NEDEN "BLNMEYEN OSMANLI"? Bilindii gibi, 1999 yl, 600 ksur sene Mslman Trk Devleti olarak ktada hkimiyetini srdren Osmanl Devleti'nin 700. kurulu yldnmdr. Osmanl Devleti'nin kurulu yldnm mnasebetiyle, u anda 35 ksur devletin eski miras olan Osmanl Devleti ile alakal lehte ve aleyhte eitli etkinliklerin dzenlenmesi kanlmazdr. Amerika Birleik Devletlerinde misafir Profesr olarak bulunduum 1997-1998 ders ylnda, bata Princeton niversitesi olmak zere, Amerikan bilim kurulularnn da bu kutlamalara etkin olarak katlmay dndklerini mahede ettim. Paris'teki mehur maazalarn Osmanl Kat dediklerini ise basndan reniyoruz. Bu arada 700. yldnm mnasebetiyle, lkemizin i ve d dmanlarnn da, bata Ermeniler olmak zere, bu vesileyle tarih iftiralarn tekrarlamak zere eitli platformlar oluturaca da, kulamza gelen duyumlar arasndadr. Bir eit Osmanl ile Cumhuriyetin bulumas yani milli buluma olmas gereken bu yldnmnde, vatann, milletini, devletini ve milli tarihini seven herkesin, bu kutlamalarn milli buluma haline gelmesi iin elinden gelen gayreti gstermesi gerektii kanaatindeyiz. Sa ile solu ile her kesim kabul etmektedir ki, millet olarak bizim byk dmanmz vardr: cehalet, ihtilaf ve fakirlik. te Osmanl ile Cumhuriyet'in bulumasn engelleyen en byk maniin milli dmanmz olan cehalet yani doru tarihi bilmemek olduu kanaatindeyiz. Her gittiimiz toplant ve uradmz mecliste, bakkalndan da ilim adamndan da bize yneltilen sorulardan ve bizim de verdiimiz cevaplar faslndan sonra, mutlaka ortaya kan bir rica ve istek var: Acaba Osmanl Devleti ile alakal oka sorulan ve Trk vatandaym diyen herkesin mutlaka bilmesi gereken sorularn cevaplarn ihtiva eden bir el kitab hazrlayamaz msnz? Maalesef toplumumuz az okuyan bir toplum. Mevcut eserler, ya toplumun ou kesimlerinin anlayamayaca kadar bilimsel ve ar ya da sorulara cevap veremeyecek kadar dorulardan mahrum. Bu, milli bir grevdir. te bu arzuyu dile getirenlerden biri de, haseneleri ve seyyieleri ile ahirete intikal eden rahmetli Adnan Kahvecidir. Maliye Bakan olduu ilk gnlerde beni Ankara'ya arm ve u tesbitleri bir istirham mahiyetinde yapmt:

"Muhterem Hocam! Eitim hayatmda Osmanl Devleti ile ilgili doru bilgileri renememi ve aleyhte rendiim bilgilerin yanlln ve tarihimizi toptan inkrn zararlarn ancak Amerika'daki tahsil hayatmda anlamtm. Bizim Osmanl'y batran kurum diye grdmz 'iltizam' usuln Amerika'nn vergi toplamada kullanmak istedii modern bir iktisat teorisi olarak mastr derslerimde grnce ardm ve tekrar Osmanl'y incelemeye baladm. lk iim sizin Osmanl Kanunnmeleri adl eserin 1. Cildini okumak oldu. Ancak bu tr eserleri herkesin okumas mmkn deil. Keke Osmanl devleti ile ilgili nemli sorular, bu eserlerinizin zeti olmak zere 500 sayfa halinde zetleseniz ve adn da "BLNMEYEN OSMANLI" koysanz, ben de en az 500.000 adet bastrp btn merakl insanlara datsam.".

SORULAR NASIL TESBT EDLD? Byle bir eserin telif edilmesine vesile olan sorular, 1983 ylndan beri yrttmz ilm aratrmalar ve Anadolu'nun muhtelif blgelerinde verdiimiz yzlerce konferanslar neticesinde ortaya kt. Soru bankamzda yaklak, okuyuculardan ve dinleyicilerden yazl olarak bize tevcih edilen 5000 soru birikti. Bunlar tasnife tabi tuttuk. Mesela 503 soruyla harem konusu sorulan konularn banda geliyordu. Bata Yldrm Bayezid olmak zere, Osmanl Padiahlarnn iki iip imemeleri, 276 soruyla ikinci sradayd. Bunlar, karde katli, Osmanl devleti'nde hak ve hrriyetler, Padiahlarn hac meselesi, Sultn Vahidddin'in vatan hini olup olmad gibi sorular takip ediyordu. Tabii ki, bu alanda yaplm benzeri aratrmalar da bizim iin ilham kayna oldu. Sonradan karlatmz insanlar da bu istei tekrarlaynca, 700. YIL MNASEBETYLE 700 SORUDA BLNMEYEN OSMANLI kitabn hazrlamann ve ok sayda basarak btn muhta ellere ulatrmann milli bir grev olduunu dndk. Ancak dostlarn ikazyla bunun da fazla kabark olaca, ayrca bu da yaynlansa dahi, bunlardan 300 sorunun hassasiyetle seilerek "Bilinmeyen Osmanl" el kitabnn mutlaka neredilmesi gerektii kanaatine vardk. Yllar nce byle bir eseri telife Ahmed Akgndz olarak baladm. Ancak bu projenin ok ynl olduunu grnce, deerli meslektam ktisat Tarihisi Do. Dr. Said ztrk'n de, birikimiyle birlikte, zellikle Drdnc Blmdeki Osmanl ktisad konularn kaleme alarak bu projeye katlmasn arzu ettim. Meslektamn Osmanl iktisad tarihi ile ilgili katklar; eserin daha mkemmel olmas iin kaynaklara mracaat etme ve yazlanlar gzden geirme gibi yardmlar, byle bir eserin iki imza tarafndan yaynlanmas imknn dourdu. ESERDE TAKIP EDLEN GENEL PRENSPLER nemle ifade edelim ki, bu eser kronolojik anlamda bir tarih eseri deildir. Mutlak manada bir tarih felsefesi kitab da deildir. Dorudan doruya bir fikir tarihi eseri de deildir. Hukuk deerlendirmeler her satrnda bulunsa bile, bu kitap bir Osmanl Hukuk Tarihi de deildir. Bu eser, tarih, hukuk, kltr, medeniyet ve iktisat tarihi gibi eitli alanlarda, Osmanl Tarihi ve Devleti ile alakal olarak sorulan veya baz kesimler tarafndan kasden ortaya atlan sorularn cevaplar olan bir el kitabdr. Bu eser; bir Osmanl tarihisinin mstani kalamayaca kadar ele ald baz konular derinlemesine irdelemekten geri kalmamtr; bir slm Hukukusunun merak edebilecei kadar hukukun baz uygulamalarna ayrntl olarak girmitir; bir esnafn ilgi duyaca kadar ilgin sorulara cevaplar aramtr; bir rencinin okuyaca kadar anlalabilecek bir dille kaleme

alnmtr; bir tarih hocasnn el kitab olarak kullanabilecei kadar rencilerinin merak ettii ve kendisine sorduu konulan tartmaktadr; ksaca, her Mslman Osmanl torununun okumaktan uzak kalamayaca kadar doru tarihi anlatmaya almtr ve nihayet Osmanl tarihine ilgi duyan yerli ve yabanclar celb edecek kadar bakir mevzular konu edinmitir. Eserde, bazlarnn belki de fazlalk kabul edebilecei Osmanl Padiahlarnn hayat hikyelerine de girdik; ancak bu, hem dier sorularn anlalabilmesi iin zaruri idi ve hem de anlat tarz konuyu bilenleri dahi cezbedecek kadar farkl oldu. Niyetimiz, tarihin tashih edilmesidir. Bu tashihi toplumun kahir ekseriyeti arzulamaktadr. te bu eser, mezkr arzunun meyvesi olmutur. Her eserin yazar, kaleme ald kitapta vazgeemeyecei baz prensipleri ortaya kor; slubunu ve muhtevay o prensiplere gre tanzim eder. Elbette ki, bizim de bu eseri kaleme alrken devaml mracaat ettiimiz vazgeilmez dsturlarmz ve prensiplerimiz vardr.

Okuyucular hazrlamak asndan, bu prensiplerden bazlarn zikretmek istiyoruz:

1)Gnmzde, Osmanl Devleti'ne cephe alan belli mihraklar ve karanlk gler, kol halinde, en uzun mrl slm Devleti olan Osmanl Devleti'ne hcum etmektedirler: Birinci kol, slm'a dmanlklarn aktan ortaya koyamayan ve bunu Osmanl dmanl ad altnda yrten din ve tarih dmanlardr. Bunlar, kusurlaryla birlikte, slm' hayatn btn safhalarnda yaayan ve yaatmaya alan Osmanl Devleti'ni tenkid etmekle, aktan yapamadklar slm dmanln bylece yapm oluyorlar.

kinci kol ise, alt yz sene, slm' neretme hizmetindeki Osmanl Devleti'ne ayak ba olmu, slm' kendi safiyetinden karmaya alm bir devletin fikir propagandalarna kanan ve tarihimizi tam bilmeyen baz saf Mslmanlardr. nc kol ise, Osmanl Devleti'nin btn Mslmanlar kucaklayan mmet ve Osmanl Milleti anlayna kar kan ve yanl olarak Osmanl Devleti'ni Trk dman gibi gstermeye alan belli bir ekiptir. zellikle Ftih'in kapkulu sistemini ve Sokullu gibi baka rklara mensup Osmanl devlet adamlarn acmaszca tenkit edenler bu grup iinde yer almaktadrlar.

Her kolun da ellerinde koz olarak kullandklar en nemli mevzulardan biri, Osmanl padiahlarnn ve Osmanl Devleti'nin, slm dininin, iki yasa ile alkal hkmlerini hie saymalar ve ar bir iki mbtels olmalar eklindeki iddiadr. Harem mevzuu da bu tr iddialarla bezenerek ve sslenerek vatandan nne karlmak istenmektedir. te bu Kitapta, zikredilen ekiplerin kasden ortaya attklar iddialar teker teker aydnla kavuturulacaktr.

2)Osmanl Devleti, byk bir devlettir. Osmanl Tarihi konusunda kalem oynatmak da byk bir itir. Byk ilerde sadece kusurlar gren cerbeze ile hareket edenler, hem aldanr ve hem de aldatrlar. Cerbezenin an, bir ktl smbllendirerek btn gzelliklere galip getirmektir. Bir adamdan bir sene iinde meydana gelen pis kokular bir anda meydana gelmi gibi hayal ederek o adama bakarsanz, o adam nazarnzda ok irkin hale der. te eer cerbeze ile 600 yllk zamanda 20 milyon km2'lik meknda Osmanl Tarihi iinde dank halde meydana gelen btn ktlkleri toplar ve o siyah perde ile Osmanlya bakarsanz, o zaman kapkaranlk bir tarihle karlarsnz. Cerbeze, btn eitleriyle garip eylerin makinasdr. Gerekten de cerbezeli bir kn nazarnda btn kinat sevgiyle oynamakta ve glmektedir; ama ocuunun vefatyla matem tutan bir anann nazarnda umum kinat hzn iinde alamaktadr. Halbuki ikisi de doru deildir. Tarih, bir olaylar ve insanlar bahesidir. Sizden biriniz, bir saatliine gezinmek iin bir baheye girseniz, noksanlardan beri olmak ancak cennet bahelerinin zelliklerinden olduundan ve her kemale bir noksan kartrmak da bu dnyann gereklerinden bulunduundan, o bahenin baz kelerinde pis ve murdar eylere de rastlayabilirsiniz. Tabi'at bozuk olanlarn, sadece o bahedeki rm ve kokumu eylere gz taklr. Sanki o bahede baka bir ey yok gibi, hayal ve vehminin de tahrikiyle baheyi kendi gznde mezbeleye evirir; midesi bulan ve kusar. Halbuki akl byle bir bak tasvip edebilir mi? Gzel gren gzel dnr; gzel dnen gzel grr; gzel gren hayatndan lezzet alr. te biz, girdiimiz Osmanl tarih bahesinde sadece kirli ve murdar eylere deil; am ieklere ve kokan gllere de bakacaz. Makam iin fetva veren Turucuzdelerin yannda Kanuni'ye kar ekinmeden 'Padiah emriyle n-mer' olan nesne meru' olmaz' diyerek haykran Ebssuud'dan; Torlak Kemal ve Mithat Paalarn yannda Molla Fenari'den ve Ahmed Cevdet Paa'dan; devleti perian eden Tal'at-Enver-Cemal lsnn yannda Pr Mehmed Paa ve Kprl Mehmed Paa'dan; kr krne ilm gelimelere kar gelen Kdzde'lerin yannda Lagari Hasan elebi ve smail Gelenbev'den de bahsedeceiz

. Biz tokadmz Antranik ile beraber Enver Paa'ya ve Venizeios ile beraber Said Hlim Paa'ya vurmayacaz. Nazarmzda vuran da sefildir diyeceiz. Ksaca tarihimizde grlen menfilikleri bir testi pis su olarak gryoruz. Bir testi pis su bir denize dklrse, denizi kirletmeyeceine ve hatta kendisinin de temizleneceine inanyoruz.

