen dion norbaitekintopatu arte. “Laranja erdiak” maitasuna beste pertsona batekin urtzea

dela pentsarazten digu. Halaber, “printze urdinaren” mitoak neskak izakipasibo gisa erakusten ditu, zentzurik gabeko bizitza edukirik, asperral-ditik liberatu eta babesa eskaintzen dien zaldun ibiltariaren zain egonik.Pelikuletan edo telesaioetan aurkitzen ditugunak bezalako mito horiekmenpekotasuna faboratzen duten bikote-jokabide posesiboak sustatzendituzte. Zure bikote-kidea zure jabetza balitz bezala tratatzeak indarke-rian amai daitezkeen portaera jeloskorrak faboratzen ditu.

Konfiantzan, komunikazioan eta elkarrenganako errespetuan oinarri-tutako harremanak eraikitzeak ziurtasun-gabezia horiek suntsitzen la-gundu ahal digu.

Maitatzea arte bat da. Eta arte guztien moduan, ikasteko prozesu iraunko-rra da. Horregatik denbora, esfortzua, diziplina, pazientzia eta ilusio


handia eskatzen ditu. Horrela beste pertsonarekin komunikatzen, gaizkideizaten, fidatzen, egokia denean harropuzkeria irensten eta behar de-nean exijitzen, konplizitatean negar eta barre egiten eta, batez ere, zan-patu gabe besarkatzen, hau da, aske eta beldurrik gabe maitatzen ikastendugu.

Ondo maitatzea berdintasunean maitatzea da. Horretarako beste per-tsona izaki osotzat hartu behar da, burujabea, bere bizitza propioarenjabea, izaki erreala, berezko bertute eta akatsekin. Imajina ezazue ira-ganeko eta gaur eguneko esperientziez, adiskidetasun eta erlazioez eta,era berean, etorkizunari buruzko ametsez, gustuez, zaletasunez, intere-sez, posibilitateez eta garen moduan gaitezela, bakarrak eta bereziakalegia, eragiten duen guztiaz beteriko motxila batekin den-denok heltzengarela harremanetara.

Era egokian maitatzeak pertsona bakoitzaren izaera berezia ulertzeaeta errespetatzea esan nahi du.


Ondo maitatzeaberdintasuneanmaitatzea da.Horretarako bestepertsona izaki osotzathartu behar da,burujabea, bere bizitzapropioaren jabea, izakierreala, berezko bertuteeta akatsekin

”


Zuk ere lagun dezakezuemakumeen aurkako indarkeriarikgabeko harremanak eraikitzen

Berdintasunean bizitzeko indarkeriaren manifestapen guztiak arbuiatubehar ditugu.

Biolentzia gatazka bat konpontzeko fikziozko modu okertua da. Gureabezalako gizarte anitz eta konplexu batean bizitzeak egunero gatazkazkoegoeren aurrean jartzen gaitu. Baina ez dugu konfliktoa mehatxutzathartu behar, gizartean bizitzeko ondorio naturaltzat baizik. Horregatik be-rarekin bizitzen eta era baketsuan konpontzen ikasi behar dugu. Horilortzeko kontu batzuk ezinbestekoak dira:

✎ Beste pertsonak errespetatzen ikastea. Errespetua bizikidetzaren oi-narria dela gogoratzea.

✎ Ez da aurresuposatu behar egiaren jabetza osoa dugula, egia abso-lutuak existitzen ez direlako.

✎ Beste pertsonek esan nahi dutena baloratu eta entzutea, guztiokesateko gauza asko dauzkagu eta.

✎ Besteen lekuan jartzea egoerak hobeto ulertzeko.

Indarkeria gatazka bat konpontzeko era okertua bada, are gehiago kon-fliktoa gehien interesatzen zaizkigun pertsonen artean gertatzen denean.Ikusi dugunez, “printze urdina” eta “laranja erdia” bezalako mitoekmaitasuna fusioa eta jabetzaren sinonimoa dela eta jelosiek maita-sunaren maila islatzen dutela pentsatzera eramaten gaituzte. Segu-ruenez “kexarazten hau, maite hau” atsotitza ezagutzen duzu, bada,esaldi hau maitasunari buruzko ideia horien arrakastaren adibidenabaria da. Maitasunaren kontzepzio hori okerra eta kaltegarria izateazgain, arriskutsua ere da. Berdintasunean maitatzeko gatazka biolentziatikbereizten duen “marra gorri” bat existitzen dela argi eta garbi edukibehar da.

