BİLEŞİKLER

1

Bileşik Nedir?

Farklı cinsteki atomların belirli oranlarla kimyasal özelliklerini kaybederek birleşmeleriyle oluşan yeni saf maddelere bileşik denir.

2

BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ

1– Aynı cins molekül ve farklı cins atomdan oluşmuşlardır.2– Saftırlar (Arı).3– Homojendirler.4– Yoğunluk, erime ve kaynama noktaları karakteristiktir.5– Kimyasal yolla bileşenlerine ayrışırlar.6– Formülle gösterilirler (CO, H2O, HNO3).

3

BİLEŞİK FORMÜLLERİ 1– Kaba Formül (Basit Formül) (Ampirik Formül): Bir bileşiği oluşturan elementleri ve bu elementler arasındaki en basit oranı gösteren formüldür.

2– Molekül Formülü (Kimyasal Formül): Bileşiği oluşturan temel birimi ve bu birimdeki atomların sayılarını gösteren formüldür.

4

Kaba Formül (Basit Formül) Kaba formülden; bileşikte hangi elementlerin

bulunduğu, bileşikteki elementlerin sayıca (molce) oranı, eğer atom ağırlıkları verilirse bileşikteki elementlerin kütlece oranı bulunabilir.

5

Molekül FormülüMolekül formülünden; kaba formülden anlaşılan

her şey anlaşılabilir, ayrıca bileşiği oluşturan elementlerin sayıları ve atom ağırlıkları verilirse bileşiğin mol kütlesi bulunabilir.

Her iki formülden de fiziksel veya kimyasal özellik anlaşılamaz.

6

Değerlik Ve Yükseltgenme Basamağı FarkıDeğerlik, bir atomun bağlayabileceği hidrojen

atomu sayısıdır. Değerlikte + ve – söz konusu değildir, rakamsal değerlerdir.

Yükseltgenme basamağı ise taneciğin elektriksel yüküdür.

Nötr atom, verdiği elektron sayısı kadar + yükseltgenme basamağı; aldığı elektron sayısı kadar da – yükseltgenme basamağı kazanır.

Örneğin; sodyum iyonunun değerliği 1’dir, yükseltgenme basamağı ise +1’dir.

Bu farka çok dikkat edilmemektedir. Değerlik de yükseltgenme basamağı gibi aynı anlam için kullanılmaktadır.

7

Formül Yazma

Formül yazarken çaprazlama yapılır.Öncelikle pozitif değerlikli element yazılır.Değerlikler bilinmelidir. Değerliği değişken olanlar bilinmelidir.

8

Bileşiklerin İsimlendirilmesi

1– METAL + AMETALNaCl: Sodyum klorür CaF2: Kalsiyum florür MgO: Magnezyum oksit AlN: Alüminyum nitrür K2S: Potasyum sülfür

Ba3P2: Baryum fosfür

9

2– METAL + KÖK• LiNO3: Lityum nitrat

• Mg3(PO4)2: Magnezyum fosfat

3– KÖK + AMETAL• NH4Cl: Amonyum klorür

• (NH4)2S: Amonyum sülfür

• 4– KÖK + KÖK• NH4OH: Amonyum hidroksit (NH4)2CO3:

Amonyum karbonat

10

5- Değerlik Değiştiren Metallerin Bileşikleri• FeO: Demir (II) oksit • Fe2O3: Demir (III) oksit

• PbCl2: Kurşun (II) klorür

• PbCl4: Kurşun (IV) klorür

• Bileşiklerinde değerliği değişkenlik gösteren metaller: Fe, Mn, Pb, Sn, Cr, Au, Hg, Cu.

11

6– AMETAL + AMETAL

1– mono 2– di 3– tri 4– tetra 5– penta 6– hegza 7– hepta 8– okta 9– nona 10– deka

NO: Azot monoksit NO2: Azot dioksit

N2O5: Diazot pentaoksit

PCl3: Fosfor triklorür

CS2: Karbon disülfür CO: Karbon monoksit

12

Bileşiklerin Sınıflandırılması

1– ASİTLER2– BAZLAR3– OKSİTLER4– TUZLAR

13

OKSİTLER Oksitler; Oksijenin yanında tek cins elementin bulunduğu (OF2 hariç) bileşiklerdir.

Asit Oksitler (Ametal Oksitler)• Ametallerin oksijence zengin oksitlerine denir.

Örneğin: CO2, NO2, N2O5, SO3, SO2.• Asit oksitlerin suyla tepkimelerinden asitler,

bazlarla tepkimelerinden tuz ve su oluşur.

14

2– Bazik Oksitler (Metal Oksitler)• Metallerin oksitlerine denir. Örneğin: Na2O, CaO,

Li2O.