3)Tarihe bak amz, 600 yllk Osmanl tarihinin iyiliklerini de ktlklerini de grebilecek bir gzlkle olacaktr. Yoksa ktlk bulunmayan hi bir tarih devri mevcut deildir. yilik taraf bulunmayan tarih devri de yoktur. Tarihe byle bakanlar, kendileri yanldklar gibi, bakalarn da yanltrlar. Allah etmesin, byle bak as olanlardan biri bin sene yaayacak olsa, hayalindekine uymadndan Hz. mer'in idaresini bile tenkit edecektir. Bu hayalin neticesi olarak, yapc deil, ykc bir nazarla tarihe bakacaktr. Unutmayacaz ki, tarih boyunca, iyilikleri ktlklerine ve sevaplar hatalarna ar basanlar, her zaman mafiret ve affa mstahaktrlar. Allah'n hairdeki adaleti de byle hkmedecektir. Osmanl Devletini tekil eden fertler ma'sm ve gnahsz deillerdir. lerinde I. Murad, II. Murad, Ftih, Yavuz ve II. Abdlhamid gibi "veliyyullah" mertebesinde fertler bulunduu gibi, iki ve benzeri gnahlar irtikb eden ahslar da bulunabilir. Osmanl Tarihi boyunca nazar plnda slm'n btn dsturlarnn kabul edilerek tatbik edildii bir vk'adr. Ancak tatbikatta bu esaslara muhalefet edenlerin bulunduu da bir vk'adr. Her ikisini de inkr etmek mmkn deildir. Her eyde olduu gibi, Osmanl Devleti'nin iyilikleri de vardr, hatalar da vardr. Ancak 600 sene boyunca hasenatnn seyyitna ar bast iindir ki, kader-i lhi bu uzun sre iinde slm'n bayraktarl unvann onlara ihsan etmitir. Seyyit hasenatna ar basnca da, bu erefli unvan yine kaderin hkmiyle ellerinden alnmtr. En kt zamanlarnda bile, deil iki gibi slm'n ak bir hkmne muhalefet, itihad meselelerde dahi er' hkmlere ri'yet etmek iin elden gelen gayreti gsterdiklerini, saylar milyonlar bulan ariv belgeleri isbat etmektedir. Nitekim bir hatt- hmynda Osmanl sultan er'-i erife balln yle aklyor: "cmlemizin ba eri'at- mutahharaya balu oldndan kffe-i eral ve harektmz ana tatbik etmee sa'y eder isek, ol vakit ruhaniyt- peygamberi dahi honud ve raz olarak Cenab-

Hayr'un-nsrn Devlet-i Aliyyemiz'de fevz nusret tevfikt- samedaniyesine mazhar edeceine kafa phe yokdur".

4)Elbette ki tarihe tenkit gzyle de bakacaz. Ancak insan tenkide sevk eden sebep ya tenkit ettii eye duyduu nefret hissinin tatminidir; dmann aybn grerek tenkit etmek gibi. Yahut da tenkit ettii kiiye kar besledii efkatin tatminidir; dostun aybn grp tenkit etmek gibi.

te zellikle tarih alannda, doru veya yanl olmas muhtemel olan aleyhteki bir konuda (Yldrm'm intihar etmesi ve iki imesi iddialar , iddiay kabule meyletmek nefretten ve reddetmek ise efkattendir; ancak lehte olan bir konuda (Yldrm'n intihar ettiini ve iki itiini reddetmek gibi) kabule meyletmek efkatten ve reddetmek ise nefrettendir. nemle ifade edelim ki, tenkide insan sevk eden ey, sadece ve sadece hakka taraftarlk ve gerei ortaya karmak arzusu olmaldr. Asrmzda zellikle de Osmanl Tarihi konusunda, en byk hastalmz, cerbeze ve gurura dayanan tenkittir. Gerekten de tenkidi, insaf dsturu iletirse, gerei ortaya karr, berraklatrr; ama gurur ve cerbeze kullanrsa, tarihi tahrip eder ve paralar. Mesela son zamanlarda piyasaya kan Osmanl Tarihi ile ilgili baz eserler, bu manada tarihi tahrip vazifesini yapmaktadr. Biz ise, tarihi tahrip etmeyi deil, tashih ve tamir etmeyi amalyoruz. Biz, ecdadmza dostuz; onun iin nefret duygusuyla deil; efkat duygusuyla, ama hakkn ortaya kmas iin tenkit edeceiz.

5)Son 100 yldr Trkiye'deki yayn organlarnn ounluu, her devirde farkl kelimeler reterek, Avrupa'nn gzelliklerini bizim ktlklerimizle ve asrlarn birikimi olan medeniyetin gzel meyvelerini tarihimizdeki baz ahslarn kt halleriyle mukayese ederek, cerbeze ile tarihimizi irkin gstermektedir. Hristiyanln mal olmayan medeniyeti tamamen ona mal ederek ve slmiyetin dman olan geri kalmay slm'a dost gstererek felei ters evirmeye almaktadr. te biz bu eserle, bu yanl kyaslar dzeltmeye alacaz. Halbuki tarihle gnmz mukayese ederken, birbirine benzeyen eyleri kyaslayp kyaslamadmza dikkat edeceiz. nk ancak birbirine benzeyenler mukayeseye girerler. Mesela Osmanl'daki saltanat, ancak Ortaa Avrupa'sndaki Krallk ile mukayese edebilirsiniz; Osmanl hukuk sistemini, ancak siyahlara ayr ve beyazlara ayr kanunlar tatbik eden Avrupa kanunlar ile kyaslayabilirsiniz; Osmanl Haremini ancak beraber olduu yzlerce kadnlarn heykellerini saraylarnn duvarlarna diktiren Avusturya krallarnn hayatyla kyaslarsanz, o zaman doru sonulara varabilirsiniz.

Eer Avrupa'ya ok iddetli bir ballk ve kendi milletinin tarihine ise derin bir nefret duygusuyla, Avrupa'nn n-meru veledi gibi davranrsanz, o zaman, tahrip fikri ve aldatc cerbeze ile, gemiine isyan eden bir hicivci; ecdadna iftira eden bir mfteri ve kendi milletinin haysiyetini yerle bir eden hayrsz bir evlat olursunuz. Artk byle davranan kalemlerde, gurur ve benliin de etkisiyle, milletine kar dinen ve aklen mkellef olduu efkat hissi yerine tahkir duygusu; sevgi yerine nefret; benimsemek yerine hafife almak; sayg yerine gemiini cahil gstermek; merhamet yerine bbrlenmek ve nihayet hamiyet yerine aslszlk ve soysuzluk almetleri grlmeye balar. Maalesef her gn misllerini basnda grmek mmkn olan bu tip kalemler, Paris'te gayr- meru elence aleminde plak bir kadnn giydii elbiseyi verler; tarihe altn sayfalar yazdrm olan muhterem bir hocann veya kd'nin elbisesini yererler. nemle ifade edelim ki, tarihine ve dinine taraftarlk iinde olanlara mutaassp tabiriyle hcum eden bu eit Avrupa kselisleri, kendi mesleklerinde, en az tenkit ettikleri dindar ve vatanperver kalemlerin yz kat kadar mutaassptrlar. Bunlarn Shakespeare'i verken yaptklar arlklar, tarihini ve dinini seven insanlar Abdlkadir-i Geylani veya Ftih Sultn Mehmed hakknda yapsalar, herhalde bu eit kalemler tarafndan tekfir bile edilirler. te bu kitab kaleme alrken, son zamanlarda ar derecede artan bu tarih yobazln da nazara alacaz ve onlar gibi davranmamaya alacaz. Kitabmz Drt Blmden teekkl edecektir. Birinci Blmde, Osmanl Devleti'nin Siyasi Tarihi ile ilgili nemli sorulara ve cevaplarna yer vereceiz. Ancak her Padiah ile ilgili, oka sorulan sorular, hukuk veya iktisad ilgilendirse dahi, bu ksmda cevaplandracaz. Mesela, Ftih'i anlatrken Kanunnmesinde yer alan karde katlini ve Yavuz'u anlatrken ona isnad edilen Krt Katliam iddiasn cevaplandrmadan gemeyeceiz. kinci Blmde, Osmanl Devleti'nde Sosyal Hayat ve Haremle ilgili sorular cevaplandracaz. nc Blmde, Osmanl Hukuk Sistemi ve Devlet Tekilt ile alakal meseleleri inceleyeceiz. Son ve Drdnc Blmde ise, Osmanl ktisad ve Mali Hukuku ile ilgili baz sorularn cevaplarn zikr edeceiz. Maalesef, bu drt alanda da, bize ulaan sorulara, yerimizin darl sebebiyle, istediimiz gibi yer veremedik. Ancak bir ey tamamen elde edilemezse, tamamen de terk edilmemeli dedik ve bu kadarla yetinmek mecburiyetinde kaldk. Allah mr verirse, btn sorulan kapsayacak bir eseri, 700 Soruda Bilinmeyen Osmanl ad altnda ve iki cilt halinde resimler ve belgelerle birlikte yaynlamak istiyoruz. Yeniden gzden geirdiimiz bu yeni baskda, birinci basknn baz maddi hatalarn ve iml hatalarn tesbit ettik ve tashih eyledik. Btn titizliimize ramen, hatalardan kurtulamadmz grdk. Ancak okuyuculardan gelen yapc tenkitler de, bizim iin evk ve ak kayna oldu. Bunlardan zellikle u tenkitleri zikretmekte yarar vardr: 1) Padiahlarn kendi cariyeleriyle evlilikleri, nikh akdinin sonularn dourmadndan, drt kadnla evlenme snrna da mani tekil etmeyeceine dair olan tavzh tenkit bizim iin birinci derecede nem arz etmektedir. Ancak hr kadn zerine cariye evlenilmesini. Maliki hukukular caiz grmektedirler.

2) Yavuz'un kpesinin ii mezhebindeki insanlarla lfet olsun diye taklm olmas gr biraz zorlamal bir yorum gibi geliyor bizlere. 3) Maalesef Gazi Osman Paa'y esir yerine ehid diye zikretmemiz mutlaka tashih edilmesi gereken bir maddi hata. Binba erkez Hasan ile alakal hata da buna benzemektedir. 4) II. Sleyman'n babas olarak I. brahim yerine I. Ahmed'in zikredilmesi de nemli bir maddi hatadr. Bunun dndaki hatalar, iml hatalar olmaktan teye gitmiyorlar. Bunlar da mmkn mertebe tashih eyledik. Bylesine konu younluu bulunan 528 sayfalk bir eserde, bu tr hatalar ister istemez oluyor. Okuyuculardan gelecek yeni tenkitleri nazara alarak bu tr hatalar tashih etmeye hazr olduumuzu hemen ilan edelim. Eserin sacsyla solcusuyla, dindar ile dindar olmayan ile, siyasetisi ile memuru ile, rencisi ile retim yesi ile, Cumhuriyet ile Osmanl'nn ayn milletin eserleri olmalar noktasnda bir kpr vazifesi grd yolunda, herkesim tarafndan tasvip edilmesi, bu gayeyi birinci hedef kabul eden mellifleri memnun etmitir. Ayrca Osmanl Devletinde insanlar yakld m? Osmanl sadrazamlar hep ldrld m? gibi gncel konularn da mutlaka bu eserde yer almas gerektii konusunda ittifak hasl olmutur. nallah gelecek basklarda bunu da yapacaz. Bu eseri okuyuculara sunarken, eserin bu hale gelmesine vesile olan insanlara teekkr etmeyi vazife addediyoruz. Bunlarn banda eseri okuyarak kymetli fikirlerini beyan eden Eim Saime Belks Akgndz Hanmefendiye; olum Emrullah Akgndz'e; deerli bym Vahdet Ylmaz Aabeye; deerli kardeim Mustafa Karaman Bey'e; teknik meselelerde bize yardm eden Osmanl Aratrmalar Vakf Mdr Mehmed Emin ahin Bey'e; maddi desteklerini esirgemeyen herkese ve Vakfmzn Mtevelli Heyetine teekkr ediyor; muvaffakiyet Allah'dan olduuna gnlden inanyoruz. 15.08.1999 Prof. Dr. Ahmed AKGNDZ

NDEKLER NEDEN "BLNMEYEN OSMANLI"?................................................................3 SORULAR NASIL TESBT EDLD?.................................................................4 ESERDE TAKP EDLEN GENEL PRENSPLER..................................................4 NDEKLER................................................................................................9 BRNC BLM OSMANLI DEVLET'NN SYAS TARH I- OSMANLI DEVLET'NN KURULUU VE OSMAN BEY DEVR......................23 1. Osmanl Devleti, Bizans'n bir kopyas mdr? Bizans devlet messeselerinin Osmanl devlet messeselerine etkisi var mdr?.......................................................................................23 2. Osmanl Devleti'nde sava esas mdr? Bu devlet harp ile mi gelimitir? Byle bir anlay slm'n manasna uygun mudur? Osmanl fetih politikasnn hukuk esaslar nelerdir?.............26 3. 1999 yl neden Osmanl Devleti'nin 700. Yldnmdr? Osmanl Devleti'nin 1299 ylnda kurulduu kesin midir?....................................................................................................28 4. Osmanllarn eceresi (soy aac) ile ilgili ksaca bilgi verebilir misiniz? Osmanl'larn Trk olmadklar sylentileri ve Erturul Gz'nin babasnn Sleyman ah m yoksa Gndz Alp mi olduuna dair gr ayrlklar konusunda neler biliyoruz?....................................................29

