449

BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei
Page 2: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

iiBINGA EWAMEI IESU KERISO DA JAWO DA

The New Testament in the Ewage-Notu Language of Papua NewGuinea

Nupela Testamen long tokples Ewage-Notu long Niuginicopyright © 1987 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Ewage-NotuTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2012-01-19PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 28 Jul 2020 from source files dated 24 Jul 2020901ecdaa-e20b-5e4f-a560-92b077a0eea3

Page 3: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

Contents

MATTHEW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1MARK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54LUKE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86JOHN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143ACTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184ROMANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2401 CORINTHIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2672 CORINTHIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292GALATIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309EPHESIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319PHILIPPIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328COLOSSIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3341 THESSALONIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3402 THESSALONIANS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3451 TIMOTHY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3482 TIMOTHY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356TITUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361PHILEMON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365HEBREWS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367JAMES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3871 PETER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3942 PETER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4011 JOHN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4062 JOHN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4133 JOHN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414JUDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415REVELATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417

iii

Page 4: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 1:1 1 MATTHEW 1:25

Binga Ewamei AwaMatthew Mi GaisiraIESU KERISO DA MAMOUMBOGO

1 Eiawa Iesu Keriso da mamoum-bogo. Edo umo awa David da orobe.Edo David awa Abraham da orobe.

2 Edo Abraham awa Isaac da mamo.Isaac awa Jacob da mamo. Jacobawa Judah de uso nanonamendi de damamo. 3 Judah awa Perez de Zerahde da mamo ungoda ai awa Tamar.Perez awa Hezron da mamo. Hezronawa Ram da mamo. 4 Ram awa Am-minadab da mamo. Amminadab awaNahshon da mamo. Nahshon awaSalmon da mamo. 5 Salmon awa Boazda mamo edo uso ai awa Rahab. Boazawa Obed da mamo edo Obed uso aiawa Ruth. Obed awa Jesse da mamo.6 Jesse awa gitijigari nembodiba Davidda mamo.

Edo David awa Solomon da mamoedo Solomon uso ai awa Uriah darori. 7 Solomon awa Rehoboam damamo. Rehoboam awa Abijah damamo. Abijah awa Asa da mamo.8 Asa awa Jehoshaphat da mamo. Je-hoshaphat awa Joram da mamo. Jo-ram awa Uzziah da mamo. 9 Uzziahawa Jotham da mamo. Jotham awaAhaz da mamo. Ahaz awa Hezekiahda mamo. 10Hezekiah awa Manassehda mamo. Manasseh awa Amon damamo. Amon awa Josiah da mamo.11 Josiah awa Jechoniah de uso nanon-amendi de da mamo edo ungo awa ijiainde Babylon busu embomei mi Jewembomei bundedo budo mambuseraBabylon busu ainda.

12 Edo wasiri awa atae etiri aindaamboda Jechoniah awa Shealtiel damamo. Shealtiel awa Zerubbabel damamo. 13 Zerubbabel awa Abiudda mamo. Abiud awa Eliakim damamo. Eliakim awa Azor da mamo.14 Azor awa Zadok da mamo. Zadokawa Achim da mamo. Achim awaEliud da mamo. 15 Eliud awa Eleazarda mamo. Eleazar awa Matthan damamo. Matthan awa Jacob da mamo.16 Jacob awa Joseph da mamo edo

Joseph awaMary da iu. Mary awa Iesuawa jawo nei Keriso ainda ai.

17 Eiawa orobe ajigari 14 Abrahamda iji de edomambudo gitijigari nem-bodiba David da iji de. Edo ajigari 14David da iji de edo mambudo ungoBabylon busu da gajari oro da atiseraainda. Edo ajigari 14 mambudo Sore-gari Embo Mamo mi itari bugarasesisira bugusira ainda.

MARY IESU KERISO BURISIRA18 Eiawa be Iesu Keriso da kumbari

da kiki ra. Joseph Mary Iesu da aiadira awa jimbadi dipapa etiri ungodaorobe awara sisera. Ungo dada edoiu aro awodo ae awarate Asisi Ko-topu mi Mary da tini da sirore etiriMary gasou jijirisira. 19 Edo JosephMary doadi dipapa isira awarate umoawa embo ewamei awasedo gae gaeari ge soro Mary me geurase Josephkotisira, “Na Mary doadena te manasano embo gadera.”

20 Edo Joseph ge awodo kotise atikoeturo isira. Eturo da asisi ewameiMamo da yei edo uso yei bugusira.Bugudo sisira, “Joseph David da orobeimo Mary jimbari oju eose amone taAsisi Kotopu mi tini da sirore etirigasou jirira. 21 Edo Mary mei bari usojawo Iesu seio ainda be awa unemi usoembomei wasiri biae da soregadira.”

22-23 Edo Mamo mi uso binga sariembo da yei da awodo matu sisira,“Embo berari dengoro ewo. Gagaraademeimi tini de edomei badira. Edouso jawo awa Emmanuel sadera aindabe awa Mamo ingode atadi bugira.”EdoMarymei Iesu ingari embo berarimi gadera Mamo da binga sari embomi ro sisira awa be etira awa.

24 Edo Joseph ewuko erido asisiewamei mi ro sisira awa isira. 25 EdoMary jimbusira awarate umoMary gaewae atiri Mary mei burisira. EtiriJoseph mi mei jawo Iesu sisira.

2ESEGA EMBOMEI JERUSALEM NATI

DA BUGUSERA

Page 5: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 2:1 2 MATTHEW 2:161 Mary Iesu Bethlehem nati ainda

Judea busu da joda burisira iji aindeawa embo nembodiba jawo Herodawa busu embomei ainda da gitijigariatisira. Edo iji tupo jiro gari embomeiungo damana de eturo de da be gidoera awa ungoda busu nati waiko vitarikena awa dodo Jerusalem nati da bu-gusera. 2 Bugudo sisera, “Mei kiambuseka Jew embomei gitijigadi bugiramo rawari? Nango uso damana waikovitari kena gido umo tumondebainadi bugera.”

3 Setero Herod ge awa ingido umoduduku isira Jerusalem nati embomeidaedo da awodo isera. 4 Edo Herod misetiri Jew embomei da priest da giti-jijigegari de agodari da atopapotegaride uso yei dada etero Herod ungodayei sedo gosisira, “Mamoda binga sariembomei mi yei rawainda evetu miKeriso barase siseri?’ ” 5 Setiri ungoimina sisera, “Bethlehemnati da Judeabusu joda. Eire Mamo da binga sariembo mi gaisira,6 ‘Ingo Bethlehem nati embo Judea

busu da awa kiambu aeraawarate nati embomei neneiJudea busu da awa memeiara. Ingo awa nati embomeinembodiba ra ainda be awaingoda yei da edo gitijigarinembodiba bugudo Mamo daembo Israel gitijigadira.’ ”

7 Awasedo Herod mi esega emboiji vitari da bugusera ainda gae un-jugari da setiri bugero ungoda yeinganega edo gosisira, “Ingo be ijinonde damana eiawa bugiri getevi?”8 Setiri ungo iji nonde damana bu-gusira awa uso yei sisira edo Herodungoda yei sisira, “Ingo Bethlehemnati da mambuwo. Mambudo meikiambu awa eura edo gogowo ewo.Edo ingo umo tambudo gido bugudosewo na gane ainda be awa na daedomambudo umo tumondebain adi di-papa ena.”

9 Edo umo awa setiri ungo yei awadoturisera. Dodo mambuse damana

iji vitari da gosisera da awa gosis-era. Edo damana eiawa giti giti mam-budo pepetisira mei kiambu atira yeiainda inda beitigurisira. 10 Edo ungodamana awa gido ainda amboda duboewamei isera. 11 Edo ungo mambudomando joda torido mei kiambu uso aiMary ga gosisera. Gido baingo ded-eri edo tumondebain isera. Edoungoungoda sapoia pirigedo Iesu da kandoewamei ititisera gold edo ri da vibumuno ewamei jawo frankincense edomyrrh awa ititisera.

12 Edo Mamo mi eturo da bugudoungoda yei sisira, “Herod da yei sek-ago engenembedo mambove.” Setirigido ungo emboro nei da awodo un-goda busu da mambusera.

JOSEPH DE MARY DE EGYPT BUSUDA MAMBUSERA

13 Edo ungo mambero ainda am-boda Mamo da asisi ewamei eturo dabugudo Joseph da yei sisira, “Erio.Erido mei kiambu de uso ai de budooju sumbudo Egypt busu da mam-base. Edo Herod awa mei kiambueura edo dari betarase jarira awasedoainda atiroso amboda nanemi sanoengenembase.”

14 Awasedo Joseph tumba de eridomei kiambu de uso ai de budo yei awadodo Egypt da mambudo ainda ati-rari amboda Herod betarase. 15 EtiriMamo mi matu ro sisira awa be isira.Umo sisira,“Na naso mei Egypt dodo mambarase

jawo sisena.”16 Edo esega embomei iji vitari

da awa Herod da yei bugae eteroHerod kotisira awa embomei ami umogandubari ge sedo umo tini gambariisira. Edo tini gambari edo embonenei uso yei da setiri bugero edoungoda yei sisira, “Bethlehem natida mambuwo edo daedo uso nati de-monda ainda memei memeiako un-goda gaeko etoto edo tuda awa dawobebetegore.” Edo Herod eiedo sisiraainda be awa esega embomei iji vitarida edo bugusera amimi sisera awaungo damana awa gaeko etoto da gari

Page 6: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 2:17 3 MATTHEW 3:12sisera awasedo. 17 Eiawa bugiri ge robinga itari embo Jeremiahmi ro sisiraawa be bugusira. 18 Edo Jeremiah misisira,“Embo mi javi ingera Ramah nati

ainda awawa embo da ji biada gembu. Edo Rachel da edouso orobe emboevetu berariji sewora ungoda kinapeinabetetera awasedo.”

EGYPT DODO GALILEE BUSU DAMAMBUSERA

19-20 Edo Herod betetiri ainda am-boda Joseph Egypt ainda atiri Mamoda asisi ewamei mi uso yei bugudoeturo da sisira, “Embo mei kiambudari betarase evira amone betetiraawasedo erido mei kiambu de uso aide budo sekago Israel busu da en-genembase.” 21Awasedo Joseph eridomei kiambu de uso ai de budo sekagoengenembedo busu Israel da mam-busira. Edo Joseph eiedo isira amimiMamomi binga sari embo da yei sisiraawa be isira. Edo Mamo mi sisira,“Nanemi naso mei Egypt busu ainda

jawo seteno bugira.”22 Edo Joseph umo Israel busu da

mambuse binga ingisira awa Herodda mei Archelaus mi Judea busu em-bomei awa gitijijigurira awa. Edobinga awa ingido Joseph umo aindapetari awa oju isira awarate sekagoMamo mi Joseph da yei eturo dasisira awasedo umo mambudo busuGalilee ainda anumburisira Nazarethnati ainda. 23 Edo umo ainda anum-betiri ro binga sari embomi sisira awabe isira,“Umo awaNazareth nati embo adira.”

3JOHN EMBOMEI ATOPAPOTISIRA

1 Iji ainde John umo mi ewameiari embo mi bugudo Judea busu dayei embo atae ainda atopatadi tuturoisira. 2 Edo John mi sisira, “Iji bu-gira edo Mamo mi gitijigadira awaaikambu etira awasedo wasiri biaedodoMamo da yei puwo.” 3Edo bingasari embo jawo Isaiah mi embo eindajawo da ge sisira,

“Embo da mi yei embo atae da tem-buse bingaminonu sadira, ‘Gi-tijigari da emboro sia ewo edoemboro ewamei ewo.’ ”

4 Edo John uso ombari digari awawo jawo camel da tu mi ari edo usosini awa wo da tu mi ari edo umoindari awa sopika de mumuni de awaindido isira. 5 Edo Jerusalem nati em-bomei edo Judea busu embomei be-rari de edo Jordanumobengi da atimaedo isera embomei ainde mi bugudoJohn atopapotira awa gadi bugusera.6 Edo John da dengoro bagari awaingido ainda amboda ungoi sisera,“Nango buria etera.” Setero John miumo Jordan da ungo umo mi ewameiisira.

7 Edo John mi agodari simba ariembomei jiwae Pharisee de Sadduceeuso yei bugutero gosisira edo ungoJohn mi umo mi ewamei arase di-papa etero umo ungoda yei sisira,“Ingo awa teta jingabu da memei in-gege. Edo iji Mamo mi ingo kasadiraawa bugutira. Na kove be ena koimo kotesa Mamo busu da embokasadira ainde awa imo jebugadesa.8 Edo ingo wasiri ewamei ewo. Edowasiri ewamei adewa awa embomeiingo ingoda wasiri biae awa doturewaawa gadera. 9 Edo kotove Abrahamawa nangoda mamoumbogo awasedoMamo mi nango mana kasadira ko-tove. Awodo aera te Mamo mi ingokasadira. Edo Mamo uso dipapaawodo edo ganuma einda Mamo miAbraham da orobe adira. 10 Edo ingoawa teta ribe ae edo ira da awodo ra.Edo embo oto de awa sia etira ri je-gadi. Jegedo pigari riawo da ewaraseribe ae edo ira awa mambadira.

11 “Edo embo ave ungoda wasiribiae doturera awa nanemi umo miewamei ena awarate embo da nasoamboda bugutira amimi Asisi Kotopude riawo de mi ewamei adira. Edoembo eiawa nembodiba be awaratena awa embo nembodiba ae edo naawa ewa raro uso tei goru simba eni?12 Edo umo indari wheat da puti awademonda ititise edo indari wheat be

Page 7: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 3:13 4 MATTHEW 4:16awa ewoga ewoga adira. Edo indariwheat be awa uso indari itari yeida ititise edo puti awa pigari riawoda ewadira riawo matawa atari daewadira.”

JOHN IESU UMOMI EWAMEI ISIRA13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu

awa dodo edo Jordan umo be da bu-gusira John mi ainda umo mi ewameiarase. 14 Awarate John Iesu umo miewamei ari oju ae edo uso yei sisira,“Na imo umo mi ewamei anase sedogeose. Na awa embo wasiri biae dera awarate imo awa wasiri biae aeraawasedo na inemi umo mi ewameiasase dipapa ena.”

15 Setiri Iesu mi mina sisira, “Sedogosena te umo mi ewamei egae koeiedo adesa amimi ingae Mamo rosisira awa adera.” Setiri John awarasisira.

16 Edo John Iesu umo mi ewameietiri ainda amboda Iesu umo jo dodovivitiri utu pirigetiri edo umo Mamoda Asisi teta ri ribo inge wowosirigosisira. 17EdoMamo da Asisi wosedouso yei anumbetiri edo ge javi utuda awodo sisira, “Emone naso mei naawa na dubo burena. Na uso yei nasojo iaviri ira.”

4SATAN IESU BAGISIRA

1 Edo Asisi Kotopu mi Iesu budoyei embo atae da Satan mi bagarasebudo mambusira. 2 Edo Iesu ainda iji40 edo tumba 40 indari indae atisira.3Edo Iesu umobeji tambutiri Satanmibagarase uso yei bugudo sisira, “ImoMamodamei sadesa awa seio ganumaeiawa ambe ari indase.”

4 Awarate Iesu mi mina sisira,“Awodo aera jiwari ewamei beewamei sira awa embo ave ambeberari indadira awa uso asisi awa bejide atadira awarate umo Mamo mi geberari ro sira awa ingadira awa usoasisi awa inono adira.”

5 Edo ainda amboda Satan mi Iesubudo Jerusalem nati da budo mam-budo edo Jew embomei da tumonde-bain ari oro da inda ititisira. 6 Edo

Satan Iesu ainda itido atae edo uso yeisisira, “Imo Mamo da mei sadesa awakekepunya edo busu da woseio aindabe awa jiwari ewamei be ewamei misira awaMamomi uso asisi ewagaewasari imo simba adera edo ungo miimo simba ise ungoda ingo mi imojigadera oro iso tei awamana ganumada dadesa sira.”

7 Setiri Iesu mi mina sisira,“Awarate jiwari ewamei be ewameida daedo sira imo mana Mamo isobawari da itadesa sira.”

8 Setiri ainda amboda Satanmi Iesubudo doriri nembodiba da tamo damambusira. Edo Satan Iesu aindaitido Satan mi Iesu busu da emboberari awa ujugetiri gosisira. Edo Iesugosisira awa ewamei be ra. 9 EdoSatan mi Iesu da yei sisira, “Imobaingo dederi edo na tumondebainadesa awa nanemi yei berari da eiawaiso yei da itadena.”

10 Setiri Iesu mi mina sisira, “Satanewoga mambu. Edo jiwari ewameibe ewamei mi sira awa ingo Mamoda awa tumondebain adewa edo keraadewa edo embo nei awa kera eovesira.”

11 Awasedo Satan Iesu dodo mam-biri edo asisi ewagaewa mi bugudoIesu kondade isera.

IESU USO BURO GALILEE BUSU DATUTURO ISIRA

12 Edo Iesu umo John gajari oro daitero binga ingido Iesu Galilee busu damambusira. 13 Edo Nazareth nati daiji tupo atinatina yei awa dodo natiCapernaum da mambudo atima isira.Edo nati eiawa umo diuga Galilee dabengi da busu Zebulun de Naphtalideda demonda. 14 Edo Iesu aindamambusira ainda be awa binga sariembo Isaiah mi ro sisira awa be isira.15 Edo Isaiah mi sisira,“Edo Jordan umo be nei da edo ewa

kena awa Zebulun busu de edoNaphtali busu de edo Galileebusu mendo da awa embo Jewae jawo Gentile atima isera.

16 Edo embo ainda atima isera awateta umenga da atarago edoisera edo teta betari da utumo

Page 8: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 4:17 5 MATTHEW 5:10da atarago edo isera. Edoungo awodo atiroro embomeiamimi usasa nembodiba begadera.”

17 Edo iji ainde Iesu umo atopatadituturo isira edo sisira, “Mamomi ingogitijigadira iji awa bugira awasedo in-goda wasiri bebegae awa dodo Mamoda yei puwo.”

WO BARI EMBOMEI IESU AMBOAMBO ISERA

18 Edo Iesu umo Galilee umo bengida pepeta ise nanonamendi etoto woburo ero gosisira. Simon uso jawonei Peter de uso namendi Andrewde awa komboro mi wo burero go-sisira. 19 Edo Iesu ungoda yei sisira,“Na ambo ambo ewo. Ingoda imamomi ingo wo oiro awase atopapotisirada awodo nanemi ingo atopatano naawa embo embo berave.” 20 Setiriiji ainde ungo ungoda komboro dodoIesu ambo ambo isera.

21 Edo kiambu yise nanonamendinenei etoto James de John de Zebedeeda memei awa gosisira ungo awa un-goda nga da anumbedo ungodamamoZebedee ga da ungoda komboro toise atero gosisira. Gido Iesu mi un-goda yei sisira umo ambo ambo orasesisira. 22 Setiri ungo burigi be eridoungoda mamo de nga de dodo Iesuambo ambo isera.

EMBO JIWAE IESU DA BINGA INGIS-ERA

23 Edo Iesu Galilee busu jo da tem-buse Jew da dada ari oro da atopatidoisira. Edo binga ewamei Mamo miiji nonde embomei gitijigadira awaatopatido isira. Edo embo karu am-buro neinde kainde bari awa eurijebugedo isera. 24 Edo busu Syriaembo mi Iesu da buro ira ainda bingaawa gido embo karu amburo neindekainde edo dubo vevera tambudo is-era awa budo Iesu da yei bugusera.Edo embo ave asisi biae mi sirari tako edo embo ave karu jawo epilepsybari ta edo embo nenei karu tei ingoambari ta awa berari Iesu mi eurijebugedo isera. 25 Edo embo jiwae

be busu Galilee da edo yei jawo GabuEtoto nati da edo Jerusalem nati daedo Judea busuda edobusunei Jordanumo bengi da awa berari bugudo Iesuambo ambo isera.

5IESU DORIRI DA AMBOJIMBI AWA

ATOPAPOTISIRA1 Edo Iesu embo diti nembodiba

awa gido doriri inda vivitisira. Vi-tido ainda anumburisira. 2 Etiri usoambojimbi bugudo uso yei dada eteroIesu ungo atopatadi tuturo isira edoge eiawa sisira.

DUBO EWAMEI BE AWA3 “Embo ave umo umosuka kondade

ari sago ae awa gosira embounemi Mamo gebe ira emboawa dubo ewamei ira aindabe awa Mamo mi gitijigadiraainde awa umo awa Mamo gadaedo atadira awasedo.

4 “Edo embo ave nei ro mi dubo vev-era ira awa dubo ewamei iraainda be awa Mamo mi umokondade adira awasedo.

5 “Edo embo ave saboa evira awaMamo mi ro barase sisira awabadira awasedo dubo ewameiira.

6 “Edo embo ave Mamo da dipapaawa adi dipapa be evira awadubo ewamei ira ainda be awaMamo mi umo awa ari bedaadira.

7 “Edo embo ave embo nenei da yei joedo ira awa dubo ewamei iraainda be awaMamo uso yei dajo adira.

8 “Edo embo ave uso jiro jingamaewamei evira awa duboewamei ira unemi Mamogadira awasedo.

9 “Edo embobo ememi embo nenei gebagera awa eoro atae edo iraawa dubo ewamei ira Mamomi umo awa uso kinapeinasadira awasedo.

10 “Edo embo ave Mamo da dipapaawa adi euri embo mi dedogaedo ewora awa duboewamei ira Mamo gitijigadira

Page 9: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 5:11-12 6 MATTHEW 5:26

ainde awa umo awa Mamo gadaedo awasedo.

11-12 “Edo imo na ambo ambo esaawasedo embo mi iso yei da ge biaesadera edo imo dedo gaedo ise gebu-sadera awa dubo ewamei eio aindabe awa nanemi kando nembodiba imoawasedo utu da sia ena. Edo da awodoembo nenei mi Mamo da binga sariembomei matu da atima isera dedogaedo isera.”

TOKAKA DE USASA DE DAATOPATARI AWA

13 Edo Iesu uso ambojimbi atopa-potise atise sisira, “Nanemi ingo awaembo da teda ititena teta ewa tokakaembo mi indari da itido era da awodoawarate tokaka awa uso tokaka damina bari awa atae ari inemimana asosekago tokaka adira. Amone jingamaari sago ae etira awasedo imo pigasomambari embo mi ainda tamo dapepeta adera.

14 “Awarate na ingo ititena tetagoriwo usasa de embo mi yei umengada itido era da awodo. Edo embo natidoriri tamo da edo ira awa embo be-rari mi nati awa gido era. 15 Awarateembo amemi mana ri injibedo ou toda itadira awodo aera te unemi ri in-jibedo awa aviga da itari embo berarimando da awa usasa adira. 16 Daawodo iso wasiri esa awa amimi tetariawo mi janibarago are embo da yei.Edo wasiri ewamei awa gosise isoMamo utu da awa jasiga ore.

AGODARI DA ATOPATARI AWA17 “Edo Moses da agodari de Mamo

da binga sari embomeimi ro atopapo-tisera awa na budo pigadi bugusenaawa kotove ainda be awa na budopigadi bugae awarate na awa roMosesde Mamo da binga sari embo de mi roatopapotisera awa amo be arase bu-gusena. 18 Edo ro sena awa ruvegeoveMamo da ge awa matawa atadira edouso ge awa be adira. Edo Mamo mimana doari uso ove kiambu ta ko ovenembodiba agodari jiwari awa manaembo mi pigoro mana mambadira.19 Awasedo embo ave Mamo da ago-dari kiambu ta agodari nembodiba

ta awa kera ae adira ise embo neneida awodo atopatadira awa embo awaMamo bugudo gitijigadira iji aindeawa kiambu adira. Awarate embo aveMamo da agodari awa gebe ise daawodo embo nenei atopatadira awaembo awa Mamo bugudo gitijigadiraainde awa embo nembodiba adira.20 Edo na ingoda yei sena ingodawasiri agodari da simba ari embomeijawo Pharisee de agodari da gaiariembomei jawo Scribe de da awodoae gadewa gido awa mana Mamo migitijigadira ainda iji de awa ingo awaainda adewa.”

TINI GAMBARI AWA21 Edo Iesu atopapotise atise sisira,

“Moses mi embo iji ainde atima iseraainda yei sisira embo dawo betureedo embo ave embo nei dari betadiraawa embo awa budo busu da kasariembo da yei buguwo sisira. 22Awaratenanemi ingoda yei sena embo amemiembo nei da yei tini gambari adiraawa busu da kasari embo da yei budobuguwo. Edo embo amei uso namendida yei imo embo biae sadira awa emboawa ungomi kundo budo nati embobomi kasadera ainda yei mambadera.Edo embo ave embo nei da yei sadiraimo jiro gari ae embo sadira emboawa mambudo riawo natopo atari damambadira.

23-24 “Awasedo imo Mamo da rorouitari yei da derido imo iso otao ga dage bagetesa awa kotedo re iso rorouainda dodo iso otao da yei mambuio.Edo mambudo awa otao ga da duboewamei ari eio. Edo imo awodo edoawa engenembedo mambudo Mamoda yei iso rorouitio.

25 “Edo embo amemi iso yei rora daro da tamo da tini gambari edo edoimo kasari yei da budo mambadi arigido re embo ainga da burigi namendieio awarate imo awodo ae adesa awaembo amimi imo budo kasari emboda itadira. Itari amimi budo agodarisimba ari embo da itadira. Edo ungoiimo badera awa imo gajari oro daitadera. 26 Edo na ingoda yei gebe

Page 10: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 5:27-28 7 MATTHEW 5:47

sena unemi imo gajari oro da itadiraawa imo ainda atise iso buria da minaberari awa itadesa.

IPU DA ARI AWA27-28 “Edo ingo gosewowa ungoi sis-

era ipu da eove sisera awarate nanemiingoda yei sena embo amemi evetuta ko gagara awa gido dipapa adiraawa unemi evetu ta mo gagara aingauso jo da ipu da ari awa etira. 29 Edoiso diti be mi ari imo wasiri biae edogido re gurugedo budo pigeio. 30 Edoiso ingo be mi ari imo wasiri biaeedo gido re diugedo budo pigeio. Edoro mi etiri imo wasiri biae etesa awapigadesa amone ewamei ra. Edo romi etiri wasiri biae etesa awa pigaeetesa amone biae ra awasedo imo awariawo natopo atari euse atira aindamambadesa.

ARO DOARI AWA31 “Edo ingo daedo ingewa ungoi

sisera embo ave uso aro doadi dipapaadira awara sari gari ove jivedo evetuawa doadira sisera awarate naso geeiawa ingiwo. 32 Embo amemi usoaro awa saboa edo atirari dodo tepoawodo uso aro doadira evetu awa sek-ago jimbadira embo amimi ari evetuawa ipu da ari adira. Edo embo aveevetu awa jimbadira embo awa ipu daari awa adira.

SARI GARI GE AWA33 “Edo ingo daedomatu gosewowa

tuturo da sisera imo Mamo da yei roadi sari ge be mi sisesa awa eio sisera.34 Awarate boroko na ingoda yei senaingo ro adi sari sadewa awa ge migoroba edo seove. Edo utu da jawoseove utu amone taMamo da anumbade gitijigari yei ra. 35 Edo daedo busuda jawo da seove amone ta Mamoda tei itari yei ra. Edo Jerusalemnati da jawo da seove amone ta giti-jigari nembodiba da nati ra. 36 Edoiso wasiri da jawo da adi sari awagoroba edo seove ainda be awa Mamoumo umosuka ari embo awa wasiride atadera awasedo. 37 Awodo aerage goroba de awodo seove ta ko daawara o awara aera awodo sewo. Edo

ge eiawa sadesa awa inono ra te gegoroba edo sadesa awa ewamei aeraainda be awa Satan mi ge da awodosedo ira awasedo.

MINA ARI AWA38 “Edo ingomatu gosewowa daedo

sisera embo amemi embo nei dadombu gaedo gurugadira awa minadari dombu da gurugadira. Edo emboamemi embo nei da di da dari ere-gadira awa mina dari di da eragadirasisera. 39 Awarate na ingoda yei senaembo amemi iso yei biae ari gidomi biae mina eose. Edo amemi imosogo da dari gido sogo benei eio dare.40 Edo embo amemi imo kasedo isoombari tu da awa bari gido iso ombaritamo ainde da doio bare. 41 Edo isoroembo da mi uso rora ango edo yeitupo yasase sari gido budo yei riborimambuio. 42 Edo embo amemi usoyei rora itasase sari gido uso yei itio.Edo embo amemi iso rora jingama aridipapa ari gido re awara seio jingamaare.

IESU ATOPAPOTISIRA INGODA GI-TOPO DUBO BUWO

43 “Edo ingo gosewa daedo siseranamendi iso dubo burise gitopo isode tini gambari eio sisera. 44 Awaratenaso ge ingiwo. Na ingoda yei senagitopo ingoda dubo buwo edo sedogiwoMamomi embo ingo dedo gaedoedo era awa kondade are. 45Edo embomi ingo wasiri eiedo irirowo gaderaawa ungoi gadera ingo awa Mamoda kinapeina awodo gadera. Embonenei da yei awodo ewamei ewo koMamo mi ari waiko embo biae deembo ewamei de da yei janibadira edoMamo daedo ga embo biae da emboewamei de da yei itido ira. 46Edo ingoembo ingo dubo burera awa dubobadewa te ingoda gitopo awa dubobae awa Mamo mi awa awasedo ingoewamei adi aera. Tax bari embobomi embomei nei awodo dubo budoisera. 47 Edo imo iso otao ga ge siseiso gitopo ga daedo ge sae adesa awaimo awa embo nei aera. Edo embo aveawaMamo da kinapeina ae awawasiri

Page 11: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 5:48 8 MATTHEW 6:18awodo edo era. 48 Imo wasiri ewameibe eio teta iso Mamo utu topo mi edoira da awodo.”

6KANDO ARI DE JO ARI DE AWA

1 Edo Iesu uso ambojimbi atopa-potise sisira, “Gido gogo ewo. Edoingo embomi ingo jasiga orase dipapaedo gido ingoda ari ewagaewa awaembo berari da jo da eove. Edo ingoingoda ari ewagaewa awa embo da joda adewa awa ingoda Mamo utu daamimi ingoda yei riroga itadi aera.

2 “Awasedo ingo embo rora ae embogido kando itadewa awa mambudoembo berari da ingo ro etewa awaseove. Awodo adewa amone emboise sarago edo era ainda wasiri ra.Awodo ise emboro da edo Jew em-bomei da dada ari oro da edo nati datembuma era. Ari ewamei ise saragoeuri embo mi sedo era embo omoneembo ewamei ra sedo era. Awarateruvegeove embo mi awodo saderaembo awa uso mina re matu betira.3-4 Awarate imo rora atae embo awakondade adesa awa gae unjugari daeio. Imo awodo adesa awa Mamo imogae unjugari da ro esa awa gido iso yeimina itadira.

BENUNU SARI DA ATOPATARI AWA5 “Edo embo ise sarago ari embo

mi erido Mamo da yei da ge sedoira Jew embomei da dada ari yei daedo emboro da irari embo mi umogorase. Awarate ruvegeove embo miumo gadera awa embo awa uso minaawa matu betira. 6 Awarate borokoMamo da yei ge teta ise sarago ariembo mi sarago eove ta ingo Mamoda yei ge sari dipapa adewa awamam-buwo ingoda mando da mando begajedo edo Mamo da yei ingo ingo-suka ge save. Ingo Mamo da yei geawodo sadewa awa Mamo mi ingodage awa ingido ingo gido edo ingodayei mina itadira.

7 “Edo ingo Mamo da yei ge sisegido ge dawadawa teta embo Mamogae mi sarago eove. Edo ungo Mamo

da yei ge awodo sise Mamo mi un-goda ge ingari kotedo era. 8 Edo ingoMamo da yei embomei omimi Mamoda yei ge sedo era da awodo seoveko ingoda Mamo ingo ro dipapa ewaamone matu gosira. Ingo mi uso yeisae gae rate umo umosuka gosira.

9 “Edo Mamo da yei ge eiedo sewo.10 ‘Mamo nangoda utu da atima esa

awa embo berari mi iso jawojasiga ore. Nango imo burigiburigi bugudo gitijigasase di-papa era. Utu da iso wasiri erada awodo embo busu da awaimo ungo ro orase dipapa esaore.

11 Nangoda indari boroko da awa in-ono da itigae.

12 Nangoda buria awa kotembedo do-gae edo da awodo nango embonenei da buria nangoda yeiawa kotembedo dodo ore.

13 Edo nango bawari da kundo yioseta ko nango biae da yeorasesoregegae. Imo awa ewameiedo inemi busu da embo be-rari awa simba edo esa.’

14 “Imo embo iso yei biae orokotembedo doadesa awa imo wasiribiae adesa awa Mamo iso utu dada amimi imo kotembedo doadira.15 Awarate imo embo iso yei wasiribiae oro kotembedo doae adesa awaimo wasiri biae adesa Mamo utu daamimi imo mana kotembedo doadira.

NETA ARI AWA16 “Iji dada imo Mamo da yei ge

sari dipapa edo indari indae adesaawarate iso dombu awa doaso biaeeure teta ise sarago ari embo daawodo. Edo ungo dubo vevera dombuise temburoro embo mi ungo ma-maso era awa gorase edo era te ungomi era da awodo eove ta giwo ungoawa ungoda mina awa matu betera.17 Awarate imo neta ise Mamo dayei ge sari dipapa edo re iso dombusegedo kopiri tu gaedo eio. 18 Awodoadesa amimi awa imo neta esa awamana gadera. Awarate Mamo utu dami iso wasiri gae esa awa gido iso yeimina itadira.

Page 12: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 6:19 9 MATTHEW 7:6RORA JIWAE AWA

19 “Edo ingo rora jiwae budo busuda einda dada eove ko wowo de sirisasove mi indoro edo biae adira obengono embo mi bejedo torido ben-gono adera. 20 Awasedo rora jiwaeutu da dada ewo awo wowo ta sirisasovemimana usibesi adira edo ben-gono embo mi mana bejedo toridobadera. 21 Edo ingoda rora rawaindaatira ainda ingoda jo awadaedo ainda.

TAMO DA USASA AWA22 “Edo dombu awa teta tamo da

usasa awodo. Edo iso dombu ewameiawa iso tamo awa bibinago adira te isodombubiae awa iso tamoawaumengaadira. 23Edo iso yei usasa awaumengada awodo adira awa teta ge biae kotiseedo atari biae da atadesa.

GITIJIGARI ETOTO AWA24 “Embo amemi mana gitijigari

etoto kera adira. Awodo adira awa un-emi gitijigari nei awa dubo burise neiawa biae adira o umo nei awa emboburo ewamei ise nei awa doadira. Daawodo imo mana Mamo sapo ise edobusu da rora awa jiwae dipapa adesa.

INDARI DE OMBARI DIGARI AWA25 “Awasedona ingoda yei sena ingo

indari nonda budo indido kumbudoevi edo bo nonda budo evevi awa sedokotembari jiwae eove ko indari kum-bari de bo de awa nembodiba aeraawarate ko ingo be awa nembodibabe ra. 26 Edo ri memei inda giwo.Ungo ri ve gowae edo ungo indaridada edo budo indari atari yei da itaeawodo aera te Mamo ingoda utu indaatima ira amimi ungo simba ise ungokondade euri indari tambudo era. Edori memei da mina awa nembodibaawarate ingodamina awa be nembod-iba be ra awasedo Mamo mi ingo awadaedo simba adira. 27 Edo rora berarieinda kotembari jiwae ise iji natopoadewa amimi ari mana busu da iji neikiambu yise atadewa.

28 “Awasedo kotembari jiwae eoseimo bo ro evesi awasedo. Awarate riwuji erido era awa koteio. Ungo buroaera te ungo erido era gari dagariae

be. 29Edo gitijigari Solomon awa umorora embo edo umo ombari ewameiedo isira. Edo umo iwuga awodo edoisira amimi euri gari ewamei edo isiraawarate ri wuji awa ewamei be ra.

30 “Edo boroko Mamo mi etiri sa-sawa eiawa ribori edo goroba deeririra awarate amboda embo mi ri-awo mi itoro ewadira. Edo da awodoMamomi edo iraMamomi ingo simbaadira. Edo Ingo Mamo awa gebe aesumbae edo ewa. 31-32 Edo embo aveMamo gae awa iji berari kotedo ira naindari kumbari de bo sini de nondabeni kotedo ira. Awarate awodo ko-tove ainda be awa Mamo ingoda utuda atira amimi ingo ro embo jarewaamone gosira amimi ingo simba adira.33 Edo ingo iji berari Mamo ro awasedipapa ira awa adewa awa ingo awodoirirowo Mamo ingoda yei indari derora nenei de awa itadira. 34Awasedoro euma bugadira awa kotembari ji-wae eove ko euma bugadira awa ijiainde awa euma da buria awa ko-tadesa. Edo iji dada awa teteguriseatiwo.”

7EMBO NENEI KASARI ARI AWA

1 Edo Iesu uso ambojimbi atopa-potise sisira, “Embo nei jigi gatoveawodo adewa awa embo nenei mimana ingo kiki diradera. 2 Edo ingoembo nenei gae tu sumbadewa awada awodo embo nenei mi ingo gae tusumbadera. Emboro rawodo da imoembo nenei da yei edo esa da awodoMamo mi iso yei adira.

3 “Edo imo iso diti joda ri dewoawa atirari embo nenei da diti joda rimomono awa geose. Edo imo iso ditida ri dewo awa atirari iso namendi dayei seose iso diti da ri momono awabane seose. 4-5 Imo wasiri biae embogiti iso diti da ri dewo awa budo yeiisaga ari gosise awa iso namendi daditi da ri momono awa badesa.

6 “Edo embo ave Mamo da bingaewamei awa bae era awa teta sinoinge ra awasedo Mamo da binga awasekago ungoda yei itove ainda be awa

Page 13: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 7:7 10 MATTHEW 7:25teta sino inge awasedo ungo war-eregedo ingo gambadera. Edo kotariewagaewa Mamomi ingoda yei ititiraawa teta ingoda mamoumbogo da riguri nembogambo ingege ra. Edoimo mamoumbogo da ri guri nem-bogambo awa pigae busu da pu dajoda wosae ko awodo adesa awa pumiyise puse ise patoro biae adira.

SEDO GARI DE EURA ARI DE TAIN-TAIN ARI DE AWA

7 “Edo Mamo da yei sedo gioitare. Edo eura edo imo tambadesa.Edo taintain deio mangiro pirigare.8 Eiedo eio ainda be awa embo avesedo gosera awa Mamo uso yei daitadira. Edo embo ave eura era amimitambadera. Edo embo amemi taintaindorera ainda yei mangiro awa piri-gadira.

9 “Edo ingomamono ingodamemeimi indari embo soro ingo mana un-goda yei ganuma itadewa. 10Edoungowo embo soro ingo mana jingabuitadewa. 11 Edo ingo awa embo ewa-gaewa aera te ingo ingoda kinapeinada yei rora ewagaewa itari dipapa edoewa. Mamo da kando itari awa isokando itari de inono aera awasedo isoMamo utu da atima ira awa gari gidoumo iji berari rora ewagaewa emboamemi uso yei sedo gido era ainda yeiitido ira.

12 “Edo imo embo nei mi iso yei ra-wodo orase dipapa edo esa da awodoungoda yei eio. Eiawa Moses da ago-dari da ititisira edo Mamo da bingasari embo mi atopapotisera.

EMBORO ETOTO AWA13 “Edo be kiambu da torio. Em-

boro riawo matawa ewuse atira aindatuturo awa be beraga be ra. Edoemboro ainda toradesa amone pepetaari re isaga be ra awasedo embo ji-wae be emboro ainda pepeta edo era.14 Awarate emboro ingodena mam-budo Mamo ga atadera ainda tuturoawa kiambu ra awasedo embo jiwaemi emboro awa tambae edo era. Edoemboro ainda toradesa awa okain bera.

RI DE USO BE DE AWA15 “Edo dombu iso mi embo ave

umo Mamo da binga sari embo siraawarate umogebemoka awa atopataeawa gio. Edo umo iso yei teta isootao edo teta atopatari Mamo dayei awodo bugari inge adira awarateuso kotari awa teta ambe sino da daawodo. 16 Edo imo umo ro adiraawa gido imo umo gadesa. Imomana maumesi awa ri bebe de aindamana badesa edo daedo imo manabijo sari awa ri nei bebe de aindamana badesa. 17 Awarate ri ewameiawa indari ewamei edo ira awarate ribetari awa indari biae edo ira. 18Edo riewamei mi mana be biae mana adiraedo ri betari mi mana indari ewameimana adira. 19 Edo ri indari ewameiae adira awa ingo mi diugedo ingodariawo adewa. Awasedo ingo ri be biaeirirari gadewa awa ingo gadewa ri awabiae ra. 20Edo ingo embo amimi ro eraawa gadewa awaungo embo averi awagadewa.

IESU SISIRA NA IMO GAERA21 “Edo embo jiwae naso yei sera

imo awa naso gitijigari sera awarateungoberari awamanaMamomi gitiji-gadira aindamana atadera. Edo emboave ro naso Mama mi orase dipapaedo ira awa edo era iji ainde awa aindaatadera. 22 Edo iji awa bugadira aindeembo jiwae mi naso yei sadera aiogitijigari iso jawo da nango Mamo dabinga sedo era edo nango asisi bebe-gae ondoro ijegedo isera edo nangoari goroba neinde kainde edo iserasadera. 23 Soro na ungoda yei dasadena na matu ingo embo bebegaeawa gae ewona awasedonaso yei dodoedo mambuwo sadena.

MANDO ITARI EMBO ETOTO AWA24 “Awasedo embo ave naso ge in-

gido na ro sena awa adira awa umoawa teta jiro gari embo inge adira.Jiro gari embo eiawa uso mando tu-tuvi ngambedo ganuma itiri wosedoetiri tutuvi awa derido goroba isira.25 Edo amboda ga de bisi bisara deumo bojedo pusira te mando awa

Page 14: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 7:26 11 MATTHEW 8:15durae ko mando da tutuvi awa etirigoroba isira awasedo. 26 Awarateembo ave naso ge ingido na ro senaawa ae era teta embo jiro biae emboda awodo. Embo eiawa uso mandotutuvi awa ngambusira te umo tutuvida ganuma itae uso tutuvi awa deridoedo goroba ae. 27 Edo amboda gade bisi bisara de umo bojisira etirimando awa dudurisira. Edo mandodudurisira ainda amboda mando awaainda atae.”

IESU DA GOROBA AWA28-29 Edo Iesu uso ambojimbi

atopatido atae etiri embo jiwae usoge ingisera amimi kove be edo sisera,“Embo oiawa ingodenaso agodari daatopapotegari awodo aera te awagoroba de da atopapotira.”

8IESU MI EMBO EWAMEI ISIRA

1Edo Iesu doriri awa dodowowosiriembo jiwae be mi umo ambo amboisera. 2 Edo Iesu uso ambojimbi dewosedo bugero embo da karu jawoleprosy bari amimi Iesu da yei bugudoIesu da jo da baingo dederi edo sisira,“Bada imo dipapa adesa awa na egaeseka ane.”

3 Edo embo awa awodo setiri Iesuuso ingo gogorugedo embo awatamesi ise embo ainda yei sisira,“Awara dipapa ena. Iso tamo awaewamei adira.” Edo Iesu awodo sisiraiji da ainde embo ainda tamo awaewamei isira. 4 Edo Iesu mi emboainda yei sisira, “Ro iso yei da ijegetiraawa saso embo nenei mi geore tadambuderari mambuio. Mambudopriest da yei mambaso iso tamoujugedo gare. Gari awa rorou Mosesda agodari mi sira awa itase. Awodoadesa awa embo mi imo karu jawoleprosy awa atae etesa awa gadera.”

IESU MI ISORO EMBOBO GITIJIGARIEWAMEI ISIRA

5-6 Edo Iesu Capernaum nati datoriri Rome isoro embobo ajigari 100awodo gitijigedo isira embo da amimi

Iesu tambudo umo kondade arase be-nunu sisira, “Bajari naso buro ariembo da awa karu edo memesi burisebesi da pasido atira.”

7 Setiri edo Iesu mi mina uso yeisisira, “Iso buro ari embo da yei am-boda mambudo ano jebugadira.”

8 Setiri Rome isoro embobo da giti-jigari mi Iesu da yei mina sisira, “Naewa raro naso mando da toresi tako ge mi segae naso buro ari emboawa ewamei are ko na gosena awodore adira ainda be awa na awa giti-jigari nembodiba da tuda edo isoroembobo nenei awa naso simba ari daatima era. Edo nanemi isoro emboda ainda sadena mambu sadena awaumo mambadira. 9 Edo nei da sadenapo sadena awa umo puradira. Edonaso buro ari embo da sadena eiawae sadena awa umo adira.”

10 Edo embo awa awodo setiri Iesuge awa ingido kove be edo embo umoambo ambo isera ainda sisira, “Naingoda yei gebe sena na Israel emboda mi embo emimi na gebe ira daawodo awa gae be ra giwo. 11 Edo naro sena awa ruvegeove. Embo jiwaebusu berari dodo bugadera amimiMamo mi gitijigadira yei ainda dadaadera. Edo anumbedo Abraham deIsaac de edo Jacob deda indido kum-budo ise atadera. 12 Edo Mamo miyei eiawa Jew embomei embo sia irate Mamo mi Jew embomei jiwae awabudo wawara ari ponda yei umengada atadera. Edo ungo aindamambudodi vegise de edo ji de daedo atadera.”

13 Edo Iesu ge awawa sedo atae edoIesu mi Rome isoro embo da gitijigarida yei sisira, “Imo ro gebe esa awananemi ano be bugadira.” Edo Iesu geawodo sisira iji da ainde Rome isoroembobo da gitijigari embo da buro ariembo awa ewamei isira.

IESU MI EMBOMEI JIWAE EWAMEIISERA

14 Edo Iesu Peter da mando damambudo Peter da umboti awa karuyauya budo besi da pasido atiri go-sisira. 15 Edo Iesu mi evetu ainda ingoawa jigiri uso yauya atae isira. Etiri

Page 15: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 8:16 12 MATTHEW 8:34Peter da umboti ewamei edo eridoindari sia edo Iesu da yei ititisira.

16 Edo ongobo etiri embo mi emboasisi bebegae mi sandari awa budoIesu da yei bugusera. Bugero Iesuasisi bebegae da yei ge setiri edo asisibebegae embo awa doturisera. EdoIesu karu embomei ainda buguseraawa daedo etiri jebugurisera. 17 EdoIesu awodo isira amimi ro Mamo dabinga itari embo Isaiah mi sisira awabe isira. Isaiah mi sisira,“Unemi ingodena ro etiri goroba ae

etera awa soregedo edo ingo-denaso karu amburo awa etiriewamei etera.”

AGODARIDAATOPATARI EMBOAWA18 Edo Iesu embo jiwae mi umo

jinene burero gido uso ambojimbi dayei sisira, “Nga sia ewo. Awo ingo-dena umo diuga benei da sembore.”19 Siri iji ainde agodari da atopatariawa Iesu da yei bugusira. Bugudosisira, “Atopatari imo yei rawaindayadesa awa na da ainda yadi siaetena.”

20 Setiri Iesu mi uso yei mina sisira,“Ambe wo awa uso ngaja ewari yeiatira edo daedo ri memei awa un-goda ngaja atira awarate na Mamo damei busu da bugudo embo isena nasoewari yei atae ra.”

21 Edo Iesu awodo siri embo nei geingido isira amimi Iesu da yei sisira,“Embo nembodiba na naso mama be-tari govedo ainda amboda awa na imoambo ambo adena.”

22 Setiri Iesu mi sisira, “Embo aveMamo gae awa ainda dodo imo puiona ambo ambo ase.”

IESU SETIRI BISARA JAMO JAMOETIRA

23 Edo Iesu ge awa sedo Iesu ngada vivitisira uso ambojimbi de edoyei awa dodo mambusera. 24 Edokiambu yise Iesu pasido nga joda ewoisira. Edo Iesu ewo iri ga de bisibisara de edo umo diuga awa teta ewayawata ise arago edo sasaka nga jodavivitisira. Edo nga awa kununu badiisira. 25 Awodo iri Iesu da ambojimbi

mi Iesu da yei mambudo Iesu ewowujido sisera, “Gitijigari nango betadiaikambu era mo gosesita nango kon-dade egae.”

26 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingona gebe edo gogo ae edo ewa awasedoingo oju mi biae etewa.” Sedo Iesuerido bisara de kau yawata de aindayei ge setiri bisara jamo jamo etirisasaka ewamei isira.

27 Etiri ambojimbi wasiri awa gidokove be edo sisira, “Embo eiawa averi?Bisara de kau yawata de umo keraetera.”

IESU MI ASISI BEBEGAE ONDIRIMAMBUSERA

28 Edo umo diuga awa sembudoIesu Gadarene embo atima isera busuainda bugusira. Ainda awa emboetoto meko to da embo govedo is-era ainda atima isera. Edo emboetoto einda atero asisi bebegae un-goda joda atima isera amimi eoro em-bomei eiawa tini gambari ise dombugunjoro gido embo emboro awodoyari awa oju edo isera. 29 Edo ungoiIesu gido Iesu da yei gogo dimbudosisera, “Mamo da mei imo nangodayei ro adi dipapa edo bugesi? Nan-goda kasari iji awa bugae awasedonangoda riroga itose.”

30-31 Edo ungoi awa sero pu ditida ainda demonda durise atiseraawasedo asisi bebegae embo etoto dajoda amimi Iesu da yei benunu sisera,“Imo nango ondadi adesa re nangoitio mambudo pu da joda torore.”

32 Setero Iesu mi ungoda yei dasisira, “Mambuwo.” Setiri embo etotoawa dodo ungoi pu da joda totoris-era. Etero pu mane mi sumbudo yeidiwari awa dodo kekepunya edo umoda wosedo bebetegurisera.

33 Edo pu simba ari embo sumbudonati da mambudo embo etoto Iesu miasisi bebegae etiri ewamei isera awasisera. 34 Edo nati da embo berarimambudo Iesu tambudo gido ungodayei awa dodo mambarase sisera.

Page 16: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 9:1 13 MATTHEW 9:179

IESU EMBO TEI INGO AMBARI ETIRIEWAMEI ISIRA

1 Edo Iesu nga da vitido umo diugada awodo sembudo sekago uso nati beda bugusira. 2 Edo Iesu ainda bugiriembo mi embo tei ingo ambari awaapara da edo budo Iesu da yei bu-gusera. Etero Iesu ungo gebe era awagido edo embo daguna da yei sisira,“Naso mei iso buria awa kotembedodoturena awasedo dubo ewamei eio.”

3 Edo agodari da atopatari neneimi ungo ungosuka ge mina sara edosisira, “Embo emimi sira ro Mamo miedo ira awa umo daedo adira sira. Edoumo ge awodo sira awa umoMamo dayei da ge biae sira.”

4 Awarate Iesu umo ungo ge rokotera awa gido edo ungoda yei sisira,“Ingo ro awasedo kotari biae kotevi?5 Edo na ro seni? Na eiedo senitaerido pepeta eio senita ko eiedo seninanemi iso buria kotembedo doadenaseni? Edo ge etoto einda ge rawage okain ri? 6 Na busu da atenaainde awa Mamo mi naso yei emboda buria kotembedo doanase gorobaari ititisira. Edo boroko nanemi buronembodiba awa ano ingo mi eiawagadewa.” Edo Iesu ge awa sedo edoembo ingo tei ambari da yei sisira,“Erido iso ewari besi budo edo iso natida mambuio.” 7 Setiri embo awawaerido uso nati da mambusira. 8 Edoembo awa mambiri embo mi wasiriawa gido ojumi biae isera te koMamojasiga isera unemi embo da yei gorobaari itira awasedo.

MATTHEW IESU AMBO AMBO ISIRA9 Edo Iesu yei awa dodo mambuse

Iesu tax bari embo jawoMatthew awagosisira. EdoMatthewuso tax bari yeida anumbedo atiri edo Iesumi uso yeida sisira, “Na ambo ambo eio.” SetiriMatthew erido Iesu ambo ambo isira.

10 Edo Iesu uso ambojimbi demando da indari indero tax bariembomei nei de embo bebegae debugudo ungoda demonda anumburis-era. 11 Edo ungo anumbetero edo

Pharisee embomei nei mi ungo gidoedo Iesu da ambojimbi da yei sisera,“Ro awasedo ingoda atopatari embobebegae de tax bari embo de da indariindiri?”

12 Setero Iesu ingido ungoda yeisisira, “Karu ari jebugari embo awaembo karu ae ainda yei manamam-badira te umo embo karu de aindayei mambadira. Edo da awodo naawa embo ewagaewa awa embo bugaerate na embo bebegae awa embobugusena. 13 Jiwari ewamei be dasisira awa ingiwo, ‘Na wo mi rorouitawase awa dipapa aera te ingo miembo nenei dubo bawase dipapa ena.’Awaramambuwo ge ainda be rori awaeura ave.”

JOHN DA AMBOJIMBI IESU DA YEISEDO GARI ITITISIRA

14 Edo John da ambojimbi mi Iesuda yei bugudo sisera, “Nango de Phar-isee embomei deda wasiri awa nangoiji dada neta kakana edo era. Edoro awasedo iso ambojimbi wasiri daeiawa ambo ambo ae edo eri?”

15 Edo ungo awodo setero Iesu mimina sisira, “Edo jimbari iu seka awajimbari da bondo da atadira mo esegaembo mo dubo vevera erita? Awodoaera ungo awa dubo vevera adi aera.Edo na awa teta jimbari iu seka inge.Edo iji tupo na budo mambaderaainde awa naso ambojimbi awa dubovevera ise neta kakana adera.

16 “Naso atopatari awa seka. Edona ingoda yei kiki etoto sano ingidoedo ingo eiawa gadewa. Embo amemimana bo matu da to awa bo seka mimana tauta adira. Awodo adira awabo sekami bomatu awa budo isisibarikeradira segadi adira iji ainde. Edokeradira ainde awa to nembodiba beadira.

17 Edo embo amemimana umo sekajawo wine awa utingi wo ando mi arimatu da mana itadira ko wo andomatu awa mana jitugadira awasedoumo wine awa porokukusedo saumautingi wo ando matu mi ari awa be-jadira. Edo awodo adira umo wineawa yoyogo edo busu da wosadira.

Page 17: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 9:18 14 MATTHEW 9:37Awodo aera embo mi awodo ae edoera te umo wine seka awa utingi woando mi ari seka da itido era awaetoto awa ewamei atima era. Daawodo naso atopatari seka de ingodawasiri matu de awa ingo mi manadada adewa.”

IESU WASIRI EWAGAEWA JIWAEISIRA

18 Edo Iesu ge awa ungoda yeisise atiri Jew embo da gitijigari neimi bugudo Iesu da joda baingo ded-eri edo sisira, “Naso gagara ademeiboroko betetira te pogae iso ingo miuso tamo da itaso gagara ewameiedo atare.” 19 Setiri gido Iesu eridoedo uso ambojimbi deda gitijigari awaambo ambo isera.

20-21 Edo ungo mambutero evetukaru orobi budo ororo wowoseuriatise gaeko 12 atae isira amimi ko-tisira, “Na uso ombari begiti da ji-gadena awa na ewamei adena.” Awakotedo evetu awawa gunda bugudoIesu da gara begiti da jijigurisira.

22 Edo evetu awodo etiri Iesu war-eregedo evetu awa gido uso yei sisira,“Naso gagara goroba eio. Imo na gebeetesa amimi imo ewamei etesa.” EdoIesu awodo setiri iji ainde evetu awaewamei isira.

23 Edo Iesu gitijigari da oro dabugudo joda totorisira. Edo Iesu jodatorido embomei mi gauro pusero edobetari embomei awa embo jibia erogosisira. 24 Edo Iesu mi ungoda yeisisira, “Ingo berari dodo mambuwo.Edo gagara ademei eiawa betae rate ewo ira.” Edo Iesu awodo setiriungoi berari iro jirisira. 25 Edo Iesuembo berari setiri ponda ijegeteroIesu gagara da diumba da toridogagara awa ingoda jigiri gagara awaeririsira. 26Etiri ge eiawa yei berari darawusira.

27 Edo Iesu yei awa dodomambutiriembo diti guba egeregari etoto miumo ambo ambo ise Iesu da yei sisera,“David da orobe nango jo egae.”

28 Edo Iesu uso mando joda toririembo diti guba egeregari awa daedo

totorisera. Etero Iesu mi ungodayei nganega isira, “Ingo nanemi ingokondade adena awa gebe evita?”

Setiri ungoi Iesu da yei mina sisera,“Embo nembodiba nango gebe era.”

29 Setero Iesu mi ungoda diti awajigido ungoda yei sisira, “Ingo rogebe ewa awa awodo are.” 30 EdoIesu awodo setiri ungoda diti ewameietiri ungoi yei gosisera. Etero Iesumi ungoda yei ge tini javi de sisira,“Eiawa sawo embo nenei mi geore.”31 Awarate Iesu ge awodo setiri ungomando awa dodo yei berari da mam-budo embo jiwae be setero gosisera.

32 Edo embomei mando awadoturero embo nenei mi embo asisibiae mi joda aturi ge sae edo isira awabudo Iesu da yei bugusera. 33 EteroIesu mi asisi biae awa budo pigetiriijegetiri emboawage sadi tuturo isira.Etiri embo berari mi awa gido kovebe isera edo sisera, “Nango Israelembomei wasiri eiedo irirae nangomatu gae.”

34 Awarate Pharisee embo mi sis-era, “Amone asisi bebegae da bajarimi Iesu da yei asisi bebegae ondarasegoroba itiri gido awodo re ira.”

IESU MI EMBOMEI AWA EMBO JOISIRA

35 Awodo atae edo Iesu pepeta edonati berari awa esega isira. Ise Jewembomei da dada ari mando mandoda embo atopapotisira. Edo emboatopapotise binga ewamei Mamo miembo gitijigadira iji awa sisira. Edodaedo Iesu embo jiwae karu amburoneinde kainde dubo vevera edo iseraawa euri ewamei edo isera. 36Edo Iesuembo eiawa gido ungo jo isira ko ungobouga be burera awa ungo ro aderaawa ungo gae. Edo embo amenda soroungo kondade aderi awawa ungo awateta wo jawo sheep mi wo simba ariembo ae gido tepo tapo tembuma erada awodo gosisira.

37 Awasedo Iesu mi uso ambojimbida yei sisira, “Indari be jiwae edosia etira embo mi dada orase awarateindari dada ari embomei awa enumba

Page 18: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 9:38 15 MATTHEW 10:20ae mi dada edo era. 38 Awasedo busuda indari erido ira ainda topo da sewo,“Buro ari embomei jiwae itaso mam-budo indari awa dada ore.”

10IESU AMBOJIMBI 12 JAWO SISIRA

1 Edo Iesu uso ambojimbi 12 setiriuso yei dada isera. Edo ungo dadaetero Iesu ungoda yei asisi bebegae tako karu neinde kainde ari jebugari dagoroba awa ititisira.

2-3 Edo eiawa Iesu da ambojimbi 12Iesu mi itiri mambusera awa Simonuso jawo nei Peter de uso namendiAndrew de edo James de uso na-mendi John Zebedee damemei de edoPhilip de Bartholomew de Thomas deMatthew tax bari embo de edo JamesAlphaeus damei de Thaddaeus de edoCana embo Simon de daedo. 4 EdoJudas Iscariot umo Iesu Jew embomeida gitijigari da yei indiga sisira ainde.

IESU AMBOJIMBI ITIRI MAM-BUSERA

5 Edo Iesu embomei 12 eiawa itirimambusera te giti awa Iesu ungoatopapotisira. Edo ungo atopapotiseIesumi sisira, “Embo Jewae jawoGen-tiles ainda yei damambove edo daedoSamaria busu ainda nati memeia damambove. 6 Awarate Jew embomeiawa teta wo jawo sheep inge edo ji-wae jajovegari awasedo ungoda yeida mambuwo. 7 Mambudo ungodayei save iji Mamo mi gitijigadira awaasusubetira sewo. 8 Edo karu emboewo jebubugore. Betari embo awajigiwo erore. Edo karu jawo lep-rosy awa ewo ewamei ore edo asisibebegae awa ondewo ijegore. Naingoda yei ro itena awa ingo minaitae awasedo ingo daedo itido edomina bari dipapa eove. 9-10 Ungoiburo embomei awa indari de roranenei de ungo dipapa era awa itaderaawasedo ingoda rora da mana ganoawabadewa. Edo daedo ingoda sapoiata bo nei ta tei goru ta ko ketu awamana badewa.

11 “Edo ingo nati nei da mambudoembo ingo gadi dipapa ira awa tam-budo edo embo ainga atiwo. Edoingoda buro atae ari gido awa mandoawa dodo mambuwo. 12 Edo ingomambudo mando da vivitise gido rejao namendi ari atega awodo ewo.13 Awarate embo mando ainda miimo atega adira awa mando aindaanumbedo daga kiki dirio. Awarateungoi imo atega ae adera awa aindaatise ungoda yei ewamei eose. Edoembomei awa dowo.

14 “Embo amemi ingo atega ae iseingoda ge ingae adera awa yei awadoturise yei ainda konipo ingoda teida awa dede ewo wosare. 15 Edo naingoda yei sena Mamo da kasari ijibugadira. Iji awa bugadira iji aindeawa Mamo mi Sodom embo bebegaede edoGomorrah embo bebegae de dayei riroga nembodiba itadira awaratenati awa embomei ingo atega ae eteraainda yei awa riroga nembodiba benembodiba itadira.

DARI GAIARI AWA BUGADERA16 “Dengoro edo naso ge ingido

gogowo ewo. Teta maine sino mi wojawo sheep gambarago adera giwo naingo iteno mambadewa iji ainde nasogitopo mi ingo gambadera awasedojiro gari embo edo saboa ewo teta riribo inge ewo. 17 Edo sia ise tembuwoembo mi ingo bundedo budo Jew em-bomei da dada ari oro damambadera.Mambudo ainda ungoi ingo kasedoedo ingo vejadera. 18 Edo embo midaedo budo gitijigari kiambu da edogitijigari nembodiba da yei mamboroingo na ambo ambo edo ewa awasedokasadera. Edo nanemi doano eiawaadera ainde ingo mi binga ewameiawa gitijijigegari embomei ainde edodaedo embo Jew ae ainda yei sadewa.19 Edo ingo budo gitijijigegari da yeimamboro gido ae ro seni edo ra-wodo seni awa kotove awarate iji awabugadira ainde awananemi ro sadewaawa sano sadewa. 20 Edo ge ro ingomi sadewa awa ingoda ge aera ainda

Page 19: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 10:21 16 MATTHEW 10:41be awa Mamo da asisi mi ingoda jodaatise ge amone sadira.

21 “Edo iji ainde awa namendi minamendi embo nenei mi doro be-tarase itadira. Edo da awodomamonomi kinapeina awa indiga sadera edodaedo kinapeina mi ai mamono awaembo nenei mi doro betorase indigasadera. 22 Embo jiwae mi ingo ujo aeadera ko ingo awa naso topo awasedo.Awarate iji sangove be da awa emboamemi goroba edo atadira awa Mamomi soregadira. 23 Edo ingo nati nei dadedo gaedo oro gido oju nati nei damambuwo. Edo iji ainde na bugadenaainde awa ingonati berari ainda esegaae atirowo bugadena.

24 “Edo gari gadira embo awa ki-ambu rate umo atopapotira awa nem-bodiba ra. Edo buro ari embo awakiambu rate bajari awa nembodibara. 25 Awasedo gari gadira emboainde buro ira embo ainde awa tetaatopatari inge edo bajari inge aderaawa dowo inono be ore. Na awa orobeda gitijigari edo ungoi na awa Beelzel-bul Satan da jawo nei awa sadera awaungoi daedo ingoda jawo biae sadera.

OJU EOVE26 “Edo wasiri embo mi ro unjugur-

era awananemi isaga adena edo emboda koma ge awa nanemi isaga adenaawasedo embo oju eove. 27 Ro na in-goda yei umenga da sena awa ingo miisaga da sadewa. Edo ro na ingoda yeigae sena awa ingo mi embo dada edoera ainda sadewa. 28 Edo embo deorobetedo era awa oju eove. Embo emimitamo awa deoro betedo era te ungomi mana embo da asisi awa manadoro betadira. Edo Mamo mi riawomata awa ewuse atari ititisira aindaawa embo da tamo de asisi de awadari betadera awasedoMamooju ewo.29 Edo ingo mi ri memei etoto awamina kiambu itido badewa te ri meiawamana tepo busu dawosadira. Edori mei da awa busu da duradira awaiso Imamo awa gosisira. 30 Da awodoMamo awa iji berari awa imo awaruvegae iso kopiri tu roinge ri awagosira. 31 Teta Mamo mi ri memeia

simba ira da awodo ingo awa simba iraawasedo oju eove.

EMBO NENEI SEWO GORE INGO AWAIESU DA TOPO RA

32 “Embo amemi arapa da umona gari sadira awa na utu da atisena naso Mama da yei embo awa nagari sadena. 33 Awarate embo amemiarapadaumonagae sadira awanautuda atise naso Mama da yei na emboawa na gae sadena.

IESU MI ETIRI EMBO KAUSU KAUSUISIRA

34 “Ingo ro kotevi? Ingo kotewanaso bugari mi ari embo dubo jamode ateri ta? Ingo awa kotevita?35 Awarate awodo kotove naso bugarimi ari embomei dubo jamo de atadiari awa kotove ta embo ewoga ewogaadera. Embo nenei awa na gebe aderate embo nenei awa na gebe adi aeraawawa eiedo adira. Memei de ma-mono de awa kausu kausu adera. Aide meigagara de kausu kausu adera.Umboti de mei aro de kausu kausuadera. 36 Edo wasiri eiedo bugadiraainde awa embo uso gitopo awa topoadira.

37 “Embo ave uso ai de mamo dedubo nembodiba burise na dubo baesumbae ira edo na edo gogo edo sapoae ira. Daedo embo ave uso mei tagagara awa dubo burise na dubo baesumbae ira awa naso ambojimbi beaera. 38 Embo amemi uso orega budoedo na pepeta ena emboro da aindapepeta ae adira embo awa naso buroari embo be aera. 39 Embo ave wasiride atadi dipapa adira awa betadiraawarate embo ave na awa embo be-tadira awa wasiri natopo atari badira.

RIROGA AWA40 “Embo ave ingo atega adira awa

na atega adira. Edo embo ave na ategaadira awa Mamo na itiri bugusenaawa atega adira. 41EmboaveMamodabinga sari embo atega adira ko Mamomi umo itiri bugira awasedo umonedaedo awa binga sari embo da rirogaawa umo daedo badira. Embo aveembo ewamei awa atega adira awa

Page 20: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 10:42 17 MATTHEW 11:19embo ewamei da riroga awa daedobadira. 42 Edo embo ave sasaka jamonaso ambojimbi dubogagara ira aindaitadira awa umo embo kiambu rateembo ainda Mamo mi mina itadira.”

11JOHN DA AMBOJIMBI IESU ESEGA

ISERA1 Edo Iesu uso ambojimbi 12 awa

atopatido atae etiri edo yei awa dodonati demonda ainda mambudo emboainda awa atopapotisira.

2 John awa bundari oro da atiseKeriso da buro da binga awa ingisiraawasedo John uso ambojimbi neneiitiri Iesu da yei bugusera. 3 Edo un-goi Iesu da yei bugudo Iesu da yeinganega isera, “Imomoembo Johnmibugarase sevira awa tamo ko nangomo embo nei simba eri?”

4-5 Setero Iesu mi mina sisira, “En-genembedo John da yei mambudoingo ro ingewa edo gosewa awa Johnsewo gare edo sewo embo dombuguba ari yei gosera edo tei bebegaeari ewamei era edo karu jawo leprosybari awa ewamei era edo dengorojunjugari ge ingera edo bebetegarisekago ererera edo rora ae emboboawa binga ewamei ingera. 6 Edo Johnda embo amende naso yei na nganegaaera te na gebe era embo awa duboewamei adira awa sewo gare.”

7 Edo John da ambojimbi engenem-burero Iesu mi embo da yei John dajawo da ge sisira, “Iji da ainde ingoyei ro atae da John gadi mambusewaingo ro gadi kotise mambusevi? Ingoembo teta openga bisara mi pigurimambudo bugudo ise atima ira daawodo gadi mambusevita? 8 Ta ingoembo rora embo ombari digari ewa-gaewade awagadimambusevi? Emboombari digari ewagaewa de awodo regitijigari da mando da gitijigari miatarago adera. 9 Awodo aera ingoembo awodo awa gadi mambae rateingo re Mamo da binga sari emboawa gadi mambusewa. Edo Johnawabinga sari embonenei derigadira.

10 John awa Mamo mi ove jiwari dasisira embo awa sisira,‘Eiawa naso binga sari embo nanemi

giti itano mambudo iso em-boro ewamei adira.’

11 “Edo emboevetu mi kinapeinabudo era ainda teda John awa nem-bodiba be awarate John awa embomeiMamo mi gitijigido ira ainda atimaera ainde inono ae. Embomei awanembogambo ra te John awanembod-iba ae. 12 Edo John atopatadi tuturoisira ainda edo bugudo boroko awaembo jiwae be jo de berari simbaewora Mamo gitijigido ira amimiungo ewamei arase. Awodo ise awaungo goroba berari oro Mamo miungo ewamei arase edo era. 13 Bingasari embo berari de Moses da agodaride berari awa John bugae atiri awasisera Mamo gitijigido ira amimi arieiedo awa adira awa sedo isera. 14Edobinga sari embo mi sedo era Elijahbinga sari embo awa bugadira sedoera awasedo ingo ro binga sari embomi sewora awa gebe adewa awa ingomi gadewa John awa binga sari emboumo awa Elijah inge. 15 Ingo emboberari ro nanemi sena awa kotedogogowo ewo.”

16 Edo Iesu mi sisira, “Embo borokoatera awa embo gari rawodo ri?17Ungo awa teta kinapeinamemeiakomi nati da usini ise mina sara aragoedo era, ‘Nango jimbari da usini eterate ingo ya diwae awasedo nango be-tari da usini etera te ingo ji saeawasedo usini ingode ro eri awawaingo dubo ewamei ae? 18 Awodo edoJohn bugusira iji ainde John neta edoumo wine indae edo isira awasedoembo berari mi sedo isera asisi biaeuso joda atima ira sedo isera. 19 Edona Mamo da mei awa embo isena awabugudo indido kumbudo eono emboberarimi sedo isera embo oiawa giwo.Embo omone rora jiwae indise edoumowine jiwae indido ira edo tax bariembo de embo bebegae nenei de daotao edo ira sedo isera. Awarate imoro esa awa embo mi gido awa imo jiro

Page 21: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 11:20 18 MATTHEW 12:6gari embo ta ko jiro gari embo ae riawa gadera.”

EMBO GEBE AE EDO ISERA20 Edo embo nati nenei da Iesu mi

uso wasiri jiwae ewamei uso gorobami edo isira awa ungoda wasiri be-begae awa dodo Mamo da yei war-eregae edo isera. 21 Awasedo Iesu miembomei ainda yei tini gambari edosisira, “Ingo Chorazin de Bethsaidaembomei de gido gogowo ewo. Ingonaso goroba mi wasiri ewamei etenaawa getewa awarate Tyre embomeide Sidon embomei bebegae de matuawa wasiri goroba de eiawa gae eteraawa ungo ungoda wasiri bebegae awadodo Mamo da yei wareregae eteritarora. Edo bo matu ewudo digido edoaviga budo beo da gutoro embo miungoda Mamo da yei wareregari awagae etera. 22 Edo Mamo da kasari ijipuradira ainde awa Mamo mi Tyrede Sidon embomei awa nembodibakasadira te ingo Chorazin de Beth-saida embomei de awa kiambu aekasadira.” 23 Edo Iesu mi Capernaumembomei da yei daedo sisira, “Ingokotewa ingomi utu da vitadewa aindabe awa naso ewamei ari jiwae in-goda yei bugudo ira awasedo awarateingo awa riawo mata awa ewuse atiraainda wosadewa. Ingo getewa ingodanati da wasiri goroba de etena awaawarate Sodom embomei mi wasirieiawa gae etera awa ungoda nati awaboroko atae etira. 24 Kotewo Mamoda kasari iji bugadira ainde Mamomi ingo awa nembodiba be kiambuae kasise edo Sodom embomei awakasari awa nembodiba itadira.

IESU INGODENASO BOUGABURISIRA

25-26 Iji ainde Iesu mi sisira, “Mamoimo busu de utu de gitijigido esa imoro gari embomei da itae doturisesaawa kinapeina da yei ititisesa ko em-boro awodo arase imo dipapa isesaawasedo.”

27 Edo sekago Iesu uso ambojimbida yei sisira, “Naso Mama mi roraberari awa naso ingo da itido nanemi

simba anase sisira. Edo embo mi naawa gido gogo ae awarate naso Mamana awa gosira. Embo mi Mamo awagido gogowo ae awarate embo amemiMamo awa embomei ounda yei isagaarase dipapa ena ungo awaMamo awagosera.

28 “Edo embo amemi bouga burisebegogo adera embo awa naso yeipuwo nanemi ano jango indave.Edo ingoda buro nangae otao iseewo. 29 Edo ingo awodo irirowoawa nanemi ingo atopatane aindabe awa na awa jo sasainbari de ra.Edo nanemi sedo gano ingo buro arikatogo ae awa mana adewa. 30 Edona buro ro ingoda yei itena awa ingonangae otao edo buro ise awa dubojamo de edo atadewa.”

12PHARISEE EMBOMEI MI IESU DA

SEDO GARI ITITISERA1 Edo iji tupo Jew embomei da tu-

mondebain ari iji de Iesu uso ambo-jimbi de wheat buro da awodo pepetaero Iesu da ambojimbi beji mi bebe-gae edo gido pisa nenei awa gavedokandedo indisera. 2 Ero Pharisee em-bomei mi gido Iesu da yei sisera, “Gionangoda agodari mi sira tumonde-bain ari iji de buro eose sira edo roawasedo iso ambojimbi eiedo eri?”

3 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingokiki gitijigari David da awa ajigedogae ta iji ainde umo uso embomeide beji eteri? 4 Edo umo Mamo datumondebain ari oro da torido edoMamo da buro ari embo mi indariambe awa itiri uso embomei dedaindisera. Edo ambe amone Mamoda yei kando ititisera awa edo Mamoda agodari mi sira awa Jew embomeida priest ungo ungosuka indari ambeawa indadera te embo nenei mi manaindadera. 5 Edo ingo Moses da ago-dari ainda sira awa Mamo da buroari embo awa tumondebain ari iji deburo edo era awa ajigedo gae ta?Edo buro eiedo ise amimi ungo ago-dari awa diugae. 6 Edo na ingoda

Page 22: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 12:7 19 MATTHEW 12:25yei sena na awa teda ingoda embonembodiba awarate tumondebain arioro awa nembodiba aera. 7 Mamojiwari ewamei be da sira, ‘Na wo mirorou itawase awa dipapa ae awaratena dipapa ena awa ingo embo neneidubo bawase.’ Edo ingo ge eiawa roriainda be awa gadewa awa ingo manaembo nenei buria ae ingo mana dawobetadewa. 8 Na Mamo da mei emboisena awa daedo tumondebain ari ijiawa gitijigido ena.”

EMBO DA INGO AMBARI DE AWAEWAMEI ISIRA

9 Edo Iesu Jew embomei da dadaari oro da mambudo embo da ingoambari awa gosisira. 10 Edo embonenei mi Iesu bekuba adi dipapa edogido Iesu da yei nganega isera, “Ingo-denaso agodari mi sari tumondebainari iji de embo oro ewamei eita?”

11 Setero Iesu mi mina sisira, “Edoingoda wo da awa tumondebain ariiji de kouro ngambari da durari mojumbawo vitaetita? 12 Ingoda wo awanembodiba awarate ingo awa nem-bodiba be ra. Awasedo ingodenasoagodarimi atopapotira awa tumonde-bain ari iji de embo nenei awa kon-dade adera.”

13 Sedo Iesu mi embo ainda yeisisira, “Iso ingo awa besugeio.” Se-tiri embo awa uso ingo besugurisira.Etiri embo ainda ingo awa ingo be neiawodo ewamei isira. 14 Etiri Phariseeembomei yei awadodomambudo Iesudoro betarase kiki dirisera.

IESU AWA MAMO DA BURO ARIEMBO AWA

15 Edo Iesu ge awa ingido umo yeiawa dodo mambusira. Mambutiriembo jiwae mi Iesu ambo ambo isera.Edo Iesu mi karu embobo berari awaetiri ewamei isera. 16 Etero embonenei soro georase sisera. 17 Edo Iesuawodo isira awa ro Mamo mi bingasari embo Isaiah da yei matu sisiraawa be isira. 18 Edo Mamo da ge awabinga sari embo Isaiah mi sisira,“Naso buro ari embo awa giwo ave

nanemi dubo budo ena edo

daedo na umo awa embo nadubo ewamei edo ena. Edoburo ari embo eiawana dipapaena awasedo nanemi nasoAsisi Ewamei uso yei itadena.Edo naso Asisi Ewamei usoyei itadena awa unemi nasowasiri ewamei awa emboMamo da ge matu gae aindayei karigadira. 19 Awarate gesasainbedo sise tini gambariadi ae edo ge bagadi ae.

20 “Edo embo ave goroba ae awateta sasawa bainyedo atimaira da awodo. Edo naso buroari embo awa mana sasawabainyedo atira awa vejadira.Edo embo ave goroba ae awateta goriwo da usasa ambadiaikambu edo ira awodo. Edonaso buro ari embo mi manausasa awa ari atae adira te un-emi mata buro ise atadira edoamboda ewamei mi derigariwasiri biae awa atae adira.

21 “Edo embo neinde kainde mi nasoburo ari embo da jawo awaingido edo naso buro ari embogebe adera.”

IESU ASISI BEBEGAE AWA ONDETIRIIJEGURISERA

22 Edo embo nenei mi Iesu da yeiembo diti guba ari edo ge sae awabudo bugusera ko asisi biae mi usojoda atima isira awasedo. Edo Iesuembo awa etiri ewamei edo sekagoyei gosise edo ge sisira. 23 Etiri emboberari mi be gido jarisera edo sisera,“Embo emomo David da orobe ta?”

24 Setero edo Pharisee mi ge awaingido sisera, “Asisi biae da gitijigarijawo Beelzebul mi Iesu da yei gorobaitiri asisi bebegae awa ondetiri mam-bera awarate embo neimi goroba awaitae itaera.”

25Setero Iesu ungo ge ro kotera awagido Pharisee embobo da yei sisira,“Embo busu da da amimi katabedoedo embogo adera amone borere aeatae adera. Edo daedo embo natida da amimi katabedo embogo aderaamone borere ae atae adera. Edo

Page 23: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 12:26 20 MATTHEW 12:42daedo embo orobe nenei da da amimikatabedo edo embogo adera amoneborere ae atae adera. 26 Edo da awodoSatan da ambojimbi asisi bebegae deembogo edo mina onda edo mambu-jegadera awa ungo ungosuka usibesimina ara adera. 27 Edo ingo sewa naasisi bebegae ondeno ijegurera awaasisi bebegae da gitijigari jawo neiBeelzebul mi goroba itari ari ge sewate na awodo ena awa ingoda ambo-jimbi da goroba mo amimi ititiri asisibebegae onderi? Edo sewo ingodaambojimbi mi naso yei ge ro sewaainda mina awa soro gave. 28AwarateMamo da Asisi da goroba mi na asisibebegae awa ondeno ijegurera gido reingo gadewa Mamo awa ingoda jodamatu buro tuturo etira.

29 “Edo embo da mi embo gorobaembo da aindamando bejedo uso rorabengono adi ae etira awa rawodo aeetiri? Giti awa embo goroba emboawa bundedo awa uso mando bejedotorae etira.

30 “Edo embo ave na kondade aeira awa naso gitopo ra. Edo emboave nangae dada ae ira amimi iri em-bomei ewoga ewoga era. 31 Edo naingoda yei sena embo ave ge biaesise wasiri biae edo ira awa Mamomi kotembedo doadira awarate emboamemi Asisi Kotopu da yei ge biaesadira awa Mamo mi mana embo awakotembedo doadira. 32 Edo emboamemi naMamodamei bugudo emboisena naso yei biae sadira awa Mamomi kotembedo doadira awarate emboamemi Asisi Kotopu da yei biae sadiraawaMamomimana emboawakotem-bedo doadira. Edo embo amone daawodo mata atadira.

RI DE USO BE DE AWA33 “Edo imo ribe euri inda gido imo

ri awa ro ri awa gido esa. Edo riewamei awa ribe ewamei edo ira edoembo mi ri awa ewamei awa gadera.Edo ri biae awa ribe biae ari embo miri biae awa gadera. 34 Ingo embo be-begae awa teta jingabu ingege. Ingoawa embo bebegae awasedo ingo geewamei sae edo ewa. Edo ingo ingoda

joda ro kotewa da awa ingoda be misadewa. 35 Edo embo ewamei da ko-tari awa ewamei awasedo embo awage ewamei sadira awarate embo biaeda kotari awa bebegae awasedo umoge bebegae sadira.

36 “Edo na ingoda yei sena iji gekasari bugadira ainde ge bebegae se-wowa awa Mamo da yei ingo mi edogogo edo sawo gadira. 37 Edo ingomi Mamo da yei edo gogo edo sawoMamomi ingoda yei sadira ingo buriaetewa saride o ingoburia aera sadira.”

EMBO NENEI MI IWATA GARI DI-PAPA ISERA

38 Edo Iesu ge awa setiri agodariatopatari embo jawo Scribe de ago-dari da simba ari embo jawo Phariseede mi Iesu da yei sisera, “Atopatarinango inemi kariwa da goroba deasase dipapa era.”

39 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Embo boroko atima era awa bebe-gae edo ungo Mamo awa gae. Edoingo naso yei da iwata goroba de garidipapa ewa te na mana adena. RoMamo mi binga sari embo Jonah dayei isira amone iwata goroba de ra.Edo na mana ingoda yei iwata neiitadena. 40 Edo Jonah iji tamondeedo tumba tamonde wo nembodibada tini da atisira da awodo na Mamoda mei umo embo isira da awodo ijitamonde edo tumba tamonde busu dajoda atadena. 41 Edo iji ge kasari ijide Nineveh nati embo mi erido oroingo me gadewa ainda be awa Jonahungoda yei mambudo ungo atopate-tiri ungo ungoda wasiri bebegae dodoMamo da yei wareregurisera. Edona awa Jonah derigedo edo borokoingoda teda derido atena. 42 Edo ijige kasari iji de daedo busu Sheba dagitijigari evetu mi erido ari ingo megadewa ainda be awa matu be matuevetu awa yei besaun be edo Solomonda uso jiro gari ge awa gadi bugusira.Edo Solomon awa gitijigari nembod-iba awarate gitijigari nembodiba benembodiba awa boroko ingoda tedaatira.”

Page 24: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 12:43 21 MATTHEW 13:13ASISI BIAE ENGENEMBURISIRA

43 Sedo Iesu sisira, “Asisi biae emboda jo dodo wosedo mambudo yeiembo atae da tembuma jango indariyei eura edo yei da tambae edo umoumosuka sedo ira, ‘Embo dodo bu-gena awa naso mando ra awasedona ainda sekago engenembadena.’44 Awasedo engenembedo mambudomando ainda mambudo mando awajo ewamei gadira. 45 Jo ewameigido dodo wosedo ponda mambudoasisi biae mi asisi bebegae nenei7 awodo budo mando ainda dagaatorase bugadira. Edo asisi biae awabiae ra awarate asisi bebegae nenei 7awa be bebegae be bebegae ra. Edoembo asisi biae uso joda atima isiraawa giti da awa biae atima isira teboroko awabiae be biae atira. Emboroeiedo awa embobebegae boroko ateraainda bugadira.”

IESU DA OROBE BUGUSERA46 Edo Iesu embo da yei ge sedo

atae adi iri uso ai de nanonamendide bugusera. Bugudo ponda deridoembo da yei sisera, “Nango Iesu ga dage sadi dipapa era.” 47Setero embo daainda atisira amimi Iesu da yei sisira,“Gi. Iso ai de nanonamendi de pondaderido ingae da ge sadi dipapa era.”

48 Setiri Iesu mi mina sisira, “Nasoaia de nanonamendi de mo averi?”49Sedo Iesu ingomi uso ambojimbi dayei ujiji ise sisira, “Giwo. Eiawa nasoaia de nanonamendi de ra. 50 Emboave ro naso Mamo utu da mi arase di-papa ira awodo ira awa naso namendide naso ru de naso aia dera.”

13MAMODAGEAWATETAVE INGE RA

1 Iji ainde Iesu mando awa dodoumo diuga da bengi da mambudoanumbedo atopapotisira. 2 Edo Iesuainda anumbedo atiri embo jiwaebe mi bugudo umo jinene burisera.Etero gido Iesu erido nga da vivitisira.Vitido Iesu anumbetiri embo umo di-uga da bengi da derido atisera. 3 Edoembo ainda atero Iesu inia gemi ungoatopapotisira.

Iesu embo da yei kiki eiawa sisira,“Embo da amimi uso buro da vegowadi mambusira. 4 Edo embo awauso buro joda tembuse ve budo yeiberari da pigedo isira. Edo ve neneiawa emboro da dudurisera. Etero rimemei mi wosedo ve awa indisera.5 Edo ve nenei awa busu ganuma deainda dudurisera ko ainda awa busuawa kiambu awasedo ve awa burigieririsera ainda be awa busu awa ki-ambu awasedo. 6 Edo waiko vitidove seka awa ewusira. Edo ve awaambusira ainda be awa ve ainda besisiawa be wosae awasedo. 7Edo ve neneiawa bebe soropuda dudurisera. Edobebe erido nembodiba etiri ve sekaawa uso teda awasedo erae sumbaeisera. 8Edo ve nenei awa busu ewameida wowosisera edo ewamei be eriris-era. Edo ve ewamei eiawa erido venenei awa be 100 edo ve nenei awabe 60 edo nenei awa 30 awodo isera.”9 Edo Iesu kiki eiawa atae edo ungodayei sisira, “Ingo ingoda dengoro atiraawasedo naso ge eiawa ingido gogoewo.”

ROAWASEDO IESU INIA GEMI SISIRI10 Edo Iesu kiki awa sedo atae etiri

uso ambojimbi mi bugudo uso yeinganega isera, “Imo embo da yei gesise ro awasedo imo inia ge mi sedoesi?”

11 Setero Iesu mi mina sisira,“Mamo mi iji nonde unemi gitiji-gadira awa ingoda yei tu ge awa isagaetira awarate ungoda yei tu ge awaisaga aera. 12 Embo ave uso jiro kotarinembodiba atirari gido re jiro kotariawa jingama ira Mamo mi uso yeijiro kotari nenei jiwae itadira. Edoembo awa jiro kotari embo are. Edoembo ave uso jiro kotari kiambu awajingama ae edo ira awa Mamo miembo ainda jiro kotari kiambu awabadira. 13 Na embo da yei ge inia dami sena ainda be awa,‘Ungoda diti awa pirigedo atira te

ungo gae edo era edo ungodadengoro awa pirigari rateungo ingae edo era.’

Page 25: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 13:14 22 MATTHEW 13:3114 “Edo ge ro Mamo da binga sari

embo Isaiah mi sisira awa be etira.Edo Isaiah mi sisira,‘Ingo ingido ingido ewa te ingo kotae.

Ingo gido gido ewa te ingo gae.15 Embomei einda jiro awa okain edo

ungoda dengoro mi ro ingaeedo ungoda diti awa ewo di-tivi ira. Awarate ungo un-goda diti mi gosise edo un-goda dengoro mi ingise edoungoda jiro mi kotadera awaungoi naso yei da warere-gadera. Edo ungoi naso yeiwareregoro awa nanemi ungoano ewamei adera.’ ”

16 Edo Iesu ge awa uso ambojimbida yei sedo sisira, “Awarate ingoawa isaga gosewa edo ewamei ingewaawasedo ingo awa awara atima ewa.17 Ko na ingoda yei gebe sena bingasari embo jiwae de embo ewagaewajiwae de ingo mi ro gosewa awa gadidipapa isera te ungoi gae. Edo ungoiingo ro ingewa awa ingadi dipapa is-era te ungoi ingae.”

VE GOWARI EMBO AWA INIA GE DABE

18 Iesu mi uso ambojimbi da yeisisira, “Ingido gogo ewo na inia da mive gowari embo da ge setena aindabe awa ujugedo sano gave. 19 Emboave Mamo da gitijigari iji awa in-gido edo be gae edo ira amone tetave emboro da dudurisira awodo ra.Edo umo ge awa ingiri ainda am-boda Satan mi bugudo uso joda geawa sounbedo burisira. 20 Edo emboave ge awa ingido edo iji da amimibudo dubo ewamei edo ira awa tetave ganuma tamo da dudurisira daawodo. 21 Edo uso kotari awa teta be-sisi tutupo awodo. Edo umo ge aindabe awa edo gogo edo kotae edo iraawasedo Mamo da ge awa sedo darigaiari uso yei buguri umo burigi beMamo da emboro awa dodo ira. 22Edoembo ave Mamo da ge ingido ira terora jiwae badi dipapa edo ira amoneteta ve bebe da soropuda wosedo isira

da awodo ko uso rora jiwae da di-papa edo ira edo wasiri einda dubovevera amimi euri uso joda ge awaatae ambudo ira. 23 Edo embo aveMamo da ge ingido edo gebe edoera amone teta ve yei busu ewameida durido isira awodo ungoi ge awaatopapotise Mamo da buro edo era.Edo embo nenei Mamo da buro nem-bogambo edo era amimi embo 100awodo kondade eoro Mamo gido era.Edo embo nenei Mamo da buro neikiambu nembogambo edo era amimikondade eoro embo 60 awodo Mamogido era. Edo nenei awa buro kiambuMamo awasedo eoro embo 30 awodoawa Mamo gido era.”

PISA DE VIVE DE DA INIA GE AWA24 Edo Iesu inia ge mi kiki nei sisira,

“Mamo da gitijigari iji awa teta embomi uso buro da pisa ve gowaragoadira. 25 Edo ve govetiri tumba deembo berari evero gitopo embo mibugudo pisa teda vive govedo edoumo mambusira. 26 Edo amboda pisaerido edo be adi tuturo isira. Edo viveawa teta pisa inge edo daedo eririsira.27 “Edo embo ainda buro ari embo mibugudo uso yei sisera, ‘Gitijigari imoiso buro da ve ewamei gowusesa. Edoro awasedo vive eiawa daedo erereri?’

28 “Setero embo mina sisira, ‘Gi-topo mi eiedo etera.’

“Setiri buro embomei mi uso yeisedo gosisera, ‘Imo vive awa sokorasedipapa esi ta?’

29 “Setero embo amimi minasisira, “Awodo aera mana vive awasokadewa ko awodo ise pisa neneide daedo sokadewa awasedo dowo.30 Pisa de vive de dada erore. Edoerido sari oro awawa nanemi buro ariembomei da yei sane giti awa viveawa sokedo dada digiwo edo riawoda pigave. Edo ingo vive awa ri dapigedo awa pisa awa dada edo budonaso indari atari yei da itave.’ ”

VE KIAMBU DA INIA GE AWA31 Edo Iesu mi inia ge mi kiki nei

ungoda yei sisira, “Mamo da gitijigarida iji amone teta ri ve jawo mustardinge awa embomi uso buro da govedo

Page 26: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 13:32 23 MATTHEW 13:49era da awodo. 32 Edo ve eiawa venembogambo nenei awodo ae amonekiambu be rate ri awa erido ri nem-bodiba be nembodiba euri ri memeimi uso patu da ungoda ngaja itidoera.”

AMBE DA INIA GE AWA33 Edo Iesu inia ge mi kiki nei un-

goda yei sisira, “Mamo da gitijigari ijiamone teta evetumi ambe bajari siwojawo yeast sedo era awa budo ambe deda jigido ira. Edo evetu awodo eurisiwo yeast mi ambe awa euri bajidoingari katogo euri riawo da ingedoira.”

PISA DE VIVE DE DA INIA GE DA BEAWA

34 Edo Iesu inia ge mi embo aindadada isera awa atopapotisira. EdoIesu ungoda yei ge nei mi sae rateungoda yei inia gemi sedo isira. 35EdoIesu ge eiedo sedo isira amimi roMamo da binga sari embo mi sisiraawa be edo isira. Edo binga sari embomi sisira,“Na ungoda yei ge sadena awa inia

da mi sadena. Edo tuturo daMamo mi utu de busu de isiraiji ainde edo bugudo borokoda einde da kotari embo neneimi gae awananemi borokoun-goda yei isaga adena.”

36 Edo Iesu nga dodo wosedo edoembo jiwae be awa dodo mando jodavivitisira. Etiri uso ambojimbi miuso yei da bugudo nganega isira edosisera, “Inia da mi pisa de vive de dasetesa ainda be awa ujuge gore.”

37Setero Iesumimina sisira, “Embove ewamei gowusira amone Mamo damei mi busu da wosedo embo isiraawa ra. 38 Edo buro amone busueire. Edo ve ewamei amone Mamoda embomei Mamo ga da gitijigaderaawa ra. Edo vive amone Satan daembomei awa ra. 39 Edo gitopo mivive gowusera amone Satan awa ra.Edo pisa sari ari iji amone busu eiawaatae adira iji awa ra. Edo buro ariembomei amone asisi ewagaewa awara.

40 “Edo embo mi vive sokedo ri dapigoro evedo era da awodo awa ijiamboda adira. 41 Edo ainde Mamo damei busu da bugudo embo isira amimiuso asisi ewagaewa itari bugudo asisiewagaewa amimi embowasiri biae iseeoro embo nenei wasiri biae edo eraembobo awa tambudo asisi ewagaewami embomei eiawa Mamo da emboMamo gada gitijigadera ainda tedabudo pigoro riawo matawa atari daewadera. 42 Edo embo bebegae eiawariawomatawa atari da atise awaungoiji sise di gambuse atadera. 43 EdoMamo mi gitijigadira ainde awa usoembomei awa waiko mi janibaragoadera. Edo ingo embomei dengoro dera ingido gogo ewo.”

IESU INIA GE NEI SISIRA44 Edo Iesu inia da mi sisira, “Eiawa

Mamo da gitijigari da iji da awodo.Embo da amimi busu ngambedo ganojiwae be gowusira. Edo embo nei mibusu awa ngambuko gano awa tam-busira te sekago govedo embo awamambudo dubo ewamei de iaviri iseuso rora berari awa ori isira. Edo en-genembedomambudo busu awaminaitido burisira.”

45 Edo Iesu ge awa atae edo inia dami ge nei sisira, “Mamo da gitijigariiji awa teta embo da mi nati da ingoove ewamei awamina itido ari dipapaedo gido yei berari da eura isira. 46 Ikonati da ingo ove da ainda mina awanembodiba awa tambudo gido mam-budo uso rora berari awa ori ise edoengenembedo mambudo nati da ingoove uso mina nembodiba awa minaitido burisira.”

47 Edo Iesu ge awa atae edo iniada mi ge nei sisira, “Eiawa Mamoda gitijigari da iji da awodo. Embomi komboro ewa da wo badi pigis-era. 48 Edo komboro awa wo neindekainde mi beda etiri edo oiro embomi komboro awa jumbero ombo davitiri edo oiro embo anumbedo woawa katabadera. Katabedo wo indariewamei awa ungoda kandea da ititiseedo indapu awa wawara oro mam-badera. 49 Da awodo utu de busu de

Page 27: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 13:50 24 MATTHEW 14:12atae adira ainde asisi ewagaewa miwosedo embo bebegae de ewagaewade awa katabadera. 50 Edo katabedoatae edo asisi ewagaewa mi embobebegae awa riawo matawa atari dapigoro ainda atise embo bebegae miungoda di gambuse ji de atadera.”

51 Edo Iesu inia dami kiki sisira awaatae edo ungoda yei nganega isira,“Ingo kiki ainda be mo gosevita?”

Setiri ungoi mina sisera, “En nangogosera.”

52 Setero Iesu mi mina sisira,“Moses da agodari da atopatari awaMamo da gitijigadira iji ainda gariseka awa budo edo jiro gari seka dejiro gari matu de awa atopapotira.”

NAZARETHEMBOBOMI IESUUJOAEISERA

53 Edo Iesu inia dami kiki sisira awaatae edo yei awa dodo umo engenem-bedo uso nati topo da mambusira.54 Edo ainda mambudo Iesu Jew em-bobo da dada ari yei da mambudoembo atopapotisira. Atopapotiri in-gido embomi be gido jarisera edo sis-era, “Jiro gari edo kotari nembodibaeiawanonda burisiri? Edowasiri ewa-gaewa eiawa rawodo iri? 55 Umoneri mi buro ari embo da mei ra edouso ai re Mary ra edo James de Josephde Simon de Judas de re uso nanon-amendi ra. 56 Edo uso ru aimono nenati da atima era.” 57 Awasedo ungoitini gambari edo ungoi Iesu ujo aeisera.

Edo ungoi Iesu da yei awodo eteroIesu mi ungoda yei sisera, “Yei berarida embomei awa binga sari embo awasapo edo era awarate binga sari emboda nati da embobo de uso orobe deawa umo sapo ae edo era.”

58 Edo Iesu ge awodo sedo edo sek-ago wasiri ewagaewa nembogambonenei awa ae doturisira ainda be awaembo ainda mi umo gebe ae iseraawasedo.

14UNGOI JOHN DORISERA

1 Iji ainde Herod Galilee busu simbaedo isira amimi Iesu ro ira awa binga

ingisira. 2 Ingido uso gitijijigegarinenei da yei sisira, “Embo eiawa Johnumomi ewamei ari embo umo betedoerido bugira awodo da umo gorobabudo ari wasiri goroba de awa ira.”

3-4 Iji nei giti da awa Herodmi setiriungoi John budo bundedo budo gajarioro da ititisera. Edo Herod mi usonamendi Philip da aro Herodias awabengono isira awarate John mi iji be-rari Herod da yei sedo isira, “Namendida aro awodo burisesa amone biaera awasedo doio.” Edo John umo ijiberari awodo seuri Philip da aroHero-dias awa tini gambari edo Herod ijiberari bagedo isira awasedo Herodmisetiri ungoi John budo doro betarasesedo gajari oro da ititisera. 5 Edo Jewembo berari kotedo isera John awabinga sari embo awasedo Herod ungooju edo John dae betae doturisira.

6 Amboda Herod da kumbari iji bu-giri umo bondo nembodiba sia isira.Etiri embo jiwae be bugusera. Edobugero Herodias da gagara mi un-goda teda ya diwusira. 7 Etiri Heroddubo ewamei edo jo iaviri ise gagaraainda yei sisira, “Ro naso yei da di-papa adesa awa na iso yei da adi adisari sena nanemi iso yei itadena.”8 Edo Herod awodo setiri gagara usoai Herodias mi ro sadira awa sisira.Setiri gagara mi Herod da yei sisira,“John umo mi ewamei ari embo dakopiri awa tewo da itido naso itiobane.” 9 Setiri gitijigari nembodibaawa dubo vevera isira. 10 AwarateHerod umo adi sari sisira awa emboberari uso ge awa ingisera awasedoJohn umo gajari oro da atiri Herodmi ge setiri ungoi uso koma kausug-urisera. 11 Kausugedo ungoi tewo daitido budo torido ungoi gagara aindaititisera. Itero gagara amimi budouso ai da yei mambudo ai da ititisira.12 Edo John da ambojimbi mi gajarioro da mambudo John da tamo budomambudo gowusera. Govedo mam-budo Iesu setero gosisira.

IESU EMBO JIWAE BE DA INDARI ITI-TISIRA

Page 28: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 14:13 25 MATTHEW 14:3613Edo Iesu binga awa ingido yei awa

dodo umo umosuka nga da vitido yeiembo atae da mambusira. Awarateembomei mi ge awa ingido nati awadodo tei mi umo bengi da awodopepeta edo yei Iesu mambutira aindamambusera. 14 Edo Iesu yei aindamambudonga dodowosedo emboditinembodiba gosisira. Gido Iesu em-bomei awa jo isira. Etiri ungoda karuamburo embomei ewamei isira.

15 Edo ongobo edo piri Iesu da am-bojimbimi uso yei sisira, “Yei eiawa roatae ra edo daedo ongobo ira awasedoembomei eiawa itio mambudo nati daindari mina itido indore.”

16 Setero Iesu mi mina sisira, “Roawasedo na ungo itano mamberi?Ingo mi indari itiwo indore.”

17 Setiri ungoi Iesu da yei sis-era, “Nangoda indari kiambu be atiraambe ingari 5 edowo kiambu etoto deamimi atira.”

18 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Indari awa naso yei budo pou.”19 Sedo Iesu setiri embomei awa sa-sawa da anumburisera. AnumbeteroIesu ambe ingari 5 de wo etoto deawa ingo mi kumbudo diti utu indaedo Mamo da yei ategari ititisisira.Ategari sedo atae edo Iesu ambe awagavedomemeia edo uso ambojimbi dayei ititisira. Edo Iesu mi ambe gavedouso ambojimbi da ititisira awa ungoibudo ambe awa embomei da yei iti-tisera. Edo ungoi ambe awa itero em-bomei mi indari awa indido inono beisera. 20 Edo ungoi indido atae eteroindari buso awa dada edo kandea 12awodo beda isira. 21 Edo embo indariawa indisera ainda ajigari awa 5,000awodo. Edo daedo evetu de kinapeinade indari awa indisera.

IESU UMO TAMO DA PEPETA ISIRA22 Edo Iesu mi setiri uso ambo-

jimbi nga da vitido giti umo diugada sembusera. Edo ungo sembuteroIesu embomei itiri mambutero Iesuumo umosuka doriri da Mamo ga dage sadi vivitisira. 23 Edo tumba ji-jiriri Iesu umo umosuka ainda atisira.24 Edo Iesu ainda atiri nga awa umo

soropuda mambusira. Mambiri edobisi bisara de edo umo diuga de awateta ewa yawata ise arago edo amiminga awa budo vitido wosedo benei dasembari katogo ae isira.

25 Edo sipo tu busedo piri Iesu umotamo da pepeta edo uso ambojimbi dayei asusubedo bugusira. 26 Edo usoambojimbi Iesu umo tamo da pepetairi gido ungo oju mi biae isera edogogo dimbudo sisera, “Asisi ra.”

27 Setero Iesu ungoda yei ge sisira,“Goroba ewo. Oju eove. Amone na-mona.”

28 Setiri Peter mi sisira, “Gitiji-gari imo be gadera awa ge segae edona umo tamo da pepeta edo iso yeiyane.”

29 Setiri Iesu mi sisira, “Puio.”Setiri Peter nga dodo wosedo umo

tamo da pepeta edo Iesu da yei mam-busira. 30 Awarate pepeta ise bis-ara kiambu ae gido Peter oju isira.Oju edo umo kununubadi isira. Ku-nunuburise Peter Iesu da yei gogodimbudo sisira, “Bada na kondade e.”

31 Setiri Iesu burigi be ingo kerereedo Peter da ingo da budo Peter dayei sisira, “Imo tumonda ari kiambuembo ro awasedo imo na tumonda aeetesi?

32 Sedo ungo etoto nga da vivi-tisera. 33 Vitero bisara atae isiraawasedo ambojimbi nga da mi Iesutumondebain edo Iesu da yei sisera,“Gebe imo awa Mamo da mei.”

IESU GENNESARET EMBOMEI ETIRIJEBUGURISERA

34 Edo umo diuga awa sembudobusu Gennesaret umo bengi da vivi-tisera. Edo ainda bugero embomeiainda awa Iesu awa gari awasedobinga Iesu bugira awa embo berarida yei itero mambusira. 35 Edo bingaawa ingido ungoi karu embomei budoIesu da yei bugusera. 36 Budo bugudoungoi Iesu da yei sedo gosisera, “Karuembomei mi uso ombari begiti ji-gadera awa imo ungo ondose.” Awasetero embo amemi Iesu da ombari

Page 29: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 15:1-2 26 MATTHEW 15:24

begiti jigido isera awa embo awaewamei edo isera.

15MAMOUMBOGO DA ATOPATARI

AWA1-2 Edo Pharisee embo nenei de

agodari da atopapotegari embo neneimi Jerusalem dodo Iesu da yei bugudosedo gosisera, “Ro awasedo iso am-bojimbi ingodenasomamoumbogo daatopatari awa kera ae edo eri? Koungo indari indae giti da awa ingode-naso agodari da ingo segari awa amboambo ae edo era.”

3 Setero Iesu mi mina sisira,“Edo ingo ingoda mamoumbogo daatopatari awa ingido ewa awa roawasedo ingo Mamo da agodari awakera ae edo evi? 4 Edo Mamo misisira aimamo iso sapo eio. Edo emboamemi uso aimamo da yei biae sadiraawa embo mi dadera sisira. 5 Edoingo re eiawa atopapotewa embo dauso kando atadira gido kando awaaimamono da yei itae dodo Mamo dayei itadira. 6 Eiedo ise embo awa usoaimamo simba ae sumbae edo ira awaawara sewa. Edo ingo atopatari eiedoise ingo ingoda mamoumbogo da ariawa Mamo da agodari da tamo daititewa. 7-8 Ingo ise sarago ari emboboIsaiah gebe sisira Mamo mi ro ingodajawo da sira awa sisira,‘Embomei eiawa tepo ge mi na sapo

edo era te ungoda jo mi nasapo aera. 9 Edo na tumon-debain awodo edo era aindajoda be atae ra ainda be awaungo ungoda mamoumbogoda wasiri da awa atopatidoera.’ ”

RO MI EURI EMBO BIAE EDO ERA10 Edo Iesu mi ge setiri embo jiwae

be bugutero ainda yei sisira, “Naso geingido edo gido gogo ewo. 11Ro emboda be da mambutira amimi ae emboawaembobiae aera te ro emboda jodaedo bugutira edo embo amimi be misira amimi iri embo awa embo biaeira.”

12 Setiri ainda amboda Iesu da am-bojimbi uso yei bugudo Iesu da yeisisera, “Pharisee embomei ge setesaawa ingido ainda amboda ungo awaujo ae etera awa imo gosesita?”

13 Setero Iesu mi mina sisira, “Riveberari naso Mama utu da amimigowae awa embo mi sokadera. 14 Edoembomei awa dowo. Ungo awa gi-tijijigegari diti ambubura. Edo ditiguba ari embo nei mi diti gubaari embo nei awa gitijigadira amoneembo etoto emone mambudo kotongambari nembodiba da wosadera.”

15 Setiri Peter mi sisira, “Nangodayei ge ingari sago ae ainda be awaujuge gore.”

16 Setiri Iesu mina sisira, “Iso jirookain embo nenei da da awodo ta?”17-18 Imo gosesita ro embo da be datorido ira awamambudo embo da tinida edo ijegedo ira awarate embo dajoda kotari awa be mi sira emimi euriembo wasiri biae edo ira. 19 Edo ko-tari bebegae jiwae joda edo buguteraamimi embo dadira edo viro bengabaadira edo bengono adira edo gebu-sadira edo embo nei bekuba adiraedo wasiri bebegae nenei jiwae adira.20 Edo kotari biae amimi ari embowasiri biae adira awarate ingo segariwasiri amimi ari aemana embowasiribiae awa mana adira.”

EVETU GOROBA BE EDO TUMONDAISIRA

21 Edo Iesu yei awa dodo mam-budo busu nati Tyre de Sidon de dademo da ainda bugusira. 22 Edo Iesuainda bugiri Cana evetu busu aindaatinatina amimi Iesu da yei bugudosisira, “Bada David da orobe na joegae ko asisi biae mi naso gagara dajoda atise amimi euri gagara atari biaeatima ira.”

23 Sisira te Iesu evetu ainda geminasae. Etiri uso ambojimbi uso yeibugudo sedo gosisera, “Evetu eiawaingodena ambo ambo ise ingode-naso yei gogo dimbira awasedo evetuoiawa itiu mambare.”

24 Setero Iesu mi sisira, “Mamo mina awa Israel embomei teta wo sheep

Page 30: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 15:25 27 MATTHEW 16:3mi jajovegari inge edo atima era aindayei itiri bugusena awarate umo naembo Israel embo ae ainda yei itaebugaera.”

25 Awa setiri evetu bugudo Iesu dajo da baingo dederi edo Iesu da yeisisira, “Gitijigari na kondade egae.”

26 Setiri Iesu mi mina sisira, “Embomi kinapeina da indari awa budomana sino da itadira.”

27 Setiri evetu mi mina sisira, “Gi-tijigari gebe setesa awarate indarimomono mamo da tewo da edo busudawosedo ira amone sinomi indadiraamone awara.”

28 Setiri Iesu mi evetu da yei minasisira, “Evetu gebe setesa edo tu-monda ari nembogo etesa awasedoimo ro dipapa esa awa adena.” Setiriedo iji da ainde evetu ainda gagaraawa ewamei isira.

IESU EMBO NENEI JIWAE EWAMEIEDO ISIRA

29 Edo yei awa dodo Iesu pepeta edoGalilee umo bengi da awodo mam-budo doriri da vitido anumburisira.30 Anumbetiri embo jiwae be mi Iesuda yei tei ingo ambari de diti guba aride tei ingo ambari de ge segeregaede edo karu embo nenei jiwae dedabudo bugusera. Bugudo embomeieiawa Iesu da jo da itero Iesu mi be-rari ewamei isera. 31 Edo Iesu ungoewamei etero ge segeregae ge seraedo tei ambari pepeta era edo ingoambari ewamei isera edo diti guba ariyei gosisera. Edo ungoi awodo eteroembo berari mi awa be gido jariseraedo gido ungoi Israel embomei daMamo awa jasiga isera.

IESUEMBONENEIAWASEDO INDARIITITISIRA

32 Edo Iesu mi setiri uso ambo-jimbi uso yei bugero Iesu ungoda yeisisira, “Embomei eiawa nangae atiseiji tamonde atae etera edo indari ataeetera awasedo na ungo jo ira. Edoindari itae dodo ungo itano mam-badera edo ungo pepeta edo mam-buse awa ambadera awasedo na ungomana itano mambadera.”

33 Setiri Iesu da ambojimbi mi usoyei sisera, “Yei ro atae einda nangoindari embo berari eiawa embonondaindari inono budo embomei eiawaunderi?”

34 Setero Iesu ungoda yei sedo go-sisira, “Ingoda yei ambe ingari roingeatiri?”

Setiri ungoi mina sisera, “Nango dayei ambe ingari 7 edo wo memeia dera.”

35 Setero Iesu mi setiri embo be-rari anumburisera. 36 AnumbeteroIesu ambe ingari 7 edo wo de awaMamo da yei ategari ititisira. Ate-gari itido Iesu mi ambe de wo deawa gavedomemeia edomemeia itidoisira awa ambojimbi da itiri ambo-jimbi mi embo da yei itido isera.37 Itero embo berari mi indido emboinono be isera. Edo ungoi indidoatae etero indari buso doturisera awaambojimbi mi dada isera edo kandea7 awodo awa beda isera. 38 Edo emboindari awa indisera ainda ajigari awa4,000 edo emboevetu de kinapeina deindari indisera awa ajigae. 39 Edo Iesuembomei itiri mambusera. MambudoIesu nga da vitido nati Magada busuainda mambusira.