• Bazik oksitlerin suyla tepkimelerinden bazlar, asitlerle tepkimelerinden tuz ve su oluşur.

15

3– Nötr Oksitler• Ametallerin oksijence fakir oksitlerine denir.

Örneğin: CO, NO, N2O.

• Nötr oksitler; suyla, bazlarla ve asitlerle tepkime vermezler.

• Oksijenle yanarak asidik oksitlerine dönüşürler.

16

4– Anfoter Oksitler • Anfoter metallerin oksitlerine denir. Örneğin:

Al2O3, Cr2O3, ZnO, PbO, SnO.• Anfoter oksitlerin bazlar ve asitlerle

tepkimelerinden tuz ve su oluşur. Suyla tepkime vermezler.

5– Peroksitler• Oksijenin –1 değerlikli olduğu oksitlerdir.1A ve 2A

grubu metallerinin peroksitleri vardır. Örneğin: Na2O2, Li2O2, H2O2, K2O2, CaO2, MgO2, BaO2.

• Peroksitler ısıtıldıklarında normal oksitlerine dönüşür.

• H2O2 + ısı → H2O + 1/2O2

17

6– Bileşik Oksitler• Birden çok değerlik alan metallerin birden çok

değerliğinin bir arada bulunduğu oksitlerdir. Örneğin:

• FeO . FeO2 → Fe3O4

• PbO . PbO2 → Pb2O3

• PbO . Pb2O3 → Pb3O4

18

TUZLARAnyon ve katyon içeren, suda genelde

çözünebilen, suda çözündüğünde veya sıvı hâlde elektriği iletip katı hâlde iletmeyen, oda şartlarında katı hâlde bulunan maddelerdir.

19

TUZ ÇEŞİTLERİ1– Asidik Tuz Kuvvetli asitle zayıf bazların tepkimesinden

oluşan veya yapısında H+ iyonu (NaHSO4) bulunduran tuzlardır.

2– Bazik Tuz Kuvvetli bazların zayıf asitlerle tepkimesinden

oluşan veya yapısında (OH)– iyonu bulunduran tuzlardır (MgOHCl).

20

3– Nötr Tuz Denk kuvvetlerde asit ve bazın tepkimesinden

oluşan tuzlardır.

4– Çift Tuz KAl(SO4)2 → K+ + Al+3 + 2SO4

–2

5– Kompleks Tuz Fe3[Fe(CN)6]2 → 3Fe+2 + 2[Fe(CN)6]–3

21

Elementlerden Bileşik Oluşması

Evren var olduğunda oluşan bileşiklere örnek H + H → H2 + enerjiHer an oluşanan bileşiklere örnek C + O2 → CO2 + enerji

22

Dalton’un Tanecikli Yapıyı Açıklamada Takip Ettiği Yol

Dalton, maddeleri tarttı.Birleştirdi.Bazısının 1/2, bazısının 7/4, bazısının 1/8

oranında birleştiğini gördü.Buradan şu sonuca gitti: Madde tanecikli

yapıdadır.

23

Bilim Adamı Element Bulmak İçin Mi İşe Başlamıştır?

• EVET! Günümüzde nükleer laboratuvarlarda yapay elementler elde edilmektedir.

• HAYIR! Fe2O3, doğada hematit adındaki demir bileşiğidir; kömürle ısıtıldığında demir elementi elde edilir. İlk elde edilişi gayriiradi olabilir.

• Fe2O3 + 3C + yüksek sıcaklık → 2Fe + 3CO

24

İnsanlar Sönmüş Kireç Bileşiğini Nasıl Keşfetti!

Kireç taşını ısıttılar. CaCO3 + yüksek sıcaklık → CaO + CO2

Yağmur yağınca bulamaç oldu. CaO + H2O → Ca(OH)2

Elleri kirlenince duvara sürdüler.Duvarın kirliliği gitti.Böylece badana maddesi keşfedilmiş oldu.

25

Element Tanımıyla İlgili Söylem HatalarıHer elementin yapı taşı atom değildir. Yapı taşı

molekül olan elementler de vardır. Bunlara element molekülleri denir.

Element tanımında; “aynı cins atomdan oluşan saf madde” derken izotoptan söz etmelidir; çünkü her bir aynı cins atomun farklı izotopu vardır, bu yönüyle farklı atom olmaktadır.

26

Bileşik Tanımıyla İlgili Söylem Hataları

Her bileşiğin yapı taşı molekül değildir. Yapı taşı formül–birim olan bileşikler de vardır.

Bileşik diyebilmemiz için farklı cins atomların kimyasal yolla birleşmesi gerekir. Aynı cins atomların kimyasal yolla birleşmesinden oluşan element molekülleri, elementtir; bileşik değildir.

27

Dinlediğiniz için Teşekkürler

28