Gizonek marra hori zeharkatzen dutenean, bikote-kideen autonomiapertsonala ukatuz, emakumeekiko indarkeria gertatzen da, adibidez nolajantzi, norekin igaro aisialdia, non egin lan, noiz eta nola eduki sexu-harremanak edota seme-alabak eduki ala ez erabakitzeko eskubideaukatzen dietenean, edo baloratzen ez dituztenean, ezkutatu edo haiekgizonenak balira bezala ukatzen dituztenean, euren iritziak baztertzendituztenean, eta gizonen nahiak betetzen ez badituzte maitatzeari utzikodiotelako xantaia egiten dietenean.


Berdintasuneanmaitatzeko gatazkabiolentziatik bereiztenduen “marra gorri” batexistitzen dela argi etagarbi eduki behar da

”

Inork ez dauka nahi duen modura bikote-kidea moldatzeko eskubideriketa, halaber, gure izaera aldatu edo gure askatasuna mugatu nahidigutenean edo errespetatzen ez gaituztenean mugak jartzeko esku-bidea daukagu guzti-guztiok. Inolako indarkeria gure erlazioetan sartzeaonartzen badugu, gutako inork ez duen mundu desorekatu hau errepro-duzitzen jarraituko dugu. Charo Altabek esaten digunez: “Biolentziaprebenitu eta erlazio harmoniko eta zuzenak edo, batzuetan, zuzenaksoilik ezartzeko berdintasunaren ikuspuntutik afektuak konpartitzenikastea ezinbestekoa da”.

Indarkeriarik ezaren aldeko apustua eginez berdintasunezko eta erres-petuzko erlazio libre, aberasgarri eta zoriontasunaren emaileak ber-matzen ari gara.

Gogoan izan indarkerian inoiz ez dagoela maitasunik.



Ziur aski momenturenbatean zuenpentsamenduekinelkartzeko, atsedenhartzeko, zuen gustukojardueretan aritzeko edobakarrik denborapasatzen uzteko beharrasentituko duzue ...Hausnartzeko apartekodenbora edukitzeaklagunduko gaitumunduan

”

Gela propio bat etaerantzukidetasunerako espazioa

V irginia Woolfek, literaturari buruzko kurtso batean, idazteko inde-pendentzia ekonomikoa eta gela propio bat edukitzeko beharra

planteatu zien bere ikasleei. Bizitzan zehar komunikazioa, erlazioa etabeste pertsonarekiko interakzioa eskatzen dituzten mota askotako jar-duerak egiten egongo zarete askotan arlo publikoan. Ziur aski momen-turen batean Virginia Woolfek aipatzen zuen gela horretara itzultzekobeharra sentituko duzue zuen pentsamenduekin elkartzeko, atsedenhartzeko, zuen gustuko jardueretan aritzeko edo bakarrik denbora pasatzenuzteko... Hausnartzeko, atseden hartzeko, nondik goazen eta zergatikpentsatzen gelditzeko, benetan nahi dugunaz geure buruari galdetzekoedo eragozpenei nola aurre egin pentsatzeko aparteko denbora eduki-tzeak lagunduko gaitu munduan.

Etxeko esparrua gela propio hori bezain garrantzitsua da. Zaintza etapertsona hurbilekiko harremanekin erlazionatutako bizitzaren funtsez-ko zati bat egiten da han. Tradizionalki etxeko espazioaren arduradu-nak emakumeak izan dira; eta, neurri handi batean, horixe da orain-dik gaur egungo errealitatea, aldaketa sozial asko izan arren. Hala etaguztiz ere, emakumeak laneko esparruan sartzea gertakizun erabaki-garria izan da bai etxeko lanak bai haurren edo behar dutenen zaintza


eta arretaren bidezko banaketaegitea beharrezkoa zela ikustenhasteko.

Emakumeek etxeko atea zehar-katzen badugu lan mundura joa-teko, egoki eta zuzena da gizonekkontrako bidea egitea eta lanmundutik etxerako bidea korri-tzea.

