Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yayılım Sürecinde Benimseyen Sınıflamaları ve Özellikleri

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yayılım Sürecinde Benimseyen Sınıflamaları ve Özellikleri

Gözde Ocak, Yasemin Koçak Usluel, Günnur Uzunbeycan, Galip Kaya

Hacettepe Üniversitesi, Eğitim FakültesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı

Ankara

ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

http://www.hacettepe.edu.tr/

Yayılım Kuramı

Yayılım, “yeni” ile ilgili olarak toplumsal sistemin üyeleri arasında zaman içinde belli kanallar aracılığıyla iletişimde bulunma süreci olarak tanımlanmıştır (Rogers 2003, s.5).

Bu tanıma göre yayılım kuramının 4 temel öğesi bulunmaktadır. Bunlar;

Yenilik İletişim Zaman Sosyal sistem

Ocak, Usluel, Uzunbeycan, KayaHacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

Yayılım Kuramı: Zaman Öğesi

Zaman yayılma sürecine, yeniliğe karar verme süreci benimseyen sınıflamaları benimseme hızı

olmak üzere üç noktada katılır.


Benimseyen Sınıflaması

Yenilikçiliğin göstergesi, birey ya da birimlerin yeniliği sistemdeki diğer birey/birimlerden göreli olarak daha önce benimsemesidir.


Buna göre Rogers benimseyenlerin beşli bir sınıflamasını yapmış, bireylerin normal dağılım gösterdiği sayıtlısından hareketle, sınıflamaları ve oranları belirlemiştir.






Yenilikçiler (Innovators): Yeniyi sistemin diğer birey/birimlerine göre daha önce benimseyen yeni ile ilgili belirsizliklerle başedebilen %2,5’luk gruptur.

Öncüler (Early Adopters): Yenilikçilerden hemen sonra gelen ve yeniyi kullanan %13,5’lik gruptur.

Erken çoğunluk (Early Majority): Yeniyi benimseme konusunda temkinli olan ve sistemin üyelerinin ortalamasından hemen önce benimseyen %34’lük gruptur.

Geç çoğunluk (Late Majority): Yeninin benimsenmesi için akran baskısının gerektiği, yeninin güvenli olduğunu bilmeye ve belirsizliklerin kalkmasına gereksinim duyan, sistemdeki pek çok kişi yeniyi benimsemeden kendisi de benimsemeyen %34’lük gruptur.

Geride kalanlar (Laggards): Sosyal sistemde yeniyi en geç benimseyen ya da hiç benimsemeyen; kararlarını geçmişte daha önce yapılanlara bakarak veren %16’lık gruptur.


Çalışmanın Amacı

Bu çalışmanın amacı, Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT)’in yayılımı sürecinde benimseyen sınıflamalarını, demografik özellikler, sosyo-ekonomik düzey ve iletişim davranışlarına

ilişkin bazı genellemeler açısından irdelemektir.


Problem

BİT’in yayılımı, benimseyen sınıflamalarına göre nasıl bir dağılım göstermektedir?

Benimseyen sınıflamalarının, yaş, ekonomik düzey, öğrenim düzeyi ve iletişim davranışlarına göre

BİT’in benimsenme durumu nedir?


Yöntem

Çalışma grubu özel bir şirketin düzenlediği ücretsiz temel bilgisayar eğitimine katılan 204 kişiden oluşmaktadır.

Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen bir anket aracılığıyla toplanmıştır.


Verilerin Analizi

Benimseyen sınıflamaları belirlenirken

Bir teknolojinin puanı hesaplanırken, 100 puan tabana alınmış, 100 puan o teknolojiyi kullanan kişi sayısına (n) bölünmüştür.

Teknolojiye sahip olanların ne kadar süredir bu teknolojiye sahip oldukları, süre kat sayısı (S/Toplam kategori sayısı) ile çarpılmıştır.

Formül: (100/n)*(S/5) formülüne göre Yenilikçilik puanları, hesaplanmıştır.


Benimseyen sınıflamaları açısından araştırma grubunda yer alan bireylerin %12,2’si yenilikçiler,

%24,5’i erken çoğunluk,

%63,2’si geç çoğunluk

sınıflamasında yer almaktadır.

Bulgular


Bulgular: Benimseyen sınıflamalarında yer alan bireylerin BİT’e sahip olma durumları

Cep Tele-fonu

Bilgisayar İnternet Yazıcı Divx/DVD Oynatıcı

Web Kamerası

Dizüstü Bilgisayar

Flash Disk

DVD Yazıcı

MP3 player (Ipod)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Yenilikçiler

Erken Çoğunluk

Geç Çoğunluk


Bulgular

Katılımcıların en yüksek yüzdeyle (%98) cep telefonuna, en düşük yüzdeyle (%4,4) İpod’a sahip olduğu belirlenmiştir.

Buna göre cep telefonlarının yayılım sürecini neredeyse tamamladığı; Ipod’un ise henüz başlangıç aşamasında olduğu ileri sürülebilir.