5. Osmanllar, 400 atl diye ifade edilen kk bir airet olmalarna ramen, Koca Bizans'a kar, Karamanoullar ve Germiyanoullan gibi byk Anadolu beylikleri varken nasl kar koyup cihan devleti haline geldiler? Airetten cihan devletinin kmasn ne ile izah edebiliriz?............31 6. Osmanllarn kurulu ve gelimesinde, zellikle VVittek'in zerinde durduu maneviyt erenlerinin yani Gziyn- Rum, hiyn- Rum, Bcyn- Rum ve Abdaln- Rum'un etkilen hakknda neler biliyoruz?.................................................................................................34 7. Osman Bey hakknda zet bilgi verir misiniz? Ka hanm, ka ocuu vard ve zamannda mevcut olan byk limler kimlerdi? Osmanl topraklan onun zamannda ne kadar byd?.....36 8. Osmanl Devleti'nde ilk karde katli olaynn Osman Bey'in amcas Dndar' ldrmesiyle balad sylenmektedir. zellikle bu olay aklar msnz?..................................................37 9. Osmanl Devleti'nin manev kurucularndan olan ve kzn Osman Bey ile evlendiren eyh Edebal kimdir?..........................................................................................................................38 II-ORHAN BEY ZAMANI..............................................................................39 ;. 10. Sultn Orhan' ksaca anlatr msnz? ocuklar, hanmlar ve onun zamannda Osmanl Devleti'nin genileme boyutlar, hem toprak ve hem de devlet tekilt asndan durumu .. hakknda ksa bilgiler verir misiniz?...................................................................................39 11. Sultn Orhan, neden Osmanl Devleti'nin gerek kurucusu olarak kabul edilmektedir? Bata ilk Osmanl akesinin bastrlmas olmak zere, imza att ilklerden bazlar nelerdir?..................41 III- SULTN MURD HDVENDGR DEVR..............................................42 ''' 12. Sultn I. Murd', ocuklarn, hanmlarn ve zamannda Osmanl Devleti'nin genileme alanlarn ksaca aklar msnz?........................................................................................42 "'" 13. Devirme sistemi nedir? Hristiyan ailelerin ocuklar zorla ve zulmle mi alnmtr?................44 10 14. Penik Olanlar ne demektir? Osmanl Devleti, Acemi Ocaklarnda kimleri ne hakla toplamtr? Kanunla m yoksa keyf mi yapmtr?..............................................................44 15. Devirme Usl nereden ve neden kmtr? ocuklar zorla m annelerinden alnmtr?...........45 16. Devirme usul nasld? Acemi Olanlar nasl yetitiriliyordu ve bu dzen nasl bozuldu?..........46 17. Yenierileri, bunlarn Aalarn Ve Merkezdeki Asker Tekilt yani Kap Kulu Ocaklarn ksaca zetler misiniz? slm Hukuku asndan bunlarn izahn nasl yaparsnz?..............................48 18. Hac Bekta- Veli kimdir ve Bektailik nedir?......................................................................50 19. Yenieri tekiltna neden Tife-i Bektaiye ve aalarna da neden Aayn- Bektaiyn denilmitir? Osmanl yenieri tekilt Bektai midir?...........................................................51 20. Osmanl Devleti'nin Yavuz'a kadarki kurulu yllarnda Bektai ve Alev geleneine bal olduu, Abdaln- Rum'un Bektai Babalar ve Alev Dedelerinden ibaret bulunduu iddia

edilmektedir. Bu iddiann asl var mdr?................................................................................................53 IV-YILDIRIM BYEZD DEVR....................................................................55 21. Osmanl Padiahlar arasnda hakknda en ok dedikodu bulunan Yldrm Byezid'in ahsiyeti, ocuklar, dneminde Osmanl Devleti'nin durumu ile ilgili ksa bilgiler verir misiniz?................55 22. Osmanl Padiahlarndan ikiye mbtel olanlar bulunduu ve hatta Saray'da gayr-i meru elence sofralar dzenledikleri sylenmektedir. Bunlar hakknda ne dersiniz?........................57 23. Yldrm Byezid'in iki itii ve bu yzden Molla Fenari tarafndan ahitliinin reddedildii sylenmektedir. Btn bu iddialar doru mudur?................................................................59 24. Yldrm Byezid'in intihar ettii sylenmektedir. Halbuki intihar dinimizde haram deil midir? ...60 V-FETRET DEVR........................................................................................62 25. Fetret Devri ne demektir?.................................................................................................62 26. Sleyman elebi kimdir (Emir Sleyman = I. Sleyman)?....................................................62 27. Sultn Musa elebi kimdir?...............................................................................................63 28. I. Mehmed elebi kimdir ve neden Osmanl Devleti'nin ikinci kurucusu kabul edilmektedir?.......63 29. eyh Bedreddin kimdir? Bir alev eyhi mi yoksa ilk komnist midir? slm'a aykr grleri bulunan Varidat adl eserin mellifi olduu doru mudur?....................................................65 VI- SULTN II. MURD DEVR....................................................................68 30. Ftih'in babas Sultn II. Murd kimdir? ocuklar ve mehur devlet adamlar kimlerdir?..........68 31. Sultn Murd'n kendisi sa iken iki defa olunu tahta geirmesinin sebebi nedir? Bir ksm evrelerin iddia ettii gibi Manisa'ya elenceye mi ekilmitir? Hac Bayram- Veli'yi sorgulamak iin huzuruna ard ve sorgulad iddias doru mudur?................................69 32. II. Murd'n Trke'ye ve Trk kltrne de byk hizmetleri olduu sylenmektedir. Bu doru mudur?..........................................................................................................................70 VII- OSMANLI DEVLET'NN YKSEL VE FTH SULTN MEHMED DEVR71 33. Osmanl Devleti'nin ykseli sebeplen nelerdir?...................................................................71 34. Ftih Sultn Mehmed'i bize ksaca tantr msnz? ocuklarn ve onun zamannda Osmanl Devleti'nin ulat snrlar zetler misiniz?.........................................................................75 35. Ftih Kanunnmesi'nin sahte olduu ve dmanlar tarafndan ona isnad edildii sylenmektedir. Bu iddia doru mudur?.............................................................................76 36. Osmanl Devleti'nde karde katli, baz tarihiler tarafndan vahet ve saltanat uruna insan katliam olarak anlatlmaktadr. Karde Katli meselesinin Kanunnmedeki dayana olan madde nasldr?..............................................................................................................80 37. Karde katli meselesinin erl dayana var mdr?...............................................................80 38. Bir ksm tarihiler, bu uygulamalarn devlet siyseti asndan hakl ynleri bulunduunu iddia etmektedirler. Bu ne demektir?........................................................................................84 39. Karde katli ile ilgili kanun hkm er'-i erife uygun olsa bile tatbikat, nazariyata uygun ;,-, yrm mdr?............................................................................................................85 40. Ftih Sultn Mehmed'in kardei Ahmed'i katlettii

41. Sultn Ftih'in kendi kan kaldrd ve slm'a aykr 42. Ftih Sultn Mehmed'in H iddialar doru mudur?..,. 43. Ftih Sultn Mehmed'in a yazarlarca sylenmektedir, 44. Ftih Sultn Mehmed zehir, Bu doru mu?................... 45. Ftih bata olmak zere resimlerini yaptrdklar, astrdn duyuyoru ilgili ser hkmlerle 46. Ftih Sultn Mert Trk asll bir aile 47. Ulubatl Hasan olay | 48. stanbul'un fethi ! var. Bu iddialar ti 49. Ftih'in iki itii vJ neler sylenebilir?..., 50. olan kavram kul edilmektedir. Hattsj srlmektedir. Baz I meselenin asl ve e 51. O zaman, Osmanl C 52. Ftih Sultn Mehrr zere, Hristiyanlara j stanbul'u yakp ykl 53. Ftih Sultn Mehmed* 54. Baz yazarlarn i Kanunnmelerde vj tabirleri nasl a 55. Osmanl Padlj! mudur?................i 56. Hr kadnlar yaamalarnn Jtrt 1 57. stifr Hakk veylj 58. Ftih dneminde Cariyelerle ali ( Osmanl Sarayn) 59. Ftih devrinden I aristokrat t aleyhinde temizledii 60. Ftih : babasnn bu 61. Dnyann i sylenmek! yrtlmujtur?" vni- n. 62. Sultn II. I Devleti* u 63. II. I iddiann ti BLNMEYEN OSMANLI 11 40. Ftih Sultn Mehmed'in kendi Kanunnmesinin ilgili maddesini uygulayarak kk yataki kardei Ahmed'i katlettii sylenmektedir. Bunu nasl izah ediyorsunuz?................................88 41. Sultn Ftih'in kendi kanunnamelerini hazrlatarak, zellikle slm ceza hukuku hkmlerini kaldrd ve slm'a aykr kanunlar yapt sylenmektedir. Bu doru mudur?.......................89 42. Ftih Sultn Mehmed'in Hristiyanla meylettii ve Papa ile mektuplat sylenmektedir. Bu iddialar doru mudur?.....................................................................................................90 43. Ftih Sultn Mehmed'in annesi kimdir? Hristiyan mdr? Ftih'e de Hristiyanl alad baz yazarlarca sylenmektedir. Meselenin esas nedir?..............................................................93 44. Ftih Sultn Mehmed zehirlendi mi? Onu zehirleyen Yakub Paa'nn Yahudi olduu syleniyor. Bu doru mu?.................................................................................................................94 45. Ftih bata olmak zere baz Osmanl Padiahlarnn yurt dndan ressamlar getirterek resimlerini yaptrdklarn ve hatta II. Mahmd'un kendi resimlerini devlet dairelerine .; astrdn duyuyoruz. Bunlar doru mudur? Eer doru ise, slm Hukukunda resim yasa ile ilgili er' hkmlerle nasl badatrrsnz?........................................................................95 46. Ftih Sultn Mehmed'in andarl Halil Paa'y idam ettirmesi doru mudur ve sebebi nedir? Trk asll bir aileden gelmesi katlinde bir sebep olabilir mi?.................................................97 47. Ulubatl Hasan olay bir efsane midir?............................................................................. ....98

48. stanbul'un fethi srasnda gemilerin karadan yrtldnn doru olmadn syleyenler var. Bu iddialar hakknda kaynaklar ne sylemektedir?........................................................99 49. Ftih'in iki itii ve bunu tevik eder mahiyette iirler yazd iddia edilmektedir. Bu konuda neler sylenebilir?.........................................................................................................100 50. olan kavram kullanlarak baz Osmanl Padiahlarnn cins sapk ve olanc olduklar iddia edilmektedir. Hatta Ftih Sultn Mehmed'in bile bu konuda namuslu davranmad ileri srlmektedir. Baz Rum tarihilerinin de bu manada bir ksm isnadlar bulunmaktadr. Bu meselenin asl ve esas nedir?.........................................................................................101 51. O zaman, Osmanl Devlet tekilatndaki i olan messesesini ksaca anlatr msnz?.............104 52. Ftih Sultn Mehmed'in stanbul'u kl gcyle ald, bata Ayasofya'y camiye evirme olmak zere, Hristiyanlara ait mabedleri yok ettii, ehirde katliam yapt ve en nemlisi de stanbul'u yakp ykt sylenmektedir. Bunlar doru mudur?............................................106 53. Ftih Sultn Mehmed'in Hurfleri koruduuna dair iddialar var. Bu iddialarn asl nedir?.........108 54. Baz yazarlarn iddia ettikleri gibi, Osmanl Padiahlar gerekten Trk'e svmler midir? Kanunnmelerde veya baz tarih kitaplarnda yer alan "Etrk- b idrk = draksiz Trkler" tabirleri nasl aklanabilir?.............................................................................................109 55. Osmanl Padiahlar, Ftih'den itibaren hep cariyelerle mi evlenmilerdir? stisnalar yok mudur?........................................................................................................................111 56. Hr kadnlar varken cariyelerle evlenmek dinen caiz midir? Ayrca Cariyelerle nikhsz yaamalarnn er' dayana nedir?.................................................................................112 57. stifr Hakk veya teserr denilen criye ile yaamann hukuk stats ve snrlar nelerdir?.... 114 58. Ftih dneminden itibaren Osmanl Padiahlar hr kadnlarla evlenmeyi neden terk etmi ve Cariyelerle aile hayat yaamay neden tercih etmilerdir? Bylece Trk olmayan unsurlar Osmanl Sarayna girme frsat elde ederek Trkler dlanmam mdr?................................115 59. Ftih devrinden itibaren Osmanl devlet tekiltnda "devirme ve mhtediler partisi" ile "Trk aristokrat partisi" arasnda tam bir mcadele yaandn; Ftih'in daima Trk aristokrasisinin aleyhinde yetkilerini kullandn ve dnme asll paalarn devletteki Trk unsurlar temizlediini ileri sren yazarlar var. Bu iddialar doru mudur?..........................................116 60. Ftih Sultn Mehmed'in baz vakflar iptal ettii ve ancak olu II. Byezid Sultn olunca babasnn bu tasarruflarn iptal yoluna gittii sylenmektedir. Bunun asl nedir?...................117 61. Dnyann ilk tapu kanununun Osmanl Devleti tarafndan Ftih zamannda hazrland sylenmektedir. Bu iddia doru mudur? Osmanl Devleti'nde tapu-kadastro ilemleri nasl yrtlmtr?.............................................................................................................119 VIII- II. BYEZD DEVR..........................................................................120 62. Sultn II. Byezid kimdir? ocuklarn, mehur devlet adamlarn ve onun zamannda Osmanl Devleti'nin ulat snrlar ksaca zetler misiniz?.............................................................120 63. II. Byezid'in, olu Yavuz tarafndan zehirlenerek ldrld iddia edilmektedir. Byle bir iddiann asl var mdr?................................................................................................. ..122 12 BLNMEYEN OSMANLI BLNMEYEN 0