Bidaia honek gu guztiok abe-rastu gaitu, etxeko eta afektuengiroan gertatzen dena garapenpertsonalerako oinarrizkoa de-lako. Gela propio hori edo maiteditugun pertsonekiko harrema-nak ahazten baditugu bizitzakbere aberastasuna galtzen du.Bide horretatik “erantzukideta-sun” hitza agertzen da. Familia-nukleoan bizi diren pertsonaguztien artean etxeko eginbeha-rrak betetzeari dagokio hitz hori;hau da, bizitza eta bizikidetza


Inork ezin du esan bizitzaoso bat duela gure lanprofesionalaren denborajarduera pribatuekinbateragarri egiten ezbadu

”

mantentzeko lanetan guztiok lagundu behar dugu, bakoitzak bereahalmenen arabera.

Inork ezin du esan bizitza oso bat duela gure lan profesionalaren den-bora jarduera pribatuekin bateragarri egiten ez badu, pentsatzeko ahal-men guztiak eta emozioak garatu, zaintza sentitu eta eman, eta bestepertsona batzuekin afektiboki erlazionatu behar dugulako. Halaber,gure behar propioak ahaztuz beste pertsonak esklusiboki zaintzen ari-tzeko posibilitatean pentsa dezakegu, baina hori ere ez litzateke bidez-koa izango... Horregatik bizitza laboral eta pribatua, pertsonal etasozialaren arteko oreka era arduratsuan aurkitu behar dugu.

Hiritarrak garen ikuspuntutik erantzukidetasuna ere dago, gure idealakbetetzen dituen gizarte bat lortzeko guztiok parte hartzea behar duenhirugarren espazio bat existitzen delako. Esku hartzeko modu asko


daude, elkarte batean, Gobernuz Kanpoko Erakunde batean, alderdipolitiko batean, sindikatu batean edo, besterik gabe gure lagunei

edo auzoan laguntzen. Gizartean parte hartzen dugunean erreali-tatearen norabidean eragingarriak izango diren aldaketa kolek-tiboko prozesuak konparti ditzakegun beste pertsona askorekinharremanetan sartzen gara.

Horrela dela, bizitzaren dimentsio guztiei erantzuten diegu eran-tzukidetasuneko jarreraren bidez eta, honela jardunez, giza er-lazioen bideetatik joaten garen bitartean pertsona osoago, soli-

darioago eta konprometituago sentituko gara.

Gizartean parte hartzen dugunean errealitatearennorabidean eragingarriak izango diren aldaketa kolektiboko prozesuak konparti ditzakegun bestepertsona askorekin harremanetan sartzen gara

”


Zergatik da hain garrantzitsuamintzaira inklusibo eta ezsexista erabiliz hitz egitea?

E rlazionatu eta pentsamenduak sortzeko pertsonek hizkuntzaerabiltzen dugu. Zerbait aipatzen dugunean, irudikatuta

dagoena nolabait erreal egiten zaigu. Esate baterako, zerura be-giratzean izarren baten izena badakizu, izar hori ez da berriroizango beste astro bat milioika astroen artean. Besteetatikbereizi duzu. Bere izena ezagutzeak ortziaren esperientzia berribat eskaintzen dizu. Lengoaiak errealitatea birsortzen du eta,aldi berean, errealitatea sortzen laguntzen du: arrazoi honen-gatik mintzaira da hain inportantea.

Hitzek izendatzen gaituzten moduan, identifikatu ere egitengaituzte. Emakumeak eta gizonak izendatzen ditugunean, eu-ren existentzia azpimarratzen dugu. Baina, zer gertatzen dahitzek zuri buruz hitz egiten ez dutenean, estaltzen zaituzte-nean edo aipatzen ez zaituztenean?