16EMBO NENEI MI WASIRI EWAMEI

GADI DIPAPA ISERA.1 Edo Iesu ainda bugutiri edo Phar-

isee de Sadducee embomei de mi usoyei da bugusera. Bugudo Iesu bagedogadi isera edo ungoi Iesu da yei wasiriMamo da goroba mi ungoda yei arasesisera ainda be awa Iesu mi awodoadira amimi ungo gadera awa Mamomi Iesu itiri bugusira awa gadera sis-era. 2 Awarate ungoi awa setero Iesumi ungoda yei mina sisira, “Waikowowoseuri ongobo euri ingo sedo ewaeuma awa yei ewamei adira ainda beawa poroga awa kokoi etira awasedo.3 Edo sipo de erido ingo sedo ewayei umenga etira awasedo ga dadirasedo ewa. Edo ingo utu da iwata awaewamei gido ewa awarate ingo iwataMamomi busu atae adira ainda ititira

Page 31: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 16:4 28 MATTHEW 16:21awa ingo gae jarewa. 4 Embo borokoatera awa embo bebegae edo ungoMamo dubo bae. Edo ingo nanemi ariwasiri goroba de anase sedo gosewate mana adena. Mamo mi ari wasirigoroba de awa adira teta ari Jonahda isira awodo edo ari awa ingo migadewa awarate nanemi nei manaadena.” Edo Iesu awa sedo ungo dodomambusira.

PHARISEE DE SADDUCEE EMBOMEIAWA JINJIBEWO

5 Edo ambojimbi mi umo diuga dasembusera awarate ungoi ambe neneibae ruvegurisera. 6 Etero Iesu mi un-goda yei sisira, “Pharisee de Sadduceeembomei da ambe bajari siwo jawoyeast awa jinjibewo.”

7 Setiri edo ambojimbi ungosuka geainda be ro ri awa eura isera edo sis-era, “Iesu ge awa setira ainda be awaingodena ambe bae bugera awasedo.”

8 Edo ungo awa sero Iesu ungoro sera awa gido ungoda yei sedogosisira, “Ro awasedo ingo ingosukaambe bae bugewa awasedo ge minasara evi? Ingo awa embo da emboingoda tumonda ari awa kiambu ra.9 Ingo naso ge ainda be awa gadijarewa. Edo ambe ingari 5 mi embo5,000 awodo undutana amomo ingomo ruvegetevita? Edo kandea roingeawa indari buso mi siritavi? 10 Edoingo kotevita ainda amboda ambeingari 7 mi embo 4,000 awodo awananemi undetena mo gosevita? Edoiji ainde indari busomi kandea roingesiritavi? 11 Na ingoda yei ambe dage saera mo ro awasedo ingo gadijarevi? Pharisee de Sadducee em-bomei da ambe bajari siwo jawo yeastawa jinjibewo.” 12 Setiri edo uso am-bojimbi gosisera ko Iesu awa ambebajari jawoyeast awa jinjiborase saerate Iesu awa ungoda yei sisira Phariseede Sadducee embomei da atopatariawa teta ambe bajari siwo jawo yeastmi rawarago ira awa jinjiborase sisira.

IESU USO AMBOJIMBI DA YEI SEDOGARI ITITISIRA

13 Amboda Iesu busu CaesareaPhilippi demonda ainda bugusira.Ainda bugudo Iesu uso ambojimbi dayei sisira, “Embo mi na Mamo da meibusu da bugudo embo isena awa avesedo eri?”

14 Setiri ungoi mina sisera, “Embonenei sedo era John umo mi ewameiari embo edo nenei sedo era Elijahedo nenei sedo era Jeremiah o Mamoda binga sari embo nenei awodo sedoera.”

15 Setero Iesu ungoda yei sedo go-sisira, “Edo ingona awa ave sedo evi?”

16 Setiri Simon Petermi sisira, “Imoawa Soregari Embo Mamo mi itaribugarase sisira Mamo natopo atari damei.”

17 Setiri Iesumimina sisira, “SimonJonah da mei Mamo mi imo ewameibe etira. Edo embo nei mi gebe awaiso yei saera te naso Mama utu daatima ira amimi iso yei setira awasedona iso yei sena imo awa Peter edo isojawo ainda be awa ganuma. 18 Edoganuma einda tamo da nanemi nasogebe ari embomei awa itadena. Itanobetari matawa atari da goroba mimana ari duradera. 19 Edo nanemiMamoda atari yei damangiro pirigarirora awa iso yei itadena. Emboro busuda rawa gajadesa da awodo Mamo miutu da emboro gajadira. Emboro busuda rawa gajadi ae da awodo Mamo miutu da gajadi aera. 20Awa sedo Iesumiambojimbi da yei sisira, “Na SoregariEmbo Mamo mi itari bugarase sisiraawa embo nenei da yei sawo geore.”

IESU USO BETARI DA GE SISIRA21 Edo iji ainda edo Iesu uso am-

bojimbi isaga da atopapotise ungodayei sisira, “Na Jerusalem da mam-badena ainde awa Jew embomei dagitijijigegari de Priest da gitijijigegariedo agodari atopatari embomei mioro namemesi nembodiba be badena.Edo ungoi awodo na doro betadenaawarate iji tamonde atae ari Mamomi na awa betari da edo jigari sekagowasiri de eradena.”

Page 32: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 16:22 29 MATTHEW 17:1722 Awodo setiri Peter mi Iesu budo

demonda yiko Iesu da yei sisira, “Ko-tari biae awa do. Nawasiri awodo awaiso yei ijegeurase ujo ae ena.”

23 Setiri Iesu wareregedo Peter dayei sisira, “Satan imo naso buro awabeitiguresa awasedo na dodo mam-buio. Edo imo awa embo da kotariawa kotesa te Mamo da kotari awakotaera.”

24 Awasedo Iesu mi uso ambojimbida yei sisira, “Embo ave na amboambo ari dipapa edo gido re dowo usodipapa berari awa dodo edo orega usoawa budo na ambo ambo are. 25 Edoembo ave betari oju ise kakana iraawa amboda betadira awarate emboave na awasedo betadira awa natopoatadira. 26 Edo embo ave busu da roraberari awa badira te wasiri natopoatari awa bae adira amone biae bera. Edo embo da rawa mi mana usoasisi da natopo atari awa rora mimana mina itido badira. 27 Edo naMamo damei bugudo embo isena awanaso asisi ewagaewa de edo Mamo dagoroba ewamei de mi jinenebari mibugadena. Awodo bugudo embo dadaungo ro isera aindamina awa itadena.28Edo kotembewo embo nenei borokoeinda derido atera awa ungoi naMamo da mei embo isena awa gi-tijigadi bugutinono gadera. Gidoamboda ungo betadera awarate gitigadera.”

17IESU DA DOMBU TETA WAIKO MI

JATEBARAGO ISIRA1 Iji 6 atae etiri Iesu Peter de

nanonamendi etoto James de John debudo daedo doriri inda ungo ungo-suka vivitisera. 2Edo ungoi Iesu ditiniero Iesu dombu nei isira. Edo usodombu teta waiko mi janibarago isiraedo uso bosini awa teta poroga pararainge isira. 3 Edo wasiri eiawa ijegetiriambojimbi tamonde mi Moses de Eli-jah de awa Iesu ga ge sero gosisera.

4 Gido Peter mi Iesu da yei sisira,“Gitijigari na dubo ewamei ena in-godena einda atera awasedo. Edo

imo dipapa adesa awa nanemi bogatamonde adena imo da Moses da edoElijah da.”

5 Edo Peter umo ge awa sise atiriporoga parara mi ungo dogisira. Edoge poroga da awodo bugudo sisira,“Emone naso mei na awa na duboburena. Na uso yei iaviri ena awasedouso ge ingiwo.”

6 Edo ambojimbi ge awa ingido ojuedo gido dombu mi busu da paposis-era. 7 Edo pasetero Iesu ungoda yeibugudo sisira, “Oju eove ta eriwo.”8 Setiri ambojimbi diti inda edo Iesugosisera awarate ungo embo neneigae.

9 Edo ungo doriri da edo wowoseroIesu mi ungoda yei sisira, “Ingo rogetewa awa embo nenei da yei seove.Amboda na Mamo da mei emboisena awa betedo eradena ainde awasadewa.”

10 Edo Iesu awa setiri uso am-bojimbi uso yei sedo gosisera, “Roawasedo agodari da atopapotegariembomei mi siseri Elijah awa gitibugadira siseri?”

11-12 Setero Iesu mi mina sisira,“Gebe Elijah giti bugari rora berariawa sia adira awarate umo bugusiraawa embo mi umo gae awasedo usoyei wasiri bebegae isera da awodoembo mi na Mamo da mei busu dabugudo embo isena ainda yei biaeadera ko ungo na gae awasedo. 13 EdoIesu ge awa setiri uso ambojimbi miumo John umo mi ewamei ari emboda ge setira awa gosisera.

IESU EMBO DA AINDA MEI EWAMEIISIRA

14-15Edo ungoi engenembedo embojiwae be da yei mambero embo daamimi Iesu da yei bugudo jo da baingodederi edo sisira, “Gitijigari naso meijo egae. Naso mei awa jiro biaeawasedo umo iji dada riawo da edoumodawosedo ira. 16Edonanasomeibudo iso ambojimbi da yei bugena teungoi nasomei ari ewamei ari sago aeetera.”

17 Setiri Iesu mi mina sisira, “Ingoawa jiro okain embomei. Na iji roinge

Page 33: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 17:18 30 MATTHEW 18:6ingo awa embo eni? Mei awa budonaso yei pou.” 18 Sedo Iesu mi ge asisibiae da yei setiri asisi biae ijegetiri ijiainde mei awa ewamei isira.

19 Edo Iesu da ambojimbi mi ungoungosuka bugudo Iesu da yei nganegaisera, “Ro awasedo nango asisi biaemei kiambu da joda awa ro embo on-dae wosae eteri?”

20 Setero Iesu mi mina sisira, “In-goda gebe ari awa atae ra awasedoingo asisi biae ondae wosae etewa.Edo na ingoda yei gebe sena awasedoingiwo. Ingo ingoda gebe ari awakiambu teta ve kiambu jawo mustardawodo awa ingo mi doriri einda saeetewa erido ounda mambu sae etewaawa doriri awa mambae etira. Edoingo mi rora neinde kainde ae etewa.Edo Mamo ga daedo ge sae etewa edoneta ae etewa amimi ari ingo asisi be-begae nenei awa ondawo ijegae etera.21 Awarate ingo Mamo ga da ge saeedo neta ae awa ingo mi mana asisibebegae awa mana ondae etewa.”

IESU USO BETARI DA GE SEKAGOSISIRA

22 Edo iji tupo Iesu da ambojimbiIesu ga Galilee busu da dada eteroIesumi ungoda yei sisira, “Iji bugutiraainde embo mi na Mamo da meibugudo embo isena awa ungo miembo na doro betadena ainda ingoda na itadera. 23 Awarate ungoi doroiji tamonde atae ari unemi sekagoeradira.” Awa setiri uso ambojimbidubo vevera isera.

IESU USO TAX GANO ITITISIRA24 Edo Iesu uso ambojimbi de Ca-

pernaum nati da bugusera. BugeroJew embomei da tumondebain ari oroda tax bari embo mi bugudo Peterda yei sisera, “Iso atopatari tumonde-bain ari oro da tax itido ita?”

25 Setero Peter mi sisira, “En umoitido ira.”

Sedo mando joda totorisira. EtiriIesu mi ge giti sisira, “Simon imo rokotesi? Gitijigari embo nembodiba dakinapeinami uso yei tax gano itido eri

ta embo neneimi uso yei tax gano usoyei itido eri?”

26 Setiri Peter mi mina sisira,“Embo neneimi tax gano uso yei itidoera.”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Gebemei uso mamo da yei tax gano itaeedo ira. 27 Awarate ingae na manaano embo tini gambari eorase ujoae era awasedo ingae itadena. Imoumo diuga da mambudo guti pigeio.Edo wo giti dimbadesa ainda joda awagano tambadesa. Edo gano badesaamone imo de namo da Jew embomeida tumondebain ari oro da tax itariinono ra gio. Edo gano awa budomambudo tax bari embo da yei itiobore.

18IESU DA AMBOJIMBI IESU DA YEI

NGANEGA ISERA1 Iji nei Iesu da ambojimbi mi

bugudo uso yei sisera, “Mamo atimaira yei ainda mo embo ave awa nem-bogo ri?”

2 Setero Iesu mi setiri mei ki-ambu bugudo Iesu da jo da dederisira.3 Derido atiri Iesu uso ambojimbi dayei sisira, “Ingo nei edo tetakinapeinamemeia inge ae adewa awa imomanaMamo da atari yei da toradewa. 4 Edoembo ave saboa edo mei kiambu ingeadira amone Mamo da atari yei aindaumo embo nembodiba adira. 5 Edoembo ave mei kiambu naso jawo daawa kondade adira awa embo awa nakondade ira.

IESU KINAPEINA DA JAWO DAATOPAPOTISIRA

6 Iesu mi sisira, “Embo amemi arimei kiambu na gebe ira awa na dodowareregadira awa wasiri biae adira.Embo awa wasiri biae awa ae giti daawa embomi ganumanembodiba awaembo ainda dubo da kikivi edo ewakapuru da pigadera awa uso yei awaewamei. Awarate embo awa atisewasiri biae awa adira awa embo aindayei awa biae be ra.

Page 34: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 18:7 31 MATTHEW 18:257 “Edo wasiri bebegae busu berari

da jiwae atira amimi euri embo un-goda gebe ari awa jajovegedo era awabiae be ra. Wasiri biae awa yei berariijegedo ira awarate embo amemi euriwasiri biae awa bugudo ira awa emboainda yei biae adira.

8 “Iso ingo ta tei mi ari wasiri biaeedo re diugedo pigeio. Imo iso teida ta ingo da ta awa diugedo pigedoutu da toradesa awa ewamei ra te isoingo etoto de tei etoto de atadera edoungoi pigoro riawo matawa atari damambadesa awa biae ra. 9 Imo iso ditimi ari wasiri biae edo re diti gurugedobudopigeio. Edo imo iso diti da de utuda toradesa awa ewamei ra te iso ditietoto atadera edo ungoi pigoro riawomatawa atari da toradesa awa biae ra.

10 “Awasedo kinapeinamemeia awaujo ae eove. Ingido gogowo ewo.Ungoda asisi ewagaewa utu da awaiji berari naso Mamo da diti da atera.11 Edo Mamo da mei bugudo emboisira awa embo jajovegari awa sore-gadi bugusira.

WO AWA JAJOVEGURISIRA12 “Kotedo gogowo ewo. Embo da

uso wo jawo sheep awa 100 edo dajajovegae etira awa ro ae etiri? Edowo nenei 99 awa doriri da dodo mam-bae etira umo wo sheep jajovegetiraawa eura adira. 13 Edo ingoda yeisena umo eura ima tambudo duboewamei adira. Edo umo eura ima wosheep da munenegurisira awa tam-budo uso iaviri wo sheep 99 munene-gae awa derigadira. 14 Edo da awodoingoda Mamo utu da atira awa ki-napeina memeia da awa riawo mataawa ewuse atira aindamamborase ujoae edo ira.”

RAWODO EDO EMBO NEI DA JO ESI?15 Iesu mi sisira, “Embo nei mi iso

yei biae ari gido uso yei mambudogae unjugari da ro etira awa ujugeiogare. Edo umo iso ge ingadira awaingo sekago otao adewa. 16 Awarateumo iso ge ingae adira awa emboda taetoto awodo budo ingae embo aindayei da mambuio edo sekago seio gare

jiwarimi sira da awodo. Jiwarimi sira,‘Embo ave embo nei bekuba ari gidoembo etoto ta tamonde mi bekuba gesera da awodo awa soro kasari embomi gadira bekuba ge sera awa gebera.’ 17 Ungo embo ainda ge saderaawa awarate embo awa ungoda ge in-gae adira awa gebe ari embomei dadaoro ainda edo gogowo edo seio gore.Saso ungoi embo ainda yei ge soreawarate umo ungoda ge ingae adiraawa demonda itiwo wosare. Awodoise umo teta aumo o tax bari emboawodo jijipo eio.

18 “Na ingoda yei gebe senaawasedo ingido gogowo ewo. Emborobusu da rawa gajadesa da awodoMamo mi utu da emboro gajadira.Emboro busu da rawa gajadi ae daawodo Mamo mi utu da gajadi aera.”

IESU USO EMBOMEI DEDA DADAADIRA

19-20 Iesu mi sisira, “Ge nei ingodayei sadena. Embo etoto ungo jiro daedo Mamo da yei ro embo sadi aderaawa ungo awa embo adira ainda beawa embo etoto ta tamondenaso gebeari embo mi dada adera awa na awaungode daedo ra.”

IJI BERARI EMBOMEI DA BURIAKOTEMBEDO DOIO

21 Peter mi Iesu da yei bugudosisira, “Bada embo nei mi naso yeiiji berari biae ari mo iji roinge naumo kotembedo doeni? Iji 7 awodokotembedo doenita?”

22 Setiri Iesu mi mina sisira,“Awodo aera iji 7 aera te ajigari daaera te iji berari kotembedo doio.

23 “Edo Mamo da gitijigari iji awateta gitijigari da mi uso gano roingeuso buro embomei mi jingama edomina itadi siseri awa gadi dipapa isira.24 Edo umo awa tuturo iri ungoi emboda uso gano nembodiba jingama isirate mina itae awa budo totorisera.25 Edo buro embo awa gano mina itarisago ae gido gitijigari mi sisira ungoiuso buro embo de uso aro de usokinapeina de edo uso rora topo berariawa ori orase sisira. Edo ungoi awodo

Page 35: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 18:26 32 MATTHEW 19:12adera awa buro embo awa gitijigari damina awa sekago itadira awa gitijigarimi sisira.

26 “Edo buro embo ge awa ingidogitijigari da jo da baingo dederi edogegeta edo sisira, ‘Iji tupo simba egaesekago iso yei itore.’ 27 Setiri edogitijigari awa buro embo awa jo edogido kotembedo doturisira. Edo buroembo awa mina itae.

28 “Edo embo awa ijegedo buroembo nei tambusira. Edo embo aindayei gano kiambu ititisira te mina usoyei awa itae. Edo buro embo nei awagido dubo da kundo uso yei sisira,‘Naso gano awa sekago naso yei iti.’

29 “Setiri buro embo nei uso jo dadurido gegeta edo uso yei sisira, ‘Imoiji tupo simba adesa awa na iso ganoawa sekago iso yei itadena.’ 30 Setiriembo awa simba ae edo embo misisira, “Gajari oro da itiwo. Edo atare.31 Etero buro embo nenei mi ro iseraawa gido dubo vevera edo gido un-goi gitijigari nembodiba da yei mam-busera. Mambudo ungoi uso yei roberari ijegurisira awa sisera.

32 “Edo ungoi awa setero gitijigarimi setiri buro embo giti da bugusiraawa totorisira. Toriri gitijigari mi usoyei sisira, ‘Imo awa buro embo biae.Imo naso yei gegeta etesa na nasogano awa simba anase edo na imokotembedo doetena. 33Awodo na imojo etena edo imo daedo buro embo neida jo ae etesa.’ 34 Edo gitijigari tinigambari edo setiri ungoi buro emboawa bundari oro da ititisera. Edogitijigari mi sisira amboda buro embomi uso gano berari awa sekago itarasesisira.

35 “Edo ingo berari ingoda jo miembo nenei da buria awa kotem-bedo doae adewa awa naso Mamo miingoda buria awa mana kotembedodoadira.” Edo Iesu awa sedo uso am-bojimbi da yei ge awa atae isira.

19IESU ARO ASINI DOARI DA ATOPA-

POTISIRA

1 Edo Iesu ge awa atae edo IesuGalilee dodo Judea busu da mam-busira Jordan umo benei da. 2 Edomambiri edo embo jiwae be umoambo ambo edo mambero embomeiawa etiri ewamei isera.

3 Edo Pharisee embomeimi bugudoIesu bagadi sedo uso yei sisera, “Emboave uso aro tepo doadi dipapa adiraamomo nangoda agodari mo awaraseita?”

4 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingojiwari ewamei be ajigedo gaeta, ‘Tu-turo da Mamo mi janja edo poegaisira. 5 Edo umo awodo edo Mamo midaedo sisira embo awa uso aimamo gadodo uso aro ga dada edo ungo etotoawa da adera sisira.’ 6 Edo ungo awaetoto aera te ungo awa da awasedoro Mamo mi pundegetiri dada eteraawa doawo ungo awa embo nenei miewoga ewoga eore.”

7 Setiri Pharisee embomei mi usoyei sedo gosisera, “Awa gebe edo roawasedo Moses mi sisiri embo aveuso aro doari dipapa edo awa umoaro doari da ge gaedo edo aro doarimambarase sisiri?”

8 Setero Iesumina sisira, “Mosesmisisira ingoda aro asini doadewa awaawara sisira ainda be awa ingoda joawa bebegae awasedo awarate tuturoda Mamo wasiri awawa umo dipapaae isira. 9 Edo na ingoda yei senaembo ave uso aro doadira awa evetuawa viro aera edo embo awa evetunei jimbadira awa viro adira. Edodaedo embo ave evetu jimbudo doarijimbadira awa viro adira giwo.”

10 Edo Iesu ge awa setiri uso am-bojimbi mi uso yei sisera, “Awodo daembo uso aro ga dada atadera gidore ewamei awa embo awa masewoatadira awa ta rora.”

11Setero Iesumimina sisira, “Emboamenda yei Mamo atopatari eiawaisaga ira embomei amimi atopatarieiawa ambo ambo adira awarateembo nenei ambo ambo ae. 12 Edo beneinde kainde mi euri embo jimbaemasewo atima era. Embo neneiungoda aimono mi budo era aindeawa ungo ve ae awasedo ungo jimbae

Page 36: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 19:13 33 MATTHEW 20:1atima era. Edo embo nenei awakasiwo mi diugedo era awasedo ungojimbae atima era. Edo embo neneiawa iji berari Mamo da agipo adiawasedo dipapa edo gido jimbae edoera. Edo embo ave atopatari eiawabadira gido bare.”

IESU KINAPEINA NENEI EWAMEIISIRA

13 Embo nenei awa Iesu mi usoingo awa ungoda kinapeina da beoda itido Mamo da yei ungo awasedogegeta arase dipapa edo gido ungodakinapeina awa budo bugusera.

14 Edo budo bugero Iesu da am-bojimbi mi embomei awa isiburiseraawarate Iesu mi sisira, “Kinapeinanaso yei puradi iriroro beitigeove.Na ungo naso yei purorase dipapaena ainda be awa embo amenda yeisaboa ari teta kinapeina einda aindaawodo awa Mamo da gitijigari yei datoradera.” 15 Edo Iesu uso ingo un-goda kopiri da itido Iesu mambusira.

MEI SINGA RORA JIWAE DE MI IESUNGANEGA ISIRA

16 Iji da mei singa da mi Iesu da yeibugudo sedo gosisira, “Atopatari nawasiri ewamei ro edo wasiri ewameinatopo atari awa beni?”

17 Setiri Iesu mi mina sisira, “Roawasedo imo naso yei ro ewamei awanganega esi? Mamo umo umosukaawa ewamei ra. Edo imo wasirimatawa atari dipapa adesa awaMamoda agodari awa kera eio.”

18 Setiri mei singami nganega isira,“Agodari mo rori?”

19 Setiri Iesu mi mina sisira, “Embonei deose. Ipu da eose. Bengono eose.Ge busose. Iso ai demamode sapo eio.Imo imosuka dubo buresa da awodoembo nenei dubo buio.”

20 Setiri mei singa mi mina sisira,“Agodari berari awa na kera emona.Edo nei ro eni.”

21 Setiri Iesu mina sisira, “Imoewamei tetaMamo ewamei awodo adidipapa adesa awa mambuio. Mam-budo iso rora berari awa ori edo ganoawa embo rora ae ainda itio. Edo rora

jiwae awa imo simba ise utu da atiraawasedo puio na ambo ambo ase.”

22 Setiri mei singa awa ge awa in-gido dubo vevera de mambusira koumo awa rora jiwae de awasedo.

23 Edo Iesu ge awa sedo atae edoIesu uso ambojimbi da yei sisira, “Naingoda yei sena embo rora jiwae deembo mi Mamo da gitijigari yei datorari awa okain be ra. 24 Edo na in-goda yei ge nei sane. Wo nembodibacamelmi ningu to da torari awa okainbe ra awarate embo rora jiwae embomi Mamo da gitijigari yei da torariawa okain be okain ra.”

25 Edo Iesu uso ambojimbi ge awaingido kove be kove edo Iesu da yeinganega isera, “Awodo re awarate koMamo mo embo ave awa soregeiri?”

26 Setero Iesu ungo gon edo ditiniedo mina sisira, “Embo mi eiawa arisago aera te Mamomi rora berari awaadira.”

27 Setiri Peter mi sisira, “Nangorora berari dodo imo ambo ambo eraawasedo imo nangoda yei ro itesi?”

28 Setiri Iesu mi mina sisira, “Na isoyei gebe mi sedo ena awasedo ingio.Edo busu seka bugadira ainda Mamoda mei busu da bugudo embo isiraawawa uso anumba ewamei parara deainda anumbadira. Edo daedo ingonaso ambojimbi 12 awa gitijigari daanumba da anumbedo ingo mi Israelda orobe 12 awa kasadewa. 29 Edoembo ave na awa embo mando denamendi de ru de ai de mamo deedo kinapeina de ba buro da awadoadira nanemi embo ainda rora daawodo jiwae de edo wasiri natopoatari de awa itadena. Edo embo jiwaeboroko embo nembogambo era awanembogambo adi aera. 30 Edo embojiwae boroko embo nembogambo aeetera awa nembogambo adera.”

20BA BURO ARI EMBO NENEI DA KIKI

1 Iesu mi sisira, “Mamo da gitijigarida iji awa teta buro da ainda topomi ribe jawo grape gowusira. Sipokiambu de embo eiawa buro embomei

Page 37: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 20:2 34 MATTHEW 20:22

budo uso buro da buro orase eura adimambusira. 2 Mambudo embo neneitambudo daedo umo ge sisira ganoroinge ungoda yeimina itadira awa gesisira. Edo sisira umo ungo iji da damina awa itadira sisira. Setiri ungoawara sisera. Setero buro topo misetiri buro adi mambusera.

3-4 “Edo waiko beo da ae atiri burotopo sekago origarori ari yei da mam-budo embo nenei tepo awodo buro aedederigedo atero gido sisira, ‘Daedomambuwo naso buro yei da buro ave.Awo nanemi mina inono da awodoitane.’

5 “Setiri ungo mambusera. Edowaiko beo da edo waiko warere-gurisira awa buro topo ari da awodoisira. 6 Edo ongobo de sekago ori-garori ari yei da mambudo embonenei iji natopo dederigedo atero go-sisira. Gido ungoda yei sisira, ‘Roawasedo ingo einda ro ae tepo awodoatevi?’

7 “Setiri ungoi sisera, ‘Embo neneinangoda yei buro itae etera awasedonango einda dederigedo tepo atera.’

“Setero buro topo mi mina sisira,‘Awara ingo daedo mambuwo nasoburo yei da buro ave.’

8 “Edo ongobo etiri buro topo miburo embo da gitijigari da yei sisira,‘Buro embomei jawo seio. Bugoroungoda mina itase. Edo buro emboboongobo de bugera aindamina awa gitiitio. Edo amboda awa buro embo sipokiambu de bugera ainda mina awaitio.’

9 “Setiri buro da gitijigari setiriburo embo ongobo de bugusera awatotorisera. Torero ungoda iji da damina awa ititisira. 10 Awasedo buroembo sipo kiambu de bugusira awakotisera awa ungo mina nembod-iba badera awasedo bugusera awarateungo daedo iji da da mina awa buris-era. 11-12 Edo ungoda gano awa budotini gambari edo buro topo da yeisisera, ‘Embomei eiawa ongobo be debugudo edo buro kiambu be etera.Edo nango awa sipo de waiko vevera

janibetiri derera te imo nango de edoungo de awa gano inono da itesa.’

13 “Setero buro topo mi buro embodakain da yei sisira, ‘Naso otao ingio.Na imo potaera te ingode gano da geawadada setera edo imo iji da daminada buro adi setesa awasedo iso minabudo iso nati damambuio. 14Na emboburo adi bugera berari ainda mina daawodo itadi dipapa etena. 15 Na nasogano topo awasedo na ro adi adenaamone adena. Edo imo tini gambariesa ainda be mo na ewamei etenaawasedo ta?’ ”

16 Edo Iesu ge awa atae edo sisira,“Embo ave giti na ambo ambo adisetera edo embo ave amboda na amboambo adi setera embomei awa simbaari da awodo adena.”

IESU USO BETARI AWA SEKAGOSISIRA

17 Edo Iesu Jerusalem kena pepetaise uso ambojimbi budo demondamambusira. 18 Edo ungo ungosukamambuse ungoda yei sisira, “Ingo-dena Jerusalem vivitera. Edo aindamambadera ainde na Mamo da meibusu da embo isira awa ungoi budoPriest gitijigari de edo agodari daatopapotegari de da ingo da itadera.19 Edo embomei omimi budo em-bomei Jew ae jawo Gentile da yeiitadera. Edo embomei omimi dedogaedo gandubedo edo benema mi riorega da dadera awarate iji tamondeatae ari Mamomi betari da edo wasiride atari da jigari sekago eradira.”

ZEBEDEE DA MEMEI DA AI IESU DAYEI BUGUSIRA

20 Zebedee da memei da ai miuso memei de Iesu da yei bugusira.Bugudo tumondebain isira uso dipapaawa Iesu da yei sadi.

21 Edo evetu awa bugiri Iesu uso yeinganega isira, “Imo ro dipapa esi?”

Setiri evetu mi mina sisira, “Naimo gitijigadesa iji ainde naso memeietoto eiawa mei da iso ingo be da meinei awa iso ingo anda da anumborasesasase sedo kundo bugena.”

22 Setiri Iesu ungoda yei mi minasisira, “Ingo gae ro embo sedo

Page 38: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 20:23 35 MATTHEW 21:9gosewa. Ingo na memesi badena daawodo bevita?”

Setiri ungoi mina sisera, “Nangoadera.”

23 Setero Iesu mi sisira, “Ingo gebesetewa. Ingo na memesi badena daawodo badewa awarate anumba etotoawa naso ae awasedo nanemi amemianumbadera awa sadi aera. Mamo mianumba etoto awa sia etira awasedoamemi anumbadera awa sadira.”

24 Edo ambojimbi nenei 10 mi geawa ingido ungoi namendi namendiga da yei tini gambari isera awasedoIesumi setiri ungo berari Iesu ga dadaisera. 25 Etero Iesu mi ungoda yeisisira, “Ingo gosewa aumo embo awadombu okain de gitijigido era awarateingomana awodo gitijigariminaminaadewa. 26 Embo amemi embo nem-bodiba adi dipapa adira awa embonenei kondade adira. 27Edo embo aveingoda gitijigari adi dipapa adira awaumo ingoda buro embo adira aindabe awa na Mamo da mei embo isenaawa da awodo isena. 28 Na embonei mi na kera orase bugaera te naembo berari awa kera adi bugusena.Bugudo naso betari mi embo jiwaewasiri biae da agipo embobo eworaawa wujegadira.”

IESU DITI GUBA ARI EMBO ETIRIEWAMEI ISIRA

29 Iesu uso ambojimbi de Jerichonati awa doturero embo jiwae be miIesu ambo ambo isera. 30 Edo emboetoto diti guba egeregari awa em-boro be aikambu da anumbedo atis-era amimi Iesu bugudo mambari awasetero gido edo gogo dimbudo sisera,“Gitijigari David da orobe nango joegae.”

31 Setero embo mi ungo isiburiseraedo ge dorase sisera te ungo sekagogogo dimbudo kiambu ae be sisira,“Gitijigari David da orobe nango joegae.”

32 Setero Iesu ainda petedo ungodayei sisira, “Ingo ro anase dipapa evi?”

33 Setiri ungoi mina sisera, “Gitiji-gari nango aso sekago yei gadi sera.”

34 Setero Iesu ungo jo edo gido un-goda diti jijigiri ungoi yei sekago gidoIesu ambo ambo isera.

21IESU JERUSALEM NATI DA TO-

TORISIRA1 Iesu uso ambojimbi de Jerusalem

nati aikambu ise ungoi nati Beth-phage Olive doriri tamo da ainda bu-gusera. 2 Edo ainda bugudo Iesuumo uso ambojimbi etoto giti itarimamborase sedo sisira, “Nati nei daounda mambudo ingo wo donkeypoega de usomei de awa digari atirarigadewa. Gido wujegedo budo nasoyei da buguwo. 3 Edo embo amemiro ewa awa nganega oro gido ungodayei sewo gitijigari mi dipapa ira sewo.Sawo ungoi ingoda yei itore.”

4 Ko Mamo da binga sari embo mimatu be sisira awasedo Iesumi awodosisira. 5Mamo da binga sari embo misisira,“Zion embomei awa seio gore ungoda

gitijigari bugutira awa embonembodiba awodo bugadiaera te wo donkey da mei datamo da vitido bugadira seiogore.”

6 Awasedo Iesu da ambojimbi etotogiti giti mambudo ro Iesu mi orasesisira awa berari isera. 7 Ungoi wodonkey de uso mei de awa budo bu-gusera. Edo ungoda ombari wo etotoda tamo da itero Iesu vitido wo meitamo da anumburisira. 8 Edo embojiwae be bugudo nenei ungoda om-bari totedo emboro da besi isera.Edo nenei awa ri papatu divedo budoemboro da itido isera. 9 Edo embonenei Iesu da dombu da Iesu soropuda embo nenei gun da awodo mam-busera. Edo ungoi mambuse iaviriedo gogo dimbudo sisera,“Nango David da orobe awa jasiga era.

Embo eiawa Mamo da jawo dabugira Mamo mi umo ewameiare. Embo berari Mamo jasigaore.”

Page 39: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 21:10 36 MATTHEW 21:2710 Edo Iesu Jerusalem nati da toriri

edo nati embomei berari awa iaviri beiaviri edo sisera, “Embo eiawa averi?”

11 Setero embo Iesu ambo amboisera amimi sisera, “Emone binga sariembo Iesu ra busu Galilee edo natiNazareth embo ra.”

IESU TUMONDEBAIN ARI ORO DATOTORISIRA

12 Iesu Jew embomei da tumonde-bain ari oro joda torido embo minaitido budo ise atisera awa ondetiribugusera. Edo embo mi gano minaita edo isera ainda tendeba jigidokapotegedo edo ribo rorou itari emboda anumba budo wawara isira. 13 Edoungoda yei sisira, “Jiwari ewameibe mi sira Mamo mi sisira, ‘Nasomando awa embo da benunu sari yei.’Awarate ingo mi ewo bengono em-bomei da meko to ira.”

14 Edo Iesu umo Jew embomei datumondebain ari oro joda atiri emboditi guba egeregari de tei ambari demi uso yei bugero unemi etiri berariewamei isera. 15 Edo priest da gi-tijijigegari de agodari da atopapote-gari mi Iesu wasiri ewagaewa ira awagosisera. Edo ungo kinapeina gogodimbudo isera embo eiawa David daorobe awa jasiga ewo sero ingisera.

Ingido edo gido priest gitijijigegaride edo agodari da atopapotegari deawa tini gambari edo gido Iesu da yeisisera, “Imo ro sera awa ingesita?”

16 Setero Iesu mi mina sisira, “Enna ingena. Edo jiwari ewamei bemi sira ingo mi kinapeina awa jasigaorase atopapotisewa edo ingo ajigedogaeta?”

17 Sedo Iesu ungo dodo edoJerusalem nati dodo umo mambudoBethany nati ainda tumba de eusira.

IESU ENGENEMBEDO JERUSALEMMAMBUSIRA

18 Iesu ainda euko sipo atae eridonati dodo sekago Jerusalem da en-genemburise beji tambusira. 19 Edori betora awa emboro demonda gidogadi mambusira awarate be ae igiberari mi atisira awasedo Iesu mi

ri ainda yei sekago be eurase sisiraawasedo ri awa ambusira.

20 Ambiri edo ambojimbi awa gidokove be isera. Edo kove be edo Iesuda yei sisera, “Rawodo edo ri eiawaburigi be garasa etiri?”

21 Setero Iesu mi mina sisira, “In-giwo. Ingo jo de Mamo gebe adewaawa ro ri einda etena da awodo ingoadewa. Edo daedo ingo doriri eindasae etewa erido ewa da woseio saeetewa awa doriri awa wosae etira.22 Ingo na gebe adewa awa ro Mamoda yei sedo gadewa amone badewa.”

EMBOMEI IESU NGANEGA ISERA23 Edo Iesu engenembedo Jew em-

bomei da tumondebain ari oro dabugudo embo atopapotisra. Edo Iesuatopapotiri Priest da gitijijigegari deJew embomei de embo nembogambomi bugudo Iesu da yei nganega isera,“Goroba amenda mi imo wasiri eiawaesi? Edo goroba emomoamemi iso yeiititisiri?”

24 Setero Iesu mi mina ungoda yeisisira, “Na ingoda yei sedo gari daitadena. Edo ingo naso yei minasadewa awa na goroba eiawa amemietiri budo buro eiawa edo eni awasadena. 25Edo John gorobamo amemiitiri budo embo umo mi ewamei edoisiri? Embo mi goroba amo iteroburisita ko Mamo mi ititisiri?”

Setiri ungo ungosuka ge mina bagaedo sisera, “Ingode ro seri? IngodeMamo mi John da yei goroba ititisirasadera awa Iesu umo ingodenaso yeisadira ro awasedo ingo John gebeae edo isevi sadira. 26 Awarate in-gode embo mi John da yei goroba iti-tisira awodo sadera awa embo awa ojuadera ko embo berari mi kotedo eraJohn awa binga sari embo awasedo.”

27 Awasedo ungoi Iesu da yei minasisera, “Nango gaera.”

Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Awasedo na goroba amemi ituriwasiri eiawa edo eni awa na ingodayei sadi aera.”

IESU MEMEI ETOTO DA INIA GE MIATOPAPOTISIRA

Page 40: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 21:28 37 MATTHEW 21:45-4628 Iesu mi sisira, “Inia ge eiawa

kotewo. Edo memei etoto da mamomi mei bego da yei sisira, ‘Naso meiboroko mambuio grape buro yei daburo ase.’

29 “Setiri uso mei bego mi sisira,‘Na buro ari ujo ae ena.’ Awarateamboda umo jiro nei kotedo buro yeida mambudo buro isira.

30 “Edo Mamo mi mambudo usomei ambo da yei sari da awodo sisira.Setiri mei ambo mi mina sisira awarana buro adena sisira awarate umoburo da mambae.

31 “Edo mei rawa mi Mamo da di-papa awa isiri?”

Setiri embo berari mi Iesu da yeimina sisera, “Mei bego mi.”

Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Edo na ingoda yei eiawa sanogadewa. Tax bari embomei de edoviro emboevetu de mi Mamo da atariyei da toradera te ingomo torevi ta kotoradi aeri? 32 John umo mi ewameiari embo ingoda yei bugusira edoingoda yei emboro ewamei da pepetaawase ujugurisira. Edo ingo Johngebe ae isewa te tax bari embomeide viro emboevetu de awa umo gebeisera. Edo embomei awodo eteroingo gosisewa te ingo ingoda jirowareregedo John gebe ae isewa.”

INIA GE BURO TOPO DA JAWO DAAWA

33 Edo Iesu awa sedo sisira, “Inia dakiki nei eiawa sadena ingiwo. Emboda amimi ve jawo grape awa sokedoburo da gowusira. Edo tano itido edogrape jasari yei edo simba ari emboda gaga de didigurisira edo buro awaembomei nei mi simba orase sedosisira. Edo sisira grape be sari ariawa be nenei awa ungomi badera edobe nenei awa unemi badi sisira. Edoburo ainda topo awa yei awa dodobusu nei da mambusira. 34 Edo aindaamboda grape be awa sari etiri burotopo awa ri be awa uso tega awa badidipapa edo uso buro embomei itiribadi mambusera.

35 “Edo buro embobo awa buro damambero edo simba ari embo amimi

buro embo awa sandido nenei awaituka mi dedo gaedo ise nenei awadeoro betedo isera. Edo nenei awaganuma mi doro betorase wawaraedo isera. 36 Awasedo buro topo miburo ari embomei nenei jiwae iturimambudo isera awarate ungo buro damamboro edo buro simba ari embomiari da awodo edo isera. 37 Awasedoambo be amboda awa buro topo usomei awa ititisira edo sisira ungo miuso mei awa sapo orase sisira.

38 “Awarate buro simba ari em-bomei mi uso mei gido ungosuka sis-era, ‘Buro topo da mei re bugutira.Edo ingode uso mei doro betadiraainda amboda uso rora berari awaingodenaso topo adira.’ 39 Awasedoungoi mei awa buro ponda pigeterowosetiri edo ungoi detero bebetisira.”

40 Edo Iesu awa sedo ungoda yeinganega isira. “Buro topo engenem-bedo mo buro simba ari embo da yeiro eiri?”

41 Setiri ungoi mina sisera, “Embobebegae awa dari betoro ainda am-boda buro awa embo nei da itarisimba adera. Edo ri be awa sari ariawa buro topo ga kando edo badera.”

42 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo jiwari ewamei be ro sira awaajigedo gaeta? Jiwari mi sira,‘Ganuma mando itari embobo mi ujo

ae isera awa tutuvi sangove daderari inge etira. Eiawa koveari be awa Mamo mi etira.’

43 “Awasedo nanemi ingoda yeisena Mamo mi ingoda anumba utuda atira awa budo embo nenei Mamoda buro edo gogo edo era ainda yeiitadira. 44 Edo embo ave ganumaeinda tamo da duradira awa emboawa bejedo memeia adira. Edo emboave ganuma emimi tamo da wosadiraawa jasedo busu inge adira.”

45-46 Edo priest gitijijigegari dePharisee embomei de Iesu inia da gesisira awa ingido gosisera Iesu awaungoda jawo da ge sira awasedo un-goi Iesu sandadi dipapa isera te ungogosisera embo jiwae be awa Iesu awa

Page 41: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 22:1 38 MATTHEW 22:21binga sari embo awodo kotedo eraawasedo oju isera.

22INIA GE JIMBARI BONDO AWA

1 Iesu sekago inia da mi embo dayei ge sisira. 2 Iesu mi sisira, “Mamoda gitijigari da iji awa teta gitijigarinembodiba da amimi uso mei da jim-bari bondo isira da awodo. 3 Edo giti-jigari awa embo bugorase matu sedogosisira awasedo uso buro embomeiainda yei bondo da sari bugorase itirimambusera.

4 “Awarate ungo bondo da purariujo ae isera awasedo gitijigari buroembomei nei itiri mambusera em-bomei ainda yei edo sorase, ‘Nasobondo awa boroko sia etera edo nanaso womemei detena bondo adi edoberari awa sia etera. Jimbari bondo dapuwo.’

5 “Awarate embomei awawa bingasari embomei da ge awa ingaera teungo ro era awa ise atisera. 6 Embonenei ungoda buro da mambuteroembo nenei ungoda ori garori ariyei da mambutero edo embo neneiawa binga sari embomei awa sandidoituka mi dedo gaedo edo detero be-betisera. 7 Edo gitijigari nembodibatini gambari edo uso isoro embo itirimambusera. Mambudo embo deterobebetisera embomei awa dorise un-goda oro mando dungetero ewusira.

8 “Edo gitijigari uso buro embobojawo setiri bugusera. Bugero ungodayei sisira, ‘Naso jimbari bondo awa siaetera awarate embo bugorase tuturoda sega etena awa bugari ujo ae eteraawasedo ingo emboro da mambuwo.9Edo ingo emboro da yima itido pumaitido ise embo gadewa berari awasega ewo bondo da purore.’ 10 Setiriburo embomei mambusera. Mam-budo yima itido puma itido ise emboewa de embo bebegae de gosisera awabudo bugusera. Budo bugero edojimbari bondo awa embo mi ato ae beisira.

11 “Edo gitijigari nembodiba embobugusera awa gadi torido embo daawa jimbari bondo da iwuga awa aeatiri gosisira. 12 Gido gitijigari miuso yei nganega isira, ‘Otao imo awajimbari bondo da iwuga awa ae etesa.Embo amemi awara setiri imo toresi?’

13 “Setiri embo awa ge mina giti-jigari da yei ge da sae isira awasedogitijigari mi uso buro embomei dasisira, ‘Tei bundedo ingo bundedo edopigewo ponda umenga da atise ji de divegise atare.’ ”

14 Edo inia kiki einda amboda Iesumi sisira, “Mamo mi embo jiwae jawosetira te embo enumba ae awa kata-betira.”

EMBO NENEI MI IESU DA YEI SEDOGARI OKAIN ITITISERA

15 Pharisee embo nenei mi Iesu gage sadi dipapa isera wao adi sedomambusera. 16 Mambudo ungosukage ro sadera awa dada edo sisera. Gesedo ungoda ambojimbi de Herod daambojimbi de awa itero Iesu da yeibugusera. Bugudo ungoi Iesu da yeisisera, “Atopatari nango gido era imogebe sedo esa. Imo Mamo da emboroawa edo gogowo edo atopatido esa.Embo nenei awa nembogambo edoembo nenei awa nembogambo aeraawarate imo ungo oju ae awasedo imoungo awa da awodo ewamei edo esa.17 Edo nango agodari nangoda awakera adera mo nango Rome embomeida gitijigari nembodiba da yei taxganomo iterita mo itadi aeri? Se goreimo ro kotesi?”

18 Setero Iesu ungoda kotari biaeawa gido gido ungoda yei mina sisira,“Ingo ise sarago ari embomei roawasedo ingo na wao ari dipapaevi? Ingoda tax gano awa eu gane?”19 Setiri ungoi gano uso yei ititis-era. 20 Etero ungoda yei sisira, “Ganotamo da dombu ove ari edo jawo moamenda ri?”

21 Setiri ungoi gano awa gido sisera,“Emone gitijigari nembodiba Caesarda ove de edo uso jawo de ra.”

Page 42: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 22:22 39 MATTHEW 23:1-2Setero Iesu mi ungoda yei sisira,

“Ro Caesar da awa Caesar da itiwo edoro Mamo da awa Mamo da itiwo.”

22 Setiri ungo be gido jarisera edoIesu dodo mambusera.

23 Edo iji da ainde Sadducee embomi embo betedo awa sekago wasiri deatadi ae awa atopatido isera amimiIesu da yei bugusera. 24 Bugudo Iesuda yei sisera, “Atopatari Moses miatopapotisira embo ave kinapeinaitae betadira awa embo aindanamendi da aro rori awa jimbudonamendi betari ainda kinapeinaitadira awa Moses mi atopapotisira.25 Boroko imo nangoda ge ingio.Nanonamendi 7 einda atima isera.Edo bego mi aro jimbusira te evetuawa kinapeina ingae. Edo mei begoawa betetiri uso namendimi namendida aro rori awa jimbusira awaratesekago evetu awa kinapeina ingae.26 Edo namendi awa bebetisira daedoedo nanonamendi berari da awodoisera. 27 Edo ambo be ambo da evetuawa bebetisira awasedo betari da edoeradera ainde evetu amomo uso iube mo averi? 28 Edo busu einda atisenanonamendi berari mi evetu da awajimbusera awasedo evetu iu be moaveri?”

29 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingojiwari ewamei be de edo Mamo dagoroba de awa gae awasedo ingo gebusetewa. 30 Awarate embo de evetude bebetegari awa sekago wasiri deatadera ainde awa ungo teta utu daasisi da awodo adera awasedo manajimbadera. 31 Edo ge embo betari awawasiri de sekago eradera awa kotewo.Ingo roMamomi ingoda yei sisira awaajigedo gaeta? 32Mamo mi sisira, ‘Naawa Abraham da Mamo edo Isaac daMamo edo Jacob da Mamo.’ Edo usoge da be awa Mamo awa embo wasiride atari da Mamo awarate Mamo awabetari da Mamo aera.”

33 Setiri embo jiwae be mi usoatopatari awa gido ungo be gido jaris-era.

AGODARI RAWAWA AGODARI NEM-BODIBA RI?

34 Edo Pharisee embomei Iesu miawa setiri Sadducee embomei geatae etero gido ungo dada isera.35Dada edo Pharisee embo agodari daatopatari embo da amimi Iesu da yeisedo gari mi itido gadi dipapa isira.36 Edo Iesu da yei sedo gari ititisira,“Atopatari agodari rawawa agodarinembodiba ri?”

37 Setiri Iesu mina sisira, “Imo isojo berari mi edo jiro iso berari miedo asisi iso mi Mamo dubo buio.38Eiawa agodari nembodiba ra. 39Edoeiawa agodari nembodiba nei ra. Imoimosuka dubo buresa da awodo embonenei dubo buio. 40 Edo Moses daagodari de edo binga sari embomei demi ro atopapotisera awa agodari etotoeinda orereka ise atima ira.”

IESU KERISO AWA EMBOMO AVERI?41 Edo amboda Pharisee embomei

dada etero Iesu mi ungoda yeinganega isira, “Soregari Embo Mamomi itari bugarase sisira awa ingo rokotevi? Umo mo amenda orobe ri?”

42 Setiri ungoimina sisera, “UmoneDavid da orobe ra.”

43 Setero Iesu mi nganega isira, “Roawasedo Asisi Kotopu mi David da yeijiro gari nembodiba be ititisiri edoDavid Keriso awa gitijigari sedo isita?44Ko David mi sisira,‘Mamo mi naso gitijigari da yei sisira

naso ingo be da anumbeio.Edo anumbedo atise iso gitopoberari awa simba aseMamomisisira.’

45 EdoDavid awa uso gitijigari sisiramo rawodo edo Soregari Embo Mamomi itari bugarase sisira amomo Davidda orobe ge siri?”

46 Setiri ungo oju edo sekago ungouso yei nganega nenei ae doturisera.

23IESU EMBO DENGORO ISIRA

1-2 Edo Iesu mi embo jiwae deedo uso ambojimbi de da yei sisira,“Agodari da atopapotegari de agodarisimba edo era embo jawo Pharisee deawaMoses da goroba budo ge sedo era

Page 43: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 23:3 40 MATTHEW 23:19awasedo ungo ro awase sadera awaewo. 3 Awarate ungo ro era awa gidoeove ainda be awa ungo embo neneimi ro orase sera awa ungo daedo aeera. 4 Ungo ungoda agodari bougabe embo nenei da saga da itido erate ungo embomei awa ungoda bougaawa kondade ae edo era.

5 “Edo ungo embo mi ungo ro eraawa gorase dipapa edo era awasedoungo awodo era. Giu Mamo da gejiwari awa ungoi kera edo digido un-goda ingo da edo beo da digido erakera memeia aera te kera nembodibara. Giu ungoda ombari begiti riri-bori. 6Edo ungo embomi ungo goraseiwuga oiedo edo tembuma era. 7-8Edoungo bondo da ta ko Jew embomei dadada ari oro da embo berarimi gaderaainda ungo anumbedo era. Edo ungomina itido kundo ari yei da mambudoera awa embo mi ungo awa saboa edoatega orase dipapa edo era. Edo ungotembuse embomi ungo awa atopatarisorase dipapa edo era.

“Awarate ingo awa nanonamendiedo na awa ingoda atopatari awasedoembo nenei da yei atopatari seove.9 Edo busu einda embo nenei awamama seove ainda be awa ingodaMamo da awa utu da matawa atiraawasedo. 10 Edo daedo na SoregariEmbo Mamo mi itari bugarase sisiraawa ingoda gitijigari da awasedoembo nenei awa gitijigari seove.11 Edo embo ave ingoda teda awaembo nembodiba adi dipapa adiraawa umo ingoda buro ari embo adira.12 Edo embo ave umo umosuka edoembo nembodiba sadira awa Mamomi ari embo kiambu adira. Edo emboave umo umosuka kiambu adira awaMamo mi ari embo nembodiba adira.

IESU PHARISEE EMBOBO DE AGO-DARI DA ATOPAPOTEGARI DE BEKUBAISIRA

13 “Ingo agodari da atopapote-gari de Pharisee embomei de ingodakasari iji re bugadira giwo. Ingo isesarago ari embobo ingo mi Mamoda gitijigari yei da torari emboro

awa embo nenei mi tororase sedogajedo ewa. Ingo ingosuka awa manatoradewa te embo nenei toradi eoroingo mi gajedo ewa.

14 “Ingo agodari da atopapotegariedo Pharisee embomei ingoda kasariiji awa bugadira ingo gosewa. Edoembo mi ditini ero ingo gegatariribori edo ewa awarate ijegedobugutewa awa ingo emboeveturorigarori awa kondade ae edoingo ungoda mando bengono edoewa awasedo ingoda kasari awanembodiba be ra.

15 “Ingo agodari da atopapote-gari de Pharisee embomei de ingodakasari iji awa bugadira awasedo giwo.Ingo ise sarago ari embobo ingo embonenei mi ingoda ambojimbi orase di-papa ise gido ingo ewa sembudo bususembudo ise embo awa eura edo ewa.Ingo embo bebegae awarate embo neiingoda ambojimbi adira awa emboawa embo biae be adira. Awodo iseawa ingo etoto awa riawonatopo atarida mambadewa.

16 “Ingo agodari da atopapote-gari de Pharisee embomei de ingodakasari iji awa asusubetira giwo. Ingoembo nenei dedegedo ewa awarateingo awa diti guba egeregari. Ingosedo ewa, ‘Embo ave Jew embomei datumondebain ari oro da jawo da roadi sadira edo amboda embo awa aridipapa ae adira awa umo mana adira.Awarate embo ave tumondebain arioro jo da rora mina nembogambo deatira ainda jawo da ro adi sari sadiraawa adira.’ 17 Ingo diti guba ari edoembo bebegae. Rora tumondebainari oro jo da atira awa nembodiba rata ko tumondebain ari oro mi euritumondebain ari oro da rovi ravi awaewamei be ewamei edo ira awa nem-bodiba ri? 18 Ingo daedo atopatidoewa, ‘Embo ave rorou itari yei dajawo da ro adi sari sadira awarate am-boda embo rora awa ari ujo ae adiraawa mana adira. Awarate embo avekando rorou itari yei da ainda itiraainda jawo da ro adi setira awa adira.’19 Ingo diti guba ari embomei. Rora

Page 44: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 23:20 41 MATTHEW 23:37kando awa nembodiba ta ko rorouitari yei mi euri kando awa ewameibe ewamei edo ira awa nembodiba ri?20 Awasedo embo ave rorou itari yeida jawo da ro adi sadira amone sirarorou itari yei da jawo da edo kandoberari tamoda atira ainda jawoda siraawa unemi adira. 21-22 Edo embo aveJew embomei da tumondebain ari oroda jawo da ro adi sadira amone siraMamo da gitijigari anumba da jawoda edo Mamo ainda anumbedo atiraainda jawo da sira amone adira.

23 “Ingo agodari da atopapotegaride Pharisee embomei ingoda kasariiji re bugutira giwo. Ingo ise saragoari embomei ingo ingoda rora be daedo indari buro da be da awa itidoewa agodari mi sira awodo awarateagodari nembogambo nenei embo dayei ewamei ewo edo embomei joewo edo bengono eove eiawa ingoae ewa. Agodari memeia awa iji be-rari edo ewa te agodari nembodibadaedo ari ruvegeove. 24 Ingo gitijigaridombu ambubu. Ingoda indari tewoda someni memeia awa gido budowawara ewa te someni nembogamboindari tewo da ainda awa gae dodonukewa.

25 “Ingo agodari da atopapote-gari de Pharisee embomei de ingodakasari iji awa bugutira awasedo giwo.Ingo ise sarago ari embomei. Ingoingoda tewo de adego de da pon awasegedo ewa te ungoda jo awa indarikumbari bengono isera amimi don-gono ira. 26 Ingo Pharisee embomeiditi guba egeregari. Ingo ingodaadego jo awa segadewa awa adegopon awa tepo ra.

27 “Ingo agodari da atopapote-gari de Pharisee embomei de ingodakasari iji awa bugutira awasedo giwo.Ingo busari embomei. Ingo awa embogowari yei da awodo uso tamo awagari ewamei ra te uso jo awa embo davetu mi beda ari edo rora bebetegarijiwae atira. 28 Da awodo ingoda tamode dombu de awa gari ewamei ra te

ingoda jo awa biae edo kotari bebegaeawodo atima ira.

29 “Ingo agodari da atopapote-gari de Pharisee embomei de ingodakasari iji awa aikambu etira awasedogiwo. Ingo binga sari embomei dakokobo be awa simba edo gogo iseembo matu wasiri ewamei ise atimaisera ainda kokobo be da giro edoewa. 30 Awodo ise ingo sedo ewanango nangoda mamoumbogo da ijide atae etera awa binga sari em-bomei awa mana dae etera sedo ewa.31 Ingo awodo sewa amone ingo eiedosise sewa nango awa embo deterobebetegurisera ainda orobe ra sewa.32 Awasedo ingo ingoda mamoum-bogo da wasiri bebegae tuturo iseraawa ingo mi atae ewa awara.

33 “Ingo awa jingabu edo jingabu dave ra. Ingo ro edo riawo natopo atariainda mambae doevi? 34 Awasedonanemi ingoda yei sena nanemi in-goda binga sari embomei de jiro gariembomei de atopapotegari de itanobugadera te nenei awa ingo mi dawobetadera nenei awa ingo mi benemami ri orega da dawo betadera neneiawa ingoda dada ari oro berari da bu-goro vejedo dedo ondawo ijegadera.35 Ingo mi ondawo ijegedo ungo minati nei da edo mambudo nati neida adera. Edo embo ewagaewa emboAbel da iji de edo mambudo emboZachariah da ingoda mamoumbogodetero bebetegurisera ainda rirogaawa Mamo mi itari badewa. Edoembo Zachariah awa Jew embomeida tumondebain ari oro joda rorouitari yei edo yei ewamei be ewameiainda soropu da ingoda mamoum-bogo dorisera amone embo Berakiahda mei ra. 36 Edo nanemi ingodayei sena Mamo mi embomei eiawadorisewa ainda tamo da riroga awaitari badewa.

37 “Ingo Jerusalem nati embomeinango jo era. IngoMamodabinga sariembomei dedo isewa edo ingo Mamomi embo ituri bugudo isera awaganuma mi dedo isewa. Na ingo teta

Page 45: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 23:38 42 MATTHEW 24:21kokorami uso pikimimemeia rou edoapuregedo simba edo ira da awodosimba ari dipapa ena te ingo nasosimba awa ujo ae ewa. 38 Awasedo naboroko ingo doturena ingo ingosukasimba ewo. 39 Edo boroko tuturo edoingo mana na gadewa te na ingodayei sena amboda ingo na emboMamoda jawo da bugutena awa sise ategaadewa iji ainde awa ingomi sekago nagadewa.”

24IESU DAKASARI RO BUGUTIRAAWA

SISIRA1 Iesu Jew embomei da tumon-

debain ari oro dodo mambutiri usoambojimbi mi uso yei bugudo sis-era, “Puio tumondebain ari oro awagase.” 2 Setero Iesu mi ungoda yeimina sisira, “Boroko ingo oro eiawagosewa awarate na ingoda yei senaiji nei de awa tumondebain ari oroawa ganumami ititisera awa duradiraedo tumondebain ari oro awabebegaeadera.”

3 Edo Iesu Olives doriri daanumbedo atiri uso ambojimbi miuso yei bugudo ungo ungosuka sisera,“Se gore iji nonde tumondebain arioro eiawa dureiri? Edo iso bugariiji edo busu da sangove awa bugadiasusubetira awa ro ijegari nango miiji awa geri?”

4 Setero Iesu mi mina sisira, “Gidogogowo ewo. Doawo embo neneimi ingo gandubeore. 5 Embo jiwaemi naso jawo da bugudo sadera, ‘Na-mone Soregari Embo Mamo mi itaribugarase sisira awara.’ Edo ungoiawodo sedo amimi embo jiwae gan-dubadera. 6 Edo ingo mi javi emboaikambu embogo era ainda awa in-gadewa. Edo embo yei besaun em-bogo era ainda binga awa ingadewaawarate oju eove. Eiawa be bugadirate busu da sangove awa ainde awaaera. 7 Embo busu neinde kainde dami mina dara adera edo embo garineinde kainde mi mina dara adera.Edo busu jiwae da baimana bugadira

edo busu jiwae da didira adira. 8 Edorora berari eiawa tuturo adira aindeawa embo mi memesi awa teta evetumi kinapeina badi jarisememesi budoira da awodo tuturo edo badera.

9 “Edo daedo iji ainde embo mi imobundadera edo imodedo gaedo adera.Edo yei berari da awa embo mi imoujo ae adera ko imo awa na amboambo ari embo awasedo. 10 Edo nasoambojimbi nenei jiwae mi iji ainde nadodo ungosuka bekuba mina ara iseujo ae mina ara adera. 11 Edo iji aindege busari da binga itari embomei mibugudo ganduboro embo jiwae miungo ambo ambo adera. 12 Embobebegae mi wasiri bebegae oro gidoembo jiwae begogo edo dubo bari awadoadera. 13 Awarate embo amemibusu sangove ari iji de na doae naambo ambo ira embo awa Mamo misoregadira. 14 Edo naso ambojimbibusu berari da mi embo da yei Mamoiji nonde gitijigadira awa soro gadera.Awa sadera iji ainde awa busu da san-gove iji awa bugadira.”

RORA BIAE BUGADIRA15 Edo Iesu mi sisira, “Ro Mamo da

binga sari embo Daniel matu be matusisira awa ingo mi gadewa. Daniel misisira, ‘Embomi rora biae awa Jewem-bomei da tumondebain ari oro da yeiewamei be ewamei da itoro deradira.’(Ingo ge eiawa ajigurewa awa gidogogo ewo.) 16 Edo ingo Judea busuembomei wasiri eiawa bugadira gidore oju sumbudo doriri da mambuwo.17 Embo ave uso mando gaga indaanumbedo atira awa mana wosedomando joda uso rora mana badira.18Embo ave uso buro da ira awamanaengenembedo uso tamo da ombariawa mana badira. 19 Edo iji aindeevetu ave gasou de edo evetu ave meiemi gaira awa okain be adira. 20 EdoMamo da yei sedo giwo ga iji de o Jewembomei tumondebain ari iji de ingosumbowase sedo giwo. 21 Edo wasiribebegae busu neinde kainde berari daawa atima ira busu tuturo isira aindeedobugudoboroko awanembodiba ra

Page 46: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 24:22 43 MATTHEW 24:43te iji ainde wasiri bebegae awa nem-bodiba be nembodiba adira. Embo ijiainde atadera amimi ari wasiri biaeawodo awa ungo matu gae. 22 Edowasiri biae awa iji ribori adira awaembo berari betadera awarate Mamomi uso embo awasedo matu sisira ijiawa tupo kain adira sisira.

23 “Edo iji ainde embo ave iso yeisadira gi Soregari Embo Mamo miitari bugarase sisira eire sadira o Sore-gari Embo oure sadira awa embo awagebe eose ainda be awa embo tetaKeriso awodo inge edo ge busari bingasari embobo jiwae be bugadera. 24Edoungo bugudo ari wasiri goroba de iseedo iwata neinde kainde adera amimiawa ungo Mamo da embo jiwae betei jumbadera. 25 Amboda emonebugadira te nanemi boroko ingoda yeisena.

26 “Edo iji ainde embo nenei misadera Keriso re yei embo atae dara sadera awa ainda mambose. Edoembo nei mi iso yei sadira Keriso reeinda unjugedo atira sadira awa embogebe eose. 27 Edo Mamo da mei busuda bugudo embo isira awa bugadiraawa teta birigi mi iji vitari da edojaririgedo mambudo iji wosari da edoira da awodo bugadira.

28 “Edo tamo betari rawainda atiraainda oga mi indari dipapa edo mam-badira.

IESU KERISO ENGENEMBEDOBUGADIRA

29 “Edo wasiri bebegae eiawa ataeari iji tupo,‘Waiko ambudo umenga adira edo

kariga janibadi ae adira edodamana utu dodo sokedowosadera edo utu wasiriadira.’

30 “EdonaMamodamei embo isenaawa naso iwata awa utu da bugadira.Edo busu da embo berari naso iwataawa gido ji sadera. Edo na Mamo damei bugudo embo isena awa porogada naso goroba de edo usasa nem-bodiba de bugutinono embo berarimina gadera. 31 Edo utu da javi nem-bodiba be sadira teta puin da javi da

awodo. Ainde awa Mamo mi uso asisiewagaewa itari busu berari da edoewa berari ainda mambadera. Edoasisi ewagaewa eiawa iji vitari da edoiji wosari da edo ijari edo sawari daawodo mambudo Mamo da katabariembomei awa budo dada adera.

32 “Ingoda buro da ri ve eririraawa giwo. Edo ve seka koru edovitari ingo gadewa ga dari iji tu-turo etira awa ra. 33 Da awodo ingorora eiedo ijegurirari gido awa ingogadewa naso bugari iji awa aikambuetira. 34 Edo rora eiawa bugutirariawa ingoda orobe nenei awa iji aindeawa wasiri de atadera. 35 Edo utu debusu de awa atae adira te naso ge awamatawa atadira.

IESU DA BUGARI IJI AWA EMBO MIGAERA

36 “Awarate naso bugari iji awaembo mi gaera. Asisi utu da awa gaeedo na Mamo damei awa gae awarateMamo umosuka garira. 37 Edo naMamo da mei busu da bugudo emboisena naso bugari awa teta ro Noahda iji de isira da awodo. 38 Iji aindeembo ro bugutira awa gae awasedoungo rawodo atima isera da awodoatisera. Edo Noah nga nembodibada totorisira iji ainda edo emboboawa indido kumbudo ise edo embode evetu de jimbudo isera. 39 EdoNoah awa nga nembodiba vivitisiraedo umo bojetiri embo nga pon daawa berari umo da indido ambuje-gurisera. Da awodo Mamo da meibugudo embo isira awa bugadira ijiainde ro embo mi adi dipapa era awaungoi ise atadera. 40 Edo iji aindeembo etoto buro da buro ise ataderaedo nanemi da awa burise da awadoadena. 41 Edo evetu etoto indari siaise atadera edo da awa nanemi buriseda awa doadena.

42 Edo ingo ingoda gitijigariiji nonde bugadira awa ingo gaeawasedo gido gogo ewo. 43 Embomando topo awa bengono emboiji nonde bugadira awa gido awaembo awa ewae mando simba edo

Page 47: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 24:44 44 MATTHEW 25:15gogowo ise atadira bengono emboawa torurase. 44 Awasedo ingo ijiberari sia ewo ainda be awa ingo naMamo da mei bugudo embo isira awaboroko bugadi aera awodo kotadewate iji ainde awa na bugadena.

BUROARI EMBOBOEWAMEIDEBIAEDE AWA

45 “Embo ave awa saboa edo jirogari buro embo ri? Mando topo daamimi uso buro embo da yei uso buroembo nenei awa simba arase sisira.Edo embo awa sipo de ongobo deungoda indari sia adira awa embo awasaboa edo buro ari embo ra. 46 Edomando topo awa engenembae etiraedo buro embo awa awodo ae etiraawa buro embo awa jo iaviri ae etira.47 Edo na ingoda yei sena mandotopo awodo gido awa buro embo awasari uso busu de edo uso rora beraride awa simba ae etira. 48 Awarateburo embo awa biae awa umo ko-tae etira naso gitijigari da bugari ijiawa asusubae ra. 49 Awodo kotedoumo buro embo nenei awa dedo umoembo umo okain iji berari indido eraainde indido kumbudo ae etira. 50Edoburo embo awa uso gitijigari iji nondebugadira awa kotae adira edo iji aindeawauso gitijigari awa bugadira. 51Edogitijigari bugudo buro embo aindariroga itae etira edo itari ise saragoari embomei deda atae etira. Edoainda daedo itido unemi ungo berarida riroga itari ungoi ji sise di vegiseatadera.”

25JIMBARI DA KIKI INIA DA

1 Iesu mi sisira, “Mamo da giti-jigari iji awa eiedo ra. Meigagaraademei 10 ungoda diti usasa ari rorabudo jimbari embo tambadi mam-busera. 2 Meigagara 5 awa kotari dera te meigagara nenei 5 awa kotari ae.3 Edo meigagara kotari egeregae awaungoda diti usasa ari rora awa buris-era te ainda goriwo da ngamo awabae. 4 Edo meigagara kotari de awaungoda diti usasa ari rora burisera

edo daedo goriwo dangamo burisera.5 Edo jimbari embo awa burigi bugaeetiri gido memeigagara ademei awaditi bouga etiri gido pasido ewo isera.

6 “Edo tumba soropu da embo daamimi minonu sisira, ‘Jimbari embobugutira. Puwo umo tambave.’

7 “Setiri meigagara berari erido un-goda diti usasa ari rora jigero eririsiraedo gaisera. 8 Edo meigagara ademeikotari atae amimi meigagara kotaride ainda sisera, ‘Nango ingoda goriwoda ngamo awa kiambu iti gave ko nan-goda diti usasa ari rora awa ambadiaikambu ira.’

9 “Setero meigagara kotari de mimina ungoda yei sisera, ‘Awodo aeranangoda goriwo da ngamo awa ingo-dena berari einde inono aera awasedoingo mina itido kundo ari oro kire damambudo ingoda goriwo da ngamomina itido kumbuwo.

10 “Awasedo meigagara kotariegeregae awa goriwo da ngamo minaitido badi mambusera. Mamberojimbari embo seka bugusira. Edomeigagara ademei 5 sia isera awajimbari embo seka de jimbari bondoda mambusera. Etero mangirogajisira.

11 “Amboda ademei nenei 5 bugudosisera, ‘Embo nembodiba mangiropirigegae nango torore.’

12 “Setero jimbari embo seka mimina sisira, ‘Na ingo gaera.’ ”

13 Edo Iesu mi inia da kiki awa ataeedo sisira, “Iji nonde na bugadenaawa ingo gae awasedo gido gogowoewo.”

BURO EMBO TAMONDE DA INIA DAKIKI

14 Iesu mi sisira, “Mamo da giti-jigari iji awa eiedo ra. Embo nem-bodiba awa esega busu nei da adisia isira. Sia edo setiri uso buro ariembomei bugusera. Bugero uso busude uso mando de uso rora berari deawa simba orase sisira. 15 Edo daedouso buro embomei da yei gano itidouso jawo da buro orase ititisira neida awa K5,000 edo nei da awa K2,000edo nei da awa K1,000. Edo buro ari

Page 48: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 25:16 45 MATTHEW 25:36embomei einda jiro gari awa neindekainde ra awasedo buro embomei be-rari tamonde einda gano ajigari daawodo itae ra. Edo gano awa itidoembo nembodiba awa mambusira.16Edo buro emboganoK5,000 burisiraawa burigi be mambudo gano awajingama edo rora mina itido kundoisira. Awodo edo sekago tamo daK5,000 nei burisira. 17 Edo da awodoburo embo nei K2,000 burisira awagano awa jingama edo roramina itidokundo isira edo sekago K2,000 neitamo da burisira. 18 Awarate buroembo K1,000 burisira awa mambudouro ngambedo uso gitijigari da ganoawa gousira.

19 “Edo amboda iji ribori be ataeetiri embo nembodiba engenem-burisira. Engenembedo uso buroembomei da yei gano rawodo jingamaiseri awa nganega isira. 20 Edo buroembo ave K5,000 burisira awa K5,000nei budo ainda bugusira. Budobugudo sisira, ‘Gitijigari imo nasoyei K5,000 ititisesa edo na K5,000 neibetena eire.’

21 “Setiri edo gitijigari mi minasisira, ‘Naso tumonda ari edo buroembo ewamei imo buro ewamei beetesa. Edo imo gano kiambu eiawaedo gogo edo jingama etesa awasedonanemi iso yei gano nembodiba itanojingama adesa. Edo torio edo nangaeatise dubo ewamei ase.

22 “Edo buro embo nei K2,000burisira awa torido sisira, ‘Gitijigariimo naso yei K2,000 ititisesa te giK2,000 nei eire.’

23 “Setiri uso gitijigari mi usoyei sisira, ‘Tumonda ari edo buroembo ewamei imo buro ewamei beetesa. Buro awodo edo awa ganokiambu eiawa jingama edo gogowoetesa awasedo nanemi iso yei ganonembodiba itano jingama adesa. Edotorio nangae atise dubo ewamei ase.’

24 “Edo buro embo K1,000 burisiraawa torido sisira, ‘Gitijigari na gariimo awa embo okain be. Edo embonenei iso buro era awasedo imo buroda uredo govedo aera te imo indari

jiwae budo esa. 25 Edo na awa ojuedo mambudo iso gano awa busu dagovedo unjugurana. Gio iso gano eirekumbuio.’

26 “Setiri gitijigari mi mina sisira,‘Imo awa embo biae edo begogo embora. Edo imo na uredo govedo aeedo ena te indari jiwae budo enaawa imo garira awa imo ro edo nasogano awa atari oro da itae mo etesi?27 Imo ainda iteso awa na engenem-bedo bugudo naso gano berari budoedo nei kiambu tamo da banesaeetesi?

28 “ ‘Awasedo embo ainda ganoawa ingo da kumbudo embo K10,000burisira embo ainda itio ainda be awaembo ave rora jiwae de awa roranenei jiwae badira. 29 Awarate emboave rora enumba ae de awa rora usoyei dodo soubadera. 30 Edo buroembo biae eiawa budo pigewo pondaumenga da atise ji de di gambuseatare.’ ”

KASARI AMBO BE AMBO AWA31 Iesu mi sisira, “Na Mamo da

mei bugudo embo isena awa gitijigadibugadena awa asisi ewagaewa berariawa daga bugadera. Umo bugudo usoanumba parara de ainda anumbadira.32 Ainda anumbedo sari busu berarida embo awauso yei dada adera. Dadaoro gitijigari mi embo katabadira tetawo sheep simba ari embomiwo sheepde goat de ewoga ewoga edo ira daawodo. 33Awodo edo unemi embo wosheep inge awa budo uso ingo be daitido edo embowo goat inge awa budouso ingo anda da itadira.

34 “Edo gitijigari mi embo usoingo be da ainda sadira, ‘Ingo awanaso Mama mi ewamei etira awasedopuwo. Puwo Mamo da gitijigari yeida atari ewamei tuturo ase Mamo miimo awa sedo sia isira awodo. 35 Edona beji tambuteono ingo mi na in-dari itido isewa. Edo na sasaka ujotambuteono ingo mi na sasaka itidoisewa. Edo na bugudo isena edo ingona matu gaera te ingo embo topoawodo edo na atega edo isewa. 36 Edo

Page 49: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 25:37 46 MATTHEW 26:11naso bosini atae adi aikambu euriingo mi na bosini nenei itido isewa.Edo na karu eono ingo mi na simbaedo isewa. Edo na bundari oro daatono ingo mi na esega edo isewa.’

37 “Sari Mamo da embo mi uso yeimina sadera, ‘Gitijigari nanjigo imobeji tambuteoso nango gido indariitido iseri? Edo nanjigo imo umoujo mi biae eoso gido umo itido is-eri? 38 Edo nango imo nanjigo gidoedo embo topo awodo atega edo is-eri? Edo nanjigo iso bosini atae adiaikambu euri gido bosini nenei itidoiseri? 39 Edo nanjigo imo karu eosoimo simba edo iseri? Edo nanjigo imobundari oro da atoso imo esega edoiseri?’

40 “Awodo soro gitijigari mi minaungoda yei sadira, ‘Na gebe sena giwo.Ingo naso ambojimbi kiambu be dayei wasiri eiedo edo isewa amonenaso yei da edo isewa.’

41 “Awodo sedo gitijigari mi embouso ingo anda da ainda sadira, ‘Ingoembo bebegae. Edo Mamo mana ingoewamei adira awasedo na dodo mam-buwo. Mamo mi Satan de uso asisibebegae de awasedo riawo matawaatari sia isira ainda mambuwo. 42 Nabeji tambuteono ingo naso yei indariitari ujo ae edo isewa. Na umo ujotambuteono ingo na umo itae edoisewa. 43 Ingo na gaera te ingo naatega ae edo isewa. Naso bosini ataeadi aikambu isira te ingo naso yeibosini seka itari ujo ae edo isewa. Nakaru edo isena te ingona simba ae edoisewa. Na bundari oro da atima isenate ingo na esega ae edo isewa.’

44 “Sari ungoi mina sadera, ‘Gitiji-gari nanjigo imo beji de edo sasakaujo mi biae eoso edo nango imo gaeedo iso bosini atae adi aikambu euriedo karu eoso edo bundari oro daatoso imo gido kondade ae edo iseri?’

45 “Awodo soro gitijigari mi minaungoda yei sadira, ‘Na gebe senaawasedo ingiwo. Iji ainde ingo nasoambojimbi kiambu be awa kondade

ari ujo ae edo isewa amone ingo nakondade ae edo isewa.’

46 “Awasedo embomei eiawariawo matawa ewuse atira aindamambadera te Mamo da embomeiawa wasiri natopo atari aindamambadera.”

26IESU DADI SIA ISERA

1 Iesu atopatido atae edo uso ambo-jimbi da yei sisira, “Iji etoto atae ariJew embomei da jarusegari bondo daiji bugadira ingo gosewa. 2 Iji aindeembomi naMamo damei embo isenaawa ungo mi na awa embo da ingoda itadera. Itido ungoi orega itidobenema mi dadera.”

3 Edo priest gitijijjigegari de Jewembo nembogambo de priest nem-bodiba jawo Caiaphas de Caiaphas damando da dada isera. 4 Ungoi dadaedo Iesu gae unjugari da budo dorobetarase ainda kiki dirisera. 5 Edo un-goi sisera, “Ingode bondo iji de aderaawa embo tini gambari edo embogoadera awasedo iji ainde awa manaadera.”

IESU SIMON ESEGA ISIRA6 Iesu Bethany nati da bugudo Si-

mon karu leprosy bari embo awaewamei isira ainda mando da mam-busira. 7 Edo Iesu anumbedo indariindise atiri evetu da mi utingi ki-ambu ganuma mi ari awa joino munoewamei demi beda ari usomina nem-bodiba awa budo bugusira. Bugudototorisira. Torido utingi kiambu beawa bejedo awa Iesu da beo da jojisira.

8 Edo Iesu da ambojimbi evetu miro isira awa gido ungo tini gambariedo sisera, “Evetu ro awasedo eiedoetiri? 9 Ko joino oiawa ori edo ganonembodiba bae etira. Edo gano baeetira awa embo rora ae embomei daitae etira.”

10 Edo Iesu ungo ro sera awa gidoungoda yei sisira, “Ingo ro awasedoevetu einda yei kotari bebegae evi?Evetu eiawa ro etira awa ewamei beetira. 11 Edo embo rora ae embomeiawa iji berari ingode daedo atadera

Page 50: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 26:12 47 MATTHEW 26:35awarate na awa ingode einda iji be-rari atadi aera. 12 Edo evetu eiawajoino naso tamo da jojetira awa nasotamo gowari da sia etira. 13Mamo mievetu eiawa mana ruvegadira. Busuyei rawainda Mamo da binga ewameisadera ainde embo berari mi evetuemimi etira awa ingadera.”

JUDAS KOTARI BIAE KOTISIRA14 Judas Iscariot awa Iesu da ambo-

jimbi 12 da teda amimi priest gitiji-jigegari da yei mambudo sisira, “NaIesu ingoda ingo da itano ingo nasoyei ro itadevi?” 15 Setiri ungoi K25uso yei ititisera. 16 Edo itero Judas ijiewamei budo Iesu indiga sadi simbaisira.

IESU USO AMBOJIMBI DEJARUSEGARI BONDO INDISIRA

17 Bondo da iji tuturo da ungoambe indisera ambe bajari siwo jawoyeast ae ainde Iesu uso ambojimbi mibugudo uso yei nganega isera, “Yeirawainda jarusegari bondo sia oroimo indadi dipapa esi?”

18 Setero Iesu mi mina sisira,“Ingo nati da joda torido embo datambadewa ainda sewo atopatari misetira naso iji bugira awasedo nanaso ambojimbi de jarusegari bondoawa iso mando da indadena sewo.”19 Setiri Iesu uso ambojimbi unemi rosisira awa edo jarusegari bondo awasia isera.

20 Edo ongobo etiri Iesu uso ambo-jimbi 12 de indari indadi anumburis-era. 21 Edo ungoi indari indise Iesumi sisira, “Na ingoda yei sena ingodateda da amimi na indiga sadira.”

22 Setiri uso ambojimbi dubo vev-era edo dada uso yei sisera, “Gitijigarinanemi imo indiga senita?”

23Setero Iesumimina sisira, “Emboave nangae indari dada betari emboamimi na indiga sadira. 24 Jiwari misira da awodo Mamo da mei bugudoembo isira awa betadira te embo naindiga sadira embo ainda yei awa biaebe biae ra. Edo embo ainda ai mi umokumbae doae etira awa uso yei awaewamei ae etira.”

25 Edo Iesu awodo setiri Judas Iesuindiga sadira embo amimi Iesu da yeinganega isira, “Awodo enita ko awodoadi aeri?”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Gebeimo awa awodo adesa embo awa ra.”

26 Edo ungo indari indise ateroIesu ambe budo Mamo da yei ategarisedo ngaugedo uso ambojimbi da yeimemeia ititisira. Edo ititise ungodayei sisira, “Emone naso tamo. Kum-budo indiwo.”

27-28 Awodo sedo aga kumbudoMamo da yei ategari sedo ungodayei ititise sisira, “Emone naso ororoamimi etiri Mamo da adi sari awa beetira. Nanemi naso ororo awa jojanoMamomi embo jiwae da buria kotem-bedo doadira. 29 Edo na ingoda yeisena na ingode daedo ribe grape dangamo indena awarate na mana in-gode daedo sekago indadena borokoedo mambudo iji na ingode wine sekaawa naso Mama da gitijigari yei daingode indadena.”

30 Edo awodo sedo ungoi jasigaari ya awa sise mando dodo wosedoOlives doriri da mambusera.

IESU USO AMBOJIMBI DA YEI GESISIRA

31 Edo ungo doriri da vitido Iesuambojimbi da yei sisira, “Borokotumba de ingo berari sumbuse na na-suka doadewa edo ro jiwari da sisiraawa be adira. Edo jiwari mi sira,‘Mamo mi wo sheep simba ari embo

dadira ainde wo sheep awasisikakain adera.’

32 Awarate na betadena ainda am-boda Mamo mi na jigari wasiri desekago erido na ingoda giti da Galileebusu da mambadena.”

33 Edo Iesu awodo setiri Peter miuso yei sisira, “Berari emimi imodoadera te na mana imo doadena.”

34 Awodo setiri Iesu mi Peter dayei sisira, “Boroko tumba de kokoraegoro sae atirari imo na iji tamondeimo na gae sadesa.”

35 Setiri Peter mi mina sisira, “Naingae betadena te na mana imo gae

Page 51: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 26:36 48 MATTHEW 26:56mana sadena.” Edo Peter awodo se-tiri ambojimbi berari sari da awodoberari sisera.

IESU GETHSEMANE AINDA MAMODA YEI GE SISIRA

36 Edo yei awa dodo Iesu uso ambo-jimbi de yei jawo Gethsemane aindamambusera. Ainda mambudo Iesu miungoda yei sisira, “Na ounda Mamogada ge sadimambutinono ingo eindaanumbedo atiwo.” 37 Edo Iesu Pe-ter de Zebedee da memei etoto dekundo mambusira. 38 Edo dubo vev-era tambudo ungoda yei sisira, “Nasodubo vevera nembodiba mi na dadiaikambu ira awasedo einda nangaeatise na kondade ewo.”

39 Awodo sedo Iesu kiambu yaragoise baingo dederi edo dombu mi busuda gaedo edo Mamo da yei sisira,“Naso Mamo iso dipapa mi nasomemesi eiawa kumbuio awarate imoujo ae edo re doio. Edo naso dipapaawa eose ta iso dipapa mi awa eio.”

40 Edo Iesu awodo sedo umo sek-ago uso ambojimbi da yei engenem-burisira awarate ungo awa ewo iseatisera. Edo ungo gido Peter da yeisisira, “Ro awasedo ingo tamondenangae tepo iji tupo simba edo gaeevi? 41 Simba edo gogo ise Mamoda yei ge sewo. Awodo adewaamimi bawari nembodiba ingoda yeibugadira awa ingo mana duradewa.Ingo ingoda jo berari mi ro ewameiawa adi dipapa ewa te ingoda tamoawa goroba ae ira.”

42 Edo Iesu sekago kiambu yaragoise Mamo da yei sisira, “Mamo nasoyei memesi eiawa bae etesita awarateimo ro adi dipapa esa awa eio.”

43 Edo Iesu awodo sedo sekagoengenembedo ambojimbi da yei bu-gusira te ungo ewo ise atisera. Ungoerido atari awa inono ae edo gido.

44 Edo Iesu ungo sekago dodo sek-ago Mamo da yei sari da awodo sisira.45 Sedo engenembedo uso ambojimbida yei bugusira edo ungoda yei sisira,“Ingo jango indise ewo ise atewa?GiwonaMamodamei embo isena awaembo mi budo embo bebegae da ingo

da itari iji awa bugira. 46 Eriwo edoingode mambore edo giwo embo naindiga sira embo awa bugutira.”

UNGOI IESU BUNDISERA47 Edo Iesu ge sise atiri Judas am-

bojimbi 12 da teda amimi embo jiwaebe deda kokoro de kasiwo deda kundobugusera. Edo priest gitijijigegari deedo Jew embobo embo nembogambomi setero gido bugusera. 48 Edo Judasindiga sari embomimatu embo da yeisisira, “Embo nanemi sandido munoadena embo amone ingo dipapa ewaembo ra awasedo bundewo.”

49 Edo Judas bugudo dambuderariIesu da yei damambudo Iesumuno isesisira, “Atopatari na imo atega ena.”

50 Setiri Iesumi uso yei sisira, “Otaoimo ro adi bugesi awa eio.”

Setiri ungoi bugudo Iesu sandisera.51 Edo ambojimbi da mi uso kasiwogorugedo budo priest da gitijigari daburo ari embo ainda dengoro awa di-ugurisira.

52 Etiri Iesumi uso yei sisira, “Emboave kasiwo mi embogo adira awakasiwo mi doro betadira awasedo isokasiwo awa sekago uso atari yei daitio. 53 Edo eiawa kotewo. Na di-papa adena awa na naso Mamo da yeikondade dipapa adena sedo gadena.Edo uso yei sedo gano unemi uso asisiewagaewa ajigari nembodiba be itaribugudo na kondade adera. 54Awaratena awodo adena awa ro jiwari mi bearase sisira awa be adi aera.”

55 Edo Iesu ge awa sedo wareregedoembo da yei sisira, “Ingo na awa tetabengono embo oju sumbudo mam-bari badi ingoda kokoro de kasiwodeda na badi bugevi? Iji jiwae bena Jew embomei tumondebain arimando da anumbedo atise atopatidoisena te ingo na bundae. 56 Edo roraberari eiawa be bugiri ro Mamo dabinga sari embo mi jiwari ewamei bejoda jiwusira awa be isira.”

Edo Iesu awodo setiri ambojimbiberari umo dodo sumbudo mam-busera.

Page 52: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 26:57 49 MATTHEW 27:2UNGOI IESU BUDO CAIAPHAS DA

MANDO DA MAMBUSERA57 Edo embo Iesu bundisera amimi

Iesu budo Caiaphas embo nembodibapriest da gitijigari da mando da budomambusera ainda agodari da atopa-potegari de Jew embo nembogambodada edo atisera.

58 Edo Peter Iesu ambo ambo iseambo da bugudo Caiaphas da ara dabugusira. Edo Peter ainda bugudomando simba ari embomei dedaanumburisira ainda be awa Peterumo ro aderi awa gari dipapa isiraawasedo.

59 Edo priest gitijijigegari de edoJew embonembogambo berari de awaIesu bekuba edo biae da tambudo Iesudadi dipapa isera. 60 Edo embo jiwaebugudo Iesu da jawo da ge busedoisera awarate Iesu buria nei ro aeawasedo ungo Iesu bekuba ari sagoae isera. 61 Edo ambo be ambo daembo etoto mi bugudo sisera, “Emboemimi sisira nanemi Mamo da tu-mondebain ari oro eiawa arasegedoedo iji tamonde de sekago jiganoeradira sisira.”

62 Setero priest gitijigari nembod-iba mi erido Iesu da yei nganega isira,“Imo bekuba era einda mina ro sesi.”63 Setiri Iesu mina ro sae isira.

Edo sekago priest gitijigari mi Iesuda yei sisira, “Mamo wasiri de atimaira ainda jawo da gebe seio. Imo Sore-gari Embo Mamo mi itari bugarasesisira edo Mamo da mei ta mo?”

64 Setiri Iesu mi mina sisira, “Imogebe setesa edo na ingo berari dayei sena amboda na Mamo da meiembo isira awa Mamo goroba jiwaede da ingo be da anumbedo atinonogadewa. Edo amboda poroga dabugutirari ingo mi daedo gadewa.”

65 Setiri priest gitijigari nembodibami tini gambari edo uso ombari kerisesisira, “Umo ge biae Mamo da jawo dasetira awasedo ingode mana bekubaembo nenei soro toradera. Edo ingoboroko uso ge biae awa ingewa. Ingoro kotevi?”

66 Setiri embo berari mi mina sis-era, “Umo buria etira awasedo umobetadira.”

67 Edo ungoi awodo sedo usodombu da kosiwa edo Iesu dorisera.68 Edo embo umo dorisera amimi Iesugandubedo sisera, “Imo sesa imo awaKeriso awasedo embo amemi imodetiri awa se gore.”

PETER IESU GAE SISIRA69 Edo Peter awa mando demonda

anumbedo atiri buro ari gagara daamimi bugudo Peter da yei sisira,“Imo awa Iesu Galilee busu emboainda ambojimbi ra.”

70 Setiri Peter embo berari da jo dasisira, “Imo ge ro sesa awa na gaera.”Sedo Peter wosedo ara be da awodowowosisira.

71 Edo buro ari gagara nei mi Pe-ter gido embo atisera ainda sisira,“Umone Iesu Nazareth nati embo daambojimbi ra.”

72 Setiri Peter mi sisira, “Na gebesena na embo awa na gaera.”

73 Edo iji tupo embo derido atiseraamimi Peter da yei bugudo sisera,“Nango gosera imo awa Iesu da ambo-jimbi ra ainda be awa iso ge de Iesu dage awa da awara.”

74 Setero Peter mi sisira, “Na gebusae ra. Na gebe sena. Edo na gebusadena awa Mamo mi na dari be-tadena. Edo na embo awa na gaera.”

75 Edo Peter awa siri kokora egorosisira. Edo kokora egoro setiri PeterIesumi ro sisira awa kotisira. Edo Iesumi sisira, “Kokora egoro sae giti daimo iji tamonde na gae sadesa.” Sisiraawa Peter kotedo arapa da bugudodubo vevera mi biae edo ji sisira.

27UNGOI IESU BUDO PILATE DA YEI

MAMBUSERA1 Sipo be sipo de priest gitijijige-

gari de Jew embo nembogambo de miIesu dadi ge dada sisera. 2 Edo ungoiIesu da ingo awa dada bundedo budoRome embomei da gitijigari Pilate dayei mambusera edo ungoi Iesu Pilateda yei ititisera.

Page 53: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 27:3 50 MATTHEW 27:24JUDAS BEBETISIRA

3 Edo indiga sari embo Judas umoIesu doro betarase era awa gido umojiro wareregurisira. Edo jiro war-eregedo K25 awa budo priest gitiji-jigegari de Jew embonembogambo dayei mambudo Judas gano awa ungodayei ititisira. 4 Itido sisira, “Na buriaetena ainda be awa na embo wasiribiae ae embo awa indiga setena edoingo mi dawo betadira.”

Setiri ungoi mina sisera, “Amonenangoda buria ae ra. Amone iso buriara.”

5 Setero Judas gano awa Jew em-bomei da tumondebain ari oro jodawarawara edo pon da mambudo duboda esi mi kikivi edo digidobebetisira.

6 Edo Judas awodo etiri priest gi-tijijigegari gano awa budo ungosukage mina sara isera. Edo sisera, “Ganoemone embo doro betarase mina it-era. Edo ingodenaso agodari mi siraawa gano awa mana Jew embomeida tumondebain ari oro da gano dedada adira.” 7 Edo ungoi ge minasara edo ungoi gano amimi embo miou edo isira ainda busu mina itidoisera. 8 Mina itido etero busu awaaumo embomei da embo gowari yeiisira awasedo busu ainda jawo awaororo busu. 9-10 Edo wasiri awa ataeetiri ro binga itari embo Jeremiah misisira awa be isira. Edo Jeremiah misisira, “Israel embomei nenei mi ganoK25 buro ari embo da tega awa budoembo mi ou edo ira ainda busu minaitido badera. Eiawa Mamo mi nanemianase sisira.”

PILATE IESU NGANEGA ISIRA11 Edo Iesu Rome embomei da giti-

jigari da diti da derido atiri edo giti-jigari mi Iesu nganega isira, “Imo moJew embomei da gitijigari nembodibata?”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Gebesetesa.”

12-13 Edo priest gitijijigegari deJew embo nembogambo de mi Iesubekuba isera te Iesu mina ro saeawasedo Pilate mi Iesu da yei sisira,“Imo ge jiwae sedo bekuba era mo

gosesita? Edo ro edo mina sae esi?”14Edo Iesu ungoda bekuba isera aindamina ro sae isira awa gido Pilate kovebe isira.

EMBOMEI MI IESU BETARASE DI-PAPA ISERA

15 Gaeko jaige da jarusegari bondoiji de bundari embo ave awa embo miRome embomei da gitijigari mi wuje-garase dipapa edo isera awawujegedoisira. 16 Edo iji ainde awa bundariembo jawo Barabbas awa bundari oroda atima isira. 17 Edo embo jiwaebe dada etero Pilate mi ungoda yeisedo gosisira, “Embo ave awa wuje-geni Barabbas awa wujegadeni ta koIesu embomi sedo era Keriso awawu-jegeni? 18 Edo umo gosisira embomeiawa Iesu ujo ae edo isera awasedoungoi Iesu awa Pilate uso ingo daititisera awa umo gosisira.

19 Edo Pilate awa uso kasarianumba da atiri uso aro ge itiribugusira edo aro mi sisira, “Emboamone embo ewamei awasedo doioainda be awa tumba de na eturo daembo awa getena edo uso yei minabiae betena.”

20 Awarate priest gitijijigegari deJew embo nembogambo mi ro orasesisera awasedo embo jiwae be mi Pi-late da yei Barabbas awa wujeguriseedo Iesu awa betarase dipapa isera.

21 Edo Rome embomei da gitijigarimi ungoda yei sekago nganega isira,“Embo etoto einda da rawa wuje-ganase dipapa evi?”

Setiri ungoi sisera, “Barabbas awawujege.”

22 Setero Pilate ungoda yei nganegaisira, “Na Barabbas wujegadena edoIesu Keriso sedo era mo ro eni?”

Setiri ungoi mina sisera, “Benemami orega da de betare.”

23 Setero Pilate ungoda yei nganegaisira, “Edo buria ro etiri?”

Setiri ungoi berari gogo dimbudosisera, “Benema mi orega da debetare.”

24 Setero edo Pilate embo uso gesekago ingadi ae awa gido gosisira

Page 54: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 27:25 51 MATTHEW 27:47awa embo mi embogo tuturo aderaawa gosisira. Awasedo Pilate umobudo edo uso ingo awa emboberari daditi da segise ungoda yei sisira, “Ingomi mana embo einda betari awa nasoyei bekuba adewa. Ingo ingosuka awauso betari da riroga badewa.”

25 Setiri embo berari mi sisera,“Umo betari nango nangoda orobe demi uso betari da riroga awa badera.”

26 Setero Pilate Barabbas awa wu-jegurisira. Edo Pilate mi setiri ungoiIesu vejedo edo Iesu awa embo dayei ititisira benema mi orega da dorobetarase.

ISORO EMBOMEI MI IESU GAN-DUBURISIRA

27 Edo Pilate da isoro embomei miIesu budo Rome embomei da gitijigarida oro da torido edo embo berarimi Iesu jiriroka isera. 28 Edo ungoiIesu da ombari totigedo edo Iesu awaombari kokoi ribori awa itero om-busira. 29 Edo ungoi bebe mi gobeedo Iesu da beo da itero asugurisira.Edo Iesu da ingo be da ituka iterojigiri baingo dederi edo iro jirise gan-duburise ungoi sisera, “Jew embomeida gitijigari nembodiba iji be riboribe atare.” 30 Sedo ungoi uso tamo dakosiwa edo ituka budo umo beo dadorisera. 31 Edo ungo Iesu dedo gan-dubedo atae edo ungoi ombari kokoiawa totigedo uso ombari awa sekagoitero ombusira. Edo ungoi Iesu budobenema mi orega da doro betarasebudo mambusera.

UNGOI IESU BENEMA MI OREGA DADORISERA

32 Edo ungo mambuteriko Cyrenenati embo jawo Simon awa tam-busera. Tambudo setero Iesu daorega awa ango isira. 33 Etiri mam-budo ungoi yei jawo Golgotha aindabe awa beo agatu da yei ainda bu-gusera. 34 Edo ungoi ri be jawo grapeda ngamo awa rora muti tokaka dedada edo Iesu mi indarase itido iseraawarate Iesu gambudo gido indae do-turisira.

35 Edo ungoi Iesu benema mi oregada dedo Iesu da ombari awa katabedobadi sedo pipi ga isera. 36 Ise Iesuditini isera. 37 Edo ungoi ge gaedobenema mi orega inda ge gaisera awadorisira. Edo ge gaisera awa eiedosisira, “Eiawa Iesu Jew embomei dagitijigari nembodiba.” 38 Edo ge ga-iari awa itido edo ungoi bengono em-bomei etoto awa benema mi oregaetoto da dorisera. Edo uro ngambedoembo da awa Iesu da ingo be da edonei awa Iesu da ingo anda da awodoorega da dederisera.

39 Edo embo ave puma derigurisemani mani edo Iesu gandubedo irojirido isera. 40Edo iro jirise sedo isera,“Inemi sedo isesa Jew embomei datu-mondebain ari oro awa arasegedo edosekago iji tamonde de jigaso erarasesedo isesa. Edo imo Mamo da meigido orega dodo wosedo imo imosukakondade eio.”

41 Edo ungoi awodo seoro daawodo priest gitijijigegari de edoagodari atopatari embomei de Jewembo nembogambo de mi Iesuganduburise sedo isera, “Umo embonenei soregedo ira te umo umosukasoregari sago ae ira giwo. 42 Edo umomo Jew embomei da gitijigari ta? Edoumo orega awa dodo wosadira awanango umo gebe adera. 43 Edo umosedo ira umo awa Mamo da mei edoumo Mamo tumonda edo ira. EdoMamo umo kondade ari dipapa itamo aeri awa ingode gore.” 44 Edo daawodo bengono embo etoto daedobenema mi orega da dorisera amimiIesu da yei biae sisira.

IESU BEBETISIRA45 Edo iji soropu da busu berari

awa umenga mi gajisira. 46 Edo on-gobo soropu da waiko sekago jani-betiri Iesu gogo dimbusira, “Eli Elilema sabachthani?” Ainda be awa,“Naso Mama Naso Mama ro edo nadotesi?” 47 Siri embo nenei deridoatisira amimi ingido sisira, “Elijahjawo sira.”

Page 55: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 27:48 52 MATTHEW 28:548 Sedo embo da mi sumbudo

openga budo ribe grape da ngamotokaka ainda patido ituka da digidoIesu da yei jijigurisera edo Iesu miindarase sisera. 49 Awarate embonenei mi sisera, “Elijah mi bugudoumo kondade eita mo adi aeri? Simbaeu ingode gore.”

50 Sedo simba ero Iesu sekago gogodimbudo uso asisi Mamo da yei itidoedo bebetisira.

51 Edo Iesu betetiri bo nembod-iba Jew embomei da tumondebain arioro da yei ewamei be gajari awa tu-turo inda edo keredo wosedo tudabugusira. 52 Edo busu didira isiraedo ganuma bejisira edo kokombo bepirigetiri edo Mamo da embo jiwaematu bebetegari awa Mamo mi etiriungoi ungoda kokombo dodo wasiride eririsera. 53 Edo ainda ambodaIesu wasiri de eriri embomei awaJerusalem torero embo jiwae mi ungogosisera.

54 Edo isoro da gitijigari de isoroembomei de Iesu ditini ise atiseraamimi busu wasiri isira edo ro berariisira awa gido ungoi oju edo sisera,“Gebe umone be Mamo da mei ra.”

55 Edo embo evetu jiwae Galileebusu dodo Iesu kondade adi buguseraawa aike anumbedo atise ditini isera.56 Edo ainda teda awa Mary Magda-lene edo Mary James de Joseph de daai edo Zebedee da memei da ai de miatisera.

JOSEPH IESU GOWUSIRA57 Edo ongobo etiri embo rora jiwae

embo Arimathea busu da amimi usojawo Joseph umo awa Iesu da ambo-jimbi da amimi bugusira. 58 BugudoPilate da yei mambudo Iesu da tamoawa itari badi benunu sisira. Benunusetiri Pilate mi setiri Iesu da tamoitero Joseph mi burisira. 59 Edo Iesuda tamo itero budo Joseph mi bo sekami dogedo Iesu da Tamo awa Josephunemi meko da kokombo uso ingo miseka be seka isira ainda ititisira. 60EdoJoseph mi ganuma nembodiba awabudo bunini setiri meko uso be awa

gajisira. Gajedo awodo dodo mam-busira. 61EdoMaryMagdalene de edoMary nei de awameko kokombobeneida anumbedo atisera.

IESU DA KOKOMBO AWA SIMBA IS-ERA

62-63 Edo bondo sia ari iji awaatae etiri sipo de priest gitijijige-gari de Pharisee embomei de mi Pi-late ga dada edo Pilate da yei sis-era, “Gitijigari nango kotembureraatise gebusari embo mi sisira iji ta-monde atae ari na sekagoeradenasisira awasedo seio kokombo be awaiji tamonde atiroro simba edo gogoore. 64 Doro uso ambojimbi mi usotamo awa bengono edo seore Iesu rebetedo sekago erira. Edo umo matuge busisira awarate ge busari eiawa bebiae be ra.

65 Setero Pilate mi ungoda yeisisira, “Simba ari embo budo mam-budo kokombo awa simba edo gogoewo.” 66 Setiri ungo Pilate dodomambudo ganuma awa esi mi yisegenibedo puse genibedo edo eterookain etiri ungo simba ari embomeisimba orase dodo ungo mambusera.

28IESU DA ERARI

1 Edo Jew embomei da tumonde-bain ari iji atae etiri Sunday sipo besipo de Mary Magdalene de evetu neiMary ainde mi kokombo gadi mam-busera.

2 Edo iji ainde busu wasiri adi tu-turo isira. Edo Mamo da asisi ewameiawa utu dodo wowosisira. Wosedoganumamisetiri mambiri ainda tamoda anumburisira. 3 Edo uso gari awagari teta birigi inge edo uso ombariawa parara teta aginya da tamo daawodo. 4 Edo simba ari embomei asisiewamei awa gido oju mi bebegae edodudu gasedo ambae sumbae isera.

5 Edo asisi ewamei ainda anumbedoemboevetu da yei sisira, “Oju eove. Nagosena ingo Iesu benema mi orega dadoritara awa eura ewa te Iesu re eindaatae ra ainda be awa umo sekago

Page 56: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MATTHEW 28:6 53 MATTHEW 28:20wasiri de erira unemi sisira da awodo.6 Edo yei umo pasido atari jirira awapuwo gave. 7 Edo ingo burigi mam-buwo. Mambudo uso ambojimbi dayei save Iesu betedo wasiri de sekagoerira. Erido umone giti giti Galileebusu da mambutira edo umone aindagadewa sewo. Edo na ro setena awakotewo.”

8 Edo asisi ewamei awodo setiriembo evetu awa kokombo awa dodooju isera te daedo iaviri isera edo un-goi burigi be Iesu da ambojimbi sorogorase sumbusera.

9 Edo ungo sumbero Iesu mi ungotambudo sisira, “Bugutewa.” Setiriungo uso yei bugudo uso tei da jigidoungoi Iesu tumondebain isera. 10 EdoIesu mi sisira, “Oju eove ta mambudonaso otatao awa sewo Galilee busu damambore edo ainda ungo na gaderasewo.”

KOKOMBO SIMBA ISERA EMBOMEIMI RO ISIRA AWA SISERA

11 Emboevetu awa mambuteroisoro embomei etoto ungo kokombosimba ise atisera awa engenembedonati da mambusera. Edo mambudoro berari isira awa ungoi priestgitijijigegari da sisera. 12 Edopriest gitijijigegari de Jew embonambogambo de dada edo ro eriawa kasisera. 13 Edo ungoi ge dadasedo isoro embomei da yei ganonembodiba be itido sisera, “Sewo usoambojimbi mi nango ewo ero tumbade bugudo uso tamo awa bengono edobudo mambera sewo. 14 Edo Romeembomei da gitijigari ro etira awaingido sari nango mi ge eiawa sorogido umo mana ingoda yei rirogamana itadira.” 15 Setero simba ariembomei gano awa budo ro priestgitijijigegari mi sisera awa isera. Edoiji ainde edo bugudo boroko da awodoJew embomei da awodo kiki da awodoawa sedo era.

IESU DA AMBOJIMBI IESU GOSISERA16 Edo ambojimbi 11 awa doriri

Galilee busu da ainda Iesu mi mamb-orase sisira ainda mambusera. 17 Edo

ungoi Iesu gido Iesu tumondebainisera awarate embo nenei awa manamana isera. 18 Edo Iesu mi asusubedobugudo ungoda yei sisira, “Mamomi naso yei goroba nembodiba itiraawasedo nanemi rora berari awasimba ena edo embo berari utu daatera ainde busu da atera aindesimba ena. 19 Awasedo busu berarida embo atera ainda mambuwo. Edoingo Mamo da binga awa sewo edoawo naso ambojimbi ore. Edo ungonaso ambojimbi oro Mamo de usoMei de Asisi Kotopu de da jawo daewamei ewo. 20 Edo ewamei edo roberari nanemi ingoda yei setena awaatopatiwo. Edo utu de busu de awaatae adira te na awa ingode iji natopoatadena.”

Page 57: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 1:1 54 MARK 1:21

Binga Ewamei Awa MarkMi Gaisira

JOHN EMBO DA YEI ATOPAPOTISIRA1 Binga ewamei eiawa Iesu Keriso

God da mei da jawo da eiawa kikituturo ra. 2 God da binga sari emboIsaiah mi gaisira,“God mi sisira, ‘Eiawa giwo. Na

iso giti da naso binga sariembo itano iso emboro piri-gadi mambadira. 3 Edo unemiyei dumbari da atise unemigogo dimbudo sadira gitiji-gari da emboro ewo dambud-erari edo umo embo sia ewosadira.’ ”

4 Awasedo John bugudo dumbarida atise iji berari embo awa umo miewamei ise edo uso binga awaminonusedo isira. Edo John embo da yei mi-nonu sedo isira, “Ingo ingoda wasiribebegae awa dodo God da yei war-eregadewa awa God mi ingoda wasiribebegae awa kotembedo doadira edonanemi ingo umo mi ewamei adena.”5 Edo Judea embomei de Jerusalemnati embomei de awa John da geingadi mambudo isera. Edo ungoigeawa ingido ungoi ungodawasiri be-begae awa bejoro edo John mi umoJordan ainda umo mi ewamei edoisira.

6 Edo Johnwo jawo camel da tu awapiredo bo edo wo ando mi sini edoisira. Edo John uso indari awa sopikade mumuni de ra. 7 Edo John umoembo da yei minonu sedo isira, “Naawa embo nembodiba aera awarateembo da amboda bugadira awa embonembodiba be ra. Edo na awa ewararo uso tei goru simba eni? 8 Edo naawa umo mi ingo ewamei ena te un-emi ingo awa Asisi Kotopumi ewameiadira.”

SATAN MI IESU BAGISIRA9 Edo iji tupo Iesu Nazareth nati

busu Galilee da awa dodo bugusira.Bugiri Johnmi umo Jordan da umomi

ewamei isira. 10 Edo umo mi ewameietiri Iesu umododo vivitiri utu pirige-tiri Asisi Kotopu teta ri ribo inge miuso yei wowosiri gosisira. 11Gido umoutu da edo ge sisira awa ingisira edosisira, “Imo awanasomei da awaduboburena. Edo imo ro esa amimi nadubo ewamei ena.”

12 Edo awa setiri edo Asisi Ko-topu mi Iesu budo yei embo ataeainda mambusira. 13 Edo Iesu aindaiji 40 atiri Satan mi Iesu iji beraribagedo isira. Edo ambewo jiwae yimapuma edo isera te asisi ewagaewa mibugudo Iesu kondade isera.

IESU WO OIRO EMBOMEI 4 SETIRIUMO AMBO AMBO ISERA

14 Edo gitijigari nembodiba Herodmi John bundari oro da itiri IesuGalilee busu da mambudo God dabinga ewamei awa sisira. 15 EdoIesu mi sisira, “Iji ro God mi sisiraawawa bugiri God gitijigadi tuturoetira. Awasedo ingoda wasiri bebe-gae awa dodo wareregedo edo bingaewamei awa gebe ewo.”

16 Edo Iesu Galilee umo bengi dapepeta ise wo oiro embomei etotoSimon de uso namendi Andrew dewo berero gosisira. 17 Gido Iesu miungoda yei sisira, “Na ambo amboewo edo nanemi ingo awa rawodoembo badevi awa atopatadena. Anoembo berari embo ave edo ungoi nasoambojimbi ore.” 18 Setiri iji aindenamendi namendi ga komboro dodoIesu ambo ambo isera.

19 Edo kiambu yarago ise Iesunanonamendi nenei etoto gosisiraJames de uso ambo John de ungo awaZebedee da memei. Edo ungo awanga da anumbedo komboro to ise atis-era. 20 Edo Iesu ungo gido jawo sisira.Setiri ungoi ungoda mamo de buroembomei de nga da dodo Iesu ga damambusera.

IESU ASISI BIAE ONDETIRI BU-GUSIRA

21 Edo Iesu ambojimbi de Caper-naum nati da bugudo edo Jew em-bomei da tumondebain ari iji awa

Page 58: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 1:22 55 MARK 1:45bugiri gido Iesu Jew embomei dadada ari oro da mambusira. Mam-budo torido Iesu embo atopapotisira.22 Edo Iesu atopapotiri embomei Iesuda atopatari ingisera awa kove be is-era ko Iesu atopapotira awa agodarida atopapotegari mi atopapotido eraawodo aera te goroba de da atopa-potira awasedo.

23 Edo iji ainde embo da asisi biaemi sirari awa bugusira. 24 Bugudogogo dimbudo sisira, “Iesu Nazarethnati embo mo nangoda yei ro adidipapa esi? Imo nango usibesi adibugesi ta? Na imo gosena. Imo awaGod da binga sari embo ewamei beewamei.”