64. Osmanl Hukukunda afyon, esrar ve kokain yasak mdr? II. Byezid'in genliinde esrar ve benzeri keyif verici maddeleri kulland ve iki itii doru mudur?.....................................123 65. II. Byezid'in hlim ve selim bir adam olduu ve devleti idare edemedii sylenmektedir. Gerekten yle midir?....................................................................................................125 66. II. Byezid dneminde dnyann ilk Standartlar Kanunu, ilk Belediye Kanunlar, ilk Tketiciyi Koruma Kanunlar ve ilk Gda Nizmnmeleri hazrland sylenmektedir. Bu kanunlardan baz rnek maddeler zikrederek anlatabilir misiniz?..................................................................125 67. Sultn Cem olaynn esas nedir?.....................................................................................127 68. 1492'de yklan Endls Emevi Devleti'ne Osmanl Devleti neden sahip kmamtr? kmsa neler yapmtr?............................................................................................................ 128 69. II. Byezid dneminde, spanya ve Portekiz'deki Katolik devletler tarafndan katliama ve srgne maruz braklan Yahudilerin Osmanl topraklarna yerlemeleri nasl olmutur?.........129 70. Erdebil eyhleri'nin torunu bulunan eyh Cneyd, olu eyh Haydar ve bunlarn halifelerinden olan ah Kulu isyanlarn nasl aklarsnz? Bunlarn evld- Resul olduklar da iddia edilmektedir. Halbuki ilk Alev isyann kartan ve Anadolu'yu iiletirmeye alanlarn bunlar olduklar sylenmektedir. ah smail fitnesi nasl balamtr?.............................................130 ; 71. Molla Ltfi kimdir? Osmanl limlerinin akla nem verdii iin bu limi zndklkla sulayarak idama mahkm ettirdikleri doru mudur?.........................................................................132 IX- YAVUZ SULTN SELM DEVR..............................................................133 72. Yavuz Sultn Selim'i ksaca bize tantabilir misiniz? Ailesi, en nemli devlet adamlar ve Osmanl Devleti'nin onun zamannda ulat snrlar hakknda ksa bilgiler verebilir misiniz?... 133 73. Yavuz Sultn Selim'in Alev katliam yapt sylenmektedir. Bu doru mudur?......................135 ; 74. Yavuz'un mceddid olduu sylenmektedir. Mceddid ne demektir ve bu iddia doru mudur?. 137 75. Yavuz'un Krtleri katliama tabi tuttuu ve hatta onlar hakknda aza alnmayacak ifadelerle dolu olan bir drtl olduu doru mudur?.....................................................................138 76. Yavuz Sultn Selim'in Douda bamsz baz kk Krt Devletlerine msaade ettii ve asrlarca bu devletlerin varln srdrd iddia edilmektedir. Osmanl Devleti'nin Douda kurduu idare tarz nasld ve bu iddialar doru muydu?.....................................................141 77. Osmanl Padiahlar, Yavuz'un Msr' fethetmesinden itibaren halife unvann kazanmlar mdr? Dinen bu mmkn mdr? ayet mmknse, Osmanl Padiahlar halife unvann kullanmlar mdr?........................................................................................................142 78. Osmanl Devleti'nin Araplar zorla hkimiyeti altna ald ve onlar smrd iddia edilmektedir. Bu iddialarn asl ve esas var mdr?............................................................144 79. Yavuz'un am ve Msr' fethedeceine dair baz kitabelerden ve hatta Muhyiddin-i Arab'ye ait bir Risaleden bahsedilmektedir. Bunlar doru mudur?........................................................146 80. Yavuz Sultn Selim'in sol kulanda kpe bulunan bir resmi mevcuttur. Bu doru mudur?......147 81. Yavuz'un pala byklarnn Hz. Peygamber'in snnetine uymad sylenmektedir? Dorusu nedir?..........................................................................................................................148 X- KANUN SULTN SLEYMAN DEVR.....................................................148

82. Kanuni Sultn Sleyman ve devrini ksaca anlatr msnz?..................................................148 83. Kanun Sultn Sleyman'a Kanun denmesinin sebebi nedir? Baz kimseler, er'-i erifi terk ederek Avrupa'dan kanunlar almasndan dolay bu isimle yd edildiini sylemektedirler. Bu iddiann asl nedir?........................................................................................................152 84. Kanuni zamannda ve dier dnemlerde Osmanl Devleti'nin resm-i hamr adyla araptan vergi aldn ve hatta bazan meyhane resminin de alndn gryoruz. Acaba iki caiz mi grlmektedir ki, bu eit resimler alnmaktadr? Baz kimselerin Kanuni'ye isnad ettii iki 1 itii iddias doru mudur?.............................................................................................153 85. Kanuni dneminde dzenlenen ingene Sanca Kanunnmesinde "gayr-i meru i yapan ingene kadnlarndan kesim ad altnda vergi alnd" ifade edilmektedir. Bu doru mudur ve slama gre nasl izah olunabilir?....................................................................................154 86. Kanuni Sultn Sleyman'n, olu ehzade Mustafa'y, Hrrem Sultn'n tahrikiyle haksz olarak ldrd ve bunun Osmanl Devleti'nin tarihinde kt bir dnm noktas olduu sylenmektedir. Bu meseleyi zetler misiniz?...................................................................155 SULTANI 90.SMS ma i92. El v 93. S l 94. i, * mi 95 II! I ( 96. S XIII- SUtfi tsnf o. XN-5 xv- san BLNMEYEN OSMANLI 13 87. Piri Reis Neden Katledildi?..............................................................................................157 88. Mimar Sinan'n Ermeni olduu sylenmektedir. Mimar Sinan kimdir?....................................159 89. Dnyann ilk evre Nizmnmesinin Kanuni zamannda hazrland doru mudur?................160 XI- SULTN II. SELM DEVR (DURAKLAMA ARETLER BALIYOR).......161 90. Sar Selim diye de bilinen II. Selim'le alakal ksaca bilgi verir misiniz? Hanmlar ve ocuklar kimlerdir? Zamanndaki devlet bykleri ve devletin ulat snrlar hakknda ksaca aklama yapar msnz?..............................................................................................................161 91. Sar Selim'in hayatnn dier Osmanl Padiahlar gibi istikametli olmad ve bu yzden de Osmanl Devleti'nin duraklama yllarnn bunun zamannda balad iddia edilmektedir. Bu doru mudur?.............................................................................................................. 163 XII- SULTN III. MURD DEVR...............................................................164 92. III. Murd, ahsiyeti, devrindeki olaylar ve nemli devlet ve ilim adamlar hakknda ksaca bilgi verir misiniz?................................................................................................................164

93. Sultn III. Murd'n aile hayat aleyhinde ok eyler duyuyor ve zamannda devleti kadnlarn " :idare ettiini baz eserlerden okuyoruz. Bunlarda hakikat pay var mdr?.............................167 94. III. Murd'n ve olu III. Mehmed'in ma'sum kardelerini ldrmeleri, slm Hukuku asndan izah edilebilir mi?..........................................................................................................169 . 95. III. Murad zamannda Astronom Takyyuddin tarafndan yaplan stanbul Rasadhnesi'nin Osmanl eyhlislm Kd-zde emseddin Ahmed Efendi tarafndan yktrldg doru mudur?169 96. Sokullu Mehmed Paa kimdir? Devirme olduu ve Trk dmanl yapt doru mudur?......171 XIII- SULTN III. MEHMED DEVR............................................................172 97. Sultn III. Mehmed, aile hayat ve zamannda Osmanl Devleti'nin ulat snrlar hakknda ksaca bilgi verebilir misiniz?..........................................................................................172 98. Celli isyanlar hakknda zetle bilgi verebilir misiniz? Sizce bunlarn sebepleri nelerdir?.........174 99. III. Mehmed devrindeki belli bal Celli isyanlarn anlatr msnz?......................................175 100. Kuyucu Murd Paa kimdir? Neden Osmanl tarihinde zulmn kt misli olarak gsterilmektedir?..........................................................................................................176 101. Caalolu (Cigala-zde) Sinan Paa'nn dnme ve hin olduu ve Celli isyanlarna onun sebep olduu eklinde iddialar var. Bunlar doru mudur?...................................................177 XIV- SULTN I. AHMED DEVR..................................................................178 102. I. Ahmed, ailesi ve zamanndaki nemli hadiseler hakknda ksaca bilgi verir misiniz?...........178 XV- SULTN I. MUSTAFA DEVR................................................................180 103. Sultn I. Mustafa'nn zamann ksaca zetler misiniz? Tamamen akl hastas olduu doru mudur?................................................................................................................. .......180 XVI- SULTN II. OSMAN (GEN OSMAN) DEVR.......................................181 104. Hile-i Osmaniye ad verilen Gen Osman olayn ksaca zetler misiniz?.............................181 ' 105. Osmanl Padiahlar neden hacca gitmemilerdir? Gen Osman'n ldrlmesinde hacca gitmek istemesinin rol var mdr?..................................................................................182 XVII- SULTN IV. MURAD DEVR..............................................................184 c 106. Sultn IV. Murd kimdir? Hakknda ok dedikodu yaplan bu Padiahla ilgili biraz ayrntl bilgi verebilir misiniz?...........................................................................................................184 14 BLNMEYEN OSMANLI 8UNI 107. IV. Murad'n ahsiyeti hakknda farkl dedikodular yaylmaktadr. Konuyu zetler misiniz?.....187 108. IV. Murad'n cins sapk olduuna dair iddialar hakknda ne dersiniz?..................................189 109. IV. Murad'n sefh ve ikici olduuna dair iddialar hakknda ne dersiniz?..............................190 110. IV. Murad devri eyhlislmlarna da dil uzatlmaktadr. Acaba ileri srlen iddialar doru . mudur?........................................................................................................................191

111. IV. Murad'n kendi dneminde uma denemeleri yapan Hezarfen Ahmed elebi'yi idam ettirdii sylenmektedir. Acaba doru mudur?..................................................................192 112. Fzenin kifi kabul edilen Lagar veya Lagr Hasan elebi'nin de idam edildii veya eyhlislm Yahya Efendi tarafndan engellendii sylenmektedir. Bu da doru mudur?........192 XVIII- SULTN I. BRAHM DEVR............................................................193 113. Sultn I. brahim, ahsiyeti ve zamanndaki nemli olaylar zetler misiniz?........................193 114. I. brahim'e Deli brahim denmektedir. Gerekten deli midir?............................................195 115. Sultn brahim devrinin tam zevk safa devri olduu ve bunda da Telli Haseki bata olmak zere Saray Kadnlarnn rol olduu sylenmektedir. Bunlar doru mudur?.........................196 XIX- OSMANLI DEVLETNN DURAKLAMAYA BALAMASI VE SULTN IV. MEHMED DEVR..................................................................................197 116. IV. Mehmed, ahsiyeti, ailesi ve dnemindeki mhim olaylar hakknda bilgi verir misiniz?.....197 117. IV. Mehmed'in 7 yanda halife unvan ile bulunan padiahla getirilmesi slm Hukukuna gre caiz midir?............................................................................................................200 ' 118. II. Osman'dan itibaren Osmanl idaresinde kadnlar saltanatnn balad ve bunun ban da Ksem Sultn'n ektii sylenmektedir. Bu iddialarn asl nedir?.........................................201 119. IV. Mehmed'in annesi Turhan Sultn'n devleti tek bana idare ettii sylenmektedir. Bu da doru mudur?..............................................................................................................202 120. 1683 Eyllnde meydana gelen Viyana Bozgununun sebepleri neler olabilir? Merzifonlu Kara Mustafa Paa'nn kabahati var mdr?...............................................................................203 XX- SULTN II. SLEYMAN DEVR............................................................204 121. II. Sleyman'n ahsiyeti, ailesi ve zamannda Osmanl Devleti'nin siyasi ve coraf durumu hakknda ksaca bilgi verir misiniz?..................................................................................204 XXI- SULTN II. AHMED DEVR................................................................205 122. II. Ahmed, ahsiyeti, ailesi ve zamannda Osmanl Devleti'nin maruz kald nemli hadiseler hakknda ksaca bilgi verir misiniz?..................................................................................205 XXII- SULTN II. MUSTAFA DEVR...........................................................206 123. Sultn II. Mustafa, ailesi ve zamannda Osmanl Devleti'nin durumu hakknda zet bilgi verir misiniz?.......................................................................................................................206 XXIII- SULTN III. AHMED DEVR (LALE DEVR).....................................208 124. III. Ahmed, ahsiyeti, aile hayat ve zamanndaki nemli olaylar hakknda ksa bilgiler verebilir misiniz?...........................................................................................................208 s 125. Baltac Mehmed Paa'nn Rus arnn kars Katerina ile gayr-i meru hayat yaayarak Osmanl ordusunu satt ve bylece Prut Zaferi'nin Osmanl Devleti'nin aleyhine gelitii sylenmektedir. Bu olayn asl nedir?...............................................................................210 126. Matbaa neden Osmanl Devleti'ne 1727 ylnda yani Avrupa'dan 272 yl sonra gelebilmitir? Bu durum, Osmanl Devleti'nin teknolojiye kar gelmesi demek deil midir?........................212 127. Lale Devrinde yaplan elenceler nelerdir ve gayr-i meru elenceler var mdr?..................214 !28l*i XXIV- StT/