Gaztelaniaz, euskaraz ez bezala, emakumeak eta gizonak izen-datzeko maskulinoa eta femeninoa daude, baina maskulinoa


generiko gisa erabiltzeko joera dago, sexubiak hartuko balitu bezala, eta hori ez daegia. Errealitatea ikustean emakumeeneta gizonen presentzia nabaritzen dugu-

nean, maskulinoa neutro gisa erabiltzeazailagoa da, benetan generikoa ez de-lako. Batzuen edo beste batzuen pre-sentzia baztertzea deseroso egitenzaigu. Adibidez, “mekanikako klasean

25 mutil eta 2 neska daude” esatenbaduzu, ikasgaiaren egoerari buruzkodatu asko ematen ari zara. Horren or-dez “mekanikako klasean 27 ikaskidedaude” esan bazenu, maskulinoak

generikoarena egiten, emandakoirudia mutilen klase batekoaizango zen, neskarik gabe, etaneskak errealitatetik desager-tuko ziren. Ulertzen al duzu

orain zergatik den haingarrantzitsua femeninoaeta maskulinoa erabilizhitz egitea?

Gazteleraz “bomberos, mineros, jueces, niños, profesores, padres, direc-tores, hombres...” bezalako maskulinoak erabiltzen dira generikoakdirela esanez, baina egiatan emakumeen presentzia estaltzen dute.Gizateriaren erdia garen emakumeok ez dugu desagertu nahi maskuli-noaren atzean. Hitzen bitartez ezagutzen ditugun existentzia eta espe-rientzia propioak ditugu. Mintzatzen garen moduan utzi nahi ditugugure aztarnak. Egunkarietan, ikasten ditugun liburuetan, zinemarenkartel argitsuetan, museoetan, testu liburuetan, kalean egiten ditugunkomentarioetan eta gure eguneroko bizitzako keinu bakoitzean pre-sente egon nahi dugu. Hizkuntzak bakarrak dira baina bi sexudaude. Hori dela eta, bi sexuak irudikatu behar ditugu.

Gai honetako interesgarriena ekintza mekanikoa ez dela konturatzea da.Lengoaiak (idatzia, mintzatua edo irudien bidezkoa) gure pentsamenduaeta gertaeren, egoeren edo sentimenduen buru-irudia islatu baino ez duegiten: horretarako erabiltzen dugun tresna da. Horregatik, gure mun-duaren ikuskera aldatzearen berehalako ondorioa gure komunikazioarenedukia aldatzea izango litzateke.

Mintzatu, idatzi eta pentsatu femeninoz eta maskulinoz beti. Erreali-tatea sexista ez izatea faboratzen duzu horrela, hitzen bitartez baiemakumeak bai gizonak beti presente eginez.


Mintzatu, idatzi etapentsatu femeninoz eta maskulinoz beti.Errealitatea sexista ezizatea faboratzen duzuhorrela

”


Berdintasunerako legeak

X XI. mendeko hasieretan egon arren, emakumeen eskubideetanlortutako aurrerapenak ez du eskaintzen ikuspegi positibo eta

baikor bat. Ziur aski, emakumeekiko diskriminazioak existitzenjarraitzen duela komentatzen baduzu zure inguruan, sinesgaiz-tasunezko, haserrezko edo, agian, ukapenezko erantzuna emangodizute. Halere, datuek kontrakoa adierazten dute: emakumeekbaldintza berdinetan eskubideak erabiltzea oztopatzen duten eragozpenaskok existitzen jarraitzen dute. Bestela esanda, emakumea izateakesan nahi du gizonek baino muga eta oztopo gehiago aurkitzen di-tuztela.

Nahiz eta gaur eguneko emakumeek prestakuntza-maila hobea-goak eduki, gehiago lan egin eta zaindu, eta delitu gutxiago egin,emakume eta gizonen empleguan haustura sakon bat erakustendute datuek. Emakumeek denbora gehiago igarotzen dutelangabezian, euren lanpostuak behin-behinekoagoak eta aintzathartze gutxiagokoak dira eta, ondorioz, gutxiago irabazten dute. Bes-talde, etxeko, semeen eta menpeko pertsonen zaintzaz arduratzerakoan,emakumeek gizonek baino askoz lan gehiago egin behar dute.Hezkuntza, politika, kultura, kirolak edo zientzia bezalako beste arlobatzuetan emakumezkoen izenen urritasun nabaria dago eta, gainera,zuzendaritza postuak edo tradizionalki gizonenak izan diren espazioak