Cep telefonundan sonra en fazla yayılan teknolojilerin sırasıyla bilgisayar (%63,7) ve internet (%55,4) olduğu

ortaya çıkmıştır.


Bulgular: Yaşa göre benimseyen sınıflamaları

Yaş arttıkça yenilikçiliğin azaldığı söylenebilir. Bu durum Geç çoğunluk grubunda daha açık bir

şekilde gözlemlenmektedir.

30 yaş ve altı 31 – 40 41 – 50 51 – 60 60 yaş üzeri 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Yenilikçiler

Erken Çoğunluk

Geç Çoğunluk


Bulgular: Öğrenim düzeyine göre benimseyen sınıflamaları

İlköğretim mezunu olan bireylerin tamamının geç çoğunluk sınıfı içinde yer aldığı görülmektedir.

Bir başka deyişle en düşük öğrenim düzeyine sahip bireyler en geç benimseyenlerdir.

İlköğretim Lise Ön Lisans Lisans 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Yenilikçiler

Erken Çoğunluk

Geç Çoğunluk


Bulgular: Ekonomik düzeye göre benimseyen sınıflamaları

Ekonomik düzey artıkça, gelir gruplarının benimseyen sınıflamaları arasındaki dağılımı yenilikçilere doğru kaymaktadır.

1000 YTL’den az 1000 YTL – 2000 YTL

2000 YTL – 3000 YTL

3000 YTL’den fazla

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Yenilikçiler

Erken Çoğunluk

Geç Çoğunluk


Bulgular: Kitle iletişim araçlarını kullanma sıklıkları

Yenilikçiler, televizyonu diğer gruplara göre daha az tercih etmektedir.

Kitle iletişim araçları Yenilikçiler(n=25)

Erken çoğunluk (n= 50)

Geç çoğunluk (n=129)

ƒ % ƒ % ƒ %

Televizyon izleme Her gün 16 64 41 82 108 83,7

Haftada birkaç kez 9 36 8 16 18 13,9

Ayda birkaç kez - - - - - -

Hiçbir zaman - - 1 2 3 2,3

Radyo dinleme Her gün 17 68 20 40 45 34,9


Ayda birkaç kez 2 8 6 12 17 13,2

Hiçbir zaman - - 3 6 32 24,8


Bulgular: Kitle iletişim araçlarını kullanma sıklıkları

Yenilikçiler, radyo , gazete ve dergiyi erken çoğunluk ve geç çoğunluk grubuna göre daha sık kullanmaktadırlar.

Kitle iletişim araçları Yenilikçiler (n=25)

Erken çoğunluk (n= 50)

Geç çoğunluk (n=129)

ƒ % ƒ % ƒ %

Gazete okuma Her gün 21 84 33 66 95 73,6


Ayda birkaç kez - - 3 6 3 2,3

Hiçbir zaman - - 3 6 4 3,1

Dergi okuma Her gün 4 16 3 6 17 13,2


Ayda birkaç kez 4 16 16 32 23 17,8

Hiçbir zaman 1 4 6 12 36 27,9


Yaş Rogers, “Yeniliğin Yayılımı” kuramına göre, erken

benimseyenlerinler ile geç benimseyenler arasında yaş açısından hiçbir farklılık olmadığını belirtilmektedir.

Bu araştırmada ise gençler daha yenilikçi bulunmuştur.

Sonuçlar ve Tartışma


Öğrenim Düzeyi Rogers (2003)’da benimseyenlerin

sınıflamalarının özelliklerini açıklarken, erken benimseyenlerin, geç benimseyenlere göre daha uzun süre formal eğitim aldıklarını vurgulamaktadır.

Araştırma sonucunda da en düşük öğrenim düzeyine sahip bireyler en geç benimseyenler olarak belirlenmiştir.



Ekonomik Düzey Analiz sonucuna göre aylık ortalama gelirleri

yüksek olan grup daha yenilikçi bulunmuştur. Bu farklar, Rogers’ın erken benimseyenlerin sosyoekonomik düzeyleri, geç benimseyenlere göre daha yüksektir genellemesini desteklemektedir.



İletişim Davranışları İletişim davranışlarına göre yenilikçiler, gazete,

radyo ve dergiye, diğer gruplara göre daha açıkken televizyona daha kapalı oldukları görülmüştür.

Bulgular Rogers (2003)’ın benimseyen sınıflamalarında erken benimseyenlerin geç benimseyenlere göre kitle iletişim araçlarına daha açık olduğunu genellemesini desteklerken, televizyon için tam tersini göstermektedir.



Teknoloji ile büyümemiş ya da geç karşılaşmış bireylerin bilgi ve iletişim teknolojilerini benimseme süreçlerini hızlandırabilecek faktörlerin neler olabileceği bir sonraki çalışmanın konusu olabilir.

Öneri


ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

[email protected]@[email protected]@hacettepe.edu.tr

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ

mailto:[email protected]




http://www.hacettepe.edu.tr/

Documents

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yayılım Sürecinde Benimseyen Sınıflamaları ve Özellikleri