1 1,1 inak XXV- SULTA 131.1 XXIX-SIS Ki I m-1 TN tDJ^ OSMANU 15 128. Lale devrinde sadece keyif ve elence mi yaplmtr? Fikir ve kltr hayatna ynelik bir ey yaplmam mdr?.........................................................................................................216 129. Patrona Halil isyannn mahiyeti nedir ve neden kmtr? Lale devri ile ilgisi var mdr?........217 XXIV- SULTN I. MAHMUD DEVR.............................................................218 130. I. Mahmd, ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki mhim olaylar hakknda ksaca bilgi verir misiniz?.......................................................................................................................218 XXV- SULTN III. OSMAN DEVR..............................................................220 131. III. Sultn Osman kimdir? Ailesi ve devrindeki nemli olaylar hakknda ksaca bilgi verir misiniz?.......................................................................................................................220 XXVI- OSMANLI DEVLETNN GERLEMEYE BALAMASI; SULTN III. MUSTAFA DEVR.................................................................................220 132. III. Mustafa, ailesi ve dneminde meydana gelen nemli olaylar hakknda ksaca bilgi verebilir misiniz?...........................................................................................................220 XXVII- SULTN I. ABDLHAMD DEVR....................................................222 133. I. Abdlhamid Hn, ailesi ve devrindeki olaylar ksaca zetler misiniz?...............................222 134. Kaynarca Mu'hedesi, neden Osmanl Devleti asndan bu kadar aleyhte yorumlanmaktadr?224 XXVIII- SULTN III. SELM DEVR...........................................................224 135. III. Selim, ailesi ve zamannda meydana gelen olaylar hakknda ksaca bilgi verir misiniz? ....224 136. III. Selim'le Balayan yenilik hareketlerinin esas nedir?...................................................227 137. Osmanl Devleti'nde III. Ahmed devrinden II. Mahmd dneminde imzalanan Sened-i ttifak'a kadar (1703-1808) yaklak yz yl derebeyler ve a'ynlarn hkim olduu ve halka zulm ettikleri sylenmektedir. Bu doru mudur?.......................................................................227 138. Nizm- Cedid ne demektir? III. Selim bu yeni dzenle neyi gaye edinmitir?......................229 139. Kabak syan, bir irtica hareketi midir? III. Selim'in hal' edildii kinci Edirne Vak'asnn asl sebebi nedir?................................................................................................................231 140. Osmanl Devleti'nde ortaya kan ve hl devam eden Vehhb hareketinin asl ve esas nedir? Nasl siyas bir harekete dnmtr?..................................................................234 XXIX- SULTN IV. MUSTAFA DEVR..........................................................236 141. IV. Mustafa, ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki nemli olaylar hakknda zet bilgi verir misiniz?236 XXX- SULTN II. MAHMUD DEVR (YENLEME=TECEDDD VE AVRUPAYI TAKLT DEVR)...................................................................................237 142. II. Mahmd'un ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki mhim olaylar hakknda ksa bilgiler verir misiniz?.......................................................................................................................237 143. II. Mahmd zamannda a'yn ile devlet erkn arasnda imzalanan Sened-i ttifak ne demektir? Anayasa hukuku asndan deeri nedir?...........................................................240

144. II. Mahmd devrinde yaplan kkl deiiklikler (1808-1839) nelerdir? Bakanlar Kurulu sistemi bu dnemde Avrupa'dan nasl adapte edilmitir?....................................................241 145. Fener Patrii Grigorios'un idam edilmesi ve cesedinin Patrikhanenin Orta Kapsna aslmas olaynn asl nedir?........................................................................................................243 146. Yenieri ocann lavedilmesi olayna neden Vak'a-i Hayriye denmitir?.............................244 16 BLNMEYEN OSMANLI BLNMEYEN OSMANLI XXXI- TANZMT-I HAYRYE VE SULTN I. ABDLMECD DEVR..............245 147. I. Abdlmecid'in ahsiyeti, aile efrad ve zamanndaki mhim olaylar hakknda ksaca bilgi verir misiniz?................................................................................................................245 148. Tanzimat devri ne demektir? Tanzimat'tan sonra yaplan idar deiiklikler (1839-1920) nelerdir?......................................................................................................................248 149. Tanzimat sonras tara tekilatndaki deiiklikler ksaca nasl gelimitir?...........................249 150. 1839 tarihli Tanzimat Fermannn mahiyeti nedir? Osmanl Devleti'nde hak ve hrriyetler hareketi ilk defa bu fermanla m balamtr?....................................................................250 151. 1856 (1272) tarihli Islhat Fermannn getirdii yenilikler nelerdir? Neden hem Mslmanlar ve hem de gayr-i mslimler bu fermandan memnun olmamlardr?....................................253 152. Mustafa Reid Paa kimdir? Sadece Tanzimat m yoksa mason bir din dman mdr?........256 XXXII- SULTN I. ABDLAZZ DEVR.......................................................257 153. Sultn Abdlaziz'in ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki nemli hadiseler hakknda ksaca bilgi verir misiniz?................................................................................................................257 154. Sultn Abdlaziz intihar m etmitir yoksa ehid mi edilmitir?...........................................259 155. Mithat Paa hakknda eitli dedikodular bulunmaktadr? Mason olduu ve ngilizlerin adam olarak alt bu iddialar arasndadr. Bunlarn asl esas var mdr?....................................261 XXXIII- SULTN V. MURAD DEVR............................................................262 156. V. Murad, ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki olaylar hakknda ksaca bilgi verebilir misiniz?......262 157. Gen Osmanllar Osmanl Cemiyeti'ni kimler ve hangi gayelerle kurmulardr? Namk Kemal ve Ziya Paa bu dernee neden girmilerdir?....................................................................263 XXXIV- KANUN-I ESAS, I. MERTYETN LANI VE SULTN II. ABDLHAMD DEVR..........................................................................265 158. Sultn Abdlhamid'in ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki mhim olaylar hakknda ksaca bilgi verir misiniz?................................................................................................................265 159. Sultn Abdlhamid'e neden Kzl Sultn denmektedir? Bu irkin lakab Abdlhamid iin kullanan kimdir?...........................................................................................................269 160. 1293/1876 Tarihli Kanun- Ess'yi Hazrlayan Sebepler nelerdir? slm Hukukuna gre byle bir Anayasay ilan etmek meru mudur?..........................................................................270 161. 93 Harbi nedir ve sebep olanlar kimlerdir? Berlin Muahedesi bu sebeple mi imzalanmtr?.... 273 162. 1877 Martnda alabilen Meclis-i Meb'sn neden ubat 1878'de kapatld? II. Abdlhamid demokrasi dman myd?.............................................................................................274

' 163. II. Abdlhamid devrinin "Devr-i stibdd" olduu sylenmektedir. Bu iddia doru mudur ve gerekten II. Abdlhamid'in ahs idare devrinin temel zellikleri nelerdir? zellikle ittihd- slm siysetinin bu idarede rol var mdr?.....................................................................275 164. II. Abdlhamid'in muhalifleri tarafndan kullanlan Yldz Mahkemesi olaynn asl ve kararlar hakknda hukuku olarak neler diyebilirsiniz?....................................................................277 5 165. kinci Abdlhamid neden Hamidiye Alaylarn kurmutur?..................................................278 166. Ermenilerin Sultn Abdlhamid'i ldrmek zere planladklar Bomba Olaynn asl ve esas nedir?..........................................................................................................................278 167. II. Abdlhamid, Filistin'de bir Yahudi Devleti'nin kurulmamas iin ne gibi tedbirler almtr? srail Devleti'ni kendi zamannda engelledii doru mudur?................................................279 168. ttihd ve Terakki ad verilen siys cemiyet nasl teekkl etti ve nasl iktidara geldi? Bunlarn fikr yaplar nedir?........................................................................................................281 169. ttihd ve Terakki mensuplarnn hepsini, bu anlattnz erevede kabul etmek doru olur mu?............................................................................................................................284 170. Bir asra yakndr irtica olay denilerek hep dindar insanlarn zerine yklan 31 Mart Hadisesi'nin i yz nedir? Ne deildir?............................................................................285 171. Bedizzaman Sald hatta hal' fetvasn Abdlhamid'in hal' fet XXXVOSMANLI MERTYETN (TTHD VE TER 172. Sultn V. Mehmed Ki neler syleyebilirsiniz?, 173. Osmanl Devleti'ni 1.1 midirler?..................... 174. 1915 tarihli Ermeni Ti Ermenilerin ve Batl baz 175. Her ikisi de M*:------sebep olan olayla 176. erif Hseyin I' neden dillere dest 177. Suriyelilerin Franszlara liye Divan- Harbi XXXVI- SULTN VI. MEH 178. Sultn Vahdddin'nj 179. Sultn Vahidddln I Samsun'a kmtr?, XXXVII- OSMANLI | DEVR., 180. Halife Abdulmeddj bilgiler verir mis 181. Osmanl Hl u 182. Osmanl Kapitlasyonlara 183. Osmanl Devi 184. Osmanl 1 sebeple de dj ( kimler ma GSMA/Uf I-OSMANLI W 185. Klelik W fl 186. Klelik Ufl koy 187. I 186. nelen(W, BLNMEYEN OSMANLI 17 171. Bedizzaman Said Nursi gibi slm limlerinin de Sultn Abdlhamid'e muhalif olduu ve hatta hal' fetvasn hazrladklar iddia edilmektedir. Bu konuda neler syleyebilirsiniz? Abdlhamid'in hal' fetvasn kim vermitir?.......................................................................287 XXXVOSMANLI DEVLET'NN YIKILMAYA BALAMASI, II. MERTYET'N LANI VE SULTN V. MEHMED RED DEVR (TTHAD VE TERAKK KTDARLARI)................................................289

172. Sultn V. Mehmed Red Hn'n ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki mhim olaylar hakknda neler syleyebilirsiniz?...................................................................................................289 173. Osmanl Devleti'ni I. Cihan Harbine sokan Enver-Tal'at ve Cemal Paa ls vatan hini midirler?......................................................................................................................292 174. 1915 tarihli Ermeni Tehcir'ini Ermeni soykrm olarak grmek mmkn mdr? Bu konuda Ermenilerin ve Batl baz yazarlarn iddialarna nasl cevap verebiliriz?.................................294 175. Her ikisi de Mslman olan Araplarla Trkler arasnda karlkl nefret tohumlarnn atlmasna sebep olan olaylar nelerdir?............................................................................................296 176. erif Hseyin Paa'nn kard Arab htilli nedir? Fahreddin Paa'nn Medine Mdafaas neden dillere destan olmutur?.......................................................................................296 177. Suriyelilerin Franszlar tarafndan kandrlmasn ve Cemal Paa'nn hatal karar ile kurulan liye Divan- Harb Meselesinin Araplarla Trklerin arasn amasn ksaca izah eder misiniz? .297 XXXVI- SULTN VI. MEHMED VAHDDDN DEVR...................................299 178. Sultn Vahdddin'in ahsiyeti, ailesi ve zamanndaki mhim olaylar zetler misiniz?...........299 179. Sultn Vahidddin vatan hini midir? Mustafa Kemal kendi bana m 19 Mays 1919'da Samsun'a kmtr?......................................................................................................300 XXXVII- OSMANLI DEVLET'NN YIKILMASI VE SULTN II. ABDLMECD DEVR.................................................................................................303 180. Halife Abdlmecid Efendi'nin ahsiyeti, ocuklar ve zamanndaki mhim olaylar hakknda ksa bilgiler verir misiniz? Osmanoullarnn Trkiye dna ihrac nasl olmutur?.........................303 181. Osmanl Hanedan, daha sonra ne zaman anayurtlarna dnme imknlarn elde etmilerdir ve u anda yaayan Osmanl ehzadeleri var mdr?..............................................................304 182. Osmanl Devleti'nin ykan sebeplerden birinin de kapitlasyonlar olduu sylenmektedir. Kapitlasyonlar ne demektir ve slama uygun mudur?.......................................................305 183. Osmanl Devleti'nin duraklama, gerileme ve ykl sebeplerini ksaca zetler misiniz?...........306 184. Osmanl Devleti'nin ykln hazrlayan ttihada kadronun ounlukla mason olduklar ve bu sebeple de d glerin kuklas haline geldikleri sylenmektedir. Bu iddia doru mudur ve kimler masondur?.........................................................................................................310 KNC BLM OSMANLI DEVLFITNDE SOSYAL HAYAT VE HAREM I- OSMANLI HUKUKUNDA KLELK VE CARYELK....................................312 185. Klelik ve cariyelik kavramlarn aklar msnz?..............................................................312 186. Klelik ve cariyelii ilk defa slm Hukuku mu vaz' etmi ve daha nce yokken yeni mi ortaya koymutur?.................................................................................................. ................313 187. slmiyet neden klelii birden bire ortadan kaldrmad?...................................................314 ,, 188. slmiyet Klelikle ilgili yeni olarak ne getirmitir? Dier sistemlerden farkl olan ynleri nelerdir?......................................................................................................................314 B&&5 18 LNMEYEN OSMANLI 189. slm Hukukunda cariyelerin hukuk statleri nelerdir? Efendiler cariyeleri ile kar koca hayat