lortzea etengabeko erronka da emakumeentzat. Emakumeenganako in-darkeria arazo ikaragarria da, nesken salerosketa edo prostituzioa beza-la. Emakumeen irudia eta gorputzaren trataera sexistak objektu bihurtzenditu. Horregatik inmigrazioa, elbarritasuna, zahartzaroa... bezalakoarrisku egoeretan emakumeek diskriminazio bikoitza pairatzen dute.Gainera, emakumeenganako diskriminazioak pobrezia, injustizia etabaztertzea sortzen ditu. Gertakizun hauek guztiek argi eta garbi era-kusten dute, itxuraz emakumeak eta gizonak legezko inguru berean egonarren, soilik emakumeak izateagatik emakumeak baztertzen dituztendelitu, usadio eta jarrera maskulino askok bizirik jarraitzen dutela guregizartean.

Hori dela eta, bai nazioarteko arloan (Nazio Batuak eta Europar Bata-suna) bai estatukoan, emakume eta gizonen arteko berdintasuna bu-rutzeko neurri batzuk hartu dira.

Espainian onetsitako legerik inportanteenak hauexek dira:

✎ Emakume eta gizonen arteko egiazko berdintasuna lortzekolegea. Arau honen helburua berdintasuna errealitate bihurtzea da etahezkuntza, justizia, lana edo komunikabideak bezalako gizarte-arloguztiak ikutzen ditu. Jarduera-ildoen artean enpresetako berdintasune-rako planak hartzen ditu, bateragarritasunaren onarpena lehen mai-lako lan-eskubide gisa finkatzen du eta erantzukidetasuna sustatzendu gizonei aitatasun-baimen berri eta esklusiboa ezarriz.


✎ Mendekotasuna duten pertsonei laguntzeko legeak ongiza-tearen estatuaren laugarren zutabea (osasuna, hezkuntza eta esku-bide pasiboen onarpenarekin batera) ezartzea ekarri du.

✎ Genero indarkeriaren aurkako osoriko legea. Gaur egungogizarteak dituen arazo larrienetako bat emakumeen kontrako bio-lentzia erauztea da. 1993an Nazio Batuen Erakundeak honela defi-nitu zuen emakumeen kotrako biolentzia: “kalte edo sufriendu fisiko,sexual edo psikologikoa sor dezakeen edozein indarderiazko ekintzaedota horrelako ekintzekin mehatxatzea, hertsadura edo askatasun-gabetze bidegabea, bizitza publikoan nahiz pribatuan”.

Gogoratu behar dugu hurrengo urteetako erronka nagusia berdintasunformal/legaletik berdintasun erreal/eragingarrira pasatzea dela, eta ho-rretarako emakume eta gizonen arteko berdintasun osoa munduko ino-lako arlo edo lekuetan aurkitzea ezinezkoa dadila eragiten duten sines-men, beldur, estereotipoez... osatutako oztopo ikusezinak, icebergeko zatiezkutua, desagertarazten lagundu behar dugu guzti-guztiok.

Gainetik nahi dugu berdintasuna, hau da, zuzentzat hartzen ditugunkontuetan.


Gogoratu behar duguhurrengo urteetakoerronka nagusiaberdintasunformal/legaletikberdintasunerreal/eragingarrirapasatzea dela, etahorretarako oztopo ikusezinakdesagertarazten lagundu behar duguguzti-guztiok

”


Historian itzala utzi zutenemakumeak

Euren jakinduria, gaitasunak eta esfortzua jakintzaren arlo desberdine-tan gizarteari eman zizkioten emakumeez beteta dago historia. Lerro

gutxi hauetan izen gutxi batzuk baino ezin ditugu gogoratu, bainazientzia, historia, literatura, arte, fisika edo matematikako liburuak bir-pasatzen dituzunean azter itzazu atzoko eta gaurko emakumeen ekarpe-nak, eta euren biografiak eta interesak. Zure munduaren kontzepzioagizateriaren beste erdiaren esperientzia eta ekarpenez osatzen duzuneankontzepzio hori ikaragarri aldatzen dela konprobatzeak harrituko zaitu.