25 Setiri Iesu mi asisi biae da yei geokain sisira, “Ge do. Edo embo awadodo arapa da bugu.” 26 Setiri asisibiae embo awa budo yakawo yakawoedo gogo de embo awa dodo mam-busera.

27 Edo asisi biae arapa da bugiriembo berari mi kove edo ungosukamina sara isera, “Eiawa rori? Eiawaatopatari seka ta? Embo eiawa gorobade asisi biae da ge siri edo umo ro siraawa ungo era.”

28 Awasedo Galilee busu berari daIesu ro isira awa berari binga ingisera.

IESU EMBO JIWAE EURI JEBUGEDOISERA

29 Edo Iesu uso ambojimbi de Jewembomei da dada ari oro awa dodoungoi James de John de daedo Simonde Andrew de da mando da mam-busera. 30 Edo ungo mando da toridoungoi Iesu da yei sisera Simon da um-boti awa karu yauya budo besi da atiraawa sisera. 31Edo Iesu evetu ainda yeimambudo uso ingo da jigiri evetu awaeririsira. Edo evetu eriri yauya umodoturisira. Etiri umo ewamei isira.Edo ewamei edo indari sia edo Iesuuso ambojimbi de da yei ititisira.

32 Edo ongobo etiri karu embo be-rari de embo asisi bebegae mi jo sir-ari awa embo mi budo Iesu da yeibugusera. 33 Edo nati embomei be-rari awa mando be da dada isera.34 Edo ungoi dada etero Iesu mi embo

karu neinde kainde mi karu edo iseraawa euri jebugedo isera edo daedoasisi bebegae onduri mambudo isera.Edo asisi bebegae Iesu awa averi awagarira awasedo Iesu ungo beitigeuriungo ge sari ato jaredo isera.

IESU GALILEE BUSU DA ATOPAPO-TISIRA

35 Sipo be sipo de yei isaga aeatiri Iesu erido nati dodo mambusira.Mambudo yei jamo jamo ainda Godga da ge sadi mambusira. 36 AwarateSimon de uso otatao de awa mam-budo Iesu eura isera. 37 Eura edo Iesutambudo uso yei sisera, “Embo berariimo eura era.”

38 Setero Iesu mi mina sisira, “In-gode na nati berari ainda mambaderaainda be awa na nati berari aindaembomei ainda embomei ainda bingadaedo sadi bugena.” 39 Awasedo Iesunati berari Galilee busu da ainda tem-buse Jew embomei da dada ari yei dabinga sise edo asisi bebegae ondisetembuma isira.

IESU EMBO KARU JAWO LEPROSYBARI AWA EWAMEI ISIRA

40 Edo embo da karu jawo leprosybari amimi Iesu da yei bugudo baingodederi edo umo kondade arase be-nunu sisira. Edo sisira, “Imo na kon-dade ari dipapa adesa awa na asoewamei adena.”

41 Setiri Iesu embo awa jo etiri gidoIesu mi mina sisira, “Na imo kondadeari dipapa ena. Iso tamo ewamei are.”42 Setiri iji da amimi karu awa ataeisira etiri embo awa ewamei isira.

43-44 Edo Iesu mi embo awa itirimambutiri ge tini javi de uso yeisisira, “Gio. Na iso yei ro etenaawa embo nenei da yei saso georeta dambuderari priest da yei mam-buio. Mambaso unemi iso tamo awagido ewamei etesi ta ko ewamei aeriawa gare. Imo ewamei edo edo imoewamei etesa awa embo mi gorasesedo awa rorou ro Moses mi itorasesisira awa itio.”

45 Setiri beuso edo mambuse embojiwae da yei ro isiri awa sisira. Edoembo awa ge jiwae sisira awasedo Iesu

Page 59: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 2:1 56 MARK 2:18nati ainda torae doturisira. Edo do-turisira aindamina awaumoyei emboatae ainda atiri embo jiwae be jiwaemi umo gadi ainda bugusera.

2IESU EMBO TEI INGO AMBARI

EWAMEI ISIRA1 Iji roinge atae etiri ainda am-

boda Iesu uso mando da Capernaumnati da engenemburisira edo embojiwae be Iesu bugari binga ingisera.2 Ingido embo jiwae be bugudomandodemando gaga de awa embomi ato aebe isera. 3-4Edo Iesu embo atopapotiriembo ingo kopiri patido amimi embotei ingo ambari awa budo Iesu da yeibugusera te yei awa ato ae etiri gidoungo torari sago ae isera. Awasedoungo mi embo awa budo mando saberaga da vivitisera. Edo vitido Iesurawainda atisira yei ainda sisoro toisera. Edo to isera edo to edo esimi embo ainda ewari besi da mendodigido edo embo awa mando jodaitero wowosisira.

5 Edo Iesu ungo gebe nembodibaera awa gido embo tei ingo ambariainda sisira, “Naso mei iso wasiri biaekotembedo dotena.”

6-7 Setiri agodari da atopapotegarinenei ainda anumbedo atisera amimikotisera, “Embo awa God da yei gebiae setira ainda be awa umo se-tira umo embo da buria kotembedodoadira awa setira. Edo Godmi wasiribebegae kotembedo doadira te embomi mana wasiri bebegae kotembedodoadira.”

8 Edo awodo kotero Iesu gido gidoungoda yei sisira, “Ingo ro awasedo geawodo kotevi? 9Edo na ge ro seni? Naiso wasiri bebegae kotembedo dotenaseni ta ko na erido iso ewari besibojedo budo mambu seni? Edo geetoto einda teda ge isaga mo ro seni?10Na ingo mi gawase dipapa ena Godda mei bugudo embo isira awa busuda goroba ari burisira wasiri bebegaekotembedo doare.” 11 Awasedo Iesuge awa sedo embo tei ingo ambari dayei sisira, “Na iso yei sena erido iso

ewari besi budo iso mando da mam-buio.”

12 Setiri ungo berari ditini eroembo awa erido uso ewari besi budoburigi be mambusira. Edo Iesu awodoetiri ungo berari kove be edo Godjasiga ise sisera, “Eiawa nangoda tu-turo da wasiri eiedo awa getera.”

IESU LEVI JAWO SISIRA13 Iesu engenembedo Galilee umo

diuga da kora da mambiri embo jiwaebe bugero Iesu ungo atopatadi tuturoisira. 14 Edo Levi tax bari embo Al-phaeus damei awa uso tax bari oro daanumbedo atisira. Edo Iesu pepeta iseembo awa gosisira. Gido Iesu Levi dayei sisira, “Na ambo ambo eio.” SetiriLevi erido Iesu ambo ambo isira.

15 Edo amboda Levi da mando daIesu uso ambojimbi de indari indiseatisera. Edo embo neinde kaindemi Iesu ambo ambo isera awasedotax bari embo jiwae edo embo bebe-gae jiwae awa Iesu uso ambojimbi dedaedo anumbedo indari indise atis-era. 16 Edo agodari atopapotegariembomei jawo Pharisee nenei mi Iesutax bari embomei de embo bebegaede dada anumbedo indari indiri gidoIesu da ambojimbi da yei nganegaisera, “Ro awasedo Iesu embomeiounde indari indiri?”

17 Setero Iesu ungoda ge awa ingidoungoda ge mina sisira, “Ari jegugariembo awa embo karu ae ewamei atiraainda yei mana mambadira te umoembo karu edo atira ainda yei mam-badira. Da awodo na embo ewagaewaawasedo bugaera te na embo jimbobebegae awa jawo sadi bugusena.”

EMBOMEI IESU NGANEGA ISERA18 Iji nei John da ambojimbi de

Pharisee embomei da ambojimbi deGod tumondebain edo gogo edo adisedo ungo indari neta edo isera. Edoungo indari neta ero embo nenei miIesu da yei bugudo nganega isera,“John da ambojimbi de Pharisee em-bomei da ambojimbi de neta edo eraawasedo iso ambojimbi neta ae edoeri?”

Page 60: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 2:19 57 MARK 3:619 Setero Iesu umo uso engenem-

bedo utu damambari awa kotiseminasisira, “Ingo kotewa jimbari bondoda esega ira embo awa neta edo ita?Awodo aera. Edo jimbari susu awaainda atadira awa ungo neta adi aera.20 Awarate amboda jimbari susu awamabadira awa ungo neta adera.

21 “Naso atopatari awa seka. Naingoda yei kiki etoto sano gido eiawagadewa. Embo da amemi mana boseka da begiti mi bo matu da to awatauta adira. Awodo adira awa umobo awa segadira awa bo seka da begitiawa kiambu ise bo matu awa jumbaribo awa keradira. Edo awodo keraderaamimi awa to nembodiba adira. 22Edoembo da amemi mana ribe da ng-amo jawo wine seka awa utingi woando mi ari matu ainda mana itadirako wo ando matu awa mana jitu-gadira awasedo wine awa porokusedosauma utingi wo ando matu mi ariawa bejadira. Edo awodo adira awautingiwo andomatumi ari ainde umojawo wine seka de awa usibesi adira.Awodo aera embo awodo adi aera teumo wine seka awa utingi wo andoseka mi ari ainda itadira.” Edo Iesuawodo setiri embo mi kotisera ungomana Iesu da atopatari awa ungodaari barari mamatu ainde dada aderaawa gosisera.

PHARISEE EMBOMEI IESUNGANEGA ISERA

23-24 Edo Jew embomei da tumon-debain ari iji de Iesu uso ambojimbi depisa buro joda awodo pepeta ero Iesuda ambojimbi mi pisa sari awa burerogido Pharisee embomei mi Iesu da yeisisera, “Gi ro awasedo iso ambojimbinangoda tumondebain ari iji da ago-dari awa bebejeri?”

25 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingokiki David de uso otatao de ungobeji tambudo isera da iji de awa ingoajigedo garira. 26 Iji ainde awa Abi-athar awa priest da gitijigari atiriDavid Jew embobo da tumondebainari oro bo mi ari ainda torido ambeGod da kando itido isera awa indisira.Edo ingodenaso agodari mi sira awa

priest mi rorou indari awa indaderate embo nenei mi mana rorou indarieiawa mana indadera. Awarate Davidindari eiawa indisira edo uso otataodaedo itiri indisera.”

27 Iesu awodo sedo umo sisira, “Godembo da yei ewamei adi dipapa iragido umo Jew embomei da tumonde-bain ari iji eiawa isira. Edo God emboawa tumondebain ari iji awasedo aeisira. 28Awasedo na God da mei emboisena awa goroba atira awasedo embomi tumondebain ari iji de ro aderaawa sadera.”

3IESU EMBO INGO AMBARI ETIRI

EWAMEI ISIRA1 Iesu Jew embomei da dada ari

oro da mambudo embo da ainda go-sisira uso ingo awa ambari. 2 EdoPharisee embomei ainda atisera awaIesu bekuba ari dipapa edo gido Iesuditi jimba isera edo umo embo ingoambari awa Jew embomei da tumon-debain ari iji de ari ewamei eita awagadi. 3 Edo ungo ditini ero Iesu miembo ingo ambari da sisira, “Naso yeipo.”

4 Sedo Iesu mi embomei da yeisisira, “Ingodenaso agodari mi tu-mondebain ari iji de ro orase siri?Ingodenaso agodari mo sita embo dayei ewamei ari itadera mo awata koembo da yei biae orase siri? Edo ingo-denaso agodari mi embo kondade oroewamei eita ko ingodenaso agodarimi ingodena embo awa kondade aedoro betarase siri?” Setiri ungo ge danei ro sae isera.

5 Ge sae etero Iesu ungo gido umotini gambari isira te iji da aindeawa Iesu embomei awa gido umo joisira ko ungo awa embo jo okain deawasedo. Edo Iesu mi embo aindayei sisira, “Iso ingo besugeio.” Setiriembo awa uso ingo besuguriri usoingo awa ewamei isira. 6 AwasedoPharisee embomei Jew embomei dadada ari oro awa dodo gitijigari Herodda ambojimbi de dada isera. Dada edoungoi Iesu doro betarase kiki dirisera.

Page 61: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 3:7 58 MARK 3:30EMBO JIWAE BE IESU AMBO AMBO

ISERA7 Iesu uso ambojimbi de Galilee

umo da mambutero embo jiwae beumo ambo ambo isera. 8 Embomeieiawa Galilee busu de Judea deJerusalem nati de Idumea busu deedo busu umo Jordan be neinda aindeedo busu Tyre nati demonda aindeSidon nati de awa dodo bugusera.Edo embo jiwae be eiawa Iesu ro iraainda binga awa ingido gido ungoiIesu gadi bugusera. 9 Ungoi bugeroIesu setiri uso ambojimbi nga sia isiraumo embo ko embo jiwae be mi Iesuumo awa misoro umo da wosadiri tarora sedo. 10 Edo Iesu embo jiwaebe etiri ewamei isera awasedo embonenei misoro demonda yeoro Iesu dayei Iesu jigadi bugudo isera. 11 Edoembo asisi bebegaemi sirari Iesu gidoembomei eiawa Iesu da jo da duridogogo dimbudo sedo isera, “Imo awaGod da mei.”

12 Seoro Iesu tini gambari de asisibebegae da yei umo embo averi awaseorase sedo isira.

IESUEMBO12AWODOKATABURISIRA13 Iesu doriri da vitido unemi embo

dipapa edo isira awa uso yei setiribugusera. 14 Edo ungo uso yei bugeroIesu embo 12 awa kataburisira edojawo Iesu da binga atopapotegari em-bomei awa ungoda yei ititisira. EdoIesu ungoda jawo awa itido Iesu un-goda yei sisira, “Nanemi ingo nangaeatawase katabetena. 15 Edo daedonanemi ingo itano mambudo bingasadewa edo nanemi ingoda yei gorobaari itano asisi bebegae ondawo bugu-jegadera.”

16-19 Edoembo 12 Iesu mikataburisira ainda jawo re Simonuso jawo nei Iesu mi ititisira Peteredo Zebedee da memei James deJohn de awa Iesu mi jawo nei ititisiraBoanerges ainda be awa duberidimbari embo edo Andrew de Philipde Bartholomew de Matthew deThomas de James awa Alphaeus damei de Thaddeus de Cana busu embo

Simon de Judas Iscariot indiga sisiraembo ainde.

IESU ASISI BEBEGAE ONDETIRIMAMBUSERA

20 Edo Iesu nati da mambiri embojiwae be mi sekago mando da dadaetero gido Iesu uso ambojimbi de in-dari sia ari sago ae isera. 21 Edo Iesuda orobe ge awa ingido sisera Iesu jirobiae etira awasedo nango Iesu baridipapa era.

22 Edo agodari da atopapotegari miJerusalem nati dodo bugudo sisera,“Asisi bebegae da gitijigari Beelzebulawa Iesu da jo da atima ira amimi Iesuda yei goroba itiri asisi bebegae ondiriijegurera.”

23 Setero gido Iesu embo jawo setiriuso yei bugusera. Bugero Iesu un-goda yei inia da mi kiki sisira, “Sa-tan rawodo edo umo umosuka ondariponda bugae etiri? 24 Busu da emboawa ungosuka diti diti edo embogomina ara ae etera busu ainda emboawa atae ae etera. 25 Edo embo orobeda amimi ewoga ewoga edo embogomina ara ae etera orobe awa atae aeetera. 26 Da awodo Satan da buro ariembomei awa ewoga ewoga ae eteraawa ungo atae ae etera.

27 “Embo amemi goroba embo damando bejedo torido uso rora ben-gono adi dipapa adira embo awa gitigoroba embo awa ingo tei bundedoawa adira. Bundedo atae edo awagoroba embo ainda rora awa bengonoae etira.

28-29 “Eiawa giwo. God mi emboda wasiri bebegae berari de edo gebebegae sedo ira awa kotembedodoadira te embo amemi Asisi Ko-topu da yei biae sadira awa God mimana embo ainda wasiri bebegae awamana kotembedo doadira ainda beawa embo awa wasiri biae matawaatari wasiri biae awa etira awasedo.”

30 Edo embo nenei mi sisera asisibebegae mi Iesu da yei atima iraawasedo Iesu ge eiawa sisira awa sis-era.

IESU DA OROBE BUGUSERA

Page 62: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 3:31 59 MARK 4:2031 Iesu da ai de nanonamendi de

bugudo ponda simba atise Iesu gadidipapa isera edo binga itero Iesu dayei mambusira. 32 Edo embo jiwaeIesu ga da atisera amimi Iesu da yeisisera, “Gi iso ai de nanonamendi deponda imo gadi simba atera.”

33 Setero Iesu mi mina sisira, “Nasoaia de nanonamendi de mo averi?”

34 Sedo embo daga atisera awa gidoungoda yei sisira, “Giu emone nasoaia de nanonamendi de ra. 35 Emboave Godmi ro orase dipapa ira awa eraembo amonenaso aia de ru aimonodenanonamendi de ra.”

4VE GOWARI EMBO DA INIA KIKI

1 Iesu sekago Galilee umo bengida atopatadi tuturo isira. Edo embojiwae be dada etero gido Iesu nga dawosedo anumburisira. Edo nga awaumo da peko peko iri edo embo awabengi da dederigurisera. 2 Edo Iesuinia ge mi rora jiwae embo atopapo-tisira.

3 Edo Iesu awodo atopapotise un-goda yei sisira, “Eiawa giwo. Emboda ve gowadi mambusira. 4 Edoumo uso buro joda awodo mambuseve awa ingo da budo pigedo jiro-roka isira. Edo ve nenei awa em-boro dawowosisira etiri rimeiwosedoatae indisera. 5 Edo ve nenei awaganuma tamo da busu kiambu atiriainda wowosisira. Wosedo ve awaburigi eririsera te busu awa nemboae. 6Awasedo amboda waiko vitido veseka awa ewusira. Edo ve uso besisiawa be wosae awasedo ve awa am-busira. 7 Edo ve nenei awa bebe tedawowosisira. Edo ve bebe teda awaerido nembogambo isera awasedo veseka bebe da teda awa erari bebegaeerido be ewamei ae isera. 8Awarate venenei awa busu ewamei da wowosis-era awasedo ewamei eririsera edonenei awa be 30 isera nenei awa 60edo nenei awa 100 isera.”

9 Edo kiki sangove da Iesu mi emboda yei sisira, “Ingo embomei awa den-goro atira awasedonaso ge awa ingidogogo ewo.”

RO AWASEDO IESU INIA GE MI GESEDO IRIRI

10 Iesu umosuka anumbedo atiriembo nenei uso ge ingise atiseraainde uso ambojimbi 12 de mi uso yeibugusera. Bugudo Iesu da yei inia gesisira ainda be awa ujugari gadi sedonganega isera. 11 Etero Iesu mi minasisira, “God mi iji umo gitijigadiraainda tu ge awa ingoda yei isagaetira awarate embo nenei demondaawa nanemi inia ge mi atopapotena.12Ainda be awa eire,‘Ungo mi sekago sekago gosera te

gae jarera. Edo ungoi be gidoawa ungoi God da yei warere-goro ungoda wasiri bebegaekotembedo doadira.’ ”

IESU VE GOWARI EMBO DA INIA GESISIRA AINDA BE AWA UJUGURISIRA

13 Edo Iesu mi embomei da yeinganega isira, “Ingo inia kiki da bemo gosevi ta? Ingo inia kiki eindabe gae adewa mo rawodo edo iniakiki nenei da be mo gevi?” 14 Edove gowari embo amone God da gegovira. 15 Edo emboro da ve neneidudurisira amone teta embo jo okainde awodo ra. 16 Ungo God da bingaingoro Satan bugudo jo da binga awabengono edo mambudo ira. 17 Edoganuma tamo amone teta embo Godda binga dubo ewamei de da ingidoedo iaviri de da budo era te ungodagebe ari awa inono ae teta besisi tupoawa inono ae awodo ra. Edo wasiribiae edo dedo gaedo ari peuri un-goda gebe ari atae edo ira. 18 Edove bebe teda dudurisira amone tetaembo nenei binga ingido era te ijiberari rora nenei awa kotedo era. 19 Ijiberari ungo rawodo edo rora sesekajiwae be bae etera awa kotedo eraawasedo kotari emimi God da bingaawa misuri mambudo ira. Edo eiawaeuri embomei eiawa gebe ari inono aeawasedo ungo embo nenei kondadeoro God gebe ari awa ae edo era.20 Edo ve busu ewamei da wowosisiraamone teta embo God da binga ingidobudo edo binga awa embo nenei da

Page 63: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 4:21 60 MARK 5:3sedo era da awodo. Edo embo neneiawa embo 30 awodo kondade edo eraedo embo nenei awa embo 60 awodokondade edo era edo embo nenei awaembo 100 awodo kondade edo era.”

GORIWO DA INIA KIKI21 Edo Iesu sekago inia kiki mi

atopapotise sisira, “Embo amemi ourokuvegedo goriwo tuda itido iri koembo amemi goriwo budo ewari besituda itido iri? Awodo aera te embogoriwo budo era awa inda esegedoera. 22 Embo amemi rora unjugadiraawa amboda embo nenei mi tambudoisaga adira. Edo embo amemi roraro awa gowadira awa amboda embonei mi tambudo isaga adira. 23 Edo geeiawa ingiwo.”

24 Edo Iesu daedo ungoda yei sisira,“Ingo ge ro ingadewa awa kotedogogo ewo. Ingo gari ro betewa awajingama edo gogo adewa awa God miingoda yei gari nei itadira. 25 Edoembo ave naso ge ingido gogo adiraawa jiro gari ewamei badira awarateembo amemi naso ge ingido gogo aeadira embo awa uso yei gari kiambuatira awa jajovegadira.”

VE ERARI DA INIA KIKI AWA26 Edo Iesu atopapotise sisira, “God

mi gitijigadira iji ainde ro adiraamone teta embo mi ve buro dagovetiri ro isira da awodo. 27 Edotumba de embo awa ewuri edo iji deembo awaburo euri ve awa erido isira.Edo ve awa eririra awarate rawodoeririri awa embo awa gae. 28 Edo busumi etiri ve awa erido be etira. Tuturoda awa igi bugadira edo pisa be awaadira edo ambo be amboda awa pisabe awa sari adira. 29Sari ari embo awabugudo pisa sari awa wujadira.”

VE KIAMBU DA INIA KIKI AWA30 Iesu mi sisira, “God da gitijigari

iji awa rawodo sano gevi? Inia kikiro sano gevi? 31 God da gitijigari ijiawa teta ri jawo mustard awodo usove awa kiambu be ra ve nembogamboawodo ae. Edo embo mi uso buroda gowadira awa erido ri nembodibaadira ri nenei awodo ae. 32 Edo ri

awa eririrari patu bugadira edo usoutumo awa nembodiba adira awasedori memei neinde kainde bugudo un-goda nganja itadera.”

33 Edo eiedo da inia kiki jiwae daIesu uso binga embo da yei atopatidoisira. Edo embo uso ge da be mokaawa gosero Iesu ungo atopapotisira teungo uso ge da be moka awawa gaeeoro re Iesu ungo atopatae edo isira.Amboda sekago tuturo adira. Edo ijiberari Iesu inia ge mi embo atopatidoisira. 34Edo Iesu ge nenei mi atopataeisira. Awarate Iesu uso ambojimbi deungo ungosuka atise Iesu inia kiki dabe awa ungoda yei sisira.

IESUKAUYAWATAETIRI ATAE ISIRA35 Iji ainde amimi ongobo iri Iesu

uso ambojimbi da yei sisira, “Pou in-gode umo jirora be nei da sembore.”36Setiri ungo embo jiwae be awa dodonga Iesu atisira ainde sembusera. Edoungo nga da vitido Iesu ga da mam-busera. Edo nga memeia nenei tedaainda ra. 37 Edo iji tupo bisara nem-bodiba sumbadi tuturo isira edo umonga da vitadi isira edo umo nga bedaari aikambu isira. 38 Edo Iesu awanga amboda beo guto gaedo ewo iseatisira. Edo ambojimbi mi umo ewowujedo sisera, “Gitijigari imo nangoindido ambadera awa kotae atesi ta?”

39 Setero Iesu erido sisira bisarage dodo jamo jamo eio edo umo awadodo binono eio sisira.

40 Edo awa etiri Iesu mi uso am-bojimbi da yei sisira, “Ingo roedo ojuetevi? Ingo na gebe ae ta?”

41 Setiri uso ambojimbi oju edomina sara isera, “Embo eiawa rawodori? Umo ge seuri umo de bisara de rosira awa edo era.”

5IESU EMBO ASISI BIAE SIRARI ETIRI

EWAMEI ISIRA1 Edo ungo umo jirora da sembudo

Gadarene busu embomei da yei bu-gusera. 2 Edo Iesu nga dodo wosedoembo da embo gowarimeko awa dodobugudo Iesu tambusira. 3 Edo asisi

Page 64: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 5:4 61 MARK 5:27-28biae mi embo einda joda aturi edoembo eiawa embo gowari meko daembo da uje teda atima isira. 4 Edoiji jiwae be embo mi esi gavesi miuso tei de ingo de digido isera te ijiberari esi diugedo isira awasedo emboumo esi mi digari awa doturisera. Edoembo amemi embo awa beitigadi edoisera te inono ae edo isira ainda beawa embo awa goroba jiwae awasedo.5 Edoiji berari tumba de iji de umo ujebe da tembuse edo doriri da tembuseumo gogo dimbuse ganuma mi umoumosuka divedo isira.

6-7 Edo embo awa aikambu bugudoIesu gosisira awasedo sumbudo Iesuda jo da baingo mi durido gogo dim-budo sisira, “Iesu God da mei gorobade imo naso yei ro ari dipapa esi? NaGod da jawo da sedo gosena naso yeiriroga itose.” 8 Edo Iesu asisi biae dayei sisira embo awa dodo mambuiosisira awasedo embo awa ge awodosisira.

9 Awasedo Iesu mi embo awanganega isira, “Iso jawo rori?”

Setiri embo amimi mina sisira,“Nango jiwae einda atera awasedonaso jawo awa jiwae ra.” 10 Sedoembo amimi Iesu da yei gegata isiraasisi bebegae awa itari busu awa dodomamborase sisira.

11 Edo doriri demonda ainda awapu jiwae be mutiro isera. 12 Edo asisibebegae mi Iesu da yei sisera, “Nangoiti pu da yei mambore edo doio un-goda joda torore.” 13 Setero Iesu misetiri asisi bebegae embo awa dodopu da joda totorisera. Edo pu be-rari ainda ajigari 2,000 awa sumbudodoriri da yei diwari awa dodo umo dakekepuinya edo indido ambujeguris-era.

14 Edo pu simba edo isira emboawa yei awa dodo burigi sumbudomambudo buro da edo nati da ro isiraawa sisera. Edo embo mi ge awaingido ungo ungosuka mambudo roisiri awa gadi mambusera. 15 Edoungo Iesu gadi bugudo ungoi emboasisi bebegae matu atima isera emboawa gosisera. Edo embo awa jamo

jamo edo sini bo ewamei edo uso jiroewamei de da atiri. Edo embo awagido ungo oju isera. 16-17 Edo embopu da edo embo da yei ro isira awagosisera embomei amimi embo neneisetero gosisera awasedo embomei miIesu yei awa doarase sisera.

18 Edo Iesu nga da vivitiri edo emboasisi bebegae joda atima isera emboamimi Iesu da yei doari daga mam-badi gegata isira.

19 Edo setiri Iesu mi sisira, “Awodoaera te engenembedo iso orobe da yeimambudoGod iso yei ro etiri edo umoimo jo etira awa seio gore.” 20 Setiriedo embo awa yei awa dodo yei jawoDecapolis ainda be awa nati 10 awodomambuse Iesu mi uso yei ro isira awaembomei ainda yei sisira. Edo emboberari ge awa ingido ungoi kove beisera.

IESU GAGARA DE EVETU DE ETIRIEWAMEI ISERA

21 Edo Iesu umo diuga da be nei dasekago sembiri embo jiwae bemi umobengi da dada isera Iesu umo jirorokaedo. 22 Edo Jairus Jew embomei dadada ari yei simba edo isira emboawa bugusira. 23 Bugudo Iesu gidoIesu da tei da baingo dederi edo usogoroba berari mi Iesu da yei gegetaisira, “Naso gagara karu etira awasedonangae pogae. Mambudo iso ingo usotamo da itaso umo ewamei are.”

24 Setiri Iesu Jairus ga da mam-busira. Edo ungo mambutero embojiwae be daedo mambusera awasedoemboro awa embo mi ato ae etiriembo Iesu da demondaminamisa edoisera.

25 Edo embo jiwae da teda awaevetu da gaeko 12 awodo karu orobiawa budo atima isira awa umo umo-suka pusira. 26 Edo evetu awa usogano berari karu ari ewamei ari em-bomei da yei itido isira te ungomievetu awa ari ewamei ari sago aeedo isera. Edo iji berari uso karuaturi umo karu biae be edo isira.27-28 Awasedo Iesu ro ira awa in-gido Iesu da gun da bugudo evetu

Page 65: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 5:29 62 MARK 6:8-9awa kotisira na Iesu da ombari be-giti jigadena awa na ewamei adenaawasedo evetu Iesu da ombari begitida jijigurisira. 29 Jigido iji da amimiorobi awa atae isira. Edo orobi ataeetiri umo uso joda kotisira na ewameietena kotisira.

30 Edo daedo Iesu burigi be go-sisira goroba umododomambira awa.Awasedo wareregedo embomei jiwaebe ainda yei sisira, “Naso ombari be-giti amemi jigiri?”

31 Setiri uso ambojimbi mi minasisera, “Imo gosesa embo jiwae beiso demonda mina misa era edo imoemboamemi jigiri awa roedonganegaesa.”

32 Setero Iesu embo amemi umo ji-giri awa gadi eura isira. 33Edo eura irievetu uso yei ro etira awa gido oju mibiae ise bugudo Iesu da tei da baingodederi isira edo Iesu da yei gebe sisira.34 Edo Iesu evetu ainda yei sisira,“Naso gagara imogoroba iso berarimina gebe etesa awasedo imo ewameietesa. Edo imo mana karu awa sek-ago badesa awasedo dubo ewamei demambuio.”

35 Edo Iesu eiedo sise atiri emboJairus da mando da edo bugudo Jairusda yei sisera, “Iso gagara awa borokobetetira awasedo iso bouga berari awaatopatari da yei itido doio.”

36 Setero Iesu ungo dodo Jairus dayei wareregedo sisira, “Oju eose ta nagebe eio.”

37 Sedo embo nenei awa yeorasegajedo umo Peter de James uso na-mendi John de awa budo mambusira.38 Edo ungo Jew embomei da dada arioro simba ari embo Jairus da mandoda bugudo Iesu embo yise puse eroedo embo ji sero ingisira. 39 Edo Iesumando jo da torido embomei da yeisisira, “Ro awasedo ingo wasiri eiedoevi? Ro awasedo ingo ji sevi? Gagarakiambu eiawa betaera te ewo ira.”

40 Setiri embomei mi Iesu gan-dubedo iro isera awasedo Iesu emboitiri pondamambero gagara damamode ai de ambojimbi tamonde de budogagara da ewari yei da totorisira.

41 Torido gagara kiambu da ingo dajigido sisira, “Talitha koum,” aindabe awa “Gagara kiambu na iso yeisena eri.” 42 Setiri gagara burigi beerido pepeta adi tuturo isira. Edogagara ainda gaeko awa 12. Edowasirieiawa etiri ungoi kove be isera. 43 EdoIesu mi ungoda yei ge tini javi desisira, “Embonenei ro etena awa sawogeore. Edo gagara kiambu indariitiwo indare.”

6NAZARETH EMBOMEI IESU UJO AE

ISERA1 Edo Iesu yei awa dodo uso ambo-

jimbi de daedo engenembedo uso natida mambusira. 2 Edo Jew embomei datumondebain ari iji bugiri Iesu emboatopatadi tuturo isira Jew da dadaari oro da. Edo embo jiwae uso geingise atisera awa kove be isera edonganegamina ara isera, “Umo gorobaberari eiawa rawainda beteri? Edojiro gari emomo rawodo beteri? Edowasiri nembogambo emomo rawodoiri? 3 Umone ri ituka mi mando ariembo ra edo Mary da mei bego ra edoJames de Joseph de Judas de Simonde awa uso nanonamendi ra. Edouso ruaimono berari nati einda atimaera.” Awasedo ungoi awodo sedo Iesuujo ae isera.

4 Edo Iesu mi ungoda yei sisira,“Embonati nenei da awaGodda bingasari embo awa sapo edo era te embouso nati susu da ainde uso orobe deawa umo sapo ae edo era.” 5 EdoIesu uso nati be ainda awa karu em-bomei enumba ae awa ingo tamo daitiri jebugurisera te umo wasiri nem-bogambo awa ari sago ae isira. 6 EdoIesu awa kove be isira ainda be awaembo ainda mi umo gebe ae iseraawasedo.

IESU AMBOJIMBI 12 ITIRI MAM-BUSERA

7 Edo Iesu nati demonda aindamambuse embo atopapotisira. Edoambojimbi 12 jawo setiri dada eteroetoto etoto itiri mambusera. 8-9 Edoasisi bebegae ondari da goroba itido

Page 66: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 6:10 63 MARK 6:28ungoda yei sisira, “Pepeta ari ketubudo edo tei goru asugewo awarateindari de kandea de gano de ombarinei de awa beove.” 10 Edo Iesu daedosisira, “Orobe da rawae ingo dipapaoro re ingo nati ainda atise gido ingodipapa era orobe ainda mando daatiwo. Dodo mambudo mando orobenei da ainda atove. 11Edo ambodanatinei embo mi ingo atega edo gogo edoae edo ingoda ge ingae oro re ingodatei janjara gajigedo dodo mambuwo.Edo ingo awodo adewa awa embomeigadera awa God mi riroga biae itadiraungoda jimbo biae awasedo.”

12 Awasedo ambojimbi mambudoembo da yei sisera ingoda wasiri be-begae dodo God da yei wareregewosisera. 13 Edo ungo daedo asisi be-begae jiwae ondisera edo ungo karuembomei da kopiri da ngamo jawo oiljojedo edo eoro jebugedo isera.

JOHN BEBETISIRA14 Yei berari da embo berari ro Iesu

mi ira awa binga ingisera awasedogitijigari Herod daedo ingisira. Edoembo nenei mi sisera, “John umo miewamei ari embo betedo erido sekagowasiri de atise gido umo ari goroba deemone ira.”

15 Awarate embo nenei mi sisera,“Amone Elijah ra.”

Seoro embo nenei awa sedo isera,“Amone God da binga sari embo ra.Edo umo atopapotira teta God dabinga sari embo matu atima edo iseraawodo.”

16 Edo Herod ge awa ingido sisira,“Umone John umo mi ewamei ariembo ra. Nanemi seteno dubo di-ugurisera awa ra te umo wasiri desekago erira.”

17 Edo Herod umo umosuka setiriuso buro embomei John budo ingo teidigido gajari oro da ititisera. Herodwasiri eiedo John da yei isira ainda beawa uso aro Herodias awasedo. Herodawa uso namendi Philip da aro Hero-dias awa jimbusira awarate Philip be-tae atiri. 18 John eiawa gido Herod dayei iji berari sedo isira, “Iso namendi

da aro awodo badesa amone imonenangoda agodari awa bejesa.”

19 Edo John iji berari awodo seuriHerodias tini gambari edo John daribetarase dipapa isira awarate Herodawara sae edo isira. 20 Edo Herod gariJohn awa embo ewamei be ewameiawasedo umo John oju edo isira edosimba edo gogo edo isira. Edo HerodJohn da yei dengoro edo isira aindabe awa umo dipapa edo isira awasedoawarate Herod umo iji jiwae be Johnda yei dengoro ise jiro jango indae edoisira.

21 Awarate amboda Herodias da ijiewamei bugusira umo ro adi dipapaedo isira awa arase. Edo Herod dakumbari iji bugiri umo bondo nem-bodiba sia edo setiri Rome embomeida gitijijigegari de isoro embomeida gitijijigegari de Galilee busu daembo nembogambo berari de awa bu-gusera. 22 Bugero Herodias da gagarabugudo ya diwusira edo Herod deuso esega embomei de awa iaviri is-era awasedo Herod gagara ainda yeisisira, “Imo kando ro dipapa esi?Imo ro dipapa adesa awa na iso yeiitadena.” 23 Herod mi gagara aindayei sari gari ge sisira, “Na sari gari gemi sena imo ro naso yei sedo gadesaawa na iso yei itadena. Imo naso bususoropu da diugedo itanase sadesa awaitadena.”

24 Setiri gagara uso ai da yei mam-budo sisira, “Na ro dipapa edo seni?”

Setiri uso ai mi mina sisira, “Johnda kopiri awa dipapa eio iso yei itare.”

25 Setiri Herodias da gagara bu-rigimambudoHerod da yeimambudosisira, “Na dipapa ena imo John dakopiri tewo da itido naso yei itio.”

26 Setiri Herod awa dubo veveraisira te umo awodo aera sari ae isiraainda be awa embo berari ingero umogagara da yei sari gari sisira awasedo.27 Awasedo Herod mi setiri isoroembomei mi bundari oro da mam-budo ungoi John da dubo diuguris-era. 28 Diugedo tewo da itido budobugusira. Bugudo gagara ainda yeiititisera. Edo itero gagara awa budo

Page 67: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 6:29 64 MARK 6:52ai da yei mambudo ititisira. 29 EdoJohn da ambojimbi binga awa ingidobugudo uso tamo budo gousera.

IESU EMBO JIWAE BE EMBO INDARIITITISIRA

30 Edo ambojimbi engenembedoIesu ga dada edo ungoi ro atopapo-tisera edo isera awa uso yei da sis-era. 31 Edo embo jiwae be bugudomambudo ero Iesu uso ambojimbi deindari sia ari sago ae isera awasedoIesu mi uso ambojimbi da yei sisira,“Ingode yei emboaeda ingodenasukamambudo ingo iji tupo jango indave.”32 Setiri ungo ungosuka nga de yeiembo atae da mambusera.

33 Awarate embo jiwae ungo mam-butero gido ungo averi awa gosisera.Gidonati berari dodo teimimambudoyei ainda giti bugujegurisera. 34 Edoamboda Iesu uso ambojimbi de bu-gusira. Edo ungo nga dodo wosedoungoi embo jiwae be awa gosisera.Edo Iesu ungo gido ungo jo isira koungo awa teta wo sheep mi wo sheepsimba ari embo ae inge awasedo.Awasedo Iesu ungo atopatadi tuturoisira.

35-36 Edo ongobo iri Iesu uso ambo-jimbi mi bugudo sisera, “Yei emoneyei ro indae atae ra edo tumba jijiriraawasedo embomei iti mambudo de-monda buro da edo nati da indari oriore.”

37 Setero Iesu mi ungoda ge minasisira, “Ingo mi indari itiwo indore.”

Setiri ungoi Iesu da yei nganegaisera, “Nango rawodo eri? Nango miembo berari einda indari ori adi aderaamone embo da da gaeko da da minaawa itadera.”

38 Setero Iesu ungoda yei nganegaisira, “Indari ingoda yei roinge atiri?Mambuwo gave.”

Setiri ungo mambudo gido en-genembedo uso yei sisera, “Ambe in-gari 5 edo wo etoto atira.”

39 Setero Iesu uso ambojimbi da yeisisira, “Sewo embomei diti diti sasawada anumbore.” 40Setiri ambojimbi misetero embo diti diti nenei diti da 100

nenei 50 awodo anumburisera. 41 Edoungo anumbetero Iesu ambe ingari 5de wo etoto de budo diti utu da edoGod ategurisira. Ategedo ambe ingarigavedomemeia edomemeia isira awaambojimbi da yei ititise atisira. EdoIesu ambe memeia isira awa ambo-jimbi da yei ititise atiri ambojimbiambe memeia isira awa embo da yeiititise atisera. Edo ungoi wo de daawodo itisera. 42 Edo embo berariindido inono etero edo ambojimbi mimomono doturisera awa dada isera.43Edo dada isera awa kandea berari 12awa beda isira. 44 Edo embo ungodaajigari awa 5,000 mi indari awa in-disera. Edo emboevetu de kinapeinanenei de awa daedo ainda atisera.

IESU UMO TAMO DA PEPETA ISIRA45 Edo Iesu setiri uso ambojimbi

nga da vitido umo diuga be nei dagiti giti mambusera. Edo Iesu daedoembomei awa itiri mambusera. 46EdoIesu uso ambojimbi atega edo IesuGod ga da ge sadi doriri da vivitisira.

47 Edo ongobo etiri Iesu umo umo-suka doriri da atiri uso ambojimbi ngade bugudo umo diuga da soropu daisera. 48 Edo Iesu ungo nga dawarida bouga era awa gosisera ainda beawa bisara nembodiba ungoda dombuda sumbira awasedo ungo yari sagoae isera. 49 Awasedo sipo tu busedopiri yei umenga atiri Iesu umo tamoda pepeta edo uso ambojimbi da yeiaikambubugusira edoumoungoderi-gadi aikambu isira te ungoi umo gidooju mi biae edo gogo dimbudo sisera,“Emone asisi ra.”

50 Setero Iesu ungoda yei sisira,“Goroba ewo. Amone namona. Ojueove.” 51 Sedo Iesu nga da daedovivitisira. Etiri bisara nembodibaatae isira. 52 Edo ambojimbi nga daanumbedo atise ungo ge atae be isera.Ungo Iesu embo jiwae da yei indariititisira awa gosisera te ungo Iesu moaveri awa gido gogo ae isera aindabe awa ungo Iesu gebe ari dipapa aeisera.

Page 68: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 6:53 65 MARK 7:16IESU GENNESARET BUSU EMBO

ETIRI EWAMEI ISERA53 Edo ungo umo diuga da sem-

budo Gennesaret busu da bugudonga didigurisera. 54 Edo ungo ngadoturero embo Iesu gido umo averiawa gosisera. 55 Awasedo nati berarida sumbudo karu embomei ungodaewari besi da budo Iesu da yei bu-gusera. 56 Edo Iesu nati kiambu data nati nembodiba da ta buro da taawodo yima isira awa ungoda karuembomei budo ori garori ari yei dabudo bugudo isera. Edo ungo budobugudo ungoi karu embomei mi Iesuda ombari begiti jigido ewamei orasedipapa edo isera awasedo ungo Iesumi awara sarase benunu sisera. Edoembo ave Iesu da ombari begiti jigidoisera awa ewamei edo isera.

7MAMOUMBOGO DA ATOPATARI

1 Edo Pharisee embomei de agodarida atopapotegari de Jerusalem natidodo bugudo Iesu jinenebedo dadaisera. 2 Edo ungoi dada edo Iesu daambojimbi nenei awa indari indise at-era awa gosisera. Awarate ambojimbiawawa Jew embomei da ingo segari dawasiri awa ae ero gosisera.

3 Edo Pharisee embomei de Jewembomei berari de awa ungodamamoumbogo da atopatari awa amboambo isera. Ungo indari indadi iseawa ungoda mamoumbogo da ingosegari da wasiri awa giti edo isera.4Edo daedo indari ori ari yei da indaribudo ungodamamoumbogo da indarisegari da wasiri awa edo isera. Edodaedo tewo adego segari da agodaride ewari besi segari de da agodariawa ambo ambo edo isera. Edo daedoungo mamoumbogo da agodari neneiawodo awa ambo ambo edo isera.

5 Awasedo Pharisee embomei deagodari da atopapotegari de mi Iesuda yei nganega isera, “Ro awasedoiso ambojimbi nangoda mamoum-bogo da wasiri awa ambo ambo aeeri? Ro edo indari indae giti da

nangodamamoumbogo dawasiri awaingo segedo indari indae eri?”

6 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingoembomei ingo ro sewa awa ingo aeedo ewa. Edo Isaiah God da binga sariembo mi gebe ingoda jawo da gaisira.Edo Isaiah mi gaisira,‘God mi sira, “Embomei eiawa naso

jawo da ge ewamei sera teungoda joda awa naso jawoda ge ewamei kotae era. 7 Edoungo na awodo tumondebainedo era edo ungo ewamei aeedo era ainda be awa ungoembomei da agodari awaatopatido era. Edo agodarieiawa atopapotise ungoi sedoera God mi agodari eiawaisira.” ’

8 “Edo ingo embo God da agodaridodo embo da atopatari awa kera edoewa.”

9 Edo Iesu awa sedo ungoda yeige nei sisira, “Ingo God da agodariawa atopatari ujo ae edo ingo ingodawasiri matu awa atopatadi dipapa edoewa awa ingo rawodo evi awa ingogari. Eiedo edo ewa. 10Mosesmi sisiraingoda aimamo sapo ewo. Embo aveuso ai de mamo de da yei biae sadiraawa embomi dadera sisira. 11Awarateingo atopatido ewa embo ave roraro mi aimamo kondade ari sago awasedo ira eiawa God da topo ra edoaimamo kondade ae edo ira. 12 Emboave eiedo edo ira amone awara awaingo mi atopatido ewa. 13 Edo awodoise ingoGod da atopatari awa dodo in-goda wasiri matu awa atopatido ewa.Da awodo wasiri bebegae nenei edoewa.”

RORA EMBO DA JODA ATIRA AMIMIEURI EMBO BIAE EDO IRA

14 Edo Iesu awodo sedo sekagoembo jiwae jawo setiri uso yei bugeroungoda yei sisira, “Ingo berari nasoge ingise giwo. 15 Ro embo da be datorido ira amimi ae embo biae aerate kotari bebegae embo da jo mi ko-tise edo be mi sira amimi euri emboawa biae edo ira. 16 Ingo dengoro deawasedo naso ge ingido gogo ewo.”

Page 69: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 7:17 66 MARK 8:217 Edo Iesu embo jiwae awa dodo

mando da toriri uso ambojimbi miinia ge ainda be awa ujugari gadinganega isera. 18 Etero Iesu ungodayei sisira, “Ingo gaeta? Ingo embonenei awodo jiro okain de ra. 19 Roembo da be da torido ira amimi aeembo awa biae ae ainda be awa roraawa uso joda toraera te uso tini datorido ira. Edo torido sekago je dewosedo ira.” Edo ge eiawa Iesu umosisira rora neinde kainde awa indariewamei ra.

20 Awa sedo Iesu sekago uso ambo-jimbi da yei ge sisira. Edo sisira, “Robiae embo mi uso joda kotise edo usobe mi sedo ira rora emimi euri emboawa embo biae edo ira. 21-22 Embo dajoda awa wasiri bebegae ari da kotaribengono da kotari edo dari betari dakotari edo viro ari da kotari edo rorajiwae bari da kotari edo potedo parida kotari edo ge busari da kotari edoembo nenei da yei ge biae sari dakotari edo jariga da kotari edo dumoari da kotari edo kotari neinde kaindebebegae iji berari uso joda atima ira.23 Edo kotari bebegae eiawa embo dajoda atise euri embo awa embo biaeedo ira.”

EVETU DA TUMONDA ARI AWA24 Edo Iesu awa sedo yei awa dodo

yei da busu Tyre nati demonda aindamambusira. Edo umo ainda atiraawa embo mi georase ujo ae edo gidomando joda totorisira. Awarate embomi umo burigi be tambusera. 25 Edoevetu da uso gagara asisi biae misirido atima isira awa Iesu mi ro isiraawa gido dambuderari Iesu da yeimambudo Iesu da joda baingo ded-eri isira. 26 Edo evetu emone aumora Phoenicia ainda bugusira. Edobaingo dederi edo Iesu da tei da atiseevetu emimi Iesu da yei uso gagara dajoda asisi bebegae awa ondari bugudomambarase benunu sisira.

27 Awarate Iesu mi sisira, “Ingodekinapeina da indari giti itore ko ki-napeina da indari awa budo sino daitadera awa inono ae.”

28 Setiri evetu mi uso ge gido minasisira, “Gebe Bada awarate sino manedemonda atise kinapeina damomonoujo ae edo era awa indido era.”

29 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Imomina ewamei setesa awasedo isomandodamambuio ainda be awa asisibiae iso gagara awa dodo mambira.”

30 Setiri evetu awa uso mando damambudo uso gagara uso besi dapasido atiri tambusira edo asisi biaeawa mambusira.

DENGORO AE EMBO IESU EURIEWAMEI ISIRA

31 Iesu Tyre nati awa dodo Sidonnati da mambusira edo Galilee umodiuga da mambusira edo busu jawoNati Gabu Etoto ainda mambusira.32Edo emboneneimi embo ge kiambukiambu sedo isira edo ge ingae edoisira awa budo Iesu da yei buguseraedo Iesu da yei sedo gosisera uso ingoembo ainda tamo da itarase.

33 Awasedo Iesu embo jiwae be awadodo embo awa budo yei nei da umo-suka mambusira edo ainda Iesu usoingo etoto awa embo da dengoro daititisira. Awodo edo Iesu uso ingoda kosiwa edo embo ainda avewa awajijigurisira. 34 Edo Iesu diti utu daedo oena apuse embo ainda yei sisira,“Ephphatha,” ainda be awa “Pirige.”35 Edo iji da amimi embo ainda den-goro piriguriri uso avewa wujeguririumo nei ro mi beitigae ge sadi tuturoisira.

36 Edo Iesu mi ungoda yei embonenei soro georase sisira. AwarateIesu ungo seorase siri ungo Iesu miro isira awa embo nenei da yei sisira.37 Edo embo berari ave ge awa ingidokove be edo sisera, “Umo ro ira awaewamei edo ira. Iesu mi etiri emboge sae awa ge sero edo embo ge ingaeawa ge ingisera.”

8IESU EMBO 4,000 DA INDARI ITI-

TISIRA1 Edo iji tupo embo jiwae be nenei

dada isera. 2 Edo ungoda indari ataeetiri Iesu uso ambojimbi jawo sedo

Page 70: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 8:3 67 MARK 8:23

ungoda yei sisira, “Na embomei eiawajo ira ko ungo nangae atise iji ta-monde atae etera edo ungoda indariatae etera. 3 Edo na ungoda yei in-dari itae ungo ungoda nati da itanomambadera awa ungoda nati besaunainda mambuse ungo beji ditivi miambadera.”

4 Edo Iesu ge awa setiri uso ambo-jimbi uso yei nganega isera, “Yei roatae einda embo amemi indari emboingetaingo einda indari inonoda tam-budo embo undae eteri?”

5 Setero Iesu ungoda yei nganegaisira, “Ambe ingari ingoda yei roingeatiri?”

Setiri ungoi mina sisera, “7 awodoatiraeire.”

6 Setero Iesu mi setiri embo ditiditi busu da anumburisera. Anum-betero Iesu ategari itido ambe gavedomemeia edo ambojimbi da yei iti-tisira. Edo Iesu itiri edo ambojimbimi embo da yei ititisera. 7 Edo wokiambu enumba ae daedo atera. EdoIesu wo da ategari daedo ititisira. EdoIesu setiri ambojimbi wo de daedoungoda yei kando isera. 8 Edo ungokando isera edo emboberari da ajigariawa 4,000 aikambu awa indido inonobe isera. 9 Edo ungo inono eteroambojimbi momono awa dada isera.Edo dada etero indari awa kandea 7beda isira. 10Edo Iesu embo itirimam-butero nga da vitido uso ambojimbide busu Dalmanutha da mambusera.

PHARISEE EMBOMEI WASIRIGOROBA DE GADI DIPAPA ISERA

11 Edo Pharisee embo nenei mi Iesuda yei bugudo Iesu ga da besora is-era. Edo ungo Iesu itido gadi sedobugudo Iesu uso ari wasiri gorobade awa ari gadi umo itido gosisera.12 Edo ungo awodo Iesu da yei seteroIesu ungoda ge da begogo tambudoungoda yei sisira, “Ro awasedo embobusu da boroko atima era awa ariwasiri goroba de awa gadi dipapa edoeri? Na ingoda yei be sena. Embomeieiawa mana ari wasiri goroba de awagadera.”

13 Edo Iesu awa sedo Pharisee em-bomei ungo dodo sekago nga da vi-tido umo benei da sembusira.

GITIJIGARI HEROD DE PHARISEEEMBOMEI DE AWA GIDO GOGO EWO

14 Iesu da ambojimbi ambe ingarinenei bae ruvegurisera. Edo ambe daawa ungoda nga joda atisira. 15 EdoIesu jegigi ari ge mi ungoda yei sisira,“Ingosuka simba ewo. Edo Phariseeembomei de Herod de da ambe bajarisiwo yeast awa gido gogo ewo.”

16 Edo Iesu awodo setiri ungoimina sara isera, “Ingodena ambe aeawasedo umo ge emone setira.”

17 Edo ungo awa sero Iesu ungodage awa gido ungoda yei nganega isera,“Ro awasedo ingo ingosuka ingode-naso ambe atae etira sevi? Ingo gaejarevi ta? Ingo jiro okain de ta? Ingoditi atira edo ro edo gae jarevi? 18 Edoingo dengoro atira edo roedo ingoingae jarevi? Edo ingo na ambe 5awa gavedo embo 5,000 da ititisena ijiawa ruvegurisevi ta? 19 Edo na awodoeteno ingo kandea roinge awa indaribuso mi sirisevi?”

Setiri ungoi mina sisera, “Nangokandea 12 awodo sirisera.”

20 Setero Iesu mi nganega isira,“Ingo na ambe 7 awa embo 4,000 dayei ititisena edo iji ainde ingo kandearoinge indari buso mi sirisevi?”

Setiri ungoi mina sisera, “Nangokandea 7 awodo sirisera.”

21 Setero Iesu mi ungoda yeinganega isira, “Boroko ingo gosevita?”

IESU EMBO DITI GUBA ARI ETIRIEWAMEI ISIRA

22 Edo Iesu uso ambojimbi de natiBethsaida ainda bugero embo miembo diti guba ari awa budo Iesuda yei bugudo Iesu mi tamo jigarasebenunu sisera. 23 Edo ungo benunusetero Iesu embo diti guba ari awaingo da budo nati sapu damambusira.Edo Iesu embo ainda diti awa kosiwami sasapi edo uso ingo awa emboainda diti da itido nganega isira, “Imorora ro gosesi?”

Page 71: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 8:24 68 MARK 9:624 Setiri embo awa diti gunjedo

sisira, “En. Na embo gosena teungo teta ri mi yima puma arago erogosena.”

25 Setiri sekago Iesu uso ingo emboainda diti da ititisira. Edo Iesu awodoetiri embo awa uso diti sekago gun-jisira. Edo diti gunjiri uso diti ewameiisira. Etiri umo rora berari isaga go-sisira. 26 Edo Iesu mi uso yei sisira,“Sekago engenembedo nati nembod-iba da mambose te iso nati da mam-buio.” Sedo Iesu mi itiri embo awadodo mambusira.

IESU USO AMBOJIMBI NGANEGAISIRA

27 Edo Iesu uso ambojimbi da yeiawa dodo nati Caesarea Philippi busuda ainda mambusira. Edo ungo mam-buse Iesu mi uso ambojimbi da yeinganega isira, “Embo na awa ave sedoeri?”

28 Setiri ungoi mina sisera, “Embonenei sedo era John umo mi ewameiari embo sedo era edo embo neneiawa Elijah sedo era edo nenei awaGodda binga sari embo nei ra.”

29 Setero Iesu ungo nganega isira,“Ingo ingosuka na awa ave sedo evi?”

Setiri Peter mi mina sisira, “Imoawa Soregari Embo God mi itaribugarase sisira.”

30 Setiri Iesu ge tini javi de sisira,“Embo nenei da na awa saso geore.”

IESU USO BETARI DA MEMESIAINDA GE SISIRA

31 Iesu uso ambojimbi atopapotiseungoda yei sisira, “Na God da meibugudo embo isena amimi memesinembodiba tambadena. Edo Jewembomei da embo nembogambo depriest gitijijigegari de agodari atopa-potegari de mi na ujo ae adera. Edoungo na ujo ae oro embo nenei mi nadoro betadena. Awarate na betedo ijitamonde atae ari na wasiri de sekagoeradena.” 32 Edo Iesu awodo sedoetiri uso ambojimbi isaga be gosiseraawasedo Petermi Iesu budo demondayiko awodo eurase sedo sisira, “Geawodo seose.”

33Setiri Iesuwareregedouso ambo-jimbi gosise ge awodo seorase eurasePeter da yei sisira, “Satan na dodomambu. Iso kotari awa embo da ko-tari ra God da kotari aera.”

34 Edo Iesu uso ambojimbi de embojiwae be de jawo setiri bugero un-goda yei sisira, “Embo ave na amboambo adi dipapa edo embo awa usodipapa awa dodo uso orega saga daitido na ambo ambo are. 35 Edo emboave uso wasiri busu da soregadi ko-tadira embo awa betadira te emboave na embo edo binga ewamei awasedo betadira awa embo awa wasirinatopo atari tambadira. 36 Awarateembo ave busu da rora berari budobetadira amone rora berari amomouso inono ta? Awodo aera amoneinono aera. 37 Edo embo uso wasirisoregadi adira awa mina ro itadiraawa inono ri? 38 Boroko busu daembo berari awa wasiri bebegae eraedo God gebe ae era. Amboda naGod da usasa mi jinenebari edo Godda asisi ewamei de daedo busu daengenembadena. Embo nenei nasoyei edo naso atopatari da me era.Amboda na engenembadena iji aindena embomei ainda yei me adena.”

91 Edo Iesu uso ge atae edo uso am-

bojimbi da yei sisira, “Eiawa kotewoamboda embo einda betae atise Godgitijigadira ainda iji goroba nembod-iba de bugutirari gadera.”

IESU GARI NEI ISIRA2 Edo iji 6 atae etiri Iesu Peter de

James de John de budo ungo ungo-suka doriri nembodiba da vivitisera.Edo ambojimbi ditini ero Iesu gari neiisira. 3 Uso ombari janiburisira. Edoembo mi ombari digari segadera awaawodo jatebadi aera. 4Edo ambojimbitamonde Elijah deMoses de Iesu ga gesero gosisera.

5 Gido Peter mi Iesu da yei sisira,“Atopatari na iaviri ena ingodenaeinda atera awasedo. Nango gagakikire tamonde einda ore daMoses dada Elijah da da iso.” 6 Edo Peter ro

Page 72: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 9:7 69 MARK 9:27sadiri awa gae edo gido awodo sisiraainda be awa Peter umo de ambojimbietoto de awa oju mi bebegae iseraawasedo.

7 Edo ungo awodo ero poroga mibugudo ungo apuregurisira. Edoporoga ungo apuregedo atiri porogajoda ge javi sisira, “Emone naso meiawa na dubo burena ena awasedo usoge ingiwo.”

8Edo ge awa ingido ambojimbiwar-eregedo demo gido demo gido iserate embo nei gae. Iesu umo umosukagosisera.

9 Edo ungo doriri da edo wowoseroIesu ungoda yei ge okain sisira, “Ingoro getewa awa embo nenei da yeiseove. Amboda na God da mei emboisena awa betedo wasiri de sekagoeradena iji ainde awa embo da yeisadewa.”

10-11 Edo Iesu ge awodo setiri ungoikera isera te ungo Iesu da betari de er-ari de da ge awa ainda be awa rori awagadi dipapa edo Iesu da yei sisera, “Roawasedo agodari da atopapotegari misiseri Elijah awa giti bugadira siseri?”

12 Setero Iesu mina sisira, “GebeElijah giti bugudo rora berari sia isira.Edo jiwari da ge na God da mei emboisena awa sisira, ‘Edo memesi nem-bodiba tambadira. Edo embo mi umoujo ae adera.’ Ro awasedo jiwari daawodo siseri? 13 Na ingoda yei senaElijah matu bugusira etiri embo miungo uso ro adi dipapa era awa iseraro jiwari mi orase sira awa da awodoisira.”

IESUMEI ASISI BIAEMI JODAATIMAISIRA AWA EWAMEI ISIRA

14 Edo ungo ambojimbi nenei sek-ago tambudo yei ainda ungoi embojiwae be gosisera. Edo agodari daatopapotegari neneimi Iesu da ambo-jimbi de ge bagisera. 15Edo embo Iesugido kove be edo Iesu da yei sumbudoumo atega isera.

16 Edo ungo Iesu atega etero Iesuuso ambojimbi da yei sisira, “Ingoagodari da atopapotegari ga ge nondatamo da ge bagevi?”

17 Setiri embo da teda atisira amimimina sisira, “Atopatari na naso meiiso yei budo bugena ainda be awa asisibiae uso joda atima ira amimi euri gesae edo ira. 18Edo yei rawaindamei iriawa asisi biae awa mei biae edo busuda piguri durido ira edo poro kusedoira edo di gamburi edo uso tamo da-gaiya edo ira. Edo na iso ambojimbida yei asisi biae awa ondorase sedogetena awa ungo ari sago ae etera.”

19 Setiri Iesu mi mina sisira, “In-goda yei tumonda ari atae ra. Na ijiroinge ingode ateni?’ Na iji roingeingo sano gevi? Mei awa naso yeibudo pou.”

20 Setiri ungoi mei awa budo Iesuda yei pusera. Edo asisi biae Iesugido mei kiambu awa dedo busu dawarawara etiri mei awa poro bejigomi beda dada ari busu da apepo apepoisira.

21 Edo mei awa awodo iri Iesu usomamo nganega isira, “Iji roinge meieiawa karu eiedo eviri?”

Setiri mei ainda mamo mi sisira,“Umo mei kiambu atise karu eiawaburisira. 22 Iji jiwae asisi biae meieiawa dadi sedo piguri riawo da edoda wosedo ira. Imo adesa gido sedogosena nango jo edo nango kondadeegae.”

23 Setiri Iesu mi mina sisira, “Nakaru eiawa ano ewamei aetita imosesa? Embo ave God gebe adira awarora berari adira.”

24 Setiri mei ainda mamo mi burigisisira, “Naso tumonda ari kiambu awainono aera awasedo kondade egae tu-monda ari nembodiba awa tambane.”

25 Setiri Iesu embo neungo aeaikambu bugutero gido asisi biae dayei sisira, “Imo asisi ge sae de den-goro junjari de nanemi sena imo meiawa dodo bugu. Edo sekago uso yeitorose.”

26 Setiri asisi biae gogo dimbudomei awa busu da pigedo ponda bu-gusera. Edo mei awa teta betari emboinge isira awasedo embomi siserameiamone betetira. 27 Awarate Iesu mimei awa ingo da budo kondade etirimei awa eririsira.

Page 73: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 9:28 70 MARK 9:4928 Edo Iesu mando joda toriri uso

ambojimbi mi gae uso yei da nganegaisera, “Roedo nango asisi biae ondaejareteri?”

29 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingoasisi biae eiedo ondari dipapa adewaawa ingo God ga da ge sedo sedo giwoingo kondade are. Edo emboro neirawodo adi aera.”

IESU USO BETARI DA GE SEKAGOSISIRA

30 Edo ungo yei awa dodo busuGalilee awodomambusera. 31Edo Iesuembo mi umo yei rawainda ri awageorase ujo ae isira ainda be awa umouso ambojimbi atopapotise sisira, “NaGod da mei bugudo embo isira awaungoi embo nenei da soro na dadera.Edo na betedo iji tamonde atae arisekago wasiri de eradena.”

32 Edo ambojimbi atopatari eindabe awa gadi jarisera te ungo oju edogido uso yei ainda be awa sari gadinganega ae isera.

EMBO AVE UTU DA AWA NEMBOD-IBA RI?

33 Edo ungo Capernaum nati dabugudo mando da vitido Iesu uso am-bojimbi da yei nganega isira, “Ingoemboro da pepeta ise ingo nonda ta-monda ge bagetevi?” 34 Setiri ungouso ge mina sae isera ainda be awaungo emboro da pepeta ise ungo un-goda teda awa embo nembodiba moaveri ainda tamo da sititaro jirira.

35 Edo Iesu anumbedo ambojimbi12 setiri uso yei bugero ungoda yeisisira, “Embo ave giti adi dipapa adiraawa umo umosuka gun da itare edoembo nenei awa kera are.”

36 Sedo setiri ungoi mei kiambuawa budo Iesu da jo da itero ded-erisera. 37 Edo mei kiambu awa de-rido atiri Iesu uso ingo mi mei awasandido ungoda yei sisira, “Embo avenaso jawo da kinapeinamemeia eiedobadira embo awana badira. Edo emboave na badira embo awa God na itiribugusena awa badira.”

EMBO AVE INGODENA DAE IRA AWAINGODENA KONDADE IRA

38 John mi Iesu da yei sisira,“Atopatari nango embo da iso jawo daasisi bebegae ondiri gido buro ira awadoarase sisera ainda be awa umo awaingodenaso embo nei ae awasedo.”

39 Edo Iesu ge awa ingido ungodayei sisira, “Embo ave naso jawo da arinembodiba ro adira edo amboda nasojawo da biae ro sae adira awasedosawo buro awa doure. 40 Edo emboave ingodena dae ira embo amoneingodena kondade ira. 41Edo ge eiawaruvegeove. Embo ave ingo Kerisoda kinapeina awa gido ingo umo in-dawase itadira embo amone uso minane badira.”

RO MI ARI IMO WASIRI BIAE ADESAAWA PIGEIO

42 Iesu mi sisira, “Embo amemi meikiambu eiawa na gebe ira awa arina dodo mambadira embo awa wasiribiae ira. Edo embo awa wasiri biaeawodo ae giti da embo amemi emboainda koma da ganuma kaingedo ewakapuru da pigadira embo awa wasiriewamei etira. Awarate embo awaatise wasiri biae awa adira awa biaeembo ainda yei atadira. 43 Awasedoingoda ingo mi ari wasiri biae edogido diugedo pigeio. Edo atari ingoda de edo amboda utu da vitadi adesaamone ewamei na awarate atari ingoetoto de edo amboda riawo mataawa atari da torari amone biae ra.44 Ainda embo betae edo riawo manaambadira. 45 Edo daedo iso tei mi ariimowasiri biae edo re diugedo pigeio.Edo tei da de atima amboda utu davitari amone ewamei na awarate teietoto de atima amboda riawomatawaewuse atima ira ainda torari amonebiae ra. 46Ainda embomana betaderaedo riawo mana ambadira. 47 Edo isoditi da mi ari imo wasiri biae edo regurugedo pigeio. Edo atari diti da deedo amboda God da gitijigari yei datorari amone ewamei na awarate ditietoto de atima amboda riawomatawaewuse atira ainda torari amone biaera. 48 Ainda embo betae edo riawomana ambadira.

49 “Riawo embo berari da yeiwosadira teta ewa budo indari da

Page 74: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 9:50 71 MARK 10:22

para para edo ewa awodo. 50 Ewaawa ewamei. Edo ingodena embomeikondade edo era awa ingodena tetaewa ingode indari da pigedo era daawodo. Edo ewa gambae adira awaingode ro oro sekago ewamei eiri?Embo kondade ise atiwo edo daedojao namendi ise atiwo.”

10IESU ARO DOARI DA ATOPAPO-

TISIRA1 Edo Iesu yei awa dodo Judea busu

da awodo sembusira edo Jordan umoawodo sembusira. Edo sembiri embojiwae be uso yei bugero Iesu ungoatopapotisira.

2 Edo Pharisee embomei bugudoIesu itido gadi dipapa edo sisera,“Nangoda agodari mi embo uso arodoarase mo awara sita?”

3 Setero Iesu mina sisira, “Mosesingoda yei agodari ititise ro sisiri?”

4 Setiri ungoi mina sisera, “Mosesmi sisira embo ave uso aro doaridipapa edo embo awa uso aro dadoari jiwari awa itido aro doari mam-badira.”

5 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo awa embookain awasedoMosesagodari awa gaisira. 6-7 Te jiwari misira tuturo da God utu de busu derora berari isira ainde God embo deevetu de isira awasedo embo uso aide mamo de dodo uso aro ga tatadira.8 Awodo edo etoto awa da edo adera.Edo ungo awa etoto aera te embo daedo adera. 9 Awasedo embo de evetude God mi dada edo ira embo etotoeiawa emboneneimimana oro ewogaewoga adera.”

10 Edo ungo mando da mambudoIesu da ambojimbi mi Iesu da yeiaro doari da nganega sekago isera.11 Etero Iesu mi ungoda yei sisira,“Embo ave uso aro dodo aro nei jim-badira embo awa viro etira. 12 Edo daawodo evetu ave uso iu dodo iu neijimbadira evetu awa viro etira.”

IESU KINAPEINA EWAMEI ISIRA13 Embo nenei mi Iesu mi un-

goda kinapeina ewamei arase budo

bugusera te Iesu da ambojimbi miembomei eiawa ujo ae isera. 14 Edoambojimbi awodo ero Iesu gido am-bojimbi da yei tini gambari edo sisira,“Kinapeina memeia dowo naso yeida purore. Emboro gajove ainda beawa God da gitijigari yei awa embokinapeina memeia mi God gebe edoera da awodo era ainda. 15 Kinapeinamemeia awa God mi ungo gitijigarasedipapa edo ira awarate embo awodoawa God mi uso gitijigari arase ujoae edo ira awa God awa uso gitijigariadi aera awa ruvegeove.” 16 Edo Iesuawodo sedo kinapeina memeia kum-budo uso ingo ungoda beo da itidoungo ewamei isira.

RORA JIWAE EMBO MI IESU DA YEINGANEGA ISIRA

17 Edo Iesu yei awa dodo mambadiiri embo da sumbudo Iesu da yei dabugusira. Bugudo Iesu da joda baingodederi edo sedo gosisira, “Atopatariewamei na roedo wasiri natopo ataribeni?”

18 Setiri Iesu mi uso yei sedo go-sisira, “Roedo na ewamei sesi? Emboave embo da teda awa ewamei ri? Godumosuka awa ewamei na. 19 Edo ago-dari mi sisera imo gari awa eire, embodaso betore dogae, viro eose dogae,bengono eose dogae, ge busose dogae,embo nei da rora potose dogae, ai demamo de sapo eio.”

20 Setiri embo amimi mina sisira,“Na mei kiambu da iji de edo bugudoboroko agodari berari eiawa na keraemona.”

21 Setiri Iesu embo awa dubo barimi gon gon edo sisira, “Buro da isoyei sadena awa eio. Mambuio isorora berari awa ori edo uso gano be-rari awa rora ae embomei da itase.Edo imo awodo adesa awa imo utuda vitaso God mi utu da rora minanembogambo de awa iso yei itadira.Edo puio na ambo ambo ase.”

22 Setiri embo awa ge awa ingidodubo vevera tambusira ainda be awaumo awa rora jiwae embo awasedo.Edo awodo mina burise Iesu dodomambusira.

Page 75: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 10:23 72 MARK 10:41-4223 Edo Iesu uso ambojimbi gosise

ungoda yei sisira, “Embo rora jiwae deembo awa ungo God da gitijigari yeida torari awa okain be ra.”

24 Edo Iesu ge awa setiri uso ambo-jimbi ge awa ingido duduku isera teIesu mi ungoda yei sisira, “Naso ki-napeina God da gitijigari yei da torariawa be kiambu okain be ra. 25 Edo wonembodiba jawo camel mi nigu to datorari awa okain be ra te embo rorajiwae de embo mi God da gitijigari yeida torari awa okain be okain ra.”

26 Edo Iesu ge awodo setiri uso am-bojimbi duduku edo ungosuka minasara isera, “Awasedo embo amemiwasiri natopo atari tamberi?”

27 Setero Iesu ungo ditini edo un-goda yei sisira, “Embo mi manaawodo adera te God mi awodo adiraainda be awa God mi rora berari awaadira awa uso yei da isaga be ra.”

28 Edo Iesu awodo setiri Peter misisira, “Awara na ge sadena. Nangorora berari dodo imo ambo ambo edoera.”

29-30Setiri Iesumi ungoda yei sisira,“Gebe edo na ingoda yei boroko gebesena. Embo ave uso nati ta uso na-mendi ta uso ru ta uso ai ta usomamota uso kinapeina ta uso busu ta awana embo edo binga ewamei awasedodoadira embo awa boroko iji eindenati nenei jiwae de nanonamendi deruaimono de aimamo de kinapeina debusu de edo dedo gaedo ari de daedobadira. Amboda embo awa daedowasiri natopo atari badira. 31 Edoembo jiwae boroko nembogambo at-era awa iji ainde awa ungo awa embonembogambo adi aera. Edo embojiwae be boroko embo nembogamboae atera awa iji ainde embo nem-bogambo adera.”

IESU USO BETARI DA GE SEKAGOSISIRA

32 Iesu uso ambojimbi de Jerusalemmambadi sedo emboro da mam-busera. Edo ungo mambutero Iesuawa giti etiri edo uso ambojimbi deedo embo jiwae de awa uso amboambo da pepeta isera. Edo ungo

mambuse Iesu da ambojimbi deembo de awa oju isera. Edo Iesu usoambojimbi 12 awa budo demondayiko ro uso yei adera awa ungoda yeisisira. 33Edo Iesumi ungoda yei sisira,“Giwo ingodena Jerusalem viviteraainda na God da mei embo isenaawa priest gitijijigegari de agodarida atopapotegari de da yei itadera.Edo ungo na betanase dipapa edobudo embo Jew ae ainda yei itadera.34 Edo ungoi na gandubedo naso yeikosiwa edo na vejedo doro betadena.Awarate na betedo iji tamonde nasekago eradena.”

ZEBEDEE DA MEMEI IESU DA YEIBUGUSERA

35 James de John de Zebedee damemei mi Iesu da yei bugudo sisera,“Atopatari imo nangoda yei ro esi awaiso yei sadi era.”

36 Setero Iesu mi ungoda yeinganega isira, “Na ingoda yei ro eni?”

37 Setiri ungo mi uso yei mina sis-era, “Imo iso gitijigari da anumbada anumbedo gitijigadesa iji aindenango ingae daedo anumbadi dipapaera da iso ingo be da edo da iso ingoanda da. Edo eiawa awara sesi ta?”

38 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo ro embo sedo gosewa awa ingogae jarewa. Edo ingo na memesibadena da awodo ingo bevi ta? Nadedo gaedo ari jiwae tambadena. Edoingo da awodo dedo gaedo ari jiwaetambadewa mo edo gevi ta?”

39 Setiri ungoi mina sisera, “Nangoadera.”

Setero Iesu mi sisira, “Gebe. Namemesi badena da awodo ingo daedomemesi badewa. Edo dedo gaedo arina tambadena da awodo ingo dedogaedo ari tambadena. 40 Awarateamemi naso ingo be da anumberiedo amemi naso ingo anda da anum-beri awa na sari katogo aera. Godmi anumbari yei etoto awa sia etiraawasedo embo amemi ainda anum-baderi awa unemi sadira.”

41-42 Edo ambojimbi nenei 10 geawa ingido ungo James de John de

Page 76: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 10:43 73 MARK 11:11

da yei tini gambari isera awasedoIesu ungo jawo setiri ungo dadaetero ungoda yei sisira, “Ingo gosewaaumo embo da gitijigari awa ge okainde embo gitijigido ira awarate ingomana eiedo gitijigari mina ara adewa.43 Embo ave ingoda teda awa embonembodiba adi dipapa adira awa umoembonenei berari awakondade adira.44 Embo ave ingoda gitijigari adi di-papa adira awa umo ingoda buro ariembo adira ainda be awa na God damei embo isena awa da awodo buroisena. 45 Embo nenei mi na kondadeorase bugaera te na embo berari awakondade adi dipapa edo bugusena. Nabugusena edo betedo embo jiwae dawasiri biae da mina itadena.”

IESU EMBO DITI GUBA ARI ETIRIEWAMEI ISIRA

46 Edo ungo Jericho nati da bugudoIesu uso ambojimbi de embo ne-ungo ae de awa mambadi isera. Edoditi guba ari embo jawo BartimaeusTimaeus da mei awa emboro de-monda anumbedo atise embo da in-dari de gano de benunu sise adi atimaisira. 47 Edo umo Iesu bugira ainda geawa ingido gogo dimbudo sisira, “IesuDavid da mei na jo egae.”

48 Setiri embo jiwaemi umo isibedoge doarase sisera. Awarate Barti-maeus sekago gogo dimbudo sisira,“David da mei na jo egae.”

49 Setiri Iesu petedo sisira, “Jawoseu naso yei purare.”

Setiri ungoi embo diti guba arijawo sedo sisera, “Iesu imo jawo siraawasedo oju eose ta erio.” 50 Seteroembo diti guba ari awa burigi usoombari totigedo erido Iesu da yei bu-gusira.

51 Edo embo awa bugiri Iesu uso yeinganega isira, “Iso yei ro anase dipapaesi?”

Setiri embo diti guba ari mi minasisira, “Na sekago yei gadi dipapaena.”

52 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Mambuio iso gebe ari mi etiriewamei etesa.” Setiri embo awa yei

sekago gosisira edo emboro da Iesuambo ambo isira.

11IESU JERUSALEM TOTORISIRA

1 Edo ungo Bethphage edo Bethanynati aikambu bugusera doriri Olivesusu Jerusalem be nei eikena. EdoIesu ambojimbi etoto itiri giti mam-butero sisira, “Mambuwo nati ingodadombu da atira ainda. 2 Edo ingo natida torido re wo donkey da mei awatambadewa. Edo embo da amemi wodonkey mei da tamo da matu anum-bae. Edo tambudo wujegedo budobuguwo. 3 Edo embo amemi ingodayei ro edo wo awa wujegurevi sorogido ungoda yei sewo gitijigari buroadi sedo setiri burera sewo. Edo umosekago burigi wo awa einda itadirasewo.”

4 Setiri ungo mambudo wo donkeyda mei awa tambusera. Edo nenei miwo awa mando be da digero emboroda derido atisira. 5Edo ungo wo aindaesi awa wujegurero embo demondaderido atisera amimi nganega isera,“Ingo ro edowo ainda esi wujegurevi?Ingo ro adi kotise evi?”

6 Setero ro Iesumi sorase sisira awaambojimbi etoto mi sisera awasedoembo amimi awara mambuwo sisera.7 Edo ambojimbi etoto wo awa Iesu dayei budo bugudo ungoda ombari woda tamonda direro Iesu vitido wo datamo da anumburisira. 8 Edo embojiwae be mi ungoda ombari digari mibesi dirarago emboro da ero embonenei mi ri patu ro emboro demondaawa divedo emboro da itido isera.9 Edo embo amboda edo giti da yimaedo isera amimi gogo dimbudo sisera,“Oro oro oro. EmboeiawaGodda jawo

da bugudo pira God mi umoewamei are.

10 Edo God mi gitijigadira awabugutira awasedo ingode Godjasiga ore. Oro oro oro.”

11 Edo Iesu Jerusalem torido edoJew embomei da tumondebain ari oroda totorisira. Torido umo rora be-rari gosisira. Edo tumba jijiriri gido

Page 77: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 11:12 74 MARK 11:32Iesu uso ambojimbi 12 de dodo ungoBethany nati da mambusera.

IESU SEKAGO JERUSALEM EN-GENEMBURISIRA

12 Sipo de Bethany nati dodoJerusalem pepeta edo bugutero Iesubeji isira. 13 Edo Iesu ri betora awa igimi ato ae ari awa besaungo gido be deta awa gadi mambusira. Edo ri awaasusubedo be ae tepo igi berari awagosisira ainda be awa ribe ari iji aeawasedo. 14 Edo Iesu ge sedo ri aindasisira, “Embo mi iso be awa sekagoindadi aera.” Edo umo awodo setiriuso ambojimbi ge awa ingisera.

IESU JEW EMBOMEI TUMONDEBAINARI ORO DA TOTORISIRA

15 Edo ungo Jerusalem torido IesuJew embomei da tumondebain arioro da totorisira. Edo embo berariainda origarori isera awa ondadi tu-turo isira. Edo ganomina ita ari emboda tendeba awa budo kapotegedoedo gumbara rorou itari embomei daanumba awa budo dada isira. 16 Edoembo ave budo Jew embomei tumon-debain ari oro joda torido isera awaseuri awodo dodo isera. 17Awodo edoIesu embo atopapotisira,“Jiwari da God mi sisira naso mando

awa embo mi na God ga da gesadera sisira te ingo mi etewobengono embomei dameko toetira.”

18 Edo Iesu umo awodo setiri priestgitijijigegari de agodari da atopapote-gari de ingido emboro eura edo Iesudoro betarase isera. Edo ungo Iesu ojuisera ainda be awa embo berari awauso atopatari awa gadi dipapa iseraawasedo.

19 Edo ongobo etiri Iesu uso ambo-jimbi de Jerusalem doturisera.

RI BETORA DA KIKI DA BE20 Sipo be sipo de ungo pepeta edo

mambuse ungoi ri betora awa gosis-era. Ri de uso besisi de awa ambusira.21 Edo Peter ro isira awa kotedo Iesuda yei sisira, “Atopatari ro betora dayei imo ge biae setesa awa ambira.”

22 Setiri Iesu mi mina sisira, “Ingoberari eiawa ruvegeove. 23 Ingo Godgebe adewa awa ingo doriri eindasadewa erido ewa da woseio. Edoingo na gebe adewa awa ro God dayei sedo gadewa awa ingoda yei adira.Awarate ingo gebe ae adewa awa roraawa adi aera. 24 Awasedo na ingodayei sena ingo God da yei ro embo sedogosise iji da ainde ingoda yei itadiraawa gebe ewo. Edo ingo awodo gebeadewa amimi ro God mi ingoda yeiitarase sadewa awa ingoda yei itadira.25 Edo ingo God da yei ge sise ingowasiri biae embo nei mi ingoda yeiisira awa kotedo re ingoda joda emboda wasiri biae awa kotembedo dowo.Edo ingo awodo adewa awa ingodaGod utu da amimi ingoda wasiri biaeawa kotembedo doadira. 26 Edo emboneimi iso yei da biae isera awa kotem-bedo doae adesa awa Godmi iso buriaawa mana kotembedo doadira.”

EMBO IESU NGANEGA ISERA27 Edo ungo sekago Jerusalem en-

genemburisera.28 Edo Iesu Jew embomei da tumon-

debain ari oro da yiri priest gitijijige-gari de agodari da atopapotegari deJew embo nembogambo de mi Iesuda yei bugudo nganega isera, “Ro edoimo wasiri eiawa iji berari edo esi?Embo amemi iso yei goroba itiri esi?”

29 Edo ungoi awa setero Iesu mimina sisira, “Na ingoda yei sedo garida itadena. Edo ingo naso ge minasadewa awa na goroba amemi itiribudo buro eiawa edo eni awa sanogadewa. 30 Embo amemi John da yeigoroba ari itiri budo umo mi ewameiedo isiri? Embo mi John da gorobaari ititiseni ta ko God mi John da yeigoroba ari ititisiri?”

31 Setiri ungo ungosuka mina saraisera, “Ingode ro seri? Ingode saderaGod mi John da yei goroba ari awaititisira sadera awa Iesu mi ingode-naso yei sadira ro edo ingo John gebeae edo evi awarate ingode John dagoroba awa embo mi ititisera serita?” 32Ungo embo oju isera ainda be

Page 78: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 11:33 75 MARK 12:16

awa embo berari kotedo era John awabinga sari embo awasedo.

33 Awasedo ungoi Iesu da yei minasisera, “Nango gaera.”

Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Awasedo naso goroba amemi etiriburo eiawa eni awa na ingoda yei sadiaera.”

12INIA GE BURO TOPO DA JAWO DA

1 Iesu inia ge mi ungoda yei sisira,“Embodami grape da ve awauso buroda gowusira. Edo puga digido edogrape simba ari oro itadi uro ngam-busira. Edo simba ari embo da gagadidigurisira edo uso buro awa embonenei mi simba orase ititisira. Edoungoda yei sisira ribe awa sari ari awaumo nenei burirari edo ungo neneibadera sisira. Edo buro topo awa busuawa dodo busu nei da mambusira.2 Edo amboda ribe awa sari etiri burotopo uso tega awa badi dipapa edogido uso buro embo mi borase itirimambusira. 3 Edo embo awa bugiriburo simba ari embo mi embo awasandido ituka mi dedo edo ribe nei robae sekago itero buro topo da yei en-genemburisira. 4 Awasedo buro topomi buro embo nei itiri mambusira.Edo buro embo awa bugiri buro simbaari embo mi ituka mi beo da dedo edoungoi uso yei biae isera. 5 Awasedoburo topo sekago buro embo nei iti-tisira edo buro simba ari embo mi de-teri bebetisira. Edo buro embo neneibugero buro simba ari embomi ari daawodo isira. Nenei awa ituka mi dedogaedo isira. Nenei deoro betedo isera.

6 “Edo embo da be da awa burotopo da yei atisira uso mei topo awa.Awasedo ambo be ambo da buro topoumo kotisira ungo mi naso mei awasapo adera sedo itiri buro simba ariembo da yei mambusira.

7 “Mambiri edo buro simba ariembobo ungosuka mina sara isera,‘Emone buro topo da mei ra. Edouso mamo betadira awa uso mamo dabusu berari awaunemi badira. Ingode

doro betadira awa uso busu awa ingo-denaso busu adira. Pou.’ 8 Awasedoungoimei awa sandido detero betetiriuso tamo awa buro ponda pigisera.

9 “Edo ungo awa etero buro toporo adira awa kotevi? Umo bugudoembomei awa dari betero buro awabudo embonenei da itari simba adera.10 Edo ingo ro jiwari da sira awaajigedo gae ta? Jiwari sira,‘Ganuma mando itari embo mi ujo ae

etera awa teta tutuvi tuturo daitari inge etera.

11 Eiawa God mi etiri etira. Eiawa gariewamei be.’ ”

12 Edo ungo Iesu da ge awa ingidoungo inia ge eiawa ungoda jawo dasetira awa gido ungo Iesu bundadisedo isera. Awarate ungo embo jiwaebe awa oju edo gido Iesu dodo mam-busera.

EMBO NENEI MI IESU DA YEI SEDOGARI OKAIN ITITISERA

13 Jew embomei da gitijijigegari miIesu sedo gari mi itido gadi sedo di-papa edo Iesu da yei Herod da ambo-jimbi de Pharisee nenei de ititisera.14 Edo ungo Iesu da yei bugudo usoyei sisera, “Atopatari nango gari imoembo oju ae iji berari gebe berarimi sedo esa. Edo embo nenei awanembogambo ae edo embo nenei awanembogambo awarate imo ungo be-rari awa da awa edo gogo edo esa.Edo ro God mi embo mi orase dipapaedo ira awa gebe mi atopatido esa.Edo nango Rome embobo da gitijigarinembodiba Caesar da yei tax ganoitido era mo nango nangoda agodaribebejeri ta? Edo tax eiawa itadera moawara ta ko awara aeri?”

15 Setero Iesu ungoda gandubari geawa gido ungoda ge mina sisira, “Roedo ingo na gandubadi jarevi? Ganobudo puwo gane.”

16 Setiri ungo gano budo uso yeibugusera. Etero budo ungoda yeisisira, “Emomo embo amenda dombuove jawo ri?”

Setiri ungoi mina sisera, “AmoneCaesar da ra.”

Page 79: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 12:17 76 MARK 12:3517 Setero Iesu ungoda yei sisira, “Ro

Caesar da topo awa uso itiwo edo roGod da topo awa uso itiwo.”

Edo Iesu awodo setiri uso mina sariawa ungo kove be isera.

18 Edo ungo mambero Sadduceeembomei embo betedo sekago eradiae sedo atopatido isera amimi Iesuda yei bugusera. 19 Bugudo Iesu dayei sisera, “Moses mi agodari eiawanango embo gaisira embo da betadiraedo uso aro awa kinapeina bae wasiride atadira edo betari embo da na-mendi mi namendi da rori awa jim-budo namendi kinapeina itae bete-tira ainda kinapeina itadira gaisira.20 Boroko nangoda ge eiawa ingio.Nanonamendi 7 einda atima isera.Edo mei bego aro jimbusira te evetuawa kinapeina ingae. 21 Edo meibego betetiri uso namendi mi usorori awa jimbusira te evetu awa ki-napeina ingae. 22 Edo namendi awadaedo bebetisira edo nanonamendi 7berari da awodo isera. Edo ambobe amboda evetu awa kinapeina baebebetisira. 23 Awasedo embo be-betegedo era awa wasiri de sekago er-adera iji ainde evetu amomo anda arori? Edo nanonamendi 7 berari busueinda atise evetu awa dada jimbuseraawasedo evetu amomo anda aro eiri?”

24 Edo ungo awodo setero Iesumina ungoda yei sisira, “Ingo gaegaesetewa. Ingo gaegae setewa aindabe awa ingo gosevi ta? Ingo gaegaesetewa ainda be awa ingo jiwari deGod da goroba de awa gae. 25 Embode evetu de bebetisera awa wasiri desekago eradera iji ainde ungo awa tetaasisi utu da atima era da awodo edojimbae adera. 26 Edo embo betari daedo wasiri de sekago eradera aindage awa kotewo. Ingo Moses da kikida ri mata ambae ewuse atisira awagaisira awa ingo ajigedo gaeta? Edokiki ainda ge awa God mi Moses dayei sisira. Edo God mi sisira, ‘Na awaAbraham da God edo Isaac da Godedo Jacob da God.’ 27 Edo ge emimiingodena atopapotira awa God awaembo wasiri de atari da God awarate

umo awa embo atae da God aera. Edoingo awa gaegae be etewa.”

28 Edo ungo ge awa sero agodarida atopatari awa ge awa ingise atikoumo kotisira Iesu Sadducee embomeida ge mina awa ewamei setira awakotedo umo Iesu da yei bugudo sedogari ititisira, “Agodari nembodiba morori?”

29 Setiri Iesu mi mina sisira, “Ago-dari nembodiba re eire,‘Israel embomei ingiwo. Ingodenaso

God da awa nembodiba ra.Edo umo awa ingodenaso giti-jigari. 30 Ingo ingoda gitijigariGod awa jo ingoda berari deasisi ingoda berari de gorobaingoda berari de jiro ingodaberari mi dubo buwo.’

31 “Edo agodari nembodiba nei awaeire,‘Imo imosuka dubo buresa da awodo

embo nenei dubo buio.’Edo agodari nenei awa nem-

bogambo rate agodari etoto eiawanembogambo be nembogambo ra.”

32 Edo Iesu awa setiri agodarida atopatari mi Iesu da yei sisira,“Atopatari imo naso mina sariewamei setesa. Edo imo setesa Godumosuka awa ingodenaso God. EdoGod nenei atae. 33 Edo wasiri wo mirorou itari edo rorou nenei God da yeirorou itari tendeba da itari da wasiriawa kiambu ewamei na. Awaratewasiri God dubo bari nangoda joberari edo nangoda asisi berari edonangoda jiro berari edo nangodagoroba berari da wasiri edo wasiriembo nenei dubo bari teta nangonasuka dubo budo era da awodo edowasiri etoto awa ewamei be ewameibe ra. Edo imo ro setesa awa gebe ra.”

34 Setiri Iesu kotisira umo gari ji-wae mi mina setira awasedo Iesu usoyei sisira, “Imo God rora ewagaewaimo embo sia isira awa badi aikambuetesa.”

Setiri embo berari iji ainde Iesu dayei sedo gari itari oju isera.

35 Edo amboda Iesu Jew embomeida tumondebain ari oro da atopapo-tise umo embo da yei nganega isira,

Page 80: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 12:36 77 MARK 13:8“Agodari da atopapotegari mi sedoera Keriso awaDavid da orobe. Ro edoawodo sedo eri?”

36 Edo Asisi Kotopu mi David da yeidubo kotari itiri sisira,‘God mi naso Bada da yei sisira imo

naso ingo be da anumbedoatio edo nanemi iso gitopoemboberari awa iso jo da budodada ano inemi ungogitijigaseGod mi sisira.’

37 “Edo David awodo sisira edoembo awa uso Bada sisira edo ra-wodo edo seri Keriso awa David daorobe?” Edo Iesu awodo setiri embojiwae be ge ingise atisera awa kotiserauso atopatari awa ewamei be ewameiawasedo ungo uso ge ingise atari di-papa isera.

IESU EMBO DENGORO ISIRA38 Edo Iesu embo atopapotise un-

goda yei sisira, “Agodari da atopa-potegari awa diti jimba ewo. Ungoembomi ungo gosise ungo embo ewa-gaewa awa kotarase ombari ririboriombudo ori garori ari yei da yimapuma edo era. 39 Edo ungo Jew em-bomei da dada ari oro da mambudoungo embo nembogambo anumbedoera yei ainda anumbadi dipapa edoera. Edo ungo bondo da mambudoera daedo gitijijigegari anumbedo erayei ainda anumbadi edo era. 40 Edoungo emboevetu rori garori kondadeise arago edo era te ungo ungodarora bengono edo era. Edo ungoungoda ari bebegae awa gajadi sedoembo mi ungo gadera yei ainda Godda yei gegeta iji ribori edo era. Edoungo embo ewagaewa awodo edo era.Edo ungoda riroga awa nembodiba bebadera.”

EVETU RORI RORA ATAE KANDONEMBODIBA ITITISIRA

41 Edo Iesu Jew embomei da tumon-debain ari oro da gano kando itarimauma demonda anumbedo atiri edoembo ungoda kando gano awa ititerogosisira. 42 Rora embo jiwae be ganojiwae be kando itido isera te evetu

rori rora atae da awa bugudo ganomemeia etoto awa ititisira.

43-44 Awa gido Iesu uso ambojimbijawo setiri ungoi dada etero ungodayei sisira, “Na ingoda yei gebe senakando evetu rori omimi itira amimikando embo berari mi itera awa de-rigetira ainda be awaungoda atae awaitera te nenei jiwae atira te evetu roraatae eiawa umo uso gano berari itiraedo nei ro atae etera.”

131 Iesu Jew embomei da tumon-

debain ari oro dodo mambutiri usoambojimbi da mi uso yei sisira,“Atopatari gi. Eiawa tumondebainari oro ingo ove oro da ganuma daamimi ewamei be ewamei ira.”

2 Setiri Iesu mi mina sisira, “Gebemando nembodiba eiawa gi. Embomiamboda mando eiawa arasegadera.Edo ganumaetoto awamanadada edoatadera.”

3 Edo Iesu Olive doriri Jew em-bomei da tumondebain ari oro de-monda ainda anumbedo atiri Peter deJames de John de Andrew de uso yeibugusera. 4 Bugudo uso yei sisera,“Se gore awa nanjigo eiri? Edo ro arinango rora berari einda iji bugira awageri?”

5 Setero Iesu ungoda yei sisira,“Doawo embo mi ingo gandubeore.Gido gogo ewo. 6 Embo jiwae bebugudo ge busedo sadera ungo awaKeriso sadera edo ungo mi embojiwae awa gandubadera. 7 Edo ingoembogo da javi aikambu ingido edoembogo da binga besaun ingidoawa oju eove. Embogo jiwae bebugadera awarate busu da kasari ijiawa bugaera. 8 Embo busu neindekainde berari amimimina dara adera.Edo embo diti neinde kainde embogomina ara adera. Edo busu jiwaeda busu wasiri adira. Baimana ijibugadira. Edo evetu mei badi jariseuso memesi tuturo da awa kiambura awarate amboda memesi awanembodiba edo ira da awodo memesinanemi ingoda yei boroko setena awabugadira. Edo memesi awa bugadira

Page 81: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 13:9 78 MARK 13:32awa ingo gadewa amboda memesinembodiba awa bugadira.

9 “Edo ingo ingosuka gido gogoewo. Embo mi imo bundedo budokasari oro da mambadera. Edo Jewembomei da dada ari oro da ungoiingo dadera. Edo ungoi ingo budogitijigari da dombu da naso jawoawasedo deradewa. Edo ainda deridoingomi binga ewamei awa ungoda yeisadewa. 10 Edo binga ewamei awa gitiembo berari busu berari da ainda soroawa busu da sangove awa bugadira.11Edo ungoi ingo sandido budo kasarioro da mambutiroro ingo ro sevi awakotove ta iji awa bugadira ainde AsisiKotopumi ro sadewa awa sari sadewa.Ingo mi sadi aera te Asisi Kotopu misadira.

12 “Embo mi ungoda nanonamendiawa kasari embo mi dorase itaderaedo mamono mi da awodo ungodakinapeina itadera. Edo kinapeina awaaimamono da gitopo edo isoro emboda itoro doro betadera. 13 Edo ingonaso ambojimbi awasedo embo yeiberari da mi ingo ujo ae adera. Edoembo ave na ambo ambo ise doaeedo embo ave busu da sangove da ijide na gebe adira embo awa God misoregadira.”

14Edo Iesu atopapotise sisira, “Rorabiae be biae awa Jew embomei datumondebain ari oro da erari ingo migadewa. Rora nei mi ainda atae eterakatogo awa.” (Embo ave ge jiwarieiawa ajigurira awa gare.) “Edo ijiainde embo ave Judea busu da atimaera awa sumbudo doriri da mambore.15 Edo embo ave uso mando gagada anumbedo atadira awa mana usomando joda torido uso rora badirate burigi sumbudo mambare. 16 Edoembo ave uso buro da buro ira awamana uso mando da uso ombari badimambadira. 17Edo iji ainde gasou em-boevetu de emboevetu kinapeina emibeda awa memesi nembodiba tam-badera. 18 Edo God da yei sedo giwoga iji de eiawa bugure. 19 Tuturo daGod rora berari isira ainda edo mam-budo boroko embo mi memesi awa

tambudo era te iji ainde memesi awanembodiba be nembodiba ra. Memesiawodo awa matu ae isira edo sekagoamboda memesi awodo awa adi aera.20 Edo wasiri biae ainda iji awa riboriadira awa embo berari awa bebete-gadera awasedo God uso embomeikataburisira awasedo ari wasiri biaeainda iji awa tupo adira.

21 “Edo iji ainde emboamemi iso yeisadira gi Keriso eire o Keriso re ouresadira embo awa gebe eose ainda beawa embo Keriso arago edo edo emboGod da binga sari embo inge edobugadera. 22Edo ungoi ingo embomeiGod mi kataburisira awa gandubadiadera awasedo ungoi wasiri gorobade embo mi matu gae awa adera edowasiri embo mi gido kove ari wasiriawa adera. 23 Ingo gido gogo ewo. Roamboda bugadira awa nanemi ingodayei boroko seteno getewa.”

IESU ENGENEMBADIRA24 Edo Iesu atopapotise sisira, “Edo

iji biae awa atae ari waiko umengaadira. Edo kariga mana janibadira.25 Edo damana utu da edo duduri-gadera. Edo God mi sari utu wasiriadira.

26 “Edo embo berari mi na God damei bugudo embo isena awa sekagoparara mi jinenebari poroga da edogoroba nembodiba de da engenem-badena awa gadera. 27 Edo nanemiasisi ewagaewa busu berari einda edoounda edo yei berari da itano emboGod mi kataburisira awa dada adera.

28 “Edo ingo ri betora awa gido garigido ewa. Edo betora da patu sekaawa be euri ingo ga iji aikambu iraawa gido ewa. 29 Da awodo ingo roraeiawa irirari ingo iji aikambu etiraawa gadewa. 30Edona ingoda yei gebesena. Edo rora eiawa irirari ingodaorobe nenei awa wasiri de atadera.31 Utu de busu de awa atae adira tenaso ge awa mata awa atadira.

32 “Awarate na iji nonde bugadenaawa embo mi gaera. God umo naiji nonde bugadena awa gosisira teutu da asisi ewagaewa de na God da

Page 82: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 13:33 79 MARK 14:16mei awa gaera. 33 Edo ingo iji awanonde bugadiri awa ingo gae awasedogido gogo ewo. 34Edonaso bugari awaeiedo ra. Embo da amimi busu neiesega adi dipapa edo uso buro emboda yei uso rora berari awa simba orasesisira. Edo buro embomei dada daburo ititisira. Edo mangiro be simbaari embo awa gido gogo arase sisiraedo embo awa mambusira.

35 Edo mando da embo topo ijinonde engenembadira awa imo gaeawasedo gido gogo eio. Umo waikowowosirari engenembadi ta rora otumba soropu da o sipo be de owaiko vivitirari. 36 Edo umo burigiengenembadira awa imo ewo esa awadoaso geure. 37Na ingoda yei ro senaawa na embo berari da yei sena ingogido gogo ewo.”

14UNGOI IESU DADI KIKI DIRISIRA

1 Iji etoto atae ari Jew embomeida jarusegari bondo awa bugadira.Edo priest gitijijigegari de agodari daatopapotegari de awa emboro euraedo Iesu budo gae unjugari da dorobetarase isera. 2 Edo ungoi sisera,“Bondo iji de awa ari sago aera aindabe awa embo jiwae mi ge bagedo em-bogo adera awasedo.”

IESU SIMON ESEGA ISIRA3 Iesu Simon karu leprosy bari

embo da mando da atisira. EdoIesu indari indiri evetu da amimiutingi ganuma mi ari awa siwo munoewamei de mi beda ari edo uso minanembodiba be awa budo bugusira.Bugudo torido ganuma utingi aindadubo awa bejedo siwo awa Iesu da beoda jojisira.

4 Edo embo ainda atisera amimi tinigambari edo sisera, “Ro edo evetuoiawa siwooiawa tepopigetiri? 5Umogano embo siwo oiawa ori ae etira.Edo ori edo umo K300 budo edo ganoawa embo rora atae embomei da itaeetira.” Edo ungo evetu awa awodo gaetu burise sisera.

6 Awarate Iesu ungoda yei sisira,“Evetu awa dowo. Ro edo ingo umobekuba evi? Umo naso yei ro etiraamone ewamei be ra. 7Edo embo roraatae awa einda ingo de da ataderaawasedo ingoda dipapa mi ungo kon-dade adewa. Awarate na awa eindaingode daedo atadi aera. 8 Edo evetueiawa ro ae etira awa etira. Na betaeeteno umo siwo naso tamo da jojetiraawa naso gowari sia etira. 9 Edo ru-vegeove eiawa. Busu berari da ungoibinga ewamei awa sise ainda evetuemimi ro etira awa embo da sadiraawa ruvegadi aera.”

JUDAS KOTARI BIAE ISIRA10 Judas Iscariot awa Iesu da ambo-

jimbi 12 nei da amimi priest gitijijige-gari da Iesu indiga sadi mambusira.11Edo ungoi Judas ro sisira awa ingidoiaviri edo ungoi uso yei gano itadi sarigari sisera. Awasedo Judas iji ewameibudo Iesu indiga sadi simba isira.

IESU USO AMBOJIMBI DEJARUSEGARI BONDO INDARI INDISIRA

12 Jarusegari bondo da iji tuturoda awa Jew embomei da wasiri awawo sheepuso mei awa bondo awasedodedo era. Edo iji ainde Iesu usoambojimbi mi uso yei nganega isera,“Imo yei rawainda nango mambudoiso jarusegari bondo sia orase dipapaesi?”

13 Setero Iesu uso ambojimbietoto itido ungoda yei sisira, “IngoJerusalem nati da totorirowo emboda umo utingi de mi ingo tambadira.14 Edo umo ingo tambari umo amboambo ewo. Edo umo mando datorari ingo mando topo ainda yeisewo atopatari mi setira diumba nanaso ambojimbi de jarusegari bondoindadena mo rawari? 15 Sawo unemidiumba mando inda nembodibaatira unemi rora sia etira awa itarigadewa. Edo ingo diumba aindatorido ingodenaso bondo rora awaberari sia ewo.”

16 Setiri ungo yei awa dodo natinembodiba da mambusera. Edoungo Iesu mi ro sisira berari awa

Page 83: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 14:17 80 MARK 14:40tambusera. Edo awodo gido ungojarusegari indari awa sia isera.

17 Edo ongobo iri Iesu edo usoambojimbi 12 awa mando einda bu-gusera. 18 Edo ungo indari inderoIesu mi ungoda yei sisira, “Na ingodayei eiawa sena embo da ingoda tedaamimi na indiga sadira. Edo emboboroko einda nangae indari indiseatira amimi adira.”

19 Setiri uso ambojimbi dubo vev-era edo uso yei da da sisera, “Embomo namo ta ko amemi eiri?”

20 Setero Iesu ungoda yei minasisira, “Embo da ingoda teda edoembo nangae indari tewo dada in-dira embo amimi adira. 21 Edo naGod da mei bugudo embo isena awabetadena teta jiwari da sisera awodoawarate embo na indiga sadira emboawa wasiri biae be awa tambadira.Edo na indiga sadira embo ainda ai miumo bae doae etira awa ewamei na.”

22 Edo ungo indiri indise Iesu ambebudo God da yei ategari itido gavedouso ambojimbi da yei memeia isira.Edo ititise ungoda yei sisira, “Eiawanaso tamo kumbudo indiwo.”

23 Edo umo awa sedo aga budo Godda yei ategari itido ungoda yei itiriungoi da da kiambu kiambu indisera.

24 Edo ungoda yei ititise Iesu misisira, “Eiawa naso ororo embo berariawa embo jojena amimi God da adisari seka awa be ira. 25 Edo na in-goda yei sena na mana sekago ingodegrape da be da ngamo eiawa ingodeindadena. Amboda God da gitijigariiji de na ingode umo seka awa ingodeindadena.”

26Edo Iesu ge awa setiri ungo berarijasiga ari ya awa sedo mando awadodo doriri Olive da mambusera.

IESU PETER RO ADIRA AWA SISIRA27 Iesu mi ungoda yei sisira, “Ingo

berari mi na dodo sumbadewa. Edoingo awodo awo ro jiwari mi sira awabe adira. Edo jiwari mi sira,‘Godmi wo sheep simba ari embo awa

dadira iji ainde wo sheep awadada adera.’

28 Awarate na betadena ainda am-bodawasiri de sekago erido na ingodagiti da Galilee busu da mambadena.”

29 Setiri Peter mi mina sisira,“Nenei berari awa ungo imo doaderate na mana imo doadena.”

30 Setiri Iesu mi Peter da yei sisira,“Na iso yei ro boroko sena awa ruveg-eose. Boroko tumba de kokora egoroetoto sae atirari imo na iji tamondeimo na gae sadesa.”

31 Setiri Peter ge tini javi de minasisira, “Ungoi na dadera awa na ingaebetadena awarate namanana imogaesadena.”

Edo Peter ge awodo setiri ambo-jimbi nenei sari da awodo sisera.

IESU GOD DA YEI GE SISIRA32 Edo ungo yei Gethsemane ainda

bugudo Iesu uso ambojimbi da yeisisira, “Na God da yei ge sirinono ingoeinda anumbedo atiwo.” 33-34 SedoIesu Peter de James de John de budokiambu yise dubo vevera edo ungodayei sisira, “Naso dubo vevera nem-bodiba mi iri na betadi aikambu ena.Ingo einda atise simba ewo.”

35 Sedo kiambu yise baingo dederiedo dombu busu da edo umo God dayei sedo gosisira, “Dubo vevera da ijibugutira awa derigaetita awa awarata awa sedo gosena. 36 Naso MamanasoMama imo rora berari awa adesaawa inono be ra. Sedo gosena nasomemesi eiawa kumbugae na doare.Awarate imo ro dipapa esa awa egaenaso dipapa aera.”

37 Sedo ambojimbi da yei engenem-bedo ewo ero gido Peter da yei sisira,“Simon imo ewo esa? Imo iji tupoerido atae etesi ta?” 38 Sedo ungodayei sisira, “Wasiri biae eove ta eridoatise God da yei ge sewo. Ingo ingodajo mi ro ewamei awa awase ira teingoda tamo awa ari sago ae ira.”

39 Edo sekago mambudo God da yeige da awodo sisira. 40 Edo sekagoam-bojimbi da yei engenembedo ungoewo ero gosisira. Ungo erido atariawa inono ae edo ewo ditivi mi euri

Page 84: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 14:41 81 MARK 14:63

ewo edo isira. Edo ungo uso yei rosaderi awa ungo gae.

41 Edo Iesu sekago mambudo en-genembedo awa ungoda yei sisira,“Ingo ewo ise jango indise atewa?Awara jango indise ewo ise atiwo.Awodo aera ditivi ari iji awa atae etira.Iji bugira. Giwo umo God da meibugudo embo isira awa embo bebe-gae da ingo da itadi aikambu etira.42Eriwo ingodemambore. Giwo embona indiga sira awa eire.”

UNGOI IESU BUNDISERA43 Edo Iesu ge sise atiri Judas ambo-

jimbi 12 da da amimi bugusira. Embojiwae be isoro gi emi budo Judas gada bugusera. Priest gitijijigegari deagodari da atopapotegari de Jew em-bomei da embonembogambomi iteromambusera.

44 Edo indiga sari embo mi matuembo da yei sisira, “Embo ave nanemitamo dorasegurisemuno adena emboamone embo ingo dipapa ewa awara.Ingo berari umo jigido edo takibedobudo mambuwo.”

45 Edo Judas bugudo Iesu da yeimambudo tamo dorasegurise munoedo sisira, “Atopatari.” 46 Edo Ju-das awodo etiri ungoi Iesu bundedogoroba de jijigurisera. 47 Awarateembo da embo jiwae da teda atisiraamimi uso kasiwo budo priest gitiji-gari da buro embo da dengoro awadiugurisira.

48 Diugetiri Iesu mi ungoda yeisisira, “Na bengono embo awa embomi eura eri ta? Ingo ro edo iso giemi de na bundadi bugevi? 49 Na ijiberari Jew embomei da tumondebainari oro da atopatido isena ainde ingona bundae. Awarate jiwari awa beare.”

50 Setiri ambojimbi umo dodo be-rari sumbudo mambusera. 51 Edo meisinga da bo da awa ewudo Iesu amboambo isira. Edo ungo umo bundaridipapa edo umo sandisera. 52 Edoungo wasiri jiwae ero uso bo ujugetiriumo dodo sumbudo mambusira.

EMBO MI IESU BEKUBA ISERA53 Edo ungo mi Iesu budo priest

gitijigari nembodiba da mando dapriest gitijijigegari de Jew embomeida embo nembogambo de agodari daatopapotegari de dada edo atiseraainda mambusera. 54 Edo Peter aikebe Iesu ambo ambo ise mambusiraawa priest gitijigari da mando da aradigari da awodo pon da totorisira.Torido ainda mando simba ari em-bomei de anumbedo atisira. Edo umoanumbedo ainda ri egise atisira.

55 Edo priest gitijijigegari de Jewembomei da gitijijigegari de awa Iesubekuba edo doro betarase sedo ungoiuso wasiri biae ro ari ri awa eura beeura isera. Edo ungo eura isera te dabiae ro tambae. 56Ro Iesumi isira awaembo jiwae mi ge busisera te ungodage busari awa da awodo ae.

57-58 Edo embo nenei mi erido gebusedo sisera, “Nango ingisera Iesumi sisira nanemi Jew embomei datumondebain ari oro embo mi iseraeiawa arasegadena te iji tamonde denanemi nei adena emboda ingomi ariae awa sisira.” 59 Edo embomei awage busari awodo isera te kiki berariungoi sisira awa neinde kainde ra.Ungo kiki nenei de da awara ae edoisera.

60 Edo priest gitijigari nembod-iba embo berari da joda erido Iesunganega isira, “Embo einda ateraamimi imobekuba era imoungoda yeige mina sari mo atae ta?”

61 Setiri Iesu ge ambu isira ge da rosae isira. Edo priest gitijigari sekagoIesu da yei nganega isira, “Imo moKeriso ta? God nango berari mi ijiberari jasiga edo era ainda mei ta?”

62 Setiri Iesu mi mina sisira, “Gebena awa God da mei. Amboda na Godda mei bugudo embo isena awa Godgoroba jiwae da ingo be da anumbedoatinono ingo gadewa. Edo na utu daporoga de bugutinono ingo gadewa.”

63 Setiri priest gitijigari uso ombarikerise sisira, “Embo Iesu bekuba awatambadi ingodena ro edo eura eri?

Page 85: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 14:64 82 MARK 15:1264 Ingo berari uso ge biae awa ingewaingo ro adi kotevi?”