yaayabilirler mi? Bunun kayna nedir?..........................................................................315 :i 190. Hizmeti Statsndeki Cariyeler ne demektir? Bunlarla kar-koca ilikisi mmkn deil midir?316 191. Hizmeti statsndeki cariyeler, kiminle kar-koca hayat ya'rlar?...................................317 II-OSMANLI'DA HAREM...........................................................................319 192. Harem ne demektir?....................................................................................................319 : 193. Batl bir ksm yazarlarn Harem'le ilgili kitaplar hakknda neler sylenebilir? Bunlar gerekleri ".'-'. yanstyor mu?..............................................................................................................320 194. Harem'e aitmi gibi gsterilen plak resimlerin Osmanl kadnlarna ait olduu doru mudur? Yoksa bunlar da Batl ressamlarn hayal rnleri midir?....................................................321 195. Saray'daki criyeler'in hepsi Padiahlarn hanmlar myd? Yoksa grevleri nelerdi?..............322 196. Harem'deki cariyeler evlenebilirler miydi?.......................................................................323 197. Osmanl Padiahlarnn eleri saylan cariyelerden kadnefendiler kimlerdir?.........................324 198. Osmanl Padiahlarnn kar-koca hayat yaadklar cariyelerden ikballer kimlerdir?..............325 199. Gzdeler, peykler ve has odalklar ne demektir?..............................................................326 200. Harem'deki kadnlardan Padiahlara veya Devlet Adamlarna; Padiah ve devlet adamlarndan da Harem'deki baz kadnlara veya sultnlara ak mektuplar yazld syleniyor. Doru mu?. 327 201. Padiahlarn Harem'in bahesinde bulunan havuzlarda cariyeleri rlplak soyduu ve bunlara st banyosu yaptrarak bununla elendii iddia edilmektedir? Bunun hakknda ne C dersiniz?......................................................................................................................329 202. Efendilerin cariyelerin avret yerlerini grmeleri caiz midir? Caiz olduunu iddia edenler, havuz safalarn da buna balamaktadrlar. Durumu fkh kitaplar asndan izah eder misiniz?........329 203. Harem'de ve Topkap Saray 'nn sofralarnda altn ve gm kaplarn kullanldn duyuyoruz. Halbuki altn ve gm kap-kacak kullanmak dinen yasaktr. Bunu nasl izah ediyorsunuz?................................................................................................................331 204. Hadmlk dinen caiz midir? Osmanl Padiahlar zorla insanlar hadm ettirmi midir? Hadmlar, Osmanl haremindeki kadnlarla ili dl mydlar?.............................................................331 205. Osmanl Haremindeki erkek personeli ksaca anlatr msnz ve grevlerini aklar msnz? .... 334 III. OSMANLI'DA MZK VE ELENCE.......................................................335 -.:. 206. Osmanl Devleti'nde musiki ziyafetlerinin yapldn biliyoruz. Halbuki slm'da musikinin hkm buna mani deil midir?........................................................................................335 207. Hnkr Sofas denilen Harem'in salonunda gayr-i meru elencelerin yapld sylenmekte ve irkin iftiralar yaplmaktadr? Bunlar doru mudur?.......................................................336 208. Osmanl Devleti'nde eitli oyunlara ve elencelere msaade edilmi midir?........................338 209. Harem'de tam bir elence ve oyun havasnn hkim olduu ve her eit elencenin meru'-gayr-i meru denmeden yapld iddia edilmektedir. Bu doru mudur?................................338

210. Harem'de hayat nasl yryordu? Osmanl Padiahlarnn aileleri ile dzenledikleri halvet denilen elenceleri nasl aklayabilirsiniz?........................................................................339 211. Osmanl dneminde baz geziler dzenlendii ve Kathane safalarnn yaand bilinmektedir. Bunlar hakknda neler diyebilirsiniz?............................................................340 212. "Osmanlnn Muzrlan" diyebileceimiz baz kitaplar olduu iddia edilmektedir. Gerekten Endernlu Fzl'n eserleri, yani Defter-i Ak', Hbn-nme'si; Ts'nin Behnme'si hakknda neler diyeceksiniz?........................................................................................................341 IV- OSMANLI DEVLETNDE RE'Y VE SOSYAL SINIFLAR.........................343 213. Osmanl Devleti'nde Batl anlamda sosyal tabakalamadan ve sosyal snflardan sz edilebilir mi?.............................................................................................................................343 214. Osmanl ynetim anlaynda soy asaleti'nin bir nemi var myd? Kiinin ehliyeti ne derece nem arz ediyordu?......................................................................................................346 215. Osmanl Devleti'nde vatandalara sr nazaryla bakld iin mi re'y tabiri kullanlmtr?.348 BLNMEYEN OSMAN 216. Osmanl 1 bll9i verir r 217. Ov Ahi 218. Osmanl r> W OSMAltHfif? I- OSMANLI HK. 219 . Osm-220 . Batl 221 . Osm islim diye bilinen c unvanyla anl. devam rn ve ; re's'l-fityJn, B)* rafno; ,,- , baziisyae lirgin ' Iriii ku bunlarn ne.1

reis tayir ftik kurmu ve; esnaf . olup, gayret mtr", yeletopla kank_ nizmlanra Ksa; tutun nma sat Ftu tek, C)Mc, hanmlar ks fil iLj L' larii., BLNMEYEN OSMANLI 35 Bekta Velilere de dayanm ve onlardan manev imdd taleb eylemitir. Ve nihayet Hristiyan leminin korkulu ryas Sultn Yldrm Byezid Nibolu Zaferini kazanrken, Ali Paalar ve Timurta Paalar kadar, eyh Hmid bin Musa Kayser'ler, Emir Sultn denen eyh emseddin Muhammed Buhr'ler, eyh Abdurrahman- Erzincn'ler, Tapduk Emre'ler, Yunus Emre'ler, eyh Kutbuddin znik'ler, Hac Bayram Veli'ler ve Molla emseddin Fenar'lerden manevi yardmlar almtr. te kpaa-zde, bu maneviyt erenlerinden Anadolu'da bulunan byk ve mstakil tekiltlar tarznda bahsetmektedir ki, bunlar srasyla unlardr: A) Gziyn- Rum = Gzler ve Alpler: Daha evvel Trk toplumlarnda Alpler diye bilinen bu mana ve madde kahramanlar, Trkler Mslman oldukdan sonra Gazi unvanyla anlr olmulardr. Anadolu Seluklularnn yer yer Alp unvann kullanmaya devam ettikleri anlalmaktadr. Bunlarla kastedilen, vatan, millet ve din uruna canlarn ve mallarn feda eden erler, ordu ve ehirlerdeki belli snf kahramanlardr. Bunlara re's'l-fityn, ayyrlarn ba veya siphslr- gziyn da denmektedir. B) hiyn- Rum: Anadolu Ahileri: Ah tekilt, ftvvet tekiltnn Trkler tarafndan gelitirilen ve zellikle Anadolu'da yaylm bulunan bir eklidir. Mool istilas ve baz i isyanlar sebebiyle Mslman Trklerin birlii bozulmu ve halk nemli lde tedirgin olmutu. te byle bir buhran dneminde halk birbirine sevdiren ve yeniden birlii kuran manev liderler ortaya kmtr. Mevlna, Yunus Emre ve Ah Evran da bunlarn ileri gelenleridir. Ahi Evran esnafn birlik ve beraberliini, zaviye ve tekkeleri birer meslek kurulular haline getirerek bu grevi ifa etmitir. Mslman Trkler, genellikle bekr genlerden san'at ve meslek sahibi olanlarn bir araya gelerek kendilerine reis tayin ettikleri ahsa ahi adn vermiler ve bu cemiyete de eskiden olduu gibi ftvvet demilerdir. u anda Krehir'de medfn olan Ahi Evran (1306 ylna kadar hayatta olduu sanlmaktadr), ahlakla san'atn ahenkli bir birleimi olan ahi tekiltn kurmu ve o denli itibarl bir hale getirmitir ki, bu durum yz yllar sresince btn esnaf ve san'atkrlara yn vermitir. Osman Gz, klcn ahi usulne gre kuanm ve Orhan Gz ise ahiliin nemli bir savunucusu olmutur. Ksaca "ahilik mill bir birlik olup, gayretleri neticesinde Osmanl Devleti gibi byk bir devlet ortaya kmtr". Ftvetnmelerden rendiimize gre, bunlarn da toplant yerleri tekke ve zaviyelerdir. 740 maddeyi bulan ftvvet nizmnmeleri vardr. Zaviyeler bir merkezde toplanmtr. Her meslek erbabnn bir ahi baba denen reisi mevcuttur. Bu reisin bakanlnda btn yeler, alma esaslarn, giyimlerini ve hareket tarzlarn tekiltn nizmlarna uydurmak mecburiyetindedirler. Reislerine eyh veya ihtiyar da derler. Ksaca Asya'dan gelen san'atkr ve tccar Trkler'in, n Asya'daki yerliler karsnda tutunabilmeleri ve beraber yaayabilmeleri, ancak aralarnda bir tekilt kurarak dayanma salamalaryla mmknd. te bu zaruret, din ahlk kaideleri