Jarraian zehazten dira ezagupen inportanteekin ekarpen handiak eginzituzten emakume batzuen izenak:

Alexandriako Hipatia (K. o. 370-415). Greziar jatorriko filosofo egip-toar hau matematikan eta astronomian nabarmendu zen. V. mendekohasieretako Alexandriako eskola filosofikoko kidea izan zen. Adimen os-petsu eta izpiritu libreko emakume hau IV. mendeko Alexandrian kul-tura grekoerromatarreko ordezkari gorenetako bat da. Bere adimendubizkor, ezagupen ugari, irakasteko dohainak eta karisma pertsonalaren-gatik garai horretako jakintsuen artean gailendu zen. Hipatia “handie-na” zen.

Salernoko Trótula XI. eta XII. mendeen artean Salernon bizi etaemakume-medizinako lan eragingarri batzuk idatzi zituen. Garai horre-tan emakumeek irakasteko edo eskolak sortzeko eskubidea ukatzenzitzaienez medizinako gidak idatziz konpartitzen zituzten euren ezagu-penak.

Christine de Pisanek 1405ean Damen hiria idatzi zuen. Iraindutakoemakumeek autoritatea daukateneko hiri baten utopia diseinatzen duliburu horretan. Gainera, gizonek eragindako gerra edo kaosik gabekohiri hori nolakoa izango zen planteatzen du.

Ada Byron (1815-1852). Ospe handiko matematikari ingelesa izanarren, emakume batek idatziak izateagatik arbuiatuta ez izateko artiku-luak inizialez sinatzen zituen. Bere makina mekaniko analitikoa edozeinaljebra-funtzio egiteko eta zenbakiak pilatzeko gai zen. Programa txarte-len bitartez sartzen zen makinan. Historiako lehenengo programatzai-lea izan zen.

Juana Paila Manso (Argentina, 1819). Olerkari honek emakumeeneskubideen aldeko artikulu batzuk argitaratu zituen, eta hausnarketaneta behaketan oinarritutako hezkuntza mistoa sustatzeko eman zuenbere bizitzaren parte handi bat.


Marie Curie (Polonia, 1867-1934). Erradioaktibitateari buruzko iker-ketan aitzindari hau bi Nobel Saria jaso zituen lehenengo pertsona etaPariseko unibertsitateko irakasle bihurtu zen lehengo emakumea izanzen. Berak ere erradioaktibitate hitz bera asmatu zuen; horretaz aparteerradio elementua aurkitu eta, bere jaioterriaren ohorez, geroago polo-nio izena eman zion. Bere aurkikuntzak patentatzeari ezezko eman zionikerketa unibertsalaren eskura uzteko.

Maria Montessori (Ancona, Italia, 1870). Pedagogo feminista hauItaliako lehenengo emakume sendagilea izan zen. Bururatu zitzaionmetodoari esker, bere izenaz ezagutua dena, neska-mutilek euren kabuzikasten, idazten, zenbatzen eta batzen ikas zezaketen, helduen inolakolaguntzarik gabe. Mariaren iritziz ikasteak ikasleak zoriontsu egin etaeuren sormena eta ahalmen naturalak sustatu behar zituen.

Maria Zambrano (1904-1991). Espainiako pentsalari, filosofo, poetaeta maistra honek hauxe idatzi zuen: “Irakaslerik ez edukitzea norigaldetu eta, are gehiago, noren aurrean zeure buruari galdetu ez eduki-tzea da”.

Virginia Woolf. Nobelagile, saio-idazle, gutun-idazle, argitaratzaile,feminista eta ipuingile britainiar hau XX. mendeko modernismoliterarioko ordezkari nabarienetakotzat hartuta dago. Independentziaekonomikoa eta gela propioa lortzea garrantzi handikoa zela azaltzenzien neska ikasleei.


Rachel Louise Carson (1907-1964). Iparramerikako biologo, idazleeta ekologista honek gaur egun hain zabaldua dagoen ingurumenezkokontzientzia martxan jartzeko pisu handiko ekarpenak egin zituen.Lurraren pozoiduran gizakien dugun ardura demostratzeko frogakbatzen aritu zen.

Shirin Ebadi (Iran, 1947). Abokatua eta giza eskubide eta demokraziarenaldeko borrokalaria da. 2003ko urriaren 10ean Bakearen Nobel Saria jasozuen.