Setiri ungo berari mi sisera, “Umowasiri biae etira awasedo dorobetare.”

65Sedoungoi Iesu da yei kosiwa edouso dombu bo begiti mi digido ungoiumo dorisera. Edo ungo Iesu doriseuso yei sisera, “Embo amemi imo de-tiri awa uso jawo se gore.” Seteroburo embo mi umo budo mambuseungoi ingo beraga edo uso sogo dadorisera.

PETER IESU GAE SISIRA66 Edo Peter ainda priest gitijigari

damando ponda ara da atiri priest gi-tijigari nambodiba da buro ari gagarada awa bugusira. 67 Bugudo Peterri egise demonda atiri gido gon gonedo Peter da yei sisira, “Imo awa IesuNazareth embo da uso ambojimbi neira.”

68 Setiri Peter mi mina sisira, “Nagaera. Na imo ge ro sesa awa gaera.”Sedo umo amboda ara be da yerikokora egoro sisira.

69 Edo buro gagara mi Peter aindagido embo derido atisera ainda sisira,“Embo emone uso embo nei ra.”

70Setiri Peter sekago sisira, “Imogebusesa.”

Edo iji tupo embo ainda dederigedoatisera amimi sekago Peter da yei sis-era, “Nango gebe sera. Imo awa usoembo nei ra ainda be awa imo awadaedo Galilee busu embo ra.”

71 Setero Peter ge tini javi de sisira,“Na ge busadena awa God mi nasoriroga itare. Embo ingo sewa emboawa na umo gaera.”

72 Setiri kokora sekago egoro sisira.Egoro setiri Peter Iesu uso yei ro sisiraawa kotisira. Iesu matu Peter da yeisisira, “Kokora egoro iji etoto sae ati-rari iji ainde imo na gae iji tamondesadesa.” Edo Peter ge awa kotedo jibiae be sisira.

15UNGOI IESU BUDO PILATE YEI

MAMBUSERA

1 Sipo be sipo de priest gitijijige-gari de Jew embomei da embo nem-bogambode agodari da atopapotegaride edo Jew embomei da gitijijigegaride burigi be dada isera edo Iesu dadikiki dirisera. Edo ungoi Iesu da ingobundedo budo Pilate da yei mam-busera.

2 Etero Pilate mi Iesu nganega isira,“Imo Jew embomei da gitijigari nem-bodiba ta?”

Setero Iesu mi mina sisira, “Inemisesa da awodo awara.”

3-4 Setiri priest gitijijigegari Iesubekuba isera amimi sisera Iesu wasiribebegae edo isira sisera awasedo Pi-late Iesu sekago nganega isira, “Imoro edo ge mina sae esi? Ungo imobekuba ise sera imo wasiri bebegaejiwae edo esa sera.”

5 Awarate Iesu ge mina sae etiriPilate kove be kove isira.

6 Jarusegari da bondo iji aindeembo embo ave dipapa edo iseri awaPilate mi wujegedo isira. 7 Iji aindeembo jawo Barabbas de embo dagaembo da gitijijigegari budo wawaraadi edo isera awa bundari oro daatima isera. Embomei eiawa bundarida atima isera ainda be awa ungo em-bogo ise embonenei detero bebetisiraawasedo.

8-9 Edo embo jiwae dada edo un-goda wasiri awodo gido Pilate da yeisedo gosisera bundari embo da wu-jegarase awasedo Pilate ungoda yeinganega isira, “Ingo dipapa nanemiJew embomei da gitijigari nembodibaawa wujegedoingoda yei itanase di-papa evi ta?” 10 Pilate awodo sisiraainda be awa umo gosisira priest giti-jijigegari awa Iesu ujo ae edo uso ingoda ititisera awa. 11 Awarate priestgitijijigegari embo da yei sisera Pilatesoro Iesu awa doturise Barabbas awawujegarase edo ungoda yei itarase.

12 Awasedo Pilate sekago embo dayei ge sisira, “Na Barabbas wuje-gadena edo embo Jew embomei dagitijigari nembodiba sedo ewa amo roeni?”

Page 86: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 15:13 83 MARK 15:3613 Setiri ungoi gogo dimbudo mina

sisera, “Benema mi orega da deiobetare.”

14 Pilate mi nganega isira ro edoawodo sevi? Umo wasiri biae roetiri?”

Setiri ungoi gogo nembodiba dim-budo sisera, “Benema mi orega dadeio betare.”

15 Setero Pilate ari embo duboewamei orase Barabbas awawujegedoIesu awa ungoda ingo da ititisira. Edosetiri ungoi Iesu vejedo edo embo dayei benemami orega da doro betaraseititisera.

ISORO EMBOMEI IESU GAN-DUBURISERA

16 Edo isoro embomei Iesu budoRome embomei da gitijigari da kasariyei da mambudo setero isoro embonenei daedo dada isera. 17 Ungoi be-rari dada edo ombari kokoi awa iteroIesu mi ombusira edo gobe jirorokaari awa bebe mi edo uso beo da iti-tisera. 18 Awodo edo umo gandubedouso yei sisera, “Jew embomei da giti-jigari nembodiba imo awara.” 19 Edoungo awodo sedo ituka mi umo beoda dedo kosiwa edo baingo dederiedo uso yei tumondebain edo isera.20 Edo ungo umo gandubedo atae edoombari kokoi awa totigedo uso om-bari topo awa sekago itero ombusira.Awodo edo ungoi Iesu budo pondabugudo benema mi orega da doro be-tarase budo mambusera.

UNGOI IESU BENEMA MI OREGA DADORISERA

21 Edo ungo mambuse embo jawoSimon tambusera. Embo Simon eiawaAlexander de Rufus de da mamo awauso busu Cyrene awa dodo Jerusalemnati da mambusira. Edo ungoi umotambudoumo sae beuso aera te seteroIesu da orega ango isira. 22 Edo ungoiIesu budo bugudo yei jawo Golgothauso jawo ainda be awa agatu da yeiainda bugusera. 23 Edo ainda ungoiIesu grape ngamo awa rora tokaka dedada isera awa itoro indarase iserate umo indari ujo ae isira. 24 Edo

jareriko ungoi benema mi Iesu oregada dorisera. Edo ungo Iesu orega dadedo uso ombari awa kando edo badisedo amemi bo rawa beiri awa gadisedo ungo pipi isera.

25 Edo sipo de 9 A.M. awa Iesu oregada dorisera. 26 Edo bekuba ari geungoi gaisera awa sisera, “Umo awaJew embomei da gitijigari nembod-iba.” 27 Edo iji ainde ungo embo ben-gono embobo etoto daedo orega dabenema mi dorisera bengono emboda awa Iesu da ingo be da edo nei awauso ingo anda da. 28 Edo ungo awodoisera amimi ro jiwari da awa be isiraedo jiwari mi sisira,“Ungoi umo embo bebegae deda iti-

tisera.”29 Edo embo yima derigurise mani

mani ise ge biae Iesu da yei sise sedoisera, “Imo Jew embomei da tumon-debain ari oro arasegedo edo iji ta-monde de sekago adi mo inemi sedoisesa? 30 Boroko orega dodo wosedoimo imosuka soregeio.”

31 Da awodo priest gitijijigegari deagodari da atopapotegari de mi Iesugandubedo ungo ungosuka mina saraedo isera, “Umo embo nenei soregedoisira te umo umosuka soregari awaumo gaera. 32 Edo Keriso Israel em-bomei da gitijigari nembodiba oregadodo wosari ingodena gadera awa in-godena umo gebe adera.”

Edo embo etoto Iesu ga daedoorega etoto da dorisera awa daedoIesu da yei ge bebegae sisera.

IESU BEBETISIRA33 Iji soropu da umenga mi busu

berari awa apuregurisira. 34 Edo ijiwosedo yiko ongobo iri iji 3 P.M. awaumenga atae etiri Iesu gogo dimbudosisira, “Eli Eli Lama Sabachthani,”ainda be awa “Naso God naso God roedo na dotesi?”

35 Setiri embo nenei ainda atiseraamimi ingido sisera, “Elijah jawo siramo gosewa?”

36 Setero embo dami bo budo grapengamo tokaka ainda patido ituka

Page 87: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 15:37 84 MARK 16:8mendo da itido Iesu mi indarase jijig-urisira. Edo Iesu da begiti aikambujigiri embo nenei mi sisera, “Simba e.Elijah mo bugudo umo orega da budoitari woseita? Awa ingode simba isegore.”

37 Setiri Iesu gogo dimbudo umobebetisira.

38Edo Iesu betetiri bo Jew embomeida tumondebain ari oro da yei ko-topu da be gajari awa inda tuturo edobugudo tu edo keresegurisira edo bobe etoto isira. 39 Edo isoro embo 100awodo da gitijigari umo orega da jokena derido atisira amimi Iesu gogodimbudo bebetisira awa gido sisira,“Gebe embo emone God da mei ra.”

40 Edo emboevetu nenei daedo be-saungo atisera awa gosise atisera. Edoemboevetu ainda teda awaMaryMag-dalene de Mary de Joseph de uso na-mendi singa James de da ai de Sa-lome de awa ainda atisera. 41 EdoIesu Galilee busu da pepeta edo isiraainde emboevetu awawa Iesu amboambo ise umo kondade edo isera.Emboevetu nenei jiwae Iesu ga daJerusalem bugusera awa daedo aindaatisera.

JOSEPH IESU GOWUSIRA42 Ongobo edo piri Joseph Ari-

mathea nati embo amimi bugusira.Embo eiawa Jew embomei da giti-jigari awa God da gitijigari iji awabugarase dipapa edo isira. 43 Josephawa gosisira iji awa bondo sia ari ijiedo gosisira euma awa Jew embomeida tumondebain ari iji awasedo umogoroba edo Pilate da yei mambudoIesu da tamo itari badi atega sisira.44 Edo Pilate Iesu matu betetira aindage awa ingido kove isira. Edo Pilatesetiri isoro embobo 100 da gitijigaribugudo toriri Pilate uso yei sisira,“Iesu matu betetita?”

45 Setiri isoro embo bo da gitijigarimi mina sisira, “Gebe umomatu bete-tira.”

Edo Pilate ge awa ingido Josephda yei sisira, “Awara Iesu da tamobuio.” 46 Setiri Joseph bo sekabudo Iesu da tamo itiri wosetiri bo

amimi ruwusira. Edo tamo awaruvedo budo uje meko da ainda iti-tisira. Itido ganuma nembodiba awamimino mimino etiri bugudo ujemeko be awa gajisira. 47 Edo Josephumo awa iri MaryMagdalene deMaryJoseph da ai de Iesu rawainda ititiriawa gosisera.

16IESU SEKAGO ERIRISIRA

1 Edo Jew embomei da tumonde-bain ari iji atae etiri Mary Magdalenede Mary James da ai de Salome awasiwo muno de awa ori edo Iesu datamo da itadi isera. 2 Edo Sundaysipo waiko seka sineguriri emboevetueiawa uje meko be da ainda mam-busera. 3 Edo ungo mambuse ungo-suka mina sara isera, “Embo amemi-ingodenaso ganuma awamiminegorodemonda yeiri?” Edo ungo awodosisera ainda be awa ganuma awa nem-bodiba awasedo.

4 Edo ungo uje meko da aindabugudo ungo ganuma nembodibaawa matu demonda atiri gosisera.5 Edo ungo uje meko da ainda toridomei singa ombari parara edo ingo bekena anumbedo atiri gosisera.

6 Gido ungo oju isera te unemiungoda yei sisira, “Oju eove. Nagosena ingo awa Iesu dorisera awaeura ewa. Edo umone einda ataeraumone erira. Giwo uso tamo itititarayei re eire. 7 Ingo mambudo bingaeiawa uso ambojimbi de Peter de dayei sewo, ‘Umone giti giti Galilee busuda mambutira ainda gadewa unemiingoda yei sisira awodo.’ ”

8 Setiri ungo kokombo awa dodosumbudo mambusera ainda be awaungo kove isera edo daedo oju iseraawasedo. Edo ungo oju edo gido embonenei da sae isera.

(Binga ewamei Mark mi gaiseraawa einda atae ira te matu be matuembo nei mi ge nei gaisira awa Markda ge da sangove da ititisira. Emboainda ge re eire.)

Page 88: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

MARK 16:9 85 MARK 16:20EMBO JIWAE BE IESUWASIRI DE GO-

SISERA9 Sunday sipo be de Iesu erido umo

Mary Magdalene asisi bebegae 7 on-detiri bugusera ainda yei giti ujiji etirigosisira. 10-11 Edo evetu awa gidomambudo Iesu da otatao ungo ji mibebetegedo atisera ainda sisira, “Naboroko Iesu wasiri de getena.” Setiriungo umo gebe ae isera.

12 Edo iji tupo Iesu gari nei edoembo etoto emboro da pepeta edonati nei damambutero ainda ujiji etirigosisera. 13 Edo ungo gido Jerusalemnati da engenembedo embo neneiainda awa setero gosisera.

14 Edo amboda ambojimbi 11 awaindari indero umo umosuka ujiji etirigosisera. Edo ungo jo okain edo embonenei Iesu wasiri de gido sedo iseraawa gebe ae edo isera awasedo Iesuungo isiburisira.

15 Edo umo ungo isibedo ungodayei sisira, “Mambuwo busu neindekainde da binga ewamei eiawa emboberari da sewo. 16 Edo embo avebinga ewamei eiawa gebe edo iseraawa umo mi ewamei isera embo awaGodmi soregadira. Awarate embo avebinga ewamei gebe ae edo isira emboawa God mi mana soregadira. 17 Edoembo ave na gebe adera awa ari wasirinembogambo adera. Edo naso jawoda asisi bebegae ondadera. Edo ungoge nei embo mi matu ingae ge awasadera. 18 Edo ungo jingabu embogambari betari jingabu awa jigaderate ungo mana nei ro adira. Edo ungoumo indapu awa indadera awa ungomana betadera. Ungo ungoda ingoawa karu embo da tamonda itoro em-bomei awa ewamei adera.”

IESU UTU DA ENGENEMBURISIRA19 Edo gitijigari Iesu uso ambojimbi

da yei ge setiri God mi umo budo utuda vitiri umoGod da ingo be da anum-burisira. 20 Edo ambojimbi yei neindekainde da mambudo binga ewameiawa embo da yei sisera. Edo ungobinga ewamei sero God ungo kondade

edo embo mi uso ge awa gebe oraseari wasiri nembogambo edo isera.

Page 89: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 1:1 86 LUKE 1:19-20

Binga Ewamei Luke MiGaisira

LUKE RO EDO GAISIRI1 Oarie Theopilus,

Embo jiwae ingodenaso teda ro iutaraawa gositara tuturo da edo bugudoboroka da. 2 Edo ungo ro gosis-era awa ungo ingodenaso yei seorogido era. Edo ungo binga ewameisedo era. Edo embomei berari eiawaro atopatido era awa ungo kiki awagaedo era. 3 Embo nembogamboTheopilus awodo na kotena na daedogaiadena awa kotari ewamei ra aindabe awa na rora ro berari isira awakotedo gogo edo ena awasedo. 4 Edoimo ro iutara awa matu ingutasa tena imo gido gogo asase dipapa enaawasedo eno isaga iri iso yei kikieiawa gaena. Edo kiki re eire.

ASISI EWAMEI MI JOHN DA KUM-BARI DA BINGA BUGUTIRA AWA SISIRA

5 Herod awa busu Judea embomeigitijigido isira iji ainde priest jawoZechariah awa ainda atima isira. Umoawa Abijah da orobe. Edo Abijah deuso orobe de awa iji berariMamo sapoedo isera. Edo Zechariah da uso aroElizabeth awa orobe nei ungo iji be-rari Mamo sapo edo isera. 6Edo evetude embo de eiawa ungo Mamo daagodari berari awa beuso ae edo iserate kera edo isera. 7Awarate ungo awakinapeina ae ainda be awa Elizabethawa ero edo Zechariah awa embo ogoetiri edo Elizabeth awa evetu ogo isiraawasedo.

8 Iji da Zechariah awa Mamo daburo Jew embomei da tumondebainari oro da isira. Iji dada priest Jewembomei da tumondebain ari oro daawa ungoda wasiri awodo gido buroneinde kainde edo isera. 9 Iji dapriest da buro nei edo isira edo ijinei buro nei edo isira. Edo iji borokoZechariah da orobe da iji awasedoumo Jew embomei da tumondebainari oro da torido tetemba joino muno

de dungoro muno ewamei edo isiraawa unemi simba edo isira. 10 Edoumo buro awa iri embo jiwae Jew em-bomei da tumondebain ari oro pondagaga da atise edo ungo joino munode dungoromuno ewamei edo isira ijiainde Mamo da yei ge sedo isera.

11 Edo ungo awa ero asisi ewameimi bugudo Zechariah da ingo be datetemba da dederisira. 12-13 Edo umoainda deriri Zechariah umo gido umomanamana edo oju isira awarate asisiewamei mi uso yei sisira, “Zechariahoju eose Mamo mi iso ge awa ingiraawasedo ari iso aro Elizabeth awamei badira. Edo umo mei bari imouso jawo awa John sadesa. 14 Edoimo awa iaviri adesa edo embo ji-wae nenei daedo iaviri adera aindabe awa iso aro awa mei John betiraawasedo. 15 Edo umo awa Mamo daburo ari embo nembodiba edo usowasiri tuturo da awa Asisi Kotopumi umo beda adira edo uso jo daatadira. Edo umo mana ribe grape dangamo awa mana indadira edo umomana umo okain awa mana indadira.16 Edo Israel embo jiwae be Mamodubo bae doturisera awa John mi ariungoi Mamo da yei sekago engenem-badera. 17 Matu be Asisi Kotopu mietiri Mamo da binga sari embo Elijahgoroba isira da awodo Asisi Kotopumi ari John awa Mamo da binga sariembo goroba adira. Edo John mi arimamo de kinapeina de tini gambarimina ara ewora awa atae adira. Edounemi ari embo Mamo da ge beusoewora awa Mamo da ge kera adi tu-turo adera teta Mamo da embomeimi edo era da awodo. Edo John miari embo jiwae awa Keriso da bugariawasedo sia adera.”

18 Edo asisi ewamei awodo setiriZechariah mi uso yei sisira, “Na awaembo ogo etena edo naso aro daedoawa evetu ogo ra. Edo imo ro setesaawa ge be ta? Na rawodo geni?”

19-20 Setiri asisi ewamei mi minasisira, “Na Gabriel iji berari Mamoda dombu da atima ena. Unemi naitiri iso yei binga ewamei eiawa sadibugena awarate imo naso binga eiawa

Page 90: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 1:21 87 LUKE 1:48ge be ae kotesa awasedo imo ge sadiae atadesa. Edo atiroso amboda na isoyei da ro setena awa be adira iji aindeimo sekago ge sadesa.”

21 Edo asisi ewamei de Zechariah dege sise atero embo Zechariah simbaatisera amimi kotisera Zechariah roedo Jew embomei da tumondebainari oro da borere be atiri? 22 EdoZechariah bugusira awa umo ungodayei ge sadi jarisira awasedo ungo go-sisera umo Jew embomei da tumon-debain ari oro da atari jirira awaumo gari usasa be awa getira. EdoZechariah ge sari ato jarise uso ingomi iwata kawata isira.

23 Edo Zechariah da buro iji ataeetiri umo uso mando da mambusira.24 Mandoda mambudo atiri uso aroawa gasou jijirisira. Edo kariga ingoda awamando da atisira. 25Awodo isesisira, “Mamo mi na emboro eiedo dakondade etiri naso me gari awa ataeetira.”

ASISI EWAMEIMI IESUDAKUMBARIAWA KARIGURISIRA

26 Elizabeth gasou jiriri ambodakariga 6 atae etiri Mamo asisi ewameiGabriel itiri Nazareth Galilee da aindamambusira. 27 Edo gagara ademeijawo Mary de embo jawo Joseph deawa gitijigari nembodiba David daorobe awa ainda atima isera. Edoembo awa gagara awa jimbarase un-goda orobe ge sedo matu awara isera.28 Awarate iji ainde Joseph evetu awajimbae atiri asisi ewamei mi Mary dayei bugudo sisira, “Dubo ewamei deda atio. Mamo imo de daedo atise imoewamei be ira.”

29 Setiri asisi ewamei da ge awaMary da yei bouga budo pusira aindabe awa umo asisi ewamei da ge awabe gae isira. 30 Edo Mary umo awodokotiri asisi ewamei mi uso yei sisira,“Mary oju eose, Mamo iso yei ewameietira. 31 Imo gasou jirido mei budouso jawo awa Iesu sadesa. 32 Edoumo awa embo nembodiba adira roraberari adira ainda tamo da Mamo damei adira. Edo Mamo mi ari Iesu awagitijigari nembodiba adira teta uso

umbogo David awa gitijigari nembod-iba awodo. 33 Unemi Jacob da orobeawamata awodo gitijijigurise atadira.Uso gitijigari da iji awa mana ataeadira te mata awa atadira.”

34 Setiri Mary asisi ewamei da yeisisira, “Na awa ademei ra awasedo narawodo edo mei beni?”

35 Setiri asisi ewamei mi minasisira, “Asisi Kotopu mi iso yei bugariedoMamo da gorobami ari imo gasoujiradesa awasedo mei inemi badesaawa mei wasiri biae de ae ra, Mamoda mei na. 36 Edo iso orobe Elizabethawa koteio. Embo kotisera awa umokinapeina bari sago ae awarate umogasou jirido kariga 6 awa awodo at-evira. 37 Edo Mamo awa goroba degoroba de gido rora berari awa adira.”

38 Setiri Mary mi sisira, “Na awaMamo da buro ari gagara. Ro inemisetesa naso yei awa awodo are.” Setiriasisi ewamei umo dodo mambusira.

MARY ELIZABETH ESEGA ISIRA39 Iji tupo amboda Mary uso rora

sia edo burigi be Elizabeth da natiJudea doriri da ainda mambusira.40 Mambudo ainda Zechariah damando da totorise umo Elizabethatega isira. 41 Edo Elizabeth usoge javi ingiri uso tini da mei wasiriisira. 42 Edo Elizabeth Asisi Kotopumi jo da buro etiri kotari itiri umoduduku edo Mary da yei sisira, “Imoawa emboevetu nenei de inono ae.Edo mei kiambu iso tini da atira awaewamei be ra. 43-44 Imo awa naso Badada ai edo na esega eiedo esa amimiimo naso yei jasiga ari nembodiba beesa awasedo na iso atega awa ingenomei kiambu naso tini da awa duboewamei edo wasiri etira. 45 Imo bingaroMamomi iso yei itira awa ge be edodubo ewamei etesa ainda be awa imogosesa Mamo ro setira awa be adiraawasedo.”

46-47 Edo umo awodo setiri Mary misisira,“Nanaso jo berarimiMamo jasiga ena

edo dubo ewamei ena aindabe awa Mamo naso soregariembo na ruvegae. 48 Na umo

Page 91: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 1:49 88 LUKE 1:73-75saboa edo kera ise atima ena.49 Mamo goroba jiwae miberari eiawa naso yei etiraawasedo orobe berari borokotuturo edo iji jaige saderaMamo uso yei kando edo umokondade nembodiba etiraawasedo umo dubo ewameiari de atima ira sadera. EdoMamo da jawo kotopu awaembo mi mana uso jawo teposadera.

50 “Edo Mamo uso jawo embo berariorobe da amimi sapo aderaawa ungoda yei jo ari iji be-rari adira. 51 Awarate Mamoda goroba mi euri jariga em-bobo rora ro edo oro ungodajawo nembodiba arase edo eraawa biae edo era. 52 EdoMamo mi euri gitijijigegarinembogamo jiwae awa duridoera awarateMamomi embo ji-wae embo nembogamo ae awajiguri erido ungo embo nem-bogambo edo era.

53 “Edo Mamo embo beji mi ambuteraainda yei rora ewagaewa ji-wae itira awarate rora em-bobo uso yei bugero ungodayei rora itae tepo itiri mam-bera. 54 Edo umo ingodenasomamoumbogo da yei jo ari adisari sisira awa umo ruvegae.55Edo umoAbrahamda yei adisari ge sise sisira, ‘Nanemi ijimatawa imo de edo iso orobede ewamei adena.’ ”

56 Awodo sedo Mary Elizabethga atinatina. Amboda karigatamonde atae etiri uso nati daengenemburisira.

ElIZABETH JOHN BURISIRA57 Elizabeth da mei bari iji awa

bugiri umo mei burisira. 58 Edo usoorobe de otatao de Mamo mi ro nem-bodiba ewamei etira awa ingido ungodubo ewamei be ewamei isera.

59-60 Edo iji 8 ainda amboda ungomei ainda tamo kotopu da andiso di-ugurise uso mamo Zechariah da jawo

sadi isera te uso ai mi sisira, “Awodoae ra ingode uso jawo John sadera.”

61 Setiri ungoi uso yei sisera,“Awarate iso orobe da jawo da awodoawa atae ra.”

62 Sedo ungoi ingo mi iwata mamoda yei etero umo mei da jawo ro sadiira awa sedo gosisera. 63 Edo ungoawodo nganega etero Zechariah usoingo mi ove jiwari rora embo sisira.Setiri ungoi itero umo gaisiri, “Usojawo John.” Gaitiri ungo berari kovebe isera. 64 Edo iji ainde Zechariahsekago ge sadi tuturo isira edo Mamojasiga isira. 65 Awasedo embo demoda atisera awa oju isera. Edo bingaawa ungoi yei berari da sisera edoJudea embo doriri da atima isera awaro isira awa ingisera. 66 Edo ungobinga awa ingido nganega edo gosis-era, “Amboda mei eiawa bajido moburo mo ro eiri?” Mamo da gorobaawa mei kiambu einda jo da atima iraawa ungoi isaga gosisera.

ZECHARIAH DA GE67 John da mamo Zechariah awa

Asisi Kotopu mi usu jo da buro euriatise umo Mamo da binga sedo isira.68 Edo sisira,“Israel embomei daMamoawa ingode

berari umo jasiga ore. Umouso embo kondade adi bugudoungo soregetira. 69 Umo in-godenaso yei soregari embogoroba jiwae de itiri bugusiraembo David da orobe da usokondade ari embo. 70 MatuMamo mi uso binga sari emboda yei sisira edo ungo umoro sisira awa embo da yei sis-era. 71Mamomi adi sari sisira,ingodenaso gitopo ingodenadadi aikambu iriroro unemiingodena kondade adi sisira.Edo umo daedo adi sari sisiraembo ave ingodena ujo ae isebiae adi era ainde ingodenasoregadi sisira.

72 “Edo umo sisira uso adi sari awaruvegadiae awasedo umoingodenaso mamoumbogoda yei jo ari isira. 73-75 Umo

Page 92: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 1:76 89 LUKE 2:13adi sari ingodenaso umbogoAbraham da sisira isoroembomei mi ingodena badiiriroro unemi ingodenasoregadi sisira. Edo unemisisira ingodenaso wasiriewamei uso dombu da wasirida orase sisira edo oju ae umokera orase sisira.

76 “Edo imo naso mei ungoi saderaimo awa Mamo goroba jiwaeda binga sari embo sadera.Edo imo Bada da giti da mam-buse uso emboro sia adesa.77 Edo inemi uso embo dayei sadesa Mamo mi ungodaburia kotembedo dodo ungosoregadira sadesa. 78-79 EdoMamo awa embo jo emboedo embo berari da yei joedo ira. Edo unemi sore-gari embo itari ingodenaso yeibugadira teta unemi euri ijisipo de vitido parara de janibeuri edo umenga atae edoira da awodo. Edo ingodenaembo awa wasiri biae edo erateta embo umenga da atimaedo era da awodo. Edo in-godena awa betari oju edoera edo ingodena awa tetaembo umenga da atima erada awodo. Edo Mamo ingo-denaso yei parara itadira edoumo ingodena emboro seka dagitijigido budo mambari duboewamei ari tamborase ira.”

80 Edo amboda mei awa bajidogoroba etiri umo gari ewamei budoumo yei embo atae ainda atima edoisira. Edo ambo be ambo da umo buroadi tuturo isira ainde Jew embobo dayei bugusira.

2MARY IESU BURISIRA

1 Iji ainde Rome embomei da giti-jigari nembodiba be Caesar Augustusumo embo gitijigido isira ainda yeibinga ititisira. Edo umo embo roingeatera awa gadi dipapa edo gido sisira

embo berari ungoda nati damamboroburo embo nenei mi ungoda jawoawa gaiari pepa da gaiorase sisira.Ainda be awa embo da jawo gaiari daburo awa ungo matu ae isera. 2 EdoQuirinius Syria busu embo da gitiji-gari nembodiba awa buro nembodibaeiawa kondade isira. 3 Edo embo be-rari binga eiawa ingido ungoda natibe da mambusera.

4 Edo gitijigari nembodiba be Davidda nati awa Bethlehem nati ra. EdoJoseph awaDavid da orobe ra awasedoumo Nazareth nati Galilee busu daawa dodo Bethlehem nati Judea busuda ainda mambusira. 5 Edo JosephMary gagara unemi jimbadira awabudo daga mambusira ungoda jawoawa buro embo mi gaiorase. 6 Edoiji ainde Mary awa uso mei bari ijiaikambu isira. Edo ungo Bethlehematise edo Mary da mei bari iji awa bu-giri edo esega embo da ewari oro awaembomi beda isera awasedo ungo womane da ewari oro da mambusera.7 Edo ungo ainda torido edo Mary usomei bego awa burisira. Edo budo bomimei ruvedo womane da undari yeida ainda umo simba isira.

WO SIMBA ARI EMBO NENEI IESUESEGA ISERA

8 Wo sheep simba ari embo neneiawa yei besaungo tumba de ungodawo sheep awa simba ise atisera. 9 Edoungo wo simba ero Mamo da asisiewamei bugiri ungoi gosisera. EdoMamo da usasa ungo jiroro edo janiburisira edo ungo oju isera 10Awarateasisi ewamei mi ungoda yei sisira,“Oju eove ainda be awa na ingo berarida binga ewamei budo bugena. Yeiberari da embomi binga eiawa ingidodubo ewamei adera.” 11Boroko Davidda nati da evetu mi ingoda soregariembo betira Keriso gitijigari nembod-iba. 12 Ingo mei kiambu uso ai mi bomi ruvedo itiri womane da undari yeida atira awa gadewa. Gido ingo naingoda yei ro setena awa ge be adewa.

13 Edo umo awodo siri asisi ewa-gaewa nenei jiwae mi bugudo uso

Page 93: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 2:14 90 LUKE 2:35demo da derido ungae atise ungoiMamo jasiga ise ya sisera,14 “Ingode Mamo utu da inbe inda

atima ira awa jasiga ore. Edoembo busu da wasiri ewameiedo era awa Mamo iaviri iraawa dowo dubo jamo ari tam-bore.”

15 Edo asisi ewagaewa ungo dodoutu da mambutero wo simba ari em-bomei ungosuka mina sara isera, “In-gode Bethlehem nati da mambudo roMamo mi ingodenaso yei setira awaetira awa ingode gore.”

16 Sedo ungoi burigi be mambudoMary de Joseph de mei kiambu awawo mane da ewari oro da atero gosis-era. 17-19 Edo wo simba ari embomeimei kiambu awa gido ungo mambudoro anela mi mei kiambu da jawo dasisira awa embo berari da yei sisera.Setero embo berari ge awa ingidokove be kove isera awarate Mary usojo da edo gogo edo ro isira awa kotiseatina tina. 20 Edo wo sheep simbaari embomei amboda ungo engenem-burise ro gosisera edo ro ingisera awaMamo awa ya mi jasiga isera ainda beawa ro anelami ungoda yei sisera awaungo ge be gosiseraawasedo.

21 Edo pura da atae etiri ungo meikiambu da tamo da andiso diugari ijibugiri ungo uso jawo Iesu sisera. Tu-turo da mei awa ai da vetuto da atiriasisi ewamei mi jawo amone sisira.

UNGOI IESU MAMO DA YEI ITITIS-ERA

22 Evetu mei budo iji 40 awodo awauso mando da atadira awa ta Jew em-bomei da wasiri ra. Edo Mary usomando da iji 40 atinatina edo Josephde Mary de ungoda mamoumbogo dawasiri memei Mamo da yei itari dawasiri da iji awa bugusira. 23 EdoMoses mi Mamo da agodari da gaedosisira, “Evetu usomei bego badirameiawa Mamo da yei itadira.” Edo Mosesdaedo Mamo da agodari nei gaisira,“Evetu uso mando da atima atae edori memei ribo etoto awa buria darorou awasedo itari rorou dungoro

ewadira.” 24Awasedo Mary de Josephde ungoda mei budo Jerusalem mam-budo Mamo da yei itadi mambusera.Edo ungo daedo agodari mi ro siraawa ri memei etoto da rorou itadimambusera.

25 Edo embo ewamei jawo Simeonawa Mamo dubo budo isira edoJerusalem atima isira. Edo umokotedo isira Soregari Embo awabugutira edo umoMamomi uso emboIsrael soregadira awa simba edo isira.26 Edo Asisi Kotopu Simeon ga daatima isira amimi sisira umo manabetadira te atimaMamo umo soregariembo itadi sari gari sisira awa gidobetarase sisira. 27Edo Asisi Kotopumiumo gitijigido budo mambiri SimeonJew embomei da tumondebain ari oroda totorisira. Edo aimamo mei Iesubudo Jew embomei da tumondebainari oro da bugusera agodari mi ro siraawa ungo uso yei adi sedo. 28-29 Edoungo awa adi bugero Simeon meikiambu uso ingo da budo Mamo dayei ategari itido sisira,“Gitijigari na boroko betadi sia etena

ainda be awa imo ro adi sari-gari sisesa awa etesa. 30 Nasoregari embo imo embo be-rari da yei itesa awa getena.31-32 Umo teta usasa nem-bodiba mi aumo embomei dayei jani barago etira edo un-goi gari nembogamo badera.Edo umo bugadira amimi Is-rael embomei da yei jasiga aribudo puradira.”

33 Setiri mei kiambu ainda ai demamo de mana mana isera ro Simeonmi mei da jawo da sisira awa gido.34 Edo Simeon ungo ewamei ari itidoIesu da ai Mary da yei sisira, “Mamomi mei eiawa itiri bugira. Edo Is-rael embo nenei mi umo ujo ae aderaawa iji biae tambadera te Israel embonenei umobadera awaMamomi ungosoregadira. Iesu awa teta Mamo miiwata itarago etira. 35 Embo nenei miuso yei biae sadera amimi isaga adiraawa ungo ungoda jo da ro kotera awasadera. Edo ungo eiedo adera ainde

Page 94: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 2:36-37 91 LUKE 3:3dubo vevera teta gi vegari mi iso jo dagaiarago adira.”

36-37 Edo iji ainde binga sari evetuAnna ainda atima isira. Edo usomamo Phanuel awa Asher da orobera. Anna awa matu be awa iu jimbarirate gaeko 7 atae etiri uso iu awabebetisira. Betetiri umo rori awodoatise gaeko 84 atae isira. Edo umoevetu ogo isira te umo Jew embomeida tumondebain ari oro awa nanjigodoae iji de ta tumba de awa neta iseedo tumondebain edo isira edoMamokera edo isira. 38 Awasedo SimeonMary da yei ge siri Anna bugudoMamo jasiga isira. Edo jasiga iseembo berari Mamo mi Israel embosoregarase simba edo isera ainda yeimei ainda jawo da ge sisira.

IESU ENGENEMBEDO NATIJERUSALEM DA MAMBUSIRA

39 Edo ungo Mamo da agodari daro sisira awa edo atae edo ungo en-genembedo ungoda nati be NazarethGalilee busu aindamambusera. 40Edoungo engenembedo mambero mei ki-ambu awa babojiri uso tamo gorobaisira. Edo umo jiro garimei edoMamouso yei iji berari umo ewamei edoisira.

IESU JEW EMBOMEI DA TUMONDE-BAIN ARI ORO DA MAMBUSIRA

41 Gaeko jaige Iesu da aimamo gajarusegari bondo da Jerusalemnati damambudo isera. 42Edo Iesu awa gaeko12 etiri iji ainde ungo sekago bondoda mambusira. 43 Edo jarusegaribondo da iji awa atae etiri Iesu daaimamo ungoda nati da engenembadisedo mambusera te mei singa Iesuawa Jerusalem ainda atisira. 44 Edouso aimamo umo bugari ge sedo ungokotisera awa umo awa embo emboroda arusegedo mambutera ainda tedamambari ge sisera. Edo pepeta edomambudo ongobo etiri ungo ungodaotatao de orobe de da yei umo euraadi tuturo isera awarate tambae isera.45 Edo eudo sipo de ungo sekago euraedo ungo umo tambae isera awasedoengenembedo Jerusalem mambudo

ainda umo eura isera. 46 Edo siponei Iesu Jew embomei da atopapote-gari de anumbedo Jew embomei datumondebain ari oro da atisira edoungo ainda umo tambusera. Edo umoainda anumbedo atise Iesu de atopa-potegari de ge mina sara edo sedogari mina ita ero gosisera. 47 EdoIesu atopapotegari da sedomina seuriembo ingise atima edo isera awakove be kove edo isera ainda be awaumo gari nembodiba de mi mina siraawasedo. 48 Edo Iesu uso aimamo gaumo tambudo kove be edo uso ai miuso yei sisira, “Naso mei ro edo nan-goda yei eiedo etesi? Edo iso mamodenamode imo awa tambadi eura edoiso yei kotembu kotembu etera.”

49 Setiri Iesu mi mina sisira, “Roedo ingo na eura etevi? Ingo nanaso Mama da mando da atena ingogaeta?” 50 Setiri ungo uso ge awamina sae isera.

51 Awasedo Iesu uso aimamo ga deda Nazareth engenemburisira. Edoumo ainda daedo atise umo iji berariuso aimamo ga kera edo isira. EdoIesu da ai awa iji berari uso jo da roisira awa kotise atima edo isira. 52EdoIesu bajiri edo uso tamo goroba isiraedo uso jiro gari awa nembogo isira.Edo umo awodo babojiri Mamo deembo de umo dubo budo isera.

3JOHN DA ATOPATARI GE EIRE

1 Rome embobo da gitijigari nem-bodiba be Tiberius awa embo berariawa gitijijigurise gaeko 15 atae isira.Edo Pontius Pilate mi Judea busu em-bobo awa gitijigido isira. Edo umogitijijiguriri Herod Galilee embomeiawa gitijiguri edo Herod da namendiPhilip awa Iturea de Trachonitis busude awa gitijigido iri edo Lysanias awaAbilene busu da embomei awa giti-jigido isira. 2 Edo Annas de Caiaphasde awa Jew embomei da priest giti-jijigegari atima isera. Edo iji aindeJohn Zechariah da mei awa yei emboatae ainda atiri Mamo John uso yei gesisira. 3 Setiri John yei umo Jordan

Page 95: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 3:4 92 LUKE 3:17

beda awa berari esega ise embo dayei sisira, “Ingoda wasiri bebegae awadodo Mamo da yei wareregewo. Edoingo jo wareregadewa awa nanemiingo umo mi ewamei adena. Edo naingo umomi ewamei adena awa embomi ingo Mamo da yei wareregetewaawa gadera.” 4 Edo John awodo isiraawa ro Mamo da binga sari emboIsaiahmimatu bematu gaisira awa beisira. Edo Isaiah mi John da jawo dagaisira,“Embo da mi yei embo atae ainda

atise minonu sadira, ‘Gitiji-gari da emboro sia ewo. Edoeiedo ewo. Momono berariawa genjewo. 5 Edo yei vitidowosedo awa ewo vivisegare.Edo emboro ongego jigegoawa ewo dambu are edo em-boro urokouroko awa ajegewoedo awo pepeta ari emboroewamei are. 6 Edo awodo awoembo berari busu da mi ra-wodo Mamo mi ungo sore-gadira awa gadera.’ ”

7 Edo embo jiwae mi John da yeibugudo Johnmi umomi ewamei arasedipapa edo isera te John mi ungodayei sisira, “Ingo awa teta jingabu miembo gamburi betedo era da awodo.Mamo da kasari iji awa aikambu etira.Edo ro awasedo ingo nanemi ingoumo mi ewamei ano Mamo mi ingokasae doarase kotevi? 8 Ingo wasiriewamei adewa awa embo mi ingo in-goda wasiri bebegae awa dodo Mamoda yei wareregurewa awa gadera. Edoingo ingosuka seove Abraham awaingodenaso umbogo awasedo roedoingodena Mamo da yei wareregeriseove. Mamo umo dipapa adira awaari ganuma eiawa ari wareregedoAbraham da orobe adira. 9 Edo ingoJew embobo awa teta ri be ae edo irada awodo ra. Edo embo oto kokorode awa ri ainda besisi awa diwaridurorase oto kokoro sia etira. Edori berari be ewamei ae edo era awaembomi jegoro duroro budo riawo daitoro ewadera.”

10 Edo John awodo setiri embo be-rari da teda embo da amimi uso yeinganega isera, “Imo ro sesa ainda bemo nango mo ro eri?”

11 Setero John mi sisira, “Embo aveombari etoto de ri awaombari nei awaembo ombari ae de ainda itare. Edoembo ave uso buro da indari jiwaeatadira awa indari nenei awa budoembo indari ae beji tambutira aindaitare.”

12 Edo tax bari embo nenei miJohn da yei bugudo John mi umo miewamei arase dipapa edo sedo gosis-era, “Atopatari nango ro eri?”

13 Sedo getero John mi mina sisira,“Tax ganu gitijijigegari mi embomi itorase sera ganu da awa buwoawarate ganu nenei awa beove.”

14 Edo isoro embomei nenei miJohnda yei nganega isera, “Edonangodaedo einda atera mo nango mo roeri?”

Setero John mi mina sisira, “Emboamemi uso rora topo awa nenei isoyei itari ujo ae ari gido inemi usorora awa gatedo beose. Edo ge busarige mi embo nei bekuba eove. Duboewamei ewo gitijijigegari mi ingodaganu mina ititera ainde edo neneijiwae badi awasedo sedo geove.”

15 Edo embo awa sorega embobugarase simba edo isera awasedoungo John mi ro sisira awa kotiseatima edo isera. Edo ungo awodokotise ungo ungosuka sedo isera Johnawa Keriso embo Mamo mi ingodenakondade arase itari bugarase siseraawa ta rora. 16 Awasedo John miungo berari da yei sisira, “Na ingoumo mi ewamei ena awa kiambu rateembo nembodiba awa bugutira. Edona awa ewa raro uso buro eni? Edoembo nembodiba awa bugadira awaunemi Asisi Kotopu de edo riawode mi ingo ewamei adira. 17 Edoembo awa teta embo uso rora ewogaewoga ari rorami indari ve awa ewogaewoga ise puti awa ewoga itido ira daawodo. Edo umo indari ewoga ewogaadira awa indari awa indari atari yeida itadira te puti awa pigari riawo

Page 96: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 3:18 93 LUKE 4:3matawa ewuse awodo atima ira aindaewadira.” 18 Edo ge nenei awodojiwae mi embo atopapotise dengoroedo isira.

19 Edo Rome embobo da gitijigarinembodiba Herod awa uso namendida aro Herodias awa budo daga atimaedo isira edo daedo wasiri bebegaenenei de da edo isira awasedo Johnuso yei da tini gambari ge sisira.20Edo John setiri Herod John itiri bun-dari oro da mambusira. Edo HerodJohn bundari oro da itiri mambusiraainda buria de buria nenei berari be-begae edo isira ainde awa biae be biaera.

JOHN IESU UMOMI EWAMEI ISIRA21 Edo John embo jiwae umo mi

ewamei edo daedo Iesu ewamei isira.Edo Iesu Mamo da yei ge siri utupirigetiri Asisi Kotopu teta ribo ingemi wowosisira. 22Wosedo Iesu da yeianumburisira. Edo anumbetiri utu dage javi Iesu da yei sisira, “Imo awanaso dubo bari mei. Na iso yei iaviriena.”

IESU DA MAMOUMBOGO DA JAWORA

23 Edo Iesu awa uso gaeko 30 edoatopatadi tuturo isira. Edo embo misisera Iesu awa Joseph da mei sisera.

Joseph da mamo awa Heli. 24 Helida mamo awa Matthat. Matthat damamo awa Levi. Levi da mamo awaMelchi. Melchi da mamo awa Jannai.Jannai damamo awa Joseph. 25 Josephda mamo awa Matthias. Matthias damamo awaAmos. Amos damamo awaNahum. Nahum da mamo awa Esli.Esli da mamo awa Naggai. 26Nagai damamo awa Maath. Maath da mamoawa Mattathias. Mattathias da mamoawa Semein. Semein da mamo awaJosech. JosechdamamodamamoawaJoda. 27 Joda da mamo awa Joanan.Joanan damamo awa Rhesa. Rhesa damamo awa Zerubbabel. Zerubbbabelda mamo awa Shealtiel. Shealtiel damamo awa Neri. 28Neri da mamo awaMelchi. Melchi da mamo awa Addi.Addi da mamo awa Cosam. Cosamda mamo awa Elmadam. 29 Elmadamda mamo awa Er. Er da mamo awa

Joshua. Joshua da mamo awa Eliezer.Eliezer da mamo awa Jorim. Jorimda mamo awa Matthat. Matthat damamo awa Levi.

30 Levi da mamo awa Simeon.Simeondamamoawa Judah. Judah damamo awa Joseph. Joseph da mamoawa Jonam. Jonam da mamo awa Eli-akim. 31 Eliakim da mamo awa Melea.Melea da mamo awa Menna. Mennada mamo awa Mattatha. Mattatha damamo awa Nathan. Nathan da mamoawa David. 32 David da mamo awaJesse. Jesse da mamo awa Obed. Obedda mamo awa Boaz. Boaz da mamoawa Salmon. Salmon da mamo awaNahshon da mamo awa Amminadab.33 Amminadab da mamo awa Admin.Admin da mamo awa Arni. Arni damamo awa Hezron. Hezron da mamoawa Perez. Perez damamo awa Judah.

34 Judah da mamo awa Jacob. Ja-cob da mamo awa Isaac. Isaac damamo awa Abraham. Abraham damamo awa Terah. Terah da mamoawa Nahor. 35 Nahor da mamo awaSerug. Serug da mamo awa Reu. Reuda mamo awa Peleg. Peleg da mamoawa Eber. Eber da mamo awa She-lah. 36 Shelah da mamo awa Cainan.Cainan da mamo awa Arphazad. Arp-hazad da mamo awa Shem. Shemda da mamo awa Noah. Noah damamo awa Lemech. 37 Lamech damamo awa Methuselah. Methuselahdamamo awa Enoch. Enoch damamoawa Jared. Jared da mamo awa Ma-halaleel. Mahalaleel da mamo awaCainan. 38Cainan da mamo awa Enos.Enos da mamo awa Seth. Seth damamo awa Adam. Adam da Mamoawa God ra.

4SATAN IESU BAGISIRA

1 Iesu Asisi Kotopu mi dedege-tiri sekago engenembedo Jordan umobeda bugusira. Edo amimi etiri Iesugoroba etiri Iesu budo yei embo ataedamambusira. 2Edo Iesu aindamam-budo atise nei ro indae atiri Satan miumo bagisira. Amboda iji 40 atae etiriIesu beji tambusira.

3 Edo Iesu yei ro atae ainda atiriSatan mi uso yei bugudo sisira,

Page 97: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 4:4 94 LUKE 4:22“Imo Mamo da mei gadesa awa seioganuma eiawa ambe ari indase.”

4 Setiri Iesu mi mina sisira, “Jiwarimi sira ambe umo umosuka mana ariembo wasiri de atadira awasedo namana ganuma da yei ge sadena.”

5 Setiri Satan Iesu budo yei indavivitisira edo busu da gitijijigegari be-rari de edo embo berari de ungodabusu de awa Satan mi Iesu ujiji etirigosisira. 6 Edo Satan mi Iesu da yeisisira, “Ro berari gosesa awa nanemiiso yei itadena. Embo nei mi naso yeiberari eiawa ititisira awasedo emboamenda yei berari eiawa itadi dipapaadena awa uso yei itadena. 7 Imo nasojoda baingo dederi edo na tumon-debain adesa awa rora berari gosesaeiawa nanemi iso yei itadena.”

8 Setiri Iesu mi mina sisira, “Jiwarimi sira iso Mamo gitijigari awa keraise tumondebain eio awarate embonenei aera awasedo na mana imo tu-mondebain adena.”

9-10 Setiri edo Satan mi Iesu budodaga Jew embomei da tumondebainari oro Jerusalem nati ainda inbe indavivitisera. Vitido atise Satan mi Iesuda yei sisira,“Imo Mamo da mei gadesa awa yei

eiawa dodo kekepuinya edobusu da woseio ainda be awajiwari mi sira awa Mamomi sari uso asisi ewamei mibugudo imo kondade adera.”

11 Edo jiwari mi daedo sira,“Mamo da uso asisi ewamei mi un-

goda ingo mi jigoro imo du-rae adesa awasedo iso tei awamana ganuma da dadira.”

12 Setiri Iesu mi mina sisira,“Jiwari mi sira iso Mamo gitijigari

awa bagose awasedo na manakekepuinya adena.”

13 Setiri Satan Iesu bagedo atae edoiji tupo umo dotorisira.

14 Edo Iesu Asisi Kotopu mi bedairi engenembedo Galilee da bugusira.Edo embo yei berari da awa Iesu dajawo da ge sero embo berari yei aindaawa binga awa ingisera. 15 Edo IesuJew embobo da dada ari oro berarida torido embo atopatido isira. Edo

embo berari Iesu da ge ingido umojasiga isira.

NAZARETH EMBOBO IESU UJO AEISERA

16 Edo Iesu umo atise babo-jisira busu ainda engenemburisiraNazareth nati da Galilee busu da. Edoumo ainda mambudo Jew embomeitumondebain ari iji de Jew embomeida dada ari oro da totorisira ko umotumondebain ari iji berari awa aindatorido ira awasedo. 17Edo Iesu ajigadieriri embo da amimi jiwari binga sariembo Isaiahmi jiwusira awa ajigaraseititisira. Itiri Iesu jiwari awa besugedojiwari da ge da awa eura edo tambudoajigurisira,18 “Asisi Kotopu naso yei da buro

iri na goroba ena. Umo naetiri goroba eteno Mamo mina rora ae embobo da yeiitiri bugusena. Itiri bugudonanemi bundari emboboberari awa embo amemi ungosoregadira awa sano gadera.Edo nanemi embo ave dubovevera nembodiba tambuteraawa embo amemi ari ungodubo ewamei adera awa sanogadera. Edo nanemi diti gubaegeregari awa embo amemiungoda diti ari ewamei adiraawa sano gadera. Edo nanemiembo ave embo nenei mibiae edo eri awa embo amemiungo kondade adiri awa sanogadera. 19 Edo daedo gaekononde Mamo uso embomeisoregadiri awawa nanemiminonu sadena.”

20 Edo Iesu awa ajigedo jiwariruvedo sekago kondade ari emboda itido anumburisira. Anumbetiriembo berari umo gonga etero, 21 Iesumi sisira, “Jiwari nanemi ingoda yeiajigetena awa boroko be etira.”

22 Setiri ungo berari umo sapo iseraawarate ungo kove isera ainda be awaumo ge ewagaewa setira awasedo.Edo ungo awodo kove edo sisera,“Umone Joseph damei ra edo umo ra-wodo edo ge ewagaewa eiawa setiri?”

Page 98: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 4:23 95 LUKE 4:4323 Setero umo ungoda yei sisira,

“Na gosena ingonaso yei inia ge eiawasadewa, ‘Karu gawo ari embo imoimosuka gawo eio.’ Edo ingo daedonaso yei sadewa, ‘Ungoi imo ro Ca-pernaum da etesa awa setero getera.Eiawa iso nati topo ra wasiri awodoawa eio.’

24 Awawa ingo mi naso yei sadewate na ingoda yei gebe sena, Mamoda binga sari embo uso nati topo es-ega edo isira awa ungo umo ujo aeedo isera. 25 Edo naso ge ingiwo.26 Iji ainde Elijah atima isira ainderorigarori jiwae Israel da atima is-era. Edo gaeko tamonde edo sorop-uda awa ga busu berari da wosaeetiri baimana nembodiba bugusira teMamo Elijah itiri Israel da rorigaroriberari awa derigedo mambudo umorori da Sidon busu da nati Zarephathda ainda atima isira aindamambusira.27 Edo daedo iji ainde Elisha atimaisira ainde embo jiwae karu leprosybudo Israel busu da atima isera teMamo umo Israel embobo awawa aeewagaewa ae rate umo Naaman Syriada atima isira awa etiri ewamei isira.”

28 Setiri embo berari Jew embomeida dada ari oro da atisera awa uso geawa ingido ungo tini gambari be isira.29Tini gambari edo erido Iesu sandidobudo jigido jumbudo doriri da natidigisera ainda vivitisera. 30 Vitidoungoi Iesu pigoro bengi da wosaraseisera te umo embo da teda pepeta edoungo dodo mambusira.

IESU ASISI BIAE ONDETIRI BU-GUSIRA

31 Iesu Nazareth nati dodo Caper-naum nati nei da Galilee busu damambudo Jew embomei da tumon-debain ari iji de embo atopapotisira.32 Edo umo embo atopapotiri emboawa kove be isera ainda be awa Iesugoroba de atopapotira awasedo.

33 Edo embo da asisi biae mijingama edo isira awa ainda Jewembomei da dada ari oro da toridoatisira. 34 Edo atiko gogo nembodibadimbudo sisira, “Aio Iesu Nazarethnati embo imo nangoda yei ro ari

dipapa esi? Imo nango usibesi esi ta?Na imo embo averi awa gosena. Imoawa soregari embo awa God mi itarimambarase sisira.”

35 Setiri Iesu asisi biae da yeige okain sisira, “Ge dodo wosedoembo awa dodo mambu.” Setiri asisibiae embo awa embo da jo da pige-tiri duriri umo usibesi ae ijegurisira.Etero umo mambusira.

36 Edo asisi biae awamambiri emboberari kove be edo ge mina sara isera,“Uso ge eiawa nei ra. Embo eiawaembo ewoga ra. Umo ge siri asisi be-begae embododomambutera.” 37Edoembo nati ainda berari awa Iesu dawasiri ro isira awa sedo isera.

IESU EMBO JIWAE EURI EWAMEIEDO ISERA

38 Iesu Jew embomei da dadaari oro awa dodo umo Simon damando da mambusira. Simon da usoumboti awa yauya nembodiba budobesi da pasido atiri ungoi Iesu dayei ari ewamei arase benunu sisera.39 Awasedo Iesu evetu ainda demo daderido desegedo setiri karu awa dodomambusira. Mambiri evetu awa eridoindari indorase sia isira.

40 Edo ongobo etiri embo berari un-goda otatao ave karu neinde kaindeari awa baredo Iesu da yei bugusera.Bugero Iesu uso ingo ungo dada aindatamo da itido ungo berari ewameiisira. 41 Edo daedo asisi bebegaeembo jiwae da yei edo ijegurise asisibebegae gogo dimbudo isera, “Imoawa Mamo da mei.” Embomei awawaungo gosera Iesu awa Keriso awasedoIesu embo da yei uso jawo da ge seo-rase ge gajedo isira.

IESU JEW EMBOMEI DA DADA ARIORO JIWAE DA GE SEDO ISIRA

42 Sipo atedo waiko vivitiri Iesunati dodo yei embo atae da mam-busira. Mambiri embo umo euraeriko tambudo ungo dourase sisera.43 Awarate Iesu mi sisira, “Na manaingode atadena ainda be awa Mamona itiri bugusena awa embonenei natinenei da awa binga ewamei Mamoumo ungoda yei ro adi dipapa ira

Page 99: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 4:44 96 LUKE 5:19awa sano gadera awasedo.” 44 SedoIesu Jew embobo ungoda yei berari datembuse Jew embomei da dada ari oroberari da embo atopatido isira.

5EMBO NENEI IESU DA AMBOJIMBI

ISERA1 Iji da Iesu umo diuga jawo Gen-

nesaret ainda bengi da derido atiriembo jiwae be bugudo mina misaise bugudo Mamo da ge ingadi Iesujineneburisera. 2 Edo Iesu nga etotowo buro embomei mi kora da jigeroatiri gosisira. Jigero vitiri wo buroembomei awaungoda komboro segiseatisera. 3Edo Iesu Simon da nga da vi-tido setiri Simonmi sinegetiri kiambuumo be da wowosisira. Edo Iesu ngada anumbedo atise embo umo diugada bengi da atisera awa atopapotisira.

4 Edo Iesu ge sedo atae edo Simonda yei sisira, “Davedo umo be dawosedo imo iso wo buro embomeide komboro ingoda itawo oundawosadera awa ingo wo jiwae beberadewa.”

5 Setiri Simon mi sisira, “Gitijigaritumba de nango buro okain be eterate wo nei ro baera. Awarate imonango da yei sesa awa nanemi kom-boro itano wosadira.”

6 Sedo ungo komboro iterowowosisera. Etiri wo jiwae be bererokomboro diugadi aikambu isiraawasedoungomiwoburo emboneneidaedo isera awa jawo sisera bugudoungo kondade orase. 7 Setero bugudonga etoto awa wo mi sirero edo ngaetoto awa kununubadi aikambu isira.

8 Edo Simon Peter wasiri awa gidoIesu da jo da baingo dederi edo sisira,“Gitijigari na dodo mambu ko na awaembo ewa aera.” 9 Edo umo uso embonenei de awa kove be isera ko ungowo jiwae be burisera awasedo. 10 EdoZebedee da memei James de John dedaedo wo buro edo isera awa daedokove be isera.

Edo Iesu mi Simon da yei sisira,“Oju eose. Tuturo einda edo teta

wo beresa da eiedo embo beradesa.”11 Setiri ungo nga jigero ombo davitero ungoda rora berari awa dodoungoi Iesu ambo ambo isera.

IESU EMBO KARU LEPROSY BARIAWA ETIRI EWAMEI ISIRA

12 Iji da Iesu embo da karu lep-rosy bari nati ainda atima isira awagosisira. Edo embo awa Iesu gidouso joda busu da durido Iesu da yeibenunu sisira, “Embo nembodiba isodipapa mi naso tamo aso ewameiadira.”

13 Setiri Iesu uso ingo sinegedoembo ainda tamo awa jigido uso yeisisira, “Na imo ewamei ari dipapa ena.Iso tamo awa ewamei are.” Setiri ijiainde karu leprosy embo ainda tamoda awa ewamei isira.

14Edo Iesumi embo ainda yei sisira,“Embo nenei da yei ro iso yei etenaawa saso geore ta dambuderari mam-budo priest da itio iso tamo awa edogogo edo gare. Edo Moses mi rorouitorase sisira awa itio. Aso edo emboberari mi gadera awa iso tamo awaewamei etira awa.”

15Awarate embo amimi Iesu ro isiraawa setiri binga awa yei berari darawusira. 16 Etiri embo jiwae usoge gadi bugudo Iesu mi ungoda karuneinde kainde jiwae awa ari ewameiadi dipapa isera te Iesu yei embo ataeaindaMamo ga da ge sadimambusira.

IESU EMBO TEI INGO AMBARI ETIRIEWAMEI ISIRA

17 Iji da Moses da agodari simbaedo isera ungoda jawo Pharisee sedoera ainde Moses da agodari atopatidoera embo awa Jerusalem nati de edoGalilee busu de edo Judea busu de daawa bugusera. Edo Iesu atopapotiriungo anumbedo uso ge ingise atis-era. Edo Iesu Mamo da goroba deawa ainda karu embomei ari ewameiorase sia edo atisira. 18 Edo emboneneimi embo awa apara da edo budobugusera. Edo ungo embo awa Iesuda jo da itari dipapa edo gido emboawa budo mando joda toradi isera.19 Awarate ungo embo awa ango edobudo joda torari awa sago ae isira

Page 100: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 5:20 97 LUKE 5:37ko embo jiwae be mi dada edo em-boro awa beitigurisera awasedo. Edobeitigetero gido ungo embo awa angoedo budo riri da mando sa beraga davitido sisoro to edo embo awa usoewari besi da awa itero Iesu da jo daembo da teda wowosisira.

20 Edo Iesu ungo jo mi berari gebeera awa gido uso yei sisira, “Naso otaoiso wasiri biae kotembedo dotena.”

21 Awa setiri Pharisee embomei deagodari da atopapotegari de mi un-gosuka mina sara isera edo sisera,“Embo eiawa Mamo da yei ge biaesira. Edo umo embo ave awodo kotiri?Edo embo nei mi mana embo nei dawasiri biae awa kotembedo doari sagoaera. Mamo umo umosuka awa emboda buria kotembedo doadira.”

22 Sero Iesu ungoda kotari awagido ungoda yei sisira, “Ingo roedokotari awodo kotevi? 23 Na ge roseni? Na ro seni ta iso wasiri biaekotembedo dotena seni ta ko eridoiso ewari besi bojedo budo pepeta eseni? Edo ge etoto einda ge isaga morawa seni? 24 Awara nanemi wasirida ano ingo gadewa ko na awa Mamoda mei bugudo busu da embo isenaedo goroba de embo da wasiri biaekotembedo doturise atena.” Edo Iesuawodo sedo embo tei ingo ambari dayei sisira, “Erido iso ewari besi bojedomando iso da mambuio.” 25 Setiriembo berari ditini ero embo awaerido uso ewari besi bojedo Mamojasiga ise pepeta edo uso mando damambusira. 26 Edo embo kove bekove isera amimi Mamo jasiga isera.Awarate oju be oju edo sisera, “Wasiriboroko etiri getera wasiri awa nangomatu da awodo awa gaera.”

IESU LEVI JAWO SISIRA27Ponda bugudo Iesu tax bari embo

jawo Levi awa uso tax bari oro daanumbedo atiri gosisira. Gido Iesu miuso yei sisira, “Na ambo ambo eio.”28 Setiri Levi erido uso rora beraridodo Iesu ga da mambusira.

29 Edo amboda Levi Iesu awasedobondo nembodiba uso mando da siaisira. Edo tax bari embobo jiwae be

de edo embo nenei jiwae de bondo daindari awa indadi bugusera. 30 EdoPharisee nenei de edo agodari daatopapotegari de mi Iesu da ambo-jimbi da yei bekuba edo sisera, “Roedoingo tax bari embobo de embo be-begae nenei deda einda anumbedoindido kumbudo evi?”

31 Setero Iesu mi mina sisira, “Karuembobo gawo ari embo awa embokaru ae ainda yei mambae rate umoembo karu de ainda yei mambadira.32 Da awodo na embo ewagaewaawasedo nanemi ano ungoda wasiribebegae awa dodo Mamo da yeiwareregorase na bugae ra te na embobebegae awasedo nanemi ano ungodawasiri bebegae awa dodoMamoda yeiwareregorase na bugusena.”

EMBO NENEI IESU NGANEGA ISERA33 Embo nenei mi Iesu da yei sisera,

“John da ambojimbi de Pharisee daambojimbi de awa iji berari neta iseMamo da yei ge sedo era te iso ambo-jimbi awa indido kumbudo edo era.”

34 Setero Iesu mi mina sisira, “Jim-bari susu awa jimbari bondo da ati-rari imo kotesa inemi aso jimbaribondo da esega bugera awa neta aeeterita? Awodo aera imomana awodoadesa. 35 Awarate amboda gitopobugudo jimbari susu awa sandidokundo mambadera iji ainde awa ungoneta adera.”

36 Edo Iesu ungoda yei daedo sisira,“Na ingoda yei inia ge da sano gidoingo naso atopatari awa seka awagadewa. Embo bo matu da to awabo seka diugedo budo mana bo matutamonda piradira. Umo awodo adiraawa bo matu awa ari biae edo gariewamei adi aera. 37 Edo embo amemimana ribe da ngamo wine seka awautingi wo andiso matu mi ari aindanukadira ainda be awa utingi wo an-diso matu mi ari awa mana bimbi-jadi edo umowine awa porokukusedosawadira ainde utingi wo andisomatumi ari awa bejadira. Awodo adiraawa utingi wo andiso matu mi ari deribe da ngamo wine seka de awa biae

Page 101: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 5:38 98 LUKE 6:18adira. 38 Awodo aera embo awodoaera te umo wine seka awa utingiwo andiso seka mi ari ainda itidoira. 39 Embo ave ribe ngamo winematu awa tuturo da indadira awa umomana ribe ngamo wine seka awa in-dadira. Edo wine matu awa ewameisadira.”

6PHARISEE EMBOBO IESU NGANEGA

ISERA1 Iesu uso ambojimbi de Jew em-

bomei da tumondebain ari iji de buroemboro da beji mi biae edo pepetaero uso ambojimbi mi ungoda ago-dari awa bejedo ungo pisa awa budokandedo indisera. 2 Edo Phariseeembobo nenei mi sisera, “Ingo roedo awodo evi? Nangoda agodari misira awa tumondebain ari iji de buroeove.”

3 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingogitijigari nembodibaDavid de uso em-bomei de ungo iji ainde beji mi am-budo ro isera ainda kiki ingo ajigedogaeta? Mamo da agodari mi sira awaambe ingariMamoda yei rorou ititeraawa priest mi indadi rate embo neneimi mana indadera. 4 Awarate DavidMamo da oro da torido ambe ingarirorou Mamo da yei ititisera awa budoumo indise nenei uso otatao da itiriungo deda indisera.” 5 Sedo Iesu usomina sari atae ise sisira, “NaMamo damei bugudo embo isena awa tumon-debain ari iji isena ainda wasiri awasimba ena.”

EMBO INGO AMBARI EWAMEI ISIRA6 Edo Jew embomei da tumon-

debain ari iji nei Iesu Jew emboboda dada ari oro da embo atopapo-tisira. Jew embobo da dada ari oroda awa embo da uso ingo be am-bari awa anumbedo atisira. 7 EdoPharisee embo nenei de agodari daatopapotegari de awa iji ewamei budoIesu bekuba adi sedo eura edo iseraawasedo ungo Iesu simba edo gogoise kotisera, “Umo tumondebain ariiji de embo ari ewamei adera amoneumone buria adira.” 8 Awarate Iesu

ungo ro kotera awa gido embo ingoambari da yei sisira, “Erido naso yeida po.” Setiri embo awa erido bugudoIesu da jo da dederisira.

9 Edo umo ainda derido atiri Iesuembo da yei sisira, “Na ingoda yeinganega adena. Ingodenaso agodarimi tumondebain ari iji de embo neneikondade orase sita mo ko embo neneida yei biae orase siri? Ingodenasoagodari mi embo nenei soregorasesita mo ko embo nei doro betarasesiri?”

10 Sedo umo diti pigedo embo be-rari awa gido embo ainda yei sisira,“Iso ingo besugedo dagaiya eio.” Se-tiri embo awa uso ingo sekago be-suguriri ingo ewamei isira. 11 Edoembo awawa tini gambari edo ungo-suka Iesu da yei ro adera awa ge minasara isera.

IESU AMBOJIMBI 12 KATABURISIRA12 Iesu umo umosuka Mamo gada

ge sadi sedo doriri da vivitisira. Vi-tido ainda tumba de atise Mamo gadage sisira. 13 Edo sipo de Iesu misetiri uso ambojimbi berari uso yeibugusera. Ungo bugero Iesu mi embo12 kataburisira. Katabedo Iesu miembo 12 ainda jawo Itari MambariEmbobo ititisira. 14 Edo eiawa ungodajawo ra. Simon uso jawo Iesu miPeter ititisira edo uso namendi An-drew. 15-16 James de John de Philip deBartholomew deMatthew de Thomasde James Alphaeus da mei de SimonRome gitijijigegari embo awa duridododo wosorase isira ainde edo JudasJames da mei de Judas Iscariot umoamboda Iesu indiga sisira ainde.

IESU ATOPAPOTISE EMBO EURIEWAMEI EDO ISERA

17 Iesu uso ambojimbi de doriridodo wosedo yei ewamei da dederis-era. Edo embo jiwae be Judea busude Jerusalem nati de edo Tyre busude Sidon nati ewa beda awa Iesu dayei bugusera. 18 Bugudo Iesu mi un-goda karu amburo neinde kainde ji-wae awa ari ewamei orase edo ungouso ge dengoro orase bugusera. Edo

Page 102: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 6:19 99 LUKE 6:39embo asisi bebegae mi joda atimaisera amimi Iesu da yei bugoro ariberari ewamei orase bugusera. 19 Edoembo berari awa Iesu jigadi jarima is-era ainda be awa umo gorobe de buroise iri berari jebugurera awasedo.

20 Iesu uso ambojimbi gosise sisira,“Imo rora ae embo gido iaviri eioainda be awa rora Mamo da topo be-rari awa iso topo awasedo. 21 Edoimo boroko beji tambutesa awa duboewamei eio ainda be awa Mamo miimo undadira awasedo. Edo imoboroko ji sesa awa iaviri eio ainda beawa iro jiradesa awasedo.

22-23 “Embomi na God damei emboisena awasedo ingo ujo ae ise gebiae ingoda yei sise ingo wasiri biaeetewa sadera awa dubo ewamei ewoko Mamo mi ingoda riroga nembod-iba utu da sia ira awasedo. Embo ingodedo gaedo era ainda mamoumbogoawa Mamo da binga sari embo da yeiawodo isera.

24 “Imo rora jiwae embo boroko esare awa biae ra ainda be awa ingomatuingoda riroga betewa awasedo. 25 Imoboroko indari jiwae buresa re am-boda awa iso yei re biae adira ko imobaimana tambadesa awasedo. Imoboroko iro jiresa re amboda iso yeire biae ra ko dubo vevera tambudo jisadesa awasedo.

26 “Boroko embo berari imo jasigaera te amboda iso yei re biae ra. Edoruvegeove embo ingo dedo gaedo eraainda mamoumbogo re da awodo gebusari da binga sari embobo jasigaedo isera.

27 “Awarate ingo naso ge ingewaainda yei sena, Gitopo iso dubo buio.Edo embo iso yei tini gambari eraainda yei ewamei eio. 28 Embo isojawo da ge biae sera ainda yei ewameieio. Embo iso yei wasiri biae era, em-bomei awasedo Mamo da yei gegataeio. 29 Edo embo amemi imo sogobe nei da doro gido sogo be nei itiodore. Edo embo amemi iso ombariboro gido seio ombari nei de daedobore. 30 Embo amemi rora ro itasasesari re itio. Embo amemi rora iso topo

awa bari sekago iso yei itarase seose.31Edo imo emboneneimi iso yei orasedipapa esa da awodo embo nenei dayei eio.

32 “Imo embo imo dubo burera awadubo burise embo nenei dubo bae esamo ro edo Mamo mi iso yei rirogaewamei itarase kotesi? Edo emboari bebegae edo era amone daedo daawodo edo era. 33 Imo embo isoyei ewamei era ainda yei ewamei esamo rawodo edo riroga badi kotesi?Edo embo bebegae awa emboro aindapepeta edo era. 34 Imo embo neneida yei rora itido sekago badi dipapaesa mo ro edo imo rirogo badesa awakotesi? Embo bebegae rora embo be-begae da yei itido sekago badi dipapaedo era. 35 Awodo aera awodo eose.Gitopo iso dubo burise ewamei eio.Embo nenei da yei rora itio awaratesekago itoro badi sedo nganega eose.Imo awodo embo nenei da yei adesaawa imo teta Mamo da embomei miarago adesa. Mamo mi iso riroganembodiba sia etiri atira. Mamoembo bebegae uso yei ategae edo eraainda yei umo jo edo ira. 36Da awodoimo jo ari embo nenei da yei eio.

37 “Imo embo nenei kasae adesaawa Mamo imo mana kasadira. Imoembo nenei bekuba eose ainda bere Mamo mi imo bekuba adi ta roraawasedo. Imo embo nenei mi isoyei biae oro kotembedo doadesa awaMamo mi iso wasiri bebegae awakotembedo doadira. 38 Imo embonenei da yei kando itadesa awaMamomi iso kando itadira. Mamo miiso yei kiambu awa mana itadira teteta embo mi indari bondo da kandoberugedo era da awodo itadira. Mamomi iso yei kando jiwae be jiwae itadiraawasedo imo kando berari awa budotembari sago ae adesa. Kando tegarawodo itadesa tega da awodo awaMamo mi iso yei kando awodo awaitadira.”

39 Edo Iesu mi inia kiki eiawa sisira,“Embo ditiguba ari mi mana emboditiguba ari nei awa gitijigadira koungo etoto awa koto da duradera.

Page 103: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 6:40 100 LUKE 7:1040 Gari eura ira embo ainda jiro gariawa kiambu awarate uso atopatari dajiro gari awa nembodiba ra. Jiro garieura ira embo awa buro okain adiraawa amboda awauso jiro gari awa tetauso atopatari da da awodo.

41 “Ro edo ri momono iso namendida diti da awa gosise dodo ri dewo isoditi da awa imo kotae esi? 42 Ro edoiso namendi da yei sesi iso diti da rimomono awa bane sesi ko imo iso ditida ri dewo atira awa imo gae esi? Imoise sarago ari embo imo giti iso diti dari dewo awa budo gido awa namendida diti da ri momono awa badesa.”

43 Edo Iesu ungo atopapotise sisira,“Ri ewamei mi mana be biae adiraedo ri biae mi mana be ewamei adira.44 Edo imo ri da be awa gido awa riamomo ro ri awa gadesa. Ri bebede mi mana sisira be adira edo rinenei bebe de mi mana sigore beadira. 45 Embo ewamei da kotari joda awa ewamei kotise ari ewamei irate embo biae da kotari jo da awa biaeari bebegae ira. Embo umo rori awagadewa uso ge sadira ainda.

46 “Ingo na gitijigari sedo ewa teingo na ro sena awa ae edo ewa. Roedo awodo edo evi? 47 Embo da minaso ge ingadi bugudo ge ingido geawa kera edo ira awa nanemi emboawa rawodo ri awa ingoda yei ujuganogadewa. 48 Embo awa teta embomando eiedo ititisira awa inge. Tu-tuvi uro tu be tuda ngambedo tutuviderido ganuma wawara etiri wosedoamimi etiri tutuvi awa goroba edodederisira. Ainda amboda umo bo-jedo mando awa dorisira te mandoawa wasiri ae ko ainda be awa emboawa uso mando awa itido gogo isiraawasedo. 49 Edo embo naso ge in-gido awodo ae edo ira awa ujuganogadewa. Embo awa uso mando tutuviawa derido gogo ae rate busu tamo dauso mando awa ititisira. Edo umo bo-jetiri mando awa burigi be dudurisiraedo biae be isira.”

7IESU EMBO DA AGIPO EMBO ETIRI

EWAMEI ISIRA1 Edo Iesu embomei awa atopatido

atae edo Capernaum nati da mam-busira. 2 Edo ainda Rome isoro em-bomei 100 da gitijigari awa aindaatima isira. Edo gitijigari einda agipoembo awa buro ewamei edo isiraawasedo gitijigari embo awa dipapabe edo isira awarate agipo embo awakaru edo betadi aikambu isira. 3 Edoisoro embobo da gitijigari Iesu mi roira awa ingido unemi uso agipo emboawa ari ewamei arase dipapa isiraawasedo Jewembonembogamoneneiitiri Iesu da yei sedo gadi mambusera.4 Edo ungo Iesu da yei mambudosedo gosisera, “Embo awa embo neneiawodo ae umo awa embo ewameiawasedonango imo sedo gosera emboawa kondade esita? 5 Umo ingode-naso embo dubo budo ira edo umoganu itiri ingodenaso dada ari oroititisera.” 6 Setero Iesu ungode daedomambusira.

Edo Iesu mando aikambu bugiri gi-tijigari da otatao unemi itiri buguseraamimi Iesu tambusera. Tambudo gi-tijigari da binga Iesu da sorase sisiraawa sisera, “Gitijigari naso mandoda toradi eose ko na awa ewa aera.7 Edo daedo na ewa raro iso yei peniawasedo imo ainda atise tepo ge miseio naso agipo embo ewamei are.8 Na gosena awa be adira ko na awadaedo isoro embo nenei da gitijigarida agodari da tuda ra edo daedo isoroembobo nenei awa naso agodari datuda ra. Na isoro embo da da sadenamambu awa umo mambadira. Edo naisoro embo nei da sadena po awa umopuradira. Edo naso agipo embo da yeieiawa e sadena awa umo adira.”

9 Edo Iesu binga awa ingido kovebe edo wareregedo embo berari umoambo ambo isera ainda yei sisira,“Dowo sano gave. Na Israel embomeida teda embo gebe ari embo eiedoawa da tambae be ra.” 10 Setiri bingasisera embobo awa sekago engenem-bedo isoro embobo da gitijigari damando da mambudo uso agipo emboawa ewamei edo atiri tambusera.

Page 104: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 7:11 101 LUKE 7:30IESU MI ETIRI EVETU RORI DA MEI

BEBETISIRA AWA SEKAGO ERIRISIRA11 Iji tupo Iesu uso ambojimbi de

embo jiwae be de nati Nain aindamambusera. 12 Edo ungo nati datotorero embo nati da edo buguseraembo mei singa betari awa ango edobetari kokombo da budo mambadi.Edo mei singa betari ainda ai awakinapeina nenei bae edo uso iu awadaedo betari. Edo embo jiwae bejiwae awa evetu ainga da pepeta isera.13Edo Iesu evetu awa gido jo be jo isiraevetu ainda yei sisira, “Ji do.”

14 Sedo Iesu aikambu mambudoapara awa jigiri embo apara ango is-era awa pepetisera. Petetero Iesu misisira, “Mei singa iso yei sena eri.”15 Setiri mei singa betari awa erido gesadi tuturo isira. Edo Iesu mi budomambudo uso ai da ititisira. 16 Edoembo berari oju edo Mamo jasiga isesisera, “Binga sari embo nembodibaawa ingodenaso teda bugira. Mamouso embo soregadi bugira.” 17 Edobinga ravetiri embo Judea da edobusudemo da damo da awa ro Iesu mi iraawa ingisera.

JOHN AMBOJIMBI ETOTO ITIRI IESUDA YEI BUGUSERA

18 John uso ambojimbi mi Iesu roira awa setero gido gido John Iesuda yei binga ititisira. 19 Edo Johnsetiri ambojimbi etoto uso yei bugeroungoda yei sisira, “Mambudo Iesu dayei nganega ari eiawa sewo, ‘Imo moembo John mi bugarase sevira awa tamo ko nango embo nei diti eri?’ ”

20 Setiri ungo Iesu da yei mam-budo sisera, “John umo mi ewameiari embo iso yei nganega orase setiribugera. Imo mo embo John unemibugarase sevira awa ta mo ko nangoembo nei diti eri?”

21 Edo iji ainde Iesu awa embo karuamburo neinde kainde berari awa irijebugurisera. Edo umo asisi bebegaejo da atima isera awa onduri bugudoisera edo diti guba egeregari euriewamei edo isera. 22 Edo Iesu Johnda ambojimbi etoto da ge mina sisira,“Engenembedo John da yei mambudo

ingo boroko ro getewa edo ingewaawa sewo gare. Diti guba egeregariyei gosera edo tei ingo ambujegariembobo pepeta era edo embo karuleprosy barari ewamei era edo den-goro junjari ge ingera edo bebetegariawa wasiri de sekago ererera edo roraae embobo awa binga ewamei ingera.23 Embo ave na ro ena gido naso yeida gebe adira awa umo atari ewameitambadira.”

24 Edo John da ambojimbi mam-butero Iesu embo jiwae atisera aindayei John da jawo da ge sisira, “Ingoyei embo atae da John da yei mam-busewa iji ainde ingo ave gadi kotisemambusevi? Embo teta sasawa bis-ara mi deuri mambudo bugudo iseatarago ira awa gadi mambusevi ta?Embo teta sasawa bisara mi deuripasido atima ira da awodo awa gadimambusevi ta? 25 Embo ombari di-gari ewagaewa ari gadi mambusevita? Awodo aera ingo embo awodoawa gadi mambaera. Embo ombaridigari ewagaewa edo rora jiwae topoedo era embomei awa gitijigari damando da atima edo era. 26 Ingoave gadi mambusevi? Ingo Mamoda binga sari embo gadi mambusevita? Gebe ingo binga sari embo gadimambusewa. Dowo sano gave bingasari embonenei awanembogamo rateJohn awa binga sari embo nembodibabe nembodiba ra. 27 Edo ungoi geembo einda da ge gaisera,‘Gi nanemi embo itano naso binga

budo bugadira. Umo gitimambuse iso emboro ariewamei adira.’

28Awasedo na sano gave John da buromi busu berari da embo da buro awaderigurira awarate embo nembo aeGod mi gitijigarase sedo gosira amimiJohn awa derigurira.”

29 Edo embo berari de tax bari em-bomei de John da dengoro bagari awagido ungoi sisera, “Gebe Mamo daemboro awa gebe ra.” Awasedo ungoisetero John mi ungo umo mi ewameiisira. 30 Awarate agodari simba ari

Page 105: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 7:31 102 LUKE 7:50embomemei jawo Pharisee de agodarida atopapotegari de awa Mamo daemboro awa ujo ae edo John da umomi ewamei ari awa ujo ae isera.

31 Edo Iesu mi sisira, “Embo borokoatera embo awa gari rawodo ri? Ra-wodo seni? 32 Ungo awa teta ki-napeina nati da usini ise mina saraedo era, ‘Nango jimbari awa usinietera te ingo nangode da usini aeawasedo nango betari da usini eterate ingo nangode da usini ae.’ 33 Ge rosena amone eire. Edo John bugusiraainde umo neta edo umo wine awaindae etiri gido ingo sisewa asisi biaeuso jo da atira sisewa. 34 Edo naMamo da mei bugudo embo isena in-dido kumbudo eteno ingo sewa emboeiawa giu. Umone indari jiwae indariedo umo wine indari embo. Umo awatax bari embobo de embo bebegae deda otao ra sewa. 35 Awarate embomi ingo ro ewa awa gido ingo Godda emboro ambo ambo evi ta mo koemboro nei adevi awa gadera.”

IESU SIMON ESEGA ISIRA36 Pharisee embo da mi Iesu ga da

indari indadi sega isira. Edo Iesuembo ainda mando da mambudo in-dari indadi anumburisera. 37 Edoevetu da wasiri biae edo isira awanati ainda atima isira awa Iesumandoainda indari indise atira awa binga in-gisira. Ingido kopiri kiambu ganumami ari awa siwo muno ewamei de minukari awa budo bugusira. 38 BugudoIesu da tei da baingo dederi ise ji siriuso jijiu mi wosedo Iesu da tei awasasapi isira. Edo evetu uso kopiri tumi Iesu da tei awa gaimburisira. Edoevetu amimi Iesu da tei muno edosiwo muno de awa uso tei da jojisira.

39 Edo Pharisee embo Iesu usomando da bugarase sega isira awaevetu mi ro isira awa gido umo ko-tisira, “Embo eiawa binga sari embobe gido re evetu umo tamesi ira evetuamone evetu biae awa geure.”

40 Edo Iesu embo ainda kotari awagido uso yei sisira, “Simon na iso yeige sadi ena.”

Setiri Simonmimina sisira, “Awaraatopatari naso yei ge segae.”

41 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Embo da ganu osisa ari embo miemboetoto da yei ganu ititisira. EmboamimiK500 awa embonei da itidoK50awa embo nei da ititisira. 42Edo emboetoto awa uso ganu awa ganu iti-tisira embo ainda yei mina itari sagoae awasedo embo amimi embo etotoainda yei sisira awara na ganu minaitawase dipapa mana adena sisira.Edo embo etoto ainda teda mo rawami embo awa dubo be beiri?”

43 Setiri Simon mi mina sisira,“Na kotena embo ganu nembodibaburisira amimi dubo be badira.”

Setiri Iesu mi sisira, “Ge minaewamei be setesa.”

44 Edo Iesu evetu ainda yei war-eregurise Simon da yei sisira, “Evetueiawa ro etira awa koteio. Na isomando da torena awa imo ingodenasowasiri awa edoumo itaenaso tei segaeawarate evetu emimi uso jijiu mi nasotei segetira. Segedo naso tei awauso beo tu mi gaimbetira. 45 Edo naiso mando da torena edo imo ingo-denaso wasiri awa ise na seia baiaae awarate evetu eiawa na mando datotoreno tuturo edo naso tei awa doaemuno ise atira. 46 Imo naso beo da uitae awarate evetu eiawa naso tei dasiwo muno de awa itira. 47 Sano gio.Nanemi uso buria jiwae awa kotem-bedo dotena awasedo umo na dubo beburira. Awarate embo ave buria ki-ambu kotembedo doadena embo awana kiambu dubo badira.”

48 Awodo sedo Iesu mi evetu da yeisisira, “Nanemi iso buria kotembedodotena.”

49 Setiri embo nenei Iesu ga daedoindari indisera amimi ungosuka minasara isera, “Embo eiawa averi umoembo da buria kotembedo doturiri?”

50 Sero Iesu mi evetu da yei sisira,“Nanemi imo soregetena ko imo nage be etesa awasedo mambuio duboewamei de atase.”

Page 106: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 8:1 103 LUKE 8:178

EMBO EVETU NENEI IESU AMBOAMBO ISERA

1 Amboda Iesu uso ambojimbi 12de pepeta ise nati nembogamo dememeia de awa esega isira. Edo esegaise Iesu Mamo iji nonde gitijigadiraainda binga ewamei awa atopapo-tisira. 2 Edo Iesu matu asisi bebegaeembo evetu nenei da jo da awa ondiseedo embo evetu ainda karu awa etirijebugurisera emboevetu awa daedoIesu ga mambusera. Edo emboevetuainda teda awa Mary Magdalene ra.Iesu mi matu asisi bebegae 7 uso jo daatima isera awa ondisira. 3 Edo evetunei awa Joanna Chuza da aro. Chuzaawa Herod Galilee busu da gitijigariembo da mando da agipo embomeide simba edo ira. Evetu nei awa Su-sanna. Edo emboevetu nenei jiwae deungoda ganu de roviravi demi Iesu deuso ambojimbi de kondade edo iseraamimi daedo pepeta isera.

INIA GE BURO DA JAWO DA GAIARIRA

4 Embo nati berari da mi Iesu dayei enjegedo purae edo isera. Edoembo jiwae be diti diti bugudo dadaetero Iesu ungoda yei inia kiki eiawasisira, 5 “Embo da uso buro da vegowadi mambusira. Edo umo pepetaise ve awa uso demo ponda awodowawara isira. Ve nenei awa em-boro da dudurisira. Etiri embo mipatetero edo rimemei mi indisera.6Ve nenei awa busu ganuma de aindadudurisira. Durido edo ve awa burigieririsera te ungo ambusera ko busuainda umo atae awasedo. 7 Ve neneiawa bebe teda wowosisera. Edo bebede edo indari ve de eririsera. Edo bebemi erido indari ve awa apureguriserave awa ambusera. 8 Ve nenei awabusu ewamei da wowosisera ainda veewamei be eririsera. Edo ve eiawa beewagaewa jiwae isera.”

Edo Iesu kiki awa atae edo sisira,“Embo ave ingadi edo gido re ingare.”

IESU INIAKIKIVEGOWARI EMBODASISIRA AINDA BE AWA UJUGURISIRA

9 Iesu uso ambojimbimi uso yei iniakiki sisira ainda be awa nganega is-era. 10 Etero Iesu mi sisira, “Mamo miingoda yei gae unjugari da iji nondeumo gitijigadira awa isaga etira teembo nenei da yei awa nanemi iniage mi iji nonde Mamo mi gitijigadiriawa atopapotena. Edo na ungo iniage mi atopapoteno ungo gosera teungo gaera edo ungo ingera te ungoingaera.

11 “Eiawa inia kiki ainda be ra. Veawa tetaMamoda ge inge ra. 12Edo veemboro da dudurisira awa teta emboMamo da ge ingido ira te Satan mibugudo ge awa embo ainda jo da ben-gono edo ira. Edo Satan mi ge awaawodo bengono edo euri embo awaMamo da ge gebe ae edo ira awasedoMamo mana umo soregadira. 13 Edove busu ganuma de ainda wowosisiraawa teta embo Mamo da ge ingidoira tutura da awa jo iaviri ise usojo da ge awa kotedo ira te burigi beruvegedo ira. Edo bawari buguri usoMamo tumonda ari awa atae edo ira.14 Edo ve bebe soropu da duduriseraawa teta embo Mamo da ge ingido irate iji berari umo rawodo rora jiwaebe bae etiri edo dubo ewamei ae etiriawa kotedo ira. Awodo kotise euriMamo da ge uso jo da awa ambudo iraawasedo umo Mamo goroba de gebeari embo ae edo ira. 15 Edo ve busuewamei da wowosisira awa teta emboMamo da ge ingido kotedo gogo iseMamo da ge awa embo nenei da yeisedo ira. Awodo ise umo embo jiwaebe kondade euri Mamo gebe edo era.”

GORIWO DA INIA KIKI RA16 Iesu mi sisira, “Ingodena goriwo

injibedo ou to da itae edo era edoingodena goriwo injibedo ewari besitu da itae edo era. Awodo aera teingodena goriwo injibedo awamandoda itoro embo ingodena tumba de es-ega era awa yei isaga gadera. 17 Emboamemi ro apuregadira awa ambodaemboneimi tambudo awa isaga adira.Embo amemi ro unjugadira awa am-boda embo nei mi tambudo isaga da

Page 107: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 8:18 104 LUKE 8:35itadira. Da awodo God da ge awaujugano isaga adira.

18 “Dengoro edo ingido gogo ewoko embo amemi Mamo da ge budoira embo ainda yei Mamo mi ge neiitadira awarate embo ave Mamo dage bae edo ira awa Mamo mi ge matuititisira awa dodo badira.”

IESU DA AI DE NANONAMENDI DEBUGUSERA

19 Iesu da ai de nanonamendi deuso yei bugusera te ungo uso yeiaikambu purari awa jarisera aindabe awa embo jiwae be dada iseraawasedo. 20 Edo embo da mi Iesu dayei sisira, “Iso inyei de nanonamendide imo gadi bugudo ponda deridoatera.”

21 Setiri Iesu mi embo ainda atiseraainda sisira, “Embo de evetu deMamoda ge ingise kera era awa ungo awadaedo naso aia de nanonamendi dera.”

IESU AMBOJIMBI SOREGURISIRA22 Iji da Iesu da uso ambojimbi de

nga da vitido ungoda yei sisira, “In-gode umo diuga da be nei da sembudomambore.” Setiri ungo tuturo edomambusera. 23 Edo ungo mambuteroIesu pasido ewo isira. Edo bisaranembodiba be doriri da edo wosedoumo diuga da edo umo awa nga jodavitadi tuturo isira. Edo vitiri nga awakununubadi aikambu isira.

24 Awasedo ambojimbi Iesu da yeimambudo umo ewo wujedo uso yeisisera, “Gitijigari gitijigari nango be-tadi aikambu etera.”

Setero Iesu erido bisara de umo deteta ewa yawata ise arago isira aindage sisira. Ge setiri bisara atae etiri edoumo awa ewa binono inge isira. 25EdoIesu awodo edo uso ambojimbi da yeisisira, “Roedo ingo na gebe ae etevi?”

Setiri ambojimbi kove be edo ojuedo ungosuka mina sara isera, “Emboeiawa averi? Umo ge setiri bisara deumo de, umo ro setira awa etera.”

IESU ASISI BIAE ONDISIRA26 Iesu uso ambojimbi de nga de

umo diuga da sembudo Gergesene

busu embo da yei bugusera. Galileebusu awa umo be nei da edo Gadareneembo da busu awa umo be nei dara. 27 Edo Iesu nga dodo vitido umobengi da iri nati embo da asisi biaemi bundari mi Iesu tambusira. Emboeiawa nati da atae ra te iji ribori beembo eiawa sini bo ewae edo betariembo da kokombo da atima edo isira.Edo iji jiwae be embo mi ngobu nem-bogamo mi ingo de tei de bundedoisera te asisi biae da goroba mi euriiji berari ngobu awa divedo isira. Ijiberari awodo edo isira edo asisi biaemi umo budo yei ro atae da mam-budo isera. 28 Edo embo eiawa Iesugido gogo batitibedo dimbuse Iesu dajoda baingo dederi edo gogo dimbudosisira, “Iesu Mamo utu in da atimaira ainda mei imo ro edo naso yeida bugesi? Na iso yei sedo gosenanaso yei riroga itose.” 29Umo awodosisira ainda be awa Iesu asisi biaeda yei embo awa dodo bugarase siraawasedo.

30 Edo Iesumi uso yei nganega isira,“Iso jawo rori?”

Edo asisi bebegae jiwae mi emboainda joda totorisera awasedo umoIesu da yei mina sisira, “Naso jawoawa jiwae ra.”

31 Setiri edo asisi bebegae mi Iesuda yei gegeta isera, “Nango itaso ri-awo matawa euse atima ira ainda yeidoaso wosore.”

32 Edo pu diti da awa doriri demo dagasigungusa ise atisera awasedo asisibebegae mi Iesu da yei gegata isera,“Imo sesa awara te dogae nango puda joda torore.” 33 Setero Iesu awarasetiri asisi bebegae embo ainda joawa dodo bugudo pu da joda totoris-era. Edo ungo torero pu berari burigibe sumbudo wosedo wii da awodokekepuinya edo umo da wosedo be-rari indido ambusera.

34 Edo pu simba ari embo ro isiraawa gido ungo sumbudo embo buroda isera edo embo nati da atiseraainda yei kiki awa setero ingisera.35 Edo ungo kiki awa setero embo roisera awa gadi bugusera. Edo ungo

Page 108: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 8:36 105 LUKE 9:1Iesu da yei bugudo embo asisi bebe-gae dodo bugera embo awa gido umosini bo ewudo Iesu ga da anumbedokotari ewamei sekago kotise atiri go-sisera. Gido embo oju isera. 36 Edoembo wasiri awa iri gosisera amimiIesu rawodo edo embo awa etiriewamei isira ainda kiki awa sisera.37 Edo Gergesene busu embo berarimi Iesu ungoda busu awa dodo mam-barase sisera ko ungo oju mi bebe-gae isera awasedo. Edo ungo awodosetero Iesu nga da vitido mambusira.

38 Edo embo asisi bebegae dodobugusira embo amimi Iesu da yei sedogosisira, “Na ingae mambari dipapaena.” Setiri Iesumimina sisira, 39“Isonati da mambudo embo da yei Mamomi iso yei ro etira awa seio gore.”Setiri embo awa uso nati damambudoembo berari da yei Iesu mi uso yei roisira awa sisira.

IESU EVETU EWAMEI EDO EMBO DAGAGARA JIGIRI ERIRISIRA

40 Edo Iesu sekago umo diuga benei da sembiri embo jiwae be umosimba atisera amimi umo atega isera.41-42Edo Jew embomei da dada ari orosimba ari embo jawo Jairus bugusira.Bugudo Iesu da jo da baingo dederiedo sedo gosisira usomando damam-barase ko uso gagara da uso gaeko 12awa betadi aikambu ira awasedo.

Edo Iesu mambutiri embo jiwae bemi Iesu misisera. 43 Edo evetu daawa gaeko 12 awodo karu orobi awabudo atima isira awa embo da tedaumo umosuka pepeta isira. Edo evetueiawa uso ganu berari awa karu gawoari embobo da yei ititisira te ungoevetu eiawa ewamei ae. 44 Edo evetuawa Iesu da gun da bugudo uso bobegiti awa jigiri uso orobi awa iji aindeatae isira.

45 Edo Iesu mi nganega isira, “Naamemi jigiri?”

Sedo getiri ungoi sisera, “Na aerana aera.” Setero Peter mi sisira, “Giti-jigari embo jiwae be imo jiriroka edoimo misera.”

46 Setiri Iesu mi sisira, “Na gosenaembo da na jigira ainda be awa gorobana dodo mambira.”

47 Setiri evetu awa gosisira Iesugetira awasedo dadara gasise bugudoIesu da jo da baingo dederi isira. Edobaingo dederi edo atiri embo berariditini ero evetu awa Iesu da yei roedo umo jigiri edo rawodo edo ijiainde umo ewamei etira awa setiriedo 48 Iesu mi evetu ainda yei sisira,“Naso gagara imo na gebe nembod-iba etesa awasedo imo ewamei etesa,Dubo ewamei de mambuio.”

49 Edo Iesu awa siri binga sari embomi Jairus da mando da edo bugusira.Bugudo Jairus da yei sisira, “Isogagara awa matu betetira awasedoatopatari da yei bouga itose.”

50 Setiri Iesu ingido Jairus da yeisisira, “Oju eose ta na gebe eio. Edoimo na gebe adesa awa iso gagaraewamei adira.”

51 Sedo umo mambudo Jairus damando da bugusira. Bugudo sisiraembo ungae tororase. Awarate Iesumi setiri Peter de John de James degagara ainda aimamo ga de daga to-torisera. 52 Edo embo berari ji sis-era ko gagara awa betetira awasedoawarate Iesu mi sisira, “Ji seovegagara amone betae ra te ewo ira.”

53 Setiri ungoi berari Iesu gan-duburisera ko ungo gosisera gagaraawa be betetira awa gosisera.54 Awarate Iesu gagara ainda ingo dajigido sisira, “Gagara eri.” 55 Setirigagara iji ainde oena tuturo edo apuseeririsira. Eriri Iesu mi ungoda yeisisira indari itoro indarase sisira.56 Edo gagara da aimamo ga koveero Iesu mi ungoda yei sisira, “Embonenei da yei ro etira awa sawo geore.”

9IESU AMBOJIMBI 12 ITIRI MAM-

BUSERA1 Iesu mi setiri ambojimbi 12 uso

yei bugusera. Edo ungo mi asisibebegae awa ondise edo karu bebe-gae neinde kainde awa oro ewagaewa

Page 109: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 9:2 106 LUKE 9:19orase sedo Iesu goroba ari ungodayei ititisira. 2 Edo Iesu ungo itirimambusera awa iji nonde Mamo migitijigadira awa atopapotise edo karuembobo oro ewamei orase. 3 Edo Iesumi ungoda yei sisira, “Ingo mambadiise gido rora jiwae beove. Pepeta ariketu beove edo kandia de indari deganu de ombari nei de beove. 4 Edoingo nati da bugawo embo amemiingo atega adera embo ainde da usomando da atiwo. Edo ingo ainda atisemambudo mando neinda ewo eove.5 Edo ingo nati da bugawo edo embomi ingo atega ae adera awa gun in-goda awa ungo kena edo ungoda natiawa dowo. Edo ingo awodo adewaawa ungo gadera ungo biae etera awagadera.” 6 Edo Iesu awodo setiri am-bojimbi dodomambusera edo nati be-rari esega ise binga ewamei atopapo-tise edo karu embobo eoro ewameiedo isera.

HEROD IESU DA BINGA INGISIRA7-8 Gitijigari Herod Iesu mi ro ira

awa ingisira. Ingido umo mana manaisira ko embo nenei mi sera Johnumo mi ewamei ari embo awa wasiride sekago erira awarate embo neneimi sera Elijah mi bugira. Edo embonenei mi sera awa binga sari embomatu boroko ae bebetisira awa sekagowasiri de erira sera. 9 Edo Herod misisira, “Nanemi seteno John umo miewamei ari embo da dubo diuguris-era. Awarate embo ro iri binga ingenaembo emomo averi?” Edo umo awodosedo iji nonde Iesu gadiri awa euraisira.

IESU EMBO JIWAE EMBO INDARI ITI-TISIRA

10 Edo ambojimbi 12 engenembedoungoi ro isera awa Iesu setero in-gisira. Edo umo ungo budo daedoungoi ungo ungosuka Bethsaida natida mambusera. 11 Edo embo ungomambusera ainda binga awa ingidoungo ambo ambo isera. Edo ungobugero Iesu ungo atega edo ungodayei iji nondeMamomi gitijigadiri awa

sise edo ungoda teda embo ave karude ri awa etiri ewamei isera.

12 Edo iji wowosiri ambojimbi 12miIesu da yei bugudo sisera. “Yei eiawaembo atae yei ra awasedo embo itiomambudo buro demo da edo nati daawodo indari de edo ewari yei de euraore.”

13 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo ingosuka ungoda yei indariitiwo indore.”

Setiri ungoi mina sisera, “Nangodayei indari kiambu atira ambe ingari 5edo wo etoto de atira. Edo imo nangomi embo jiwae be eiawa embo mam-budo indari ori orase dipapa esi ta?”14 Edo ungoi awodo sisera ainda beawa embo ajigari 5,000 awodo aindaatisera awasedo.

Edo Iesu mi uso ambojimbi da yeisisira, “Sewo embo diti da 50 diti da50 awodo anumbore.” 15 Setiri am-bojimbi mi setero embo berari anum-burisera. 16 Edo ungo anumbeteroIesu ambe ingari 5 edo wo etoto awabudo diti utu da edo Mamo da yeiategari itido edo ambe ingari dewodeawa gavedomemeia isira. Edo gavedomemeia edo uso ambojimbi da yei iti-tise atisira. Edo Iesu umo ititise atiriambojimbi da edo ambojimbi ungoembo da yei osisa ise atisera. 17 Edoembo berari indido ungo inono beisera. Edo ambojimbi embo mi indariindido doturisera awa dada isera. Edoungoi dada etero indari awa kandia 12beda isira.

PETER GOSISIRA IESU AWA KERISO18 Iji da Iesu umo umosuka Mamo

da yei ge siri ambojimbi uso yei bu-gusera. Edo ungo bugero Iesu ungonganega isira, “Embo na awa ave sedoeri?”

19 Setiri ungoi mina sisera, “Embonenei sedo era imo awa John umomi ewamei ari embo edo embo neneisedo era imo awa Elijah. Edo embonenei sedo era imo awa binga sariembo nei matu boroko ae bebetisiraawa sekago wasiri de sekago erirasedo era.”

Page 110: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 9:20 107 LUKE 9:4120 Edo ungo awodo setero Iesu un-

goda yei nganega isira, “Awarate ingomo namomo ave sedo evi?”

Setiri Peter mi mina sisira, “Imoawa Mamo da soregari embo jawoKeriso ra.”

21 Setiri Iesu mi ungoda yei sisira,“Eiawa embo nenei da yei seove. 22NaMamodamei embo isena awamemesinembodiba tambadena. Edo Jewembo nembogamo de priest gitijijige-gari de edo agodari da atopapotegaride mi na ujo ae adera. Edo ungo misoro embo mi na doro betadena te ijietoto atae ari Mamo mi ari na sekagowasiri de eradena.”

23 Sedo Iesu ge nei ambojimbi dayei sisira, “Embo ave na ambo amboari dipapa edo gido dowo umo usodipapa berari awa dodo edo iji berariimo iso bouga ango adesa teta nanaso orega ango adena da awodo nasodemonda nangae pepeta are. 24 Edoembo ave busu da uso wasiri sore-gadi adira embo awa uso wasiri busuda awa doadira. 25 Awarate emboave na awa embo betadira embo awawasiri ewamei tambadira. Awarateembo ave busu berari da rora ji-wae badira awa betadi ta ko iji biaetambadira awa rora berari amimi ariembo awa iavira eita? Awodo aera.26 Embo nenei naso atopatari de na-monde awasedo me gosera. Am-boda na Mamo da mei embo isenaawa naso usasa janibadira ainde edoMamo da usasa janibadira ainde mijiroroka ari edo asisi ewagaewa de nasekago busu da engenembadena. Ijiainde na embomei naso yei me go-sisira ainda yei na me gadena. 27 Edona ingoda yei gebe sena embo neneiboroko einda derido atera awa ungoiiji nonde Mamo mi gitijigadi iji awagadera.”

IESU GARI NEI ISIRA28 Edo Iesu ge awa sedo pura da

amboda Iesu Peter de John de Jamesde budo daedo doriri da Mamo gadage sadi vivitisera. 29 Edo Iesu umoMamo gada ge siri Iesu da dombu garinei isira edo uso ombari digari usasa

nembodiba de janiburisira. 30-31 Edoembo etoto Moses de Elijah de Mamoda usasa mi jiroroka etiri buguseraedo Iesu gada Iesu da uso betariJerusalem nati da awa iji nonde riawa Mamo mi sia isira da awodo awaaikambu etira awa ungo Iesu ga dasisera. 32 Edo Peter uso otatao etotode awa ewo bouga be isera awarateungo erido Iesu awa gari nei isira awagido edo embo etoto uso demo da de-rido atisera awa gosisera. 33Edo emboetoto awa Iesu dodomambutero Petermi Iesu da yei sisira, “Gitijigari ingo-dena einda atera awa ewamei. Edo in-gode gaga tamonde pigadera da awaiso da awaMoses da edo da awa Elijahda.” Awarate Peter ge sisira awa biaeko umo ro sira awa umo gido gogo aeawasedo.

34 Edo Peter ge siri poroga mibugudo ungo apuregetiri ambojimbioju isera. 35 Edo ge javi porogajoda sisira, “Embo eiawananemi kata-betena awa naso mei na awasedo usoge ingiwo.” 36 Awodo setiri Iesu umoumosuka awa ainda derido atisira.Edo ro ambojimbimi gosisera iji aindeawa embo nenei da yei sae doturisera.

IESU MEI ASISI BIAE USO JO DAATIMA ISIRA AWA EWAMEI ISIRA

37 Sipo de ungo yei awa dododoriri da wosetero embo jiwae bemi Iesu tambusera. 38 Edo emboda teda amimi gogo dimbudo sisira,“Atopatari na iso yei sedo gosenanaso mei gi, naso mei da ra. 39 Edoasisi biae mi gae gae gogo dimbusemei dorise atira. Edo dorise iri meiawa jiro biae embo awodo ise be daporokusedo ira. Edo mei doae mam-budo bugudo ise asisi biaemi eurimeieiawa memesi nembodiba budo ira.40 Edo na iso ambojimbi da yei sedogetena asisi biae ondorase awarateungo ari sago ae etera.”

41 Setiri Iesu mi mina sisira, “Ingoembobo awa ewamei ae ewa edo ingona gebe ae edo ewa. Na iji roingeingode einda ateni? Na ingoda yei ijiroinge eni?” Sedo Iesumi embo ainda

Page 111: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 9:42 108 LUKE 9:61

yei sisira, “Iso mei awa naso yei budopuio.”

42 Setiri mei awa bugutiri asisi biaemi detiri mei awa busu da dudurisira.Edo umo duriri asisi biae mi etiri meiawa teta jiro biae embo da awodoisira. Awarate Iesu mi setiri asisi biaemei awa dodo bugusira. Edo Iesu meiawa ewamei edo uso mamo da yei iti-tisira. 43 Edo awodo etiri embo berariawa kove be isera ainda be awa ungoMamo da goroba nembodiba geteraawasedo.

IESU USO BETARI DA GE SEKAGOSISIRA

Edo embomei kove be ise atiseraainda be awa Iesu mi wasiri gorobade ira awa gido edo Iesu mi uso am-bojimbi da yei sisira, 44 “Na ingodayei ro sadi ena awa ruvegeove. NaMamo damei bugudo embo isena awaungo mi embo da ingo da itadera.”45 Edo Iesu uso ge unjugarase awodosetira awasedo uso ge awa ungo gadijarisera ainda be awa uso ge da beawa unjugurisira te ungo Iesu da yeinganega ari awa oju isera.

EMBO AVE AWA NEMBODIBA RI?46 Ambojimbi mi ungo ungosuka

embo ungoda teda mo amemi mamogitijigadira iji ainde awa embo nem-bodiba eiri awa ge bagise atisera.47Edo Iesuungo ro kotera awagido se-tiri mei kiambu da bugudo uso demoda derido atisira. 48 Edo mei kiambuawa ainda derido atiri Iesu uso am-bojimbi da yei sisira, “Embo ave nasojawo da mei kiambu eiawa atega iriawa embo awa na atega ira. Edo emboave na atega iri awa embo amemi naitiri bugusena awa atega ira. Emboave ingoda teda embo kiambu ri emboawa God da dombu da embo nembod-iba ra.”

EMBO AVE INGODA GITOPO AE RIAWA INGODA OTAO RA

49 John mi Iesu da yei sisira, “Gi-tijigari nango embo da iso jawo daasisi bebegae ondiri ge doarase seterako umo awa ingodenaso embo nei aeawasedo.”

50 Setiri Iesu mi John da yei edoambojimbi nenei da yei sisira, “Emboawa beitigeove ko embo ave ingodagitopo ae embo amone ingoda otaora.”

SAMARIA EMBO NENEI IESU UJO AEISERA

51 Edo Mamo mi Iesu budo utuda vitadira iji awa aikambu etiriIesu jamo jamo ae edo demo dayae Jerusalem nati da vitadira awodoisira. 52 Edo embo nenei Iesu migiti da itiri Samaria da nati da aindaIesu awasedo rora berari sia adi mam-busera. 53 Awarate nati ainda em-bomei awa Iesu ujo ae isera aindabe awa ungo gosisera umo Jerusalemnati da mambutira edo ungo aindatumonde bain ae edo isera awasedo.54Edo ambojimbi etoto James de Johnde wasiri awa gido sisera, “Gitijigariingode utu da riawo jawo sorowosedoungo usibesi eita?” 55 Setero Iesuwareregedo ungoda yei awa eorasesisira. 56 Edo umo ungo awodo eorasesedo ungo budo ungoi nati nei damambusera.

EMBO NENEI IESU AMBO AMBO ADISEDO KOTISERA

57 Edo ungo emboro da mambuteroembo dami Iesu da yei sisira, “Imo yeinonda yadesa awa na imo ambo amboadena.”

58 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Ambe wo awa uso ewari yei atira edori memei awa ungoda ngaja atira tenaMamo damei embo isena awa nasoewari yei atae ra.”

59 Edo embo nei da Iesu mi sisira,“Na ambo ambo eio.

Awarate embo amimi sisira, “Giti-jigari na naso mama betari govedoainda amboda awana imo ambo amboadena.”

60 Setiri Iesu mi mina sisira, “Emboave betari tumonda eri awa dowoungoungosuka kondademina ara ore.Edo imo mambuio Mamo da gitijigariiji aikambu etira awa embo da yei sasogore.”

61 Setiri embo nei mi Iesu da yeisisira, “Embo nembodiba na imo

Page 112: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 9:62 109 LUKE 10:16ambo ambo adena te giti awa namambudo naso orobe awa ategaadena.”

62 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Embo ave nga dawuse gun gadi edoira embo awa umo yei nonda yaridipapa ira yei ainda mambadi aera.Da awodo embo ave Mamo da buroari dipapa ise dodo ambo gadi edo iraembo awa mana Mamo da buro awaedo gogo edo adira.”

10IESU BURO EMBOBO 70 AWA BURO

DA ITIRI MAMBUSERA1 Amboda Iesu buro embobo seka

70 awodo kataburisira. Edo itiri gitinati berari umo mambadi dipapa iraainda etoto etoto awodo mambusera.2 Edo Iesu mi ungoda yei sisira, “In-dari jiwae buro da awa sari etiraawarate buro embobo enumbae midada adi atera. Awasedo buro topoda sewo buro embobo itari mambudoindari sari awa dada ore. 3 Buro damambuwo. Nanemi ingo ititeno tetawo sheep da mei mi ambe sino dateda mambarago ewa. 4 Gano dadaari sapoia beove edo benunu emboda sapoia de tei goru de beove. Edoingo emboro da mambuse anumbedoembo nenei de da kiki dirise atove.