Ftvvetnmelerde zaten mevcut olan bir esnaf ve san'atkrlar kaynama ve kontrol tekiltnn yani ahiliin kurulmas sonucunu dourdu. C) Bcyn- Rum: Bu tabir ile uc beyliklerindeki Trkmen kabilelerinin cengver hanmlar kasdedilebilecei gibi, hanmlara ait tekke mensuplar da kasdedilmi olabilir. D) Abdaln- Rum: Bunlara biz Horasan Erenleri de diyoruz. Osmanl kaynaklarnda zikredilen abdal ve baba lakabn tayan ve ilk Osmanl sultanlaryla beraber 36 BLNMEYEN OSMANLI BLNMEYEN OSMANLI harblere katlan tahta kll ve cezbeli derviler bu gruba girdii gibi, cevabn banda zikredilen maneviyt erenleri de bu gruba girmektedir. Bu tabiri, Bektai Babalar veya Alev Dedeleri diye aklamak, Osmanl tarihini bilmemek olur. Zira, mesela akk'da, Osmanl Devleti'nin kurulu safhasnda, kimlerin etkili olduklar, bunlarn slmi eserleri ve ahsiyetleri hakknda ayrntl bilgiler bulunmaktadr. Ksaca bu drt tekilt Osmanl Devleti'nin ksa zamanda kurulmasnda ve maddi-manev alardan fethedilen topraklarn ihya olunmasnda ok etkili rol oynamlardr6. 7. Osman Bey hakknda zet bilgi verir misiniz? Ka hanm, ka ocuu vard ve zamannda mevcut olan byk limler kimlerdi? Osmanl topraklar onun zamannda ne kadar byd? Osman Bey, Osmanl Devleti'ni ve Osmanoullarn kuran ve adn devletine ve soyuna vermi bulunan ilk Osmanl Sultndr. Kendisine Kara Osman, Fahruddin ve Mu'nddin de denmitir. Osman Gz, hayatnn sonuna kadar emr yani bey olarak anlmtr; vefatndan sonra Hn ve Sultn denmitir. nk hayatnn sonlarna doru uc beyi olmutur. Osman Bey, 1258 tarihinde Sd'de veya Osmanck'da dnyaya geldi. Babas Erturul Gz ve annesi Halme Htun'dur. 24 yandayken babasnn yerine geti. Osman Gz, nce Kastamonu'daki obanoullarna, sonra da Ktahya'daki Germiyanoullarna bal idi. Onlar da Seluklu Sultnna balydlar. lk evlilii, 1280 civarnda, Sultn Orhan'n annesi ve Seluklu vezirlerinden mer Abdlaziz Beyin kz olan Ml Htn iledir. 1289 ylna doru eyh Edebali'nin kz Rab'a Bl Htn ile evlenince, nfuzu ve kudreti artt. Bu hanmndan da ehzade Al'addin dnyaya geldi. 1281 ylnda babasnn yerine airet beyi olan Osman Bey, bir gre gre, Seluklu Sultn II. Gyseddin Mes'd'un 1284'de Sd ve evresinin kendisine tahsis edildiine dair olan ferman ve yannda hediye ettii ak sancak, tu ve mehterhane ile uc beyi olmutur. 1288 veya 1291 tarihinde Karacahisr' fethetmesi ve Dursun Fakih'e kendi adna hutbe okutmas, Osman Bey'in yar istikllini kazanmas demektir. Osman Gzi'nin Bizans snr ehirlerini birer birer fethetmesi zerine tela den Bizansllar onu ortadan kaldrmak iin bir dn vesilesiyle bir baskn hazrlarlar. Baskna basknla cevap veren Osman Bey, 1299 ylnda Yarhisr ve Bilecik'i fethetti ve beylik merkezini Bilecik'e nakletti ve fitneye sebep olan Yarhisr Tekfurunun kz Nilfer'i (Holofura'y) olu Orhan ile evlendirdi. Bu tarih, daha nce aklanan sebeplerle Osmanl Devleti'nin kurulu yl kabul edildi. 27 Ocak 1300'de Seluklu Sultn III. A-l'addin Keykubad'n saltanat almeti olan tabi, alem ve tuu Osman Beye bir ferman 6 Kprl, Osmanl Devleti'nin Kuruluu, sh. 83-102; kpaa-zde, Tarih, sh. 204-206; Mehmed Ali evki, "Osmanl mparatorluu'nun Kuruluu Bahsi", sh. 3051; Ergin, Mecelle-I Umr-i Belediye, 1/537-551; Ahmed Tevhid, "Ankara'da Ahiler Hkmeti", sh. 1200-1204; aatay, Neet, Bir Trk Kurumu Olan Ahilik, Ankara 1974, sh. 56-90; Wittek, Paul, The Rise of the Ottoman Empire, London 1938; Bayram, Mikail, "Anadolu Seluklular Devrinde Anadolu Baclar (Baciyan- Rum) rgtnn Kurucusu Fatma Bac Kimdir? ", Belleten c. XLV-2, say 180(1981), sh. 457-472; Taeschner, Franz, "slmda Ftvvet Tekiltnn Douu Meselesi ve Tarih Ana izgileri", ev. Semahat Yksel, Belleten, c. XXVII, say 142(1972), sh. 203-236; aatay, Neet, "Anadolu Trklerinin Ekonomik Yaamlar zerine Gzlemler (Bu alanda ahiliin etkileri)", Belleten, c. LII, say 203(1988), sh. 485-500. Bu dnemdeki maneviyt erenleri iin bkz. Sleymaniye Ktp. Esad Efendi, nr. 2362, vrk.86/b-91/b. ,.. ile gndermesi ile artk yakn bir yerde Yeniehi bu fetihlerde kendisine '

hir'i; olu Orhan Bey'e ve Turgut Alp'e negl' ylnda lhanl Hkmda Osmanl Devleti tamamen Bey'in Mslman olmas/ ylndan itibaren evrede / Bey'e devretti. 1324 yl eden Osman Bey, vasiyeti 2.5 yl sonra 1326 ylnda Babasndan 4800 km Bey'in Orhan ve Al'addin c Bey, Hamd Bey, Pazarl Be] zamannda Osmanoullarn Akyaz ve Hendek, Ktahy ilelerini kapsyordu, Osman Bey zamannda^ yarar vardr: limlerden en I bin Eb Kasm Karahis'-'-Paa, eyh Ulvn elet 8. Osmanl Devleti1 Dndar' ldrme klar msnz? Evvela bu olayn, bul edilmeyen bir gri geldiinde, Amca Dn. Ayrca Dimitri Kanter vefat ettiini belirtme Kemal gibi olay nakle rviler eder ki...' # ayet ok zayf i halinde, t; Osman Bey ( tesirler gster dan ve nihayet bft-ll ' bn-l Kemal, Tev l, Knh'l-Ahbr, d 24; Mehmed Zeki,' Tarihi, c. 1, sh. 1 "Osman I", A; E "4 BLNMEYEN OSMANLI 37 ile gndermesi ile artk Osman Bey mstakil bir uc beyi olmutu. 1301 ylnda Bursa'ya yakn bir yerde Yeniehir'i kurdu ve saltanat merkezini buraya nakletti. Bu arada btn bu fetihlerde kendisine yardm edenleri de unutmad ve kardei Gndz Bey'e Eskiehir'i; olu Orhan Bey'e Sultnn'n; Hasan Alp'a Yarhisr'; eyh Edebal'ya Bilecik'i ve Turgut Alp'e negl' verdi ve Edebal'nn torunu Al'addin'i yannda gtrd. 1308 ylnda lhanl Hkmdar Ahmed Gazan tarafndan Seluklu Devletine son verilince Osmanl Devleti tamamen mstakil hale geldi. 1313'de Harmankaya Hkimi Kse Mihal Bey'in Mslman olmasyla Mekece, Akhisar ve Glpazar Osmanlnn eline geti. 1320 ylndan itibaren evrede fazla grnmeyen Osman Bey, 1324 ylnda beylii olu Orhan Bey'e devretti. 1324 yl ubat aynda Bursa'nn fethini grmeden 67 yanda vefat eden Osman Bey, vasiyeti zerine, geici olarak gml bulunduu Sd'den alnarak 2.5 yl sonra 1326 ylnda Bursa'daki Gm Knbed'e defn olunmutur. Babasndan 4800 km2 olarak ald topraklar 16.000 km2'ye karan Osman Bey'in Orhan ve Al'addin dndaki ocuklar unlardr: Fatma Htn, Savc Bey, Melik Bey, Hamd Bey, Pazarl Bey ve oban Bey. Bugnk mlk taksimata gre, Osman Bey zamannda Osmanoullarnn lkesi, Bilecik, Eskiehir merkez, Sakarya'ya bal Geyve, Akyaz ve Hendek, Ktahya-Domani ve Bursa ilinin Mudanya, Yeniehir ve negl ilelerini kapsyordu. Osman Bey zamanndaki byk limler ve eyhlerden bazlarn da hatrlatmakta yarar vardr: limlerden en nemlileri Mevln eyh Edebal, Dursun Fakh ve Hattb bin Eb Kasm Karahisr'dir. Maneviyt reislerinden ise, eyh Muhlis Baba, eyh k Paa, eyh Ulvn elebi, eyh Hasan elebi ve Baba lyas mutlaka zikredilmelidir7. 8. Osmanl Devleti'nde ilk karde katli olaynn Osman Bey'in amcas Dndar' ldrmesiyle balad sylenmektedir. zellikle bu olay a-klar msnz? Evvela bu olayn, Osmanl tarihileri tarafndan meydana geldii dahi ittifakla kabul, edilmeyen bir gr olduunu ifade etmek istiyoruz. Zira idam hadisesi meydana geldiinde, Amca Dndar Bey, 100 yana yaklamak zereydi diyen tarihiler vardr. Ayrca Dimitri Kantemir gibi baz tarihiler, Amca Dndar Bey'in Sd'e gelmeden vefat ettiini belirtmektedirler. Demek ki, byle bir olayn vukuu dahi phelidir. bn-i Kemal gibi olay nakleden tarihiler, bu olaya olmu gibi bakmamlar ve sadece 'baz rviler eder ki...' diyerek bir dedikoduya dikkat ekmilerdir.

ayet ok zayf bir ihtimal ile de olsa, bu olayn meydana geldiini kabul etmemiz halinde, tarihilerin nakline gre bu zayf rivayet yledir: Osman Bey devrinde, amcas Dndar Bey, aralarndaki saltanat kavgasnn menf tesirler gstermesinden, Dndar Bey'in Osman Bey aleyhinde faaliyetlerde bulunmasndan ve nihayet bni Kemal'in zayf bir rivayeti naklederken verdii bilgilere gre, Bile7 bn-i Kemal, Tevrih-i l-i Osman, I. Defter, sh. 70 vd.; 196-201; Ltfi Paa, Tevrh-i l-i Osman, sh. 17 vd.; l, Knh'l-Ahbr, Ahmed Uur neri, sh. 41-67; Mecd Mehmed Efendi, Hadik'u-akk, stanbul 1989, sh. 20-24; Mehmed Zeki, "Kse Mlhal ve Mihal Gz ayn adam mdr", TTEM, nr. 11(88), sh. 327-335; Uzunarl, Osmanl Tarihi, c. 1, sh. 102-116; ztuna, Devletler ve Hanedanlar I-V, Ankara 1996, c. II, 101-102; Gkbilgin, M. Tayyib, "Osman I", A; Elizabeth A. Zachariadou, Osmanl Beylii, 1300-1389, stanbul 1997. 38 BLNMEYEN OSMANLI BLNMEYEN OSMANLI cik tekfurunun yakalanmasna fiilen engel olduundan dolay, bi add edilerek idam edilmitir. Burada had suu sz konusudur. Zira devlete isyan mevzubahistir. 1289 veya 1302 ylnda meydana geldii baz tarihiler tarafndan zayf bir rivayet olarak nakledilen bu olayda, Dndar Bey'in Bilecik ve Yarhisar Tekfurlarnn, Osman Beyi ldrmek zere tertip ettikleri plandan ve hileden haberdar olduu ve Osman Bey'in kar planla olay bastrdkdan sonra amcasn ldrd nakl olunmaktadr. Dzmece Mustafa olay sebebiyle bir Yunan tarihisinin kaleme ald u satrlar, Osmanl Hnednndaki erkek evltlarn ne kadar merhametsiz bir ekilde, Bizans ve benzeri dmanlar tarafndan Osmanl Devleti'ne kar kullanldklarn aka gstermektedir: "Akll Romallarn, giritikleri bu ileri daha evvel Timur'un Byezid'le harb ettii, onu yakalad ve ordusunu imha ederek onu malup ettii zaman yapmalar zarureti vard. imdi deil; zira Trkler toparlandlar. Orada o kadar akll ve cesur Roma mparatorlar gelip getiler ki, ne diyeyim?". Yani Yunanl tarihi, neden Roma mparatorlarnn Dzmece Mustafa olay gibi dier Osmanl ocuklarn da Osmanl Devleti'nin aleyhine kullanamadlar diyerek, gemi mparatorlar adna bir nevi hayflanmaktadr. Konunun asl ayrntl izahn ise, Ftih devri sorular iinde bulunan Karde Katli ile alakal sorularn cevabnda yapacaz. Netice olarak, Dndar Bey olaynn meydana gelmedii kanaatindeyiz. ayet gelmi olsa dahi, eer anlatlan olaylar doru ise, zaten had cezas olarak idam cezasnn verildiini sylemek mmkndr8. 9. Osmanl Devleti'nin manev kurucularndan olan ve kzn Osman Bey ile evlendiren eyh Edebal kimdir? Kaynaklarda Ede eyh diye de geen bu maneviyt eri, Karaman'da dnyaya gelmitir. Asl adnn mdddin Mustafa bin brahim bin nac el-Krehr olduu baz kaynaklarda yer almaktadr. Hanefi hukukusu Necmeddin Ez-Zhid'den fkh ilmini renen Edebal, sonradan am'a giderek oradaki limlerden slm ilimler dersini tamamlad. am'dan dndkten sonra kendisini tasavvufa veren eyh Edebal, Bilecik'te bir zaviye kurdu ve halk irada balad. te bu srada limleri ve maneviyt erlerini ok seven Osman Bey ile tant ve o-na din ve idar konularda danmanlk yapt. Bir seferinde Osman Bey, eyh Edebal'nn zaviyesinde misafir kaldnda, herkesin dilden dile naklettii ve baz tarihilerin de Erturul Gz'ye isnad ettii mehur ryasn grmtr. Bu ryaya gre, eyhin koynundan kan bir ay Osman Gz'nin koynuna girer; ayn anda gbeinde bir aa biter ve glgesi btn dnyaya yaylr; aacn altndan dalar ykselir ve dalardan da rmaklar akmaya balar. Bu ryasn eyh Edebal'ya anlatan Osman Gz'ye eyh'in cevab aynen yledir: "Hak Te'l sana ve nesline padiahlk verecek. Mbarek olsun. Kzm da senin hellin olacak". Daha nce belirttiimiz gibi, baz kaynaklara gre, eyh Edebal'nn Osman Gz ile evlendirdii kznn a rendiimize gre, ey Sultn Orhan'n annesi, kz Bl Htun'un olu is eyh Edebal, Vefa) reislerindendir. Vefilik is ile hi bir ilgisi yoktur. B (tr. Osmanl Devleti'nin Fakih, eyh'in taleb nefi hukukularn: imm yani l'l-c! verme esasn, H; siyseten kati fesad karanlar, ; bulunanlar iin de aynnn. Delilsiz ve..... karar ve yarg;... de Osmanl kanunntr bn-i Abldif' maktadr: "Soruldu: Fewt{ fitne uyandran, hlasa eliyle ve dMjA| ile vazgemeyen bir* Cevap: tasdik ediyorsa, k te bu vt| teker teker yledir: "Nizm- n lemedikleri vaki hakknn tatbMlj da art o [emdir Bir i lem in, OD "NIzriH kati ve l yola girm*.| lmlarnnft BLNMEYEN OSMANLI 63 talar Srlan unun isen ia lc olmutur. Bu suiistimal, elbette ki ktdr ve yapanlar da manen mes'uldrler. Ftih'in Kanunnmesindeki hkm ise, fkh kitaplarndaki ifadelere uygundur. zlerek ifade edeyim ki, konuyla alakal fkh malumat, Dede Efendi'nin Siysetname'snden naklettiimizden, baz safdillerin, bu grn Dede Efendi'ye ait olduu ve onun da byle bir fetvaya yetkili olmad, olsa bile onun fetvasnn ne deer ifade edecei eklindeki yorumlarna ahit olduk ve zldk. Halbuki Dede Efendi, o meselede sadece fukahann grlerini nakletmektedir. Bu sebeple konuyu biraz daha derinlemesine tahkik etmek ve uygulama rneklerinden bazlarn takdim etmek istiyoruz.