Wangari Muta Maathai (1940ko apirilak 1, Nyieri, Kenya). Ak-tibista politiko eta ekologista kenyarra da. 2004an Bakearen NobelSaria eman zioten “garapen iraunkorrerako, demokraziarako eta bake-rako ekarpenengatik”.

Anima zaitez historia aldatu zuten emakumeen irudiak bilatzera etaalda ezazu zeuk ere zure lagunekin batera.



Emakumeak munduan etaMilurtekoko Helburuak

2 000 urtean Nazio Batuen Erakundeak, nazioarteko mailan giza es-kubideen alde lan egiten duten talde, entitate eta mugimendu

askoren laguntza eta presioarekin, munduko desoreken desagerpen etasolidaritatearen aldeko hitzarmen bat sinatzeko beharra ikusi zuten.Era horretan Milurtekoko zortzi Helburuak eratu ziren. Helburu horie-tan emakumeek daukaten nabarmenkeria aipagarria da, bai bazter-keta eta desorekazko egoera larrienak jasan behar dituzten subjektugisa bai gizateriak dituen hondamen izugarriei aurre egiteko eragile gisa.Pobrezia, gosea, analfabetismoa edo erditzerakoan hiltzeak bezalakosekulako egoerez hitz egiten diguten zifrak aztertze hutsak erakustendigu nola emakumeak, familian eta gizartean betetzen duten zeregi-nagatik, ondorio txarrenak pairatu behar dituztenak diren eta, gainera,haien ardurapean pertsona ahulenen sostengua dagoen: haurrak,mendekotasuna dutenak edota adinekoenak.

Munduko leku guztietako emakumeak beren elkarteetan antolatzenari dira basamortutze, hezkuntza, osasun, garapen ekonomiko edohaurtzaroaren arretari soluzioak aurkitzeko. Emakumeen parte-hartzeagarapenaren eragile gisa lehentasun bat da Nazio Batuetako erakun-deentzat.

Emakumeen parte-hartzeagarapenaren eragile gisa lehentasun bat da Nazio Batuetakoerakundeentzat

”

Datuen arabera emakumeenganako diskriminazioamundu osoko gertaera da. Munduko inon, herrialdedemokratikoak barne, emakumeek ez dute berdinta-sun osoa. Ikus ditzagun mundu-mailako datuak:

✎ Pobretasun gorrian, egunean dolar bat baino gu-txiagorekin, alegia, bizi diren 1.200 milioi pertso-nengandik gutxienez %70 emakumeak dira. Gauregun gizateriaren erdiaren baztertzea azaltzen du-ten bi diskriminazio-faktoreak generoa eta diru-sarrerak dira.

✎ Emakumeek %30 eta %50 artean gutxiago ira-bazten dute gizonek baino.

✎ Garapen bideko herrialde askotan emakumeek ordugehiagotan lan egin, pisu gehiago eraman, kilo-metro gehiago ibili, lan xumeagoak egin eta, bal-dintza horietan, beren familiek kontsumitzendituzten janariaren %80 ekoizten dute.

✎ Lurraren jabetzaren %1 baino ez daukate emaku-meek eta jabetasunerako eskubidea erabiltzekoeta maileguak edo beste ekoizte-ondasunak lor-tzeko muga handiak dituzte.

✎ Emakumeek etxeko, familiako eta elkartearekikoardurak dituzte eta, gainera, ardura horiek lan


ordainduarekin konpartitu behar dute, batik bat sektore informaleaneta nekazaritzan.

✎ Analfabetismoa, ikasteari uztea eta eskolatze urria ugariagoa danesken artean; horrek esan nahi du lan eta soldatari begira aukeragutxiago edukiko dituztela.

✎ Emakumeek osasun-behar bereziak dituzte. Hala ere, arrazoi ekono-miko, sozial, kultural eta menpekotasunezkoek arreta eta zerbitzue-tarako lorpidea mugatzen dute2.

✎ Etxeko indarkeria gizarte gehienetan orokortuta dagoela eta emaku-meen suizidioaren zergatia izaten dela erakusten dute azterketek.

✎ Urtero 5 eta 15 urteren arteko bi milioi neska sartzen dituzte “sexua-ren merkatu komertziala” izenekoan prostituzio eta pornografiarenbitartez.

✎ Estimazioen arabera, urtero mundu osoan lau milioi neska erosi etasaltzen dira ezkontzeko, esklabutzarako edo prostituziorako.