5 “Ingo nati embo da mando datotorise gido sewo, ‘Mamo da ewameiari mando einda embo atima eraainda atare.’ 6 Edo ingo awodo sawoembo ave Mamo da ewamei ari baridipapa edo ira embo mando aindaatadira gido ewamei ari ge setesa awabe adira. Awarate embo mando aindaatera awa Mamo da ewamei ari baridipapa ae adera awa ewamei ari geinemi setesa awa be adi aera. 7 Edoimo mando ainda atiroso embo miro indido kumbudo asase itadera daawa indido kumbudo eio ainda be awaburo embo buro ira ainda mina awabadira. Edo mando imo atesa awadodo mando nei da mambose.

8 “Edo ingo nati da totorirowoembomei awa jao namendi ari awodoingoda yei oro gido indari ungoi roindawase itadera awa indiwo. 9 Edo

daedo karu embobo nati ainda atimaera awa ewo jebugoro ungoda yeisave, ‘Mamo da gitijigari iji bugira.’10Awarate ingo nati ainda totorirowoembomei ainda awa jao namendi in-gode daedo ae oro gido nati soropuda mambudo embobo ainda yei sewo,11 ‘Nango ingoda nati da konipo nan-goda tei da awa dede era ko ingo migadewa ingo wasiri biae etewa awa.Edo ruvegeove Mamo da gitijigari ijibugira.’

12 “Na ingoda yei sena Mamo mibusu berari da embobo awa kasadiraiji ainde Sodom nati embobo da yeiawa nembogo be jo adira awarate natiembobo amemi ingoda ge awa beusoadera awa unemi ungoda yei jo arikiambu adira.”

IESU NATI EMBOBO NENEI UMOGEBE AE EDO ISERA AINDA GE SISIRA

13 Iesu mi sisira, “Ingo Chorazinnati embobo God mi kasari ingo ijibiae be tambadewa. Edo ingo Beth-saida nati embobo ingo daedo awaGod mi kasadira. Edo Tyre nati em-bomei de Sidon nati embomei aindaatari awa kotewo. Ungo berari wasiribebegae be edo isera awarate na ariwasiri goroba de ingoda nati da isenaawa ungoda nati ainda aetena awanati ainda embomei awa ungo om-bari digari mamatu awa edo aviga mitamo da gutedo ungo ungoda wasiribebegae awa dodo Mamo da yei war-eregaetera. 14 Na ari wasiri gorobade ingoda nati da isena awarate ingoingoda wasiri biae awa dodo Godda yei wareregae awasedo busu be-rari da embo awa kasadira iji ainderiroga ingo badewa amimi rirogaungo badera awa derigadira. 15 Edoingo Capernaum embobo ingo rokotevi? Ingo mi utu da vitadevi ta?Awodo aera. Ingo naso ge ingaeawasedo yei riawo mata awodo euseatira ainda ingo mambadewa.”

16 Iesu mi uso ambojimbi da yeisisira, “Embo ave ingoda ge ingido eraawa naso ge ingido era awarate emboave ingo ujo ae era awa na ujo ae era.

Page 113: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 10:17 110 LUKE 10:33Edo embo ave na ujo ae era awa emboamemi na itiri bugusena embo awaujo ae era.”

EMBO70 IESUMI ITIRIMAMBUSERAAWA ENGENEMBURISERA

17 Edo embo 70 Iesu mi itiri mam-busera awa asisi bebegae ungodagoroba tuda atisera awasedo jo iaviride engenembedo Iesu da yei sisera,“Bada nango iso jawo da asisi bebegaero orase setera iji ainde etera.”

18 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Na Satan utu dodo wowosiri getena.Edo umo burigi be teta birigi daawodo jara ise wosetira. 19 Edo nasoge ingiwo. Nanemi ingoda yei gorobaari itena awasedo ingo pepeta ise in-goda tei awa jingabu da ta wuwuji datamo da itadewa awa mana ungo mioro ingo memesi tambadewa. Edo naingoda yei da naso goroba awa itanoSatan da goroba de edo asisi bebegaeberari ainda goroba awa derigadewa.Edo rora berari mi mana ingomemesida itadira. 20 Edo asisi bebegae mi in-goda ge kera etera awasedo iaviri eoveta iaviri ewo koMamomi ingoda jawoawa utu da gaetiri atira awasedo.”

IESU IAVIRI EDO MAMO JASIGAISIRA

21 Iji ainde Asisi Kotopu Iesu da joda amimi etiri uso jo awa iaviri beisira. Edo Iesu mi sisira, “Mama imoawa utu de edo busu de da gitijigari.Na imo jasiga ena ainda be awa imoiso ge awa jiro gari embobo da yeiunjugedo eoso ungo gadi jarima erate iso ge awa embo jiro egae ainda yeiisaga eoso ungo mi gido era. Mamaimo awodo edo esa ainda be awa taimo awodo adi dipapa isesa awasedona imo jasiga ena.

22 “Naso Mama mi rora berari awanaso ingoda itira. Edo embo berarina Mamo da mei mo averi awa ungogae rate Mamo umo umosuka gari ra.Edo embo berari Mamo mo averi awagae rate na Mamo da mei mi gari ra.Edo embo ave na Mamo da mei miMamo isaga adi dipapa ena embomeiawa Mamo daedo gari ra.”

23 Edo Iesu uso ambojimbi da yeiwareregedo ungoda yei gae unjugarida sisira, “Ingo gari seka gosewaawasedo ingo iaviri ewo. 24 Edo embobinga sari embobo jiwae edo gitijijige-gari nembogamo ingo ro gosewa awagadi dipapa isera te ungo gari sagoae ra. Edo daedo ge ingo mi ingewaawa ingari dipapa isera te ungo ingarisago ae ra.”

SAMARIA BUSU EMBO MI GITOPOEMBO SIMBA ISIRA

25 Jew embomei da agodari daatopatari embomi bugudo Iesu uso gemi bagedo gadi sisira, “Atopatari naro edo wasiri natopo atari beni?”

26 Setiri Iesu mi uso yei mina sisira,“Ro jiwari mi siri? Imo ajigurise gidoesi ta?”

27 Setiri embo amimi sisira, “Iso joberari de asisi berari de iso goroba be-rari de iso jiro berari de mi Mamo isodubo buio. Edo imo imosuka simbaesa da awodo embo nenei simba eio.”

28 Setiri Iesu mi mina sisira, “Imomina sari ewamei setesa. Edo imoawodo adesa awa imo wasiri natopoatari badesa.”

29 Awarate agodari da atopatariawa umo uso jawo awa ewamei daitari dipapa edo gido Iesu da yeinganega isira, “Awarate embo moaveri awa simba eni?”

30 Setiri Iesu mi uso mina sariawa kiki eiawa dirisira, “Embo daJericho nati da mambadi dipapa edoJerusalem nati dotorisira. Edo umowosedo yiri bengono embobomi umosandido biae be dedo gaedo isera. Edodedo gaedo uso rora berari awa budoumo ainda dotero betadi aikambu iseatisira. 31 Edo iji ainde Jew embo dapriest awa emboro ainda pepeta iseembo awa gosisira te umo emboro benei da awodo sembudo yise edo emboawa derigurisira.

32 Edo priest da kondade ari embouso orobe da jawo Levi daedo yeiainda bugudo embo awa gido em-boro be nei da awodo derigurisira.33 Awarate Samaria busu embo awaemboro ainda bugutiko embo awa

Page 114: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 10:34 111 LUKE 11:9

gido jo mi biae isira. 34 Edo emboainda yei mambudo uso isomatu dasiwo jojedo uso bomi sasiro isira. Edoembo awa budo uso wo jawo donkeytamo da itido budo esega emboboda ewari mando da budo mambudoainda simba isira. 35 Edo sipo deesega embobo da ewari mando datopo da yei Kina etoto awa itido sisira,‘Imo embo eiawa edo gogo edo simbaeio. Edo na iji nonde engenembadenaedo ganu ro embo einda indari dapigadesa awa nanemi iso yei da minaitadena.’ ”

36Awa sedo Iesumi sisira, “Imo kikieiawa ingido mo imomo ro kotetesi?Embo tamonde embo bengono em-bobo midetero betae sumbae isiraainda yei bugusera. Edo embo rawauso yei ewamei isiri?”

37 Setiri agodari da atopatari mimina sisira, “Embo amei umo jo edouso jao namendi ari isira awa awara.”

Setiri Iesu mi uso yei mina sisira,“Awara imo mambudo wasiri daawodo awa eio.”

IESU MARY DE MARTHA DE ESEGAISIRA

38 Iesu uso ambojimbi demambudoedo ungo nati da ainda bugero evetujawoMarthami ungo atega isira. Etirigido ungo uso mando da vivitisera.39 Edo uso jao Mary awa Iesu da teida anumbedo Iesu da ge awa ingiseatisira. 40 Edo Mary awa Iesu da geawa ingise atiri Martha awa indarisia ari da buro jiwae isira awasedoumo tini gambari isira. Edo Iesu dayei bugudo sisira, “Bada naso jao nadotiri na nasuka indari sia ari da burojiwae be ena. Imo kotesa amomoawara ta? Seio pumana kondade are.”

41 Setiri Bada mi mina sisira,“Martha, buro berari emimi etiri imotini gambari esa. 42 Awarate buro daawa ingodena ari dipapa edo era. EdoMary awa buro ewamei ari dipapa iraawasedo nango mi mana uso buro daawa badera.”

11IESU USO AMBOJIMBI ATOPAPO-

TISIRA1 Iji nei de Iesu yei da ainda atise

Mamoda yei ge sisira. EdoumoMamoda yei ge sedo atae etiri uso ambo-jimbi diti da amimi uso yei sisira,“Gitijigari nango Mamo da yei ge sarida emboro awa atopatigae gore tetaJohn mi uso ambojimbi atopapotisirada awodo.”

2 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo Mamo da yei benunu sadi isegido eiedo sewo,‘Mamo embo berari mi iso jawo ko-

topu awa jasiga ore. Iso giti-jigari iji awa itio bugare. 3 Edonangoda indari iji jaige da awainono da itigae. 4 Nangodaburia awa kotembedo dogaeainda be awa nango emboamemi nangoda yei buria eraawa kotembedo doturera. Edonango bawari da kundo yioseta ko nango biae eorase sore-gae.’ ”

5 Edo Iesu awodo sedo Iesu usoambojimbi da yei sisira, “Ingo emboda mi uso otao da mando da tumbasoropu damambudo uso yei saetesita,‘Otao, na ambe be tamonde dipapaena. Imo naso yei itadesa awa naiso yei ambe be tamonde sekago isoyei itadena. 6 Ko naso otao nei awayei berari esega ise buguteviko nasomando da bugira te na indari ae gidouso yei ro itari sago ae ena.’

7 “Umo awa sedo sisira ko iso otaoawamando jo da atise gemina saetira,‘Na roedo seso jareni. Na matu man-giro be dedo edo na naso kinapeina deewadi awasedo besi da pasetena. Namana erido iso indari itadena.’ 8 Edoro aetiri? Sano giwo. Mando topo awamana erido iso yei ambe awa itaetirako umo awa iso otao awasedo awarateumo erido imo ro embo simba esi awaitae etira ainda be awa imo iji mataawa tain tain dorise atesa awasedo.

9 “Awasedo na ingoda yei sena,sedo giwo itari kumbave. Eura edotambuwo. Taintain dewo mangiro

Page 115: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 11:10 112 LUKE 11:30pirigare. 10 Edo embo amemi sedogadira awa badira edo embo amemieura adira awa tambadira edo emboamemi taintain dadira awa mangirobe pirigadira.

11 “Ingo mamono ingo ingodamemei mi wo embo soro ingo manajingabu itadewa. 12Edo ungo rimunjuembo soro imomanawuwuji itadewa.13 Edo ingo awa embo bebegaeawarate ingo ingoda kinapeina da yeirora ewagaewa itari gari ra. AwarateMamo utu da atima ira amimi ingodakando itari awa derigedo emboamemi uso yei sedo gadira ainda yeiAsisi Kotopu itadira.”

IESU ASISI BEBEGAE ONDISIRA14 Asisi biae mi embo da ainda jo

da atise euri embo awa ge sae edoisira awa Iesu mi ondetiri bugusira.Edo Iesu asisi biae awa ondetiri bugiriembo awa ge sadi tuturo isira. 15 Edoembo awa ge sadi tuturo iri embojiwae be mi kove be isera awarateemboneneimi sisera, “Beelzebul asisibebegae da gitijigari mi Iesu da yeigoroba ititiri edo umo asisi bebegaeondira.” 16 Edo embo nenei mi umoungoda ge mi wao ari dipapa isera.Edo ungo mi God mi Iesu kondade iraawa gorase sedo ungo mi Iesu mi arigoroba de arase sedo gosisera.

17 Awarate Iesu ungoda kotari awagido ungoda yei sisira, “Busu da embomi katabedo diti diti edo mina daraaetera awa embo berari awa ataeaetera. Edo embo orobe da amimiditi diti petedo mina dara aetera awaungo atae aetera. 18 Da awodo asisibebegae Satan mi gitijigido ira awaditi diti petedo mina dara aetera awaungo atae aetera. Edo ingo sewa naawa Beelzebul da goroba mi asisi biaeondari ge sewa. 19 Edo ingoda ge awage be adira awa ingoda ambojimbirawodo edo asisi bebegae ondedo eri?Ingoda ambojimbi topo mi ingoda geawa oro ge busari adira. 20 Edo naawodo aera te Mamo da goroba miasisi bebegae ondedo ena awasedo

ingo gosewa Mamo ingoda teda buroadi tuturo etira.

21 “Edo embo goroba embo mi usogi emi berari sia edo usomando simbaadira awa uso rora berari awa ewameiatadira. 22 Awarate embo goroba ji-wae de mi umo dedo gaedo edo umousibesi edo embo ainda gi emi umotumonda ira awa budo edo uso roraberari bengono edo budo mambudoembo nenei de da kando edo badira.

23 “Edo embo ave nangae otao aeira awa naso gitopo ra. Edo embo avena kondade ari dada eonase ira awaembo awa sisi kakain adira.”

ASISI BIAE ENGENEMBURISIRA24 Edo Iesu mi kiki nei dirise sisira,

“Asisi biae mi embo da joda edobugudo jango indari yei eura edoambe da mambadira. Edo umo yeitambae edo umo umosuka sadira, ‘Nanaso mando doturisena ainda en-genembadena.’ 25 Awasedo umo en-genembedo gosisira ungo mi yei gen-jedo edo mando sirigurisira awa go-sisira. 26 Edo awa gido umomambudouso asisi bebegae otatao 7 biae umoinge aerate bebegae be bebegae awabudo bugudo daedo ainda atadira.Edo ungo awodo oro embo awa umomatu atima edo isira awodo atadi aer-ate umo biae be atadira.”

IAVIRI ARI GEBE27 Edo Iesu awodo setiri evetu dami

embo da teda edo Iesu da yei sisira,“Evetu amemi imo budo simba isiriawa dowo dubo ewamei are.”

28 Setiri Iesu mi mina sisira,“Awodo aerate embo de evetu deamemi Mamo da ge ingido edo keraedo ira awa dowo iaviri ore.”

EMBO NENEI MI ARI WASIRIGOROBA DE GADI DIPAPA ISERA

29 Edo embo nenei jiwae dada eteroIesu mi ungoda yei sisira, “Emboboroko atera awa embo bebegae ra.Edo ungo ari wasiri goroba de awagari dipapa edo era. Edo ari wasirigoroba de Jonah da yei isira da awaungo gadera te ungo mi nei awagadi aera. 30 Edo binga sari embo

Page 116: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 11:31 113 LUKE 11:45

Jonah da yei ro isira awa Ninevehnati embobo da yei isaga da gari awaisira. Da awodo ro Mamo da meiembo isira ainda yei adira awa emboboroko atera ainda yei isaga da gariadira. 31 Edo Mamo busu berari daembo kasadira ainde evetu gitijigarinembodiba busu ijari kena da amimierido ari embobo boroko atera awame gadera ko evetu awa yei riboribe pepeta edo embo jiro gari emboSolomon da atopatari ewamei awagadi bugusira. Awarate na ingodayei sena na awa Solomon derigedoingoda teda atena. 32 Edo Mamobusu berari da embo kasadira iji aindeNineveh nati embobo mi erido oroingo me gadewa ainda be awa ungoJonah mi Mamo da binga awa se-tiri gido ungo ungoda wasiri bebegaeawa dodo Mamo da yei warereguris-era. Awarate na boroko ingoda yeisena, na Jonah derigedo ingoda tedaatena.”

TAMO DA USASA33 “Embo amemi mana goriwo

injibedo yei nei da unjugadira. Daedoembo mi mana goriwo injibedo gonoto da itadira. Awodo aera. Embomando da toradera awa ingodenaungo usasa gadi dipapa aderaawasedo ingodena goriwo injibedoinda esegadera. 34 Edo ingoda ditiawa teta tamo da usasa awodo ra.Edo ingoda diti ewamei awa ingodatamo berari awa usasa adira te ingodaditi biae awa ingoda tamo berari awaumenga adira. 35 Awasedo doawoingoda yei usasa awa umenga euresimba edo gogo ewo. 36 Edo ingodatamo berari awa usasa mi beda adiranei ro umenga adi ae awa ingodadombu awa daedo usasa adira tetagoriwo mi iso tamo da usasa aragoadira.”

IESU PHARISEE EMBOBO DE AGO-DARI DA ATOPAPOTEGARI DE BEKUBAISIRA

37 Edo Iesu ge sedo atae etiri Phar-isee embo da mi uso mando da mam-budo daga indari indarase sisira. Se-tiri gido Pharisee embo da mandoda mambudo indari indadi anum-burisira. 38 Edo Pharisee embo awagosisira Iesu umo indari indae gitida umo Jew embobo da wasiri indariindadi ise giti ingo segedo era awa aeisira awa gido kove isira.

39 Awasedo Bada mi uso yei sisira,“Ingo Pharisee embobo da atari awateta ingo ingoda aga de tewo de awapon awa segedo ewa te jo awa ru-vegedo ewa da awodo. Ingoda joda awa dari betari da kotari de edokotari bebegae nenei demi beda etira.40 Ingo jiro bebegae emboboMamomiingoda tamo pon isira da awodo joisira. 41 Edo ingoda jo awa dagariaeadira awa rora berari iso awa dagariaeadira.

42 “Edo ingo Pharisee embobo in-goda kasari iji awa bugutira awasedogiwo. Edo siwo kosi dada edo munorora edo rora gowari nenei de awadada edo diti ajigari 10 edo diti daawa Mamo da yei itido ewa. Edo ingoeiedo ewa te ingo embo nenei jo aeedo ingo Mamo koma bae. Edo ingoro berari edo ewa awa ise daedo na rosetena awa adewa awa awara adira.

43 “Edo ingo Pharisee embobo in-goda kasari iji awa bugutira awasedogiwo. Ingo Jew embomei da dada ariyei da ingo embo mi gadera yei aindaanumbari dipapa edo ewa. Edo ingorora ori garoro ari yei da mambudoewa awa ingo embo mi ingo sapo iseatega orase dipapa edo ewa.

44 “Edo ingoda kasari iji awabugutira awasedo giwo. Ingo awateta embo mi uje gae busu da aturitamo da pepeta edo era da awodo.Edo ungo ingo derigedo era te ingodajoda kotari biae ewa awa ungo gae ra.”

45 Edo Iesu awa setiri agodari daatopatari mi uso yei sisira, “Atopatariawodo sesa awa imo nango daedobekuba esa.”

Page 117: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 11:46 114 LUKE 12:946 Setiri Iesu mi mina sisira, “Ingo

agodari da atopapotegari ingodakasari iji daedo bugutira awa giwo.Agodari nembogamo bari sago aeawa ingo mi embo da saga da itidoewa te ingo ingo soro da amimi ungokondade ae agodari bouga awa angoaera.

47 “Edo ingoda kasari iji awabugutira awa giwo. Edo ingo bingasari embobo ingoda mamoumbogomi detero bebetegurisera ainda uje beawa gongobedo ewa. 48Edo binga sariembobo da uje be awa gongoburiseingo sedo ewa ingoda mamoumbogomi ungo dorisera amone awara sedoewa. 49 Edo ro Mamo jiro gari embomi sisira awa be isira. Edo Mamo misisira,‘Nanemi ungoda yei binga sari

embobo itano mambadera tenenei awa dedo gaedo ise edonenei awa doro betadera.’

50 Edo riroga awa ingo embo borokoatewa ainda bugadira ainda be awaMamo mi rora berari isira edo emboberari isira iji ainde tuturo edo in-godamamoumbogomi binga sari em-bobo jiwae dorisera. 51 Edo bingasari embobo dari tuturo isera iji awatuturo Abel da betari da edo mam-budo Zechariah da betari da bugusira.Edo ungoi Zechariah Jew embomei datumondebain ari oro jo da rorou itariyei da edo yei kotopu da soropu dadorisera. Edonanemi ingoda yei sena,riroga awa embo boroko atera aindayei bugadira ainda be awa dari betariberari eiawa awasedo.

52 “Ingo agodari da atopapotegariingoda kasari iji awa bugutira giwo.Ingo mi jiro gari da mando da bepirigari rora awa bengono etewa. Edoingo ingosuka torari awa ujo ae ewaawarate ingo embo nenei toradi di-papa era awa beigo beigo ewa.”

53-54 Iesu ge awa sedo atae edomando awa doturisira. Edo Iesumando awa dotiri agodari da atopa-potegari de Pharisee embobo de awaIesu uso ge da wao adi jarisera edo

umo ge biae sari bekuba adi sedoisera. Awasedo ungoi umo tu buriseedo sedo gari neinde kainde uso yeisedo gosisera.

12PHARISEE EMBOBO AWADITI JIMBA

EWO1 Embo jiwae be jiwae mi dada

edo tei da mina pata ise dada iseraawarate giti Iesumi uso ambojimbi dayei sisira, “Pharisee embo awa gidogowo ewo. Ungo awa ewamei ari ingeedo era te ungo awa ewamei aera.Edo ungoda atopatari biae awa tetaambe bajari siwo jawo yeast awodo.2 Edo rora ro embo mi boroko un-jugurera awa amboda awa isaga adiraedo embo da jo awa embo nenei migadera. 3 Awasedo imo ro umenga dage setesa awa embo berari mi iji deingadera edo ge ro mando jo da gaesasainbari mi setesa awa embo nati joda berari mi minonu sadera.”

IESU ATOPAPOTISIRA4 Iesu mi sisira, “Naso otatao na in-

goda yei sena embo ingoda tamo dorobetadira te wasiri bebegae nenei in-goda yei ari sago ae era awa oju eove.5Nanemi ave oju evi awa sadena. Goduso goroba mi embo dari betoro edoembo riawo matawa atari da pigadiraawasedo umo oju ewo. Awa gebe naingoda yei sena umo oju ewo.

6 “Ingo rimei memeiya ingo da awaganu kiambu mi ori adewa awarateMamo mi rimei memeiya da awa ru-vegae. 7 Da awodo Mamo ingoda beotu ajigari roinge ri awa gido iji berariingo simba ira. Edo ingoda mina awawujiko da mina awa derigedo atiraawasedo oju eove.”

EMBO NENEI SEWO GORE INGO AWAIESU DA TOPO RA

8 Iesumi sisira, “Na ingoda yei senaembo amemi embo berari da diti daumo naso topo sadira awa na Mamoda mei embo isena amimi God daasisi ewamei da diti da embo eiawanaso topo ra sadena. 9 Awarate emboamemi embo berari da yei umo na

Page 118: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 12:10 115 LUKE 12:29gae sadira awa naMamo damei emboisena amimiMamo da asisi ewamei daditi da na embo awa gae sadena.

10 “Embo amemi na Mamo da meiembo isena ainda yei ge biae sadiraembo ainda wasiri biae awa Mamomikotembedo doadira te embo amemiasisi Kotopu da yei ge biae sadiraembo ainda wasiri biae awa Mamomikotembedo doari sago aera.

11-12 “Edo embo mi ingo budo Jewembobo da dada ari oro edo gitijigarikiambu da edo gitijigari nembodibada yei imo kasorase mambadera. Edoungo awodo adera awa imo na ro seniedo na nasuka rawodo edo beitigarige ro eni awa kotose ainda be awa ijiainde awa Asisi Kotopu mi ro sadesaawa ari sadesa.”

RORA EMBO DA INIA GE13 Embo da teda amimi Iesu da yei

sisira, “Atopatari segae naso namendiungaenaso mama betari da rora edouso busu awa nangae katabedo bare.”

14 Setiri Iesu mi mina uso yei sisira,“Embo amimi na awa ingoda kasariembo awodo edo ingoda rora de edobusu de katabanase awara seteri? Naawodo adi ae ra.” 15 Awodo sedo Iesuembo berari ainda yei sisira, “Ingo nana sari embo awodo eove awa gidogogo ewo ainda be awa rora jiwaebadewa amimi ari atari ewamei adiaera. Edo embo da rora jiwae be jiwaebadira awarate ungoi oro umo atariewamei adi aera.”

16Edoumoawodo sedo Iesuungodayei inia kiki da eiawa sisira, “Emborora jiwae embo da ainda buro darora jiwae eririsira edo bari sia isira.17 Edo embo awa umo umosuka ko-tisira, ‘Naso indari atari oro awa ki-ambu ra mo na ro eni?

18 “Awodo kotedo umo umosukasisira, ‘Na naso indari atari oro ki-ambu eiawa arasegedo neinda nem-bodiba be itadena edo ainda naso in-dari ve de edo naso rora nenei ji-wae de itadena. 19 Itido na nasukajo da kotadena iji ewamei naso yeida bugira. Edo naso rora ewagaewajiwae be eiawa gaeko jiwae be atadira

awasedo na jango indise indido kum-budo ise na iaviri adena.’

20 “Awarate Mamomi uso yei sisira,‘Imo jiro biae embo, boroko tumbadeimo betadesa. Edo imo betaso roraberari inemi imo embo etesa emomoamemi beiri?’ ”

21 Edo Iesu inia da kiki eiawa sedoIesu uso ge atae ise sisira, “Emboave umo umosuka awasedo rora jiwaedada edo ira te Mamo da ewamei ariawa tambae edo ira embo ainda yeirora da eiedo awa adira.”

MAMO TUMONDA EWO22 Iesu mi uso ambojimbi da yei

sisira, “Awasedo na ingoda yei senaingoda wasiri awasedo dubo vev-era edo seove, ‘Na rora inono danonda budo indeni?’ Edo daedo in-goda tamo awasedo dubo vevera edoseove, ‘Naso ombari digari yei nondabeni?’ 23 Awarate ingoda wasiri miindari derigedo atira edo daedo in-goda tamo mi ombari digari derigedoatira. 24Giwo ogamane inda tembera.Ungoda indari atari oro kiambu deindari atari oro nembodiba de ataerate Mamo mi ungoda indari itidoira. Edo rimemei awa mina nem-bogamo rate ingo awa mina nem-bogamo be nembogamo ra. 25 Edoingoda wasiri awasedo dubo veveraadewa amimi mana ari ingo iji riboriatadewa. 26 Edo ingo awodo ari sagoae ewa mo ro awasedo rora neneiawasedo dubo vevera evi?

27 “Ri wuji eririra awa kotewo.Ungo buro ae ra. Edo ungo ungo-suka gongobaera te ungoda gari awadagariae be ra. Na ingoda yei senarora jiwae embo Solomon awa usoombari digari dagari egeregae ra teri wuji da gari dagari egae amimiSolomon da ombari da gari ewagaewaawa derigurira. 28 Edo sasawa borokoeririra te euma awa vejedo pigoro rimi ewadira te Mamo babojise eurisasawa awa gari dagariae be edo ira.Edo da awodo Mamo mi ingoda om-bari digari itadira. Edo ingoda tu-monda ari kiambu awa kotewo. 29Edo

Page 119: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 12:30 116 LUKE 12:48dubo memesi eove. Edo iji berari naro indido kumbudo eni awa kotove.30 Edo embo God gae awa iji berariungo indari inono da tambae eteraedo ombari digari de baetera awasedodubo vevera edo era. Te ingodaMamoingo ro dipapa ewa awa gosira. 31 Edoingo dubo vevera ewa awa dowo. EdoMamo da wasiri seka awa tambaeetewa awa embo jo da kotewo. Edoawodo ewo unemi rora berari eindeda itadira.”

UTU DA RORA EWAGAEWA DADAARI DA EMBORO

32 Iesumi sisira, “Ingo embo enum-baeko ingoda Mamo umo ingoda yeiuso ewamei ari jiwae itadi iaviri iraawasedo oju eove. 33 Ingoda roraberari awa ori edo ganu awa roraae embobo da itiwo. Awodo adewaawa ingo rora mina nembogamo dejiwae tambadewa awa biae adi aera.Edo rora eiawa Mamo mi utu da ingoawasedo dada adira ainda ungoda aji-gari awa mana kiambu adira aindabe awa bengono embobo mi manabengono adera edo jinikomimana in-dadira. 34 Edo yei iso rovi ravi itadesayei da ainda iso jo daedo atadira.”

SIA ARI BURO EMBO AWODO EWO35-36 Iesu mi sisira, “Ingoda sini

digido gogowo edo goriwo injibedoiji berari sia ewo teta agipo emboboungo ungoda gitijigari jimbari bondododo engenembadira awa simba eraawodo awasedo umo bugudo tain taindari ungo burigi be be pirigadera.37 Awarate gitijigari engenembedoagipo embobo erido sia edo atirorogadira awa ungo dubo ewamei aderako na ingoda yei sena umo buro om-bari budo ombudo sari ungo anum-boro ungoda indari ititise edo ungosimba adira. 38 Umo tumba soropuda o sipo usabasa irirari bugudo ungosia edo atiroro gadira awa ungo iaviriadera. 39 Awarate eiawa kotewo.Embo mando topo awa iji nonde ben-gono embo bugudo uso mando be-jedo toradira awa gido umo sia adira

awa umo torurase beitigadira. 40 Edoingo iji berari awa sia ewo ainda beawa na Mamo da mei bugudo emboisena awa ingo naso bugari iji awakotae atadewa iji ainde na bugadenaawasedo.”

AGIPO EMBOBO EWAMEI DE BIAE DEDA INIA KIKI

41 Peter mi Iesu da yei sisira, “Badaimo inia kiki emomo nangoda yei sesita ko embo berari da yei sesi?”

42 Setiri Iesu mi mina sisira, “Emboave agipo embo ewamei embo aindayei na ge sena. Edo embo ave saboaedo jiro gari agipo embo awa uso gi-tijigari mi sari agipo embobo neneida buro awa simba adira. 43 Edouso gitijigari awa esegamambudo edouso mando da engenembedo bugudouso buro embo ro arase setira awairi getira awa agipo embo awa iaviriadira. 44 Edo umo iaviri adira aindabe awa gitijigari mi sari agipo emboamimi uso rora berari de uso busu deawa simba adira edo umo awa buroembo da nembodiba adira. 45Awarateagipo embo awa kotadira, ‘Naso gi-tijigari mana burigi engenembadira,’awasedo umo buro embobo nenei deburo embo evetu de awa dedo gaedoedo umo umo okain indido jiro biaeedo. 46 Edo umo awodo irirari gi-tijigari da bugari iji awa uso agipoembo awagae iji aindeumoengenem-badira. Edo engenembedo gitijigariagipo embo awa vejedo embobebegaeda yei da itadira.

47 “Edo agipo embo umo uso giti-jigari ro arase dipapa ira awa gosirate sia ae adira edo ro uso gitijigarimi arase sira awa ae adira, embo awaungoi vejadera awa riroga nembodibabadira. 48 Awarate agipo embo umouso gitijigari mi ro arase dipapa iraawa gae edo buro biae adira embo awariroga kiambu badira. Edo embo averora jiwae badira awaungoi sorominarora jiwaemina itadira. Edo embo averora jiwae be jiwae badira awa ungoisoromina rora jiwae be jiwaemiminaitadira.”

Page 120: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 12:49 117 LUKE 13:8IESU MI ETIRI EMBO KAUSU KAUSU

ISIRA49 Iesu mi sisira, “Na riawo pigano

busu da embo berari da tamo da vi-tarase bugusena. Edo naso buro ataeadira iji ainde na iaviri adena. 50 Edomemesi nanemi badena awa nembod-iba be ra. Edo na boroko awa dubovevera ena te naso memesi awa ataeadira na iaviri adena. 51 Edo ingokotewa naso bugari mi ari embo duboewamei de ateri ta? Awodo kotoveainda be awa naso bugari mi manaari embo da atari awa ewamei adirate naso bugari mi ari embo ewogaewoga adera. 52 Boroko tuturo edoembo ingo da awa mando da aindaatima era awa kausu kausu edo ungoiditi etoto adera. Tamonde awa etotoda gitopo edo etoto awa tamonde dagitopo adera. 53 Edo eiedo awa kausukausu adera. Mamo de mei de awagitopo mina ara adera. Edo ai de usogagara de awa gitopo mina ara adera.Edo mei da aro de uso umboti de awagitopo mina ara adera.”

INGODE RO BUGADIRA AWA BEGORE

54 Edo Iesu daedo embo da yeisisira, “Ingo poroga waiko wosedo iraainda vivitirari gido ingo sadewa gabugadira sadewa awa awodo adira.55 Edo ingo bisara nembodiba beijari kena edo sumburari ingo sadewaboroko awa waiko nembodiba jani-badira sadewa. Awodo awa adira.56Edo ingo ise sarago ari embobo ingowasiri utu da edo busu da awa gidoainda be awa gido ewa. Edo ro edoingo naso bugari da wasiri awa ingogaeri?”

INGODA GITOPO DE JAO NAMENDIARI EWO

57 “Ro edo ingo ingosuka ro ewameiri awa gido ae edo evi? 58 Edo emboda mi iso yei da rora ro embo tinigambari edo imo budo kasari yei damambutirari gido edo imo yei aindaseka mambuse gido edo gido ge awaembo ainga seio ewamei are. Edo imoawodo ae adesa awa unemi imo awa

budo kasari embo da yei mambadira.Edo kasari embo mi imo awa budobundari embo da yei itadira edo bun-dari embo mi imo awa gajari oro daitadera. 59 Edo nanemi iso yei senaimo mana gajari oro awa doadesa tegiti awa imo iso mina awa itido pondabugadesa.”

13EMBO AVE UNGODA WASIRI BEBE-

GAE DODO MAMO DA YEI WAREREGAEADERA EMBO AWA BETADIRA

1 Iji ainde embo nenei ainda atiseraamimi Iesu da yei sisera, “Galilee busuembobo nenei mi wo mi Mamo dayei rorou ititero Pilate mi setiri embonenei mi bugudo ungo detero bebe-tisera.” 2 Setero Iesu mi mina sisira,“Ingo kotewa ungoda wasiri bebegaemi Galilee busu embomei nenei dawasiri bebegae awa derigari awasedoungo bebetiseri ta? 3 Awodo ae beaera. Edo na ingoda yei sena ingo in-goda wasiri bebegae awa dodo Mamoda yei wareregae adewa awa ingoberari awa daedo betadewa. 4 Edoingo embo 18 awodo Siloam aindamando mi wosedo patetiri bebete-gurisera mo kotevi ta? Edo ingokotewa ungoda wasiri bebegae miembo nenei Jerusalem nati da atimaera ainda wasiri bebegae awa derigarita? 5Awodo ae be aera. Edo na ingodayei sena ingo ingoda wasiri bebegaeawa dodo Mamo da yei wareregaeadewa awa ingo daedo betadewa.”

RI BE AE ISIRA AINDA INIA KIKI6 Iesu mi ungoda yei inia kiki

eiawa sisira, “Embo da mi mengaawa uso buro da gousira edo ri awaerido atisira. Edo amboda embo awamenga be wujadi bugusira te be aera.7 Awasedo umo uso buro simba ariembo da yei sisira, ‘Giwo gaeko ta-monde na einda bugutemona edo rieinda be da meani tambae. Edo riemone tepo busu ngamo awa indiseatira awasedo ri eiawa jegewodurare.’

8 “Awarate buro embo mi sisira,‘Naso gitijigari doio gaeko da eiawa

Page 121: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 13:9 118 LUKE 13:27atare. Edo gaeko einde nanemi busube ngambedo edo wo je awa itidogane. 9 Edo gaeko nei ri awa be adiraawa awara doaso atadira te be ae adiraawa jegaso duradira.’ ”

IESU MAMASO IJI DE EVETU ETIRIEWAMEI ISIRA

10 Jew embomei da tumondebainari iji da Iesu awa Jew embomei dadada ari oro da atopapotise atisira.11 Edo evetu da awa ainda atisiraedo asisi bebegae uso jo da gaeko 18awodo atise eoro umo karu de atimaisira. Edo evetu ainda gun vetu awadetegari awasedo umo dagaia edo de-rari sago ae edo isira. 12 Edo Iesuevetu awa gido umo evetu awa jawosetiri uso yei bugusira edo Iesu uso yeisisira, “Evetu na imo wujegurena edoiso karu atae etira edo imo ewameietesa.” 13 Sedo uso ingo uso tamoda itiri uso gun vetu burigi be dagaiaetiri umo dambuderari derido Mamojasiga isira.

14 Edo Jew embomei da dada arioro da gitijigari mi tini gambari isiraainda be awa Iesu mi tumondebainari iji de evetu awa etiri ewamei isiraawasedo. Awasedo umo embo jiwaebe atisera ainda yei gogo dimbudosisira, “Iji 6 ainde ingode buro aderaawasedo iji ainde buguwo unemi ingoewamei are awarate tumondebain ariiji de bugove.”

15 Setiri Badami uso yeimina sisira,“Ingo ise sarago ari embobo ingo be-rari tumondebain ari iji de ingoda wocow ta donkey awa wujegedo budokoto ngambari da mambawo umo in-dadira. 16 Edo evetu eiawa Abrahamda orobe awa Satan mi matu borokoae be bundisira edo gaeko 18 ataeetira. Edo ro edo ingo nanemi tumon-debain ari iji de evetu eiawa ewameietena awa biae kotevi?”

17 Sisira da amimi etiri uso gitopoembobo berari awa ungo ungosukame gosisera te embo nenei awa iaviriisera ko umo wasiri ewagaewa eiawaira awasedo.

VE KIAMBU DA INIA GE

18 Iesumi ungoda yei sisira, “Mamoda gitijigari iji awa gari rawodo ri?Rawodo edo ingoda yei ujugano gevi?19 Mamo da gitijigari iji awa teta vejawo mustard ingera edo embo mibudo uso buro da gousira. Edo veemone kiambu be ra te koru edobugudo ri nembodiba be eradira edori memei uso patu da ungoda ngajaitadera.”

AMBE ARI DA INIA GE20 Iesu ungoda yei inia kiki nei

sisira, “Mamo da gitijigari iji awa ra-wodo awa sano gevi? 21 Mamo dagitijigari iji awa teta ambe bajari siwojawo yeast emboevetu mi budo ambede da jigido era da awodo ra. Edoawodo dause atoro edo ambe berariawa bajido sauma ira.”

MANGIRO KIAMBU DA GE22 Iesu Jerusalem mambuse nati

memeia de nati nembogamo de awada da torido bugudo ise mambusira.Edo umo awodo ise embo atopapo-tisira. 23 Edo embo da mi uso yeinganega isira, “Atopatari Mamo moembo enumbae ko awa soregeita?”

24 Setiri Iesu mi mina ungoda yeisisira, “Mangiro beutuda awakiambura awasedo imo iso goroba mi edomangiro be kiambu da toradi jareio.Edo na ingoda yei sena embo jiwaebe mi toradi jaradera te ungo inonoae awa mana toradera. 25 Edo am-boda mando topo erido mangiro bedigadira te ingo awa ponda deridoatise mangiro be da tain tain dorisesadewa, ‘Bada nango embo mangiropirigegae.’

“Edo ingo awodo sawo unemi in-goda yei mina sadira, ‘Ingoda natijawo mo rori? Na ingo gaera.’

26 “Sari ingo mina sadewa, ‘Imonangoda nati da bugudo embo atopa-potisesa edo iji ainde nango ingaeindido kumbudo isera.’

27 “Edo ingo awodo sawo umo in-goda yei mina sekago sadira, ‘Ingodanati jawo mo rori? Na ingo gaera.Ingo wasiri biae embo na dodo mam-buwo.’

Page 122: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 13:28 119 LUKE 14:1028 “Edo amboda ingo ji sise di ve-

gadewa ainda be awa Abraham deIsaac de Jacob de edo binga sari em-bobo berari de awa Mamo ga aterauso gitijigari yei da edo ingo awaponda atadewa. 29 Embo iji vitarida edo iji wosari da edo ijari da edosawari da awa ungoi bugudo dadaanumbedo Mamo da gitijigari yei daindise atadera. 30 Edo yei ainda awaembo boroko gun da mambutera awaungoi giti adera. Edo embo neneiungoi boroko giti giti mambutera awaungoi amboda adera.”

IESU JERUSALEM EMBOBO AWAEMBO JO ISIRA

31 Iji ainde Pharisee embobo neneimi Iesu da yei bugudo uso yei sisera,“Herod imo dadi dipapa ira awasedoyei eiawa dodo yei nei da mambuio.”

32 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo mambudo ambe sino ainda yeisewo gare, Na boroko edo euma awaasisi bebegae awa ondadena edo karuembobo ano ewamei adera. Edo iji ta-monde atae ari na naso buro awa ataeadenaHerod sewo gare. 33Boroko edoeuma edo sipo nei tei mi Jerusalemnati da mambadena ainda be awaungo binga sari embo yei nei da dorobetadira awa awara aera.

34 “Jerusalem embobo, Jerusalemembobo. Ingo awa iji berari Mamo dabinga sari embobo awa deowo betedoera. Edo Mamo mi iji berari bingasari embobo ingoda yei itido ira awaingo mi ganuma mi dawo betorasepigedo ewa. Edo na ingo embo be-rari awa naso yei aikambu dada edoteta kokora ai mi uso kinapeina awauso piki mi apuregedo ungo soregedoira da awodo adi ena te ingo ujo aeewa. 35 Edo Mamo ingoda nati eiawadodo mambadira. Na ingoda yei senaboroko tuturo edomambudo naso en-genembari iji de awa ingo mana nagadewa. Edo iji bugari ingo na sekagogido sadewa, ‘Embo Mamo da jawoda bugudo pira awa Mamo mi umoewamei are.’ ”

14IESU KARU EMBO ETIRI EWAMEI

ISIRA1 Jew embomei da tumondebain ari

iji da Iesu Pharisee embomei da gitiji-gari da mando da indari indadi mam-busira. Edo umo ainda atiri embo miumo diti jimba isera. 2 Edo ungo ditijimba edo gogo ero embo da uso teide ingo de bajari amimi Iesu da yeibugusira. 3 Edo umo bugiri Iesu miagodari da atopapotegari de Phariseeembomei de da yei nganega isira, “In-godenaso agodari mi tumondabainari iji de embo oro ewamei orase sisitamo sae ri?” 4 Setiri ungo ge nei daro sae jamo jamo edo atisera. EdoIesu embo ainda ingo awa budo etiriewamei etiri itiri mambusira.

5 Edo Iesu umo embo awa itirimambutiri umo ungoda yei nganegaisira, “Tumondebain ari iji de meikiambu ta wo cow ta ko ingoda tedaembo da awa umo koto da duraetiramo ingo burigi mambudo jigawo vi-taetira mo awara ta mo awara ae ri?”6 “Awa umo nganega isira edo ungosekago ge sae jamo jamo isera edo usoge mina sari sago ae isera.

INGODE SABOA ORE7 Iesu esega embobo neneimi embo

nembogamo da anumba awa eura edoainda anumburero gosisira awasedoumo inia da kiki eiawa ungo berarida yei sisira, 8 “Bondo susu mi ingojimbari bondo da mambawase oru arigido gaegae edo embo nembogamoda anumba da anumbeove ko bondosusu embo nembodiba oru etita roraawasedo. 9 Edo bondo susu ingoetoto oru etira amimi iso yei bugudosadira, ‘Erido doio embo eiawa aindaanumbare.’ Sari imo me gosiseembo nembogamo ae da anumbada ainda anumbadesa. 10 Awaratebondo susu mi imo bondo da oru ariimo mambudo embo tepo da anumbada anumbedo atio. Edo imo aindaanumbedo atiroso edo bondo susumi bugudo iso yei sadira, ‘Naso otaopuio embonembogamoda anumbada

Page 123: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 14:11 120 LUKE 14:29anumbase.’ Awodo sadira awa emboesega bugujegetera amimi imo awaembo nembodiba awa gadera. 11 Edoembo amemi uso jawo jigari eradiraawa Mamo mi ari umo saboa adira teembo ave umo saboa adira awa Godmi uso jawo awa jigari eradira.”

12 Edo Iesu mi bondo susu da sisira,“Imo bondo sia edo gido iso otatao deiso nanonamendi de edo iso orobe deedo iso jao namendi edo rora embodemonda awa oru eose. Imo awodoadesa awa imo ro etesa ainda minaawa badesa ainda be awa ungo miimo ungoda bondo da oru oro mam-badesa. 13 Imo bondo sia ise emborora atae edo embo tei ingo ambariembo edo embo ketumi kondade euritembuma era awa oru eio.

14 Embomei emimi iso mina awamana itadira teMamomi imo ewameiadira. Amboda embo ewagaewa awabetedo sekago eradera iji aindeMamomi iso mina awa itadira.”

BONDO NEMBODIBA DA INIA GE15 Embo da ainda anumbedo Iesu

ga indari indise atisira amimi ge awaingido Iesu da yei sisira, “EmboMamoda gitijigari yei da anumbedo atiseindera awa iaviri era.”

16 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Embo da amimi bondo nembodibasia edo embo jiwae be oru isira.17Edo bondo iji bugusira etiri umousoagipo embo itiri embo matu bondoda bugorase oru isira awa bugorasesadi mambusira. Mambudo ungodayei sisira, ‘Ingo berari boroko puwonango bondo da rora berari sia etera.’

18 “Edo uso agipo embo ungoda yeimambudo awodo setiri embo berariawa da da ungo buro nenei ari gesisera. Edo embo dami agipo embo dayei sisira, ‘Na mambona te busu sekabetena awa gadi sedo mambadena.Edo seio iso gitijigari naso yei ge biaekoture.’

19 “Edo embo nei mi sisira, ‘Na burowo oxen 10 awodo betena edo ungoburo wo ewagaewa ta buro wo bebe-gae ri awa gadi mambutena. Awasedo

iso gitijigari seio naso yei kotari biaeeure.’

20 “Edo embo nei mi sisira, ‘Naboroko aro jimbena awasedo namam-bari sago ae ena.’

21 “Edo ungo berari awodo seteroagipo embo engenembedo uso gi-tijigari da yei ungo ro sisera awasisira. Edo umo awodo setiri emboawa tini gambari edo uso agipo emboda yei sisira, “Burigi mambudo em-boro memeia berari da edo emboronembogamo berari da edo nati demoda, embo rora ae embobo berari deembo tei ingo ambujegari de diti gubaegeregari de embo ketu de awa beraribudo bonda da buguio.’

22 “Setiri agipo embomambudo en-genembedo bugudo uso gitijigari dayei sisira, ‘Ro anase setesa awa etenate yei awa embo mi atoae ae atira.’

23 “Setiri embo amimi uso agipoembo da yei sisira, ‘Mambudo emboroyei besaun da memeia de nembog-amo de berari ainda embo berari tam-badesa awa doio torore edo naso yeiawa embo mi atoae be ore. 24 Edo naiso yei sena embo berari tuturo da oruetena awa naso bondo da indari awamana indadera.’ ”

IMO IESU DA AMBOJIMBI ARI DI-PAPA ADESA AWA GITI KOTEDO GOGOEIO

25 Embo jiwae be awa Iesu ga dapepeta isera. Edo Iesu wareregedoungoda yei sisira, 26 “Embo ameminaso ambojimbi adi dipapa edo gidouso dubo bari mi naso yei uso dubobari mamo da ta ai da ta aro da takinapeina da ta nanonamendi da taruaimono da edo umo umosuka awaderigadira. 27 Edo embo ave umo naambo ambo ise edo uso orega ango aeadira embo awa naso ambojimbi adiaera.

28 “Edo inia ge sane embo ingodateda da awa umo mando nembodibaitadi jiro buro adira giti awa umoanumbedo mando ainda mina roin-geri awa kotadira. Edo uso ganuajigedo sadira, ‘Naso ganu mo inonota ko inono ae ri?’ 29 Edo umo awodo

Page 124: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 14:30 121 LUKE 15:12giti ae adira awa amboda umo tutuviitadira edo burigi atae ae adira ijiainde awa embo berari mi uso buroawa gido umo ganduburise sadera,30 ‘Embo eiawa uso mando adi tuturoisira te umo atae ari sago ae ira.’

31 “Edo sekago ge sane gitijigarinembodiba da mi gitijigari nembod-iba nei ga da nange gaiadi dipapaadira awa umo embogo awa ae atiseumo anumbedo kotadira, ‘Naso isoroembobo 10,000 mo naso gitopo emboda isoro embobo 20,000 mo derita?”32 Edo umo kotadira, ‘Naso isoro em-bobo inono aera,’ awa uso gitopoembo awa yei besaun atirari umobinga sari embomei itari uso gitopoda yei mambadera. Edo ungo uso yeimambudo daga dubo ewamei ari adisedo gadira. 33Da awodo embo amemiuso rora berari doae adira awa umomana naso ambojimbi adira.”

TOKAKA DA GE34 Iesu mi sisira, “Tokaka awa

ewamei awarate tokaka uso tokakada gambari awa atae adira awa in-emi mana aso tokaka sekago adira.35 Tokaka awodo awa rora nenei dayei ewamei aera. Edo ingode nanemimana oro busu ngamo arase adira.Amone jingama ari sago ae be etiraedo ingode pigoro mambadira.

“Edo ingo naso ge da be gari dipapaedo re ingido gogowo ewo.”

15WO SHEEP MUNENEGURISIRA

AINDA INIA GE1 Iji da tax bari embobo jiwae de

embo bebegae de bugudo Iesu da geingise atisera. 2 Edo Pharisee de ago-dari da atopapotegari de ujo ae edosisera, “Embo eiawa embo bebegae deotao ise edo daedo indari indido ira.”

3 Setero Iesu ungoda yei inia kikieiawa sisira.

4 “Embo da ingoda teda awa wosheep 100 awodo topo aetira edo gae-tira wo da awa jajovegetira awa edoembo awa ro aetiri? Wo 99 awaindari indari yei ainda dodo wo da

jajovegetira awa mambudo eura ae-tira. 5 Edo umo eura edo doae edoiji ainde tambudo awa eura doadira.Edo umo iaviri ise saga da budo edoengenembedo nati da bugadira. 6 Edoumo budo nati da engenembedo bu-guse uso otatao de jao namendi dejawo sise ungoda yei sadira, ‘Na duboewamei ena ko naso wo sheep damunenegetira awa tambena awasedo.Puwo nangae da iaviri ave.’ ” 7 Edoumo kiki awa sedo Iesu mi sisira, “Naingoda yei sena, da awodo embo 99awa ewamei atise edo Mamo amboambo ari doae era awa embo utu daatera awa iaviri kiambu era. Awarateembo da wasiri biae edo ira embo awauso wasiri biae awa dodo Mamo dayeiwareregadira awa umo emboungoawa iaviri be iaviri be adera.”

EVETU DA MI GANU DA DOTUR-ISIRA AINDA INIA GE

8 Iesu mi inia kiki eiawa sisira,“Evetu da awa uso yei Kina 10 ataetiraedo Kina da awa doae etira awa ro ae-tiri? Umo goriwo injibedo uso mandogenjedo edo yei berari da eura edogogo aetira. Edo umo eura edo doaeadira awarate amboda uso Kina daawa tambudo eura ae doadira. 9 Edoevetu awa uso Kina da awa tambudouso otatao de uso jao tato de jawo saridada oro ungoda yei sadira, ‘Na nasoKina da jajovegurana awa tambenaawasedo na iaviri ena. Puwo nangaeda iaviri ave.’ ” 10 Edo Iesu inia kikiawa sedo sisira, “Na ingoda yei sena,da awodo embo wasiri biae edo iraembo da awa usowasiri biae awa dodoMamo da yei wareregadira awaMamoda asisi ewagaewa iaviri adera.”

MEI DA MUNENEGURISIRA AINDAINIA GE

11 Iesu mi inia ge eiawa dirisira,“Embo da awa uso memei etoto deatima isira. 12 Edo mei ambo mi usomamo da yei sisira, ‘Mama iso busuawa amboda katabedo nango memeietoto da yei itadesa te naso tegaawa boroko itae etesita.’ Awa setiriembo awa uso busu awa katabedo usomemei jaige ungoda tega awa ititisira.

Page 125: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 15:13 122 LUKE 16:213 “Edo iji tupo atae etiri mei ambo

awa uso busu seka awa ori edo ganubudo uso mamo da mando awa dodoumo busu besaun be ainda mam-busira. Ainda mambudo umo ataritepo tapo ise atiri uso ganu awa burigibe atae isira. 14Edo uso ganu atae etiriainda baimana iji bugusira. Etiri meiawa indari atae edo nei ro atae tepoawodo ainda atima isira. 15 Awasedoembo da busu ainda atima isira emboamimi uso yei buro ititisira. Edo emboamimi mei awawa uso busu da uso pusimba arase itiri mambusira. 16 Edomei awa beji mi biae edo pu da indariawa indae etira awa kotisira. Edoembo da amemi uso yei indari itaeindae.

17 “Edo amboda mei awa uso wasiribiae awa kotedo sisira, ‘Embo be-rari naso mama da yei buro edo eraawa ungoda indari awa inono edonenei buso dodo era te na awa eindaatise edo beji mi betadi aikambu ena.18-19 Edo erido naso mama da yeimambudo sadena, ‘Mama na wasiribiae iso yei edo God da yei memesinembodiba be itena awasedo na isomei awodo seose ta na iso buro ariembomei da teda da edo buro ane.’20 Awodo sedo mei awa erido pepetaedo uso mamo da yei engenembedomambusira.

“Edo umo mambutiri mamo natida edo mei yei ribori butiri gosisira.Gido umo usomei jo isira. Etiri mamosumbudo mei sandido muno isira.

21 “Edo mamo umo awodo iri usomei mi sisira, ‘Mama nanemi wasiribiae eteno imo memesi buresa daawodo Mamo memesi burira. Edo naawa wasiri biae embo ra awasedo naiso mei awodo seose.’

22 “Awa setiri mamo uso buroembobo jawo setiri uso yei bugerosisira, ‘Burigi ombari ewamei budopuwo ombare. Edo ingo bumbukeitiwo mungari edo uso tei goru itiwoasugare. 23Awodo edo ingodenaso womei da nembogo awodo budo dewobetari edo bondo sia ave. 24 Ingodeindise iaviri ore ko na naso meibebetisira awodo kotemona te umo

boroko wasiri de engenembetira.Umo munenegurisira te bugiribetena.’ Awa sedo setiri bondojijigurisera.

25 “Edo ungo awodo ero mei begoawa uso buro da buro ise atiko en-genembedo bugudo mando aikambuise ya sedo diuse ero ainda javi awaingisira. 26 Ingido buro embo dajawo setiri bugiri uso yei nganegaisira, ‘Eiroedo embo ya sise diveri?27 Awa setiri buro embo mi minasisira, ‘Iso namendi engenembedobu-gira awasedo iso mamo mi wo meida detira. Edo umo yaviri ira aindabe awa iso namendi awa wasiri deengenembetira awasedo.’

28 “Edo umo awodo setiri mei begoawa tini gambari edo gido mandoda torari ujo ae isira. Awasedo usomamo mi bugudo torarase sedo go-sisira. 29 Etiri mei bego mi mamo dage mina sisira, ‘Gaeko tupo atae be naimo sapo ewamei ise pemona edo naimo ro anase sewosa awa emona. Edoimo naso yei ro itesi? Imo naso yei wokiambu itae na naso otatao de bondoae. 30 Awarate iso mei eiawa viroemboevetu de atise uso ganu atae bepigiteviko engenembedo bugiri imoumo embo wo mei da detesa.’

31 “Awa setiri uso mamo mi minasisira, ‘Naso mei imo awa iji berarinangae atima esa edo rora naso berariawa iso ra. 32Awarate ingodena iaviride bondo era ainda be awa iso na-mendi betari awodo kotise atemonaedo umo munenegurisira awa sekagobugiri betena.’ ”

16BURO SIMBA ARI EMBO DA INIA GE

1 Iesu mi uso ambojimbi da yeisisira, “Embo dami rora embo da roraberari awa simba edo isira. Edo umosimba iri embo nenei mi bugudo rorajiwae embo da yei sisera, ‘Iso burosimba ari embo awa iso gano tepotapo jingama iri atae ira.’

2 “Setero rora embo mi uso burosimba ari embo awa jawo setiri usoyei bugiri sisira, ‘Iso buro da ge eiawa

Page 126: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 16:3 123 LUKE 16:18ro ingeni? Na imo boroko sanonaso buro da awa atae adesa awaraawasedo buro da ge ro gaewosa awabudo puio gane.’

3 “Setiri buro simba ari embo awakotisira, ‘Na naso gitijigari mi sariburo eiawa doadena mo namo buromo ro eni? Na buro okain ari sago aeena edo na rora embo benunu sadenaawa na me gadena. 4 Edo naso buroatae adira awa na otatao ano amimina ungoda mando da soro mambanoungo mi na simba adera. Awasedo naro adena awa gosena.

5 “Edo embo awa awodo kotedoembo uso yei uso gitijigari da rorabudo mina amboda itadi sisera awajawo setiri da da uso yei bugusera.Edo da awa bugiri buro simba ariembo mi uso yei sisira, ‘Imo roraroinge naso gitijigari da yei budo am-boda mina itadi sisesi?’

6 “Setiri embo amimi sisira, ‘Utingiberari 100 awodo awa oil mi beda ari.’

“Edo umo awodo setiri buro simbaari embo mi sisira, ‘Eire buro da gegaiari atira 100 awa tupedo 50 awodogaeio.’

7 “Edo embo nei awa bugiri burosimba ari embo mi uso yei sisira, ‘Imorora roinge awa naso gitijigari da yeida budo amboda mina itadi sisesi?’

“Setiri embo amimimina sisira, ‘In-dari wheat awa karara 100 awodo.’

“Setiri edo buro simba ari embomi uso yei sisira, ‘Eire buro da gejiwari eire 100 awa tupedo kondago 80gaeio.’

8 “Edo rora embo eiawa uso burosimba ari embo mi isira awa gidoumo kotisira umo awa jiro gari emboawodo awasedo umo embo awa jasigaisira. Edo busu da embo ungoda rorasimba ari da awa jiro gari embobora te Mamo da embobo ungoda rorasimba ari da awa jiro gari kiambu ra.

9 “Awarate tepo awodo edo embonenei awa awo ingoda otatao oraseawodo eove. Awodo adewa amimimana ari utu da, embobo mi imoutu da sia mana adera. 10 Emboamemi rora kiambu da jo okain edo

simba adira awa rora nembogamo dajo okain edo simba adira. Edo emboamemi rora kiambu simba ise ge be aeadira awa umo rora nembodiba simbaise awa ge be adi aera. 11Edo imo busuda rora uso mina kiambu da jo okainae adesa awa amemi iso yei rora usomina nembogamo be awa itari simbaesi? 12 Edo imo embo nenei da rorasimba ise jo okain ae adesa awa emboamemi rora iso topo mo itoro besi?

13 “Edo buro embo da mi manaembo nembogamo etoto awa keraadira ainda be awa umo nei da awaujo ae ise edo nei awa dubo badiraedo umo nei da yei saboa edo keraadira edo umo nei awa ujo ae adira.Imo mana be iji da amimi Mamo daburo embo ise edo ganu da buro emboadesa.”

IESU DA GE NENEI14 Edo Pharisee embobo Iesu ge

sisira awa ingido umo ganduburiseraainda be awa ungo ganu dubo budoera awasedo. 15 Edo Iesu mi un-goda yei sisira, “Ingo ingoda jawo awaembo embo da jo da awa eowo nem-bodiba edo ira te Mamo mi ingoda joda ro kotewa amone gosira. Rora awaembo mi ewamei kotera awa Mamomi kotira rora awa biae be ra.

16 “Edo Moses da agodari de edobinga sari embobo da ove jiwari deedo mambudo John bugusira iji aindero awase sisira te wasiri awa ataeisira. Edo atae etiri ainde tuturo edoMamo mi gitijigadira iji ainda bingaewamei awa sewora. Edo embo jiwaebe Mamo da gitijigari yei da toradisedo ungoda goroba berari mi edogosera. 17 Awarate Moses da agodaride binga sari embobo da ove jiwaride awawa boroko goroba de atira tetabusu de utu de goroba de atera daawodo.

18 “Edo embo amemi uso aro dodoevetu nei jimbadira embo awa viroadira. Edo embo amemi evetu emboneimi doadira awa jimbadira awa viroadira.”

Page 127: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 16:19 124 LUKE 17:5RORA EMBO DE RORA AE EMBO DE

DA KIKI BE19 “Embo rora jiwae embo da awa

atima isira. Edo iji berari umo om-bari digari ewagaewa edo isira edoumo iaviri edo isira edo indari kum-bari jiwae be indido isira. 20 Edodaedo iji ainde rora ae embo jawoLazarus atima isira. Tamo matu miuso tamo awa ato ae be ari. 21Edoumorora embo da uso tendeba juda in-darimomonowosedo isira awa indadisedo edo seuri iji berari embomi budorora embo damando da bugudo isera.Edo Lazarus ainda simba aturi sinomibugudo uso isomatu awa sandibo edoindido isera.

22 “Iji da rora ae embo awa betetiriasisi ewamei mi budo Abraham dayei mambusera. Edo rora embo awadaedo bebetiri gousera. 23 Goveterouso asisi awa riawo euse mata awaatima ira ainda mambusira. Edoainda atise memesi nambodiba tam-buse umo yei besaun be Lazarus awaAbraham da demo da atiri gosisira.24Awasedo umo gogo dimbudo sisira,‘Mama Abraham na jo egae. EdoLazarus itaso bugudo uso ingo soro dami umo da patare. Patari saso bugudonaso avewa ari jamo jamo are ko naawa einda riawo da atena edomemesinembodiba be tambutena.’

25 “Awarate Abraham mi uso yeisisira, ‘Naso mei ruvegeose, imo busuda atise rora ewagaewa budo isesaedo Lazarus awa rora bebegae awabudo isira. Awarate boroko imoainda memesi nembodiba tambuseateso edo umo einda iaviri de atira.26 Awarate ingaenaso soropuda awabengi nembodiba atira awasedo emboeinda awa kekepuinya edo ainda yadiedo era te inono ae edo era. Edo emboainda awa einda kekepuinya edo pu-radi edo era te purari awa inono ae ra.’

27 “Edo Abraham awodo setiri edorora jiwae embo amimi uso yei dasisira, ‘Awa be ra te Lazarus awa itigaenasomama damando da naso nanon-amendi 5 da yei mambare. 28 Edoungo mi memesi nembodiba tambariyei einda bugorase sedo awa seio

Lazarus mi ungoda yei nembogo besare.

29 “Setiri Abraham mi sisira,‘Awodo aera. Moses da ge de edobinga sari embobo da ge de awaungode daedo atira awasedo doioiso nanonamendi awa doio ge awaingore.’

30 “Setiri rora jiwae embo mi minasisira, ‘Mama Abraham da ge awawainono aera. Te embo da betedo edosekago erido ungoda yei mambadiraawa ungo ungoda wasiri bebegae awadodo edoMamo da yei wareregadera.’

31 “Setiri Abraham mi sisira, ‘UngoMoses da ge de edo binga sari em-bobo da ge de awa gebe ae era. Daawodo betedo sekago eridomambudoungoda yei ge sadira awa ungo manage be adera.’ ”

17IESU USO AMBOJIMBI ATOPAPO-

TISIRA1 Iesu mi uso ambojimbi da yei

sisira, “Bagari neinde kainde mi ariembowasiri bebegae adera awa iji be-rari bugadira. Awarate embo amemiari bagari eiawa bugadiri embo aindayei awa biae be ra. 2 Edo emboamemi ari mei kiambu wasiri biaeadira awa biae be biae ra. Edo emboawawasiri biae awodo ae giti da emboamemi embo ainda dubo da ganumakaingedo ewa kapuru da pigae etiraembo awa wasiri ewamei ae etira.Awarate embo awa wasiri biae awa aeetira awa biae embo ainda yei ataeetira.

3 “Ingosuka simba ise atiwo. Edoiso namendi mi wasiri biae ari gidoisibeio awarate umo uso wasiri biaeawa dodo wareregari re imo usowasiri biae kotembedo doio. 4 Edo isonamendi iji da amimi iso yei wasiribebegae 7 awodo adira awarate ijiberari iso yei bugudo sadira na nasowasiri biae doadena sadira awa iji be-rari kotembedo doio.”

5 Edo Bada awodo setiri uso am-bojimbi mi uso yei sisera, “Nangodagebe ari awa goroba aera. Edo inemi

Page 128: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 17:6 125 LUKE 17:27eteso nangoda gebe ari awa gorobaetira.”

6 Edo ungo awodo setero Bada mimina sisira, “Ingoda gebe ari awa ki-ambu teta ri mustard da ve kiambuinge awa ingo mi ri nembodiba eindasaetewa besisi de da sokubedo sekagoewa da goveio saetewa awa ri awawaingoda ge awa kera aetira.

7 “Embo da ingoda teda ainda usoagipo ari embo awa buro da ko wosheep simba aetiri. Edo ongobo deumo nati da bugaetira awa uso gitiji-gari mi uso yei mo saetita burigi puioiso indari indase saetita? 8 Awodoaera umo uso yei saetira naso indarisia edo iso ombari digari parara edoindari budo naso yei da puio saetira.Edo na indari indido atae ano imoiso indari indase saetira. 9 Edo agipoembo uso gitijigari mi ro arase setiraawa edo atae ari mo uso gitijigarimi imo awa buro embo ewamei nasaetita. Awodo aera. 10 Da awodoingo ro Mamo mi awase setiri etewaawa sewo nango awa buro emboboewagaewa seove awarate sewo nangoMamo mi buro ro orase dipapa etiraawa etera awasedo nango iaviri era.”

IESU EMBO INGO ETOTO KARU LEP-ROSY BARI ETIRI EWAMEI ISERA

11 Iesu Jerusalem da mambuse edoumo emboro Samaria busu de Galileebusude ainda soropuda awodopepetaisira. 12 Edo umo nati da toradiaikambu iri edo embo 10 awodokaru leprosy bari mi umo tambusera.13 Edo ungoi besaungo petedo gogodimbusera, “Iesu gitijigari nango joegae.”

14 Edo Iesu ungo gido ungoda yeisisira, “Priests da yeimambuwoungoiingoda karu atae etita ko karu atiriawa gore.” Setiri ungo mambuteroungoda tamo ando awa ewamei isira.

15 Edo embo 10 ainda teda emboda uso tamo ewamei isira awa gidowareregedo engenemburisira. 16 Edoumo engenembedo gogo de Mamojasiga isira. Edo Iesu da tei da baingodederi edo Iesu da yei da doio sisira.

Edo embo engenemburisira awa busuSamaria embo Jew ae ra.

17 Edo Iesu mi sisira, “Na embo 10awodo eteno ewamei etera te embo 9mo rawari? 18 Edo embo 9 engenem-bari ae etera te embo nati nei emboeiawa umo umosuka Mamo jasiga adibugira.” 19Edo embo awa awodo setiriIesu mi uso yei sisira, “Erido mam-buio. Iso gebe ari mi etiri imo ewameietesa.”

MAMO DA GITIJIGARI IJI DA GE20 Pharisee embobo nenei mi Iesu

da yei nganega isera, “Mamo da giti-jigari iji mo nonde bugeiri?” SeteroIesu mi mina sisira, “Mamo da gitiji-gari iji bugari iji awa embo mi manaungoda dombu mi gadera. 21 Edoungo mi mana sadera, ‘Giu eire edoGiu oure.’ Ainda be awa Mamo dagitijigari iji awa matu ingoda tedabugira.”

22 Edo umo awodo sedo Iesu usoambojimbi da yei sisira, “Ambodaingo awa na Mamo da mei awa emboedo ingode iji da atae etena awa di-papa be adewa awarate na awa manaeinda atadena. 23 Edo embo neneimi sadera, ‘Giu umone oure edo giuumone eire,’ awarate ungoda ge awaambo ambo eove. 24 Na God da meiembo isena awa bugari awa teta bi-rigi utu da usasa de jaririgedo irada awodo ra. Edo utu yei berarida awa janibadira. Edo awodo adiraawasedo ingo mi naso bugari awa is-aga gadewa. 25 Awarate giti awa namemesi nembodiba tambadena edoembo boroko atera amimi na ujo aeadera.

26 “Edo na engenembadena ijiainde embo awa atadera teta emboNoah da iji de atisera da awodoatadera. 27 Umo nembodiba bugaeatisira ainde embo de evetu de indidokumbudo ise mina jimba ise edojimbari da adi sari sise edo Mamoawa kotae be isera. Edo ungo awodoatero Noah umo nga nembodiba datoriri edo umo nembodiba bojetiriedo embo berari ponda awa indidoambujegurisera.

Page 129: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 17:28 126 LUKE 18:1128 “Edo Lot atisira iji ainde awa

embo atima isera awa embo Noah daiji de atima isera da awodo atima is-era. Edo ungo daedo indido kumbudoise ori garori ise buro da ve gogoveg-urise edo mando ise awa ungo Mamokotae edo isera. 29 Edo Lot Sodomnati doturisira iji ainde aviga veverade edo riawo teta ga mi wosarago edoembo berari awa evetiri bebetiguris-era. 30 Edo embo Mamo kotae ariteta embomei amimi isera da awodoiriroro iji ainde na Mamo da Meibugudo embo isena awa engenem-badena.

31 “Embo ave iji ainde uso mandosa beraga de ainda gaga da anumbedoatadira awa mana wosedo uso mandojo da torido uso rora berari awabadira. Da awodo embo ave uso buroda buro ise atadira awa mana usomando da engenembadira. 32 EdoLot da aro da ro isiri awa ruveg-eove. 33 Embo amemi uso wasiri awabusu da ainda soregadi adira awa usowasiri awa jajovegadira awarate emboamemi na awasedo uso wasiri jajove-gadira awa wasiri ewamei tambadira.34 Edo na ingoda yei sena naso bugariiji de embo etoto besi dada mandodada ewadera. Edo nanemi embo daawa burise embo nei awa doadena.35Edo embo evetu etoto awa ba gia iseatadera. Edo nanemi da awa burise daawa doadena. 36Embo etoto awa buroda buro iriroro nanemi embo da awaburise da awa doadena.”

37 Setiri uso ambojimbi mi usoyei nganega isera, “Bada emomorawainda bugeiri?”

Setero Iesu ge ainda be awa un-jugurise mina sisira, “Tamo betarirawainda pasido atira ainda ambe-moka mane awa dada adera.”

18EVETU RORI MI KASARI EMBO MI

KONDADE ARASE SEDO GOSISIRA AINDAINIA GE

1 Iesu mi ungoda yei inia da kikieiawa sedo ungo atopatari ungo duboneinde kainde eorase sisira iji berari

Mamo da yei sedo gorase. 2 Umokiki eiawa dirisira, “Kasari embo daawa umo Mamo oju ae edo embo natida atima isera awa sapo ae. 3 Edoevetu rori da awa nati ainda atimaisira amimi iji berari uso yei bugudogegeta edo isira edo sedo isira, ‘Nakondade egae naso gitopo embomeimi naso yei biae era.’

4 “Edo iji ribori be kasari embo awaevetu awa kondade ari ujo ae edo isirate amboda umo kotisira, ‘Na Mamooju ae edo ena edo na embo sapoae edo ena awarate embo mi umobekuba adera kasari yei da awa naevetu eiawa kondade adena ko umo ijiberari naso yei bugudo edo iji berarina euri jaredo ena. 5 Edo na evetueiawa kondade ae adena awa umo ijiberari bugudo ira amimi ari na be-gogo tambadena.’ ”

6 Edo Bada inia kiki eiawa sedo geainda be awa sisira, “Embo biae mi roisira awa kotewo. 7 Mamo da embotopo awa wasiri biae de dari gaiari detambudo Mamo da yei tumba de ijide ungo kondade arase gegeta edo eramo Mamo mo ungo mo kondade eitamo adi aeri? Edo umo burigi bugudoungo kondade eita? 8 Na ingoda yeisena gebe umo ungo burigi be kon-dade edo ungo soregadira. Awaratena Mamo da mei bugudo embo isenaawa busu da engenembedo bugudomo embo ge be ari de mi Mamo da yeisiriroro tambeni ta?”

PHARISEE DE TAKESI BARI EMBO DEDA INIA GE

9-10 Iesu embo ungo awa ewameiawodo kotise embo nenei awa bebe-gae kotedo isera ainda yei inia kikieiawa sisira, “Embo etoto nei awaPharisee edo nei awa tax bari embomi Jew embobo da tumondebain arioro da Mamo da yei ge sadi mam-busera. 11 Edo Pharisee embo awaumo umosuka derido Mamo da yeisisira, ‘Mamo na imo ategurena aindabe awa na wasiri biae ae embo neneimi edo era awodo ae. Edo na embonenei da yei ge busedo rora bae edonabengono ae edo na wasiri bebegae ae

Page 130: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 18:12 127 LUKE 18:32edo na ari bebegae teta tax bari emboemimi edo ira awodo ae. 12 Edo purada da iji etoto na neta edo ena edona rora berari budo ena awa katabedoedo dombu 10 awodo itido ena edo nadombu da iso yei itido ena.’

13 “Awarate tax bari embo awa be-saungo derido edo diti utu da ae.Edo umo uso oka da ingo mi dorisesisira, ‘Mamona jo egae nawasiri biaeembo.’ ”

14 Edo Iesu inia kiki awa sedo sisira,“Na ingoda yei sena Mamo mi sisiratax bari embo awa uso mando damambusira edo umo awa Mamo dadombu da awa ewamei be ra te embonei awa aera. Edo Mamo mi geawa sisira ainda be awa embo amemiuso jawo topo awa jigari eradira awaMamo mi umo awa itari wosadiraawarate embo amemi umo umosukaitari wosadira awa Mamo mi emboainda jawo awa jigari vitadira.”

IESU KINAPEINA MEMEIA EWAMEIISIRA

15 Embo nenei mi ungoda ki-napeina awa budo Iesu mi uso ingoungoda beo da itido ewamei arasebugusera. Awarate ambojimbi awagido dipapa ae isera edo ungodayei sisera awodo eorase. 16 AwarateIesu kinapeina jawo setiri uso yeibugero embo da yei sisira, “Kinapeinabeitigeove ta dowo naso yei purore koembo ave awa teta kinapeina memeiaeiedo amimiMamo da gitijigari yei datoradera. 17 Edo ruvegeove embo aveteta mei kiambu mi ge be edo ira daawa adira awa Mamo da gitijigari yeida toradira.”

GITIJIGARI RORA JIWAE EMBOAINDA KIKI

18 Iji da Jew embomei da gitiji-gari mi Iesu da yei nganega isira,“Atopatari ewamei na rawodo edowasiri natopo atari beni?”

19 Setiri Iesu mi uso yei sisira, “Imoro edo na embo ewamei sesi? Mamoumo umosuka awa ewamei ra. 20 ImoMamo da agodari ge awa imo gari ra.Amone eire, viro eose edo embo neidaso betore edo bengono eose edo

gebusose edo iso ai de iso mamo deawa sapo eio.”

21 Setiri embo amimi mina sisira,“Namei kiambuda tuturo edobugudoboroko da awa agodari berari eiawana kera emona.”

22 Edo Iesu ge eiawa ingido uso yeisisira, “Rora nei da awa eio. Amoneeire. Iso rora berari awa ori edo ganuawa rora ae embobo da itio. Awodoaso awa rora ewagaewa jiwae utu daimo awasedo atadira. Awodo edo awapuio na ambo ambo ase.”

23Awarate embo awa ge awa ingidodubo vevera tambusira ko umo awarora jiwae embo awasedo. 24 Edo Iesuumo dubo vevera iri gido sisira, “Rorajiwae embobo mi Mamo da gitijigariyei da torari awa okain be ra. 25 Edowo nembodiba camel mi ningu todatorari awa okain be ra te rora jiwaeembo mi Mamo da gitijigari yei datorari awa okain be okain ra.”

26 Edo embo ge awa ingisera amimiIesu da yei nganega isera, “Amomogebe ta embo amemi wasiri natopoatari tambeiri?”

27 Setero Iesu mi mina sisira, “Roembo mi ari sago ae awa Mamo miadira.”

28 Edo Peter mi sisira, “Gi. Nangonangoda nati da edo nangoda roraberari dodo imo ambo ambo era.”

29 Setiri Iesu mi ungoda yei sisira,“Gebe na ingoda yei sena emboamemi Mamo da gitijigari iji dabinga awa sadi sedo uso nati taaro ta nanonamendi ta ruaimomota aimamono ta kinapeina ta awadoadira embo awa umo busu da atiseainda mina awa nembodiba badira.30 Edo amboda umo wasiri natopoatari badira.”

IESU SEKAGO USO BETARI DA GESISIRA

31 Iesu uso ambojimbi jawo setiriungae da dada etero ungoda yei sisira,“Giwo ingodena Jerusalem nati damambadera ainda ge berari binga sariembobo mi na Mamo da mei emboisena ainda jawo da gaisera awa beadira. 32 Edo embo mi na awa embo

Page 131: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 18:33 128 LUKE 19:13Jew ae ainda ingo da itadera. Edoembomei emimi na gandubedo edonaso yei wasiri biae edo naso tamo dakosiwa adera. 33 Edo ungo mi na ve-jadera edo na doro betadena awarateiji tamonde atae ari ainda amboda nasekago wasiri de eradena.”

34 Edo Iesu umo awodo setiri usoambojimbi umo ro sira ainda be awagadi jarisera. Edo uso ge da be awaungoda yei isage ae isira.

IESU BENUNU EMBO DITI GUBA ARIETIRI EWAMEI ISIRA

35 Edo Iesu Jericho nati aikambubugutiri embo da diti guba ari miemboro demo da anumbedo atise be-nunu sise atisira. 36 Edo embo ji-wae be umo derigurero javi ingidonganega isira, “Ungo ro eri?” 37 Setiriungoi uso yei sisera, “Iesu Nazarethnati embo awa mambutira.”

38 Setero umo gogo dimbudo sisira,Iesu David da orobe na jo egae.”

39 Edo umo awodo setiri embo gitida pepeta isera amimi umo isiburisesisera ge do. Awarate umo sekagogogo dimbudo sisira, “David da meina jo egae.”

40 Setiri Iesu ainda petedo embo dayei embo diti guba ari awa uso yeibudo purorase sisira. 41Edo embo ditiguba ari awa Iesu da yei asusubedobugiri uso yei nganega isira, “Na isoyei ro anase dipapa esi?”

Setiri embo amimi mina sisira,“Bada na sekago yei gari dipapa ena.”

42 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Awara iso ge be ari mi etiri ewameietesa awasedo sekago yei gio.”43 Setiri burigi be embo awa sekagoyei gosisira. Edo yei gosise Iesu amboambo ise edo umo Mamo jasiga isira.Edo embo jiwae be ro isira awa gidoungoi berari Mamo jasiga isera.

19EMBO JAWO ZACCHAEUS DA KIKI

1 Iesu Jericho nati da torido edonati soropu da awodo sembusira edoumo pepeta isira. 2 Edo nati aindaembo da tax bari embomei da simbaari embo jawo Zacchaeus awa atima

isira. Umo awa rora jiwae embo. 3Edoumo awa embo tupokain awasedoIesu gadi jarisira ainda be awa embojiwae be mi uso diti awa gajisera.4 Awasedo umo giti giti sumbudoembo jiwae awa dodo mambudokotisira Iesu eiedo bugadi ta rora.Kotedo umo ri inda vivitisira Iesu gadisedo.

5 Edo Iesu ainda bugudo diti indaedo Zacchaeus da yei sisira, “Zaccha-eus burigi wose ko na boroko awaiso mando da esega adena.” 6 SetiriZacchaeus burigi wosedo umo iavirinembodiba be ise edo Iesu budo usomando da mambusira.

7 Edo embo berari ro isira awa gidokotari bebegae isera edo Iesu da jawoda kiki dirise sisera, “Embo eiawaembo wasiri biae embo awa esega adimambira.”

8 Awarate Zacchaeus mi erido Badada yei sisira, “Bada naso ge ingio.Boroko naso kotari awa na naso roraberari awa budo diti etoto itadena.Edo na rora diti da awa budo rora aeembomei ainda itadena. Edo na embonenei da yei rora da badi gebusenaawa sekago uso mina awa derigedoajigari 4 awodo itadena.”

9 Setiri Iesu mi uso yei sisira“BorokoMamo imode iso orobe de isomando da daedo atewosa awa sorege-tira. Edo imo awa daedo Abrahamda orobe ra. 10 Ko na Mamo da meibugudo embo isena awabugudo embomunenegari awa eura edo soregadibugusena.”

BURO EMBOBO 10 GANO BUDOJINGAMA ISERA AINDA INIA GE

11 Edo embo ainda atise ingero Iesuungoda yei inia kiki nei sisira. Iesuumo Jerusalem nati aikambu bugutiriedo ungoi kotisera Mamo da gitijigariiji awa aikambu etira awa kotisera.12Awasedo Iesu ungoda yei kiki eiawasisira, “Embo nembodiba da awa umobusu nei besaun aindamambudo umogitijigari da goroba awa budo edo usobusu topo da bugadi sedo sia isira.13 Edo umo mambae giti da uso buroembobo 10 awa jawo setiri uso yei

Page 132: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 19:14 129 LUKE 19:33

bugero embodadada ganokopa ari daawodo berari ititisira. Edo umo ganuawa itido ungoda yei sisira, ‘Ganoemimi buro edo gano nenei buwo.Edo amboda na engenembane.’

14 “Awarate embo uso busu daatima isera awa umo ujo ae edo iseraawasedo ungoi umo esega adi ira busuainde binga sari embobo awa iteromambusera. Mambudo sisera, ‘Nangoembo emimi nango gitijigurase ujo aeera.’

15 “Awarate embo nembodiba awaainda atise goroba ari budo edo gi-tijigari embo isira. Edo uso busu daengenembedo edo buro embobo dayei gano ititisira awa jawo setiri usoyei bugusera. Edo bugero embo dada da yei sisira, ‘Gano iso yei ititisenaamimi buro edo gano roinge burasi?’

16 “Edo buro embo da awa bugudosisira, ‘Gitijigari inemi gano kopa arida ititisesa amimi na buro edo ganokopa ari 10 burisena.’

17 “Setiri edo gitijigari mi uso yeisisira, ‘Imo ewamei etesa. Imo awaburo embo ewamei. Imo buro kiambuawa simba ewamei etesa awasedonanemi imo awa itano nati 10 awodoawa gitijigadesa.’

18 “Edo buro embo nei mi bugudosisira, ‘Gitijigari gano kopa ari da iti-tisesa amimi na buro edo gano kopaari 5 nei burana.’

19 “Setiri gitijigari mi uso yei sisira,‘Nanemi imo awa itano nati ingo daawa gitijigadesa.’

20 “Setiri edo buro embo nei mibugudo sisira, ‘Gitijigari iso gano kopaari da ititisesa amone eire. Bomi keraedo digido unjugurisena awasedo at-evira eire. 21Na imo oju isena ko imoawa embo okain awasedo. Edo embonenei awa iso buro era awasedo imouredo govedo ae awarate imo indarijiwae budo esa.’

22 “Setiri gitijigari mi uso yei sisira,‘Imo awa buro embo biae. Edo geinemi setesa naso yei awa nanemiiso yei sekago sadena awa amimiimo bekuba adira. Imo gosesa naawa embo okain edo imo gosesa

embo nenei na awasedo buro edo eraawasedo na buro jegedo gowae ratena indari jiwae budo ena. 23 Awasedoimo ro edo naso gano awa gano atariyei da itaso ataresae isesi? Imoawodo aso na engenembedo bugudoedo gano bajari banesae isesi?’

24 “Sedo embo derido atisera aindayei sisira, ‘Gano kopa ari da awa dodobudo edo buro embo gano kopa ari 10de ainda itiwo.’

25 “Setiri ungoi uso yei sisera, ‘Gi-tijigari umo matu gano kopa ari 10betira.’

26 “Setero umo mina sisira,‘Nanemi ingoda yei sena embo amemirora jiwae budo jingama ari ewameida adira awa sekago rora nenei badirate embo amemi rora enumbae budojingama ae adira awa embo neneimi rora enumbae awa dodo badera.27Edo naso gitopo embomei awa ungonanemi ungo gitijigonase ujo ae iseraawa budo bugudo naso joda dewobebetegore.’ ”

IESU JERUSALEM NATI DA TO-TORISIRA

28 Edo Iesu inia kiki awa ungodayei sedo giti giti mambudo Jerusalemnati aikambu bugusira. 29Edo bugudonati Bethphage de Bethany de awaaikambu edo Olive doriri da edoumo uso ambojimbi etoto giti itarimamborase edo ungoda yei sisira,30 “Mambuwo nati ingoda dombuda atira ainda. Edo ingo nati dabugudo wo donkey seka awa digariatirari tambadewa. Embo da amemiwo ainda tamo da matu anumbae.Edo wujegedo wo awa budo eindabuguwo. 31 Edo embo da ameminganega adira, ro edo ingo wo eiawawujegurevi awa soro embo aindasewo, Bada wo eiawa buro da dipapaira sewo.”

32Setiri ambojimbi etoto awamam-budo wo donkey da mei Iesu mi rosisira da awodo awa tambusera. 33Edoungo etoto wo awa wujegurero edoembobo wo ainda totopo mi ungodayei sisera, “Ingo ro edo wo awa wuje-gurevi?”

Page 133: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 19:34 130 LUKE 20:634 Setero ambojimbi etoto mi mina

sisera, “Bada mi buro adi wo eiawadipapa ira.”

35 Sedo edo ungoi wo awa budo Iesuda yei mambusera. Mambero budoungoda ombari ribori awa wo da guntamo ainda itido ungoi Iesu kondadeetero vivitisira. 36 Edo Iesu wo datamo da anumbedo mambutiri embomi ungoda ombari ribori mi emboroda besi dirarago isera.

37 Edo ungo Olive doriri da demo dawowosise edo Jerusalemnati aikambuise edo ambojimbi Mamo ateguriseedo jasiga isera ainda be awa ungomatu Iesu mi wasiri goroba de neindekainde etiri getera awasedo. 38 Edoungo Mamo jasiga ise sisera,“Mamo mi gitijigari Mamo da jawo

da bugutira awa ewamei are.Edo embo berari de anela utuda ainda awa iaviri ore. Edoingode Mamo jasiga ore.”

39 Edo Pharisee embo nenei emboda teda amimi tini gambari mi Iesuda yei sisera, “Atopatari se iso ambo-jimbi ge dore.”

40 Setero Iesu mi sisira, “Nanemiingoda yei sena ungo ge doadera awaganuma ge sadi tuturo adera.”

IESU JERUSALEM NATI EMBO JISISIRA

41 Iesu Jerusalem nati aikambu isegido umo embo embo ji sisira. 42 Jisise sisira, “Dubo ewamei ari da em-boro awa ingoda yei bugira te ingomi ujo ae etewa awasedo ingo awamunenegetewa. 43 Edo iji bugadiraainde ingoda gitopo mi ingoda natiawa jiroroka adera. Edo jiroroka edoingoda emboro awa gajadera edo ingonati dodo mambari sago ae adewa.44 Edo ingoda nati da torido rovi raviberari usibesi ise edo ingo de ingodakinapeina de awa doro betadera. Edoingoda mando ganuma mi berari iti-tisewa awa ingoda gitopo mi berariusibesi adera. Edo ungoi ganumaberari misadera. Edo berari awa adiraainda be awa Mamo ingo soregadibugira te ingo umo ujo ae etewa.”

IESU JEW EMBOMEI DA TUMONDE-BAIN ARI ORO DA MAMBUSIRA

45 Edo Iesu Jew embomei da tumon-debain ari oro da torido embo be-rari ori garori ise atisera awa ondetiribugusera. 46 Edo umo ungo ondiseungoda yei sisira, “Jiwarimi sira, nasomando awa benunu sari yei ra te ingomi etewo bengono embobo da mandoawodo etira.

47 Edo iji jaige Jew embobo datumondebain ari oro da Iesu emboatopatido isira. Edo priest gitijijige-gari de agodari da atopapotegari deembobo da gitijijigegari de awa em-boro eura edo Iesu doro betarase is-era. 48 Te ungoi emboro tambae iseraainda be awa embo berari Iesu mi gero sira berari awa gadi dipapa edo usoyei dengoro era awasedo.

20UNGOI IESU DA GOROBAMOAMEMI

ITITISIRI AWA GADI DIPAPA ISERA1 Iji da Iesu Jew embobo da tu-

mondebain ari oro da atopapotiseedo binga ewamei awa embo da yeisise atiri priest gitijijigegari de ago-dari da atopapotegari de Jew embonembogamo de mi uso yei bugusera.2 Bugudo uso yei sisera, “Se gore imoro awasedo wasiri eiawa esi? Edoiso yei wasiri eiawa asase goroba moamemi ititisiri?”

3 Setero Iesu ungoda gemina sisira,“Na daedo ingoda yei sedo gari itadikotena. 4 Seu gane embo amemiJohn da yei goroba embo umo mi ariewamei arase ititisiri? Embo nei migoroba awa ititisita mo Mamo mi usoyei goroba ititisiri?”

5 Setiri ungo ungosuka besoraminaara isera edo sisera, “Ingode ro seri?Ingode Mamo mi John da goroba awaititisira sadera awa Iesu mi ingode-naso yei sadira awasedo ingo ro edoJohn ge be ae isevi sadira? 6 Te in-gode embomi goroba John da ititiserasadera awa embo jiwae be ingodenaawa ganuma mi doro betadera aindabe awa ungo kotedo era John awabinga sari embo be ra.”

Page 134: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 20:7 131 LUKE 20:247 Edo ungo ge awa mina sara edo

Iesu da yei mina sisera, “Nango Johnda goroba amemi ititisiri awa nangogaera.”

8 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo awa sewa awasedo na manaamemi naso goroba itiri wasiri eiawaeni awa mana sadena.”

BURO SIMBA ARI EMBO DA INIA GE9 Iesu inia kiki eiawa embo da yei

sisira, “Embo da mi ve jawo grapeawa uso buro da gousira. Govedosetiri embo nenei mi bugudo simbaero, umo busu nei da mambudo ijiribori be atisira. 10Edo amboda be edosari etiri edo buro topo awa uso tegaawa badi sedo uso buro embo awa itiriburo simba edo isira embo ainda yeimambusira. Awarate mambiri burosimba ari embo mi embo awa dedogaedo edo edo uso yei nei ro itaedotiri sekago buro topo da yei en-genemburisira. 11Awasedo buro topoawa sekago buro embo nei itiri mam-busira te buro simba ari embomi buroembo awa ari da awodo dedo gaedoedo uso yei biae edo edo nei ro itaebae sekago itero engenemburisira.12Awasedo buro topo awa buro embonei sekago itiri mambusera te burosimba ari embomi uso yei biae be edobudowarawara etero edo buro pon dawowosisira.

13 “Edo ungo awodo etero burotopo mi sisira, ‘Na ro eni? Na nasodubo bari mei da awa itano mam-badira. Edo itano mambadira awaungoi umo sapo adera.’

14 “Awarate buro simba ari embobomei awa gido ungo ungosuka sisera,‘Eiawa buro topo da mei ra. Am-boda umo awa buro einda topo adiraawasedo ingode doro betari ingodenaawa buro einda topo ore.’ 15 Sedomei awa buro ponda warawara eterowosetiri detero bebetisira.”

Edo Iesu inia kiki awa sedo emboda yei nganega isira, “Buro topo awaembomei ainda yei ro eiri? 16 Umobugudo ungo dari bebetegadera. Edodari bebetegoro edo buro awa budoembo nenei da yei itari simba adera.”

Edo embobo ge awa ingido sis-era, “Awodo awa doaso ijegeure.”17 Setero Iesu ungo ditini ise sisira,“Ingo awodo kotadewa awa jiwarieinda be awa rori?‘Ganumamando itari embomeimi ujo

ae isera awa teta mando datutuvi seka derari inge etira.’

18 Edo embo amemi ganuma aindatamo da duradera awa bejedo pisokosoina adera. Edo embo ave ganumaemimi uso tamo da wosadira awajasedo memeia adira.”

19 Edo agodari da atopapotegari depriest gitijijigegari de gosisera Iesuumo inia kiki awa sira awa sise awaumo ungo bekuba ira awasedo ungoIesu bundadi isera te ungo embo ojuedo gido ae doturisera.

UNGOMI IESU DA YEI TAX ITARIAWA NGANEGA ISERA

20 Awasedo agodari da atopapote-gari de priest gitijijigegari de ijiewamei budo Iesu bundadi simba is-era. Edo ungoi embo nenei Iesu dayei itero mambusera. Edo embomeieiawa teta embo ewagaewa inge is-era te ungoi Iesu Rome embomeida gitijigari da yei itari dipapa edogido ge neinde kainde sedo umo waoadi jarisera. 21 Edo embomei emimiIesu da yei sisera. “Atopatari nangogari imo ro sesa edo atopapotesa awaewamei. Edo imo embo berari awa daawodo simba edo esa. Edo imo Mamoda ge be awa embo nembogambo deembo memeia de da yei atopatidoesa. 22 Edo nango se gore, ingode Jewembobo awa Rome embobo gitijigarinembodiba da yei takesi itorase ingo-denaso agodari mi awara sita mo saeri?”

23 Awarate Iesu umo ungoda sedogari emboro nei da sera awa gidoungoda yei sisira, 24“Ganu da eu gane.Edo ganu einda tamo da mo amendadombu da atiti de edo jawo de ri?”

Setiri ungoi mina sisera, “AmoneCaesar da atiti de edo jawo de ra.”

Page 135: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 20:25 132 LUKE 20:4725 Setero Iesu mi sisira. “Awara ro

Caesar da awa uso yei itiwo edo roMamo da ri awa uso yei itiwo.”

26 Setiri ungo uso ge mina sisiraawa gido kove be isera. Edo ungoainda embo berari da diti da ungodanganega emboro neinde kainde edowao ari sago ae isera.

UNGOI EMBO BETEDO SEKAGO ER-ARI AWA IESU DA YEI NGANEGA ISERA

27 Sadducee embobo nenei ungoembo betedo sekago wasiri de eradiae atopatido isera amimi Iesu da yeibugudo nganega isera, 28 “AtopatariMoses mi agodari eiawa nango embogaisira, ‘Embo da betedo aro doadiraedo aro awa kinapeina bae edo betariembo ainda aro rori awa uso namendimi jimbadira. Awodo jimbudo awaungoi betari embo awasedo kinapeinaitadera.’ 29 Boroko nangoda ge in-gio. Nanonamendi 7 atima isera.Edo namendi bego awa jimbusira teuso aro awa ero ra. 30 Edo namendiawa betetiri uso namendi nei mievetu awa sekago jimbusira te sekagoumo kinapeina bae. 31 Edo namendiawa bebetisira edo namendi nei mievetu awa jimbusira te sekago umokinapeina bae. Edo namendi awa be-betisira. Edo nanonamendi nenei awadada evetu awa jimbusera edo ungodada bebetegurisera te evetu awa ki-napeina bae. 32 Edo nanonamendiberari awa bebetegetero edo ambobe amboda awa evetu awa daedo be-betisira. 33 Edo bebetegari embobosekago wasiri de eradera ainde moevetu amomo amenda aro ri?”

34Setero Iesumimina sisira, “Embode evetu de boroko busu da ateraawa jimbera. 35 Awarate Mamo miembo ewagaewa awa wasiri de sek-ago erorase sira awa embomei awawasiri natopo budo awa ungo sek-ago jimbadi aera. 36 Ungo awa tetaasisi ewagaewa betae atima era daawodo ra. Ungo awa Mamo da ki-napeina. Edo ungo betedo wasiride sekago eradera. 37 Edo ro Mosesmi sisira awa embo betedo sekagowasiri de eradera ainda ge be awa

sisira. Edo Moses mi ri ambae euseatisira ainda ge gaisira ainda sisira,‘Mamo mi sisira na awa Abraham daMamo edo Isaac da Mamo edo Jacobda Mamo.’ 38 Edo uso ge da be awaeire. Embo ingodena betari kotedoera amone betae ra Mamo mi siraawaungo awawasiri de atera awasedoumo awa embo wasiri de da Mamorate embo betari da Mamo ae ra.”

39 Setiri agodari da atopapotegarimi sisera, “Atopatari imo mina sariewamei setesa.” 40 Setero edo ungodanganega ari sangove isira ainda beawa ungo sekago uso yei nganega arioju isera awasedo.

IESU UMOUMOSUKA AWAUNGODAYEI ATOPAPOTISIRA

41 Iesu umo averi awa ari kotorasedipapa edo ungoda yei sisira, “Ro edoungomi sedo eri soregari emboMamomi sisira awa bugadira awa David daorobe ri? 42 Ingo ro David umo umo-suka Ya da gaisira awa ajigedo awaainda be awa tambadewa. David misisira,‘Mamomi naso Bada da yei sisira naso

ingo be da einda anumbedoatio. 43 Atiroso nanemi isogitopo berari awa budo iso ditida bugano inemi ungo gitiji-gase.’

44 Edo David awodo sedo Keriso awaBada sisira mo rawodo edo Keriso moDavid da orobe eiri?”

AGODARI DA ATOPAPOTEGARI AWADITI JIMBA EWO

45 Edo embo berari Iesu da ge awaingise atero Iesu uso ambojimbi da yeisisira, 46 “Agodari da atopapotegariawa diti jimba ewo. Ungo embo misaboa ise atega orase dipapa edo eraawasedo ori garori ari yei da edo ungoombari digari riribori edo pepeta edoera. 47 Edo ungo bondo da mambudoera edo Jewemboboda dada ari oro damambudo era awa ungo embo nem-bogamo da anumbari da anumbedoera. Edo embo evetu rorigarori darora badi sedo gebusedo era. Edoungo ungoda buria awa apuregadisedo ungo Mamo da yei ge iji ribori

Page 136: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 21:1 133 LUKE 21:19

be sarago edo era. Edo embo neneiwasiri bebegae edo era ainda rirogaawa Mamo mi itadira te embo meieinda riroga awa Mamo mi nembod-iba be nembodiba itadira.”

21EVETU RORI DA KANDO

1 Iesu Jew embomei da tumonde-bain ari oro da atise diti pige pageedo embo rora jiwae embobo ungoungoda ganu awa kando ititisera Jewembobo da tumondebain ari oro daganu bari tewo da ititero gosisira.2 Edo umo daedo evetu rori rora ataeawa umo ganu memeia etoto awatewo da ititiri gido sisira, 3 “Na ingodayei sena evetu rori rora ae uso kandoemimi embo nenei da ganu kando it-era awa derigetira. 4 Edo embo neneiungoda yei jiwae atira te ungo ki-ambu itera te evetu rora ae evetu rorieiawa uso ganu berari awa itira. Edoberari itira edo umo indari ori edoindari ganu inono ae etira awasedouso kando mi embo berari da kandoawa derigetira.”

IESU JEW EMBOBO DA TUMONDE-BAIN ARI ORO AWA ATAE ADIRA AINDAGE SISIRA

5 Embo nenei mi Jew embobo datumondebain ari oro da ge sisera gariewamei be ira ainda be awa embo miMamo da yei kando ititisera amimirora ewagaewa mi ganuma awa giroisera. 6 Edo ungo ge awodo seroIesu mi sisira, “Dowo nanemi ingo rogosewa ainda ge be awa sano gave.Amboda iji bugutira ainde ganuma danei da tamo da nei da tamo da manaatadera. Ungoi doro berari duraderaedo usibesi adira.”

WASIRI BIAE DE DARI GAIARI DEBUGADIRA

7 Iesu awodo setiri uso ambojimbimi sisera, “Rora emomo nanjigo eiri?Edo ro giti bugudo ari nango ijiaikambu etira awa geri?”

8 Setero Iesu mi mina sisira, “Gidogogo ewo doawo ungo mi ingo gan-dubeore. Embo jiwae be mi naso jawoda bugarago edo sadera, ‘Namone

keriso ra.’ Edo daedo ungomi sadera,‘Iji re bugira.’ Awarate ungo amboambo eove. 9 Edo ingo binga biaeembo mina dara era awa ingadewaedo binga biae embo mi gitijijigegariawa itoro wosarase jarera awa ingiseawa oju eove. Edo wasiri awodo awagiti adira te busu da sangove awabugae ra.”

10 Edo Iesu ge awodo sedo ungodayei sisira, “Embo yei nei da amimiembo yei nei da ainde da mina daraadera. Edo gitijigari nei da embobomi gitijigari nei da embo demina daraadera. 11 Edo didira de baimana deedo karu nembogamo de bugadira.Edo daedo utu da ari neinde kaindede wasiri neinde kainde de embo mimatu gae awa adira. Edo embo mirora eiawa irirari gido awa oju adera.

12 “Awarate roviravi eiawa ae atirarigitida awa ungo mi imo awa sandidodedo gaedo adera. Edo ungomi imobudo Jew embomei da dada ari yei damambudo edo gitijijigegari da dombuda imo bekuba adera. Edo ungoi imobekuba edo atae oro gitijijigegari miimo gajari oro da itadera. Edo ungomidaedo imo budo busu da gitijijige-gari da yei edo nati da gitijijigegarida yei mambadera. Edo rora berarieiawa adera ainda be awa imo na gebeedo esa awasedo. 13 Edo rora eiawaiso yei adira edo iji ainde awa bingaewamei awa sadesa. 14-15 Edo dubovevera eove ingo rawodo edo ungodabekuba era ainda mina awa sadi eviko iji awa bugadira ainde awa nanemiro sadevi awa sano sadewa. Edonanemi ingoda yei jiro gari itano edoingoda gitopo mi ingoda ge da minaawa mana sadera. 16 Edo aimamo denanonamendi de orobe de edo otataode mi ingo awa budo ingoda gitopoda ingo da itadera. Edo ungoi awodooro ingoda gitopo mi ingo nenei awadoro betadewa. 17Edo embo berarimiingo ujo ae adera ko ingo awa nasotopo edo naso ambojimbi awasedo.18 Awarate ingoda kopiri tu da awamana munenegadira. 19 Goroba edoatiwo ingoda asisi awa soregadi.”

Page 137: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 21:20 134 LUKE 22:3IESU MI SISIRA AMBODA EMBO MI

JERUSALEM NATI AWA USIBESI ADERA20 Iesumi sisira, “Amboda isoro em-

bobo jiwaemi Jerusalemnati awa jiro-roka adera edo iji ainde awa ingo migadewa nati usibesi ari iji awa bugira.21 Edo iji ainde embo Judea busu daatima era awa sumbudo dodo doririda mambore. Edo embo Jerusalemnati nembodiba da joda atima era awadodo mambore. Edo embo ave natinembodiba da gaia da atima era awanati nembodiba da torore. 22 Na in-goda yei eiawa sena ainda be awa ijiawawa riroga bari iji ra. Riroga bariiji awa bugadira edo iji ainde awa rojiwari kotopu mi sira awa be adira.23 O embomei iji ainde evetu gasoude edo aimono ave kinapeina memeiasimba eri awa memesi nembodibatambadera ainda be awa God umobusu einda embobo de tini gambariira awasedo memesi nembodiba awabugadira. 24 Edo embo bebegae mikasiwomi busu einda embonenei awadadera. Edo embo bebegae nenei mibusu einda embo nenei awa bundedobudo busu nenei damamboro ungodaagipo embomei adera. Edo embo Jewae amimi Jerusalem nati awa usibesiedo patido yise puse adera. Awarateamboda embo Jew ae ainda ungodaJerusalem nati da gitijigari awa ataeadira.”

IESU KERISO AWA SEKAGOBUGADIRA

25 Iesu mi sisira, “Amboda iji dakariga da edo damana da joda nasobugari da iwata awa gadewa. Edobusu da ewa orogo mandogo vitadiraedo ewa javi jiwae sadira edo ijiainde awa embo berarimimanamanaadera. 26 Edo embo ro busu da iraawa gosise edo ungo oju edo ditivimi ambadera. Edo ungo sise busuda ro bugeiri awa oju adera ainda beawa God mi iji de kariga de damanade dada jigido atevira awa doadira.27 Edo iji ainde na God da mei emboisena awa goroba de edo usasa deporoga da sekago engenembadena.28 Rora berari eiawa adi tuturo adira

iji ainde diti inda ewo ko God mi ingobadira iji awa bugira.”

RI BETORA DA INIA KIKI29 Iesumi ungoda yei inia kiki eiawa

sisira, “Ri betora de ri nenei de awakotewo. 30 Ingo mi gadewa ri maneainda tuno awa koru kara adera awagadewa iji ainde ingo gadewa ga ijiawa bugira. 31Da awodo ro setena awaadira iji ainde awa ingo gadewa Godda gitijigari iji awa aikambu etira.

32 “Na ingoda yei ge be sena emboboroko atera awa betae atiroro roraberari eiawa adira. 33 Edo utu de busude awa atae adira te naso ge awa ataeadi aera.

INGODE GIDO GOGO ORE34 “Imo indido doae indise edo umo

okain indise edo imo rora nenei jiwaeembo dubo vevera iriroso edo iji nem-bodiba awa iso yei teta wao awodobugadira awasedo imo imosuka gidogogo eio. 35Ainda be awa iji nembod-iba awa embo berari busu berari daatima era ainda bugadira. 36 Edo roberari bugadira ainda joda edo imo naGod da mei bugudo embo isena nasojoda deradesa ainde awa iso joda aesumbae ta kotae sumbae eose ta Godmanunugurise atio.”

37 Iji de awa Iesu Jew embomei datumondebain ari oro da embo atopa-potise atima isira te tumba de awaumo doriri jawo Olive da mambudoainda atima isira. 38 Edo sipo be sipode embo jiwae be mi dada edo uso geingido isera.

22UNGOMI IESU DADI JIRO BURO IS-

ERA1 Ambe bajari siwo jawo yeast awa

ambe da itae indari iji awa aikambuisira. Edo bondo einda jawo awajarusegari bondo ra. 2 Edo priest giti-jijigegari de agodari da atopapotegaride awa Iesu doro betarase emboroeura isera te ungo oro embo embogoeorase dipapa ae isera ainda be awaungo oju isera. 3 Edo ungo awodoeura ero Satanmi ambojimbi 12 ainda

Page 138: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 22:4 135 LUKE 22:27teda Judas Iscariot da jo da totorisira.4 Awasedo Judas mambudo priest gi-tijijigegari de edo Jew embobo da tu-mondebain ari oro simba ari emboboda yei rawodo edo Iesu ungoda yeiindiga adiri awa sisira. 5 Edo ungouso ge awa ingido jo iaviri ise siseraungomi uso yei ganu itadera awa sis-era. 6 Edo Judas ungoda ge awa awarasedo edo iji embo ainda bugae aderaiji ewamei awa simba edo ainde gaeIesu ungoda yei indiga adi sisira.

IESU USO AMBOJIMBI DEJARUSEGARI BONDO INDISIRA

7 Ambe bajari siwo jawo yeast awaambe da itae indari iji awa bugiriiji ainde Jew embobo da ari awajarusegari bondo da wo sheep da meiawa bondo da dedo era. 8 AwasedoIesu Peter de John de itido ungoda yeisisira, “Mambuwo jarusegari bondosia awo ingode indore.”

9 Setiri ungo mi uso yei mina sis-era, “Rawainda imo indari sia orasedipapa esi?”

10 Setero ungoda yei sisira, “In-giwo. Ingo nati nembodiba da to-torirowo embo da umo utingi da budobugutima ingo tambadira. 11 Edoumo ingo tambudo edo mando datoradira mando ainda umo amboambo ewo. Edo umo ambo ondedomando jo da torido mando topo dasewo, ‘Atopatari mi setira, “Diumbamo rawainda na naso ambojimbi dejarusegari bondo indari mo indeni?”’ 12 Sawo unemi ingoda yei diumbainda ainda rora berari sia ari atira awaari gadewa. Edo ingo diumba aindatorido jarusegari bondo indari awaingode indorase sedo sia ewo.”

13 Setiri ungo dodo nati nembod-iba da mambusera edo ro berari Iesumi sisira awa tambusera. Tambudoungoi jarusegari bondo indari awa siaisera.

14 Edo indari indari iji awa bugiriIesu indari indari diumba da toridodemo mi tendeba tuda ainda anum-burisira uso ambojimbi de. 15 Edoungo awodo demo mi anumbedoatero Iesu mi ungo da yei sisira, “Na

memesi awa gae atise na ingo beraride dada edo jarusegari bondo indariawa indari dipapa etena. 16 Edo na in-goda yei sena na mana sekago bondoeiawa indadena te amboda God migitijigadira iji ainde awabondobe awaindadena.”

17 Edo umo awodo sedo Iesu agatuawa budo God ategedo sisira, “Eiawakumbudo dada edo indiwo. 18 Edona ingoda yei sena na mana sekagoingode grape ngamo awa indadena teamboda God mi gitijigadira iji aindeawa na sekago ingode indadena.”

19 Edo umo awodo sedo ambekumbudo God da yei ategari itidogavedo uso ambojimbi da yei ititisira.Edo ungoda yei ititise sisira, “Eiawanaso tamo awa nanemi ingo awasedoititena. Edo ambe eiawa indise nakotembu kotembu ewo.”

20 Edo umo awodo setiri ungo in-dido atae etero ungoda yei aga iti-tisira. Edo umo ungoda yei ititisesisira, “Eiawa naso ororo awa nanemiingo awasedo jojena amimi ari God daawara sari seka awa be adira.

21 “Awarate giu embo na indiga sadiaikambu ira awa einda nangae ten-deba da atira. 22 Edo God mi matuawara etira na God damei embo isenaawa betadena te embo amemi na in-diga sadi ira awa esusu biae adira.”23 Setiri ungoi ungosuka mina saraisera ungoda teda mo amemi emomoeiri.

AMBOJIMBI UNGO UNGOSUKA GEBAGISERA

24 Edo ambojimbi ungoda teda moamemi gitijigari eiri awa sedo be-sora isera. 25 Ero Iesu mi ungodayei sisira, “Embo Jew ae awa ungodagitijijigegari nembogamo mi emboawa goroba de gitijigido era. Embogoroba embobo awa embo mi ungoawa embo ewagaewa sorase dipapaedo era. 26 Awarate ingo awa awodoeove ta ingoda teda embo nembod-iba awa embo seka awodo are. Edogitijigari awa teta agipo embo awodoare. 27Seu gane, embo nembodibamoaveri embo tendeba be da anumbedo

Page 139: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 22:28 136 LUKE 22:48indira awa umomo embo nembodibata ko umo derido indari ititiri awaembo nembodiba ri? Ingo matu garira embo ave tendeba da anumbedoindari indira awa embo nembodibara. Awarate na ingoda teda awa agipoembo ra.

28 “Na memesi burewona ijiainde ingo na doae rate nangaeatewowa. 29 Edo naso Mama minaso yei goroba ititisira na gitijigarinembodiba anase. Da awodo naingoda yei goroba ititena. 30 Edonanemi gitijigadena iji ainde ingoawa nangae dada indadewa. Edo ingorora teta gitijigari da anumba ingeainda anumbedo atise Israel emboboda orobe 12 awa gitijigadewa.”