nce Hanefi fkhlarnn son zamandaki en mehurlarndan olan bn-i Abidin'in izahlarn zetleyerek zikredelim. "Ta'zir Yoluyla Kati" bal altnda baknz ne gzel bir zetleme yapyor: "Ta'zir, kati ile de olabilir. bn-i Teymiyye'nin Es-Srim'l-Mesll adl eserinde grdm ki, diyor: Hanefi hukukularna gre, livta, let-i criha dnda adam ldrme ve benzeri sular tekerrr ettiinde, imm yani l'l-emr suluyu katledebilir. mme maslahat gerektirdii takdirde, ta'zir yoluyla idam cezas verme esasn, Hz. Peygamber ve ashabnn tatbikatna hamleden Hanef hukukular, bu uygulamaya siyseten kati demektedirler... Soyguncular, yol kesenler, dkkn soyanlar, cemiyetin nizmn bozarak fesad karanlar, zlimler ve fesad karanlara yardmc olanlar, ksaca idam edilmesinde mme maslahat bulunanlar iin de ayn hkmler geerlidir". Delilsiz ve mesnedsiz baz iddialarn aksine, btn bu cezalar, ancak mahkeme karar ve yarglamadan sonra mmkn olduunu da, hem btn fkh kitaplar ve hem de Osmanl kanunnameleri kaydetmektedirler. ., s bn-i Abidin'in u fetvas da bu meseleyi gayet ak bir ekilde vuzuha kavuturmaktadr: "Soruldu: Fesad karan, jurnalcilik yapan, yeryznde fesad iin kouturan, insanlar arasnda er ve fitne uyandran, btl yollarla insanlarn mallarn zabtetmeye gayret eden insanlarn canlarna kyan ve hlasa eliyle ve diliyle Mslmanlar her zaman rahatsz edip de bu huyundan da idam dnda hi bir ceza ile vazgemeyen bir adamn hkm nedir? Cevap: Byle olduu kesin ise ve yalan sylemeleri mmkn olmayacak kadar ok Mslman da bunu tasdik ediyorsa, katledilir ve errini Allah'n kullarndan def ettii iin vesile olana sevap ve mkfat verilir". te bu ve benzeri fkh kitaplarndaki er' hkmleri nakleden ve kaynaklarn da teker teker gsteren Dede Efendi'nin Siysetnme tercmesinden baz paralar yledir: "Nizm- memleketin bozulmasna sebep olan, fitne ve fesada tevik edenler, bu en' fiilleri bizzat ilemedikleri vakitlerde dahi, kati edilebileceklerine fetva verilmitir. Ayrca l'l-emre tannan bu siyset hakknn tatbiki iin bil-fiil fesadn tahakkuku ve sebeb-i d olan ahsn fil-hakika err ve mttehem olmas da art deildir. Zira vukuundan evvel def'-i fesd, vukuundan sonra ref'inden daha kolay olduu msellemdir. Bir bld'atnn bid'atnn yaylacandan korkan dindar Padiahn kullar ondan korumak ve nizm- lem iin, o mbtedi'i kati ve idam etmesi caizdir". "Nizm- lem iin er ve fesadn defetmek zere, ehl-i fesad darb, te'db, nefy, tarb, hapis ve hatta kati ve idam tarznda ta'zir yoluyla cezalandrmak meru ise de, tek kiinin veya yalanclarn jurnali ile bu yola girmek caiz deildir. Fesada gayret ettii ve sebep olduu er'an sabit olmaldr. Osmanl eyhlislmlarnn fetvalarndan anlalan da budur". Dede Efendi'nin ok zayf fetvalar da esas alarak, karde katlinin snrlarn genilettiinin biz de farkndayz. Zaten baz karde katli olaylarnn artlar gereklemeden yapldn biz de kabul ediyoruz. Ancak meselenin hukuk ynn ortaya koymak iin bunlar da nakletmek durumundayz. imdi de ayn mes'eleyi fkh kitaplarndaki artlara gre tanzim eden, Osmanl eyhlislmlarna ait fetvalardan sadece birini kaydededlim: "Bu mes'ele beynnda Eimme-i Hanefiyeden cevb ne vehiledir ki; 84 BLNMEYEN OSMANLI BLNMEYE!; Zeyd'in det-i mstemirresi s' bil-fesd olduu er'an sabit olub ve ibadullaha mazarrat icabeder mevdd- mnkertn dahi kendden sudun tevtren isbt olundukda, Zeyd-i mfsid-i merkumun vech-i arzdan izlesiyn katli meru' mudur? Beyn buyurula. El-Cevb: Mer'dur; emr-i veliyyl-emr munzam ise. Harrereh'ul-Fakr Hac Muhammed El-Mfti Bi Harpud-Ufiye Anhu. Kaynak tekil eden ibarelerin tercmesi: "Kim bunu det haline getirirse, idam edilir. Zira o yeryznde fesad iin sa'y etmektedir. Kati ile erri def edilir. Drer ve Gurer". "Gayr-i meru lerin kati ve idam cezas ile define, imam (sultan) ve hulefs daha evldr. Zira onlar siyseti daha iyi bilirler. Vechddin'in Merk'ul-Envr erhinden". Bunlara benzer arivlerimizde ok sayda fetva vardr. Btn bunlardan anlalmaktadr ki, siyaseten katlin de belli artlar ve er' hkmleri mevcuttur. Btn yazlanlara ve nakledilenlere ramen, Osmanl tatbikatnn hep er' hkmlere uygun cereyan ettiini sylemek safdillik olur.

Ne acdr ki, bir ok idam hadiselerinde bu esaslara ri'yet edilmemi ve jurnalcilerin tahriki ile nice zulmlere sebep olunmutur. Ancak ister Padiahlarn kardelerini, isterse de sadrazamlarn katletmede, keyfe mye hareket edemediklerini; Osmanl Devleti'nde mahkemeden ilm ve eyhlislmdan fetva alnmadan idam cezasnn uygulanmadn arivlerden reniyoruz35. 38. Bir ksm tarihiler, bu uygulamalarn devlet siyseti asndan hakl ynleri bulunduunu iddia etmektedirler. Bu ne demektir? Konuyu tarih ilmi ve devlet siyseti asndan deerlendiren bir aratrmacnn grlerini zetleyerek bitirelim: Osmanl Devleti'ni tehdid eden en byk tehlike, yabanclara snan ehzade veya dier hanedan mensuplarnn, tahtn mirass olduklarn iddia etmeleri ve bata Bizans ve ran olmak zere, dman lkelerin de bu frsattan yararlanmak arzusudur. Osmanl sultanlar ve bilhassa Hz. Peygamber'in senasna mazhar olan Ftih, lkenin paralanp, bunun kimlere yarayacann ve i'ly- kelimetullh hizmetinin nasl sekteye urayacann ok iyi farknda idiler. te onlar, byle bir duruma frsat vermemek iin, eyhlislmdan aldklar fetvalarla, kardelerini bile feda etmilerdir. Bazan er' esasn tatbikinde, araya giren jurnalcilerin te'siriyle hata etmi olabilirler. Ancak kendilerini, slm dinini dnyann her tarafna yaymay gaye edinen, ily- kelimetullhn en byk temsilcisi kabul etmilerdir. Ftih'in Anadolu birliini salamak gayesiyle Uzun Hasan zerine giderken, "validem" diye hitb ettii bu Akkoyunlu hkmdarnn anas Sara Htun'a verdii cevap ok manidardr. Trabzon zerine giderken yollarda her trl zahmete gs geren ve bazan atndan inip yaya yrmek zorunda kalan Ftih'e Sara Htun'un "Oul, ufack Trabzon iin tatl canna bu kadar eziyet deer mi?" eklindeki szn, stanbul Ftih'i: "valide, seyf-i islm bizim elimizde, cihd sevabna nail olub, Allah'n rzsn tahsilden baka gayemiz yoktur; bizim davamz kuru kavga deildir" eklinde cevablandirmitir. "Bu hanedann maksad- a'ls, ily- kelimetullh'dr" ifdesi de Ftih'e aittir. Netice olarak, karde katli meselesini, keyf iradeyi hkim klmak eklinde deil, nizm- lemi devam ettirmek iin er' hkmlerin tatbiki tarznda idamla cezaland Netice otodan srf saltan ( yanlar, bu manay j in siyaseten I tehlikeye rinden dolay larda uygulan gre yarglanl veliyy'lemrilei cezalarn infaz; nemli bir I pa'nn 20. as "Mcrim oKlti madan, sancaktujl j adamlar mcrim H veya mfetti t rf te'addidir para cezas 1 Fkh! muhterem I verilmemitir" ( Eer bundan, I nunnamelerdtl "ehven-larl mny ve Osmanl it hukuk niz aratrmac/ fetvas, fetvasn v yen Hoca! veyahut > kimselere 39.1 35 Konuyla ilgili baz fetvalar; Nuruosmanlye ktp. nr. 3209, vrk. 358/a vd.; Sleymaniye ktp. Esad Efendi, nr. 1888; Damad, Mecma'l-Enhr, 1/707- 709; BA, YEE, nr. 14-1540, sh. 50-51; bn-i bldin; Reddu'l-Muhtr Ale'd-Drri'l-Muhtr I-VI, Msr 1967, c. IV, sh. 62-65; eyh Mehmed Arif, Tere. Siysetname, sh. 6, 25-35 ; Bedizzaman Said Nursi, Lem'alar, stanbul 1995, Szler Yaynevi, sh. 337-338 BLNMEYEN OSMANLI 85 erri I slar tatbiki tarznda deerlendirmek icabeder. Vatana ihanet suunun her hukuk nizmnda idamla cezalandrldn da unutmamak gerekir. Netice olarak, "siyseten kati"i, mahkeme karar olmadan ve yarglama yaplmadan srf saltanat ve dnyevi menfaat uruna Padiahn adam ldrmesi olarak anlayanlar, bu manay nerden kardklarn isbat etmek zorundadrlar. Zira nizm- lem in siyseten katlin, uygulamada suiistimal yaplsa bile, vatann ve devletin birliini tehlikeye sokacak ve emniyet ve asayii altst edecek kimselerin fesada sa'y etmelerinden dolay verilecek bir idam cezas olduu; hem fkh kitaplarnda ve hem de fetvalarda uygulanmas iin "er'an sabit" olmas yani slm muhakeme usul kaidelerine gre yarglanp suun sabit grlmesi artnn tahakkuku aranmaktadr. Ayrca "emr-i veliyy'lemr ile katl"den kast, sadece mahkeme kararnn yeterli grlmemesi ve bu tip cezalarn infaznda veliyy'lemrin yani Sultnn tasdikinin de art koulmasdr. Bu da nemli bir husustur. Kanunnmelerde yer alan u ifade, yarglama konusunda Avrupa'nn 20. asrda ulat seviyeyi gstermektedir:

"Mcrim olan kimesne tefti olunmadan veyahud zerine zahir olan enyi1 er'le ve rfle yerine varmadan, sancakbei ve suba ve adamlar nesne alub salvermek memn'dur. Kendler mahall-i thmet ve adamlar mcrim ve mstahakk- ikb olur. Ve her mcrim-i mttehemin cerimesi kd-i vilyet katnda veya mfetti huzurunda sabit ve zahir olub ehl-i rfe teslim etmedin dutub siyset eylemek hlf- er1 ve rf te'adddir = Sulu yarglanmadan veya kendisine isnd edilen sular hukuken sabit olmadan, yetkililer para cezas alarak salveremezler; ceza uygulayamazlar". Fkh kitaplarnda yaplan bu ak izahlara ve er' hkmlere ramen, bir ksm muhterem insanlarn "1400 yllk tarihimizde yazlan fkh kitaplarnn hi birinde byle fetva verilmemitir" diyebilmeleri, neyin verdii cesarettir; dorusu biz de tesbit edemedik. Eer bundan, Padiahn keyf adam asmas kasdediliyorsa, byle bir eyden ne kanunnamelerde ve ne de fkh kitaplarnda bahsedilmemitir. Yaplan suiistimaller dahi, "ehven-i er ihtiyar olunur" kaidesine uyularak yaplmtr. Hem kasdedilen bu menfi mny ve hem de suii