✎ Gutxienez 130 milioi emakumeri mozte genitala egin diete indarrez;beste bi milioi hori bera sufritzeko arriskuan daude.

Hau guztia ikusita zeure buruari galdetuko diozu zer egin dezakezun zifrahunkigarri hauen aurrean. Munduko hiritar garenez gero, planetakoedozein lekutan gertatutakoa guri dagokigu. Egoeraz kontzientziatu beharduzu eta emakumeen eskubideak gizateriaren erdiaren aurka egiten


2 M. Iglesia Caruncho eta M. Castilloren datuak (2003): Acabar con la pobreza. Un reto para la CooperaciónInternacional. IEPADE. Cándida Gago: Atlas de las mujeres en el desarrollo del mundo. IEPALA, Instituto de laMujer.

Estimazioen arabera,urtero mundu osoan laumilioi neska erosi etasaltzen dira ezkontzeko,esklabutzarako edoprostituziorako

”


duten ohitura, tradizio edo usadio kultural edo erlijiosoek kolokan jarriezin dituzten giza eskubideak direla ulertu; horra hor injustizien aurkaerrebelatzeko lehenengo pausua. Bigarrena zure inguruan eragitea da,sexu, jatorri etniko, arraza, erlijio, joera sexual, ahalmen desberdinak etajaioterriarengatik inor baztertuta ez den lekua eraikitzeko.

Berdintasunarekiko konpromisoa har ezazu, mundu zuzenago, iraunko-rrago, solidarioago eta baketsuagorako bidea delako.

Eta oinarritzat har ditzakezun esaldi argitsuak gogoan izan, Concep-ción Arenalen hau bezalakoak: “Gauza guztiak ezinezkoak dira horreladiruditen bitartean”.

Berdintasunean HeztenEmakumearen Institutua eta Berdintasun Ministerioaren laguntzaz FETE UGTk egindako programa

Zergatik egin kanpaina bat berdintasunean hezteko?

Dudarik gabe, berdintasunean erlazionatzen ikasteko leku pribilegiatutako bat ikastetxeak dira. Elkar hobeto ezagutu, besteenaitorpenean oinarritutako harremanak eduki edo konplizitatetik komunikatu eta emakume edo gizon gisa ditugun eskubideakezagutzera eramaten gaituzten esperientzia berriak konpartitzen ditugu ordu batzuez egunero. Giden, tailerren eta web orria-ren bitartez (www.educandoenigualdad.com), bizitza berdintasunean konpartitzeak zer esan nahi duen hausnartu eta ikertzenlagundu nahi dizuegu kanpaina honetan.

Non gehi ditzaket gidaren edukiak?

www.educandoenigualdad.com web orrian gai bakoitzari buruzko bibliografía komentatua aurkituko duzu. Gainera beste atalinteresgarri asko ere aurkituko dituzu: gelan berdintasuna lantzeko gida didaktikoak, bideoak, hezkidetza-hiztegiak, hizkuntzaez sexistaren gida bat eta on-line baliabideak.

Zertan datza ‘Berdintasunean Hezten’ kanpaina?

Hizkuntza ofizial guztiez egindako bost gida argitaratu ditugu kanpainarako. Gida hauek dohain banatuko dira. Horretaz gain,Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikasleei zuzendutako prestakuntza-tailerrak ere egingo ditugu ikastetxeetan. Irakasleentzathezkidetzako ikastaroak egingo ditugu. www.educandoenigualdad.com web orriaren bitartez jarrai dezakezue kanpaina.

Eta zalantzak argitu edo iformazioa eskatu behar badut?

Berdintasuna eta hezkidetzari buruzko aholkularitza bat duzue zuen eskura www.educandoenigualdad.com web orrian zuengaldera eta eskakizun guztiei erantzuteko. Kanpainaren baliabideei buruzko galderak helbide elektroniko honi bidal diezazkio-kezue: [email protected]

Documents

Bigarren Hezkuntzako ikasleentzako gidazen. Izan ere, 1975ean NBEk Emakumearen I. Mundu-konferentzia antolatu zuen Mexikon. Urte hori bera Emakumearen Nazioarteko Urtea izendatu zen