IESU PETER RO ADIRI AWA SISIRA31 Iesu Simon da yei sisira, “Simon

ingio embo mi indari wheat da veawa budo jasedo pesi pesi eoro edo beyei nei da mambuteuri edo puti yeinei da mambudo ira da awodo Satanmi imo budo jasedo edo pesi pesiadi sedo gosira edo God awara etira.32Awarate SimonnaGod imo awasedomanunugetena. Edo na God sedogetena iso tumonda ari awa gorobaedo atarase. Amboda imo iso wasiribiae dodo naso yei engenembadesa ijiainde awa iso otatao awa kondade eiona be goroba de ge be ore.”

33 Setiri Peter mi mina sisira, “Gi-tijigari ungoi imo gajari oro da budomambaderita ko doro betadesita awana ingae mambadena.”

34 Setiri Iesu mi mina sisira,“Kokora egoro tamonde sae atirariboroko imo na bero iji tamondeadesa.”

SAPOIA DE TEI GORU DE KASIWO DEAINDA GE BEOVE

35 Iesu mi ungoda yei sisira, “Matuna ingo iteno mambusewa ganu dadaari rora ae sapoia ae edo tei goru aeedo iji ainde ingo rora nenei inono aeisevita?”

Setiri ungomi mina sisera, “Awodoaera.”

36 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Awarate boroko embo ave ganu kopa

ari rora de sapoia de ri awa mambusegido budo daga mambare. Edo emboave kasiwo ae ri awa uso ombari awaori edo kasiwo da ori are. 37 Edo naingoda yei sena ro jiwari mi naso jawoda sira awa be adira. Edo jiwari misira, ‘Ungomi sisera umo awa embodombu da agodari bejisera ainda tedara.’ Gebe, ge ungomi sisera naso jawoda ainda be awa etira edo bugira.”

38 Setiri edo uso ambojimbi mi sis-era, “Gitijigari gi. Kasiwo etoto eire.”

Setero Iesu mi mina sisira, “Geawodo seove.”

IESU DORIRI OLIVE DA GOD MA-NUNUGURISIRA

39 Nati nembodiba awa dodo Iesuuso wasiri awodo gido doriri Oliveda mambusira. Edo uso ambojimbidaedo mambusera. 40 Edo doriri damambudo yei ainda bugudo Iesu miungoda yei sisira, “Bagari mi patureGod manunugewo.”

41 Sedo ungo dodo umo kiambuyisira ingode ganuma pigoro wosedoira da awodo. 42 Mambudo Iesu misisira, “Mama imo memesi naso yeibugutira awa beitigadi dipapa edo rebeitigeio. Awarate naso dipapa awaeose ta iso dipapa awa eio.” 43 Edoumo awa siri asisi ewamei utu dodouso yei bugudo etiri umo gorobaisira. 44 Edo Iesu jo dadara etiri Godgoroba berari mi manunugurisira.Edo uso igori teta ororo inge busu dawowosisira.

45 Edo God manunugedo atae edoengenembedo uso ambojimbi da yeimambudo ungo ewo ero gosisira. Un-goda dubo vevera nembodiba mi etiriungo wasi ae isera awasedo ungo ewoisera. 46 Edo ungo gido Iesu ungodayei sisira, “Ingo roedo evevi? Doawobagari mi ingo pature erido God ma-nunugewo.”

UNGOMI IESU BUNDISERA47 Edo Iesu ge sise atiri embo diti

nembodiba bugusera. Judas ambo-jimbi 12 da teda amimi gitijigido. EdoIesu muno adi edo uso yei asusubedobugusira. 48 Awarate Iesu mi sisira,

Page 140: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 22:49 137 LUKE 23:2“Judas imo na God da mei embo isenaawa muno mi indiga esita?”

49 Setiri edo ambojimbi Iesu ga atis-era amimi ro adira awa gido sisera,“Gitijigari nangoda kasiwo mi em-bogo erita?” 50 Sedo ambojimbi dateda da amimi priest gitijigari nem-bodiba da agipo ari embo awa dedodengoro be awa diugurisira.

51 Etiri Iesumi sisira, “Awodo eose.”Sedo embo ainda dengoro awa jigiriedo ewamei isira.

52 Edo Iesu priest gitijijigegari deJew embobo da tumondebain ari orosimba ari embobo da gitijijigegari deumo badi bugusera awa gido ungodayei sisira, “Namomo embogo da gitiji-gari embo gido embo mi na eura erita? Ro edo ingo isoro gi emi de nabadi bugevi? 53 Iji berari na ingodeJew embomei da tumondebain ari oroda emona edo ingo na dadi jarae.Awarate boroko umenga da gitijigariawa goroba de gitijijigurira iji eindeingo ingoda wasiri biae awa adewa.”

PETER MI IESU BERO ISIRA54 Setiri ungoi Iesu sandisera edo

ungo mi umo budo priest gitijigarinembodiba da mando da mambusera.Edo Peter besaun amboda Iesu amboambo isira. 55 Edo embo ri mandoarapa soropu da undugurisera. EdoPeter arapa da torido embo ri jirorokaedo anumbedo atisera ainda anum-burisira. 56 Edo agipo gagara daamimi Peter ri demonda anumbedoatiri gido umo gon edo ditini edo usoyei sisira, “Embo eiawa Iesu ga daedoatima ira.”

57 Setiri Peter gagara awa bero edosisira, “Evetu na umo gaera.

58 Edo iji tupo embo da mi Petergido sisira, “Imo awa embo oundakondade ari embo ra.”

Setiri Peter mi mina sisira, “Embona awa aera.”

59 Edo amboda iji tupo simba iseemboneimi ge okain sisira, “Na emboeiawa gosena umone Iesu da ambo-jimbi da teda da ra.”

60 Setiri Peter mi mina sisira,“Embo na imo ge sesa awa gaera.”

Edo Peter ge awa siri kokora egorosisira. 61 Edo Bada wareregedo Petergosisira. Edo umo ditini iri Peter Badami matu ro uso yei sisira awa kotisira,“Kokora egoro sae atirari boroko imoiji tamonde na bero adesa.” 62 Awakotedo Peter ponda wosedo ji inakade sisira.

IESU BUDO DEDO GAEDO ISERA63 Edo embo Iesu simba isera amimi

umo dedo gaedo edo ganduburisera.64 Ungoi uso dombu dogedo uso yeinganega isera, “Imo Mamo da bingasari embo sadesa awa nango se goreembo amemi imo detiri?” 65 Edodaedoungoi isibari ge bebegae uso yeisisera.

UNGOMI IESU BUDO JEW EMBOBODA BABOJEGARI DA YEI MAMBUSERA

66 Sipo de Jew embobo nembogamode priest gitijijigegari de edo agodarida atopapotegari de dada etero edoungoda embo nenei mi Iesu budo un-goda yei mambusera. 67 Edo ungomiIesu da yei sisera, “Nango se goresoregari embo God mi itari bugarasesisira mo embo mo imo ta?

Setero unemi mina sisira, “Na in-goda yei sadena awa ingo na ge be adiaera. 68 Edo na ingoda yei sedo gariitadena awa ingo mana naso yei minasadewa. 69 Awarate iji tupo tuturoadira ainde na God damei embo isenaawaGod goroba jiwae de da ingo be daanumbedo atadena.”

70 Setiri ungomi berari sisera, “Imosetesa imo awa God da mei na?”

Setero Iesu mi mina sisira, “Ingoingosuka sewa na awa God da meina.” 71 Setiri ungo ungosuka minasara isera, “Ingode mana embo neneieura oro umo bekuba adera ko uso getopo mi umo umosuka bekuba etiriingode ingera.”

23UNGOI IESU BUDO PILATE DA YEI

MAMBUSERA1 Embo berari ainda dada isera

amimi erido Iesu budo Pilate da yeimambusera. 2 Budo mambudo ungoi

Page 141: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 23:3 138 LUKE 23:25Iesu bekuba edo sisera, “Embo emiminangoda embo da yei ge busise tem-bevira. Umo umosuka awa gitijigarinembodiba jawo Keriso sise nangodaembobo seuri Rome embobo da giti-jigari nembodiba da tax ganu itadi aesevira. Awasedo nango umo sandidobudo iso yei bugera.”

3 Setero Pilate mi uso yei sisira,“Imo mo Jew embobo da gitijigarinembodiba ta?”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Imoimosuka sesa awara.”

4 Setiri Pilatemi priest gitijijigegaride embo dombu dombu atisera aindayei sisira, “Embo eiawa wasiri biaeaera.”

5 Awarate ungomi sekago sisera,“Judea busu berari da embo da yeiumomambutira awa uso atopatari miiri embogo tuturo era. Umo Galileebusu da tuturo edo boroko einda bu-gira.”

PILATE IESU ITIRI HEROD DA YEIMAMBUSIRA

6 Pilate ge eiawa ingido nganegaisira, “Embo emomo Galilee embota?” 7 Setiri setero gosisira umo Iesuawa busu Herod mi gitijigido ira yeiawa embo. Awasedo Pilate mi IesuawaHerodda yei itirimambusira umoawa Jerusalem nati da iji ainde awaatisira.

8 Edo Herod Iesu gido iaviri isira koumo Iesu da binga ingido edo borokoae be umo gari dipapa evira. UmoIesu mi wasiri ari gadi dipapa edoevira. 9 Awasedo Herod Iesu da yeinganega jiwae be isira te Iesu uso gemina sae. 10EdoPriest gitijijigegari deagodari da atopapotegari de mi eridoIesu goroba de bekuba isera. 11 EdoHerod de uso isoro embobo demi Iesugandubedo edo umo biae be isera.Edo bo ove ewagaewa de awa uso yeiitero ombiri ungomi umo itero sekagoPilate da yeimambusira. 12EdoHerodde Pilate de awa mendo gambae edoisera te iji ainde awa otao isera.

PILATE IESU DORO BETARASEAWARA SISIRA

13 Pilate mi setiri Priest gitijijige-gari de Jew embobo da gitijijigegarinenei de edo embo de dada isera.14 Edo ungo dada etero, Pilate miungoda yei sisira, “Ingo embo eiawabudo naso yei bugewa edo setewaumo embo da yei ge busise tem-bira. Awarate na ingo berari dadombu da umo nganega etena ingodabekuba etewa awa edo buria da rotambae etena. 15 Edo Herod Iesu sek-ago ingodenaso yei itiri bugira aindabe awa umo nganega etira te buriada ro tambae edo wasiri biae da roari ingomi dawo betadira awa aera.16Awasedo nanemi sena ungomi umovejedo edo wujegadera.” 17 Edo gaekojaige jarusegari bondo da wasiri awaambo ambo edo era. Pilate mi gajarioro da atima ira embo awa embo mida rawa dipapa edo era awa wujegedoira.

18 Awasedo embo berari mi gogodimbudo sisera, “Embo awade betare.Barabbas awa wujegeio nangoda yeibugare.” 19Matu gitida ungoi Barab-bas awagajari oro da ititisera ainda beawa unemi etiri embomi gitijijigegariawa dorisera. Edo umo daedo emboda detiri betisira.

20 Edo Pilate Iesu wujegadi dipapaedo embo da yei sisira. 21Awarate un-goi gogo dimbudomina sisera, “Oregada de. Orega da de.”

22 Setero Pilate mi ungoda yeisisira, “Awarate umo ro embo be-tarase dipapa evi? Wasiri biae roetiri? Na wasiri biae ro tambaeedo ingo mi umo dawo betarase evi?Nanemi sena ungomi umo vejedo edowujegadira.”

23Awarate ungomimata gogo nem-bodiba dimbudo sisera Iesu awa ben-emami orega da doro betarase sisera.Edo ungo mi gogo dimbuse atiseraamimi Pilate da ge awa papotisera.24 Awasedo Pilate awara sedo sisiraungo ro dipapa era awa dowo oresisira. 25 Edo embo matu gajari oro daititisera ko umo embogo tuturo edoembo da dorisira awasedo embo awaungo mi dipapa isera awasedo Pilate

Page 142: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 23:26 139 LUKE 23:46mi umo wujegurisira. Edo embo awawujegedo edo Pilate Iesu awa emboboda yei itiri ungo ro dipapa isera awaadi isera.

UNGOMI BENEMA MI IESU OREGADA DORISERA

26 Edo ungo Iesu budo mambu-teriko ungoi busu Cyrene embo jawoSimon awa tambusera. Edo umo awauso nati dodo mambudo nati nem-bodiba da toradi iri ungoi umo ingodabudo orega awa uso saga da ititisera.Edo ungoi itido setero Iesu da amboda orega ango edo pepeta isira. 27 Edoembo diti nembodiba be Iesu amboambo isera. Edo embo evetu neneiIesu embo ji sisera awa dubo veverade embo diti nembodiba ungoda tedadaedo pusera. 28-29 Edo Iesu ungodayei wareregedo sisira, “O Jerusalememboevetu na embo ji seove ta ingodakinapeina de ingo ingosuka awasedoji sewo ko iji bugutira ainde embomi sadera, ‘Evetu ero de edo evetukinapeina bae isira ainde evetu ki-napeina emi gaiae atira ainde awadubo ewamei ore.’ 30 Edo iji aindeawa embo mi doriri da yei sadera,‘Wosedo nango apuregegae.’ Edo un-gomi doriri memeia da sadera, ‘Egaenango iso teda unjugore.’ 31Kona tetari wasiri de da wasiri biae eiawa era teko amboda ingo teta ri bebetegari damo rawodo eri?”

32 Edo ungo daedo embo bebegaeetoto awa Iesu ga daedo betorasebudo mambusera. 33 Edo ungo yeijawo agatu ainda bugudo benema miIesu orega da dorisera. Awodo edobenema mi embo bebegae etoto awaorega da dorisera da Iesu da ingo beda edo nei awa Iesu da ingo andada. 34 Edo ungo awodo edo atae eteroIesu mi sisira, “Mama ungoda buriakotembedo dogae ko ungoi ro era awagadi jarise era.”

Edo ungo Iesu da ombari awakatabedo badi sedo rora pigedo pipiisera. 35 Edo embo ainda derido atis-era awa gosise atero Jew embobo da

gitijijigegari mi Iesu ganduburise sis-era, “Umo embo nenei soregurisira.Edo umo soregari embo Mamo miitari bugarase sisira awa tamo umoumosuka soregare.”

36 Edo isoro embobo daedoumo ganduburisera. Edo usoyei asusubedo bugudo grape dangamo tokaka awa uso dombu daujiji edo isera. 37 Edo awodo isesedo isera, “Imo awa Jew emboboda gitijigari nembodiba gido imoimosuka soregeio.”

38Edo ge eiawa Latin gemi Greek gemi Hebrew ge mi gaiedo uso orega dainda dorisera, “Eiawa Jew embobo dagitijigari nembodiba ra.”

39 Edo embo bebegae etoto esegedoatisera ainda da amimi Iesu da yeibiae sedo sisira, “Imo sedo esa imoawa soregari embo Mamo mi itaribugarase sisira awa ra. Edo iso ge awage be ta imo imosuka soregurise edonango de da soregegae.”

40Awarate embo biae nei mi ge awaingido embo awa isiburise sisira, “Imobouga buresa da awodo umo burira teimo Mamo oju aera. 41 Ko ingae naetoto betadena amone awara ainda beawa ingae na awa ingae naso wasiribebegae matu ewora ainda mina awaburera te embo eiawa wasiri biae daro aera.”

42 Sedo Iesu da yei sisira, “Am-boda imo gitijigari nembodiba adesaiji ainde na koteio.”

43 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Nanemi iso yei sena imo boroko nan-gae mambudo dubo ewamei ari yei daainda atadesa.”

IESU BEBETISIRA44 Iji soropuda busu berari umenga

isira. Edo umenga edo atiri 3 P.M.etiri sekago iji jani burisira. 45 Edobonembodiba Jew embobo da tumon-debain ari oro da esegari awa kere-segedo etoto isira. 46 Edo keresegetiriIesu gogo dimbudo sisira, “Mama isoingo da naso asisi ititena.” Sedo umobebetisira.

Page 143: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 23:47 140 LUKE 24:1747 Edo isoro embo da gitijigari ro

isira awa gido Mamo jasiga ise sisira,“Gebe embo eiawa embo ewamei raedo buria aera.”

48 Edo embo ainda dada isera awaro isira awa gido ungoda oka dorise jide ungoda nati da engenemburisera.49Edo Iesu da otatao de emboevetu deumo ambo ambo ise edo Galilee busuda edo bugusera awa aike dederigedoatise ro isira awa berari gosisera.

JOSEPH IESU GOUSIRA50-51 Embo jawo Joseph bugusira.

Edo umo awa Jew embobo da natijawo Arimathea awa embo. Umo awaembo ewamei edo embo umo gebeedo isera edo umo Mamo da gitijigariiji awa simba edo isira. 52 Edo umoawa Jew embobo da gitijigari nei rateumo gitijijigegari da ge awa umo ujoae edo gido umo Pilate da yei mam-budo Iesu da tamo badi sedo gosisira.53 Edo Pilate awara setiri Joseph Iesuda tamo itiri wosetiri bo parara midogisira. Dogedo gowari meko sekaungoda ingo mi ngambusera aindaititisira. Edo embo gowari meko awamatu jingama ae. 54Edo iji awa Fridayedo Jew embomei da tumondebain ariiji awa tuturo adi aikambu iri gido.

55 Edo emboevetu Iesu ambo amboise Galilee busu da edo bugusera awaJoseph ga da mambudo embo gowarimeko edo Iesu da tamo Joseph mi iti-tisira awa ungo gosisera. 56 Gido un-goda mando da engenembedo joinomuno de edo Iesu da tamo da siwo deawa sia isera. Edo ungo tumondebainari iji de agodari mi sira awa kera edojango indisera.

24IESU BETEDO ERIRISIRA

1 Sunday sipo be sipo de emboevetujoino muno de edo siwo de sia is-era awa budo embo gowari meko damambusera. 2Mambudo ganuma awaembo nenei mi miminegetero embogowari meko be demo da atiri gosis-era. 3 Awasedo ungo totorisera teungo Bada Iesu da tamo awa tambae.

4 Edo ungo ainda mana mana edo de-rido atero embo etoto ombari pararaombari awa bugudo ungoda demondadederisera. 5 Edo emboevetu awa ojuedo diti tuda isera. Edo ungo awodoero embo etoto mi ungoda yei sis-era, “Ro awasedo ingo embo wasiride atira awa betari da teda eura evi?6-7 Umo einda atae ra. Umo betedoedo sekago erira. Edo Iesu umoGalilee busu da atise ingoda yei rosisiri awa kotewo, ‘Ungomi na Mamoda mei awa embo bebegae da ingo daitadera. Edo ungomi na benema miorega da dadera. Edo na betedo ijitamonde atae ari na sekago wasiri deeradena.’ ”

8-9 Awodo setero emboevetu uso geawa kotedo gowari meko be awa dodomambudo ambojimbi 11 de nenei deda yei mambusera. Mambudo ungoro berari gosisera awa setero gosisera.10 Edo emboevetu eiawa ambojimbida yei setero gosisera amone MaryMagdalene de Joanna de James da aiMary de ra. Edo emboevetunenei awadaedo ainda ra. 11Awarate ambojimbiemboevetu da ge awa ingido kotiserage awa busari awasedo ungo ingaeisera. 12 Awarate Peter erido mekoda sumbudo mambudo kukubedo jogosisira. Edo gido bo umo umosukagosisira. Gido umo engenembedomando da mambudo ro isira ainda beawa eura isira. Edo umo mambudo roisira awa jiro buro ise atisira.

EMBO ETOTO PEPETA ISE IESU TAM-BUSIRA

13 Iji da ainde embo etoto awa Em-maus nati da mambusera. Edo em-boro Jerusalem dodo Emmaus mam-bari awa 12 Kilometres ra. 14 Edoungo pepeta edo mambuse ungo un-gosuka ro isira awa gemina sara isera.15 Edo ungo ge sero Iesu umo umo-suka bugudo ungoda demo da daedopepeta isira. 16Edo umo daedo pepetaisira te ungo umo embo averi awa gae.

17 Edo Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo pepeta ise ingo ge ro ingo ingo-suka sevi?”

Page 144: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 24:18 141 LUKE 24:41Setiri ungo dubo vevera dombu ise

pepetisera.18 Edo dakain da jawo Cleophas

mi Iesu da yei sisira, “Esega emboboberari Jerusalem nati da dada ititaraawa ro iji tupo iutara ainda binga awagositara te imo imosuka awa ingaera?”

19 Setero Iesu mi nganega isira,“Binga mo rorae ingo mo ge sevi?”

Setiri ungomi mina sisera, “Bingaro Iesu Nazareth nati embo da yeietira awa. Embo eiawa Mamo dabinga sari embo ra. Edo embo dadombu da edo Mamo da dombu daumo ge okain de edo wasiri gorobade evira. 20 Edo nangoda priest giti-jijigegari de babojegari de mi umo gi-topo da ingo da itero edo ungo awarasedo edo benema mi orega da deterobetetira. 21Edonango kotewora emboemimi mina itido edo nango Israelembomei soregadira. 22 Awa da awaaerate iji tamonde atae etiri nangodaemboevetu nenei mi boroko kove aribinga setero getera. Edo nango bingaawa ingido mana mana etera. Edoungomi setera ungo sipo tu busiri ujekokombo da mambudo edo Iesu datamo tambae etera. 23 Edo engenem-bedo nangoda yei bugudo setera ungoasisi ewagaewa getero edo setera Iesuawawasiri de atari setera. 24Edo ungonangoda yei awa setero nango neneimi uje da mambudo ro emboevetumi setera awa tambera te ungo umogaera.”

25 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“O ingo etoto kotari atae ra. Edoingo ro Mamo da binga sari embomi sisera awa sasaimbedo ge be edoewa. 26 Soregari embo Mamo mi itaribugarase sisira awa giti awa memesiawa gadira edo amboda uso usasa ariiji awa bugadira.” 27Edo Iesu awa sedoedo ro jiwari mi uso jawo da sira awaujugadi sedo isira. Edo ge Moses deMamo da binga sari embobo de migaisira ainda tuturo edo kiki berariawa sisira.

28 Edo ungo nati rawainda mam-butera awa aikambu bugudo Iesu

nati awa dodo derigedo mambadiisira. 29 Awarate ungo umo doro de-rigeurase sedo uso yei sisera, “On-gobo etiri edo tumba jijirira awasedopuio ingode atore.” Setero gido umoungoda nati da daedo atadi totorisira.

30 Edo umo tendeba mendo dadaedo anumbedo ambe budo Godategurisira. Edo ategedo ambengaungedo ungoda yei ititisira. 31Edoumo awodo etiri umo averi awagosisera te burigi be ungoda diti danonda yarago isira. 32Edo umo nondayarago etiri ungo ungosukamina saraisera, “Ingodena emboro da pepetaero edo umo jiwari awa ingodenasoyei ujugetira ainde ingodenaso jo awateta ri mi ewarago etira.”

33 Edo ungo awa sedo burigi eridoengenembedo Jerusalem nati damambusera ainda ambojimbi 11 deedo nenei ainda dada edo atisera awatambusera. 34 Edo embo dada edoatero tambusera amimi sise atisera,“Gebe Bada awa erira. Edo umoSimon da yei isaga etira.” 35 Edo ungoge awa ingido edo embo etoto amimiemboro da ungoda yei ro etira awaujugurisera. Edo ungo daedo Badaambe ngaungetiri ungo umo gosiseraawa ujugurisera.

IESU USO AMBOJIMBI DA YEI ISAGAISIRA

36 Edo ungo awodo sise atero Badaumo umosuka bugudo ungoda tedaderido ungoda yei sisira, “Dubo jamoingoda yei natopo atare.”

37 Awarate ungo oju isera ainda beawa ungo kotisera asisi gari ge sisera.38 Awarate unemi ungoda yei sisira,“Ingo ro edo oju evi? Edo ingo ro edomanamana evi? 39Naso ingo de tei deawa gosise awa giwo amone nanemiingoda teda atena. Edo ingoda ingomi jigido gosise ingo gadewa ko asisiawa tamo de vetu de teta ingo gosewateta na tamo de vetu de eiedo aera.”

40 Edo umo awa sedo uso ingo detei de awa ujiji etiri gosisera. 41 Iaviride kove ari mi ungoda jo beda etiriungo ge be ari sago ae isera. Awasedo

Page 145: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

LUKE 24:42 142 LUKE 24:52-53Iesu ungo nganega isira, “Ingo eindaindari indadewa atita?” 42 Setiriungo uso yei wo sagisera awa ititis-era. 43 Itero budo ungoda jo da in-disira. 44 Indido ungoda yei sisira, “Naingode matu atise ro sisena amoneboroko bugira eire. Edo na ingodayei matu sisena Moses da agodari deMamo da binga sari embobo da jiwaride ya naso jawo da gagaegurisera awaberari be adira sisena.”

45 Edo umo ungoda jiro budo pirig-urisira jiwari awa gorase. 46 Edoumo ungoda yei sisira, “Jiwari mieiawa naso jawo da sira, ‘Soregariembo Mamo mi itari bugarase sisiraawa memesi tambudo betadira. Edoumo betedo iji tamonde atae ari sek-ago wasiri de eradira.’ 47 Edo jiwarimi daedo sira ungo Jerusalem natida tuturo edo wasiri bebegae dodoMamo da yei wareregari edo Mamomi kotembedo doari awa atopataderaawa jiwari mi sira. 48 Awasedo ingoro gosisewa awa atopapotise atiwo.49 Edo Asisi Kotopu naso Mama miingoda yei itadi sisira awa nanemiingoda yei itane. Awarate ingo mananati doadewa te ainda atiwo. AmbodaAsisi Kotopu utu dodo wosedo ingogoroba mi sirari edo iji ainde awaatopatadi tuturo ave.”

MAMO IESU BUDO UTU DA VIVI-TISIRA

50 Nati awa dodo Iesu ungo giti-jigedo Bethany nati da mambudo usoingo inda jigido ungo ewamei isira.51 Edo umo ungo ewamei iri God umobudo utu da vivitisira. 52-53 Edo ungoumo tumondebain edo iaviri mi jo atoae etiri ungo engenembedo Jerusalemnati da mambusera edo ainda Jewembobo da tumondebain ari oro da ijiberari Mamo jasiga edo isera.

Page 146: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 1:1 143 JOHN 1:23

Binga Ewamei Awa JohnMi Gaisira

EMBORO EIEDO DA EMBO GOD DAKINAPEINA ISERA

1 Rora berari ae tuturo da IesuKeriso uso jawo nei God da ge ati-natina. Umo God de daedo atinatina.Edo umo umosuka awa God. 2 Edo betuturo da awa umo God ga atinatina.

3 Edo God umo awodo rora berariawa isira. Edo rora berari boroko atiraawa unemi isira. 4 Edo Iesu Kerisowasiri be awa budo atima ira. Edo usowasiri mi embo da yei usasa itido ira.5Uso wasiri awa umenga da janibedoira awa usasa ra. Edo usasa awa matajaniburise atima ira ko umenga mimana ari ambadira.

6-7 God uso binga sari embo Johnitiri embo da yei usasa awa sari gorasebugusira. God umo embo berari mibinga awa ingido ge be orase sedoJohn itiri bugusira. 8 John umoumosuka awa usasa awa aera. Umoembo da yei usasa awa sari gorasebugusira. 9 Amboda embo usasa beawa bugudo busu berari da emboboda yei janiburisira.

10 Edo Iesu Keriso bugudo busu daembo da teda atisira. Unemi busuisira edo busu da rora berari de embode isira te embo umo embo averiawa gaera. 11 Umo uso busu topo dabugusira te uso embo topo umo ujoae isera. 12 Awarate embo gebe edoumo budo isera ainda bajari ari itiriedo God da kinapeina edo isera. 13 Ijiainde ungoda aimonomi ungo ingedoisera edo ungo God da kinapeina aeedo isera. Daedo ungoda ai de mamode mi ungo oro God da kinapeinaorase ae edo isera. Awarate God dagoroba mi ungo God da kinapeinaisera.

14 Edo Iesu Keriso uso jawo neiGod da ge embo edo ingodenaso tedaatisira. Edo dubo bari de kotembedodoari de gebe de mi uso jo ato aeisira. Edo ingodena uso wasiri da

usasa God mi ititisira awa gosisera.Edo God usasa awa uso yei ititiseraainda be awa umo awa usomei awo daawasedo.

15 Edo John Iesu Keriso da jawo dage sisira edo minonu sisira, “Matuna ingoda seteno gosisewa embo neibugadira. Edo uso wasiri mi nasowasiri derigurira ainde be awa nasoaia na kumbae atiri umo atima isiraseteno gosisewa Embo amone awara.” 16 Edo Iesu Keriso dubo barikotembedo doari de gebe be mi in-godena berari ewamei etira. Unemiewamei ari jiwae tamo da tamo daitido ira. 17 Edo God uso agodariingodenaso yei itari dipapa edoMosesititisira te umo ingodenaso yei dubobari de kotembedo doari de gebe deitari dipapa edo Iesu Keriso ititisira.18 Edo embo da amemi God gaeraawarate uso mei awo da amimi usoMamo ga atima ira amimi umo ingo-denaso yei karigedo ira.

JOHNUMOAVERI AWA SISIRA TANO19 Jew embobo da gitijijigegari

Jerusalemnati da atisera amimi priestembobo de priest da kondade ariembobo de awa John da yei umoumo buro ro edo iri awa nganega adimambusera.

20 Edo ungo John nganega isera edoumo gebe awa unjugae rate sisira,“Na awa soregari embo God mi itaribugarase sisira awa aera.”

21 Setiri ungoi nganega isera, “Imomo binga sari embo matu atisira Eli-jah ta?”

Setero umo mina sisira, “Na emboawa aera.”

Setiri ungoi nganega isera, “Imomo God da binga sari embo nangosimba ewora awa ta?”

Setero mina sisira, “Awa aera.”22 Setiri ungoi sisera, “Imomo averi

awa se gore. Edo embo amemi nangoitero bugera awa gadi dipapa eraawasedo iso mina sari awa se gore.”

23 Setero John mi ro God da bingasari embo Isaiah mi sisira awa ungoda yei sisira, “Na awa dumbari yei

Page 147: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 1:24-25 144 JOHN 1:47da embo atise minonu sadira, ‘Badada bugari emboro sia ewo. Edo usoemboro ewo dambuderari are.’ ”

24-25 Setiri edo embo Pharisee em-bomei itero bugusera amimi John dayei ngnega isira, “Edo imo soregariembo Godmi itari bugarase sisira awaae edo Elijah ta ko binga sari embobonango simba ewora awa ae mo ro edoimo umo mi embo ewamei edo esi?”

26 Setero John mi mina sisira, “Naembo umo mi ewamei edo ena. Edoembo nei bugudo ingoda teda atira teingo umo gaera. 27 Edo iji tupo ataeari umo uso buro ingoda teda tuturoadira. Umo awa embo nembodiba rate na awa embo nembodiba aera. Edona awa ewa raro uso tei goru simbaeni?”

28 Eiawa berari Bethany nati dawosedo yari umo Jordan umo be neida isira. Edo umo ainda John umoumo mi embo ewamei edo isira.

JOHN MI IESU EMBO DA YEI UJIJIISIRA TANO

29 Iji nei John Iesu uso yei bugutirigido sisira, “Embo oiawa giwo. Umoteta wo sheep da mei mi busu berarida embobo da wasiri biae awasedobetarago adira umone God da mei ra.30Matu na ingoda yei siutana, ‘Embonei amboda bugadira. Uso wasiri minaso wasiri awa derigari ra ainda beawa naso ai na bae atiri umo atimaisira.’ Embo amone eire. 31 Edo naumo embo averi awa na gaera te naembo umo mi ewamei ise Israel em-bobo da umo isaga adi bugusena.”

32 Edo John embo da yei umo rogosisira awa sisira, “Na Asisi Kotoputeta ribo inge utu dodo wosedo Iesuda yei anumbetiri gosisena. 33 Edonaumo gaera te God na umo mi emboewamei anase itiri bugusena amiminaso yei sisira, ‘Imo Asisi Kotopu miembo da da yei petari gadesa embo reamimi embo Asisi Kotopu mi ewameiadira gio.’ 34 Edo na rora berari awaetiri gido, gido ingoda yei sena emboamone God da mei na.

EMBO NENEI IESU DA AMBOJIMBIISERA TANO

35 Iji nei John uso ambojimbi etotode sekago yei ainda bugusira. 36 EdoJohn Iesu bugutiri gido sisira, “EmoneGod da mei teta wo sheep da mei mibetarago adira.”

37 Edo John da ambojimbi etoto geawa siri ingido Iesu ambo ambo is-era. 38 Edo ungo umo ambo ambo eroIesu wareregedo ungo gido ungodayei nganega isira, “Ingo ro dipapaevi?”

Setiri ungomi mina sisera, “Rabbiainda be awa atopatari imo nondaatima esi?”

39 Setero mina sisira, “Puwo gave.”Awasedo ungo dagamambudo umo

rawainda atima isiri awa gido ungoainda ungae atisera ainda be awa on-gobo etiri gido.

40 Edo John da ge ingido Iesuambo ambo isera ainda embo nei awaAndrew, Simon Peter da namendi.41Umomambudo uso namendi Simontambudo sisira, “Nango Iesu KerisoSoregari Embo God mi itari bugarasesisira awa tambera.” 42 Sedo Simeonbudo Iesu da yei bugusira.

Edo Iesu umo ditini ise sisira, “Imoawa Simon, John da mei ra te iso jawoawa seka Peter sadera ainda be awaganuma.”

IESU PHILIP DE NATHANAEL DEJAWO SISIRA

43 Sipo nei Iesu Galilee busu damambadi sedo erido Philip tambudosisira, “Na ambo ambo eio.”

44 Edo Philip awa Bethsaida natiembo ra. Edo Andrew de Peter deawa daedo nati ainda atima isera.45 Edo Philip Nathanael tambudo usoyei sisira, “Nango embo Moses miagodari da gaisira edo binga sari em-bobo daedo gaisera embo awa tam-bera. Umone Iesu ra Joseph damei naNazareth nati embo ra.”

46 Setiri Nathanael mi nganegaisira, “Ingode Nazareth nati da roraewamei nei tamberi ta?”

Setiri Philip mi mina sisira, “Puiogase.”

47 Edo Iesu Nathanael gido uso yeibugutiri uso jawo da sisira, “Emone

Page 148: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 1:48 145 JOHN 2:17Israel embobo da embomoka ra. Umoembo biae aera.”

48 Setiri Nathanael mi uso yeinganega isira, “Imo na rawodo na gariri?”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Philipmi imo jawo sae atiri giti da na imobetora utumo da anumbedo ateso jiromi buro edo getena.”

49 Setiri Nathanael mi sisira,“Atopatari imo awaGod damei na edoimo awa Israel embobo da gitijigarinembodiba ra.”

50 Setiri Iesu mi sisira, “Na borokoiso yei setena imo betora utumo daateso getena awa setena. Awasedoimo na gebe esi ta? Amboda wasirieiawa derigedo nenei irirari gadesa.51 Na iso yei gebe sena utu piri-gari God da asisi ewagaewa na Godda mei embo isena ainda yei vitidowowosiroro gadesa.”

2IESU JIMBARI BONDO DA MAM-

BUSIRA1 Iji etoto atae etiri Iesu da ai awa

Cana nati da jimbari bondo da mam-busira, Galilee busu da. 2 Edo bondosusumi Iesu de uso ambojimbi de awaoru isira awasedo ungoi mambusera.3Edo jimbari bondo da embo grape beda ngamo awa indero atae etiri Iesuuso ai mi uso yei sisira, “Grape be dangamo awa atae etira.”

4 Setiri Iesumi uso yei sisira, “Eveturo anase awa seose ko naso iji awabugae ra.”

5 Setiri Iesu uso aimi agipo emboboda yei sisira, “Ro awase sadira awaewo.”

6 Edo Jew embobo ungodamamoumbogo da tamo segari wasiriawa ambo ambo edo isera awasedoutingi berari 6 awa ainda deridoatisera. Edo utingi da awa 100 ta 120litres umo awodo badira.

7 Edo Iesu mi agipo embobo da yeisisira, “Utingi eiawa umo mi dim-buwo beda are.” Setiri umo jojeteroutingi beda isera.

8 Beda etero Iesu mi ungoda yeisisira, “Umo ou einda nenei awa budojimbari bondo susu da mambuwo.”

9-10 Setiri budo uso yei mamberoumo umo wareregedo ri grape beda ngamo isira awa gambudo go-sisira. Edo agipo embobo ungo umorawainda buriseri awa gosisera tebondo susu awa gae awasedo umojimbari iu awa jawo sedouso yei sisira,“Embo berari giti ri grape da be dangamo ewamei awa giti itoro indidoera. Edo amboda esega embobo awajiwae indoro grape ngamo nei ki-ambu ewamei awa amboda itido era.Awarate imo nangoda yei ri grapengamo ewamei awa amboda itesa.”

11 Edo wasiri nembodiba Cana natida Galilee busu da Iesu mi isira awauso wasiri goroba de ari da tuturo ra.Edo umo wasiri goroba de eiawa etiriuso ambojimbi uso wasiri da usasaawa gido umo gebe isera.

12 Edo jimbari bondo atae etiri Iesuuso ai de nanonamendi de ambojimbide Capernaum nati da mambudo ijitupo ainda atisera.

IESU JEW EMBOBO DA TUMONDE-BAIN ARI ORO JERUSALEMNATI DAAWAESEGA ISIRA

13 Edo Jew embobo da jarusegaribondo da iji awa asusuburiri gidoIesu Jerusalem nati da mambusira.14 Ainda bugudo umo Jew emboboda tumondebain ari oro da mambudoembo rorou itari wo oxen de sheepde gumbara de ori ero gosisira. Edoumo daedo embo gano mina ita iseungoda tendeba be da atero gosisira.15 Gido esi mi ituka mendo da digidowo mane berari awa ondetiri Jew em-bobo da tumondebain ari oro awadodo wowosisera. Edo ganu mina itaisera ainda tendeba jigido kapotege-tiri ungoda ganu sibereberega isira.16 Edo embo gumbara ori isira aindayei sisira, “Budo dodo ponda mambu.Naso Mama da mando awa awo in-goda ori garori ari yei eure.”

17 Setiri uso ambojimbi jiwari misisira awa kotemburisira. Edo jiwari

Page 149: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 2:18 146 JOHN 3:16mi sira, “O God naso dubobari isooro da awa teta riawo mi naso jo daewarago ira.”

18 Edo umo awa setiri Jew emboboda gitijijigegari mi uso yei mina sedonganega isera, “Wasiri goroba de roaso nango gido gebe God mi sira awainemi nango da tumondebain ari oroda wasiri awodo esa awa nango gebeeri?”

19 Setero Iesu mi mina sisira, “IngoGod da oro eiawa arasegadewa awa ijitamonde de jigano sekago eradira.”

20 Setiri ungo ge bebegae sise sis-era, “Nangoda mamoumbogo gaeko46 joda Jew embobo da tumondebainari oro eiawa isera. Edo imo kotesaiji tamonde de inemi sekago jigasoereita?”

21 Awarate oro Iesu sisira awa usotamo ra. 22 Awasedo amboda Iesu be-betisira ainde God mi umo etiri eririuso ambojimbi uso ge awa kotem-burisera. Edo ungo ge eiawa gebe iseedo jiwari awa gebe gosisera.

23 Edo Iesu umo Jerusalem atisejarusegari bondo iji de embo jiwaeusowasiri goroba de ira awa gido umogebe isera. 24 Awarate Iesu embo rokotera awa gido gido umo embo jiwaeisera ainde daedo tatae isira. 25 Edoumo embo nenei da yei embo rawodoiri awa nganega ae doturisira aindabe awa umo umosuka embo da kotarirawodo iri awa gosira awasedo.

3IESU NICODEMUS ATOPAPOTISIRA

1 Embo Nicodemus awa Jew em-bobo da gitijigari ra. Edo umo awaPharisee embobo da embo nei na.2 Tumba da umo Iesu da yei mam-budo uso yei sisira, “Atopatari nangogosera imo awa atopatari God mi itiribugusesa ko God embo ainde atae awaembo awamana wasiri goroba de awamana adira.”

3 Edo umo awodo setiri Iesu miuso yei sisira, “Na iso yei gebe senaembo ave wasiri seka kumbae adirateta embo tini da edo seka bugarago

adira embo awa mana God mi umogitijigadira iji awa gadira.”

4 Setiri Nicodemus mi mina sisira,“Edo embo uso ai da tini da sekagotorari edo amimi umo sekago baeetita?”

5 Setiri Iesu mi mina sisira, “Naiso yei gebe sena embo da ainda aimi umo tuturo da badira te ambodaembo awa Asisi Kotopu da wasiri sekakumbae adira teta embo tini da edoseka bugarago adira awa umo manaGod da gitijigari yei damana toradira.6 Embo da uso aimamo ga mi emboda tamo da wasiri itido era te AsisiKotopu mi embo da joda toruri umowasiri seka kumbudo ira. 7 Edo naiso yei sena wasiri seka kumbuio tetaembo tini da edo seka bugarago adirasena awa kove eose. 8 Bisara umoyei dipapa ira ainda sumbudo ira edoimo uso javi awa ingesa te imo umorawainda tuturo edo sumbiri edo yeirawainda mambutiri awa imo gaera.Da awodo Asisi Kotopu wasiri edo ira.Ingodena Asisi Kotopu mi embo neiamenda wasiri seka iteiri awa gaera.”

9 Edo umo awodo setiri Nicode-mus mi uso yei nganega isira “Wasiriemomo rawodo eiri?”

10 Setiri Iesu mi mina sisira, “Imoawa Israel embobo da atopatari nem-bodiba ra. Edo imo na ro senamo gadijaresi ta? 11 Edo na iso yei gebe senaro nango nangoda jiro mi gosera edonangoda diti mi gosera awa nangoingoda yei sera awarate ingo emboberari awa nangoda binga awa ujo aeewa. 12 Edo na iso yei ro busu da edoira awa sano imo na gebe ae adesa edona iso yei ro utu da ira awa sano moimo rawodo na gebe esi? 13Na nasukaGod da mei embo isena awa utu dodobusu da wowosisena. Edo amboda nasekago utu da vitadena.

14 “Edo Israel embobo yei ro atae daatero Moses mi jingabu kevedo itukada itido jigiri vivitisira da awodo Godda mei embo isira awa ungomi jigorovitadira. 15 Edo ungomi umo jigorovitari embo amemi umo gebe adiraawawasiri natopo atari badera. 16God

Page 150: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 3:17 147 JOHN 4:4busu berari da embo dubo be burisiraawasedo umo usomei awo da awa itiribugusira. Edo embo amemi umo gebeadera awa mana riawo matawa eudoira ainda toradira te wasiri natopoatari badera. 17 God uso mei awabusuberari da emboawakasarase itaebugae ra te soregarase ititisira.

18 “Embo ave God da mei gebe edoira awa God mi mana kasadira teembo ave gebe ae edo era awa God mimatu kasetira ainda be awa embo awaGod da mei awo da awa gebe ae etiraawasedo. 19 Edo kasari bugudo iraainda be re eire. Usasa busu berari daembo da yei bugusira te embo usasaujo ae edo umenga da atari dipapa is-era ainda be awa ungo iji berari wasiribebegae edo era awasedo. 20 Emboave wasiri biae edo ira awa usasa ujoae edo ira edo usasa da purae edo iraainda be awa embo awa uso wasiribebegae awa isaga ari ujo ae edo iraawasedo. 21Awarate embo ave ro gebeawa edo ira awa embo awa usaga dabugudo ira edoGodmi ro arase dipapaira awa ira awa embomi gorase sedo.”

JOHN USO AMBOJIMBI DA YET AWAIESU AWA UJUGURISIRA

22 Ainda amboda Iesu uso ambojibide Judea busu da mambusera. Edoungo ainda iji tupo atero Iesu umomiembo ewamei isira. 23-24 Edo HerodJohn gajari oro da itae atiri Johnumo mi embo ewamei isira daedo.Edo John umo nati Aenon nati Salimaikambu mambusira ainda be awaumo jiwae atira awasedo. Edo emboJohn mi ungo umo mi ewamei orasebugudo isera doae.

25 Edo John da ambojimbi neneimi Jew embo de Jew embobo da teiingo segari da agodari da ge bagisera.26 Awasedo ungoi John da yei mam-budo sisera, “Atopatari embo inemiJordan umo be nei da soregari embosisesa amimi umo mi embo ewameiira edo embo berari uso yei mam-butera.”

27 Setero Johnmimina sisira, “Roraberari ro embo da yei bugudo ira awaGod mi uso yei itido ira. 28 Edo ingo

ingosuka gosewa na ingoda yei rosisena awa na awa soregari embo Godmi itari bugarase sisira awa ae rateGod mi na uso emboro sia anase itiribugusena. 29 Edo jimbari iu mi evetujimbira awa evetu awa embo aindatopo ra. Edo jimbari iu ainda otao awaiaviri etira ainda be awa iu awa evetuseka tambira awasedo. Da awodo naiaviri ena ainda be awa embo berariawa Iesu da yei mambutera awasedo.30 Edo umo awa embo nembodiba iri-rari edo na awa embo kiambu adena.

31 “Embo da utu dodo busu dawosedo edo embo berari busu da at-era awa dodo derigadira ainda be awaembo busu da atira awa rora busu daatira ainda ge awa sedo ira. 32 Edoembo utu dodo busu da wosedo edoumo ro utu da gosise edo ingido iraawa sedo ira te embo jiwae be miuso binga awa ujo ae edo era. 33 Edoembo amemi uso binga awa budo eraawa God awa ge be awa tambudo era.34 Edo embo ave God mi ituri bugudoera awa God da ge awa sedo ira koGod mi umo awa Asisi Kotopu misirido ira awasedo. 35 God mi uso meidubo budo edo rora berari gitijigaraseititisira. 36 Edo embo ave mei ge beadera awa wasiri natopo atari baderate embo ave mei ujo ae adera awamana wasiri natopo atari badera. Edoumo mei ujo ae adira awa God da tinigambari awa uso yei natopo atadira.”

4SAMARIA BUSU EVETU DA IESU

GEBE ISIRA1 Pharisee embomei binga ingisera,

Iesu mi umo mi embo ewamei iriuso ambojimbi awa jiwae edo Johnda ambojimbi derigetira awa ingis-era. 2 Awarate Iesu umo umosukaembo umo mi ewamei ari ae ra te usoambojimbi mi era. 3 Edo Iesu embomi ro sera awa ingido Judea busuawa dodo engenebedo Galilee busuda mambusira. 4 Edo Galilee busu damambari emboro awa Samaria busuda awodo diugedo mambari ra.

Page 151: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 4:5 148 JOHN 4:255 Edo Iesu umo Samaria busu awa

sembuse umo Sychar nati da bu-gusira. Edo nati eiawa Jacob miuso mei Joseph da busu ititisira awaaikambu. 6 Edo Jacob da umo kotongambari awa ainda atima isira edoainda waiko soropu da Iesu yei ri-bori be pepeta edo bugusira awasedobegogo etiri umo koto ngambari de-moda anumburisira.

7 Edo Samaria busu evetu da awaumo dimbadi bugiri Iesu mi evetuainda yei sisira, “Na umo itigae in-dane.” 8Edo Iesu umo umosuka aindaanumbedo atisira edo uso ambojimbiawa indari ori ari yei da indari ori adimambusera.

9 Edo Iesu evetu ainda yei umonganega etiri evetu awa kove beisira ainda be awa Jew embomei deSamaria busu embomei de awa gitopomina ara edo era awasedo. Edo evetuamimi Iesu da yei sisira, “Na awaSamaria busu evetu ra edo imo awaJew embo ra edo ro edo imo naso yeige sesi?”

10 Setiri Iesu mi mina sisira, “Imorora kando ewamei God mi iso yeiitadi dipapa ira awa gido edo na emboamemi iso yei umo embo seni awagido re imo naso yei sedo gaso iso yeiboroko umo evevegari sago ae umoawa itae etena.”

11 Edo Iesu awodo setiri evetuamimi sisira, “Umo koto re tu betu da ra edo imo umo dimbari roraae ra. Edo umo evevegari sago aeemomo rawainda besi? 12 Edo nan-goda umbogo Jacob mi umo kotoemone ngambusira. Edo umo deuso memei de uso wo mane de awaumo eiawa indisera. Edo umo inemiitadesa amimi mana Jacob mi nan-goda umo ititisira awa derigadira.”

13 Edo evetu awa awodo setiri Iesumi mina sisira, “Embo ave umo eiawaindadera awa sekago umo ujo adirate embo ave umo nanemi itadenaawa indadera awa mana umo ujo sek-ago tambadera. 14 Edo umo nanemiitadena amone wasiri natopo atarira. Edo wasiri natopo atari nanemiitadena amone embo da jo da teta

umo uriri iji berari busu tu da vitidoira da awodo ra.”

15 Edo Iesu awodo setiri evetu misisira, “Atopatari umo awa naso yeiitigae. Edo imo umo awa naso yeiitadesa awa na mana sekago umo di-papa adena. Edo na umo ujo ae arigido eindamana sekago umo dimbadimana bugadena.”

16 Edo evetu awa awodo setiri Iesumi uso yei sisira, “Mambuio iso iubudo sekago einda engenembase.”Setiri evetu amimi sisira, “Na iu aera.”

17-18 Setiri Iesumimina sisira, “Imosesa imo iu ae awa imo gebe setesako imo matu iubono da da jimbusebugudo ingo da isesa edo embo imoboroko daga atesa awa iso iu aera.Awa imo gebe setesa.”

19-20 Edo Iesu awodo setiri evetu mimina sisira, “Embo na boroko gosenaimo awa God da binga sari embo ra.Edo naso Samaria busu da ewowoma-matu awa God doriri einda tumonde-bain edo isera te ingo Jew embobomi sedo ewa Jerusalem nati da nangoGod tumondebain orase sedo ewa.”

21 Edo evetu awodo setiri Iesu miuso yei sisira, “Evetu na gebe eio,iji bugutira ainde embo mi manaGod awa dorir einda edo Jerusalemnati da ta awodo tumondebain adera.22Edo ingo Samaria busu embobo awaingo ave tumondebain evi awa ingogae ra te nango Jew embobo awanango embo ave tumondebain eri awagosera ainda be awa soregari emboawa Jew embo nei na. 23 Awarate ijibugira edo iji amboda bugadira aindeawa embo amemi jo uso berarimi Godtumondebain adira awa asisi ungodami berari tumondebain adera. Edoembo emone God mi umo tumonde-bain orase dipapa ira awa ra. 24 Godawa asisi ewamei ra awasedo embomi asisi ungodami umo tumondebainadera.”

25 Edo Iesu awodo setiri evetu miuso yei sisira, “Na gosena Keriso sore-gari embo Godmi itari bugarase sisiraawa bugadira. Edo umo bugudo iji

Page 152: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 4:26 149 JOHN 4:47

ainde unemi ingodena berari da yeirora berari awa sari gadera.”

26 Edo evetu awodo setiri Iesu mimina sisira, “Embo imo amende sesaamone namona. Na iso yei ge senaembo re awara.”

27 Edo Iesu evetu ainda yei awodosiri uso ambojimbi engeneburisera.Edo ungo engenembedoumoevetu gage siri gido ungo kove be isera. Teungo umo ro dipapa isiri edo umoevetu ainda yei ge ro edo siri awanganega ari ujo ae isera.

28-29 Edo evetu awa uso utingi aindadodo nati nembodiba da engenem-bedo mambudo embobo da yei sisira,“Embo da mi na matu ro ewona awasetiri getena pou umo gave. Edoingo kotewa embo awa God mi sore-gari embo itari bugarase sisira awata rora?” 30 Awasedo umo awodo se-tiri ungoi berari nati nembodiba awadodo Iesu da yei mambusera.

31 Edo evetu awa nati da mambutiriuso ambojimbi mi Iesu da yei sisera,“Atopatari indari indi.”

32 Setero umomina sisira, “Naso in-dari indadena amone atira te awawarori awa ingo gae ra.”

33 Setiri ambojimbimimina sara is-era, “Embonei mi uso yei indari budobugeri ta?”

34 Sero ge awa ingido Iesu mi un-goda yei sisira, “Na embo amemi itiribugusena awa kera adena edo unemiro anase ititisira buro awa atae adena.Edo na awodo adena awa naso indariadira. 35 Edo ingo ingosuka sedo ewa,‘Kariga 4 atae ari iji ainde awa ingo-denaso indari sari ari ingode indaribe badera.’ Edo ingo awodo sedo ewate na ingoda yei sena indari buro daawa gido gogo ewo ko indari awa sariedo bawase sia etira. 36 Edo indari besari etira awa teta busu da embo ingomi naso yei budo bugawase simba edoera da awodo ra. Edo embo amemidada adira awa mina ewamei badira.Edo umo embomei awa budo nasoyei bugari wasiri natopo badera. Edoembo ave gowuri edo embo amemidada edo ira embo etoto awa iaviri

adera. 37 Embo mi eiawa sedo era,‘Embo da mi gowuri edo embo neimi dada edo ira.’ Ge awa gebe ra.38 Nanemi ingo buro da ainda itenomambewa ingomatu ainda buro ae rate ainda dada awase iteno mambewa.Embo nenei mi God da ge awawaatopapotisera te ingo amboda bugudokondade etewo ge ainda be awawa go-sisera. Edo ingo awodo isewa awawateta embo buro da indari dada edo eraawodo isewa.

39 Edo Samaria busu embo jiwaenati nembodiba ainda atima iseraamimi Iesu gebe isera ainda beawa evetu amimi sisira, “Unemi namatu ro ewona awa setiri getena.”40 Awasedo Samaria busu embobomi Iesu da yei bugudo daedo atarasesisera. Edo ungomi sedo getero Iesuainda iji etoto atisira.

41 Edo embo jiwae Iesu da bingaingido umo gebe isera. 42Edo ungomievetu ainda yei sisera, “Nango inemiro setesa awa gido Iesu awa gebe aerate nango Iesu awa gebe era awanangonasuka Iesu da ge ingera amimigera awa umo awa busu da embobo dasoregari embo ra.”

IESU GITIJIGARI DA MEI EWAMEIISIRA

43 Edo Iesu iji etoto yei aindaatiko Iesu yei awa dodo busu Galileeda ainda mambusira. 44 Edo umonati awa doadi ise Iesu mi sisira,“Binga sari embo da busu topo emboawa umo sapo ae edo era.” 45 Edoumo Galilee busu da bugiri embo miumo atega isera ainda be awa ungoJerusalem jarusegari bondo da mam-budo Iesu umo ro bondo iji de etirigosisera awasedo.

46 Edo Iesu umo Galilee busu daedo Cana nati da sekago mambusiranati umo etiri wareregedo grape beda ngamo isira ainda. Edo gitijigarinati ainda esega ira ainda mei awakaru edo betadi aikambu isira. 47 Edogitijigari awa Iesu Judea busu awadodo Galilee busu da bugutira awabinga ingido Iesu gadi mambusira.

Page 153: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 4:48 150 JOHN 5:15Edo umo uso yei mambudo Iesu Ca-pernaum nati da mambudo uso meibetadi aikambu ira awa ari ewameiarase sisira.

48 Edo Iesu mi uso yei sisira, “Imonanemi ari wasiri goroba de ano gaeedo imo mana na gebe ae etesa.”

49 Setiri gitijigari mi sisira,“Atopatari naso mei betae atira aingode nangae pogae.”

50 Setiri Iesu mi uso yei sisira,“Mambuio iso mei ewamei etira.”

Edo Iesu awodo setiri embo awaIesu da ge awa ge be edo gido umomambusira. 51 Edo embo awa usonati da mambutiri embo ainda agipoembobo mi umo tambudo sisera,“Iso mei ewamei etira.” 52 Seteroembo amimi nganega isira iji nondeuso mei ewamei etiri awa nganegaisira. Nganega etiri ungoimina sisera,“Sipe ongobo awodoyauya umodotiriumo ewamei iutara.”

53 Edo mei ainda mamo kotem-burisira iji ainda Iesu mi uso yei sisirauso mei ewamei etira awasedo emboainde uso orobe berari de awa Iesugebe isera.

54 Edo Judea busu awa dodo Galileebusu da bugusira edo Iesu boroko ijieinde awa ari wasiri goroba de etotoisira.

5IESU MI EMBO KAVIEGURISIRA

1 Einda amboda Iesu engenembedoJerusalem nati da mambusira aindaJew embobo awa bondo da iji gidobondo ero. 2 Edo Jerusalem natiponda awa puga mi jiroroka ari raedo be da ainda jawo awa wo sheepda be ra. Edo be demo da awa umojiroroka ari Hebrew ge mi sedo eraBethesda. Edo umo awa jiroroka ariawa tendeba 5 awodo ra. 3-4 Edo karuembobo jiwae be diti guba ari tei ingoambari embobo edo embo pepeta arisago egeregae de awa tendeba aindapaposigedo atima isera. Edo ungoainda paposigedo simba atima iseraumo awa wasiri arase ainda be awa ijidada asisi mi euri awa edo isira. Edoumo wasiri irirari embo amemi umo

ainda wosadera awa sekago ewameiadera. 5 Edo embo da awa gaeko38 karu edo atima isira awa aindapasido atisira. 6 Edo Iesu embo awapasido atiri gosisira edo embo awagaeko tupo atae karu edo atima isiraawasedo uso yei nganega isira, “Imosekago ewamei adi dipapa esi ta?”

7 Setiri karu embo amimi minasisira, “Atopatari sasaka eiawa wasiriedo ira awa embo mi na kondade oroumo da wosane sae edo era. Edo nawosadi jarono embo nei mi na de-rigedo edo giti wosedo era.”

8 Edo embo awa awodo setiri, Iesumi uso yei sisira, “Erido iso ewaribesi budo edo pepeta eio.” 9 EdoIesu awodo setiri burigi be embo awaewamei isira. Edo umo ewamei edouso ewari besi budo pepeta adi tuturoisira.

10 Edo wasiri eiawa isira iji awa Jewembomei da tumondebain ari iji deisira awasedo Jew embobo da babo-jegari mi Iesu mi etiri ewamei isiraembo ainda yei sisera, “Imo iso besibudo pepeta esa amimi nangoda ago-dari bejetesa ko boroko awa mamasoari iji ra.”

11 Edo ungo awodo setero emboamimi mina sisira, “Embo na etiriewamei etena amimi naso besi budopepeta anase setiri ena.”

12 Setiri ungomi uso yei nganegaisera, “Embo mo amemi eiedo asasesetiri?”

13 Awarate embo Iesu mi etiriewamei isira awa Iesu mo averi awagae ainda be awa Iesu embo jiwae beda teda awasedo.

14 Edo amboda Iesu embo awa Jewembobo da tumondebain ari oro datambudo uso yei sisira, “Naso ge ingioimo awa ewamei edo atesa awasedoiso wasiri biae awa jamo eio. Edoimo iso wasiri biae awa jamo ae adesaawa wasiri biae nembodiba mi isokaru matu awa derigadira.” 15 Edoumo awa setiri embo awa dodo mam-budo Jew embobo da gitijijigegari dayei mambudo embo amemi umo etiriewamei isira embo awa Iesu ra sisira.

Page 154: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 5:16 151 JOHN 5:3616 Edo umo ungoda yei awa setiri

ungoi Iesu buro awa isira tumonde-bain ari iji de embo etiri ewameiisira awa bekuba isera. 17 AwarateIesu mina ungoda yei sisira, “NasoMama awa iji berari buro ira awasedona daedo naso buro awa mana jamoadira.”

18 Edo umo awodo setiri Jew em-bobo da gitijijigegari umo doro be-tarase dipapa isera ko ungomi siseraumo tumondebain ari iji dawasiri awaambo ambo ae ira edo koumo sira Godawa uso mamo edo umo sira umo awaGod ga da inono na.

IESU DA GOROBA19 Edo Iesu ungoda bekuba isera

ainda mina awa sisira, “Na ingode yeigebe sena mei mana uso kotari buroawa ambo ambo ise adira. Ro usoMamo mi iri gosira awa umone ira.Ro Mamomi ira da awodo awa mei daawodo ira. 20EdoMamo usomei dubobudo ira awasedo ro umo umosukaira awa uso mei da yei isaga edo ira.Awarate umo wasiri nenei embo etiriewamei etira awa derigedo adira awauso mei mi arase itari bugadira. Edoeiawa irirari gido ingo kove be adewa.21 Edo Mamo bebetegari jigari erorowasiri de atorase itido ira da awodomei umo amenda yei wasiri itari di-papa adira ainda itadira. 22EdoMamoumo umosuka embo kasae ra te usomei de da embo kasarase goroba ariititisira. 23 Edo Mamo awodo edo ariembo mi mei sapo adera teta ungoMamo sapo edo era da awodo. Edoembo ave mei sapo ae edo era awaMamo umo itiri bugusira awa sapo aeedo era.

24 “Na ge be sena, embo ave nasoge ingise amemi na itiri bugusena awagebe edo ira embo awa gebe ira ijiainde wasiri natopo atari budo iraedo God mi mana umo kasadira. Edouso asisi awa teta bebetisira da awodorate boroko wasiri seka bugira. 25 Naingoda yei gebe mi sena. Embo deevetu de boroko atera awa teta be-betegari embobo da awodo rate ijibugadira iji ainde ungomi God da mei

da ge ingadera. Edo ungo mi uso geingise ungo sekago wasiri de eradera.26 Edo Mamo awa wasiri da susu nada awodo Mamo mi uso yei gorobaari itari edo mei awa wasiri itari susuetira. 27 Mamo mei da yei kasari dagoroba awa itira ainda be awa umoawa God da mei awa embo isira.

28-29 “Edo iji bugutira iji ainde embobebetegurisera awa uso ge da javiingido edo ungoda uje dodo eriri-gadera. Edo iji ainde awa ari gido koveeove. Embo ave ewamei ewora awaerido wasiri de atadera te embo avebiae ewora awa eroro God mi ungokasadira.

GOD MI IESU UMO AVERI AWA IS-AGA IRA

30 “Na naso goroba mi mana buroda ro adena. Edo na embo kasaegiti da awa Mamo da yei sedo gidoena. Sedo gido awa kasedo ena. Edonaso kasari awa ewamei na ainda beawa na naso dipapa awa adi jarae rateembo amemi na itiri bugusena amimidipapa ira awa edo ena.

31 “Na ingoda yei na rawodo ri awasadena awa ingo na gebe adi ae ra.32Awarate embo nei mi ingoda yei narawodo ri awa gebe siri gosewa awaGod ra. Na gosena naso jawo da ro siraamone ge be ra.

33 “Ingo ingoda agipo embobo Johnda yei na rawodo ri awa nganegaorase itewo mambusera. Awodo danaso ge be awa gosisewa. 34 Awarateembo mi naso jawo da ro sira amoneinono aera te nanemi ingoda yei nasena John ingoda yei naso jawo dage sisira amone ge be ra edo ingo nagebe adewa awa God mi ingo sore-gadira awa ruvegeove sena. 35 Johningoda yei ge sisira awa teta usasanembodiba da awodo ra. Iji tupo ingoiaviri etewa ainda be awa be usasanembodiba etira awasedo.

36 “Awarate rora nei mi na rawodori awa gebe sedo John da ge awaderigurira. Naso ari wasiri gorobade nanemi ena emimi na averi enaawa isaga ira. Edo wasiri goroba

Page 155: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 5:37 152 JOHN 6:15de emimi gebe ira awa Mamo mi naitiri bugusena. 37 Edo Mamo na itiribugusena uso dombu awa ingo gaeedo uso ge javi awa ingo ingae rateumo daedo na averi awa be isaga edoira. 38 Awarate ingo God da ge ingaeewa ainda be awa na embo God miingoda yei uso binga de itiri bugusenaawa ingo ge be ae ewa. 39 Ingo ji-wari awa ajigedo ewa ainda be awaingo kotewa wasiri natopo atari ra-wodo badevi awa kotewa. Edo ji-wari mi namomo averi awa ujugurira40 Awarate ingo naso yei purirowonanemi wasiri natopo atari itano baedodo edo ewa.

41 “Na embo mina jasiga orase euraae ra. 42 Na ingo gari ra. Na gariGod da dubo bari awa ingoda jo daatae ra. 43Na ingoda yei God da jawoda bugusena te ingo na ujo ae edoewa. Edo iji amboda embo nei usojawo topo da bugadira awa ingomanaembo awa ujo ae adewa. 44 Ingo awaembomi ingo awa jasiga orase dipapaedo ewa te God mi ingo dipapa araseawa ujo ae edo ewa. Edo ingo ariawodo edo ewa amimi na gebe ae edoewa.

45 “Awarate nanemi ingo awa nasoMama da yei bekuba adi ari ge seove.Moses ingo gebe edo ewa embo reamimi ingo bekuba adira. 46 Awarateingo Moses gebe mi gebe ae etewaawa ingo na gebe ae etewa ko Mosesawa naso jawo da ge jiusira. 47 Edoingo ro Moses mi gaisira awa ge be aeedo ewa awasedo ingo na ro sena awagebe ae ewa.”

6IESU EMBO JIWAE DA YEI INDARI

ITITISIRA1 Amboda Iesu Galilee umo di-

uga awa sembusira daedo sedo eraTiberias umo diuga. 2 Edo embo ji-wae be umo ambo ambo isera aindabe awa ungomi uso ari wasiri gorobade embo karu egeregari etiri ewameiisira awa gido. 3 Edo Iesu doriri

da vitido uso ambojimbi de anum-burisira. 4 Edo jarusegari bondo ijiawa aikambu isira.

5 Edo Iesu diti pigedo embo jiwaebe uso yei bugutero gido Philip dayei sisira, “Ingode indari inono da yeirawainda ori oro embo berari eiawainderi?” 6 Edo Iesu umo umosuka roadiri awa gosisira te umo sedo garieiawa Philip da yei umo ro adiri awagadi sedo ititisira.

7 Edo Iesu awodo setiri Philip mimina sisira, “Na kotena ingode indariK200 mi badera amone embo berariemimi indadera awa inono ae ira.”

8-9 Awarate uso ambojimbi nei An-drew Simon Peter da namendi misisira, “Mei kiambu da einda ambeingari 5 edo wo etoto de ra te emoberari eiawa na kotena mei kiambueinda uso indari de inono ae ta rora.”

10 Setiri Iesu mi ambojimbi dayei sisira, “Embo sewo anumbore.”Edo sasawa jiwae ainda atima isiraawasedo embo berari anumburisera.Embo berari ainda teda awa embobo5,000 ra. 11 Edo embo anumbeteroIesu ambe budo God da yei ategariitido embo berari ainda anumbedoatisera ainda kando isira. Da awodoumo wo kando isira. Edo embo berariindari ungo dipapa isera awa budoinono isera.

12 Edo embo berari indido inonoetero Iesu mi uso ambojimbi da yeisisira, “Embomi ito kato indae doteraawa dada ewo. Ingode mana tepotapo adera.” 13 Awasedo ambojimbierido embo mi indari indae doturig-urisera awa dada edo kandia 12 awabeda isera.

14 Edo embo mi Iesu mi ari wasirigoroba de isira awa gido ungomi sis-era, “Gebe embo emone God da bingasari embo ingode simba ewora awara.” 15 Edo ungo awa sero Iesu ungogosisira ungo Iesu ujo ae irirari dodoumo budo oro ungoda gitijigari nem-bodiba arase era awa gido umo umo-suka doriri inda mambusira.

IESU AMBOJIMBI SOREGURISIRA

Page 156: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 6:16-17 153 JOHN 6:4016-17 Ongobo etiri uso ambojimbi

umo diuga da wosedo nga da vivit-igedo Capernaum nati da mambadidipapa edo gido ungoi umo diuga awasembadi tuturo isera. Edo tumbajijirisira te Iesu ungoda yei bugaera. 18 Edo iji ainde bisara nembod-iba sumbusira edo umo awa teta ewayawata ari inge isira. 19 Edo am-bojimbi ungo davedo 5 ta 6 kilome-tre awodo edo ungomi Iesu gosis-era. Umo umo tamo da pepeta edonga aikambu bugutiri ungo oju is-era. 20 Edo Iesu mi ungoda yei sisira,“Amone namone oju eove.” 21 Setiriungo awara setero umo nga da vivi-tisira. Edo umo nga da vivitisira ijiainde amimi ungo busu ungo mam-badi dipapa isera awa burisera.

IESU EMBO ATOPAPOTISIRAWASIRIDA INDARI BE AWA

22 Iji nei embo jiwae be umo benei da aitsera awa Iesu eura isera.Edo ungo gosisera Iesu uso ambojimbiainda bugusira awa edo ungo gosiseraIesu uso ambojimbi umo dodo un-goda nga de mambutitara. 23AwarateTiberias nati embobo nenei da ngaawa bugudo umo bengi da yei Badami indari budo ategetiri edo embomi indisera ainda demo da atisera.24 Awasedo embo jiwae mi Iesu aindagae edo uso ambojimbi ainda gae edogido ungomi nga da vivitigedo Ca-pernaum nati da Iesu eura adi sedomambusera.

25Edo ungomi Iesu umodiuga da benei da gido uso yei sisera, “Atopatariimo nanjigo einda bugutasi?”

26 Setero Iesu mi mina sisira, “Naingoda yei ge be sena ingo na euraewa ainda be awa nanemi ingodayei indari iteno indido inono ititawaawasedo. Awarate ingo naso ariwasiri goroba de awa gido na ge beaera. 27Edo indari atae adira awa sedoburo eove tawasiri natopo atari da in-dari awa emboburo ewo. Indari eiawana God da mei embo isena amimiitadena ainda be awa God Mamo minaso yei eiawa anase goroba ari iti-tisira.”

28 Awasedo ungomi umo nganegaisera, “Nango God oro dubo ewameiarase mo buro ro eri?”

29 Setero Iesu mi mina sisira, “Godmi embo ingoda yei itiri bugusira awagebe ewo edo buro re awawa God miawase dipapa ira.”

30 Edo umo awodo setiri ungo mimina sisera, “Ari wasiri goroba deinemi mo ro esi? Nango ari wasirigoroba de gadera awa nango gebeadera. 31 Nangoda mamoumbogo ariwasiri goroba de awa yei ro erae dagosisera. Ungo ambe indido iserajiwari mi sira awodo, ‘Unemi ambeutu da edo ituri indido isera.’ ”

32 Edo ungo awodo setero Iesu misisira, “Na ingoda yei ge be sena roMoses mi ingoda yei ititisira awa utuda ambe aera. Naso Mama mi utu daambe be awa itido ira. 33 Edo indariGod mi itido ira awa embo utu dodowosedo busu da embo da wasiri itidoira awa ra.”

34 Edo Iesu awodo setiri ungo miuso yei nganega isera, “Atopatari ijiberari indari eiawa nangoda yei itidoegae.”

35 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Na awawasiri be da susu da indari ra.Edo embo indari inono indadira awaumo mana beji tambadira da awodoembo ave naso yei puradira awamanauso jo da beji tambadira. Edo emboave na gebe adira awa mana umo ujotambadira. 36 Edo na ingoda yei matuseteno gosisewa ingo na gosise atimaewa te na ge be ae edo ewa. 37-38Emboberari naso Mama mi naso yei ititiraawa naso yei puradera. Edo emboave naso yei puradera awa nanemimana ujo ae adena ko na utu dodowowosisena awa ro God mi anase di-papa ira awa adi. Edo na wowosisenanaso dipapa awa adiwosae. 39EdoGodna ro anase dipapa ira re eire emboberari naso yei ititisira edo nanemisimba anase dipapa ira gaegae edomunene georase. Edo nanemi iji san-gove da jigano erido wasiri natopoatari badera. 40 Edo naso Mama awaembo ave na uso mei awa gosise

Page 157: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 6:41 154 JOHN 6:64edo ge be edo era awa wasiri natopoatari awa borase dipapa edo ira. Edoamone uso dipapa ra nanemi ungo ijisangove da jigano eradera awa.”

41 Edo Jew embobo Iesu da yeidumo ge sadi tuturo isera ainda beawa unemi sisira, “Na awa ambe utuda edo wowosisena.” 42 Awasedo un-gomi sisera, “Embo emone Joseph damei na. Nango uso ai demamo de garira. Edo rawodo edo umo boroko siriumo utu da edo wosari siri?”

43 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Ingo ingosuka dumo mina ara eove.44 Embo da mana uso goroba mi nasoyei puradira te Mamo na itiri bu-gusena amimi umo jumbadira awaumonaso yei puradira awa iji sangoveda awa nanemi umo jigano erido edowasiri natopo atari badira. 45 Edobinga sari embobo mi gaisera, ‘Godmi embo berari atopatadira.’ Edoembo berari God mi atopapotira em-bobo awa ungo uso ge ingadera awanaso yei puradera. 46 Edo na embomi God gari awa sae ra. Na nasukautu dodo wowosisena awa Mamo go-sisena. 47 Edo na ingode yei ge besena embo ave boroko na ge be iraawa wasiri natopo atari burira. 48 Naawa wasiri da ambe. 49 Edo ingodamamo umbogo yei ro erae da pepetaisera awa God mi indari itido isiraawa indido isera te amboda ungo tetaembo berari betedo era da awodo be-betisera. 50 Awarate ambe nei Godmi itiri bugusira awa embo amemiambe eiawa indadira awa amimi ariumo wasiri natopo atari badira. 51Naawa wasiri ainda ambe da be ra awautu dodo wowosisena. Edo embo aveambe eiawa indadira awa wasiri denatopo atadira. Naso tamo awa ambeeire edo nanemi busu berari da emboawa soregadi itadena.”

52 Edo Iesu awodo setiri edo Jewembobo tini gambari edo ungo ungo-suka ge bagisera. Edo sisera, “Rawodoedo embo eiawa uso tamo awa itariingode nanemi inderi?”

53 Edo ungo awodo setero Iesu miungoda yei sisira, “Na ingoda yei ge

be sena ingo God da mei bugudoembo isira ainda tamo indae edo usoororo ingo indae awa wasiri natopoatari awa ingoda jo da mana atadira.54 Edo embo ave naso tamo de ororode indadira boroko wasiri de natopoatadira. Edo iji sangove de nanemiumo jigano eridomata awodo atadira.55 Naso tamo awa indari be edo nasoororo awa umo be ra. 56 Edo emboave naso tamo indido edo ororo in-dido adira na uso jo da atinono edoumo naso jo da atadira. 57 Edo Mamoatira amimi na itiri bugusena. Edoumo atira awa naso wasiri da susura. Da awodo embo ave ge be edoira awa na umo awa embo betadenaedo embo ainda yei awa na awa wasirida susu adena. 58 Na awa utu daambe be ra. Edo na awa ambe ingodamamo umbogo mi indisera awodo aera. Ungo ambe awa indido ambodaembo betedo era da awodo bebete-gurisera awarate embo ave na umoembo betadena awa gebe adira awawasiri de matawa atadira.”

59 Iesu umo Jew embobo da dada arioro Capernaum nati da awa esega iseembo da yei ge eiawa atopapotisira.

IESU DA AMBOJIMBI JIWAE JAMOJAMO EDO UMO AMBO AMBO ISERA.

60 Iesu atopatari awa atae etiri usoambojimbi jiwae be mi sisera, “Usoatopatari awa nango gari sago ae beera. Amemi uso ge eiawa ingeri?”

61 Edo uso ambojimbimi Iesu da yeisae rate Iesu ungo ge gugumogagumomina sara isera awa gido ungoda yeisisira, “Ro nanemi setena emimi iriingo ge jiwae sise edo tini gambarievi ta? 62 Edo na God da mei bugudoembo isena awa sekago utu da en-genembedo mambano mo ingo mo rokotae etevi? 63 Edo Asisi Kotopu awawasiri da susu ra. Edo embo da usogoroba mi mana wasiri be awa manauso yei itadira te ge nanemi ingodayei setena amimi emboro rawodo edowasiri be awa badevi awa ujugurira.64 Awarate ingo embo nenei awa in-gewa te ge be ae ewa.” Tuturo betuturo da awa Iesu embo ave ge be

Page 158: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 6:65 155 JOHN 7:18adiri edo embo amemi umo indigasadi iri amone gosisira. 65 Edo Iesuge nei sisira, “God mi embo da awanaso yei jumbari puradira te embo daainda uso goroba mi mana naso yeipuradira awasedo na ingoda yei geawa setena.”

66 Edo Iesu ge awa setiri uso ambo-jimbi jiwae be dodo wareregedo umoambo ambo ae isera.

67 Awasedo Iesu uso ambojimbi 12ainda yei sisira, “Edo ingo giwo ingodaedo na ambo ambo ae doevita?”

68 Setiri Simon Peter mi mina sisira“Bada nango imo ambo ambo aedoadera mo amenda yei mamberi?Imo awa embo da wasiri edo inemiwasiri natopo atari awa nangoda yeiatopatido esa. 69 Edo nango imo gebeera edo nango gosera imo awa God damei buria ae de ra.”

70 Edo Peter awodo setiri Iesu mimina sisira, “Nanemi ingo embo 12awa jawo seteno edo na ambo ewate ingo embo da awa Satan da am-bojimbi ra.” 71 Edo Iesu ge sisiraawa Judas de sisira Simon Iscariot damei ko Judas awa ambojimbi 12 aindaembo nei na edo amboda awa unemiIesu indiga sadira.

7IESU DA NANONAMENDI DAEDO GE

SISERA1 Amboda Iesu Galilee busu da

pepeta ise tembusira. Edo umo Judeabusu da pepeta ari ujo ae isira aindabe awa Jew embobo da gitijijigegariawa umo doro betarase dipapa edoisera awasedo. 2-3 Edo umo awodo iriedo Jew embobo da bondo jawo ya-gara da bondo da iji awa aikambu isiraawasedo Iesu uso nanonamendi miuso yei sisera, “Yei eiawa dodo Judeabusu da mambuio edo iso ambojimbimi imo buro ro esa awa gore. 4 Edoembo da ave embo mi umo gorasedipapa edo ira awa uso buro awa un-jugari da ae edo ira. Edo imo ariwasiri jiwae eiawa esa awasedo egaebusu da embo berari mi imo ro esaawa gore.” 5Edo uso nanonamendi ge

awodo sisera ainda be awa ungo umogebe ae edo isera awasedo.

6 Edo Iesu mi ungoda yei sisira,“Naso iji awa bugae ra awarate imoiji nonde mambadevi amone tepo ra.7 Embo de evetu de ingo ujo ae aerate ungo na ujo ae edo era ainda beawa na ungo wasiri biae era awasedo ena awasedo. 8 Awasedo ingobondo da mambuwo. Na bondo eindamambadi aera ainda be awa naso ijiawa bugae awasedo. Amboda awa namambadena.” 9 Edo Iesu awodo sedoumo Galilee busu da atisira.

IESU BONDO DA MAMBUSIRA10 Edo Iesu uso nanonamendi

bondo da mambero Iesu daedoamboda mambusira te umo isagada mambae ra te gae unjugari damambusira. 11 Edo Jew embobo dagitijijigegari bondo yei da umo euraise sisera, “Umo mo rawari?”

12 Edo embo jiwae be ainda atis-era amimi ungosuka uso jawo da gedengoro da mina sara edo isera. Edoembo nenei mi sisera, “Umone emboewamei na.”

Awarate embo nenei mi sisera,“Awodo aera umone embo da yei gebusira.” 13 Edo ungo ge dengoro damina sara isera awa ge unjugari dasisera ko ungo Jew embobo da gitiji-jigegari awa oju isera.

14 Edo bondo soropu da Iesu Jewembobo da tumondebain ari oro daembo atapotadi tuturo isira. 15 EdoJew emboboda gitijijigegari uso ge in-gido kove be isera. Edo sisera, “Emboeiawa gari mo rawainda burisiri? Edoumo ingodenaso gari eura edo era yeieinda bugae ra.”

16 Setero Iesumimina sisira, “Na roatopapotena awa naso atopatari aera.God na itiri bugusena amimi jiro garieiawa naso yei itiri na atopapotena.17 Edo embo ave God ro dipapa iraawa adi dipapa edo era awa na nasogari topo mi atopapoteni ta ko Godmi naso yei atopatari eiawa itiri eindebe awa gadera. 18 Edo embo awauso kotari awa atopapotira awa embonenei mi umo jasiga orase dipapa edo

Page 159: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 7:19 156 JOHN 7:38ira awarate embo ave atopapotise edoembo mi God jasiga orase dipapa edoira embo amone ge be embo edo emboewamei na. 19 Ingo berari Moses miagodari ititisira awa gari ra te ingoberari agodari awa kera ae edo ewa.Ro edo ingo na dawo betanase dipapaevi?”

20 Edo Iesu awa setiri embo jiwaebe mi uso ge mina sisera, “Asisi biaeiso jo da atima ira. Amemi imo dadidipapa eri?”

21-22 Edo ungo awodo setero Iesumi mina sisira, “Jew embomei da tu-mondebain ari iji de na ari wasirigoroba de da isena edo iji ainde ingokove be isewa. Awarate ingo daedomamaso iji de buro edo ewa. Ingodamamo umbogo matu Moses atae ijide atima isera amimi tamo da an-diso awa diwari da wasiri awa tuturoisera. Edo Moses daedo setiri ingoingoda memei da tamo da andiso awadidivegurisewa. Edo ingo mamaso ijide ingoda memei da tamo da andisodiwari awa awara sedo ewa. 23 Edoingo tumondebain ari iji de ingodamemei da tamo da andiso diuse edoingoMoses da agodari bejae sedo ewamo roedo ingo na tumondebain ari ijide embo eteno ewamei isira awasedobekuba evi? 24 Edo emboro ingogosewa awodo da kasove ta emboroGod mi kotira awodo da kasewo.”

EMBO KOVE BE ISERA25 Edo Jerusalem nati embo nenei

mi sisera, “Embo doro betarase jareraamone eire. 26 Edo giu umo emboisaga da atopapotira edo embo miumo beitigadi jarae dodo era. Edogitijijigegari embo eiawa God mi itaribugarase sisira awa kotise eri ta?Awodo kotise eri ta rora. 27 Awarateembo God mi itari bugarase sisiraawa bugadira edo iji ainde ingodenauso nati mo rawari awa gadi aerate ingode na uso nati rawari amonegosera.”

28 Edo Iesu umo Jew embobo datumondebain ari oro da atopapotiseumo gogo dimbudo sisira, “Ingo naaveri edonasonati rawarimo ingomo

gari ta? Na naso jawo naso topo dabugae ra. Edo embo amemi na itiribugusena awa ge be ra. 29 Edo ingoumo gae ra te na umo gari ra aindabe awa na unemi itiri bugusena emboawa matu ungae atima isena.”

30 Setiri ungoi umo sandadi dipapaisera te uso iji bugae awasedo ungoungoda ingo mi umo jigari awa jaris-era. 31 Awarate embo jiwae be aindaatisera awa umo ge be edo sisera,“Embo God mi itari bugarase sisiraembo eiawa simba edo ewa edo ingokotewa uso ari wasiri mi embo eindaari wasiri goroba de awa derigeita?”

ISORO EMBOBO ITERO IESU BUN-DADI BUGUSERA

32 Edo Pharisee embobo mi embojiwae be Iesu da jawoda ge dengoro damina sara ero gido, priest babojegarimi isoro embobo itero Iesu bundadimambusera.

33 Edo ungo bugero Iesu mi sisira,“Na ingode iji nei riborigo atadenaedo ingo dodo na embo amemi itiribugusena embo ainda yei engenem-badena. 34 Edo iji ainde ingo naeura adewa te ingo na mana tam-badewa ainda be awa na yei rawaindamambadena ainda ingo mana mam-badewa.”

35 Awa setiri Jew embobo da gitiji-jigegari mi sisera, “Umo yei rawaindamambari ingodena umo eura edoumotambadi ae orase siri? Edo Jewembo nenei awa yei nenei da edoembo Jew ae ainda nati da atima is-era. Edo Iesu mo nati ounda mam-budo embo Jew ae awa atopatadi sita?36 Edo umo sira ingo na eura adewate na mana tambadewa sira. Edona yei mambadena ainda ingo manamambadewa sira. Edo umo awodosira ainda ge be mo rori?”

IESU UMO BE DA GE SISIRA37 Edo bondo da iji sangove awa

be iji nembodiba be ra. Edo iji awabugiri Iesu erido gogo dimbudo sisira,“Embo ave umoujo adira awa naso yeipuma umo indare. 38 Edo jiwari misira, ‘Embo ave na gebe adira awaumo

Page 160: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 7:39 157 JOHN 8:10uriri mata uso jo da vivitise atadiraedo umo uso jo da edo jojadira.’ ”39 Edo Iesu ge awa sisira awa AsisiKotopu embo da jo da awa sisira. Edoiji ainde God Asisi Kotopu awa itae raainda be awa Iesu betae edo God miumo jigae erae awarate amboda emboave Iesu ge be adira awa Asisi Kotopuawa badira.

40 Edo embo jiwae be ge awa in-gido edo emboneneimi sisera, “Emboemone God da binga sari embo ra.”

41 Edo embo nenei mi sisera,“Umone God mi embo itari bugarasesisira embo awa ra.” Awarate embonenei mi sisera, “God mi embo itaribugarase sisira embo amone Galileeembo ae ra. 42 Edo jiwari mi siraembo God mi itari bugarase sisiraembo amone David da orobe ra. Edouso ai mi umone David atima isiranati Bethlehem ainda ainda burisira.”43 Awasedo embo jiwae be Iesu moaveri awa ge da sae edo kotari ewogakawoga isera. 44 Edo embo nenei umobundari dipapa isera te ungo ungodaingo mi umo jigari awa sago ae isera.

NICODEMUS IESU EMBOGE EWAMEISISIRA

45 Awasedo isoro embobo en-genembedo priest babojegari dePharisee embobo de da yei mamberoungo mi nganega isera, “Roedo umobudo bugae etevi?”

46 Setero isoro embobomimina sis-era, “Embo emone embo nenei awodoae ra. Edo embo nenei embo emimi gesira awodo awa sae edo era.”

47 Setero Pharisee embobo mi un-goda yei nganega isera, “Embo amimiingo gandubetira awase ingo emboawa ge be evi ta rora? 48 Edo ingogitijigari da ta Pharisee embo da taawa embo awa ge be eoro gido evita? 49 Edo embobo eiawa ungo Mosesda agodari gae awasedo God mi ungokasadira.”

50 Edo Nicodemus awa ungoda tedaainda atisira. Edo embo re unemimatu Iesu gadi mambusira. 51 Edounemi ungoda yei sisira, “Ingodenasoagodari mi sira ingode mana embo

kasadera edo bekuba adi ra te giti awaumo ro etiri awa gido awodo adera.”

52 Setiri ungomi sisera, “Imo daedoGalilee busu embo teta Iesu inge ta?Imo mambudo jiwari awa ajigedo gio.Edo ajigedo ainda God da binga sariembo da ave awa inge Galilee busuembo awa mana gadesa gio.”

8VIRO EVETU AWA BEKUBA ISERA

1 Embo berari awa ungoda nati damambusera te Iesu umo awa Olivedoriri da mambusira. 2 Edo sipo deumo engenembedo Jew embobo datumondebain ari oro da mambusira.Edo embo jiwae be umo jiroroka edoanumbetero edo umo ungo atopatadituturo isira. 3 Edo agodari da atopa-potigari de edo Pharisee embomei demi evetu da awa viro iri tambudobudo Iesu da yei bugusera. Edo evetuawa budo bugudo setero evetu awaembo berari da diti da dederisira.4 Edo ungo mi Iesu da yei sisera,“Atopatari evetu eiawa viro iri tam-bera. 5EdoMosesmi nangoda agodarijivedo sisira evetu ave viro adira awaungo mi ganuma mi evetu awa dorobetarase sisira. Edo ge eiawa imo ra-wodo kotesi?” 6 Edo ungo awa siseraawa ungo Iesu ungoda ge mi wao edobekuba adi sedo sisera.

Awarate Iesu kukubedo uso ingosoro mi busu da kakari isira. 7 Edoumo kakari edo atae edo sekago eridoungoda yei sisira embo ave umowasiri biae ae gido embo awa evetuounda yei ganuma giti pigare.” 8 Sedoumo sekago kukubedo busu da kakariisira.

9 Edo embobo ge awa ingido emboogo da tuturo edo sasainbedo damamba egisera. Edo ungo berariataemambero evetu awa ainda deridoatisira Iesu de daedo. 10 Edo Iesusekago erido evetu ainda yei sisira,“Evetu embo berari rawari? Ungoberari imo bekuba ari sago ae eteraedo ungo imo dodo mamberi ta?”

Page 161: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 8:11 158 JOHN 8:2911 Setiri evetumimina sisira, “Gebe

ungo berari da doae na dodo mam-bera.”

Edo evetu awa setiri Iesu mi sisira,“Na daedo mana imo bekuba adena.Mambuio edo sekago wasiri biaeeose.”

IESU AWA BUSU BERARI DA EM-BORO DA USASA

12 Iesu sekago embo da yei ge sisesisira, “Na awa busu berari da emboda usasa ra. Embo ave na ambo amboadira awa mana umenga da pepetaadira te usasa mi uso emboro awajatebadira.”

13 Edo umo awodo setiri Phariseeembobo mi uso yei sisera, “Imo imo-suka imo averi awa sesa te imone gebusesa.”

14 Setero Iesu mi sisira, “Na gebusae ra. Edo na ge ro sena awana nasuka awa sena te na ro senaamone ge be sena ainda be awa nayei rawainda edo bugusena awa nagari edo na yei rawainda mambutenaawa na gari rate ingo na yei rawaindaedo bugusena edo yei rawaindamam-butena awa ingo gaera. 15Edo ingo naingoda kotari mi kasewa te na borokomana ingo kasadena. 16 Awarate naboroko ingo kasadena awanaso kasariawa ge be ae etira ainda be awa nanasuka kasae ra te naso Mama na itiribugusena embo amimi nangae atisena kondade ira. 17 Edo ingoda agodarimi sira embo etoto ge ro setera awadada edo awara setera awa ungo rosera awa ge be ra. 18 Edo na emboaveri awa be isaga ena edo Mama naitiri bugusena awa daedo na averi awabe isaga ira.”

19 Edo umo awodo setiri ungo miumo nganega isira, “Iso imamo morawari?”

Setero Iesumimina sisira, “Ingo nagae edo ingo nasoMama gae. Awarateingo na gadewa awa ingo naso Mamadaedo gadewa.”

20 Edo Iesu umo Jew embobo datumondebain ari oro da gano itaritewo da demo da derido atopapotisege emone sisira. Awarate uso betari iji

awa bugae gido ungo mi umo bundadoturisera.

JEW EMBOBO DA GITIJIJIGEGARIIESU DA GE GARI SAGO AE ISERA

21 Edo Iesu sekago ungoda yeisisira, “Namambutena edo ingomi naeura adewa te na tambae edo wasiribebegae ise atima betadewa. Edo ingomana yei na mambutena ainda manamambadewa.

22 Setiri Jew embobo da gitijijige-gari mi sisera, “Umo sira ingo manayei namambutena aindamambadewasira. Edo umo mo ge mo rorae siri?Umo umosuka dedo betadi sita?”

23 Edo ungo awa setero Iesu mimina sisira, “Ingo awa yei tuda aindaembobo ra te na awa yei inda aindaembo ra. Edo ingo awa busu eindaembobo ra. Na awa busu einda emboaera. 24Awasedo na ingoda yei setenaingo wasiri bebegae ise atima bebete-gawase setena. Edo ingo ge be aeadewa awa na awa embo sena awa na-mona edo ingoda wasiri bebegae awaingode daedo atirari ingo betadewa.”

25 Edo Iesu awodo setiri ungo miumo nganega isera, “Imo mo averi?”

Setero Iesu mi mina sisira, “Tu-turo da edo bugudo boroko na averiawa seono gosewowa awara. 26 Edoingo wasiri bebegae jiwae ewowa edonanemi ingo kasari katogo ra edo ingorora jiwae be atopatano gae etewa tena mana adena ainda be awa emboamemi na itiri bugusena awa ge beedo unemi ro sanase sira na awa sena.Na ge nenei mana sadena.”

27 Edo ungo Iesu Mamo da jawo dage sira awa gae. 28 Awasedo Iesu miungoda yei sisira, “Amboda ingo naGod da mei embo isena awa jigawoerari iji ainde ingo na embo sisenaembo awa na awa gadewa. Edo ijiainde daedo ingo mi gadewa na nasokotari mi ge sae rate ro Mama mi naatopapotisira awawa na sisena. 29 Edona itiri bugusena embo awa nangaedaedo atima ira ainda be awa na ijiberari eono umo dubo ewamei edo iraawasedo.”

Page 162: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 8:30 159 JOHN 8:5230 Edo embo jiwae be Iesu rovi ravi

eiawa siri ingisera awa ge be isera.

IESU BINEI DA KINAPEINA DE GODDA KINAPEINA DE DA GE SISIRA

31 Awasedo Iesu mi Jew emboboumo ge be isera ainda yei sisira, “Ingonaso atopatari kera adewa awa ingoawa naso ambojimbi be adewa. 32 Edoingo ge be awa gadewa edo ge be miingo wujegadira.

33 Edo Iesu umo awodo setiri ungomi mina sisera, “Nango awa Abrahamda orobe ra. Edo nango awa embonenei da agipo aera. Edo inemi setesage be mi ingo wujegadira ge ainda bemo rori?”

34 Edo ungo awodo setero Iesu miungoda yei sisira, “Na ingoda yei gebe sena embo ave wasiri biae adiraembo amone wasiri biae da agipoembo ra. 35Edo agipo embo awamanamamo da mando da matawa atadirate mei mi uso mamo da mando damatawa atadira. 36 Edo na God damei mi ingo wujegadena awa ingonei ro mi jigadi ae tepo mata awodoatadewa. 37 Edo na ingo Abraham daorobe awa gosena te ingo na dawobetanase jarewa ainda be awa ingonaso atopatari awa bari ujo ae isegido. 38 Edo na ro naso Mamami nasoyei etiri gosisena awa ingoda yei sedoena te ingo ingoda imamomi ro setirigosisewa awa edo ewa.”

39 Edo Iesu umo awodo setiri un-gomi uso yei mina sisera, “Nangodamama ne Abraham na.”

Setero Iesu mi mina sisira, “IngoAbraham da kinapeina be re buroumo ro isira awa ae etewa. 40 Edona ge be God mi na atopapotisira awasedo ena edo na ingo ge busari awaatopatae rate ingo na dawo betanasejarewa. Abraham wasiri biae da buroeiedo awa aera. 41 Ingo awa tetaingoda imamo mane mi edo ira daawodo awa ewa.”

Edo umo awodo setiri ungo mimina sisera, “Nango awa God da ki-napeina be ra.”

42 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“God awa ingoda imamo be gido reingo na dubo beowa ainda be awana God da yei dodo einda bugudoedo boroko einda atena. Na nasukabugadi kotedo bugae rate God mi itirina bugusena. 43 Edo ro edo ingo naro sena awa gae jarevi? Ingo gadijarewa ainda be awa ingo gari ujo aeewa awasedo. 44 Edo ingo awa ingodaimamo binei da kinapeina edo ingounemi ro awase dipapa ira awa adidipapa ewa. Tuturo da edo bugudoboroko da awa umo awa embo daribetari embo ra. Edo umo iji be-rari ge busedo ira ainda be awa usojo da awa ge be awa atae awasedo.Ge bubusegari mi uso jo awa ato aeedo atira awasedo umo iji berari gebusedo ira. Edo unemi iji berari gebusedo ira ainda be awa umo awa gebusari berari da mamo awasedo.

45 Awarate na iji berari ingoda yeige be sedo ena te ingo na ge be aridipapa ae edo ewa. 46 Ingoda tedaainda embo da mi na wasiri biae ariseita? Sari katogo aera. Na ingodayei ge be sena ro edo ingo na ge beae edo evi? 47 Embo ave uso Mamoawa God re iaviri de God da ge ingidoira. Edo ingo awa God da kinapeina aegido ingo uso ge ingae edo ewa.”

48 Edo umo awodo setiri Jew em-bobo mi Iesu da yei mina sisera, “Imoawa Samaria busu embo ra aumo na.Edo asisi biae iso jo da atima ira.”

49 Edo ungo awodo setero Iesu miungoda yei mina sisira, “Asisi biaenaso jo da atae ra. Na naso Mamasapo edo ena te ingo na sapo ae edoewa. 50 Na embo mi na sapo oraseeura aerate God mi ari embo mi nasapo adera edo unemi embo na ujo aeadira awa kasadira. 51 Edo na ingodayei ge be sena embo ave naso bingaawa kera adira awa mana yei riawomatawa euse atima ira ainda manamambadira.”

52 Edo umo awodo setiri Jewembobo amimi uso yei sisera “Imoro setesa awa ingido nango borokogetera asisi biae iso jo da atima

Page 163: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 8:53 160 JOHN 9:12

ira. Abraham bebetisira edo God dabinga sari embobo bebeteguriserate imo sesa embo ave naso bingaawa kera adira awa mana betadirasesa. 53 Nangoda mama Abrahambebetisira. Edo imo mana nangodamama Abraham derigadesa. EdoGod da binga sari embobo beraribebetegurisera. Edo imo kotesa Godda binga sari embobo awa inemideriguresa? Imo ro edo jariga eiedoesi?”

54 Edo ungo awodo setero, Iesu mimina sisira, “Na nasuka jariga adenaawa naso ge awa tepo ra. Awaratenaso Mama ingo mi ingoda God sedoewa embo amimi na jasiga ira. 55 Edoingo God gae ra te na umo garira.Edo na umo gae sadena awa na gebusadena teta ingo mi ge busewa daawodo. Awarate na umo gari ra edona uso ge kera edo ena. 56 Edo ingodaimamo Abraham awa naso bugari ijiawa gido iaviri isira. Edo na bugadenaawa gido jo iaviri isira.”

57 Edo umo awodo setiri Jew em-bobomi uso yei sisera, “Imo iso gaekoawa 50 bae ra edo imo aso nango miimo ge be orase arago ise imo Abra-ham gari sesa.”

58 Edo ungo awodo setero Iesu mimina sisira, “Na ingoda yei ge be senaAbraham uso ai mi bae atiri na atimaisena.”

59 Edo umo awodo setiri ungo miganuma budo umo dadi isera te Godmi Iesu apuregetiri embo Iesu umogari sago ae etiri edo embo da tedaawodo pepeta edo mambudo Jew em-bobo da tumondebain ari oro awadoturisira.

9IESU EMBO DITI GUBA ARI ETIRI

EWAMEI ISIRA1 Edo Iesu umo pepeta ise embo da

awa uso ai mi diti guba ari burisiraawa gosisira. 2 Edo Iesu da am-bojimbi mi uso yei nganega isera,“Atopatari embo amenda wasiri biaemi etiri embo eiawa diti guba de ai miburisiri? Uso ai mamo da wasiri biae

mi etiri isita ko usowasiri biaemi etiriumo diti guba ari awodo ai da tini dawowosisiri?”

3 Setero Iesu mi mina sisira, “Usoaimamo ga da ta uso wasiri biae miae umo ai mi diti guba ari bara. Usoditi guba awa embo mi God da ariwasiri goroba demi ari ewamei irirariembo mi gorase sedo uso diti re gubaisira. 4 Edo iji atira ainde ingodeembo amemi na itiri buguseni aindaburo awa ore ko tumba bugutira aindeembo mi mana uso buro awa manaadera. 5 Edo na busu da atena awa naawa busu berari da embo da usasa ra.”

6 Edo Iesu awodo sedo busu dakosiwa edo kosiwa isira amimi Iesubusu etiri bebeta isira. 7 Edo ingosoro mi busu bebeta isira awa emboainda diti da detiri bebeta etiri usoyei sisira, “Mambuio umo diuga jawoSiloam ainda iso dombu segase.” Edojawo Siloam ainda be awa unemi umoitiri mambusira. Edo embo awa aindamambudo uso dombu segisira. Edoengenemburise umo sekago yei isagagosisira.

8 Edo uso otatao de embo ungomatu umo benunu siri gosiseraamimi nganega isera, “Embo omomoanumbedo atise benunu sedo ira awata?”

9 Edo ungo awa setero embo neneimi sisera, “Gebe embo re awara.”

Awarate embo nenei mi sisera,“Awodo aera embo amone awa aeraawarate umone embo awa inge ira.”

Edo ungo awa setero embo amimimina sisira, “Namone embo awa ra.”

10 Edo umo awa setiri ungo mi umonganega isera, “Rawodo edo iso ditipirigetiri imo yei sekago gosesi?”

11 Setero embo amimi mina sisira,“Embo jawo Iesu mi busu davedonaso dombu da gajedo naso yei siu-tara, ‘Siloam da mambudo iso dombusegeio.’ Awasedo ainda mambudonaso dombu segutana. Edo segedoawa na sekago yei gosena.”

12 Edo embo awa awa setiri ungomiumo nganega isera, “Embo amomoboroko rawari?”

Setero mina sisira, “Na gaera.”

Page 164: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 9:13 161 JOHN 9:31PHARISEE EMBOBO EMBO DITI

GUBA ARI AWA NGANEGA ISERA13 Ungo mi embo matu dombu

guba ari atinatina awa budo Phariseeembobo da yei mambusera. 14 EdoIesu embo busu davedo etiri embodombu ewamei isira amone Jew em-bomei da tumondebain ari iji de isira.15 Edo Pharisee embobo mi embo awanganega isera rawodo edo uso ditipirigetiri umo yei sekago gosiri awanganega isera. Edo embo amimi un-goda yei sisira, “Unemi naso dombuda busu itiri edo na naso dombusegedo edo na sekago yei gosena.”

16 Edo umo awa setiri Phariseeembo nenei mi sisera, “Embo amemieiedo iutari amone God da embo aeraainda be awaumo ingodenaso tumon-debain ari iji da agodari awa kera aeedo ira.”

Awarate embo nenei mi sisera,“Umo embo biae re wasiri awodo remana ae etira.” Edo ungo awodosetero edo Pharisee embobo ungodage da awara ae edo kausu kausu isera.

17 Awasedo Pharisee embobo misekago embo awa nganega isera,“Embo eiawa iso diti etiri pirigetiriimo yei gosesa mo imo embo amo avesesi?”

Setero mina sisira, “Umone bingasari embo God mi itiri bugutara.”

18 Awarate Jew embobo da gitiji-jigegari awa umo ai da tini da edoditi guba ari wosedo edo boroko yeigari awa ungo gebe ae edo setero usoai mamo ga bugusera. 19 Edo ungobugero nganega isera, “Mei emomoingoda ta? Edo umo diti guba ari tinida edo wowosisita? Edo rawodo edoumo boroko yei gosira amomo ge beta?”

20 Setero uso ai mamo ga mi minasisera, “Nango umo nangoda mei awagosera edo umo tini da edo diti gubaari bugusira awa gosera. 21 Awaratenango umo rawodo edo boroko yeigosiri edo uso dombu amemi etiripirigetiri awa nango gaera. Umoneembo ra. Uso yei nganega edo gi gave.Umo umosuka ingoda ge mina awa

sadira.” 22 Edo uso ai mamo ga eiedosisera ainda be awa ungo Jew emboboda gitijijigegari awa oju isera. EdoJew embobo da gitijijigegari mi matusisera, “Embobo amemi Iesu awa Godmi soregari embo itari bugarase sisiraawa itari bugari ge sadera awa nangomi embo awa warawara oro Jew em-bobo da dada ari oro dodo mam-badira.” 23 Awasedo uso ai mamo gami sisera, “Umone embo ra. Nganegaedo gi gave.”

24 Edo uso ai mamo ga awodosetero, Pharisee embobo mi seteroembo diti guba ari ai da tini da edowowosisira awa totorisira. Edo umotoriri uso yei sisera, “God da dombuda gebe seio. Nango embo amonewasiri biae embo awa gari ra.”

25Edoungo awa setero embo amimimina sisira, “Embo awa wasiri biaeembo ta wasiri ewamei embo ta awana gaera. Edo rora da na gosena awaeire matu awa na diti guba ari edoyei gadi jarima isena te boroko na yeigosena.”

26 Edo embo awa awodo setiri ungomi nganega isera, “Iso yei ro iutari?Rawodo edo iso dombu etiri pirigu-rari?”

27 Setero mina sisira, “Na matu in-goda yei siutana te ingo naso ge ingariujo ae ititawa. Edo ro edo nanemisekago sano gadi dipapa evi? Awaseingo uso ambojimbi ari dipapa evi tarora?”

28 Edo umo awodo setiri ungo miumo isibedo uso yei sisera, “Imoneembo ainda ambojimbi ra. Nangore Moses da ambojimbi ra. 29 Edonango gosera God Moses da yei gesisira awarate embo nei eiawa umorawainda edo bugusiri awa nangogaera.”

30 Edo ungo awodo setero emboamimi mina sisira, “Na kove be ena.Ingo umo yei rawainda edo bugusiriawa ingo gae sewa te umo naso ditietiri pirigetira. 31 Edo ingodena gariGod embo wasiri bebegae edo eraainda ge ingae edo ira te umo emboumo sapo ise ungo ro orase dipapa

Page 165: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 9:32 162 JOHN 10:14-15ira awa edo era ainda ge ingido ira.32 Edo rora berari ae atisira ainda edobugudo boroko da embo da amemiembo ai da tini da edo diti guba bugariawa sekago yei gari awa embo daamemi gae. 33 Awasedo God mi emboeiawa itae bugae re umo mana ariwasiri eiedo awa mana ae etira.”

34 Edo umo awodo setiri ungo mimina sisera, “Imo iso inyeimi burisiraiji ainda edo bugudo boroko da imoawa wasiri biae embo ra. Edo imonango atopatadi jaresi ta?” Edo ungoawa sedo embo awa Jew embobo dadada ari oro da awa ondetero dodomambusira.

DITI GUBA JODA AINDA GE35 Edo Iesu embo awa ondari ge

awa ingido embo awa tambudo sisira,“Imo God da mei embo isena awa gebe esi ta?”

36 Setiri embo amimi mina sisira,“Atopatari embo emomo averi awa segido na embo awa ge be ane.”

37 Setiri Iesu mi uso yei sisira, “Imoembo amone matu getesa edo iso yeiboroko ge sira embo awa ra.”

38 Edo Iesu awodo setiri embo awaIesu da jo da baingo dederi edo sisira,“Bada na ge be ena.”

39 Edo embo awa awodo setiri Iesumi sisira, “Na busu da bugusena awaembo da ungoda gari rawodo ri awaisaga adi. Edo na bugudo ano emboave ungoda jo da diti guba ari awagorase. Edo embo ave ungo garikotera awa ungo diti guba ari awodoawa isaga adena.”

40 Edo umo awodo setiri Phariseeembonenei aindaderidouso ge ingiseatisera amimi uso yei nganega isera,“Imo nango diti guba ari awa sesi ta?”

41 Setero Iesu mi mina sisira, “Ingoditi guba ari re ingo wasiri biae arisae etena te ingo mi sewa nangogosera sewa awasedo ingoda wasiribebegae awamata awodo ingoda jo daatadira.”

10IESU USO EMBO MATA AWODO

SIMBA EDO ISIRA

1 Iesumi sisira, “Na ingoda yei ge besena embo ave wo sheep da ara be daawodo toradi ae rate demo da awodoririkedo vitadira embo amone ben-gono embo ra. 2 Edo wo sheep simbaari embo be re mangiro da awodotorido ira. 3 Edo mangiro pirigariembo mi mangiro pirigedo ira edowo sheep simba ari embo torido ira.Edo wo sheep ungoda jawo siri ungomi uso yei bugudo era edo unemiungo gitijigido budo pondamambudoira. 4 Edo umo ungo gitijigido pondabugudo ungoda giti da pepeta edoira. Edo sheep uso ge javi ingido umoambo ambo edo era. 5Edo ungo emboda da ge javi ingae edo re ungo manaumo ambo ambo adera ko ungo umogae awasedo.”

6 Edo Iesu inia da kiki eiawa ungodayei sisira te ungo ro sira ainda beawa gadi jarisera. 7Awasedo Iesu kikiainda be awa ungoda yei ujugurisira.Edo unemi sisira, “Na ingoda yei gebe sena. Na awa wo sheep da man-giro. 8 Edo na bugae ateno embonenei bugusera awa bengono embobora awarate sheep ungoda ge ingaeisera. 9 Na awa mangiro. Embo avebugudo toradira embo awa God misoregadira. Edo embo awa toridobugudo ise ewamei ari jiwae be tam-badira. 10 Edo bengono embo awabengono adi edo dari betorase edousibesi adi bugudo ira awarate na awawasiri uso be jiwae be de da awa itadibugusena.

11 “Na awa wo sheep simba ariembo ewamei. Edo sheep simba ariembo ewamei awa uso wasiri awa usosheep embo itido betadi sia edo ira.12Awarate buro embokondade edo iraamone sheep simba ari embo be aera.Edo umo ambe wo buguteuri gidosheep dodo sumbudo mambudo ira.Edo umo sumbudomamburi ambewomi sheep degaburiga eoro dada edoera. 13Edo buro embokondade edo iraawa sumbudo ira ainda be awa umogano embo buro ira awasedo ro sheepda yei bugadiri awa umo awa kotaera.

14-15 “Na awa sheep simba ari embo

Page 166: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 10:16 163 JOHN 10:39ewamei na. Edo na sheep naso topomo rawari awa na gari edo ungo nagari teta naso Mama umo na gari edona naso Mama gari awodo. Edo naungo embo betadi sia etena. 16 Edosheep naso topo nenei awa pugaeinda jo da atae ra te ponda atera. Edonanemi mambudo ungo daedo eindabudo bugadena. Edo ungo naso geingido edo diti da adera edo na sheepsimba ari embomi ungo simba adena.

17 “Edo Mama na dubo budo iraainda be awa na betedo sekago eradisia ena awasedo. 18 Edo na awara saeadena awa embo mi mana na dorobetadena. Edo na dipapa adena ijiainde nanemi awara sano embomi nadoro betadena. Edo naso betari denaso erari de awa naso topo ra. Godmi na ro adena awa setiri gosisena.”

19 Edo Iesu awodo setiri Jew embomi ungo ungosuka kotari neindekainde edo diti etoto isera. 20 Edoembo jiwae be mi sisera, “Asisi biaemi uso jo da atima ira. Edo umone jirobiae ari embo ra. Roedo uso ge ingiseatevi?”

21 Awarate ungo awodo sero embonenei mi sisira, “Embo asisi biae usojo da atadira amone mana ge emboemimi sira awodo awa mana sadira.Edo asisi biaemimana embo diti gubaari awa ari mana pirigadira.”

JEW EMBOBO IESU UJO AE ISERA22 Jew embobo da tumondebain ari

oro da ewamei ari iji awa bugiri gidoJew embobo berari awa Jerusalemdada isera bondo sia adi. Edo karigaduberi ainde awa jamo jamo ra. 23EdoIesu awa Jew embobo da tumondebain ari oro da joda jawo Solomon dayei ainda pepeta isira. 24 Edo umopepeta iri Jew embobo mi umo jiro-roka edo uso yei sisera, “Ro edo imoaveri awa nangoda yei sae esi? Nangoiji roinge inemi saso gadi simba eri?Gebe se gore. Imo mo soregari emboGod mi itari bugarase sisira awa ta?”[ZL]

25-26 Edo ungo awodo setero Iesumi mina sisira, “Na matu ingoda yeige sena te ingo na ge be ae edo ewa.

Edo na buro edo ena awa naso Mamada goroba mi, iji berari na averi awaisaga edo ira te ingo awa naso sheepae gido na ge be ae edo ewa. 27 Edonaso sheep naso ge javi ingido era.Edo na ungo gari edo ungo na amboambo edo era. 28 Edo nanemi wasirimata awa atari itano ungo mata awaatadera. Edo embomimananaso ingoda soumbadera. 29 Naso Mama ungonaso yei ititisira awa embo berari derora berari de awa derigurisira. Edoungo mi mana Mama da ingo da ungosoumbadera. 30 Namonde Mama denango etoto awa da ra.”

31 Edo Iesu awodo setiri Jew em-bobo mi ganuma budo pigedo umodadi isera. 32 Edo Iesu mi ungodayei sisira, “Rora ewagaewa nanemianase Mamo mi ititisira awa etenoingo gosisewa. Naso buro ewamei darawainda tamo da ingo na ganumamidadi evi?”

33 Edo umo awodo setiri Jew em-bobo mi mina sisera, “Nango isoburo ewagaewa awasedo imo ganumami dadi aera te imo God isiburesaawasedo era. Imo awa embo ra te imosesa imo awa God.”

34 Edo ungo awodo setero Iesu mimina sisira, “Ingoda jiwari mi siraGod mi embo da yei umo gitijigido irada awodo gitijigorase goroba ititisirasedo ira. 35-36 Edo ro jiwari mi siraamone ge be mata awodo atari raawasedo jiwari mi God mi goroba ariumo gitijigido ira da awodo embo usobinga burisera, ainda yei gitijigorasegoroba ititisira, ro edo ingo na Godisibari ge sevi? Edo Mama na nasoburo da sia edo busu da itiri bugusena.Edo unemi sisira na awa God da mei.37Edo na nasoMama da buro ae adenaawa na ge be ae ewo. 38 Awarate nanaso Mama da buro awa irinono edoingo na ge be ae adewa awa buro awage be awodo ge be ewo. Awodo gebe ise awa ingo gadewa Mama awanangae aturi edo na awa Mama gaatima ena awa gadewa.”

39 Edo Iesu awodo setiri ungomisekago Iesu sandadi jarisera te umo

Page 167: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 10:40 164 JOHN 11:26ungo dodo mambusira.

40 Edo Iesu umo Jordan awa sem-budo mambudo yei John umo miembo ewamei edo isira ainda mam-busira. 41 Edo umo ainda aturi embojiwae be mi uso yei bugudo isera. Edosedo isera, “John ari wasiri goroba deae rate embo einda jawo da ge sedoisira awa ge be ra.” 42 Edo embo jiwaebe ainda atisera awa ge be isera.

11LAZARUS BEBETISIRA

1 Embo da jawo Lazarus awa natiBethany ainda atintina karu isira. EdoMary de uso jao Martha de awa daedonati ainda atima isera. 2Mary emonejoino muno de Bada da tei da jojedoedo uso kopiri tu mi gainburisira awara. Edo karu embo Lazarus awa usoru ra. 3 Edo ru aimono etoto mi Iesuda yei binga itero mambusira, “Badaiso otao dubo be budo esa awa karuetira.”

4 Edo Iesu binga awa budo sisira,“Karu einda be awa Lazarus da betariae ra te karu einda be awa embo deevetu de mi God jasiga adera. Edokaru eiawa bugira awa ari awa embomi God da mei awa jasiga adera.”

5 Edo Iesu Martha de uso jao deLazarus de awa dubo budo isira. 6 EdoIesu Lazarus karu ari binga awa in-gisira te umo yei awa doae aindaatisira.

7 Edo iji etoto atae etiri Iesu usoambojimbi da yei sisira, “Ingode en-genembedo Judea busu damambore.”

8 Edo umo awodo setiri uso am-bojimbi mi mina sisera, “Iji tupo beJew embobo mi imo ganuma mi dorobetasase ititara. Edo imo ro edo aindasekago mambadi sesi?”

9 Setero Iesu mi sisira, “Iji dewaiko janiburirari embo ave emboroda pepeta adera awa mana tei dedoedo duradira. 10 Awarate embo em-boro da tumbade pepeta adira awa teidadira ainda be awa tumba awasedo.”

11 Edo Iesu awa sedo sisira, “Ingo-denaso otao Lazarus awa ewo ira te

uso yei mambudo nanemi ano umoeradira.”

12 Setiri uso ambojimbi mi minasisera, “Bada umo ewo ira re umoneewamei adira.”

13 Iesu re Lazarus da betari dage awa sisira awarate ungo kotiseraIesu Lazarus ewo ira sari ge sisera.14-15Awasedo Iesumi ungoda yei isagasisira, “Lazarus awa bebetara te nauso yei mambae iutana awasedo duboewamei ena ingo awa embo ainda beawa eiedo ira amimi ari ingo na ge beadewa. Puwo ingode uso yei mam-bore.”

16Thomas uso jawo dirugedo siseradindiga mi ambojimbi da yei sisira,“Ingode daedo mambudo ungae dabetore.”

IESU AWA BETARI EMBO JIGURIERIDO ERA

17 Edo ungo Bethany nati da bugeroedo nati embobomi ungoda yei siseraLazarus matu betetiri goutitara. Edoboroko iji 4 atae etiri Iesu bugira.18-19 Edo Bethany nati awa 3 kilo-metres edo Jerusalem nati aikambugido Jew embobo jiwae be sorara damambusera edo Mary de Martha dekondade adi.

20 Edo Iesu bugutira awa seroMartha ingido mando dodo Iesutambadi mambusira te Mary mandoda atisira. 21 Edo Martha mi Iesu dayei sisira, “Bada imo einda bugaeetesa awa naso ru awa mana betaeetira. 22 Awarate na gosena borokoGod mi uso yei ro embo nganegaadesa awa iso yei itadira awa gosena.”

23 Edo Martha awodo setiri, Iesu miuso yei sisira. “Iso ru awa bebetaraedo sekago eradira.”

24 Edo Iesu awodo setiri Martha mimina sisira, “Na gosena umo bebetarate iji sangove de awa umo sekagoeradira.”

25 Edo Martha awodo setiri Iesu miuso yei sisira, “Na awa sekago eraride edo wasiri de da susu ra. Edoembo ave na ge be adera embo awabetadera te sekago erido wasiri deatadera. 26 Edo embo ave wasiri de

Page 168: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 11:27 165 JOHN 11:47-48atise na ge be adira awa wasiri natopoatari awa badira. Edo imo naso ge awage be esi ta?”

27 Edo Iesu awodo setiri Martha mimina sisira, “Ge be Bada. Na ge beena imo awa soregari embo God miitari bugarase sisira awa ra. Na ge beena imo awa God da mei embo nangosimba edo era awa ra.”

IESU JI SISIRA28 Edo Martha awodo sedo mando

da engenemburisira edo uso jao jawosisira. Edo gae unjugari da uso yeisisira, “Atopatari bugudo imo gadisimba ira.” 29 Edo Mary ge awa ingidoerido burigi be Iesu tambadi mam-busira. 30 Edo Iesu umo nati da enyatorae rateMartha umo rawainda tam-busiri ainda atisira. 31 Edo Jew em-bobo Mary uso dubo vevera da kon-dade ise uso mando da daedo atimaisera awa umo burigi be erido mam-butiri gido umo ambo ambo isera koungo kotisera awaMary awa uje be daji sadi mambari ge sedo isera.

32 Edo Mary Iesu atisira yei aindabugudo umo gido Iesu da dombu dabaingo dederi edo sisira, “Bada imoeinda atae etesa awa naso ru awamana betae etira.”

33 Edo Mary de Jew embobo Maryga bugusera awa berari ji sisera. Edoungo awodo ji sero Iesu ungo gidouso dubo ji mi ganagurisira. 34 Edoumo dubo ji mi ganagetiri ungoda yeinganega isira, “Lazarus, yei rawaindagoutitavi?”

Setiri ungo mi mina sisera, “Badapo gase.”

35 Edo ungo awodo setero Iesu jisisira. 36 Awasedo Jew embobo misisera, “Giu Iesu Lazarus bedubobudoira.”

37 Awarate embo nenei mi sisera,“Umo embo diti guba ari awa euri yeisekago gido era. Ro edo Lazarus dabetari awa beitigae iutari?”

IESU LAZARUS ETIRI ERIRISIRA38 Edo Iesu sekago ji mi dubo gan-

agetiri gido uje be damambusira. Edouje awa meko ra edo be awa ganuma

nembodiba mi gajisera. 39 Edo Iesumi ungoda yei sisira, “Ganuma awamiminegeu mambare.”

Setiri embo bebetisira ainda ruMartha mi sisira, “Bada umo betedoiji 4 atae etira awasedo masa biaemimbadera.”

40 Edo Martha awodo setiri Iesu miuso yei sisira, “Na imo iso yei setena,imo na ge be adesa awa ari wasirigoroba de gadesa. Edo imo awa ru-vegetesi ta?”

41 Edo Iesu awodo setiri ungomi ganuma awa miminegetero mam-busira. Edo Iesu diti inda edo sisira,“Mama na imo jasiga edo ena aindabe awa imo naso yei dengoro edo esaawasedo. 42 Edo na gari imo iji berarinaso yei dengoro edo esa te na eiawasena awa embo berari boroko eindaatera amimi inemi na iteso bugusenaawa ge be orase sena.”

43 Edo Iesu umo awodo sedo ataeedo gogo dimbudo sisira, “Lazarusponda bugu.” 44Edo umo awodo setiribetari embo awa uso tei de ingo dedombu de awa betari gowari bo midogari awodo ponda bugusira.

Edo umo ponda bugiri Iesu mi un-goda yei sisira, “Bo awa wujegedodowo mambare.”

JEW EMBOBO DA GITIJIJIGEGARIIESU DADI KIKI DIRISERA

45 Edo Jew embobo jiwae Mary es-ega adi bugusera awa Iesu mi ro isiraawa gido umo ge be isera. 46 Awaratenenei engenembedo Pharisee em-bobo da yei membudo Iesu mi ro isiraawa setero gosisera.

47-48 Edo Pharisee embobo de priestbabojegari de Jew embobo da gitiji-jigegari de dada edo ungo ungosukasisera, “Ingode ro eri? Embo ariwasiri nembogamo jiwae be ira teingodenanemi umo wasiri ira eiawabeitigae adera awa embo berari miumo ge be adera. Edo embo berari miumo ge be adera awa Rome emboboda gitijijigegari mi Rome embobo miingodena gitijigido era amimi isoro

Page 169: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 11:49-50 166 JOHN 12:13embobo itoro bugudo ungo mi in-godenaso tumondebain ari oro awausibesi edo embo ondero dada adera.”

49-50 Edo embo ainda teda embojawo Caiaphas priest bajari nembod-iba mi sisira, “Ingo kotari bebegaeembobo. Eiawa kotewo, ungo miingodenaso embo usibesi adera awabiae awasedo embodami embo berariawasedo betadira awa ewamei be ra.”

51 Edo Caiaphas iji ainde awa priestbajari nembodiba atima isira uso ko-tari mi ge awa sae ra. Awarate Godmi kotari awa uso yei itiri sisira IesuJew embobo berari awasedo betadira.52 Daedo ingodena gari Iesu awa Godda kinapeina busu berari da sisigagaedo atima era awa ungo mi sekagodada orase betadira.

53 Edo iji ainde edo mambutira awaJew embobo da gitijijigegari Iesu dorobetarase kiki dirisera. 54Awasedo IesuJudea busu da isaga isaga ise tembaera te yei awa dodo umo nati yei emboatae ainda demonda mambusira natijawo Ephraim. Edo umo ainda mam-budo ainda ambojimbi de daedo dadaatima isira.

55 Edo Jew embobo da jarusegaribondo awa aikambu isira edo embojiwae be ungoda nati dodo Jerusalemnati da vivitisera. Edo ungo aindavitido ungo bondo tuturo ae atiriungo ungoda wasiri bebegae segarida wasiri awa isera. 56 Edo ungo Jewembobo da tumondebain ari oro dadada ise ungoi Iesu bugita awa gadieura isera. Edo nganega mina ara is-era, “Ingo ro kotevi? Umo jarusegaribondo da bugeita? 57Edo priest babo-jegari de Pharisee embobo de mi sis-era embo amemi Iesu rawainda atiriawa gido embo amimi ungo gari gidoIesu sandadi sisera.

12MARY DA WASIRI EWAMEI

1 Iji 6 atae ari jarusegari bondoadera ainde Iesu Bethany nati damabusira. Lazarus embo betetiri Iesumi etiri eririsira awa nati ainda atimaisira. 2 Edo ungo indari sagetero

Martha mi tendeba da ititisira.Edo Lazarus de Iesu de dada aindaanumbedo indari awa indisera. 3 EdoMary mi joino muno ewamei de awabudo bugusira edo uso mina awanembodiba be awa budo bugudo Iesuda tei da jojisira. Edo jojedo uso jopiritu mi Iesu da tei awa gainburisira.Edo joino ainda muno ewamei amimimando berari awa beda isira.

4-5 Edo Iesu da ambojimbi da dateda Judas Iscariot embo amboda Iesuindiga adira amimi sisira, “Roedoevetu eiawa joino eiawa ori edo K300budo edo gano awa embo rora aeembobo da itae dodo etiri?” 6 Edoumo rora ae embo awa be kotae edoira te gano nenei awa unemi dipapaedo ira. Edo umo ambojimbi da ganosapoia awa unemi simba edo isira tegano nenei awa unemi budo isira. Edoumone bengono embo ra.

7 Edo umo awodo setiri Iesu misisira, “Evetu awa doio. Evetu awawasiri ewamei etira edo naso betarida gowari awa sia etira. 8 Edo iji jiwaebe imo embo rora ae embobo awakondade adesa te na awa ingae iji tupobe atadena.”

JEW EMBOBO DA GITIJIJIGEGARILAZARUS DORO BETARASE KIKIDIRISERA

9 Edo Iesu Bethany nati da bugiriJew embobo jiwae be binga awa in-gido ungo daedo ainda mambusera.Edo ungo Iesu umo umosuka gadimambae rate Lazarus embo Iesu mibetetiri etiri eririsira ainde daedogadi mambusera. 10 Edo Jew embobojiwae be Jew embobo da gitijijige-gari awa ambo ambo ae dodo Iesu gebe isera ainda be awa umo Lazarusetiri eririsira awasedo. 11 Awasedopriest babojigari Iesu doro betarasekiki dirisera.

IESU JERUSALEM NATI DA TO-TORISIRA

12 Edo iji nei embo jiwae bejarusegari bondo da bugujeguriseraamimi Iesu Jerusalem nati dabugutira ainda binga awa ingisera.13 Awasedo ri papatu budo Iesu

Page 170: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 12:14 167 JOHN 12:33tambadi sedo mambusera. Edo ungoIesu tambadi mambuse ungo mi gogodimbudo sisera, “Bada Oro. Bada Oro.Bada Oro. Embo bugutira emone Godda jawo da bugutira awasedo God miumo ewamei are. Edo embo emoneJew embobo da gitijigari nembodibara God mi umo ewamei are.”

14 Edo Iesu wo donkey da mei awatambudo ainda tamo da anumbedobugutira. Edo umo awodo isira awaro jiwari mi arase sisira awa isira.15 Edo jiwari mi Jerusalem nati awasise sisira,“Zion nati embobo oju eove. Edo giwo

ingoda gitijigari nembodibaawa wo donkey da mei datamo da anumbedo bugutira.”

16 Edo iji ainde uso ambojimbi geainda be awa gadi jarisera te ambodaGod Iesu jigiri erido uso gitijigari yeida utu da engenemburisira iji aindeuso ambojimbi ro isira ainda be awagosisera.

17 Edo embo Iesu mi Lazarus embogowari meko da jawo setiri wasiri desekago bugiri gosisera embobo amimiro isira ainda binga awa setero yisepuse isira. 18 Awasedo embo jiwaebe Iesu mi ari wasiri goroba de isiraawa ingido ungo Iesu tambadi sedobugusera. 19 Edo Pharisee emboboembo jiwae be awa gido sisera, “Oiawagiu. Embo ingodena doetera. Edobusu berari da embo berari awa umoambo ambo era.”

GREECE BUSU EMBO NENEI IESUEURA ISERA

20 Edo Jew embobo Jerusalem natida ungoda bondo ero Greece busuembo nenei daedo dada isera tumon-debain adi. 21 Edo ungo mi PhilipGalilee busu embo uso nati Beth-saida ainda yei bugudo sisera, “Emboewamei, Iesu gari dipapa era.”

22 Edo ungo awodo setero Philipmambudo Andrew setiri ungo etotomimambudo Iesu da yei sisera. 23Edoungo Iesu da yei setero Iesu mi minaungoda yei sisira, “Na God da mei

bugudo embo isena awa doro be-tadena. Edo ungo mi na doro be-tano God mi na jigari erido na nasogitijigari yei utu da ainda engenem-badena. Edo rora berari eiawa adiraiji awa aikambu etira. 24 Edo nagebe sadena ingo giwo. Na duridobetadena teta pisa ve mi busu dadurido ira da awodo. Edo na betaeatadena awa teta pisa be da umoumo-suka awodo awarate na betadena awanaso betari mi ari wasiri mata awaatari awa embo jiwae da yei bugadira.25 Edo embo ave uso wasiri awa ijiberari simba adira embo awa betadiraawarate embo ave busu da atise usowasiri topo awa iji berari kotae adiraembo awa wasiri mata awa atari awabadira. 26 Edo embo ave naso agipoadi dipapa adira embo awa iji berarina ambo ambo are. Edo awodo iseawa na yei rawainda atadena aindanaso agipo embo awa nangae atadira.Edo embo ave na sapo adira awa nasoMama mi embo awa rora jiwae miewamei adira.”

IESU USO BETARI DA GE SISIRA27 Iesu mi sisira, “Naso jo memesi

ira na ro seni? Na seni ta Mamamemesi iji eiawa doaso naso yeibugure? Awodo aera mana awodosadena ko na memesi budo betadibugusena. 28 Eiawa nanemi sadenaMama egae embo mi imo jasiga ore.”

Edo Iesu awodo setiri ge javi utuda ainda sisira, “Matu eteno embo najasiga era edo nanemi sekago adena.”

29 Edo embo ainda dederigedo atis-era amimi ge javi awa ingido sisera,“Nango binga barara da javi ingera.”

Edo ungo awodo setero embo neneimi sisera, “Asisi ewamei mi uso yei gesetira.”

30 Awarate Iesu mi ungoda yeisisira, “Ge javi eiawa naso yei sae rate ingoda yei setira. 31Godmi busu dagitijigari nembogamo wawara adiraiji awa bugira. 32 Edo ungo mi naorega da jigoro erido busu berarida embo awa jumbano naso yei pu-radera.” 33 Edo Iesu awodo sisira awauso betari rawodo betadiri awa sisira.

Page 171: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 12:34 168 JOHN 13:1-234 Awarate embo jiwae be mi be

pigedo mina sisera, “Nangoda ago-dari mi seuri gido era soregari emboGod mi itari bugarase sisira awa mataawodo atadira. Edo imo ro edo sesiGod da mei embo isira awa ungomi jigoro erarase sesi? Embo eiawaaveri?”

35 Edo ungo awodo setero Iesu mimina sisira, “Iji tupo usasa awa ingodedaedo atadira. Edo doawo umengamiingo apuregeure ta usasa atira eindeusasa da atiwo. Edo awodo ewo aindabe awa embo ave umenga da pepetaira awa umo yei rawainda mambutiriawa umo gaera awa sedo. 36 Na awausasa awa ra awasedo na ingode atenaainde na ge be ewo. Edo na ge be isepepeta irirowo usasami iji berari ingoawa jiroroka are.”

JEW EMBOBO IESU GE BE AE ISERA37 Edo Iesu awa sedo umo yei da

ungomi umo gari sago ae aindamam-busira. Edo Iesu ari wasiri nembog-amo jiwae be eitri embomei amimigosisera te ungo umo ge be ae isera.38 Edo ro God da binga sari embo Isa-iah mi sisira awa be isira. Edo Isaiahmi sisira,“God, embo amemi binga nango mi

era mo ge be eri? Edo amemiGod da ari wasiri goroba deawa gido uso binga ge be eri?”

39 Edo ge nei Isaiah mi sisira amimikondade ari nango ungo roedo ge beae iseri awa gadera. 40 Edo Isaiah misisira,“Ungo ungoda diti mi georase God mi

ungoda diti awa apuregetira.Ungo ungoda jiro mi georaseGod mi ungoda jiro awa gaje-tira.

Edo God mi sira ‘Ungo mi nasoyei wareregadi ae awasedona mana ungo awa ewameiadena.’ ”

41 Isaiah mi eiawa sisira ainda beawa umo God uso gitijigari yei daatima isira ainde Isaiah umogido umoawa ge sedo isira.

42 Edo Jew embobo da babojegarijiwae be Iesu ge be isera te ungo embonenei da yei sae isera ainda be awaungo Pharisee embobo mi Jew em-bobo da dada ari oro da awa wawaraoro wowosae isera. 43 Edo ungo embomi ungoda yei doio sorase dipapa is-era te God mi ungo doio sarase awaungo be kotae isera.

IESU MI GE SISIRA AMIMI EMBOKASADIRA

44 Edo Iesu mi embo da yei minonusisira, “Embo ave na ge be era emboawa God na itiri bugusena awa gebe ira. 45 Edo embo ave na emboaveri awa gosira embo awa God naitiri bugusena awa gosira. 46 Na awateta usasa awodo busu dawowosisenaawasedo embo ave na ge be ira awaumenga da atae ra.

47 “Edo embo ave naso binga ingiseedo kera ae ira awa embo awa nanemimana kasadena ainda be awa na busuda embo awa kasadi bugae ra tena ungo soregadi bugusena awasedo.48 Edo embo ave na ujo ae ise nasobinga bae ira awa embo awa God mikasadira. Edo iji amboda ge nanemisena amimi embo awa kasadira. 49Nanaso kotari mi ge sae ra te Mama naitiri bugusena amimi ro sanase sisiraawa sena awasedo ge nanemi setenaamimi embo kasadira. 50Na gari Godda binga mi rawodo edo wasiri mataawa atari badevi awa ujugurira. Edona God mi ro sanase sisira awa sena.”

13IESU AMBOJIMBI DA AGIPO EMBO

ISIRA1-2 Tumba jijirisira edo ewudo awa

Jarusegari Bondo da iji. Edo Iesuuso ambojimbi de anumbedo edo un-goda indari sangove awa dada indis-era. Edo Iesu umo gosisira uso iji umobusu dodo uso Mama da yei da mam-bari iji awa bugira awa gosisira. EdoSatan matu kotari biae Iesu indigaarase awa Judas Iscariot Simon dameida jiro da itira. Awarate Iesu usodubo bari uso ambojimbi da awamata

Page 172: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 13:3 169 JOHN 13:26awodo atira. Uso dubo bari ungodayei awa atae ae ra.

3 Edo Iesu umo gosisira uso Mamomi rora berari awa uso yei ititisira awagosisira. Edo umo gosisira God miumo busu da itiri bugusira edo umoutu da engenembadira awa gosisira.4-5 Awasedo Iesu erido uso bo tamoda awa ujugedo uso ipu da digidoumo tewo da jojedo uso ambojimbida tei segadi tuturo isira. Edo Iesuungoda tei segedo atae edo bo ipu dadidigurisira amimi gainburisira. 6EdoIesu Simon Peter da yei bugiri SimonPeter mi sisira, “Bada imo naso teisegadi esi ta?”

7 Edo Peter awodo setiri Iesumi usoyei sisira, “Na ro ena awa imo borokogadi jaresa te amboda gadesa.”

8 Edo Iesu awodo setiri Peter mimina sisira, “Awodo aera. Imo mananaso tei segadesa.”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Na isotei segae adena awa imo mana nasoambojimbi adesa.”

9 Setiri Petermimina sisira, “Awaranaso tei segedo edo naso ingo dekopiri de segeio.”

10 Edo Peter awodo setiri Iesu misisira, “Embo da ave umo matu umokainya edo edo emboro da pepetaadira awa uso tei segadira awa usotamo berari awa ewamei adira. Edoingo ambojimbi berari awodo awaewagaewa ra te ingoda teda da awaewamei ae ra. 11 Iesu umo emboamemi umo indiga sadira awa matugosisira awasedo umo sisira ingodateda embo da awa ewamei ae rasisira.”

12 Edo Iesu ambojimbi da tei segedoatae edo uso bo tamo awa sekago om-budo edo sekago engenembedo usoanumba tendeba giti da ainda mam-budo anumburisira. Edo ainda mam-budo Iesu ungoda yei sisira, “Na in-goda tei segari da wasiri etena aindabe awa gadi jarewa awa gosena. 13Naawa ingoda atopatari edo gitijigariawasedo ingo na atopatari edo giti-jigari sadewa amone awara. 14 Naawa ingoda atopatari edo gitijigari

awarate na ingoda tei segetena tetaagipo embo mi ingoda tei segae etiraawodo. Edo ingo awa ingosuka teimina sega ewo. 15Edo ingonanemi in-goda yei ro etena awa gido da awodoingosuka mina ara ewo. 16 Edo naingoda yei ge be sena, agipo emboamimi uso bajari awa derigaera edobinga sari embo mi embo amemiumo setiri mambutira embo awa de-rigaera. 17 Edo na ingoda yei matuujugeteno getewa ro adewa amoneawasedo boroko ewo. Edo awodo iseawadubo ewamei ari nembodiba tam-bave.

18 “Edo na eiawa ingo berari aindayei saera. Edo na ingo dada na amboambo awase sisena awa gosena. Edoro jiwari mi sisira awa be adira. Edojiwari mi sira, ‘Embo da nangae dadaanumbedo edo indari indira emboamimi na indiga sadira.’

19 “Edo wasiri awa ae atiri na wasiriawa adira awa sena. Awasedo wasiriawa irirari ingo na soregari embo Godmi itari bugarase sisira awa gido gebe adewa. 20 Edo na ingoda yei gebe sena embo ave embo nanemi itanobugadira awa badira awa na badiraedo embo ave na badira awa God naitiri bugusena awa badira.”

IESU UMO INDIGA ARI DA GE SISIRA21 Amboda Iesu uso jo memesi etiri

isaga sisira, “Na ingoda yei gebe senaembo da ingoda teda amimi na indigaadewa.”

22 Edo Iesu awodo setiri ambojimbidombu mina gara isera ainda be awaungo mana mana isera Iesu mo gemo amende siri awa. 23 Edo embo daambojimbi da teda Iesu be dubo budoisira awa Iesu da demo da anumbedoatisira. 24 Awasedo Simon Peter miumo babakibedo sisira, “Iesu sedo giumomo ge mo amende siri awa.”

25 Edo Peter awodo setiri ambo-jimbi da amimi Iesu ga daeneburiseIesu da yei nganega isira, “Bada emboamemi imo mo indiga eiri?”

26 Setiri Iesu mi mina sisira, “Naambe eiawa su da patido edo embo

Page 173: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 13:27 170 JOHN 14:9amenda itadena embo amimi na in-diga adira.” Edo Iesu awodo sedoambe be da awa budo su da patidoSimon Iscariot da mei Judas da yeiititisira. 27 Edo Judas ambe awa betiriSatan uso jo da totorisira.

Edo Iesu mi Judas da yei sisira,“Imo ro adi esa awa burigi eio.”28 Edo ambojimbi nenei tendeba beda anumbedo atisera awa Iesu ro edoJudas da yei awodo siri awa ungo gadijarisera. 29 Edo Judas ambojimbi daganu dada ari rora awa simba edoisira awasedo ambojimbi nenei ko-tisera awa Iesu Judas mi mambudobondo da indari nei barase sari gesisera. Edo kotari nei ungoda yei bu-gusira awa awasi umo Judas mi emborora ae embobo da yei ganu itarasesari awodo kotisera.

30 Edo Judas ambe awa budo burigibe ponda mambusira. Edo tumbajijirisira.

IESU AGODARI SEKA SISIRA31 Edo Judas mambiri Iesu mi

sisira, “God da mei embo isenaamimi betedo edo sekago erari ijiawa aikambu etira. Edo iji einde Godmi uso goroba nembodiba awa isagaadira. 32 Uso goroba de uso usasa demi na God da mei bugudo embo isenaawa jiroroka adira. Edo eiawa berariburigi be adira.

33 “Naso kinapeina na ingode ijitupo be atadena. Edo ingo na garidipapa adewa te ro Jew embobo dayei sisena awaboroko ingoda yei sena,ingo mana yei na mambadena aindamana mambadewa.

34 “Edo boroko na ingoda yei ago-dari seka ititena amone eire. Dubomina bara ewo. Na ingo dubo budoena da awodo dubo mina bara ewo.35Edo ingodubomina bara adewa awaembo berari mi ingo naso ambojimbiawa gadera.”

IESU PETER RO ADIRA AWA SISIRA36 Edo Simon Peter mi Iesu da

yei nganega isira, “Bada imo yeirawainda mambadi esi?”

Setiri Iesu mi mina sisira, “Borokoingo mana nangae mambadewa teamboda ingo na ambo ambo adewa.”

37 Edo Iesu awodo setiri Peter minganega isira, “Bada ro edo na borokoimo ambo ambo adi aeri? Na imo awaembo betadi sia etena.”

38 Setiri Iesu mi mina sisira, “Imobe na awa embo betadi sia etesi ta?Edo na iso yei gebe sena, kokoro egorosae atirari imo na iji tamonde beroadesa.”

14IESU AWAGODDAYEI DAMAMBARI

DA EMBORO1 Iesu mi uso ambojimbi da yei

sisira, “Dubo vevera ise atove. IngoGod gebe edo ewa edo da awodo nagebe ewo. 2 Naso Mama da nati daawa mando jiwae be atira edo na awaainda vitido ingo awa embo yei siaadi ena. Edo eiawa ge busari awana mana ingoda yei sae etena. 3 Edorora berari ingo embo sia edo naengenembadena. Edo engenembedonanemi ingo budo mambano edo yeirawainda na atena ainda ingo mataawa atadewa. 4 Edo ingo na yeirawainda mambutena awa ingo gariedo ingo rawodo edo ainda mambariri awa ingo gari.”

5 Edo Iesu awodo setiri, Thomas miuso yei sisira, “Bada nango imo yeirawainda mambutesa awa gae ra. Edonango rawodo edo emboro mo geri?”

6 Setiri Iesu mi sisira, “Na awaMamo da yei da mambari da emborora. Edo na awa embo ge be awaujugedo ira awa ra. Edo na awa embowasiri itido ira awa ra. Edo ingonaso yei purae adewa awa ingo manaMama da yei mambadewa. 7 Edoingo na gadewa da awodo ingo Mamagadewa. Edo boroko tuturo edo ingoumo gosewa edo isaga etira awa ra.”

8 Edo Iesu awodo setiri Philip miuso yei sisira, “Bada awa nangoda yeiisaga egae nango re awa simba era.”

9 Edo Philip awa setiri Iesu mi minasisira, “Philip iji ribori be na ingaeatewona te imo na awa be gae ra?

Page 174: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 14:10 171 JOHN 14:31Embo ave na gosera embo awa Mamagosira. Edo ro edo imo sesi Mama awanangoda yei isaga egae sesi? 10 Philipimo na Mama ga edo Mama awa nan-gae awa gebe esi ta?” Awa sedoIesu uso ambojimbi da yei sisira, “Genanemi ingoda yei setena awa naso geaera. Edo Mama awa naso jo da atiseedo buro eiawa ira. 11 Na awa Mamaga edo Mama awa nangae awa gebeewo. Awarate ingo awa gebe gebe aeedo re ari wasiri nembogamo ena awagosise gebe ewo. 12 Edo na ingodayei gebe sena embo ave na gebe aderaawa ari wasiri goroba de awa daedoadira. Embo ainda ari wasiri gorobade amimi naso ari wasiri goroba deawaderigadira kona awaMamada yeimambadena. 13 Edo ro naso jawo dasedo gadewa awa nanemi adena. Edonanemi awodo irinono embo mi Godda goroba nembodiba awa gosise umojasiga adera. 14Edo ro embonaso jawoda sedo gadewa awa nanemi adena.”

IESU ASISI KOTOPU AWA ATOPAPO-TISIRA

15 Iesu mi ambojimbi da yei sisira,“Ingo na dubo badewa awa naso geawa kera adewa. 16Edo naMama sedoganounemi kondade embonei ingodayei itadira Asisi Kotopu awa. Edoumo ingode daedo mata awa atadira.17 Edo embo nenei busu da atera awaAsisi Kotopu mana badera ainda beawa ungo umo ujo ae era edo manaumo gadera. Awarate ingo umo garira, ainda be awa umo ingode daedoatira. Edo ingoda jo da toridoatira.

18 “Ingo awa teta popoiwo awodomana atadewa te na ingoda yei en-genembadena. 19 Edo iji tupo ataeari na busu da embo doadena te naingode daedo atadena. Na awa mataawa atima ena awasedo ingo daedomata awa atadewa. 20 Edo Asisi Ko-topu wosadira iji ainde ingo na Mamada yei rawodo atima eni edoMama ra-wodo naso yei atima iri edo na ingodayei rawodo atima eni edo ingo rawodonaso yei atima evi awa gadewa.

21 “Embo ave naso ge budo kera edoiri embo awa na dubo budo ira. Edoembo ave na dubo budo ira embo awanaso Mama mi dubo badira. Edo naembo awa dubo burise edo uso yei nananasuka isaga adena.”

22 Edo Iesu awa setiri Judas, Ju-das Iscariot aera amimi uso yei sisira,“Bada ro edo imo nangoda yei isagaadesa te busu da embo neeni da adi aesesi?”

23 Setiri Iesu mi mina sisira, “Emboave na dubo badira gido awa nasobinga kera adira. Edo naso Mamami umo dubo badira edo naso Mamade namonde uso yei bugudo ungaedaedo atadera. 24 Edo embo ave nadubo bae edo ira awa naso ge kera aeedo ira. Edo binga ingewa awa nasobinga aera te Mamo na itiri bugusenaamimi binga awa itira.

25 “Edo na ingode atise eiawa in-goda yei setena. 26 Edo kondade ariembo Asisi Kotopu Mamo mi itarinaso jawo da bugadira amimi rora be-rari awa ingo atopatadira. Edo unemiari rora berari nanemi ingo atopapotemo na awa kotadewa.

27 “Na mambae giti da awa nanemiingo awa jo jamo jamode atawase ena.Nanemi ingo jo jamo jamo de atawaseena da awodo na jo jamo jamo deatena. Edo busu da embo berari jojamo jamo mo rawodo awa seni awaungo gaera. Edo dubo vevera eove.Edo oju eove.

28 “Ingo ingewo na ingoda yeisetena, ‘Na mambutena te na ingodayei engenembadena.’ Edo ingo nadubo badewa re ingo dubo ewameiadewa na Mama da yei mambutenaawasedo, ainda be awa naso Mamaga da atadena awa goroba nembodibade ra. 29 Edo rora berari eiawa aeatirari na boroko ingoda yei sena awaadira. Edo amboda adira ingo nage be adewa. 30 Iji tupo simba iseawa na ingoda yei ge sadena ainda beawa Satan busu einda gitijigari de usoembobo de awa bugutera awasedo.Awarate umo naso yei ro ari katogoaera. 31 Edo God mi ro anase berari

Page 175: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 15:1 172 JOHN 15:21sira awa ena edo busu da embo berarimi awa gido awa na Mamo dubo budoena awa gadera. Pou ingode yei eiawadore.”

15IESU UMO AWA WASIRI DA SUSU

AWA ATOPAPOTISIRA1 Iesu mi sisira, “Na awa teta buro

da grape be da vine inge ra. Edo nasoMama awa teta ve gowari edo burosimba ari embo da awodo ra. Edo ingoawa teta vine da papatu inge ra. 2 Edopatu da rawa be ae edo ira awa nasoMama mi eregedo ira. Edo papatuberari rawa be edo ira awa unemikiambu diugeuri edo osiri seka eridoedo be jiwae be edo ira. 3 Edo ingona binga seno ingewa awa teta patudiugari edo be jiwae adi ira da awodora. 4 Edo nangae daedo atiwo edo naingode daedo atane. Edo ungomi patuda diugedo edo umo umosuka doroatadira awa patu awa mana be adira.Awarate patu awa vine susu de dadaadira awa be adira. Edo ingo nangaedada atae adewa awa ingo mana beadewa.

5 “Na awa vine edo ingo awa pa-patu. Edo embo ave nangae atadiraawa na da awodo embo ainga atadenaedo umo be adira. Edo na ingodedaedo atise edo ingo kondade aeadena awa ingo mana nei ro awaadewa. 6 Edo embo ave nangae daedoatae adira awa umo awa teta patudiugedo warawara edo era da awodoadira. Edo ungo mi patu awa pig-oro mambudo garasa ari edo ambodaungo mi dungoro ewadira. 7 Edo ingonangae daedo atirowo edo naso geingoda jo da atadira awa ingo ro embonaso yei sedo gadewa awa nanemiingoda yei itadena. 8 Edo embo avenaso ambojimbi be awabe jiwae adira.Edo ingo be awodo ise amimi awoembo God jasiga adera.

9 “Edo Mama na dubo budo irada awodo na ingo dubo budo enaedo naso dubo bari da mata awodoatadewa. 10Na naso Mama da ge awakera edo uso dubo bari da atima ena

da awodo ingo naso ge kera adewaawa naso dubo bari da atadewa.

11 “Na ingoda yei eiawa sena awanaso iaviri ari awa ingode daedo atareedo ingoda jo awa iaviri mi beda are.12Eiawanaso agodari seka na iji berariingo dubo budo ena da awodo ingodubo mina bara ewo. 13 Edo emboda uso otatao dubo be budo edo ungoawa embo betadira awa embo aindadubo bari mi embo nenei da dubobari awa derigadira. 14 Edo ingo naro awase sena awa adewa awa ingoawa naso otatao. 15 Edo iji borokoeinde na ingo agipo embobo sewonaawa doturena ainda be awa agipoembo awa uso bajari ro ira awa umogaera. Awa dodo awa na ingo awaotatao sena ainda be awa rora berariro naso Mama mi na setiri gosisenaawa ingoda yei setena. 16 Ingo mina buro eiawa anase jawo sae ra tenanemi ingo buro eiawa awase jawosetena. Edo na ingo jawo sedo setenaburo awa ewo be jiwae be are edo benanjigo atae ari katogo ae awa. Edoingo buro awa ise ro naso jawo da Godmi ingo awa embo arase sedo gadewaawa unemi adira. 17 Edo eiawa naingoda yei agodari ititena dubo minabara ewo.”

BUSU DA EMBO MI GOD DA EMBOUJO AE ADERA

18 Iesu mi sisira, “Busu da embo miingo ujo ae adera edo iji ainde kotewobusu da embo mi na giti ujo ae isera.19 Edo ingo mambudo busu da embode dada adewa awa ungo ingo manaujo ae adera te teta otao awodo adera.Awarate nanemi ingo jawo setena edoingo busu da embo de dada ae etewaawasedo ungo mi ingo ujo ae adera.20 Edo na ingoda yei ro sisena awakotewo agipo embo mi uso bajari awaderigaera awasedo busu da embo mina ujo ae edo ungo mi ingo daedoujo ae adera. Ungo naso ge kera aeetera awa ungo ingoda ge daedo keraae etera. 21 Edo busu da embo miingo naso topo awasedo ujo ae adera.Edo ungo mi ingo ujo ae adera ainda

Page 176: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 15:22 173 JOHN 16:17be awa ungo na gae awasedo. 22 Edona ungoda yei bugae edo na ungodayei ge sae re ungo wasiri bebegaeembobo awa gae etera te boroko ungorawodo edo ungoda wasiri bebegaeapuregeri? 23 Edo embo ave na ujoae ira awa naso Mama daedo ujo aeira. 24 Edo na ari wasiri goroba dejiwae ungoda jo da ewona edo ariwasiri goroba de embo nenei mi aeawa ewona. Edo na ari wasiri gorobade eiawa ungoda jo da ae doae etenaawa ungo wasiri bebegae embo awamana gae etera. Edo ungo naso ariwasiri goroba de awa gosisera te ungonamonde naso Mama de awa ujo aeedo era. 25 Edo ungo na awodo ujoae edo era awa ungoda agodari miro sisira awa be etira. Edo ungodaagodari mi sira, ‘Ro mi ae rate ungona ujo ae edo era.’

26 “Edo kondade ari embo mi euriGod awa gebe edo ira embo awabugadira. Nanemi umo itano umoMama dodo ingoda yei bugudo nasojawo da ge sadira. 27 Edo ingo daedonaso jawo da ge sadewa ainda be awatuturo da edo bugudo boroko awaingo na ambo ambo ewowa.

16EMBOMIAMBOJIMBI UJOAEADERA

1 “Gaegae edo ingoda ge be ari nasoyei awa atae eurase gido na ingodayei ro adiri awa sena. 2 Ungo miingo awa Jew embobo da dada ari oroda warawara oro ponda wosadewa.Edo iji bugadira iji ainde embo amemiingo doro betadewa embo awa ko-tadira awa umo God kera ari awa ko-tadira. 3 Ungo Mamo gae edo ungona gae awasedo ungomi eiawa ingodayei adera. 4 Awarate ungo mi ingodayei eiedo ari iji awa bugadira aindenanemi eiawa adira awa sisena awakotadewa awasedo boroko ingoda yeisena. Edo na naso atopatari buroingoda teda tuturo isena awa naso ijiawa ribori awasedo na matu ingodayei eiawa sae doturisena.

ASISI KOTOPU DA BURO5 “Boroko awa na embo amemi itiri

bugusena ainda yei vitari aikambuetena te ingoda teda da amemi naimo nonda mambutesi nganega ae.6 Awarate na ingo doturena awaseteno getewa edo dubo vevera minaso jo beda etira. 7Na ingoda yei gebe sena na ingo doadena awa ewameina ainda be awa na inda vitae adenaawa Kondade Ari Embo awa ingodayei bugadi aera. Awarate na vitadenaainde umo ingoda yei itano bugadira.8 Edo Asisi Kotopu mi bugudo unemiembo da yei ungo da ari bebegae dakotari edo ari ewagaewa da kotariedo Mamo da kasari da kotari koteraawa bebegae awa isaga adira. 9 Edoungo ari bebegae kotera awa biae raainda be awa ungo na gebe ae edo eraawasedo. 10 Edo ungo ari ewagaewakotera awa daedo biae ra ainda beawa na Mama da yei mambadena edoingo na sekago gadi aera. 11 Edo ungoMamo da kasari kotera awa biae raainda be awa Mamo busu einda giti-jigari awawa matu kasisira.

12 “Naso ge jiwae be nenei ingodayei sadena awa atira te ingo boroko geawa kotari katogo ae ra. 13 Edo asisige be sedo ira awa bugudo unemi gebe awa ingoda yei isaga ari gadewa.Umo umosuka ainda ge awa sadi aera te ro namonde Mama de mi saderaawa sadira. Edo unemi wasiri roamboda adiri awa ingoda yei sadira.14 Edo Asisi Kotopu nanemi ro sadenaawa ingido ingoda yei sadir amimi ariembo na jasiga adera. 15 Edo Mamada gari berari awa naso ra awasedo nasetena na ro sadena awa ingoda yeisadira setena.”

DUBOVEVERADEDUBOEWAMEIDE16 Iesu mi sisira, “Iji tupo atae ari

ingomana na gadewa te iji tupo aindaamboda ingo na sekago gadewa.”

17 Edo Iesu awodo setiri uso am-bojimbi mi mina sara isera, “Uso geeinda be mo ro ri? Umo ingodenasoyei sira, ‘Iji tupo atae ari ingo namanagadewa te iji tupo ainda amboda awa

Page 177: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 16:18 174 JOHN 17:5ingo na gadewa.’ Edo uso ge Mamoda yei da mambari ainda be mo rori? 18 Edo iji tupo atae ari ge ainda bemo rori? Nango umo ge ro sira awagaera.”

19 Edo Iesu umo ungo mi uso yeiro nganega edo gadi era awa gido un-goda yei sisira, “Na ingoda yei setenaiji tupo atae ari ingo mana na gadewaawarate iji tupo ainda amboda ingona gadewa setena. Edo ingo ingo-suka ge einda be mo rori awa sevita?20Na ingoda yei ge be sena namemesinembodiba tambutinono ingo ji biaebe sadewa te busu da embobo awadubo ewamei adera. Edo ingo dubovevera tambadewa te ingoda dubovevera awa atae ari dubo ewamei mibugadira. 21 Edo evetu mei badi edoira ainde umo dubo vevera edo iraainda be awa uso memesi bari ijiawa bugira awasedo awarate umomeibudo ira awa umo uso memesi awaruvegedo edo dubo ewamei edo ira koumo mei betira wasedo. 22 Da awodoingo boroko dubo vevera ewa awaratena ingo sekago gadena iji ainde awadubo ewamei nembodiba be embo miingoda yei soumbari katogo ae amimiingoda jo awa beda adira.

23 “Edo iji awa bugari ingo mananaso yei ro embo sadewa. Na ingodayei ge be sena ro naso jawo da Mamoda yei ingo embo arase sadewa awaunemi adira. 24 Edo bugudo borokoiji einde ingo ro embo naso jawo dasedo gae ra. God da sedo gadewaawa ro embo uso yei sedo gadewa awabadewa. Awodo irirowo dubo ewameimi ingoda jo awa beda adira.”

IESU INIA DA GE DE GE ISAGA DE DAGE SISIRA

25 Iesumi sisira, “Na inia gemi ingoatopapotemona te iji bugutira aindeinia ge sewona awa dodo na Mamo dajawo da ge isaga ingoda yei sadena.26 Edo iji awa bugari na mana God dayei ingo ro dipapa ewa awamana sanoitadira te ingo ingosuka naso jawoda ingo ro dipapa ewa awa God dayei sadewa ainda be awa Mamo umo

umosuka ingo dubo burira awasedo.27 Edo Mamo ingo dubo burira aindabe awa ingo na dubo burewa edoMamo mi na itari bugusena awa gebe ewa awasedo. 28 Edo Mama mi naitiri na busu da bugusena te boroko nabusu dodo Mama da yei engenembu-rena.”

29 Edo Iesu awodo setiri uso ambo-jimbi mi uso yei sisera, “Imo borokoinia ge mi ge sae rate imo ge isagasesa. 30 Nango gido era imo imo-suka rora berari awa gido inono ariawasedo imo embo da yei nganega ariae edo esa. Eiawa sedo nango ge beera God mi imo itiri bugusesa.”

31 Edo ungo awodo setero Iesu mimina sisira, “Ingo eiawa ge be evita? 32 Edo iji aikambu bugira edo ijieinde ingo berari ingoda nati da sum-budo mambuse na nasuka doadewa.Awarate na nasuka aera Mama awanangae atira.

33 “Edo ingoda yei eiawa setenogetewa awa jo jamo jamo de atawasesetena. Edo busu einda dubo vev-era de memesi jiwae be de bugadirate goroba ewo ainda be awa nanemirora berari busu da eiawa jarugetenaawasedo.”

17IESU AMBOJIMBI DA JAWO DA GOD

MANUNUGURISIRA1 Edo Iesu eiawa sedo atae edo diti

utu da edo sisira, “Mama naso ijibugira. Edo na iso mei awa jasigaegae edo nanemi imo jasiga ane.2 Edo inemi naso yei goroba ari itesoedo nanemi embo berari gitijigadena.Embo ave inemi naso yei itesa em-bobo ainda nanemi wasiri matawaatari itena. 3 Edo embo imo awa Godda daima ge be awa gido edo na IesuKeriso embo inemi iteso bugusenaawa gae etera amone wasiri matawaatari bari da be re awara. 4 Edo nabusu da bugudo edo iso goroba awabusu da embo berari da isaga etena.Edo buro ro anase ititisesa amoneatae etena. 5Mama ingae rora berariae atise giti da ingae utu da usasa da

Page 178: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 17:6 175 JOHN 17:26

dada atisena. Edo boroko usasa awasekago naso yei itigae.

6 “Edo embo busu da embo berarida teda jawo sedo naso yei ititisesaainda yei imo awa isaga iutana. Edoungo awa iso topo awarate inemiungo awa naso yei iteso edo ungo isoge kera etera. 7 Edo boroko ungogosera rora berari naso yei bugudo iraawa inemi itido esa. 8Edo binga ineminaso yei ititesa awa nanemi ungodayei itena. Edo nanemi iteno edo ungomi betera. Edo ungo gosera awa gebe. Edo na iso yei dodo bugusena. Edoungo na inemi iteso bugusena awagebe edo era.

9 “Edo na ungo awasedo ge sena.Na iso yei ge busu da embo berariawasedo sae ra te na embo inemi nasoyei ititisesa awasedo sena. 10 Edoungo berari awa iso topo ra ainda beawa ungo naso topo ra. Edo ungo be-rari dada rora berari iso nenei aindeawa inemi sekago naso yei da itesaawasedo embomi na jasiga era. 11Edoboroko na iso yei da bugutena. Edo nabusu da atadi aerate ungo awa busuda atadera. Mama Kotopu iso jawoda goroba mi sedo gosena embomeiinemi naso yei ititisesa eiawa simbaegae aso ungo diti da edo atore tetaimo de namo da atima era da awodo.12 Edo na ungode atisena ainde naiso jawo da goroba mi ungo nasoyei ititisesa awa simba ewona. Edonanemi ungo simba eono edo ungoewamei da atewora. Edo embo dateda embo ungo gosisera Iesu indigasadira teta jiwari mi sira awodo umoawa munene getira te nenei da avemunenegae ra.

13 “Edo boroko na iso yei bugutena.Edo na busu da atena einde roraeiawa sena amimi naso iaviri ari minaso ambojimbi da jo awa beda arase.14 Edo nanemi iso binga awa ungodayei itena edo busu da embobo da tedaae awasedo teta na awa busu da em-bobo da embo nei ae awodo. 15 Naungo busu da embo da teda awa dodobasase sedo gae rate na iso yei sedogosena ungo soregegae. 16Edo na awa

busu da embobo da embo nei ae daawodo ungo awa busu da embobo daembo nei ae ra. 17 Edo iso ge mokaawa ungo atopatigae edo ungo ingodaembomei be ore. 18 Edo inemi nabusu da embo da teda atanase itesobugusena da awodo nanemi ungo awabusu da embo da teda atorase itena.19 Edo na ungo awasedo na nasukaiso yei itena edo ungo daedo ungoungosuka iso yei itorase sedo.

20 “Edo na iso yei ge sena awa am-bojimbi eiawa sedo edo daedo ungoamemi ungoda binga ingido na ge beadera awasedo sena. 21 Edo na iso yeisedo gosena ungo aso diti da edo dadabundedo atorase. Mama imo awa ijiberari nangae atima esa na da awodoingae daedo dada atima ena da awodoegae ingae na etoto da daedo dada ijiberari atore. Edo ungo awodo irirorobusu da embobo mi gosise inemi naiteso bugusena awa ge be ore. 22 Edoimo de namo de awa jo da ra. Edogoroba inemi naso yei ititisesa awananemi ungoda yei ititena edo anoungo daedo jo da orase sedo. 23 Edona ungode daedo atena da awodo imonangae daedo atesa amimi ungo un-goda jo awa dada edo diti da ore. Edoungo awodo iriroro busu da embobomi inemi na iteso bugusena awa gore.Edo ungo daedo gadera imo na dubobudo esa da awodo imo ungo dubobudo esa.

24 “Mama na iso yei sedo gosenaditi da naso yei ititisesa amimi nayei rawainda atadena ainda ungoatadera. Edo imo busu ae giti da imona dubo budo edo utu da usasa awanaso yei ititisesa awasedo dogae ungodaedo utu da usasa awa bore. 25 EdoMama ewamei busu da embo imo gaera te na imo gari ra edo ambojimbieiawa inemi na iteso bugusena awaungo gari ra. 26 Edo nanemi imoawa ungoda yei isaga etena edo mataawodo isaga ise atadena awodo iri-nono dubo bari rawami na dubo budoesa awa ungoda jo damata awa atirariedo na awa ungoda jo da mata awa

Page 179: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 18:1 176 JOHN 18:20atadi sedo.”

18IESU BUNDISERA

1 Iesu awodoGodmanunugedo ataeedo umo yei awa uso ambojimbi dedaedo dodo umo Kidron dugoro daawa sembusera. Edo ungo sembudoIesu uso ambojimbi de buro aindaatisira ainda mambusera.

2 Judas indiga sari embo awa yeiawa rawari awa umo gosisira ko Iesuiji jiwae uso ambojimbi de ainda dadaedo isera. 3 Awasedo Judas isoro em-bobo diti da de Jew embobo da tu-monde bain ari oro simba ari embobopriest babojegari de Pharisee embobode mi itero mambusera ainde da awabudo buro ainda mambusira. Edoungo isoro ge emi de edo goriwo janiburiri ainde da.

4 Edo Iesu umo ro uso yei adiraawa gido gido embo diti da awa kenayise ungoda yei sisira, “Ingo embo aveeura evi?”

5 Edo umo awodo setiri ungo mimina sisera, “Iesu Nazareth natiembo.”

Edo ungo awa setero Iesu mi minasisira “Namone embo awa ra.”

6 Edo Judas indiga sari embo awaungoda teda ainda atisira. Edo Iesuungoda yei setiri namone embo awara setiri ungo kiambu gun mi yiseedo busu da dudurigurisera. 7 EdoIesu sekago ungoda yei nganega isira,“Ingo embo ave eura evi?”

Setiri ungo mi mina sisera, “IesuNazareth nati embo.”

8 Edo ungo awa setero Iesumiminasisira, “Na matu ingoda yei setenogetewa namone embo awa ra. Edoingo na eura ise re embo nenei eiawadowo mambore.” 9 Awasedo ro Iesumi matu sisira awa be isira. Edounemimatu sisira, “Mama inemi nasoyei diti da itesa awa da rawa jajovegaera.”

10 Edo Simon Peter mi uso kasiwogorugedo budo priest gitijigari da usoagipo embo jawo Malchus awa dedouso dengoro be awa diugurisira.

11 Edo diugetiri Iesu mi Peter dayei sisira, “Iso kasiwo awa sekago usogoru da iti. Edo kotose na naso Mamamimemesi da aga ititira awa indadi aeawa kotose.”

ISORO EMBOBO MI IESU BUDO AN-NAS DA YEI MAMBUSERA

12 Edo isoro embobo diti da ungodagitijigari de edo Jew embobo da tu-mondebain ari oro simba ari embobode mi Iesu sandido bundedo edo umobudo giti Annas da yei mambusera.13 Edo Annas awa priest da gitiji-gari Caiaphas da uso atogo. 14 EdoCaiaphas re embo amimi embo dayei sisira embo da mi embo berariawasedo betadira amone ewamei rasisira.

PETER UMO IESU GAE SISIRA15 Simon Peter de ambojimbi nei de

Iesu ambo ambo edomambusera. Edopriest da gitijigari ambojimbi re awagari awasedo ambojimbi nei awa Iesuga daedo priest da gitijigari damandoarapa da totorisira. 16 Awarate Peterumo ponda ara be demo da atisira.Edo ambojimbi nei priest da gitiji-gari gari awa ponda sekagomambudogagara ara be demoda atisira ainda gesedo Peter budo jo da totorisira.

17 Edo ara be pirigedo edo gajedoari gagara mi Peter da yei sisira, “Imoembo einda ambojimbi nei ta?”

Setiri Peter mimina sisira, “Na awaaera.”

18 Edo yei awa jamo jamo etiri gidoagipo embobo de isoro embobo riundugedo edo jiroroka edo ri egiseatisera. Edo Peter daedo riawo damambudo ainda daedo derido ri egiseatisira.

PRIEST DA GITIJIGARI NEMBODIBAIESU NGANEGA ISIRA

19 Edo priest da gitijigari nembod-iba mi Iesu uso ambojimbi de usoatopatari de awa nganega isira.

20 Edo Iesu mi uso yei mina sisira,“Na iji berari unjugae edo embomeida dombu da atopatido emona. EdoJew embobo Jew embobo da tumon-debain ari oro da dada eoro edo na

Page 180: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 18:21 177 JOHN 18:37isaga da ge sewona edo Jew emboboda dada ari oro da na iji berari emboatopatido emona. Edo na gae unju-gari da atopatae. 21 Edo ro edo imona nganega esi? Embo naso atopatariingewora awa nganega edo gi gae.Na ro atopapotemona awa ungoda yeinganega edo gi gae. Ungo na rosewona awa gari ra.”

22 Edo Iesu awodo setiri isoro emboda mi Iesu sogo da dorise sisira,“Ge awodo priest da gitijigari da yeiseose.”

23 Setiri Iesu mi mina sisira, “Nage biae ro setena awa ge awa emboberari atera einda se awarate naso geewamei awa imo ro edo na doresi?”

24 Edo Iesu awodo setiri Annas Iesudigari be awa atiri priest da gitijigarinembodiba Caiaphas da yei itirimam-busira.

PETER SEKAGO UMO IESU GAESISIRA

25 Peter awa ainda atise ri egiseatisira awasedo ungo mi uso yei sis-era, “Nango kotera imo awa Iesu daambojimbi nei ta rora?”

Setero Peter ge busedo sisira, “Naawa aera.”

26 Edo umo awa setiri priest dagitijigari da agipo embo da Peter midedo dengoro diugurisira ainda orobeda amimi sisira, “Na kotena na imoburo da ungae da gosisenita rora?”

27 Edo umo awa setiri Peter misisira, “Awodo aera.” Edo Peterawodo siri kokora egoro sisira.

IESU BUDO PILATE DA YEI MAM-BUSERA

28 Edo ungo mi Iesu budo Caiaphasda mando dodo Rome embobo dagitijigari da mando da mambusera.Sipo be sipo de. Edo Jew emboboungo gitijigari da mando jo da toraeisera ainda be awa ungo kotisera in-godena embo Jew ae ainda mandoda toradera awa ingodena ingodenasoagodari bejedo edo Jarusegari Bondoawa mana indadera awa ungo awodokotisera. 29 Awasedo Pilate mi ponda bugudo ungoda yei nganega isira,

“Embo eiawa wasiri biae ro etiri gidoingo umo budo naso yei da bugevi?”

30 Setiri ungomimina sisera, “Umowasiri biae ae re nango mi umo manabudo iso yei da bugae etera.”

31 Edo ungo awodo setero Pilatemi ungoda yei sisira, “Ingoda ago-dari awa atira. Ingoda agodari daawodo awasedo umo budo mambudokasewo.”

Edo umo awa setiri Jew embobo mimina sisera, “Rome embobo da gitiji-gari mi nango embo orega da doraseawara sae etira.” 32 Edo ungo awasisera awa ro Iesu mi matu uso betariawa rawodo ri awa sisira awa be isira.

33 Edo Pilate sekago gitijigari damando da torido setiri, ungo mi Iesubudo jo da totorisera. Edo Iesu toririPilate mi uso yei nganega isira, “Imomo Jew embobo da gitijigari nembod-iba ta?”

34 Edo umo awodo setiri Iesu mimina sisira, “Imo kotesa sedo gariemomo inemi naso yei itesi ta koembo nenei mi naso jawo da seroingido na nganega esi?”

35 Edo umo awodo setiri Pilate mimina sisira, “Na awa Jew embo aera.Iso embo topo de ungoda priest babo-jegari de mi imo awa naso ingo daitera. Edo imo ro etesi?”

36 Edo umo awodo setiri Iesu mimina sisira, “Na busu da gitijijige-gari mi gitijigido era awodo gitijigaera. Edo na awodo gitijigae etena awamana naso gitopo mi na Jew embo daingo da mana itae etera edo naso am-bojimbi mi embogo ae etera. Awodoaera. Na awa busu da gitijigadi aera.”

37 Edo umo awodo setiri Pilate miuso yei sedo gosisira, “Imo ge awodosesa mo imo mo gitijigari ta?”

Edo Pilate awodo setiri Iesu mimina sisira, “Imo ge be setesa. Nasoaia mi na betiri busu da embo ge beawa atopatadi bugusena. Edo emboave ge be ingari dipapa edo era emboawa naso ge ingido ira.”

Edo Iesu awodo setiri Pilate minganega isira, “Awarate ge be morori?”

Page 181: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 18:38 178 JOHN 19:15EMBO MI BARABBAS DIPAPA ISERA

38 Pilate sekago pon da mambudoJew embobo da yei sisira, “Na emboeinda yei wasiri biae da ro tambaeetena. Edo embo emone wasiri biaeae embo ra. 39 Awarate ingoda wasiriawodo atira awa eire. Gaeko jaigeda Jarusegari Bondo da iji de na ga-jari oro da atima ira embo da awaingoda yei wujegedo ena. Edo ingoJew embobo da gitijigari nembodibaawa ingoda yei wujeganase dipapa evita?”

40 Edo Pilate awodo setiri ungo migogo dimbudo uso yei sisera, “Awodoaera nango umo ujo ae era nangoBarabbas dipapa era.” Edo Barabbasawa bengono embo edo embo daribetari embo.

19IESU DORO BETARASE SISERA

1 Edo Pilate mi setiri ungo mi Iesuvejisera. 2 Edo isoro embobo mi bebemi gitijigari da beo gobe awodo edouso beo da ititisera. 3 Edo ungo miumo ombari kokoi ribori awa iteroombiri uso yei sisera, “Jew emboboda gitijigari nembodiba mata awa ijiberari atio.” Edo ungo awa sedouso yei mambudo ingo mi dombu dadorisera.

4 Edo Pilate sekago embo jiwaebe atisera ainda yei mambudo sisira,“Giwo na umo budo ingoda dombuda bugadi ena te eiawa giwo na umoeura etena te wasiri biae da ro tam-bae etena. Edo umone embo wasiribiae ae ra.” 5 Edo Iesu beo bebe migobe isera awa asugedo edo ombarikokoiribori awa ombudo ponda bu-gusira. Edo umo ponda bugiri Pilatemi ungoda yei sisira, “Giu embo reeire.”

6 Edo Pilate awodo setiri priestbabojegari de isoro embobo de miumo gido ungo mi gogo dimbudo sis-era, “Benemami orega da de. Benemami orega da de.”

Edo ungo awodo setero Pilate miungoda yei sisira, “Awara ingo ingo-suka umo budomambudo benemami

orega da dewo. Edo na umo euraetena te wasiri biae da tambae etena.Edo umone wasiri biae ae embo ra.”

7Edo umo awodo setiri Jew embobomi mina sisera, “Unemi sevira umoawaGod damei. Edo nangoda agodarimi sira embo ge awodo sadera awadewo betore.”

8-9 Edo ungo awodo setero Pilateoju edo sekago kasari yei da toridoIesu da yei sedo gosisira, “Imo yeirawainda edo bugusesi?” Setiri Iesuuso ge mina ro sae isira. 10 Edo Pilatemi uso yei sisira, “Na awa gitijigarinembodiba ra te imonaso gemina saeesa. Edo eia koteio, na naso gorobami sae etena umo wujegewo edo nadaedo sae etena benema mi orega dadewo sae etena.”

11 Edo Pilate awodo setiri Iesu mimina sisira, “God mi iso yei gorobaawa itiri imo naso yei awodo awaadesa awasedo embo amemi na isoingo da itera ainda wasiri bebegae miiso wasiri biae awa derigetira.”

12 Edo Pilate eiawa ingido Iesu wu-jegadi dipapa isira te Jew embobo migogo dimbudo uso yei sisera, “Imoumo wujegadesa awa imo Rome em-bobo da gitijigari nembodiba da otaoaera. Edo embo ave umo umosukaawa gitijigari nembodiba sadira emboawa Rome embobo da gitijigari nem-bodiba da gitopo ra.”

13 Edo Pilate ge awa ingido Iesubudo ponda bugudo kasari embo daanumba da anumburisira. Edo yeiawa jawo sedo era yei ganuma dadaitari Hebrew gemi sedo era Gabbatha.14 Edo Jarusegari Bondo adi ewaderaainda iji soropu da.

Edo Pilate mi Jew embobo da yeisisira, “Ingoda gitijigari nembodiba reeire.”

15 Edo umo awodo setiri ungo migogo nembodiba dimbudo sisera, “Debetare. De betare. Benema mi oregada de.”

Edo ungo awodo setero Pilate miungoda yei nganega isira, “Ingo in-goda gitijigari nembodiba eiawa ben-

Page 182: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 19:16 179 JOHN 19:33

ema mi orega da danase dipapa evita?”

Setiri priest babojegarimimina sis-era, “Rome embobo da gitijigari nem-bodiba Caesar awa nangoda gitijigarira. Nango nei dipapa aera.”

16 Edo ungo awodo setero Pilatemi Iesu awa ungoda ingo da ititisirabenemami orega da dorase. Awasedoungo mi Iesu budo mambusera.

UNGO MI IESU BENEMA MI OREGADORISERA

17 Iesu umo umosuka uso oregaawa ango edo bugudo yei Hebrew gemi sedo era Golgotha ainda be awajiro agatu yei ainda bugusira. 18 Edoainda bugudo ungo mi benema miIesu orega da dorisera. Edo ungodaedo benema mi embo etoto awaorega etoto da dorisera embo da Iesuda be nei da edo embo nei Iesu da benei da edo Iesu awa soropuda isira.Edo awodo edo orega awa busu dadederisera.

19 Edo Pilate mi ove jivetiri ungomi orega inda ititisera. Edo Pi-late mi jiusira, “Iesu Nazareth natiembo Jew embobo da gitijigari nem-bodiba.” 20 Edo Jew embobo jiwarieiawa ajigedo gosisera ko yei Iesubenemami orega da dorisera awa natiaikambuawasedo. EdoPilate ge eiawaHebrew ge mi Latin Ge mi edo Greekge mi jiusira. 21 Edo Jew emboboda priest babojegari mi Pilate da yeisisera, “Jewemboboda gitijigari nem-bodiba awodo gaiose te eiedo jiveio,‘Embo emimi sisira, na awa Jew em-bobo da gitijigari nembodiba ra.”

22 Edo ungo awodo setero Pilate mimina sisira, “Ro nanemi gaetena awadowo atare.”

23 Edo isoro embobo Iesu benemami orega da dedo atae edo uso om-bari awa burisera. Edo ombari budokeredo diti 4 awodo isera diti da isoroembo da da awasedo. Edo ungo usosini daedo burisera. Edo eiawa bomemeia mi dada gaiae rate bo da ra.

24Awasedo isoro embomi ungo un-gosukamina sara isera, “Ingode eiawa

keradi aera te ingode pipi gaedo emboamemi beiri awa gore.” Edo ungoawodo isera awa ro jiwari mi sisiraawa be isira. Edo jiwari mi sira,“Ungo mi naso ombari awa keredo da

da edo burisera edo pipi edonaso sini awa amemi beiri awagadi isera.”

25 Edo Iesu da ai de uso ai da jaoMary, Clopas da aro de Mary Mag-dalene de awa Iesu da orega demoda dederi gido atisera. 26 Edo Iesuuso ai de edo ambojimbi umo dubobudo isira awa ainda derido atero gidouso ai da sisira, “Evetu iso mei eire.”27 Edo umo awodo sedo ambojimbida yei sisira, “Iso aia eire.” Edo ijiainde tuturo edo ambojimbi mi evetuawa budo uso mando da atarase budomambudo edo umo simba edo isira.

IESU BEBETISIRA28 Iesu rora berari awa inono isira

awa gido umo sisira, “Na umoujo ira.”Setiri jiwari awa be isira.

29 Edo adego grape ngamo tokakade awa ainda atisira awa bo da patidori patu da mendo da itido jigeroIesu da begiti da indarasemambusira.30 Edo Iesu grape ngamo tokaka awabudo sisira, “Atae etira.” Edo umoawa sedo tumo gosugedo bebetisira.

IESU DA DEMBURO GAEDOURUGURISERA

31 Edo iji awa Friday edo ungotamo awa orega da atiroro ungodatumondebain ari iji eurase ujo ae iseraedo daedo ainda be awa JarusegariBondo da iji de da awasedo. AwasedoJew embobo mi Pilate da yei sisera,“Embomei oiawa burigi betorase awainemi awara saso isoro embobo mimambudo ungoda tei dedo jorore.Edo ungo awodo oro embobo oiawaburigi betoro ungoda tamo awa oregada awa dodo itoro wosore.”

32 Awasedo isoro embobo mi mam-budo embo Iesu da be nei da ainda teietoto awa dedo ereregedo edo emboIesu da be nei da ainde daedo dedo teiereregurisera. 33 Awarate ungo Iesuda yei da bugudoumomatu bebetisira

Page 183: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 19:34 180 JOHN 20:13awa gido gido uso tei dedo eregaedoturisera. 34 Awarate isoro embo dami uso gi mi Iesu da demburo da si-negetiri ororo de sasaka de bebesisira.

35 Edo embo eiawa etiri gosisiraembo amimi awa sisira ingo mi gebeawase. Edo umo ro sisira awa gebe.Edo umo ro sira awa gebe gosira.

36 Edo isoro embobo awa etero rojiwari mi sira awa be isira. Edo jiwarimi sira“Ungomi uso vetu da mana doro era-

gadira.”37 Edo jiwari nei mi sira,“Embo mi uso demburo da gaisera

awa gongon adera.”

UNGO MI IESU GOUSERA38 Arimathea nati embo jawo

Joseph awa Iesu ambo ambo ari embora te umo Jewembobo awa oju edoumo Iesu ambo ambo edo isira awaisaga ari georase edo isira. Edo unemiPilate da yei mambudo Iesu da tamoorega da awa budo itari wosarasesedo gosisira. Edo Pilate mi awarasetiri, Joseph Iesu da tamo orega daawa budo itiri wosetiri mambusira.39-40 Edo Nicodemus embo tumbade Iesu gadi mambusira embo awaJoseph ga da mambusira. Edo Jewembobo mi siwo muno de ri mu miisera. Edo embo betari bo siwo eindapatido edo embo ainda tamo awadogedo edo gowadi sedo isera. Edoeiawa ungoda wasiri ra. AwasedoNicodemus siwo eiawa jiwae be budomambusira. Edo embo etoto emimiIesu da tamo awa budo bo awa siwoeinda patido edo Iesu da tamo awa boamimi dogisera. 41 Edo Jew embobomi Iesu dorisera yei ainda demoda awa ri guru ra. Edo ri guru daawa embo gowari meko seka ra.Edo embo gowari meko einda emboda ave gowae atinatina. 42 Edo ijiawa Jew embobo da mamaso ari ijiaikambu isira awasedo ungo Iesugowari dipapa isera simba adi ae. Edoembo gowari meko awa aikambu gidoIesu ainda ititisera.

20UNGOMI GOWARI MEKO AWA TEPO

GOSISERA1 Sunday sipo keredo piri Mary

Magdalene gowari meko da mam-busira. Edo ainda mambudo ganumanembodiba meko be gajisera awademo da mambudo atiri gosisira.2 Edo awa gido umo sumbudo Si-mon Peter de edo ambojimbi nei Iesumi dubo budo isira ainda yei sisira,“Ungo mi Bada da tamo gowari mekoda awa budo mambera. Edo umo yeirawainda iteri awa nango gaera.”

3 Edo evetu awa awodo setiri Pe-ter de ambojimbi nei de awa gowarimeko da mambusera. 4 Edo ungoetoto awa sumbero edo ambojimbinei mi sumbudo Peter derigedo edomeko da giti bugusira. 5 Edo umokukubedo Iesu da tamo kera isera boawa gosisira te umo torae doturisira.6 Edo uso gun da awa Simon Petermi bugudo dambuderari meko da to-torisira. 7Edo umo torido bo Iesu keraisera awa ainda pasido atiri gosisiraedo uso beo dogisera bo awa atirigosisira. Edo bo awa bo nei da demoda atae ra te demo da umo umosukabojegari atiri gosisira. 8 Edo ambo-jimbi nei giti meko da bugusira awaPeter ambo ambo edo totorisira. Edoumo torido gido umo ge be isira. 9Edomatu ro jiwari mi sisira Iesu betedoedo sekago eradira sisira awa matuungo gae isera. 10 Edo ambojimbisekago nati da engenemburisera.

IESU MARY MAGDALENE DA YEI IS-AGA ISIRA

11 Edo Mary awa meko ponda de-rido ji sise atisira. Edo umo jisise kukubedo meko jo awa gosisira.12Edo umo asisi ewamei etoto ombariparara berari edo yei Iesu da tamoatisira ainda da uso kopiri da edo dauso tei da edo atero gosisira.

13 Edo umo diti jo da edo gosiriungo mi nganega isera, “Evetu imo roedo ji sesi?”

Page 184: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 20:14 181 JOHN 20:31Setero unemi mina sisira, “Ungo

mi naso Bada budo mambera edo yeirawainda iteri awa na gae ra.”

14 Edo Mary awa sedo kaveregedoIesu ainda derido atiri gosisira te umoIesu awa umo gae ra. 15 Edo Iesu mievetu ainda yei sisira, “Evetu imo roedo ji sesi? Edo imo ave eura esi?”

Setiri edo Mary umo kotisira awaburo awa simba ari embo awa kotedouso yei sisira, “Embo ewamei imoumo budo mambesi ta yei rawaindaitesi awa segae gido na mambudoumo bane.”

16 Edo evetu awa setiri, Iesu mi usoyei sisira, “Mary.”

Setiri umo Iesu kena wareregedoHebrew gemi sisira, “Rabboni,” aindabe awa “Atopatari.”

17 Edo evetu awa awodo setiri Iesumi uso yei sisira, “Na tamesi eose kona Mama da yei sekago vitae atena.Awarate imo naso nanonamendi dayei mambudo seio gore, ‘Na sekagoembo naso Mama edo ingoda Mamoedo naso God edo ingoda God aindayei vivitena.’ ”

18 Edo Iesu awodo setiri Mary Mag-dalene ambojimbi da yei mambudosisira, “Na Bada getena.” Edo umoawodo sedo uso binga awa ungoda yeisisira.

IESU AMBOJIMBI DA YEI ISAGAISIRA

19 Edo Sunday ongobo de ambo-jimbi dada edo mangiro be dedo atis-era ainda be awa ungo Jew emboboda gitijijigegari awa oju edo gido. EdoIesu bugudo ungoda soropuda ded-erisira. Edo ainda derido sisira, “Jojamo jamo de atiwo.” 20 Edo umo awasedo uso ingo de demburo de awa ujijiisira. Edo ambojimbi Bada gido iavirimi ungoda jo awa beda isira.

21 Edo Iesu sekago ungoda yeisisira, “Jo jamo jamo de da atiwo.Edo Mama mi na ititisira da awodonanemi ingo ititena.” 22 Edo umo awasedo oena ungoda yei pusedo sisira,“Asisi Kotopu buwo. 23Edo ingo embo

da wasiri bebegae kotembedo doad-ewa awa ungoda wasiri bebegae awaatae adira te ingo embo da wasiribebegae kotembedo doae adewa awaungoda wasiri bebegae awa atadira.”

THOMAS SASAINBEDO GE BE ISIRA24 Edo Iesu bugusira iji ainde ambo-

jimbi da Thomas uso jawo diruguris-era dindiga awa ainda daedo atae ra.25 Awasedo ambojimbi nenei mi usoyei sisera, “Nango Bada gositara.”

Setero Thomas mi ungoda yeisisira, “Na uso benema mi ingo dadorisera ainda bubuko awa gae adenaedo uso bubuko awa jigae adena awana mana ge be adena. Edo na ingomi uso demburo da bubuko awa jigaeadena awa na ge be adi aera.”

26 Edo pura da atae etiri ainda am-boda ambojimbi awa sekagomando joda dada isera. Edo iji einde Thomasawa daedo ainda ra. Edo ungo man-giro be didigurisera te Iesu bugudoungoda teda dederisira. Edo ainda de-rido atise ungoda yei sisira, “Jo jamojamo de atiwo.” 27 Edo umo awa sedoThomas da yei sisira, “Na einda isoingo mi tamesi edo edo naso ingo gio.Edo awodo edo iso ingo gogorugedonaso demburo jigido gio. Edo manamana dodo na ge be eio.”

28Setiri Thomasmi sisira, “Imo awanaso Bada edo naso God.”

29 Edo Thomas awodo setiri Iesu miuso yei sisira, “Imona gosesa awasedoimo na ge be esa. Embo ave na gaerate na ge be edo era awa ungo duboewamei edo era.”

GEBE EDOWASIRIMATAAWAATARIBADEWA

30 Edo Iesu uso ambojimbi de atiseari wasiri nembogamo jiwae be isirate na eiawa berari einda jiwae ra.31 Edo na ove eiawa jivetena awa ingoIesu awa God da mei edo umo awasoregari embo God mi itari bugarasesisira awa ge be awase etena. Edoingo eiawa ge be ise uso jawodawasirimata awa atari badewa.

Page 185: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 21:1 182 JOHN 21:1821

IESU AMBOJIMBI 7 DA YEI ISAGAISIRA

1 Amboda iji da umo jirora Tiberiasainda Iesu uso ambojimbi da yei umoumosuka ujiji etiri gosisera. 2 Edoeiedo isira. Simon Peter de Thomasuso jawo dirugedo dindiga siseraainde Nathanael Galilee busu embouso nati Cana edo Zebedee da memeide edo ambojimbi nenei etoto de awadada anumbedo atisera. 3 Edo Si-mon Peter mi ambojimbi nenei da yeisisira, “Na wo oiro adi mambadena.”Edo Peter awodo setiri ungo mi usoyei sisera, “Nango ingae da mam-badera.” Awasedo ungo berari nga dasirido mambusera te ungo wo beraditumba da awa jarisera te wo da ro baeisera.

4 Edo waiko vitido piri Iesu kora dadederisira te ambojimbi Iesu awa gadijarisera.

5 Edo unemi ungo jawo sedo sisira,“Singa banga ingo wo dimbevi ta?”

Setiri ungo mi mina sisira, “Da robaera.”

6 Edo ungo awodo setero unemiungoda yei sisira, “Ingodamonga awaingoda ingo be kena nga demo dapigewo edo ainda wo tambadewa.”Setiri ungo ungodamonga pigedo edomonga awa jumbari nga da vitari awasago ae isira ainda be awa ungo wojiwae be burisera awasedo.

7 Edo Iesu mi ambojimbi da dubobudo isira amimi Peter da yei sisira,“Omone Bada ra.” Edo omone Badara ingisira awa Simon Peter umo usobo tu de isira awasedo uso bo tamoawa budo sekago asugurisira. Edoasugedo umoda kekapuiya isira. 8Edoambojimbi nenei awa wo monga deawa nga de jumbudo ambo da digada bugusera. Edo ungo awa kiambubeda go wo oiro isera awasedo. 9 Edoungo poi da vivitigedo riawo aindaeviri gosisera. Edo ri da awa wo deambe de eviri gosisera.

10 Edo Iesu mi sisira, “Wo borokobetewa awa nenei budo pou.”

11 Setiri Simon Peter mambudomonga awa jumbiri poi da vivitisira.Edo monga awa wo jiwae be miato ae isira ungoda ajigari awa 153awarate monga diwae isira. 12 EdoIesu mi ungoda yei sisira, “Puwo in-dari indawe.” Edo umo awodo se-tiri ambojimbi ungo oju kiambu deumo averi awa nganega ae doturis-era ko ungo gosisera umo awa Badaawasedo. 13 Awasedo Iesu ungoda yeimambudo ambe ititisira. Edo wo deda awodo isira.

14 Edo Iesu betetiri God mi etirierido iji tamonde umo umosuka am-bojimbi da yei isaga isira.

IESU PETER GA DA GE SISIRA15 Edo ungo indari indero Iesu mi

Simon Peter da yei sisira, “SimonJohn damei iso dubo bari naso yei moembo nenei da dubo bari naso yei daeiedo aeta?”

Setiri Peter mi mina sisira, “Ge beBada, imo gosesa na imo dubo bu-rena.”

Edo umo awodo setiri Iesu mi usoyei sisira, “Naso sheep simba eio.”

16 Edo Iesu awodo sedo sekago usoyei sisira, “Simon John da mei imo nadubo buresi ta?”

Setiri Peter mi mina sisira, “GebeBada imo gosesa na imo dubo bu-rena.”

Edo umo awodo setiri Iesu mi usoyei sisira, “Naso sheep simba eio.”

17 Edo Iesu awa sedo sekago uso yeisisira, “Simon John da mei, imo nadubo buresi ta?”

Setiri Peter dubo vevera isira koIesu iji tamonde umo nganega isira,“Imo na dubo buresi ta?” Edo dubovevera de uso yei sisira, “Bada imorora berari gari ra edo imo gosesa naimo dubo burena.”

Edo Peter awodo setiri Iesu mi usoyei sisira, “Naso sheep simba eio.18 Edo na iso yei ge be sena, imo meisinga atisera iji ainde imo iso sini awadigido edo imoyei rawaindamambadidipapa edo isesa ainda mambudo is-esa. Awarate imo ogo adesa iji aindeimo iso ingo kerere aso embo nei mi

Page 186: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JOHN 21:19 183 JOHN 21:25imo awa budo imo gitijigido budo imodipapa ae esa yei ainda mambadira.”19 Edo awa sisira awa Peter umo ra-wodo betadiri awa sisira. Edo sisiraPeter da betari mi God da jawo awajigari eradira. Edo Iesu awa sedoPeterda yei sisira, “Na ambo ambo eio.”

20EdoPeterwareregedo ambojimbinei Iesu mi dubo budo isira awa go-sisira ambojimbi Iesu da demo da de-segedo nganega isira Bada imo moamemi indiga eiri sisira. 21 Edo Peterambojimbi awa gido Iesu da yei sisira,“Bada embo einda mo ro eiri?”

22 Edo Peter awodo setiri Iesu mimina sisira, “Umo wasiri de atadiraawa wasiri de atirari na engenem-badena iji awa ta rora. Edo na awododipapa adena awa amone naso burora. Imo na ambo ambo eio.”

23Awasedo ge awa Iesu ambo amboari embobo berari da yei rawusiraambojimbi eiawa betadi aera awa.Awarate Iesu umo betadi aera awodosae ra. Te umo sisira, “Umo wasiri deatadira awa umo wasiri de atirari naengenembadena iji awa ta rora. Edona awododipapa adena awanaso burora.”

24 Edo embo re embo amimi wasirieiawa iri gosisira embo amimi sira.Edo unemi daedo wasiri isira awagaira. Edo ingodena gosera umo rosise gaira awa ge be ra.

JIWARI DA SANGOVE25 Iesu ari wasiri nenei jiwae be

isira. Edo embo da mi uso ari wasiriawa berari kiki da jiwae etira awabusu berari awa jiwari jigari inono aeawasedo uso wasiri nenei ainda kikijiwari sago aera.

Page 187: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 1:1 184 ACTS 1:19

IESU DA BINGAATOPATARI EMBOBO DAARITANO TUTURO

1 Oarie Theophilus,Naso ove tuturo da na Iesu mi

rora berari uso buro tuturo ise isiraedo atopapotisira ainda edo mam-budo umo God mi budo utu da vivi-tisira awa gaisena. 2 Edo God Iesuumo budo utu da vitae atiri Iesu AsisiKotopu da goroba mi binga atopatariembobo unemi jawo sisira amimi roarase sisira awa. 3 Edo Iesu betedosekago erido iji 40 awodo de uso bingaatopatari embobo da iji jiwae isagaeuri gido isera. Edo umo isaga isewasiri neinde kainde jiwae be eurigido edo ungo Iesu umo wasiri deatira awa gido isera. Edo ungo umogeoro edo umo daedo God da gitiji-gari iji awa seuri gido isera. 4 Edoungo dada etero ungoda yei sisira,“Jerusalem nati awa dove ta kandonaso Mama mi itadi ari seteno go-sisewa awa simba ewo. 5 John umomiingo ewamei isira te iji tupo atae ariGod mi ingo Asisi Kotopu mi ewameiadira.”

GOD MI IESU BUDO UTU DA VIVI-TISIRA

6 Edo Iesu binga atopatari emboboIesu ga dada edo ungo mi uso yeinganega isera, “Bada imo iji borokoeinde aso Israel embobo erido gorobaemboboungomatu atima isera awodoeri ta?

7 Setero Iesu mi ungoda yei sisira,“Naso Mamami rora berari awa arasedipapa ira iji ainde awa adira te unemiiji awa ingoda yei mana isaga sarigadewa. 8 Awarate Asisi Kotopu miingoda yei bugudo ingo awa gorobami siradira edo iji ainde ingomi emboberari awa na awa sawo gadera. Ingomi embo Jerusalem nati da Judea deSamaria busu de edo busu berari daembobo awa sawo gadera.”

9 Edo umo awa setiri ungo berariditini ise atero God mi umo budo utuda vivitisira. Edo umo kiambu vitiriedo porogami umo gajetiri ungo umogadi jarisera.

10 Edo ungo diti inda edo gadi jariseatero embo etoto ombari parara edobugudo, ungoda demo da dederisera.11 Edo ungo ainda derido atise sis-era, “Galilee busu embobo ingo roedoainda derido edo diti inda edo atevi?Iesu emone God mi ingoda yei budoutu da vitira edo umo vivitiri getewada awodo engenemburisira.”

MATTHIAS IESU DA BINGAATOPATARI EMBO ISIRA

12 Iesu da binga atopatari embobodoriri Olive awa dodo diugedoaikambu awodo Jerusalem nati daengenemburisera. 13 Edo ungoJerusalem nati da torido edo ungomando atima isera ainda mambuseraedo mando inda vivitisera. Edo Iesuda binga atopatari embobo da jawore eire, Peter, John, James, Andrew,Philip, Thomas, Bartholomew,Matthew, Alphaeus da mei James,Simon Zelotes, James damei Judas de.14 Edo ungo embo evetu de Iesu da aiMary de Iesu da nanonamendi de ijijiwae Godmanunugadi sedo dada edoisera.

15 Edo iji tupo embo jiwae be Iesugebe edo isera, ungoda ajigari gano120 awa dada isera. 16 Edo ungo dadaetero Peter erido sisira, “Naso nanon-amendi matu be matu jiwari mi Judasro adiri awa gebe sisira. Edo AsisiKotopu mi David da yei setiri Davidmi sisira Judas mi embo gitijigidoIesu umo rawainda atira ainda umobundorase mambadira. 17 Judas awanangoda embo nei na umo awa Iesumi nango de buro arase jawo sisira.”

18 Edo Judas mi unemi uso wasiribiae mi ganu burisira amimi busu oriisira. Edo Judas busu ainda mam-budo durido betetiri uso jo da jombepoporo awa bejutara. Edo umo be-tutara. 19 Edo embo berari Jerusalemnati da awa ro iutara awa ingido busu

Page 188: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 1:20 185 ACTS 2:13ainda jawo ungoda ge mi sisera ‘Akel-dama’ ainda be awa ‘Embo da betarida ororo da yei.’

20 Edo Peter ge sise sisira, “Judas dajawo da ge sise edo jiwari jawo Psalmmi sisira awa sane,‘Dowousomando awa ro atae are. Edo

embo doawo ainda atore.’Edo Psalm nei mi sira,

‘Dowo emboneimi uso buro awabudoore.’

21-22 Awasedo ingode embo nei dayei Iesu da sekago erari da binga sariburo eiawa embo nei da yei itadera.Edo embo eiawa Iesu ga da John umoumo mi embo ewamei isira ainda tu-turo edo bugudo mambudo Iesu utuda vivitisira ainde nango de daedoatevira embo awa ra. Edo embo eiawanango Iesu ga pepeta edo isera aindenango de daedo atevira embo awa ra.”

23 Awasedo embo ainda atiseraamimi embo etoto da jawo awa sis-era Joseph Barsabbas uso jawo neiJustus de Matthias de.” 24 Edo ungoGod manunugedo sisera, “Bada Godimo embo berari da kotari gido esaawasedo embo etoto eiawa amemi Ju-das da buro awa beri awa nangodayei isaga egae gore. 25 Edo emboeiawa Iesu da binga atopatari emboadira. Judas uso buro dodo edo riawoeuse natopo atari ainda mambutaraawasedo embo emimi uso yei badira.”26 Edo ungo awodo sedo embo etotoda jawo awa ewoga ewoga gaisera edoou da jo da ititisera. Edo ou awa budowareregetero Matthias da jawo awagiti wowosisira. Edo awodo edo ungomi Matthias awa geretero edo umoawa Iesu da binga atopatari embobo12 ainda embo nei isira.

2ASISI KOTOPU BUGUSIRA

1 Amboda Pentecost da bondo ijiawa bugiri Iesu gebe edo isera em-bobo awa yei ainda dada isera. 2 Edoungo dada etero edo javi utu da tetabisara nembodiba sumbuse sedo irada awodo awa ingero bugusira. Edo

bugudo javi amimi mando ungo atis-era awa beda isera. 3 Edo javi amimimando awa beda etiri ungo rora tetari avewa da awodo gosisera. Edorora gosisera amimi ewoga ewogaedo embo da da ainda beo da anum-burisira. 4 Edo awodo edo Asisi Ko-topu mi embo dada ainda atisera awabeda isira. Edo Asisi Kotopu mi ungokondade etiri ge nei ungo gae awasisera.

5 Edo iji ainde Jew embobo jiwaebe busu nenei da atima isera awaJerusalem nati awa bondo iji de esegaisera ainda be awa ungo Jew emboboda wasiri awa edo gogo edo amboambo edo isera awasedo. 6 Edo embojiwae be javi awa ingido dada isera.Edo ungo kove be isera ainda be awaIesu ge be ari embobo awa ge seraiji ainde ungo berari dada ungoda getopo awa ingera awasedo. 7-8 Edoungo ge awodo ingise sisera, “Emboge sera eiawa ungo Galilee busu em-bobo ra edo rawodo edo nango nan-goda ge topo mi ge ingeri. 9-10Nangoawa Parthia busu Media busu Elambusu Mesopotamia busu Judea busuCappadocia busu edo Pontus busu edoAsia busu Phrygia busu Pamphyliabusu edo Egypt busu embobo ra. Edonango nenei awa Cyrene nati Libyabusu aikambu atima era. Edo nangonenei awa Rome nati embobo ra.11 Edo nango nenei awa Jew embobora te embo nenei awa Jew aera awawareregedo Jew embobo da wasiriawa ambo ambo era. Nango awa busuneinde kainde embobo ra edo nangonenei awa Crete edo Arabia busu em-bobo ra te embobo eiawa wasiri nem-bodiba God mi etira awa sero nangonangoda ge topo mi sero ungoda geawa ingera.” 12 Edo ungo kove beedo mana mana ise mina sara isera,“Einda be mo rori?”

13 Awarate embo nenei mi Iesu gebe ari embobo awa gandubedo irojirise sisera, “Embo oiawa umo okainindido jiro bebegae etera.”

PETER DA BINGA

Page 189: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 2:14 186 ACTS 2:3014 Edo Peter, Iesu da binga

atopatari embobo 12 aindeda gogodimbudo embo jiwae be da yeisisira, “Ingo embo berari Jerusalemnati da atima ewa edo ingo Judeabusu embobo naso ge ingiwo. Edoingo ingirowo wasiri etira einda beawa ujugano gave. 15 Ingo kotewaembomein eiawa umo okain indidojiro bebegae ari ge sewa te awodoaera ungo awa umo okain indae ra.Embomei sipo 9 A.M. de ungo manaumo okain indadera. 16 Wasiri eiawaro God da binga sari embo Joel misisira awa ra. 17 Joel mi sisira,‘God mi sira, “Eiawa nanemi iji san-

gove de adena. Na naso AsisiKotopu itano bugudo emboawa amimi beda adira. In-goda orobe memei de mein-gagara deawa Asisi Kotopu dagoroba mi naso binga awagoroba de minonu sadera. In-goda memei singa awa arineinde kainde isaga da gaderaedo ingoda embo ogogo awaeturo adera. 18 Edo embode evetu de iji ainde na keraera ainda yei naso Asisi Ko-topu awa itadena. Edo umoungoda yei bugari ungo AsisiKotopu da goroba mi nasobinga awa be goroba de mi-nonu sadera. 19 Edo nanemiutu inda edo busu tuda wasirigoroba de jiwae be adena. Edoembo mi ari wasiri gorobade awa gido kove be adera.Edo ungo mi ororo de ri-awo de umbosi umenga be deawa gadera. 20 Edo iji awaumenga adira edo kariga awateta ororo inge kokoi adira.Edo wasiri eiawa ari edo Badada iji awa bugadira. Edo ijieinde nanemi naso goroba dekasari de awa embo da yei is-aga adena. 21 Awarate emboamemi sadira, Bada na kon-dade egae sadira embo awaBada mi soregadira.” ’

22 “Israel embobo ge eiawa ingiwo.Iesu Nazareth nati embo awa God dagoroba mi ari wasiri goroba de euriembo mi gido kove be edo isera. Edoari wasiri goroba de eiawa Iesu miingoda teda atise edo isira amoneGod da iwata ra awasedo ingo gosiseIesu mi God da buro isira awa gidoewa. 23 Edo ingo awara sedo embobebegae da ingo da Iesu itewo edoorega da benema mi detero umo be-betisira. Awarate ingo isewa awa roGod mi dipapa isira awa isewa aindabe awa God mi matu be matu Iesuingoda ingo da itadi sedo sia isiraawasedo. 24Awarate Iesu betetiri Godmi sekago etiri eririsira. Betari damemesi mi Iesu jigido takibari sagoae isira ainda be awa God mi umowujegurisira awasedo. 25 Iesu da jawoda ge sise David mi sisira,‘Na gosena Bada God awa nangae

atima ira. Umo na kon-dade edo ira. Uso gorobanembodiba mi na gaimbedoira. 26-27 Awasedo naso jo awaiaviri mi beda etira edo nanaso avewa mi iji berari umojasiga adena. Naso betari ijiawa bugadira te iji ainde namana oju adena ainda be awaimo mana naso asisi awa be-betegari embobo da yei doad-esa edo aso iso agipo embosaboa ari uso tamo awa manabetadira awasedo. 28 Imo nasoyeiwasirimatawa atari da em-boro awa ujiji eteso getena.Edo inemi naso jo awa iavirimi siradesa ko imo awa iji be-rarimata awodo nangae atimaesa.’

29 “Nanonamendi ingodenasomamoumbogo David da ge isaga sanogave. David umo bebetisira etiri umogousera. Edo uso uje awa borokoingodenaso yei boroko atira. 30 Edoumo awa binga sari embo ra. EdoGod mi uso yei ro adi sisira awa umogosisira. Edo God mi adi sari Davidda yei sisira unemi ari David da orobeda mi gitijigari nembodiba adira teta

Page 190: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 2:31 187 ACTS 2:47

David inge. 31 Edo David umo Godmi amboda ro adira awa gosisiraawasedo umo soregari embo Godmi itari bugarase sisira ainda sekagoerari awa sisira. Edo uso jawo da gesise David mi sisira,‘God mi mana uso asisi awa be-

betegari embobo da yei dadoadira. Edo uso tamo awamana betedo sununusadira.’

32 “Edo embo Iesu eiawa betetiriGod mi sekago jigiri erira. Edo nangoumo wasiri de gido ingoda yei wasirieiawa soro gawase sera. 33 Edo Godumo Iesu etiri eriri budo uso ingo beda itido edo gitijigarase sedo uso yeigoroba ititara. God mi uso yei AsisiKotopu ititara unemi adi sisira daawodo. Edo Iesu mi nangoda yei AsisiKotopu itiriwosedowasiri amimi etiriwasiri berari ingo mi boroko gido edoingewa awa iutara. 34 David umoumosuka utu da teta Iesumi iutara daawodo edo vitae rate Iesu da jawo dage sisira,‘Bada God mi naso Bada da yei

sisira naso ingo be da eindaanumbedo atio. 35 Edo imoeinda atiroso nanemi ano isogitopo embobo awa teta iso teituda besi da awodo ore sisira.’

36 “Awasedo na ingoda yei isagami-nonu sena, ingo Israel embobo, emboeiawa ingo mi benema mi orega dadoritawa awa God mi etiri ereraraedo umo awa ingodenaso gitijigarinembodiba iutara. Edo God mi emboeiawa soregari embo itari bugarasesisira awa ingodenaso yei isaga iu-tara.”

37 Edo Peter awodo setiri embo geingise atisera awa jegigi nembodibaedo Peter de Iesu da binga atopatariembo nenei de da yei sisera, “Nanon-amendi nango ro eri?”

38 Setero Petermi ungoda yei sisira,“Wasiri bebegae ingoda awa dodo edoGod da yei wareregewo. Edo IesuKeriso da jawo da umo mi ewamei ariwasiri awa buwo. Edo God mi ingodawasiri bebegae awa kotembedo doariedo ingo God da kando Asisi Kotopu

awa bave ko eiawa God mi adi sisiraawasedo. 39 Edo unemi embo aveuso yei purorase jawo sira ingo edoingoda kinapeina da edo embo Jew aeainda eiawa adi sari sisira.”

40 Edo Peter awodo sedo umo sek-ago ungoda yei iji ribori be ge sisira.Edo sisira, “Riroga nembodiba be awaingodenaso wasiri bebegae emboboda yei bugutira. Edo doawo rirogaeiawa ingoda yei bugure ta God sedogiwo ingo soregare.” 41 Edo embojiwae be Peter da ge ingise atiseraawa uso binga awa ge be isera. Edoungo ge be edo umomi ewamei ari dawasiri awa burisera. Edo embo Iesu gebe ari embobo da dada isera iji aindeawa ungoda ajigari awa 3,000 ra.

42 Edo ungo iji dada yei Iesu dabinga atopatari embobo atopatido is-era ainda mambudo isera. Edo ungoIesu mi ungo embo ro ira awa kikimina dira adi daedo dada edo isera.Edo ungo daedo indari dada indiseedo God inono da dada manunugedoisera.

IESU GE BE ARI EMBOBO KONDADEMINA ARI EDO ISERA

43 Iesu mi euri uso binga atopatariembobo ari wasiri goroba de edo ariwasiri embo mi matu gae awa edoisera awasedo embo God da yei saboaisera. 44 Edo Iesu ge be ari emboboiji berari kiki dada dirido isera. Edoungo ungoda rora awa kando minaara edo isera. 45Edo ungo ungoda roviravi awa ori edo ganu awa embo roraae embobo ungoda teda ainda kandoedo budo isera. 46 Edo iji jaige ungoJew embobo da tumondebain ari oroda dada edo isera. Edo ungodamandoda embo diti kiambu eiawa dada edoambe ngaugurisera. Edo ungo un-goda indari awa kando osisa mina araedo ungo iaviri dada edo isera. 47 Edoungo awodo edo doae rate ungo ijiberari God jasiga edo isera. Edo emboberari ungo sapo edo isera. Edo ijijaige Bada God embo soregedo isira.Edo ungo soregeuri ungo Iesu ge beari embobo da teda torido isera.

Page 191: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 3:1 188 ACTS 3:203

TEI AMBARI EMBO EWAMEI ISIRA1 Iji da 3 P.M. ongobo de embo da

God manunugari iji awa bugiri Pe-ter de John de awa Jew embobo datumondebain ari oro da mambusera.2Edo ungo bugudo be jawo be ewameiawa aikambu ise embo neneimi embotei ambari awa ango edo bugeterogosisera. Edo embo eiawa uso ai miburisira iji ainda edo bugudo borokoawa embo ami pepeta ae. Awasedoiji berari uso otatao mi umo angoedo budo bugudo Jew embobo da tu-mondebain ari oro be da ainda itoroanumbedo atima isira. Edo umo aindaanumbedo atise embo jo da totororoganu itorase benunu sedo isira. 3 Edoumo Peter de John de totorero gidogano itorase benunu sisira. 4 Sedogetiri Peter mi umo diti moka da di-tini edo uso yei sisira, “Nango gi.”5 Setiri embo tei ambari awa umokando badira awa kotise ungo go-sisira.

6 Awarate Peter mi uso yei sisira,“Na ganu ae ra te naso yei ro atiri awaiso yei itadena. Na iso yei sena, IesuKeriso Nazareth nati embo da jawo dasena erido pepeta eio.” 7 Edo Peterawodo sedo embo ainda ingo da jigidoembo awa kondade etiri embo awaeradi tuturo isira. Edo umo eriririuso tei de tei akuma da awa gorobaisira. 8 Edo goroba etero umo bu-rigi be kekepuinya edo dambuderaridederisira. Edo derido pepeta isira.Edo umo Peter de John de da Jewembobo da tumondebain ari oro damambutero umo pepeta kiambu edokekapuinya edo vitido wosedo edopepeta nei kiambugo edo isira awodoise umo mambusira. Edo umo awodoise God jasiga isira. 9 Edo umo pepetaise God jasiga iri embo berari umo go-sisera. 10 Edo umo gido umo benunuembo Jew embobo da tumondebainari oro be jawo be ewamei da emboanumbedo atima isira awa gosisera.Edo uso yei ro isira awa gido ungoberari kove be edo mana mana isera.

PETER JEW EMBOBO DA TUMONDE-BAIN ARI ORO DA ATOPAPOTISIRA

11 Embo awa Peter de John de dajigido takibedo edo daedo mambutiriembo berari kove be edo sumbudoungoda yei da Solomon da gaga sedoera gaga ainda mambusera. 12 EdoPeter Israel embo amimi embobo awagido ungoda yei sisira, “Israel em-bobo ari wasiri goroba de eiawa gidoroedo ingo kove be evi? Edo ro edoingo nango ditini evi? Ingo kotewanango nangoda goroba topo mi edogari mi etero embo eiawa pepeta ita?13 Abraham de, Isaac de Jacob de edoingodenaso mamoumbogo nenei deda God mi etiri uso agipo embo Iesuda jawo awa nembodiba etira. Embore eiawa ingo mi gitijigari da ingo daititisewa. Edo Pilate mi umowujegadidipapa isira te ingo mi Pilate da ditida umo ujo ae isewa. 14 Edo umo awaembo ewamei edo wasiri biae ae rateingo umo ujo ae isewa. Edo umo ujoae edo ingo mi Pilate mi embo deuribetedo isera embo awa wujegarasesisewa. 15 Edo ingo mi embo wasirimata awa atari da susu awa detewobebetisira. Awarate umo betetiri Godmi umo etiri eririsira. Edo nango umogosisera awasedo ingoda yei uso sek-ago erari awa sera. 16 Edo nango Iesuge be etero unemi embo tei ambariawa etiri ewamei etira. Edo ingo rogosewa awa etira ainda be awa nangouso jawo da ge be etera awasedo. Edonango Iesu da yei ge be etero unemiembo eiawa etiri ewamei etira.

17 “Naso nanonamendi na ingodeingoda gitijijigegari de ro Iesu da yeiisewa awa gosena edo ingo awodoisewa ainda be awa ingo gae awasedo.18 Edo matu be matu ro God mi usobinga sari embobo da yei gorase sisirasoregari embo itari bugarase sisiraawa bugudo memesi nembodiba tam-badira sisira. Edo matu be matu ungomi ro minonu sisera awa be iutara.19Awasedo ingodawasiri bebegae awadodo edo God da yei wareregewo. Edoingo awodo awo Godmi ingoda wasiribebegae awa tupadira. 20 Edo umo

Page 192: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 3:21 189 ACTS 4:11awodo ari Bada God unemi ingoda yeigoroba seka teta embo buro jiwae beima jango indido goroba ari seka budoira da awodo bave. Edo Iesu soregariembo Godmi itari bugarase sisira awamatu iji da bugutara awarate ambodaGod mi umo sekago itari bugadira.21 Edo umo awa utu da atadira teamboda rora berari seka adira aindebugadira edo iji ainde God mi Iesuawa sekago itari bugadira. Edo matube matu God mi uso binga sari em-bobo mi eiawa adira awa binga eiawaminonu sorase sisira. 22 Edo Mosesmi sisira, ‘Bada God mi binga sariembo ingoda yei itari bugadira na itiribugusena da awodo. Edo binga sariembo emone ingoda embonei na. Edoumo ge ro sadira awa ingiwo. 23 Edoembo ave binga sari embo mi ro siraawa ingae adera awa emboawaGoddaembo de da ewoga ewoga adera edoatae adera.’

24 “Edo God da binga sari emboboberari Samuel de edo binga sari em-bobo nenei amboda bugusera awaungo berari mi ingodena atera ijieinde ro adira awa minonu sisera.25 Edo rora berari ro ingo mi badewaedo ro adira awaGodmi uso binga sariembobo mi sorase sisira. Edo ro Godmi ingoda mamo umbogo da yei adisari sisira awa ingoda yei daedo sisira.Edo God mi Abraham da yei sisira,‘Nanemi iso orobe awa ewamei adena.Edo ewamei ari nanemi ungoda yeiadena amimi busu berari da emboboewamei adira.’ 26 Awasedo God Iesujigiri eriri giti ingoda yei itiri bugira.Edo unemi iri ingo embo berari in-goda wasiri bebegae awa dodo God dayei wareregurera. Edo awodo ira awaumo ingo ewamei ira.”

4JEW EMBOBO DA GITIJIJIGEGARI PE-

TER DE JOHN DE BUNDISERA1 Peter de John de awa embo da

ge sise atero priest babojegari deJew embobo da tumondebain ari orosimba edo era embobo ainda gitijigaride Sadducee embobo de mi ungoda

yei bugusera. 2 Edo ungo awa tinigambari nembodiba be isera ko Iesuda binga atopapotegari embo etotoamimi Iesu betedo eririsira da awodoawa embo betedo sekago eradi ariawa atopatari ge awasedo tini gam-bari isera. 3 Edo ungo Peter de Johnde bundedo gajari oro da ititiseraainda be awa tumba jijirisira awasedo.4 Awarate embo jiwae be binga awaingido ge be isera. Edo Iesu ge be ariembobo da tega awa nembodiba edo5,000 isira.

5 Edo sipo de Jew embobo dagitijijigegari de embo nembogamonenei de agodari da atopapotegari deJerusalem nati da dada isera. 6 Edodaedo embomei ainde awa priest dabajari Annas de Caiaphas de Johnde Alexander de priest babojegari daorobe embo nenei deda dada isera.7 Edo ungomi setero Iesu da bingaatopapotegari embobo awa jo da bu-gusera. Edo ungo embomei aindajo da derero embomei amimi ungodayei sisera, “Embo amemi ari wasirigoroba de eiawa awase ititisiri? Edoembo amenda jawo da evi?”

8-10 Setero Peter Asisi Kotopu mibeda ari mi mina ungoda yei sisira,“Ingo Jew embobo da gitijijigegariedo embo nembogamo nenei ingoembo tei ambari eiawa ari wasirigoroba mi etiri ewamei etira awanganega ewa awa nanemi ari wasirigoroba de awa ujugano gadewa. EdoIsrael embobo berari awa dowo eiawagore. Nazareth nati embo Iesu Kerisoda jawo da goroba mi etiri emboeiawa ewamei be ewamei edo ingodateda derido atira. Iesu Keriso emboingo mi detewo bebetisira awa Godmi etiri eririsira embo amimi emboeiawa etiri ewamei iutara. 11 Edo ji-wari mi Iesu da jawo damatu bematusisira,‘Ingomando itari embobomi ganuma

ujo ae isewa edo ganuma awateta mando da tutuvi ganumami ari ainda sangove inge iu-tara.’

Page 193: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 4:12 190 ACTS 4:3112 “Edo busu berari da embo da

rawa mi ingodena soregari katogo aebe ra. Edo ingode soregari awa Iesuda yei tambadera. Edo Iesu da jawoda goroba God mi embo da yei ititaraembo amimi ingodena soregadira.”

13 Edo Jew embobo da gitijijigegariPeter de John de oju ae isera awagido edo ungo Jew embobo da girumada mambudo jiro gari bae awa gidoungo kove be kove isera. Edo ungogosisera Peter de John de awa Iesugosisera awa. 14 Edo Jew embobode gitijijigegari awa ungoda ge minasari sago ae isera ainda be awa embotei ambari ewamei isira awa Peterde John de daedo derido atiri umogosisera awasedo. 15-16Awasedo ungomi setero Peter de Johnde dada ari yeiawa doturero edo ungo ungoska gemina sara edo sisera, “Ingode emboboeinda ro eri? Embo berari Jerusalemda nati da atima era awa ungo mi ariwasiri goroba de etera awa gosera.Edo ingode ungo mi ae awa manasadera. 17Awarate embo neneimi kikieiawa georase awa ingode emboboeinda yei embo da yei Iesu da jawo dage sekago seorase awa sadera.”

18 Awasedo ungo mi setero Peterde John de sekago totorisera. Toreroungoda yei sisera, “Iesu da jawo dasekago ge seove. Edo daedo Iesuawa embo da yei atopatove.” 19 Edoungo awodo setero Peter de John demi mina sisera, “Ingo ro kotevi Godmi nango ingo kera orase sita mo koGod mi nango umo kera orase siri?20Nango Iesu ro iri gosisera edo ro siriingisera awasedo nango embo neneida yei sari awa mana doadera.”

21 Edo ungo awodo setero Jew em-bobo da gitijijigegarimi ge okain sedoungoda yei sekago sisera, “SekagoIesu da jawo da ge seorase.” Edo ungoawodo sedo Peter de John de awawujegurisera. Edo ungo Peter de Johnde da yei riroga itari sago ae iseraainda be awa embo berari ro isira awagido God jasiga isera awasedo. 22 Edoembo ari wasiri goroba de isira embo

awa mei singa aera te uso gaeko awa40 derigari ra.

IESU GE BE ARI EMBOBO GOD MIUNGODAYEI GOROBAARI ITARASE SEDOGOSISERA

23 Edo ungo Peter de John de wu-jegetero ungo mambudo Iesu ge beari embobo nenei da yei mambudoro Jew embobo da gitijijigegari deembo nembogamo nenei de mi siseraawa setero gosisera. 24 Edo ungo awasetero Iesu gebe ari embobo amimiGod manunugurisera. Edo ungo misisera, “Bada God inemi utu de busude isesa edo ewa de ainda jo da roatera awa isesa. 25 Edo Asisi Kotopumi nangoda umbogo David da yei gesisesa. Edo imo ge seteso umo isoagipo embo mi sisira,‘Ro edo Jew embobo ae tini gambari

eri? Ro edo embo kiki tepoawodo direri? 26 Edo busu be-rari da gitijijigegari nembog-amo dada edo ungo Bada Godde soregari embo God mi itaribugarase sisira ainde embogoadi sia isera.’

27 “Herod de Pontius Pilate deJew embobo ae de Jew embobo denati einda dada isera edo iso agipoembo kotopu embo Iesu inemi itasobugarase sisesa awa doro betarasekiki dirisera. 28 Edo ungo kiki awododirisera awarate ungo kiki ro diriseraawa ungo mi ro orase jiro buro is-esa awa isera. 29 Awasedo Bada Godimo ungoda ge bebegae nangoda yeisetera awa gosesa. Edo nango isobinga sari da agipo embobo nangodayei sadi goroba itigae. 30 Imo ingokerere edo embo ewamei ari gorobaitigae. Edo iso agipo embo kotopuIesu da jawo da ari wasiri goroba deedo wasiri embo mi matu gae awadogae are.”

31 Edo ungo God manunugedo ataeetero yei ungo dada isera awa yakawoyakawo isira. Edo ungo berari AsisiKotopu mi beda etiri oju ae sekagoGod da binga sisera.

Page 194: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 4:32 191 ACTS 5:15GOD IESU GE BE ARI EMBOBO

EWAMEI ISIRA32 Iesu ge be ari embobo awa dada

atisera edo ungoda dipapa de kotaride awa dada bundedo teta embo dada dipapa de kotari de inge isira. Edoembo da amemi rora amone naso raawa sae ra te rora awa ungo berarimi kando edo budo isera. 33 EdoIesu da binga atopatari embobo awaIesu da erari awa goroba nembodibade atopatido isera. Edo ungo awodoero God ungo nembodiba be ewameiisira. 34 Edo ungoda teda embo daave rora ae embo awodo aera ainda beawa ungo kondade mina ara edo iseraawasedo. Edo embo ave busu uso topoawa ori edo isira. Edo embo nenei awaungoda mando awa ori edo isera. Edoori edo ganu budo isera awa Iesu dabinga atopatari embobo da yei itidoisera.

35 Edo ungoda teda embo daave rora ro dipapa edo isiri emboawa ganu awa nenei itido isera.36-37Awasedo Joseph uso busu awa oriedo ganu awa Iesu da binga atopatariembobo da yei ititisira kando orase.Edo Joseph awa Levi da orobe raedo uso ai mi umo Cyprus busu daburisira. Edo Iesu da binga atopatariembobo mi uso jawo Barnabas sedoisera, ainda be awa kondade ari embo.

5ANANIAS DE SAPPHIRA DE DA KIKI

1-2 Embo da jawo Ananias uso aroSapphira de awa ainda atima isera.Edo ungo ro adi kiki dirido Ananiasuso busu topo nenei awa ori edo ganunenei awa umo embo jijigurise ganunenei awa Iesu da binga atopatari em-bobo da yei mambudo ititisira.

3 Edo Peter mi uso yei sisira, “Ana-nias ro edo Satan doteso iso jodatorido etiri imo Asisi Kotopu da yeige busetesi? Imo gano berari Godda yei kando adi arago etesa awarateimo busu ori edo gano nenei awa imoembo jigesa. Edo ro edo Satan iso yeiawodo eurase beitigae dotesi? 4 Edobusu awa ori ae giti da awa busu awa

iso topo ra. Edo ori etesa edo ganoawa iso topo ra. Ro edo imo iso jo daari biae eiedo adi kotesi? Imo naso yeige busae ra te God da yei ge busetesa.”

5 Edo Peter awodo setiri Ananiasuso ge ingido durido bebetisira. Edoumo betetiri embo berari ge awa in-gisera awa oju isera. 6 Edo mei singada amimi bugudo uso tamo kera edobudo pon da mambusira. Mambudogousera.

7 Edo iji tupo simba ise, uso arototorisira te umo ro isiri awa gae ra.8 Edo Peter mi uso yei sisira, “Se ganegano ingo iu ga mi betewa mo berarinangoda yei itevita?” Setiri evetuamimi mina sisira, “En gano berariawa ingoda yei itera.”

9 Edo umo awodo setiri Peter miuso yei sisira, “Ro edo imo iso iu gakotari da awa edo Bada God da AsisiKotopu bagetevi? Edo embo iso iugovetera awa mangiro ponda deridoatera. Edo ungo mi imo daedo budoponda mambadera.”

10 Edo Peter awodo setiri evetu awauso jo da durido bebetisira. Edo meisinga awa torido evetu awa betetirigido budo ponda mambusera. Edoponda mambudo uso iu da demo dagousera. 11 Edo Iesu gebe ari emboboberari de embo nenei de binga awaingido oju be isera.

IESUDABINGAATOPATARI EMBOBOARI WASIRI GOROBA DE JIWAE BE ISERA

12 Iesu da binga atopatari emboboembo da teda ari wasiri goroba dejiwae be isera edo wasiri embo neneimi matu gae awa edo isera. Edo Iesugebe ari embobo berari awa iji berariSolomon da gaga da dada edo isera.13 Edo embobo Iesu gebe ari embobosapo edo isera awarete embo Iesu gebe ae edo isera awa kiambu oju edogido ungo de daedo dada ae edo isera.14 Awarate embo mata Iesu ge be edoisera. Edo embo de evetu de jiwaebe awa Iesu ge be edo Iesu ge be ariembobo nenei de dada isera. 15 EdoIesu ge be ari embobo mi ari wasirigoroba de era awa gido embo karu

Page 195: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 5:16 192 ACTS 5:31embobo awa baredo mambudo edoemboro da besi didiregedo ainda itidoisera edo besi nenei tepo dirido em-boro da itido isera. Edo ungo awodoedo isera ainda be awa ungo kotedoisera Peter pepeta irirari uso atitimi karu embobo apuregarase sedo.16 Edo Jerusalem nati da nati demoda awa embo jiwae be ungoda embokaru egeregari de embo nenei asisibebegae ungoda jo da atima isera awabudo bugujegurisera. Edo budo bu-goro ungo mi eoro ewamei edo isera.

IESUDABINGAATOPATARI EMBOBOAWA UNGO MI DEDO GAEDO ISERA

17 Sadducee embobo jiwae be awapriest babojegari de ainda atisera.Edo ungo de priest babojegari de awatini gambari isera ainda be awa embojiwae Iesu gebe ari embobo awa amboambo edo isera. Awasedo ungo eridoro adera awa kotisera. 18 Edo ungoIesu da binga atopatari embobo awabundedo embo da gajari oro da iti-tisera. 19 Awarate tumba de Bada daasisi ewamei mi bugudo gajari oroda be awa pirigurisira. 20 PirigedoIesu da binga atopatari embobo awabudo ponda bugudo ungoda yei sisira,“Mambudo Jew embobo da tumonde-bain ari oro da derido embo da yeiwasiri seka da ge berari awa sewogore.”

21 Edo asisi ewamei awodo setiriIesu da binga atopatari embobo rosisira awa isera. Edo ungo sipo tubusedo piri ungo Jew embobo da tu-mondebain oro da torido atopatadituturo isera.

Edo priest bajari de embo aindadaedo atisera amimi setero Jew em-bobo da gitijijigegari torero ungo be-rari dada isera. Edo ungo dada edoisoro embobo nenei itero gajari oroda Iesu da binga atopapotegari em-bobo badi mambusera. 22-23 Awarateisoro embobo gajari oro da mam-budo ungo Iesu da binga atopatariembobo tambae isera awasedo ungoengenembedo dada ari yei da bugudogitijijigegari da yei sisera, “Nango

gajari yei da mambera edo mangiroawa be batitibedo digari ra edo gajarioro simba ari embobo awa gajari oroawa edo gogo edo simba ititaro jirira.Awarate ungo mangiro be pirigeteronango berari torido edo embo da avetambae etera.” 24 Edo priest baboje-gari de Jew embobo da tumondebainari oro simba ari embobo da gitijigaride ge awa ingido ungo Iesu da bingaatopatari embobo awa rawodo eteriawa kotedo ungo mana mana isera.

25Edo awodo ero embo dami toridobugudo ungoda yei sisira, “Ingewa,embo ingo mi gajari oro da itititawaawa ungo Jew embobo da tumonde-bain ari oro da embo atopapotera.”26 Awasedo Jew embobo da tumon-debain ari oro simba ari embobo dagitijigari awa umo simba ari embo deIesu da binga atopatari embobo awabadi mambusera. Edo ungo mi Iesuda binga atopapotegari embobo budosekago buguse ungoda yei usibesi neiro aera ainda be awa ungo kotiseraembo mi ungo ganuma wawara edodeorase sedo oju isera.

27 Edo ungo mi Iesu da bingaatopatari embobo awa budo bugudosetero ungo Jew embobo da gitiji-jigegari da dombu da dederigurisera.28 Edo Jew embobo da priest gitijigarimi ungoda yei sisira, “Nango ingodayei sititara ingo embo einda jawo daembo atopatowase sititara awarategiu ro etewa awa. Edo Jerusalem natiembobo berari awa ingoda atopatariawa ingera. Edo ingo mi Iesu dabetari awa nangomi ari ge awa atopa-potewa.”

29 Edo ungo awodo setero Peter deIesu da binga atopapotegari embobonei de mi mina sisera, “Nango Godkera adera te embo kera adi aera.30 Edo ingo mi Iesu awa benema miorega da detewo bebetara te ingo-denaso nombu mane da God amimijigiri ererara. 31 Edo jigiri eriri edogoroba de gitijigari yei uso ingo be daititara. Edo God mi etiri umo awa gi-tijigari nembodiba edo soregari embo

Page 196: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 5:32 193 ACTS 6:5iutara. Edo God Israel embobo dawasiri bebegae awa kotembedo doadisedo wasiri bebegae dodo God da yeiwareregorase iji eiawa itutara. 32 Edonango re eiawa atopapotera. Nangode Asisi KotopuGodmi embo ave umokera edo era ainda yei itido ira aindedaedo eiawa atopapotera.”

33 Edo Jew embobo da gitijijige-gari ge awa ingido tini gambari nem-bodiba be isera awasedo ungo ko-tisera ingode soro Iesu da bingaatopatari embobo eiawa doro be-tadera. 34 Awarate embo da ungodateda Pharisee embo jawo Gamaliel miungoda teda eririsira. Edo umo awaagodari da atopatari embo gari jiwaeedo embo umo sapo edo gogo edoisera. Edo unemi setiri embo neneimi Iesu da binga atopatari emboboawa budo ponda mambusera. 35 Edoungo mambero Jew embobo da giti-jijigegari ainda yei, sisira, “Ingo em-bobo einda yei ro adi ewa awa kotedogogo ewo. 36 Edo iji tupo embo dajawo Theudas awa embo da teda tem-buse umo embo nembodiba awodosetiri edo embo 400 awodo ungae dadada isera. Awarate embo mi umodetero betetiri uso ambojimbi dadaetero edo uso jawo atae isira. 37 Edoamboda Rome embobo da gitijigarimi embo roinge ateri awa ajiguriseedo rora ungo topo mo ro rori awagosiri Galilee busu embo jawo Judaseririsira. Edo embo jiwae be umoambo ambo isera te embo mi umodetero betetiri uso ambojimbi sisi-gaga isera. 38-39 Awasedo na ingodayei sena, embomei eiawa dowo edoungoda yei ro eove ainda be awa ungoungoda goroba mi embo da buro edoera awaungoda buro awa atae adira teungo God da goroba mi God da buroedo era awa ingo mi patari sago aera.Edo ingo patadi adewa awa ingo Godga da embogo adewa.”

Edo umo awodo setiri Jew emboboda gitijijigegari Gamaliel ro sisira, awaisera. 40 Edo simba ari embobo dasetero Iesu da binga atopatari em-bobo awa budo totorisera. Edo ungo

torero Jew embobo da gitijijigegarimi setero ungo vejisera. Edo ungoawodo edo embo da yei Iesu da jawoawa atopatorase sisera edo ungo wu-jegurisera. 41 Edo Iesu da bingaatopatari embobo awa Jew emboboda gitijijigegari awa dodo mambuseyaviri mi jo ato ae isira ainda beawa God mi ungo awa Iesu awasedomemesi borase ititisira edo daedoungo men gae awasedo. 42 Edo ijiberari ungo Jew embobo da tumonde-bain ari oro da edo embo da mandoda Iesu soregari embo God mi itaribugarase sisira ainda binga ewameiawa atopatido isera.

6UNGOMI EMBOBO 7 AWA GANU

SIMBA ORASE ITITISERA1 Edo iji amboda Iesu ge be ari

embobo da ajigari awa nembodiba iriGreek ge sari Jew embobo de edoJew nati susu Aramaic ge sedo iseraainde mi ge bagisera. Edo Greekge sari Jew embobo amimi sisera,“Ganu kando osisa ari iji de ungoingodenaso rorigarori nenei awa ru-vegetera.” 2-3 Awasedo Iesu da bingaatopatari embobo 12 amimi seteroIesu ge be ari embobo dada isera.Edo ungo dada etero Iesu da bingaatopatari embobo mi ungoda yei sis-era, “Nango God da ge sari doaderaamone biae ra awasedo nanonamendiingodenaso teda embo 7 Asisi Kotopude edo jiro gari mi beda ari awa euraewo. Edo awo ingode ganu kandoari buro awa ungoda yei itoro ore.4 Edo ingodena awa ingodenaso ijiawa ingodena God manunugari deembo atopatari buro de awa adera.”

5 Edo ungo awodo setero embo be-rari awa ro Iesu da binga atopatariembobo mi sisera awa dipapa isera.Awasedo embomei amimi Stephenembo jo goroba de edo Asisi Kotopumi beda ari de Philip de Prochurusde Nicanor de Timon de Parmenasde Nicolaus Jew embo ae embo Anti-och nati embo Jew embobo da wasiriambo ambo edo isira ainde awa ganu

Page 197: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 6:6 194 ACTS 7:8boanda ari buro da ititisera. 6 Edosetero embobo 7 awa Iesu da bingaatopatari embobo da diti da bugeroungo God manunugedo ingo beo daitido buro eiawa orase ititisera.

7 Edo God da atopatari awa rawuseatisira. Edo Iesu ge be ari embobo daajigari awa babojise atisira. Edo Jewembobo da priest jiwae be Iesu ge beari embobo isera.

STEPHEN SANDISERA8 Stephen embo God mi be ewamei

edo gogo isira edo goroba mi bedaari umo embo da teda ari wasirigoroba de embo mi matu gae awaedo isira. 9 Awarate Jew embobo dadada ari oro da ainda embobo jawosedo era wujegari embobo amimiStephen ga ge bagisera. Edo Jew em-bobo Cyrene nati embobo de Alexan-dria nati embobo de Cilicia busu em-bobo de Asia busu embobo de amimidaedo Stephen ga da besora isera.10 Awarate Asisi Kotopu mi Stephenda yei jiro gari nembodiba de ititisiraawasedo umo ge sisira awa emboboamimi uso ge mina sari awa inono aeisera.

11 Awarate ungo mi embo neneida yei ganu itido sisera, “Ingo emboemimi Moses de God de da jawo da gebiae be siri ingewa awa sewo.”

12 Edo ungo awa setero emboboemimi ge awodo setero embo de Jewembobo da embonembogamode ago-dari da atopapotegari de tini gam-bari isera. Edo ungo Stephen da yeibugudo sandido Jew embobo da gi-tijijigegari nembogamo da yei mam-busera. 13 Edo awodo edo embo neneimi Jew embobo da gitijijigegari nem-bogamo da yei Stephen da jawo da gebusorase budo totorisera. Edo embonenei emimi sisera, “Embo emimi ijiberari ingodenaso tumondebain arioro kotopu de Moses da agodari deda yei ge biae sedo ira. 14 Edo nangoingero sisira, Iesu Nazareth nati embomi Jew embobo da tumondebain arioro awa arasegedo edo Moses da ijide edo ingodenaso mamo umbogo daiji de edo bugudo boroko einde wasiri

ambo ambo ewora awa budo warere-gadira awa sevira.”

15 Edo ungo awodo setero edo Jewembobo da gitijijigegari Stephen awadombu da ditini edo uso dombu awateta asisi ewamei da dombu inge go-sisera.

7STEPHEN EMBOBODAYEI GE SISIRA

1 Priest gitijigari nembodiba miStephen nganega isira, “Imo emboboemimi sera awodo iutasi ta?”

2 Setiri Stephen mi mina sisira,“Nanononamendi edo mama manenaso ge ingiwo. Matu be matu Abra-ham umo busu Mesopotamia aindaatisira edo nati Haran ainda mambaeatiri God nembodiba be edo usasa demi uso yei bugusira. 3 Edo God umouso yei bugudo sisira, ‘Iso nati de edoiso orobe de awa dodo busu nanemiujugadena ainda mambuio.’

4 “Edo God awodo uso yei setiriumo busu Chaldea awa dodo mam-budo nati Haran ainda atima isira.Edo Abraham da mamo betetiri umoHaran nati awa dodo God mi busuingode boroko atera einda budo bu-gusira. 5 Edo iji ainde God eiawabusu uso yei itae ra edo busu neikiambu itae ra awarate God mi usoyei amboda itadi sari sisira. Edo busuberari eiawa umonde uso orobe de datopo adira. Edo God adi sari sisiraiji ainde awa Abraham umo kinapeinaae atima isira. 6 Edo eiawa God miAbraham da yei sisira, ‘Iso orobe awanati nei embobo da busu da atadera.Edo ungo ainda atise nati nei emboboawa gaeko 400 awodo agipo aderaawarate ungo mi iso orobe awa simbabiae adera. 7Awarate nanemi amendaagipo adera embobo awa kasadena.Edo nanemi kasano edo iso orobeeinda bugudo yei einda na tumonde-bain adera.’ 8 Edo God awodo Abra-ham da yei sedo wasiri tamo kotopuda mendo da pogo diugari awa iti-tisira uso adi sari da iwata awasedo.Awasedo Abraham uso aro awa Isaacbetiri Abraham Isaac da tamo kotopu

Page 198: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 7:9 195 ACTS 7:29

da pogo mendo awa diugurisira. Am-boda Isaac mi uso mei Jacob da tamokotopu da pogo mendo da awa di-ugurisira. Edo Jacob uso memei 12da da awodo isira amimi ingodenasomamo umbogo isera.

9 “Edo Jacob da memei, Joseph usonanonamendi amimi Joseph da atariewamei awa gido ungo ji sedo gidoungo mi umo Egypt busu embobo dayei agipo arase ori isera. Awarate Goddaga atima isira. 10 Edo Joseph buriabebegae jiwae gosise aturi God umoewamei edo isira. Edo Pharaoh Egyptembobo da gitijigari nembodiba daditi da awa Joseph awa embo ewameiawodo gido isira edo God mi Josephda yei jiro gari nembodiba be ititisiraawasedo Pharaoh mi Joseph awa usokondade ari gitijigari awodo ititisira.Edo itiri Joseph Egypt busu embobode Pharaoh da rora berari de awasimba isira.

11 “Edo baimana iji bugusira Egyptbusu da edo Canaan busu da edo ingo-denaso mamo umbogo Canaan busuda atisera awa indari tambari sago aeetiri memesi nembodiba tambusera.12Awasedo Jacob Egypt busu da indariatira awa binga ingido uso memeiitiri mambusera ingodenaso mamoumbogo awa indari ori orase awarateungo Joseph gadi jarisera. 13 Edoiji etoto ungo Egypt busu da mam-busera. Edo ungo iji sangove da esegaisera ainde Joseph umo embo averiawaungoda yei isaga isira. 14AwasedoJoseph binga itiri uso mamo Jacob dayei mambusira edo uso orobe aindaajigari 75 awa budo Egypt busu dabugarase. 15 Edo Jacob binga awa in-gido umo Egypt wowosisira edo aindaumo de uso memei de bebetisera.16 Edo ungo bebetero ungo mi un-goda tamo awa budo Shechem natida mambudo gousera. Edo Abrahammi Hamor da orobe da yei ganu itidoembo gowari yei meko to awa matuburisira ainda gousera.

17 “Edo God Abraham da yei adisari sisira iji awa aikambu isira edo

ingodenaso mamo umbogo da ajigariawa jiwae be isira. 18 Edo gitijigarinembodiba nei Joseph matu atimaisira awa gae amimi Egypt emboboawa gitijigadi tuturo isira. 19 Edo gi-tijigari amimi ingodenaso mamo um-bogo gandubedo ari bebegae ungodayei edo isira. Edo unemi setiri in-godenaso mamo umbogo mi ungodakinapeina memeia awa doro betedoisera.

20 “Edo iji ainde mei ewameibe Moses awa uso ai da tini dawowosisira. 21 Edo uso ai mi umosimba isira te umo uso bajari ijiawa kariga tamonde etiri uso ai miponda itido betarase doturisira. Edoainda dotiri Pharaoh da gagara mikumbudo raro isira edo simba isirateta uso mei topo awodo. 22 Edoumo Egypt embobo da giruma damambudo Egypt embobo da jiro gariawa burisira. Edo umo bajido jiro garinembodiba be de edo ari ewagaewaise edo ge ewamei sise amimi umoembo nembodiba isira.

23 “Edo Moses uso gaeko 40 etiriiji ainde kotisira na naso nanon-amendi Israel embobo awa esegaadena. 24 Edo umo ungo esega iseEgypt embo da mi Israel embo daawa usibesi iri gosisira awasedo umomambudo umo kondade edo minaEgypt embo awa detiri bebetisira.25 Edo Moses kotisira Israel embobomi God mi umo kondade ari unemiungo wujegadira awa gorase kotisirate ungo gae isera. 26 Edo iji nei MosesIsrael embobo etoto awa embogo erogido umo ungo ari dubo ewamei beorase isira. Edo ungoda yei sisira,‘Embomei naso ge ingiu, ingo na-mendi ga ra ro edo mina dara evi?’

27 “Setiri embo wasiri biae isiraembo nei da amimi Moses awa mimi-negetiri demo da yiri uso yei sisira,‘Embo amemi iso yei nango gitijijig-urise edo kasasase goroba ari iteroesi? 28 Edo imo sipe Egypt embodeteso bebetara da awodo na dasobetanase esi ta?’ 29 Setiri gido Moses

Page 199: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 7:30 196 ACTS 7:45Egypt busu awa dodo sumbudo Mid-ian busu da mambusira. Edo umoainda atise aro jimbudo memei etotoda mamo isira.

30 “Edo gaeko 40 atae etiri Mosesyei embo atae da doriri Sinai demoda buro iri asisi ewamei mi riawoewarago ise uso yei isaga isira. 31 EdoMoses awa gido kove edo ri aikambuujugedo gadi mambusira. 32 EdoMoses aikambu mambiri Bada God dage javi mi uso yei sisira, ‘Na awa isomamo umbogo da God ra Abrahamde Isaac de Jacob de da God ra. EdoMoses God da ge javi ingido oju mitei ingo dadara isira edo Moses ri awagari ujo ae isira.

33 “Edo Bada God mi uso yei sisira,‘Iso tei goru awa kougeio ainda be awayei imo derido atesa awa busu kotopuawasedo. 34 Edo na naso embomeiEgypt busu da atera ainda memesinembodiba awa gosena. Edo ungodamendo javi awa ingido na ungo sore-gadi wosetena. Edo puio nanemi imoitano Egypt busu da mambase.’

35 “EdoMoses re Israel embomi ujoae isera. Edo ungo mi Moses da yeisisera imo amemi nango gitijijiguriseedo nango kasase ititisiri sisera. EdoMoses re God mi Israel embobo giti-jigido soregarase itiri bugusira emboawa ra. Edo asisi ewamei ri eusiraainda Moses mi gosisira amimi umokondade isira. 36 Edo Moses re Egyptbusu da edo Ewa Kokoi da ainda ariwasiri goroba de ungo mi matu gaeawa isira edo unemi embomei giti-jigiri Egypt busu dodo mambuseraawara. Edo gaeko 40 ungo erigi erigiise yei embo atae da tembusera awaraedo Moses re ari wasiri goroba deungo matu gae awa edo isira awara.

37 “Edo Moses re Israel embobo dayei sisira God mi binga sari embo naitiri bugusena awodo itari bugadiraedo embo amone ingoda embo neina sisira embo awara. 38 Edo Israelembobo yei embo atae da dada eteroedo Moses de daedo ainda ungodeatisira embo awa ra. Edo umoneingodenaso mamoumbogo de daedo

yei embo atae da atisira awara. Edoiji ainde God mi binga matawa atariMoses da yei ititisira awawa ingodenamonde ingodenaso mamoumbogode ingorase. Edo umone doriri Sinaiainda asisi ewamei uso yei ge sisiraainga atisira awara.

39 “Awarate ingodenaso mamoum-bogo Moses kera ari dipapa ae iseraedo umo ujo ae edo Egypt busu da en-genembadi dipapa isera. 40 AwasedoAaron da yei sisera, ‘ingodenaso ovekevegae tumondebain ore. Edo dogaeungo mi ingode gitijigore. Edo emboMoses ingodena gitijigido Egypt busudodo budo bugusira awa ingode umoro etiri awa ingode gae ra.’ 41 Edoungo awodo sedo ove teta wo cow damei inge awa kewusera. Edo awa edoove kewari da rorou ititisera edo ungoungosuka ro isera awasedo bondo is-era. 42Awarate God wareregedo ungodotiri ungo utu da damana tumonde-bain isera. Edo binga sari embo migaisera,‘Israel embobo ingo gaeko 40 yei

embo atae da atise wo dedororou edo isewa te ingo nasoyei rorou itae ra. 43 Edoingo god Moloch da tumon-debain ari mando bo mi ariedo ingoda god Rephan dadamana ove kewari de da awaango edo tembuma edo isewa.Edo ingo ove eiawa tumon-debain adi keusewa awasedonanemi ingo riroga bawaseitano Babylon edo busu neneibesaun ainda mambadewa.’

44 “Edo ingodenaso mamoumbogoyei embo atae da atise ungo God datumondebain ari oro bo mi ari awaango edo temuma isera. Edo mandoeinda torido God tambudo isera. Edoungo mando eiawa God mi Mosesda yei rawodo orase sisira awodo is-era. 45 Amboda ungoda mamonobetetero ingodenaso mamo umbogomi tumondebain ari oro bo mi ariawa burisera. Edo ungo Joshua ga damambusera edo Godmi embo ungoda

Page 200: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 7:46-47 197 ACTS 8:3giti da awa onduri mambusera aindabusu budo isera iji ainde ungo tumon-debain ari oro bo mi ari awa angoedo tembuse edo isera. Edo Joshuada iji de tuturo edo mambudo Davidda iji de awa tumondebain ari orobo mi ari awa ungode daedo atimaisira. 46-47 Edo David mi God da yeiawa adi God da jo budo David mi Godda yei sedo gosisira umo awara sariuso tumondebain ari oro itadi sisirate David da mei Solomon mi God datumondebain ari oro awa isira.

48 “Awarate God embo nenei de-rigedo atima ira awa mando embo daingo mi edo era ainda atae edo ira.Edo God da binga sari embo mi sisira,49-50 ‘Bada God mi sira utu awa naso

gitijigari da anumba ra edobusu awa naso tei itari yei ra.Edo mando mo rawodo awanaso esi? Edo na atadena moinono ta? Edo na nasuka utude busude awa isena awagebeta mo ko?’

51 “Ingo Israel jariga embobo ingoGod da gemoka be awa ingae edo ewa.Edo ingo awa teta embo God gae edoera da awodo ra. Edo God da bingaingoda yei buguteuri awa ingo awateta dengoro ambubu da awodo edoewa. Edo ingo Asisi Kotopu beitig-urewa teta ingoda mamo umbogo mimatu isera da awodo. 52 Edo ingodamamo umbogo mi God da binga sariembobo berari awa degisera. Edo Godda binga sari embobo matu be matuuso agipo embo dagari ae da bugariawa minonu sedo isera awa ungo midetero bebetegurisera. Edo borokoingo mi God mi soregari embo itaribugarase sisira embo awa indiga edodetewo betetira. 53 Edo ingo mi ago-dari asisi ewagaewa mi edo gogo edoingoda yei itero bugusira awawa kum-busewa te ingo awa kera ae etewa.”

EMBO MI STEPHEN GANUMA MIWAWARA EDO DETERO BEBETISIRA

54 Edo Jew embobo de gitijijigegariStephen da ge ingise ungo tini gam-barimi di vegise tini gambari be isera.

55 Awarate Stephen Asisi Kotopu mibeda ari mi diti utu da edo God dausasa janiburiri gosisira. Edo IesuGodda ingo be kena derido atiri gosisira.56 Edo Stephen mi sisira, “Giwo utupirigetiri Iesu God da ingo be da de-rido atiri gosena.”

57 Edo awodo setiri embo berarigogo nembodiba be tini gambari dedimbudo ingo mi ungoda dengoroawa gagajegurisera. 58 Edo ungo be-rari uso yei sumbudo umo budo natiponda warawara isera. Edo umoponda warawara edo umo ganumamidadi tuturo isera. Edo Jew embobo dawasiri awodo ra embo amemi embobekuba adira amimi ganuma giti awapigadira awasedo ungo ungoda om-bari tamo da riribori awa totedo meisinga Saul mi simba arase ititisera.

59 Edo ungo ganuma wawara iseatero Stephen mi Iesu da yei sisira,“Bada Iesu naso asisi kumbu.” 60 EdoStephen awodo sedo baingo dederiedo gogo dimbudo sisira, “Badaem-bomei eiawa wasiri biae eiawa era teungoda gagi mina itose ta naso yei roera awa kotembedo doio.” Edo umoawodo sise bebetisira.

8SAUL IESU GE BE ARI EMBOBO DEDO

GAEDO ISIRA1 Edo Saul embo mi Stephen de-

tero gido sisira ungo etera awa awarasisira. Edo iji ainde embomi Iesu gebeari embobo Jerusalem nati da awa bebiae be dedo gaedo isera. Edo Iesu gebe ari embobo berari awa Judea busuda Samaria busu da sisigaga isera teIesu da binga atopatari embobo awaJerusalem nati da atisera. 2 Edo emboewagaewa nenei mi Stephen govedoumo embo ji nembodiba sisera.

3 Awarate Saul umo Iesu ge be ariembobo da tumonda ari awa ari ataearase jarise ungoda yei bebegae edoisira. Edo Saul mi ungoda mando datorido dada jumburi bugoro Iesu ge beari embo de evetu de awa gajari oro daituri torido isera.

Page 201: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 8:4 198 ACTS 8:26IESU GE BE ARI EMBOBO SISIGAGA

ISERA AMIMI BINGA EWAMEI ATOPAPO-TISERA

4 Iesu ge be ari embobo sisigagaisera amimi yei berari da mambudobinga ewamei awa atopapotisera.5 Edo Philip Stephen da otao,awa Samaria nati nembodiba damambudo embo ainda atima iseraainda yei soregari embo God mi itaribugarase sisira awa atopapotisira.6 Edo embo jiwae be umo roatopapotira awa be ingido gogo isera.Edo ungo uso ari wasiri goroba degido uso ge awa ingido isera. 7 EdoPhilip mi seuri asisi bebegae embojiwae da jo da atima isera awa gogo deungo dodo ponda bugudo isera. Edoembo tei ingo ambujegari embobojiwae de gainti jupiti ari embobo deawa ewagaewa edo pepeta edo isera.8Awasedo Samaria nati nembodiba daembobo awa yaviri nembodiba isera.

9 Edo jone sapuri embo da jawoSimon awa nati ainda atima isira edoiji berari umo jone neinde kaindeawa euri embo kove be edo isera.Edo umo iji berari umo umosuka awaembo nembodiba awodo sedo isira.10 Edo Samaria nati embobo embonembogamo edo embo tepo awa usoge awa dengoro edo isera. Edo ungomi sisera, “Embo emone ge be embonembodiba ra God da embo gorobade ra.” 11 Edo iji tupo atae be usojone sapuri mi euri embo kove beedo isera awasedo ungo uso ge awabe ingido gogo edo isera. 12 Awarateboroko Philip mi Iesu Keriso da bingaewamei de God mi gitijigadira iji deainda binga awa setiri gido ungo gebe isera. Ge be edo embo de evetu deumo mi ewamei ari wasiri awa isera.13 Edo Simon umo daedo ge be awodokotedo umomi ewamei ari wasiri awaisira. Edo umo Philip ga daedo asusubedo atise Philip mi ari wasiri gorobade edo isira edo wasiri embo mi matugae awa edo isira awa gido umo kovebe isira.

14 Edo Iesu da binga atopapotegariembobo Jerusalem nati da atima isera

awa Samaria nati embobo God da geawa bari binga ingido gido Peter deJohn de awa itero mambusera. 15 Edoungo bugudo Iesu ge be ari emboboawa Asisi Kotopu borase sedo ungodajawo da God manunugurisera. 16 Edoungo awa umo mi ewamei ari wasiriawawa Iesu da jawo da kumbusera teda rawainda Asisi Kotopu awa wosaebe ra. 17 Edo Peter de John de ungodaingo ungoda kopiri da itero ungoAsisiKotopu burisera.

18-19 Edo Simon Iesu da bingaatopapotegari embobo mi ungodaingo ungoda kopiri da itero AsisiKotopu burisera awa gido edo ganuPeter de John de da dombu da itidoungoda yei sisira, “Embo ave nasoingo uso kopiri da itano edo AsisiKotopu borase sedo goroba eiawanaso yei itigave.”

20 Setiri Petermi uso gemina sisira,“Imo kotesa imo ganu mi God dakando eiawa ori adesa. Edo imoawodo adesa awa imo de iso ganude awa riawo euse matawa atari yeiainda mambadesa. 21 Edo iso jo awaGod da diti da awa awara ae iraawasedo imo awa buro einda kon-dade ari sago ae ira. 22 Edo iso ko-tari biae eiawa dodo Bada God da yeiwareregedo edo iso kotari biae eiawakotembedo doarase sedo gio. 23 Edona gosena iso jo awa dipapa nembog-amo bebegae mi beda ari ra. Edoiso wasiri bebegae mi imo awa digidogogo arira.”

24 Edo Peter awodo setiri Simon miPeter de John de da yei sisira, “Doawoari bebegae inemi setesa awa naso yeieure ta sedo gosena naso jawo da Godmanunugegave.”

25 Edo ungo Jerusalem nati damambuse God da binga ewamei awaSamaria busu da nati berari da atopa-potisera.

PHILIP ETHIOPIA BUSU EMBO TAM-BUSIRA

26 Bada God da asisi ewamei miPhilip da yei sisira, “Iso rora sia edoijari kena awodo wosedo yeio emboroJerusalem nati da edo Gaza nati da

Page 202: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 8:27-28 199 ACTS 9:4mambari edo emboro yei embo ataeda jo da awodo mambari ainda mam-buio.” 27-28 Edo asisi ewamei awodoPhilip da yei setiri, Philip sia edomambusira. Edo iji ainde Ethiopiabusu da evetu gitijigari da gayapasimba ari embo awa uso busu topoda sekago engenembedo mambusira.Umo Jerusalem nati da tumondebainadi mambudo edo umo uso nga womijumbudo ira ainde da engenemburira.Edoumo mambuse God da binga sariembo Isaiahmi jiwari jiusira awa ajig-urisira. 29 Edo umo awa ajiguriri AsisiKotopu mi Philip da yei sisira, “Mam-budo nga wo mi jumbutira ainda de-monda atio.”

30 Setiri Philip nga ainda sumbudomambusira edo Ethiopia busu emboawa God da binga sari embo Isaiah dajiwari awa ajiguriri ingisira awasedoPhilip mi uso yei sisira, “Imo ro ajig-uresa ainda be mo gosesi ta?”

31 Setiri Ethiopia busu embo amimimina sisira, “Embo da amemi jiwarieiawa naso yei ujugae ari mo na ra-wodo edo geni?” Edo umo awodosedo Philip da yei sisira, “Imo eindaviti nangae anumbase.”

32 Edo jiwari da tano umo ajig-urisira amimi sisira,“Ungo mi umo budo yisera awa teta

ungo mi wo sheep awa dariyei da budo mambarago isera.Edo embo mi wo sheep da meida tamo tu botu awa diugeoroegoro sae atima era da awodoembo emimi javi da ro ae isira.33 Ungo mi umo usibesi iseraedo kasari da edo gogo edoitae isera. Edo embo amemiembo umo atima isira iji aindeatima isera ainda wasiri bebe-gae awa ujugeri? Edo wasiribebegae amimi etiri umo be-betisira.”

34 Edo Ethiopia busu embo nem-bodiba emimi Philip da yei sisira, “Segane binga sari embo mo embo moamende siri? Umo umosuka awa sitako embo nei awa siri?” 35 Setiri Philip

mina jiwari tano einda tuturo edoIesu da binga ewamei awa ujugurisira.

36 Edo ungo emboro da wosedoperiko umo atisira yei ainda bu-gusera. Edo ungo ainda bugeroEthiopia busu embo amimi sisira,“Umo eire edo rora ro mi inemi naeinda umo mi ewamei adesa awagajita?”

37 Setiri Philip mi mina sisira, “Imojo iso berari mi ge be adesa awa umomi ewamei ari wasiri awa badesa.”

Setiri Ethiopia busu embo amimimina sisira, “Na Iesu Keriso awa Godda mei awa ge be ena.”

38 Edo awodo sedo setiri nga ji-gari embo awa nga etiri petetiriEthiopia busu embo de Philip de ungoetoto umo da wowosisera. Edo ungowosedo Philip umo mi umo ewameiisira. 39 Edo ungo umo dodo viteroBada God da Asisi mi Philip budomambusira. Edo Ethiopia busu daevetu gitijigari da gayapa simba ariembo Philip sekago gae rate umo usobusuda engenembedo jo yavirimi usojo beda edo atiri mambusira. 40 EdoPhilip awa Ashdod nati da bugusira.Edo dodo umo mambuse nati berarida binga ewamei awa minonu sisemambudo edo Caesarea nati da mam-busira.

9PAUL USO WASIRI BEBEGAE DODO

GOD DA YEI WAREREGURISIRA1 Edo eiawa berari iri Saul uso

goroba berari budo dada edo Badada ambojimbi usibesi ise sedo isiraunemi ungo berari awa dari betorase.2 Awasedo umo priest babojegari dayei mambudo Jew embobo da dadaari oro Damascus nati da ainda gi-tijijigegari mi umo sia orase uso yeiumo averi awa ove edo itarase sedogosisira.

3 Edo Saul Damascus nati da mam-butiko nati aikambu bugiri utu dausasa parara de mi umo jiroroka edojaniburisira. 4 Etiri edo Saul busuda durido wosetiri ge javi Saul mi

Page 203: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 9:5 200 ACTS 9:25ingisira amimi uso yei sisira, “SaulSaul imo roedo na dedo gaedo esi?”

5 Edo ge awodo setiri Saul minganega isira, “Bada, imo averi?”

Setiri ge javi mi sisira, “NamoneIesu inemi dedo gaedo esa embo awara. 6 Erido nati da torio edo aindaembo da amimi ro esi awa sari gase.”

7 Edo embo nenei Saul ga da mam-busera awa petedo kove be edo genei da ro sae isera. Edo ungo ge javiingisera te embo da ave gae isera.8 Edo Saul erido diti pirigurisira teumo diti guba isira awasedo ungo miumo ingo da jigido budo Damascusnati da totorisera. 9 Edo iji tamondeumo yei gae edo nei ro indae atisira.

10 Iesu ge be ari embo da jawo Ana-nias awaDamascus nati da atima isira.Edo Ananias eturo iri ainda Bada miuso yei sisira, “Ananias.”

Setiri Ananias mi mina sisira,“Bada na eire.”

11 Setiri Bada mi uso yei sisira, “Siaedo emboro jawo Dambu Derari damambudo edo Judas da mando daTarsus nati embo jawo Saul awa jawoseio. Edo umone God manunuguriseatirari gido imo kove adesa. 12 Edoeturo da umo garago isira embo jawoAnanias amimi bugudo Saul yei sek-ago garase ingo uso kopiri da itira.”

13 Edo Bada awodo setiri Ananiasmi mina sisira, “Bada embo jiwae miembo emimi ari wasiri bebegae isogebe ari embo Jerusalem atera aindaira awa setero gosana. 14 Edo priestbabojegari mi umo goroba ari itidoitero embo iso jawo sera awa bundadisedo edo Damascus nati da bugira.”

15 Edo Ananias awodo setiri Badami uso yei sisira, “Nanemi Paul nakera arase katabetena. Edo uneminaso jawo awa Jew embobo ae de un-goda gitijijigegari nembogamo de edoJew embobo ungoda jawo nei Israelembobo Israel embobo da yei isagaarase budo demo da itena awasedouso yei mambuio. 16 Edo na nasukauso yei rora berari naso jawo da awasedo memesi tambadira awa uso yei

ujiji ano gadira awasedo uso yei damambuio.”

17 Edo umo awodo setiri Ananiasmambudo mando da torido uso ingoSaul da kopiri da ititisira. Edo ingoititise uso yei sisira, “Namendi SaulBada mi na iso yei itiri bugena. EdoIesu umo umosuka imo Damascusnati da bugadi sedo buguteso iso yeibugutara embo amimi na iso yei itiribugena. Edo imo yei sekago gasaseedo imo Asisi Kotopu mi beda araseitiri na iso yei bugena.” 18 Edo Ana-nias awodo setiri rora wo kauka ingeamimi Saul da diti da edo wosetiriumo yei sekago gosisira. Edo Saulumo erido umo mi ewamei ari wasiriawa burisira. 19 Edo umo awa budoindari indiri uso goroba sekago bu-gusira.

SAUL JEW EMBOBO DA DADA ARIORO DA ATOPAPOTISIRA

20Edo Saul iji tupo ambojimbi Dam-ascus nati da atima isira ainde atisira.Edo simba ae umo Jew embobo dadada ari oro damambudo Iesu da jawoda atopatadi tuturo isira. Edo umoIesu awa God da mei awa atopapo-tisira.

21 Edo embo berari uso atopatariingisera awa be kove be edo sisera,“Embo re emimi Jerusalem nati daembo ave Iesu da jawo sedo era awadeuri betedo era. Edo Iesu ge be ariembobo awa bundedo baredo priestbabojegari da yeimambadi sedo eindabugira.”

22 Awarate Saul jamo jamo ae mataatopapotise goroba isira. Edo umoIesu awa soregari embo God mi itaribugarase sisira awa isaga be atopapo-tisira awasedo Jew embobo Damascusnati da atima isera awa uso ge minasari sago ae isera.

23-24 Edo iji jiwae atae etiri Jew em-bobo dada edo Saul doro betarase kikidirisera awarate Saul ungo ro adi kikidirera awa ingisira. Edo iji de tumbade Saul da gitopo embobo awa natida puga jiroroka ari da mangiro beawa diti jimba edo isera umo doro be-tarase simba ise. 25Awarate tumba de

Page 204: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 9:26 201 ACTS 9:43Saul da ambojimbi mi kokora kandigada umo awawa jurugedo nati pugaganuma mi digido jiroroka ari mandoinda ainda diumba da awodo iterowowosisira.

SAUL JERUSALEMNATI ESEGA ISIRA26 Saul Jerusalem nati da mambudo

ambojimbi de dada adi sedo dipapaisira te ungo umo ambojimbi awa gebe ae isera. Edo ungo berari umooju isera. 27 Awarate Barnabas miumo kondade edo umo budo Iesu dabinga atopatari embobo da yei mam-busira. Edo budo mambudo Saul umoemboro da pepeta ise Bada gosisiraedo Bada uso yei ge sisira awa un-goda yei ujugurisira. Edo ungodayei daedo sisira Saul Damascus aindaBada da jawo da oju ae atopapotisiraawa sisira. 28 Edo umo awodo setiriSaul daedo atisira. Edo umo ungodedaedo atise Jerusalem nati da jiroroise oju ae Iesu da jawo da atopatidoisira. 29 Edo umo daedo Greek gesari Jew embobo de Iesu da jawo dage sise edo ge kasedo isira te ungoiji budo umo doro betarase awa euraise atima isera. 30 Edo nanonamendige eiawa ingido Saul budo Caesareanati da wosedo Tarsus nati da iteromambusira.

31 Edo Iesu ge be ari embobo Judeabusu da edo Galilee busu da edoSamaria busu da awa dubo jamo jamode atisera. Edo Asisi Kotopu mi kon-dade edo isira edo Iesu ge be ari em-bobo awa Bada sapo isera awasedoIesu gebe ari embobo ungoda tu-monda ari de ungoda ajigari de awanembodiba isira.

PETER LYDDA NATI DE JOPPA NATIDE ESEGA ISIRA

32 Peter yei berari da teuma isira.Edo iji da umo Iesu gebe ari embonati Lydda da atima isera awa esegaisira. 33 Edo Peter ainda mambudoembo jawo Aeneas awa tambusira.Edo Aeneas awa tamo uso berari awaambari awasedo umo erae be gaeko 8awodo uso besi da pasido atima isira.34 Edo Peter umo tambudo uso yei

sisira, “Aeneas Iesu Keriso mi iri isotamo awa sekago ewamei ira awasedoerido iso opi bojeio.” Setiri Aeneasiji da amimi eririsira. 35 Edo emboberari Joppa nati da edo busu gewotoda ewa be aikambu atima isera awaembo awa gido ungoda jo Bada da yeiwareregurisera.

36 Edo Joppa nati ainda Iesu ge beari evetu jawo Tabitha atima isira.Uso jawo Greek ge mi jivedo era awaDorcas. Edo iji berari umo embo dayei ewamei edo isira edo embo roraae embobo awa kondade edo isira.37 Awarate iji ainde umo karu edobebetisira. Edo ungo mi uso tamoawa segedo diumba inda ainda ititis-era. 38 Edo Joppa nati awa Lydda natiaikambu awasedo ambojimbi Joppanati da atima isera amimi Peter Lyddanati esega ira awa binga ingido bingaembo etoto da yei uso sorase sisera.Edo binga sisera sedo gosera, “Nan-goda yei burigi be buguio.”

39 Edo Peter binga awa budo sia edobinga budo bugusera embobo etotoainde damambusira. Edo umomandoainda bugiri budo diumba inda aindabudo vivitisera. Edo rori garori berariawa Peter joda itido ji sise Dorcas umowasiri de atise ombari digari edo isiraawa uso yei ujiji edo isera.

40 Edo Peter mi setiri ungo yei awadodo ponda mambusera. Edo ungomambero Peter baingo dederi edoGod manunugurisira. Edo evetu be-tari da yeiwareregedo sisira, “Tabithaeri.” Setiri umo uso diti pirigedoPeter gido erido anumburisira. 41 EdoPeter uso ingo da budo kondade etirieririsira. Edo umo eriri Peter Iesu gebe ari embobo de rori garori de jawosetiri bugero umo wasiri de ungodayei ititisira. 42 Edo binga ari wasirigoroba einda awa Joppa nati emboboberari da ravetiri embo jiwae be Badage be isera. 43 Edo Peter Joppa nati daiji ribori be wo andiso segari embo dajawo Simon ainda mando ainda atimaisira.

Page 205: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 10:1 202 ACTS 10:2410

PETER DE CORNELIUS DE1 Embo Jew ae uso jawo Cornelius

awa Caesarea nati da atima isira. Edoumo awa isoro embobo 100 ainda gi-tijigari. Edo isoro ari embobo eiawaItaly busu da embogo ari embobosedo era. 2 Edo Cornelius awa umoGod sapo edo isira. Umo de uso orobede God tumondebain edo isera. Edoumo Jew embobo rora egeregae awakondade nembo be edo isira edo ijiberari God manunugedo isira. 3 Iji daongobo soropu da digagara ise Godda asisi ewamei totoriri gosisira. Edotorido uso yei sisira, “Cornelius.”

4 Setiri Cornelius oju edo asisiewamei ditini ise sisira, “Embo nem-bodiba imo ro dipapa esi?”

Edo umo awodo setiri asisi ewameimi mina sisira, “God uso yei ge sesoingira edo rora egeregae embobo dayei ro esa awa gosira edo umo imoruvegae ra. 5 Edo boroko embobo itioJoppa nati da mambudo embo jawosedo era Simon Peter awa bore. 6Woandiso segari embo jawo Simon aindamando ewa bengi da ainda atima iraedo uso mando da Peter awa tam-badesa.”

7 Edo asisi ewamei Cornelius dage awa sedo mambutiri Cornelius se-tiri uso agipo embobo etoto de isoroembo da de totorisera. Edo isoroembo eiawa God sapo edo isira edo ijiberari Cornelius da dipapa awa simbaedo isira. 8 Edo Cornelius Anela rosisira awa ungoda yei setiri geteroungo itiri Joppa nati da mambusera.

9 Edo iji nei ungo mambudo Joppanati aikambu ero iji beo da Peter Godmanunugadi sedo mando sa da gagada vivitisira. 10 Edo umo beji etiriindari indae etira awa dipapa isira.Edo ungo indari sia ero Peter eturoda garago isira. 11 Umo utu pirigetirigosisira. Edo utu pirigetiri umo rorabo nembodiba awa uso begiti 4 aindajigari busu da wosarago iri gosisira.12 Edo bo nembodiba ainda jo da awawo mane pepeta edo isera edo woakogedo isera edo ri memei ainda

atisera. 13 Edo Peter awa gosiri ge javimi uso yei sisira, “Peter erido wo dadedo indio.

14 Awarate Peter mi sisira, “Bada,awodo aera. Na mana wo da eiawaindadena. Edo awa naso aera edo womane eiawa Jew embobo da agodarimi sira awa bebegae ra. Edo wo maneeiawa bebegae edo dongono de ra.”

15 Edo Peter awodo setiri ge javi misekago uso yei sisira, “Ro God mi in-dorase awara sira awa indari bebegaeawodo seose.”

16 Edo Peter wasiri eiawa iji ta-monde gosisira. Edo bo nembodibaawa sekago utu da vivitisira.

17 Edo Peter mana mana edo roragosisira ainda be mo rori awa kotiseatisira. Edo rora eiawa berari iriembo Cornelius mi itiri bugusera awaSimon da mando awa tambudo usomando be da derido atisera. 18 Edoungo derido atise gogo dimbudo sis-era, “Esega embo da jawo Simon Petereinda joda atita?”

19 Edo Peter rora gosisira ainda beawa gadi jarise atiri Asisi Kotopu miuso yei sisira, “Gi embo tamonde awaimo embo bugera. 20 Sia edo ungodayei woseio. Edo nanemi ungo itenobugera awasedo jegigi eose ta ungodedaedo mambuio.”

21 Edo umo awodo setiri Peterwosedo embobo ainda yei sisira, “Na-mone ingo eura ewaemboawa ra. Edoingo roedo bugevi?”

22 Setiri ge mina sisera, “Isoro em-bobo da gitijigari Cornelius mi itiribugera. Edo umo awa embo ewameiedo God tumondebain edo ira edo Jewembobo berari umo sapo nembodibabe edo era. Edo God da asisi ewameimi uso yei siutara iso ge ingarase edoimo oru ari uso mando esega asase.”23 Edo ungo awa setero Peter mi un-goda yei sisira, “Toriwo edo tumbaawasedo einda atave.”

Edo sipo nei Peter sia edo embomeiainde mambusira. Edo nanonamendinenei Joppa nati da atima isera awadaedo mambusera. 24 Edo sipo neiungo Caesarea nati da bugusera ainda

Page 206: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 10:25 203 ACTS 10:46Cornelius de uso orobe de otatao debugorase sisira awa Peter simba iseainda atisera. 25 Edo Peter toradiiri Cornelius umo tambudo uso jo dabaingo dederi edo umo tumondebainisira. 26 Awarate Peter mi umo kon-dade etiri eriri uso yei sisira, “Erio kona awa embo teta imo inge ra.”

27 Edo ungo mando da totorise Pe-ter Cornelius da yei ge sise totorisira.28 Edo torido embo jiwae be dada edoatero gido Peter ungoda yei sisira,“Ingo ingosuka gosewa nangoda ago-dari mi sira Jew embobo awa manaJew embobo ae awa esega adera edootao mana adera. Awarate God minaso yei isaga etira awa na wasirieiawa ambo ambo ari awa doadena.29 Edo imo na buganase binga itesomambutara awa na ujo ae aerate bu-gena. Edo boroko na iso yei sedogosena imo ro edo na buganase bingaitesi?”

30 Setiri Cornelius mi mina sisira,“Iji tamonde atae iutara ainde ongobode na naso mando da atise God ma-nunugurana. 31 Edo iji ainde emboda bo parara biribiri ari awa om-budo naso jo da derido siutara, ‘Cor-nelius God mi iso ge awa ingido edoiso buro ewagaewa awa kotemburara.32 Edo embo da itio Joppa nati daembo jawo Simon Peter awa mam-budo soro bugare. Edo umo awa esegaembo, wo andiso segari embo da jawoSimon ainda mando ise ewa be daatima ira embo aindamando da atira.’33Awasedo burigi be na imo bugasaseembo iteno mambutitara. Edo imobugeso na iaviri ena. Edo nango be-rari einda dada edo Bada mi nangodayei ge ro berari sasase siutara awasaso gadi simba era.”

34 Setiri Peter ungoda yei ge sadituturo isira, “Na boroko gosena Godembo berari awa inono da simba edoira. 35 Edo embo amemi God sapoedo ro ewamei awa edo ira awa Godembo awa dipapa edo ira. Uso ro-robe rori awa kotae ra. 36 Edo ingobinga awa God mi Israel embobo dayei itiri bugusira awa gari ra. Edo

binga emone binga ewamei God mibega Iesu Keriso busu da embo berarida gitijigari ainda yei awodo ititisira.37Edo ingo gari ra Galilee busu da roranembodiba tuturo isira edo Israel dabusu berari da isira. Edo wasiri isiraeiawa John umo mi ewamei ari emboda atopatari amboda isira. 38Edo ingoIesu Nazareth nati embo awa gari ra.Edo ingo gosewa God mi uso yei AsisiKotopude gorobe de ititisira. EdoGodawa ungae daedo ra awasedo umo yeiberari da tembuse embo berari da yeiewamei adi isira edo embo Satan miuso goroba mi sandidigari awa euriewamei edo isera.

39 “Edo nango awa berari gosiseraJew embobo da busu da edo Jerusalemnati da awa ingoda yei sera. Edo embone eiawa benema mi orega da deterobebetisira. 40Awarate umo betetiri ijitamonde atae etiri God mi umo jigirieririsira. 41 Edo umo etiri erido umoembo berari da yei isaga aerate nangoumo de indari indero nangoda yeiisaga isira awa God mi matu sia edonangomi ro gosisera awa sadi umo is-aga isira. 42Edo umo goroba de nangomi binga ewamei awa embo atopa-torase sisira. Edo nango gosera Godmi umo embo bebetegari de wawasiride awa kasarase ititisira awasedo Godmi nango mi embo awa umo awaatopatorase sisira. 43 Edo God dabinga sari embobo berari mi ge siseraembo ave umo ge be adira awa Godmi uso jawo da goroba mi embo aindawasiri biae awa kotembedo doadira.”

JEW EMBOBO AE ASISI KOTOPUBURISERA

44 Edo Peter ge sise atiri Asisi Ko-topu embo uso ge ingise atisera aindayei wowosisira. 45 Edo Jew emboboIesu ge be edo isera Joppa nati daatima isera awa Peter ga buguseraawa kove be isera ainda be awa Godembo Jew embobo ae de daedo kandoAsisi Kotopu awa itira. 46 Edo Jewembobo ae ge re neinde kainde embogae awa sedo edo ungo God jasigaisera.

Page 207: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 10:47 204 ACTS 11:1947 Edo Peter mi sisira, “Embo

amemi embomei eiawa umo miewamei ari wasiri awa beorasebeitigaera.” 48 Edo Peter awodo sedosetiri ungo mi Iesu Keriso da jawo daungo umomi ewamei isera. Edo ungoawodo etero ungo mi Peter daedo ijitupo atarase sedo gosisera.

11PETER JERUSALEM NATI DA EN-

GENEMBURISIRA1 Iesu da binga atopapotegari em-

bobo de nanonamendi Judea busu daawa binga Jew embobo ae awa Godda ge awa betera awa ingisera. 2 EdoJew embobo nenei awa embo Jewegeregae awa Jew embobo da wasiriawa ambo ambo orase dipapa iseraawasedo Peter Jerusalem nati da vi-tiri embomei amimi Peter ga da gebagisera. 3 Edo ungo mi umo tuburise sisera, ‘Imo embo Jew emboboae awa esega ise edo ungowasiri tamokotopu da mendo da andiso diwariawa bae embomei awa ungodamandoda esega ise daedo indari indewosa.”4 Awasedo Peter mi tuturo da edo roisiri awa ungoda yei sisira.

5 Edo Peter ungoda yei sisira, “NaJoppanati da Godmanunugurise atiseedo eturo arago isena. Edo eturoarago ise edo rora teta bo nembodibasangove sangove jigido itari wosariinge isira. Edo wosedo naso demo dapepetisira. 6 Edo diti jo da isena awawo pepeta edo ira edo wo akogedoira edo ri memei mane egeregari awagosisena. 7 Edo na ditini eno ge javiingisena amimi naso yei sisira, ‘Petererido dedo indigae.’

8 “Awarate nanemi sisena, ‘Badaawodo aera. Edo na indari indapu awaindae ra.’

9 “Edo sekago ge javi utu da misisira, ‘Ro God mi etiri ewamei etiraawa inemi biae awa seose.’ 10 Edoiji tamonde eiawa edo bo nembodibaawa utu da sekago vivitisira.

11 “Edo iji ainde embo tamondeCaesarea nati embo da amimi naso yeiitiri bugusera awa bugudo mando na

atima isena ainda bugusera. 12BugeroAsisi Kotopu mi naso yei sisira em-bomei eiawa jegigi eose ta daedomambuio sisira. Edo nanonamendi 6Joppa nati da atima isera eiawa nan-gae daedo Caesarea nati da mambudonango Cornelius damando da totoris-era. 13 Edo nango torero Corneliusmi umo asisi ewamei uso mando daderido atiri gosisira awa nangoda yeisisira. Edo anela mi uso yei sisira,‘Embo da itio mambudo Joppa natida embo jawo Simon Peter sedo eraawa bare. 14 Edo unemi God mi embosoregadira ainda emboro awa iso yeiujugadira. Edo imo uso ge ingadesaawa God mi imo de iso orobe de awasoregadira.’

15 “Edo umo awodo setiri na gesadi tuturo eno iji ainde Asisi Kotopuungoda yei wowosisira teta tuturoda ingodenaso wowosisira da awodo.16 Edo umo wosetiri na Bada mi rosisira awa kotemburisena, ‘John umomi embo ewamei ira te God awa AsisiKotopu mi ingo ewamei adira.’ 17 Edoingodena Iesu Keriso gebe isera ijiainde God mi kando Asisi Kotopu in-godenaso yei ititisira iji ainde ge beisera. Edo Godmi ingodenaso yei etiriisaga etira kando da awa embobo Jewae da yei daedo ititara.”

18 Edo ungo Peter mi ge sisiraawa ingido tu sumbari awa doturis-era. Edo ungo God jasiga ise sisera,“God embobo Jew ae de daedo ungodawasiri bebegae dodo God da yei war-eregorase iji itira. Edo umo ungodayei wasiri mata awa atari borase ijiitira.”

EMBOBO JEW AE ANTIOCH NATI DAAWA BINGA EWAMEI INGISERA

19 Embomei mi Stephen awa deterobebetisira iji ainde Iesu ge be ari em-bobo da yei dedo gaedo ari iji bu-gusira. Edo iji ainde dedo gaedo arimietiri Iesu ge be ari embobo yei berarida sisikakain isera. Edo embo neneiawa yei ribori bemambudo Phoeniciabusu da edo Cyprus ingigi da edo An-tioch nati da mambusera. Edo ungoyei einda mambudo binga awa Jew

Page 208: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 11:20 205 ACTS 12:9embobo da yei sedo isera embo Jew aeainda yei sae. 20Awarate Iesu ge be ariembobo nenei Cyprus ingigi embobode Cyrene nati embobo demi Antiochnati da mambudo binga awa emboJew ae ainda yei minonu sisera. Edoungo mi embomei awa Bada Iesu dajawo da binga ewamei awa atopapo-tisera. 21Edo Bada goroba nembodibade daedo buro isira edo embo jiwae bege be edo Bada da yei wareregurisera.

22 Edo eiawa isira ainda bingaawa Iesu da embo teotopo Jerusalemnati da atima isera amimi ingidogido ungo mi Barnabas Antioch natida itero mambusira. 23 Edo umoainda mambudo God mi embomeiawa ewamei isira awa gido iaviri beisira. Edo ungoda yei esusu ititisesisira, “Ingo ingoda jo berari mi Badada yei saboa ewo. Edo umo amboambo ari awa dove.” 24 Edo Barn-abas awa embo ewamei na. Edo umogoroba de Iesu ge be edo isira edo usojo awa Asisi Kotopumi beda isira. Edoembo jiwae be Bada da yei puma iseraawa umo ge be edo isera.

25 Edo Barnabas Tarsus nati da Sauleura adi mambusira.26 Edo umo tambudo budo Antiochnati da budo bugusira. Edo ungoetoto nati ainda gaeko da atisera. Edoungo ainda atise ungo iji berari Iesuda embo topo ainde dada ise embojiwae be atopatido isera. Edo Antiochnati da ainda tuturo edo Iesu ge be ariembobo awa jawo Christian sisera.

27 Edo iji ainde binga sari emboboJerusalem nati dodo Antioch nati dawowosisera. 28 Edo ainda teda emboda jawo Agabus mi erido umo AsisiKotopu da goroba mi sisira baimanaiji awa busu jiwae be da yei bugadirasisira. Edo amboda Claudius awaRome embobo da gitijigari nembod-iba isira iji ainde baimana awa bu-gusira. 29 Awasedo ambojimbi mi sis-era, “Ingodena dada ingodenaso yeiinonogido ingode ingodenasonanon-amendi Judea busu da atima era awaingode kondade adera. 30 Edo ungoawa sedo Paul de Barnabas de awa

itero ganu budo embo Iesu da teotopoainda gitijijigegari da yei budo mam-busera.

12HEROD EMBO IESU DA TEOTOPO

AWA DEDO GAEDO ISIRA1 Iji ainde Herod embo Iesu da

teotopo awa dedo gaedo adi tuturoisira. 2 Edo setiri ungo mi John danamendi James awa kasiwo mi doris-era. 3 Edo Herod da wasiri eiedo emiJew embobo iaviri etero gido setiriungo mi Peter bundisera. Edo eiawaisira iji awa Jew embobo ambe bajarisiwo yeast ae indido isera iji ainde.4 Edo ungo mi Peter bundedo gajarioro da isoro embobo diti 4 mi simbaorase ititisera, isoro embobo diti 4ainda teda embo 4mi. EdoHerod umokotisira awa jarusegari bondo atae ariumo Peter awa ungoda yei arapa daitari kasadera awa kotisira.

5 Awasedo isoro embobo umosimba edo gogo isera edo Peter gajarioro da atisira. Awarate embo Iesuda teotopo amimi God Peter kondadearase gido benunu enjegedo sae isera.

ASISI EWAMEI MI PETER WUJE-GURISIRA

6 Herod umo Peter kasadi eviratumba awa Peter isoro embobo etotoda soropu da esi etoto mi digeropasido ewo ise atisira. Edo isoroembobo etoto mangiro be da deridoatisera awa gajari oro da mangiro beawa simba edo gogo isera. 7 Edoro arago ise Bada da asisi ewameibugudo gajari oro jo da deriri us-asa jani burisira. Edo asisi ewameimi Peter budo yakawo yakawo etirieririsira. Eriri uso yei sisira burigieri sisira iji ainde ngobu Peter digeroatisira awa dudurisira.

8 Edo asisi ewamei mi Peter da yeisisira, “Iso sini awa digido edo isotei goru awa asugeio.” Setiri Pe-ter awodo isira. Etiri asisi ewameimi sisira, “Iso ombari budo ombudonangae puio.” 9 Setiri Peter asisiewamei awa ambo ambo edo dagaponda mambusera. Awarate Peter ro

Page 209: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 12:10 206 ACTS 12:25ira awa be ira awa umo gaera. Edoumo kotisira awa umo eturo aragoari awa kotisira. 10 Edo ungo isoroembobo diti da awa derigedo bugudoditi nei da bugusera. Edo diti awaderigedo edo ungo gajari oro da man-giro emboro nembodiba da bugudoera ainda bugusera. Edo ungo bugeroembo da amemi jigae rate umo umo-suka ungo embo pirigurisira. Pirige-tiri ungo ponda bugudo emboro dapepeta isera. Edo ungo emboro dapepeta ero asisi ewamei Peter dotur-isira.

11 Edo Peter ro uso yei isira awagido sisira, “Na boroko gosena eiawage be ra. Bada mi uso asisi ewameiitiri amimi etiri na Herod da ingo daawa dodo ponda wosetena. Edo anelami rora ro Jew embobo mi naso yeiadi dipapa era awa kondade etiri aedotera.”

12 Edo Peter eiawa gido Mary JohnMark da ai da mando da mambusira.Edo embo jiwae be ainda dada edoGod manunugurise atisera. 13 EdoPeter mangiro ponda taintain detiriagipo gagara jawo Rhoda mi amemiiri awa gadi bugusira. 14 Edo umoPeter da ge javi ingido iaviri be isiraawasedo mangiro pirigae rate en-genembedo sumbudo mambudo em-bomei ainda yei sisira, “Peter man-giro ponda derido atira.”

15 Edo gagara awa awodo setiriungo mi uso yei mina sisera, “Imogagara jiro biae ari ra gio.” Seteroumo besara ise sisira, “Na ro senaamone gebe ra.” Awasedo ungo mimina uso yei sisira, “Amone Peter daasisi ra.”

16 Edo ungo awodo sise atero Petertaintain dorise atisira. Edoungoman-giro pirigedo umo ainda atiri gidoungo kove be isera. 17 Edo Peteringo mi ge dorase isira edo Bada miumo gajari oro da awa emboro ra-wodo edo budo bugusiri awa ungodayei ujugurisira. Edo eiawa ujuguriseungoda yei sisira, “Eiawa James denanonamendi nenei de da yei sewo

gore.” Edo Peter awodo sedo ungododo umo yei nei da mambusira.

18 Edo sipo de isoro embobo Pe-ter de gajari embobo de simba iseraamimi ungo ungosuka Peter da yei roetiri awa mina sara edo ungo manamana be isera. 19 Edo Herod mi umoeura orase setiri isera te umo tambaeisera. Edo Herod mi setiri isoro em-bobo awa nganega edo detero bebete-gurisera.

Edo eiawa etiri ainda ambodaHerod Judea busu dodo Caesarea natida wowosisira.

HEROD BEBETISIRA20 Herod awa Tyre nati embobo

de Sidon nati embobo de da yei tinigambari isira awasedo ungo dada edoHerod gadi mambusera. Giti awaungo Herod da gitijigari oro simbaari embobo da gitijigari Blastus aingada ge setero umo ungode daedo otaoisira. Edo umo ungode daedo otaoetiri ungo Herod gido umo roedo un-gode da tini gambari iri awa nganegaedo goro doarase mambusera aindabe awa Herod da busu embobo awaungoda nati embobo da yei indari oriedo isera awasedo.

21 Edo awasedo Herod iji dakataburisira ainde umo uso gitijigarida ombari awa ombudo uso gitijigarida anumba da anumbedo embo da yeige sisira. 22 Edo umo embo da yei gesetiri ungo mi gogo dimbudo sisera,“Emone embo mi ge sae rate God misira.” 23 Edo ungo awa gogo dimbudosetero iji da amimi Bada da uso asisiewamei mi etiri umo karu isira. Umokaru etiri gangeni mi uso tamo indiribebetisira.

24Awarate God da gemata embo dayei rawuse atiri embo jiwae be ge beisera.

25 Edo Barnabas de Saul de ungodaburo Jerusalem nati da awa atae etiriungomi JohnMark budo Antioch natida engenemburisera.

Page 210: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 13:1 207 ACTS 13:1713

BARNABAS DE SAUL DE ITEROMAMBUSERA

1 Binga sari embobo nenei deatopapotegari embobo de Antiochnati da Iesu da teotopo de da tedaatima isera. Edo ungoda jawo re eireBarnabas de Simeon uso jawo nei awaEmbo Umenga sedo isera edo LuciusCyrene nati embo de Manaen emboHerod da orobe da babojisira edoSaul. 2 Edo ungo Bada tumondebainise neta kakana ero Asisi Kotopumi ungoda yei sisira, “Na awasedoBarnabas de Saul de awa demondaitiwo. Edo demonda itido dowo buroro orase dipapa ena awa ore.”

3 Edo ungo neta edo God ma-nunugedo ingo ungoda kopiri da itidoitero mambusera.

BARNABAS DE SAUL DE CYPRUS IN-GIGI ESEGA ISERA

4 Asisi Kotopu mi ungo itiri mam-buse Barnabas de Saul de John Markungoda buro kondade arase sedobudo daedo Seleucia nati da wowosis-era. Edo ungo Seleucia nati awadodo nga nembodiba de Cyprus ingigida sembusera. 5 Edo ungo sembudoSalamis nati da bugusera bugudo Jewembobo da dada ari oro da torido Godda binga ewamei awa minonu sisera.

6 Edo ungo binga ewamei awaSalamis nati embobo da yei minonusedo ungo ingigi awa sembudo Pa-phos nati da bugusera. Bugudo aindakae jingama ari embo jawo Bar-Iesuawa tambusera. Edo kae embo eiawaJew embo ra amimi embo gandubedosedo isira umo awa binga sari emboawodo sedo isira. 7 Edo umo awaingigi ainda embobo da gitijigari jawoSergius Paulus da otao ra. Edo SergiusPaulus awa embo gari jiwae embo ra.Edo unemi God da ge ingadi sedosetiri embo nenei mi Barnabas deSaul de awa budo uso yei bugusera.8Awarate inja embouso jawoGreek gemi Elymas sedo era ujo ae isira. Greekge Elymas ainda be inja embo. Edoujo ae edo gitijigari God da ge awa ge

be eurase gajadi jarisira. 9-10 Edo Saulumo Paul sedo isera awa Asisi Kotopumi beda ari mi inja embo awa gongonedo uso yei sisira, “Imo awa Satan damei ra. Imo awa wasiri ewagaewa dagitopo ra. Edo imo iji berari emboawa iso ari wasiri gebusari berari migandubedo esa. Edo imo iji berariBada da ge be ari awa gebusari dawareregadi sedo jaredo esa. 11 EdoBada mi boroko imo awa uso ingo mitamesi ari diti guba adesa. Edo imodombu ambu edo waiko usasa gae ijiribori be atadesa.”

Edo burigi be rora teta gosoro ingemi uso diti gajisira edo umenga mijiroroka isira. Edo umo jiroro jiroroedo embo umo ingo da budo mamb-orase eura isira. 12 Edo gitijigari roisira awa gido ge be isira. Edo Bada daatopatari mi etiri umo kove be isira.

UNGO ANTIOCH NATI DA PISIDIABUSU DA MAMBUSERA

13 Paul de embo daedo tembuma is-era awa Cyprus ingigi da nati Paphosawa dodo nga de Perga nati da busuPamphylia da mambusera. Awarateungo aindamambero JohnMark ungododo Jerusalem nati da engenembedomambusira. 14 Edo Paul de embonenei de Perga nati awa dodo Antiochnati da busu Pisidia da mambusera.Edo Jew embomei da tumondebain ariiji de ungo Jew embobo da dada arioro da torido anumburisera. 15 Edoembo Moses da agodari awa tano daajigedo edo God da binga sari emboboda ove jiwari tano nenei awa ajigedoatae etiri Jew embobo da dada arioro da gitijijigegari mi ungoda yeibinga ititisera. Edo binga ainda sisira,“Nanonamendi ingoda ge mi emboesusu itadi ra gido re nango ingo un-goda yei ge sawase dipapa era.” 16EdoPaul binga awa budo erido embo usoge ingorase ingomiwasiri edo umogesadi tuturo isira.

EdoPaulmi ungodayei sisira, “IngoIsrael embobo de edo ingo Jew em-bobo ae de God tumondebain edo ewanaso ge ingiwo. 17 Israel embomei

Page 211: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 13:18 208 ACTS 13:34einda God mi matu be ingodenasomamoumbogo awa uso embo orasekataburisira. Edo ungo teta nati neiembobo awodo Egypt busu da atimaisera edo God mi etiri ungo bajidoembo nembodiba be isera. Edo Goduso goroba nembodiba mi Egypt busuda edo budo bugusira. 18Edo gaeko 40awodo ungo yei ro atae da erigi erigiise temboro edoGodmi ungo awa tetaaimamomi ungoda kinapeina degowaedoera da awodo edo isira. 19 God miCanaan busu da embo orobe 7 awausibesi edo busu awa Israel emboboda yei ititisira. 20 Edo gaeko 450 awakasari embo itcri ungo gitijigido isera.

“Edo iji awa atae etiri Samuel bingasari embo awa ungoda gitijigari araseititisira. 21 Edo ainda amboda embomi gitijigari nembodiba be awa di-papa etero gido God Saul itiri ungodagitijigari nembodiba isira. Edo Saulawa Kish da mei edo Benjamin daorobe awa gaeko 40 awodo gitijijig-urisira. 22 Awarate God Saul budo de-monda itido David awa itiri gitijigarinembodiba be isira. Edo Godmi Davidda jawo da ge sisira, ‘David Jesse damei awa embo na dipapa ena awa ra.Edo unemi na umo ro arase dipapaena awa adira.’

23 “Edo Iesu awa gitijigari nembod-iba David da orobe awa God mi Is-rael embobo da soregari embo araseitiri bugusira teta adi sisira da awodo.24 Edo Iesu uso buro tuturo ae atiriJohn mi Israel embobo berari da yeisisira ungo ungoda wasiri bebegaeawa dodo God da yei wareregedo edoumomi ewamei ari wasiri awa borasesisira. 25 Edo John umo uso buro ataeadi aikambu ise embo da yei sisira,‘Ingo kotewa na awa God mi soregariembo itari bugarase sisira awa kote-vita? Awarate na awa embo simbaewa embo ewa aera te umo uso bugariiji awa asusubetiri. Edo na awa ewararo umo kondade edo uso tei gorukougeni?’

26 “Naso nanonamendi ingo awaAbraham da orobe ra edo ingo embonenei Jew egeregae God tumondebain

edo ewa ingiwo. God mi soregaribinga eiawa ingodena berari ainda yeiitiri bugira. 27 Edo embo Jerusalemnati da atima era edo ungoda giti-jijigegari de awa Iesu awa soregariembo awa ungo gae ra. Edo daedoungo God da binga sari embobo daove Jew embomei da tumondebain ariiji berari de ajigedo isera awa ungogae ra. Awarate ungomi Iesu kasiseraedo God da binga sari embobo mi roadira sisera awa be ijegurisira. Edoro ijegurisira awa eire. 28 Edo ungomi wasiri biae da nei ro awa tambaeisera ainda be awa umo awa wasiribiae ae de gido awasedo ungo buria danonda umo dari betari awa ae isera.Awarate ungo Pilate mi umo betaraseawa sarase sedo gosisera. 29 Edo ungomi ro ove jiwari mi embo mi uso yeiro orase sisira awa berari edo ungouso tamo awa orega da awa iterowosetiri budo betari gowari meko daititisera. 30Awarate umo betetiri Godmi umo jigiri eririsira. 31 Edo matuembo umo amende Galilee busu daedo pepeta edo Jerusalem nati damambusera ainda yei umo wasiri desekago erido iji jiwae be isaga edoisira. Edo embomei emimi ungo miro berari gosisera awa boroko Israelembobo da yei sera.

32-33 “Awarate nango awa bingaewamei eiawa ingoda yei sadi buguti-tara. God mi Iesu awa jigiri eririsiraedo umo boroko ingodenaso yei roadi sari ingodenaso mamoumbogo dayei sisira awa etira. Edo Psalm jiwariembo mi God ro sisira awa Psalm 2 daeiawa sedo sisira,‘Imo awa nasomei. Boroko na awa iso

imamo ra.’34 “EdoGodmi ove jiwari ainda joda

sisira Iesu betari edo unemi sekagojigari eradira sisira. Edo God awodosedo Iesu jigiri eririsira edo Iesumanasekago betadira. Edo God uso sekagoerari da ge sisira,‘Nanemi ari wasiri dagariae be

nanemi David da yei adi sisenaawa imo awa embo adena.’

Page 212: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 13:35 209 ACTS 13:5235 “Edo Psalm jiwari nei mi sore-

gari embo Godmi itari bugarase sisiraainda jawo da, God da yei sisira,‘Inemi mana iso agipo embo ewamei

be da tamo awa mana doasobetedo sununusadira.’

36 “Edo David atima isira iji aindeumo God mi ro arase dipapa edo isiraawa edo isira. Edo umo betetiri ungomi umo awa uso mamoumbogo dademo da gousera edo uso tamo awabetedo sununusira. 37 Awarate emboawa umo bebetisira awa God mi umoawa jigiri eririsira edo uso tamo awauro da betedo sununusae ra.

38-39 “Edo ingo naso nanonamendiberari binga ewamei God mi embodawasiri bebegae kotembedo doadiraawa ingoda yei sena awasedo giwo.Edo God awa wasiri bebegae kotem-bedo dodo ira ainda be awa Iesu umoro edo ira awa isira awasedo. Edowasiri bebegae mi ingo awa bundisiraedo Moses da agodari mi ingo awawujegari katogo ae isira te embo aveIesu ge be adira awa God mi wuje-gadira. 40 Awasedo ro God da bingasari embobo mi sisera awa ingoda yeieure gido gogo ewo. 41 Edo God dabinga sari embobo mi sisera,‘Embo ingo God da binga awa ingise

iro jirewa awa God mi kasureta gido gogo ewo. Edo buroingo wasiri de atewo ena awaingo ge be ae ewa. Edo emboda mi naso buro da be awaujugadira awa ingo mana gebe adewa.’ ”

42 Edo Paul de Barnabas de Jew em-bobo da dada ari oro awa dodo mam-butero embobo mi ungoda yei sis-era, “Tumondebain ari iji nei sekagoeinda bugudo eiawa nei sawo gore.43Edo embo dada ari yei awa dodo Jewembobo de Jew embobo ae de war-eregedo Jew embobo da tumondebainariwasiri awa amboambo isera amimiPaul de Barnabas de ambo ambo is-era. Edo Iesu da binga atopapotegariembobo etoto amimi ungo dengoro

bagedo sisera, “Ingo berari awa iji be-rari God da kando awa burise edo Godda uso simba ari da iji berari atiwo.”

44 Edo Jew embomei da tumonde-bain ari iji nei embo jiwae be jiwaenati da atima isera awa God da geingadi bugusera. Edo roinge awabugae doturisera. 45 Edo Jew emboboembo jiwae be ge ingadi bugusera awagido ungo tu burise jo da tini gambariisera. Edo jo da tini gambari edo ge roPaul mi sira pasega sari ge sise uso yeige bebegae sisera.

46 Awarate Paul de Barnabas de gedoae rate ge isaga sedo sisera, “Godnango binga eiawa giti ingoda yeisorase setira te ingo uso binga awaujo ae ewa edo ingo wasiri matawaatari awa bari inono ae ewa. Awasedonango ingo dodo Jew embobo ae dayei mambadera. 47 Edo God mi ovejiwari ainda joda ge sise sisira,‘Nanemi imo awa Jew embobo ae da

usasa itena. Nanemi imo awanaso soregari da emboro awabusu berari da embo da isagaasase itena.’ ”

Edo nango ge eiawa ajigedo goseraumo nangoda yei sisira.

48 Edo embo Jew egeregae ge eiawaingido iaviri be isera “Bada God rosisira awa ijegurisira.” Edo embo aveGod mi wasiri matawa atari borasematu ititisira awa ge be isera.

49Edo yei ainda yei berari da God dage awa rawusira.50 Awarate Jew embobo mi eteroembo nembogamo de embo evetu Jewae nembogamo de God tumondebainedo isera awa tini gambari isera. Edoungo tini gambari embo de evetu deemimi etero embobo erido Paul deBarnabas de dedo gaedo adi tuturoisera edo ondetero ungoda yei awadodo demonda mambusera. 51 Edoungo ondetero Iesu da binga atopa-potegari embobo mi ungoda tei jan-jara awa gajigurisera amimi embobinga awa ujo ae etera awa isaga araseedo ungo yei awa dodo Iconium natida mambusera. 52 Edo ambojimbi

Page 213: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 14:1 210 ACTS 14:18Antioch nati da atisera awa iaviri deedo Asisi Kotopu de mi beda isera.

14UNGO MI ICONIUM NATI EMBOBO

ATOPAPOTISERA1 Iconium nati ainda Paul de Barn-

abas de Jew embobo da dada ari oroda torido embo da yei ge sisera. Edoungo ge setero embo jiwae be Jewembobo de embo Jew ae de awa ge beisera. 2Awarate Jew embobo ge be ariujo ae isera amimi etero embo Jew aeawa ungoda kotari jo da awa nanon-amendi da yei biae isira. 3 Edo Iesuda binga atopapotegari embobo awaainda iji ribori be atise Bada da jawoda ge isaga sedo isera. Edo emboboainda awa uso kondade ari da bingaawa ge be gosisera ainda be awa Badami ungoda yei goroba ituri ungo ariwasiri goroba de edo ari wasiri embomi matu gae awa edo isera. 4Awaratenati embobo awa ro era awa da awakotae edo isera edo embo nenei awaro Jew embobo mi ro sera awa adieoro edo embo nenei awa ro Iesu dabinga atopapotegari embobo mi seraawa adi edo isera.

5 Edo Jew embobo de embo Jew aeamimi ungoda gitijijigegari de dadaedo ainda ge awa dada sedo sisera awaungo mi Iesu da binga atopapotegariembobo da yeiwasiri bebegae edo edoganuma mi wawara edo doro bebete-gorase sisera. 6-7 Edo Iesu da bingaatopapotegari embobo ungo ro adisia era awa ingido ungo oju sumbudoLystra de Derbe nati de busu Lycaoniada ainda mambudo ainda edo aindayei demonda jiroroka ari ainda bingaewamei awa atopapotisera.

UNGOMI LYSTRADEDERBENATIDEDA ATOPAPOTISERA

8 Lystra nati da embo da awa teiambari gido anumbedo atima isira.Edo uso aimi burisira iji ainda bugudoPaul mane mambusera iji ainde awaumo meani pepeta aera. 9-10 Edo umoanumbedo atise Paul da ge awa in-gisira. Edo Paul embo awa gebe ira

God mi umo ari ewamei adira awagido, gido umo embo awa gongon edogogo dimbudo sisira, “Erido dagaiaderio.” Setiri embo awa kekepuinyaedo souedo erido pepeta adi tuturoisira.

11 Edo embo jiwae be Paul mi roisira awa gido ungoda Lyaconia gemi gogo dimbuse sisera, “God maneteta embo inge edo ingodenaso yeiwostera.” 12 Edo Barnabas da jawoawa ungoda god ove kewari da jawoawa Zeus itido edo Paul da jawo awaungoda god ove kewari da jawo awaHermes itido isera ainda be awa embore Paul mi ge re sisira awasedo. 13 Edogod Zeus da uso mando embomi umoainda tumondebain edo isera awanatiponda ainda ititisera. Edo Zeus dapriest mi wo de ri wuji de budo natijiwa da bugusera ainda be awa umodeembo jiwae be de amimi Iesu da bingaatopapotegari embobo da yei rorouitadi sedo.

14 Edo Barnabas de Paul de ungoro adi era awa ge ingido ungoda sinibo jigido torere torere isera aindabe awa ungo embomei ro adi eraawasedo dubo vevera isera. 15 Edoungo sumbudo embo da teda wosedogogo dimbudo sisera, “Embomei ingoro edo eiawa evi? Nango re emboingo awodo mi binga ewamei eiawaminonu sadi bugutitara. Oro ingorora be ae eiawa dodo edo God wasiride utu de busu de edo ainda joda rora berari atima era awa isiraembo ainda yei wareregawase nangore binga ewamei eiawa minonu sera.16 Edo iji matu da awa God mi ungobeitigae dotiri busu berari da emboboawa ungo ro dipapa era awa egere-gurisera. 17 Awarate embo mi Godumo atima ira awa gorase umo ijiberari ari wasiri ewagaewa edo ira.Edo unemi ga ituri utu da edo wosedoira. Edo unemi euri indari ve ungodagaeko da erido era. Edo unemi ingodaindari itido ira amimi euri ingoda joawa iavirimi beda edo ira.” 18Edo Iesuda binga atopapotegari embobo ge

Page 214: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 14:19 211 ACTS 15:5awodo sedo embo jiwae be ungoda yeirorou itadi isera awa beitigadi isera.

19 Edo Antioch nati busu Pisidia daJew embobo nenei de Iconium natiJew embobo awa bugusera. Edo ungomi embobo ainda awa jo indero ungoberari mi ganuma wawara edo Pauldorisera. Edo ungo kotisera awa Paulbetari ge sedo umo jumbudo budomambudo budo nati pon da mam-busera. 20 Awarate Iesu ge be ari em-bobo mi umo jinenebedo dada eteroumo sekago erido nati da totorisira.Edo sipo nei umo de Barnabas deDerbe nati da mambusera.

UNGO SYRIA BUSU DA NATI ANTI-OCH DA ENGENEMBURISERA

21 Paul de Barnabas de bingaewamei awa Derbe nati emboboda yei atopatetero embo jiwaebe Iesu da ambojimbi isera. Edoungo nati awa dodo Lystra nati daengenemburisera edo ainda edoIconium nati da mambusera edoainda edo Antioch nati busu Pisidiada ainda mambusera. 22 Edo ungoyei eiawa esega ise ungo embo Iesuge be edo isera awa atopatido iseraembomei ainda dubo bari God dayei edo jao namendi da yei dubobari awa babojisira. Edo ungo Iesugebe ise atorase esusu ititisera. EdoPaul de Barnabas de mi embomeiainda yei sisera, “Ingodena God dagitijigari yei da torae atise ingodenaGod da emboro da pepeta irirorobouga nembodiba awa ingodenasoyei puradira. 23 Edo yei dada aindateotopo Iesu da roinge ateri aindaembo nenei ungo gitijigarase itidoisera. Edo embomei emone Iesu gebe edo isera embobo awa ra. EdoPaul de Barnabas de neta edo Godmanunugedo edo Bada da simba arida embomei awa itido isera.

24 Edo ungo Pisidia busu awa sem-budo busu Pamphylia da bugusera.25Edo Perga nati embobo da yei bingaewamei awa minonu sedo ungo At-talia nati da wowosisera. 26 Edo At-talia nati awa dodo nga de Antiochnati da engenemburisera. Edo nati

ainda Paul de Barnabas de esega eoroIesu da binga atopapotegari embobonenei mi ungo awa Bada da simbadada itido isera. Edo boroko ungodaburo ro adi mambusera awa atae etiriungo engenemburisera.

27 Edo ungoAntioch nati da bugudoIesu da teotopo jawo setero ungo be-rari dada isera. Edo Paul de Barnabasde mi God mi ungoda yei ro isira awasisera. Edo God mi embobo Jew aeawa ge be orase emboro pirigurisiraawa sisera. 28 Edo ge be ari embobode iji ribori be atisera.

15JERUSALEM NATI DA DADA ISERA

1 Embo nenei mi Judea busu daedo Antioch nati da bugudo nanon-amendi atopapotise ungoda yei sis-era, “Ingo Moses da agodari mi siraawodo wasiri tamo kotopu da mendoda andiso awa diugae adewa awa ingomana soregari da emboro awa manatamadewa.” 2 Setero Paul de Barn-abas de ungo de daedo ge einda tamoda ge bagisera. Awasedo emboboaindami Paul de Barnabas de Antiochnati embobo nenei awa budo daedoJerusalemnati damambudo atopatarieiawa Iesu da binga atopapotegariembobo de embo Iesu da teotopo dagitijijigegari de daedo sedo gorase sis-era.

3 Edo Iesu da teotopo mi ungoitero ungo Phoenicia de Samaria busude da awodo sembuse embo aumoembobo Jew ae jiwae awawa ungodawasiri bebegae awa dodo edo God dayei wareregurisera awa setero gosis-era. Edo nanonamendi binga eiawaingido yaviri be isera. 4 Edo ungoJerusalem nati da bugero Iesu dateotopo de ungoda gitijijigegari deIesu da binga atopapotegariembobode mi ungo atega ewamei isera. Edoungo atega etero Paul de Barnabas demi ungoda yei God ungoda yei awodoro isira awa sisera. 5Awarate Phariseeembobo nenei Iesu ge be edo iseraamimi erido sisera, “Ungo Moses daagodari kera adi adera gido re ungo

Page 215: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 15:6 212 ACTS 15:22tamo kotopu da mendo da andiso di-ugari da wasiri awa adera.”

6 Edo Iesu da binga atopapotegariembobo de embobo Iesu da teotopoda gitijijigegari de dada edo kotarieiawa kasisera. 7 Edo kotari eiawaungosuka iji ribori be kasedo Pe-ter mi erido sisira, “Naso nanon-amendi nanemi binga ewamei awaembo Jew ae ainda yei minonu sanasematu be God mi na awa ingoda tedakataburisira awa ingo gosewa. Edoungo ingido ge be orase God mi eiawaisira. 8 Edo God umo embo dadaungoda jo da ro kotera awa gido iraamimi Asisi Kotopu awa embo Jewae ainda yei ingodenaso yei ititisirada awodo itutara awasedo ingodenagosera God umo embo Jew ae awa ujoae aera. 9 Edo God mi ingo de na-monde ungo de awa gari nei nei aera.Edo unemi ungoda jo awa segutaraungo ge be etero gido. 10 Ingode ingo-denaso Jew embobo da agodari keraorase sadera awa ingode bouga nem-bodiba awa ungoda saga da itadera.Awasedo ro edo Iesu ge be ari emboboda yei bouga nembodiba ungoda sagada itido edo ingo God bagari da itadidipapa evi? Ingodenaso mamoum-bogo ta ingodena awa bouga awodoawa mana ango ae etera. 11 Awodoae ra te ingodenaso gundesega dagoroba awa God uso soregari awa usokando ingodenaso yei da ra kandoIesu Keriso mi budo ingodenaso yeibugusira. Edo God mi embo Jewegeregae awa soregurara teta ingo-dena soregurira da awodo.”

12 Edo Peter ge sedo atae etiri emboberari awa jamo jamo edo Paul deBarnabas de da ge awa ingise atisera.Edo Barnabas de Paul de mi God miungoda yei awodo ari wasiri gorobade edo ari wasiri neinde kainde embomi matu gae awa edo embo Jew aeainda yei isira awa sisera. 13 Edo ungoge sedo atae etero James mi sisira,“Nanonamendi ge naso eiawa ingiwo.14 Simon mi ingodenaso yei eiawa taGod uso dubo bari embo Jew ae ainda

yei ujiji ira awa setiri gosititara. Edoembo ungoda teda awa budo etiri usoembo topo ititara. 15 Edo emone roGod da binga sari embobo mi atopa-potisera. Edo ove jiwari mi sisira,16 ‘Bada God mi sisira, eiawa edo atae

ari, na naso embobo da yei en-genembedo David da mandodudurisira awa nanemi sek-ago mando da ituka memeiyaawa dada edo sekago jiganoerido teta nanemi matu isenada awodo adira. 17 Awasedoembo nenei embo Jew egere-gae awa nanemi naso emboboadi jawo setena amimi na euraadera. 18 Eiawa Bada Godmi matu be matu isaga edosisira.’ ”

19 Edo James umo jiwari da tanoawa sedo uso be mata amimi sisira,“Na eiawa kotena embo Jew ae awaungoda wasiri bebegae dodo edo Godda yeiwareregurera awa ingodemanaingodenaso Jew embobo da agodarimi oro buria adera. 20Awarate ingodesoro indari awa embo ove kewari dayei rorou itido era awamana indaderako indari rorou awodo edo era amoneindapu awasedo. Edo daedo ingodeagodari eiawa ungo soro gadera ariwasiri bebegae adi ae wo embo daingo mi tatainya edo era awa indadiae ororo indadi ae awa sadera. Edoingode ge eiawa ove edo itoro un-goda yei mambadira. 21 Edo Mosesda agodari awa tumondebain ari ijiberari edo iji ribori be Jew emboboda dada ari oro da ungo mi embo dayei ajigurewora. Edo nati berari dauso ge awa atopapotewora awasedonango ge nei ro sadi aera.”

UNGO MI OVE JIVEDO ITERO MAM-BUSIRA

22 Iesu da binga atopapotegari em-bobo de Iesu da teotopo da gitijijige-gari de edo emboberari Iesu da amimisisera, “Ingode embo nenei ingode-naso teda katabedo edo Paul de Barn-abas de daedo Antioch nati da itorodaedo mambadera. Sedo ungo mi Ju-das uso jawo sangove awa Barsabbas

Page 216: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 15:23 213 ACTS 15:41ainde Silas de awa kataburisera. Edonanonamendi embo etoto eiawa besapo edo isera. 23 Edo ove ungo mibudo mamborase ititisera re eire.“Oarie nangodananonamendi, Nango

Iesu da binga atopapotegariembobo de embo Iesu dateotopo da babojegari deedo nanonamendi berari minanonamendi Jew ae Antiochnati edo Syria busu da edoCilicia busu da atima ewa awaategurera.

24 Edo nango embo nenei nangodateda amimi ingoda yei mam-budo ingoda yei sititara ingoagodari ro sira awa adi edo rewasiri tamo kotopu da mendoda andiso diugari da wasiriawa bawase sititara. Edoungo awodo setero edo amimietiri ingo mana mana ititawa.Edo nango ungo ingo awodoatopatorase sae ra. 25Awasedonango dada edo nango be-rari awara sedo binga sari em-bobo katabedo ingoda yei itit-era giwo. 26Edo binga sari em-bobo eiawa nangoda otataoetoto dubo budo era Paul deBarnabas de Bada sapo ise ijijiwae be betari aikambu edoisera ainde daedo ingoda yeimambadera giwo. 27 Edo Ju-das de Silas de mi ingodayei ge nango ro jivera daawa ingoda yei ge da awasadera giwo. Edo ungodedaedo itero mambutera awaragiwo. 28 Edo Asisi Kotopu denango de daedo awara sedonango mana ingoda saga daJew embobo da agodari awamana bouga itadera seteragiwo. 29 Awarate agodariingo re eiawa kera ewo. In-dari ove kewari da yei rorouitido era awa indove, ororoindove, wo embo da ingo mitatainya edo era awa indoveedo viro bengaba ari wasiriawa eove. Edo ingo agodari

eiawa kera adewa awa ingoewamei atadewa giwo.

Awara ewamei atiwo.Ingoda nanonamendi Jerusalem nati

da.”30 Edo ungo binga sari embobo

eiawa itero mambudo ungo Antiochnati da bugudo Iesu gebe ari emboboawa jawo setero ungo dada isera. Edoungo dada etero ove awa ungoda yeiititisera. 31Edo embomei awa ove awaajigedo gido ungoda jo awa iaviri mibeda isira ainda be awa ove amimiungoda goroba ari ititisira awasedo.32 Edo Judas de Silas de ungo awaGod da binga sari embobo ra edoiji ribori be nanonamendi da yei gesisera. Edo ungo nanonamendi dayei ge awodo sise esusu itoro ungodatumonda ari awa goroba edo isira.33 Edo Iesu gebe ari embo mi ungoIesu da binga atopapotegari emboboategorase setero ove gaetero ungodayei da sekago itero mambusera.

34 Awarate Silas ainda atadi dipapaisira. 35 Edo Paul de Barnabas deAntioch nati da embo nenei de atiseBada da ge awa minonu sise emboatopatido isera.

PAUL DE BARNABAS DE EWOGAEWOGA ISERA

36 Amboda Paul mi Barnabas dayei sisira, “Ingae engenembedo ingo-denaso nanonamendi nati matu in-gae Bada da ge atopapotisena awaingae esega ore. Edo awodo esegaise ungo ewamei ateri ta ko biae ateriawa gadera.” 37 Edo Paul awodosetiri Barnabas mi sisira umo JohnMark budo daedo mambari dipapaisira. 38Awarate Paul umo John Markungo Pamphylia busu da ungo dodoungo buro da kondade ae mambusiraawasedo umo ujo ae isira. 39 Edoungo etoto awodo kotedo ungo etotoge okain be mina sara edo ewogaewoga isera. Edo BarnabasMark budonga de daedo Cyprus ingigi da mam-busira. 40 Edo Paul awa Silas mi dagamambarase sisira edo nanonamendimi ungo awa Bada da simba ari daititisera. 41 Edo Paul Syria busu de

Page 217: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 16:1 214 ACTS 16:17Cilicia busu de da sembudo embo Iesuda teotopo awa esusu itiri ungodatumonda ari awa goroba isira.

16TIMOTHY PAUL DE SILAS DEDA

DADA ISIRA1 Paul pepeta edo mambudo Derbe

de Lystra nati de ainda bugusira. EdoIesu ge be ari embo jawo Timothyawa ainda atima isira. Edo uso aidaedo Iesu ge be edo isira. Edo umoawa Jew evetu rate uso mamo awaGreek embo ra. 2 Edo nanonamendiberari Iconium nati da Lystra natida awa Timothy awa embo ewameisedo isera. 3 Edo Paul Timothy budodaga mambadi dipapa edo gido usotamo kotopu damendo andiso awa di-ugurisira. Edo umo awodo isira aindabe awa Jew embobo berari yei aindaatima isera awa uso mamo awa Greekawa ungo berari awa gari awasedo.4 Edo ungo nati berari awa esega iseIesu ge be edo isera embobo ainda yeiagodari Iesu da binga atopapotegariembobo de babojegari Jerusalem natida atera amimi kera orase sisera awaungoda yei ujugurisera. Edo agodariawa kera orase sisera. 5Awasedo Iesuge be ari embobo diti da awa ungodatumonda ari awagoroba etiri iji berariungoda ajigari awa nembodiba edoisira.

PAUL ETURO ARAGO EDO GOSISIRA6 Edo ungo pepeta edo mambudo

edo Phrygia busu de Galatia busu deainda pepeta isera ko ungo awa busunembodiba Asia ainda joda gido aindabe awa Asisi Kotopu mi ungo aindaatopatorase awara sae awasedo. 7 Edoungomambudo busuMysia da jiwa dabugudo ungo busu awa sembudo busuBithinia da torari dipapa isera te Iesuda Asisi mi ungo ainda tororase awarasae isira. 8 Awasedo mambudo Mysiabusu awa serigedo mambudo Troasnati da wowosisera. 9 Edo tumbadePaul eturo arago isira ainda Mace-donia busu embo awa erido deridobenunu siri gosisira Macedonia busuda sembudo nango kondade eio siri

gosisira. 10 Edo Paul wasiri eiawagetiri nango iji da amimi erido Mace-donia busu da sembadi sia isera aindabe awa nango gosisera God nangoembomei ainda yei binga ewamei awaatopatorase jawo sira awasedo.

LYDI USO WASIRI BEBEGAE DODOGOD YEI WAREREGURISIRA

11 Edo Troas nati awa dodo nangonga de Samothrace nati da sembudoeudo sipo de Neapolis nati da sem-busera. 12 Sembudo Philippi natiMacedonia busu da nati nembodibabe ainda mambusera. Edo nati eiawaRome embobo mi simba edo isera.Edo nango nati ainda iji tupo atisera.13 Edo Jew embomei da tumondebainari iji de nati awa dodo sasaka bedaJew embobo God manunugadi sedodada edo isera yei ainda nango mam-busera. Edo anumbedo nango emboevetu ainda dada isera ainda yei gesisera. 14 Edo ainda teda evetu danangoda ge ingisira awa Thyatira natievetu jawo Lydia ra. Edo umo ganubadi sedo umo bo karako uso minaawa nembodiba awa embo da yei oriedo isira. Edo umo God tumondebainedo isira edo Bada mi uso jiro awapirigetiri umo Paul mi ro sisira awadengoro isira. 15 Edo ge awa ingidoumo de embo uso mando da atima is-era awaumomi ewamei ariwasiri awaburisera. Budo nangoda yei sisira,“Ingo na awa Bada ge be ari evetuawodo kotadewa re puwonasomandoda atave.” Edo unemi setiri jaredogido nango mambusera.

PAUL DE SILAS DE GAJARI ORO DAITITISERA

16 Iji da nango God manunugariyei da mambutero agipo gagara awaasisi biae mi umo jingama ise euri roamboda adiri awa sedo isira gagaraamimi nango tambusira. Edo umoembo ungoda yei ro adiri awa siseumo embo anda topo ri ainda yeigano jiwae be budo ititisira. 17 Edoumo Paul de nango de ambo amboise gogo dimbudo sisira, “Embomeiemone God inda atima ira ainda agipo

Page 218: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 16:18 215 ACTS 16:37embobo ra. Edo ungo ne God mi ingosoregadira ainda emboro awa ingodayei minonu sera.” 18 Edo gagara awaawodo iji jiwae be isira edo Paul awaujo ae edo gido wareregedo asisi biaeda yei sisira, “Iesu Keriso da jawo dananemi sena gagara eiawa jingamadodo mambu. Edo Paul umo awodosetiri iji da amimi asisi biae awa umododo mambusira.

19 Edo gagara awa embo amendatopo ri awa ungoda ganu bari iji awaatae etira awa gido, Paul de Silas debundedo jumbudo budo ori garori ariyei da Rome embobo da gitijigari da joda mambusera. 20 Edo Rome emboboda kasari embo da diti da sisera, “Em-bomei eiawa Jew embobo ra edo ungomi nangoda nati da wasiri bebegae isetembera. 21 Edo ungo nangoda ago-dari awa atopatae rate wasiri nei awaatopapotera. Edo nango awa Romeembobo ra edo nango mana wasirieiawa adera edo badera.

22 Edo ungo awodo setero embojiwae be Paul de Silas de da jawo dage bebegae daedo sisera. Edo kasariembo mi Paul de Silas de da bo siniawa jigido ujugedo keredo edo em-bobo ainda yei setero ungo mi Paulde Silas de awa ngobu mi vejisera.23 Edo ungo mi Paul de Silas de awabiae be vejedo gajari oro da wawaraetero torero gajari oro simba ari emboda, embomei awa edo gogo edo simbaarase sisera. 24 Edo gajari oro simbaari embo ge awa ingido ungo awagajari oro diumba soropuda itiri to-torisera. Edo itiri torero ungoda teiawawao rimi ari ainda joda itido dadabundisira.

25 Edo tumba soropu da Paul deSilas de awa Godmanunugurise jasigaari ya sise atisera. Edo ungo awodoero gajari embo nenei awa ungodaya da javi awa ingise atisera. 26 Edoiji ainde didira nembodiba be tuturoedo gajari oro da uso saga de ga-jari oro de awa budo yakawo yakawoisira. Edo budo yakawo yakawo isegajari oro da mangiro berari awa

pirigetiri edo gajari embobo da teibundisera awa berari wujegurisira.27Edo gajari oro simba ari embo gajarioro da mangiro berari awa pirigetirigido umo kotisira awa gajari emboboberari awa babasegari ge sedo usokasiwo gorugedo umo umosuka dedobetadi isira. 28 Awarate Paul mi gogodimbudo sisira, “Imo imosuka usibesieose ta nango berari re atera eire.”

29 Edo gajari oro simba ari embo geawa ingido goriwo embo sisira. Setirigoriwo budo bugusera. Etero sum-budo Paul de Silas de da yeimambudotei ingo dadara iri ungoda joda baingodederi isira. 30 Edo ungo budo pondabugudo nganega isira, “Soregari badisedo mo namomo ro eni?”

31 Sedo nganega etiri, ungo mimina sisera, “Imo Bada Iesu ge beadesa awa Godmi imo de iso orobe deawa soregadira.” 32 Edo ungo awodosedoBada da ge awaumode edo embonenei uso mando da atisera ainda yeiatopapotisera. 33Edo tumba da amimigajari oro simba ari embo mi ungobudo mambudo ungoda iso mamatuawa sesegurisira. Edo umo awa etiriPaul de Silas de mi ungo awa umo miewamei isera. 34 Edo awa etero gajarioro simba ari embomi Paul de Silas debudo uso mando da mambudo indariitiri indisera. Edo yaviri mi emboainde uso orobe de da jo awa ato ae beisira ainda be awaungo borokoGod gebe isera awasedo.

35 Edo sipo de kasari embo mi ago-dari embobo awa gajari simba ariembo awa soro Paul de Silas de awawujegarase itiri mambusera.

36 Edo gajari oro simba ari embomiPaul da yei sisira, “Kasari embo miimo de Silas de awa wujegorase bingaitiri bugira. Awasedo ingo embo etotojo jamo jamo de mambuwo.”

37 Edo embo awa awodo setiri Paulmi agodari embo da yei sisira, “NangoRome embobo ingodenaso agodariro bejae awarate ingo nango kasedogogo ae embo da arapa da vejedo edogajari oro da gajitara. Edo boroko

Page 219: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 16:38 216 ACTS 17:13ungo nango gae unjugari da itoromamborase sera. Awodo aera ungoawodo mana adera. Edo Rome em-bobo da kasari embobo awa sewobugudo ungo ungosuka nango wuje-gore.”

38 Edo ungo awodo setero agodariembobo mi engenembedo mambudokasari embobo da yei Paul da ge awasisera. Edo kasari embobo Paul deSilas de awaRome embobo awa ingidoungo oju isera. 39 Awasedo ungo Paulde Silas de da yei mambudo sisera,“Nango ingoda yei biae etera.” Sedoungo gitijigido gajari oro awa dodoponda bugudo nati awa dorase sisera.40 Edo Paul de Silas de gajari oro awadodo Lydia da mando da mambuseraedo ainda nanonamendi tambudo un-goda tumonda ari awa goroba arasege sisera. Edo awodo edo Paul de Silasde nati awa doturisera.

17UNGO MI THESSALONICA NATI DA

ATOPAPOTISERA1 Paul de Silas de pepeta edo nati

Amphipolis de Apollonia de da jodaawodo bugudo Thessalonica nati dabugusera edo ainda Jew embobo dadada ari oro awa derido atisira. 2 EdoPaul da wasiri awodo gido Jew em-bobo da dada ari oro da torido emboatopapotisira. Edo pura jaige tumon-debain ari iji tamonde da umo JiwariKotopu pirigedo ungoda yei sisira,3 “Jiwari Kotopu sisira Soregari EmboGod mi itari bugarase sisira amimimemesi nembodiba tambudo betedosekago wasiri de erarase sisira.” Edoungoda yei atopapotise sisira, “EmboIesu ingoda yei atopapotena emoneSoregari Embo God mi itari bugarasesisira awara.” 4Edo embo nenei aindage ingise atisera awa uso ge awa ge bekotedo gido Paul de Silas de da dadaedo ungoda atopatari ambo ambo edoisera. Edo Greek busu embobo ji-wae be God tumondebain edo iseraedo emboevetu nembogamode daedoPaul de Silas de dada isera.

5 Edo Jew embobo Paul da atopatariburo ainda ji sedo setero gido embobegogo embobo jiwae be tepo emboroda yarago purarago ise atima iseraawa dada isera. Edo ungo dada edoembogo adi isera. Edo ungo mi eteronati embobo berari awa ambe pu daawodo edo Jason damando awa bejadituturo isera ainda be awa ungo Paulde Silas de awabudo emboda arapadaitari dipapa edo ungo eura ise isera.6 Awarate ungo Paul de Silas de tam-bae edo gido Jason de nanonamendinenei de awa jumbudo budo nati dagitijijigegari da yei mambudo gogodimbudo sisera, “Embomei emimi erowasiri bebegae yei berari da bugira.7 Edo ungo nangoda nati da bugudoJason damando da atewora. Edo ungoCaesar da agodari awa bejera aindabe awa ungo gitijigari nembodiba neijawo Iesu atari ge sera.” 8 Edo ungoawodo setero embo jiwae be de natida gitijijigegari de ro adiri awa oju beisera. 9Awasedo Jason de embo neneide da yei setero ganu ititisera. Edoungoda yei sisera ungo wasiri biaenei ro ae adera awa amboda ungodaganu awa sekago ungoda yei itaderasisera. Edo awodo sedo setero dodomambusera.

PAUL DE SILAS DE BEREA NATI DAATOPAPOTISERA

10 Edo tumba jiriri nanonamendimi Paul de Silas de awa itero Bereanati da mambusera. Edo ungo aindabugudo Jew embobo da dada ari oroda mambusera. 11 Edo Berea em-bobo berari Jew embobo da dada arioro ainda dada edo isera awa Thessa-lonica embobo aera te awa jo ungodaberari mi binga awa ingido isera. Edoiji berari ungo Paul mi ro sira awa gebe ta awa gadi ungo eura ise jiwariawa ajigedo isera. 12 Edo embobojiwae be ge be isera. Edo daedoGreek busu embobo de emboevetunembogambo de da ge be isera.

13 Awarate Jew embobo Thessa-lonica nati da awa Paul Berea nati daGod da ge awa atopapotira awa ingido

Page 220: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 17:14 217 ACTS 17:28ungo nati ainda mambusera. Mam-budo embo jawo sedo bagedo eteroembo jiwae be Iesu da binga atopa-potegari embobo da yei tini gambariisera. 14 Awasedo Iesu ge be ari em-bobo mi Paul embo nei deorase iteroewa da wowosisira te Silas de Tim-othy de awa Berea nati da atisera.15 Edo embo Paul budo mambuseraawa gaga damambudo Athens nati damambusera. Edo ungo iji ainde Pauldodo Berea nati da engenemburisera.Edo Paul mi ungoda yei sisira Silasde Timothy de soro uso yei burigibugorase sisira.

PAUL ATHENS NATI DA ATOPAPO-TISIRA

16 Edo Paul umo Athens nati daSilas de Timothy de uso yei bugo-rase simba ise ove kekevegari jiwaebe embo mi tumondebain edo iseraawa gido umo tini gambari be isira.17 Awasedo Jew embobo da dada arioro da mambudo torido umo de Jewembobo de embo Jew egeregae Godtumondebain edo isera ainde da gemina sara edo isera. Edo umo daedorora ori garori ari yei da iji berarimambudo embo ainda bugudo iseraainde daedo ge sedo isira. 18 EdoEpicurean embobo nenei Epicurus daatopatari ambo ambo edo isera aindeStoic embobonenei Zeno da atopatariambo ambo edo isera amimi Paul gada besora mina ara isera. Edo Paulungode daedo Iesu uso sekago erarida ge awa setiri ungoda embo neneimi sisera, “Embo jiro biae ari na gorena gore ise tembari embo emomo ro-rae ingodenaso yei sadi jariri?” Edoembo nenei mi sisera, “Awase umoneingodenaso yei god nei awa sadi jaritarora.”

19 Edo doriri ve ro erae ainda jawoAreopagus atima isira edo yei aindaembo dada edo sedo gari nembog-amo awa kasedo isera. Edo em-bomei amimi Paul budo ainda mam-busera. Mambero umo embo berariainda dada isera ainda diti da ded-erisira. Edo ungo Paul budo ainda

mambusera awa edo Paul da yei sis-era, “Nango atopatari seka sesa awaujugaso gadi sedo dipapa era. 20 Edoimo ge nei sesa ge seka awasedonango ge ainda be awa ujugaso gadisedo dipapa era.” 21 Edo Athens natiembobo de nati nei embobo de aindaatima isera awa ungo ingo tei wasirinei ro ari ujo ae ra te ungo iji berariawa anumbedo ge seka ta ari seka robugiri awa sise atari dipapa edo isera.

22 Awasedo Paul embo berari Are-opagus doriri ainda dada isera aindaditi da derido sisira, “Ingo Athensembobo na gosena god neinde kaindeembo nenei mi tumondebain edo eraawa sapo edo ewa. 23 Edo na ingodanati jo da pepeta ise tumondebain ariyei gosise ainda teda rorou itari yeitambena. Edo rorou itari yei da ovejiusewa amimi sira ‘Rorou itari yeiemone god nango gae ainda topo ra.’Edo God ingo mi tumondebain ewaedo ingo gae sewa God ainda jawo dana ge ingoda yei sadi dipapa ena.

24 “Edo God busu berari de roraberari ainda tamonda atira awa utude busu de da gitijigari ra. Edo umotumondebain ari oro embomi edo eraainda atae ra. 25 Edo God umo umo-suka wasiri de oena de edo rora neneiberari de awa embo da yei itido iraawasedo embomimana buro edo Godda yei rora nei romana itadera. 26Edoembo da da tuturo edo embo dombunei be nei isira. Edo unemi etiri busuberari da rawusera. Edo God umoumosuka embo orobe da awa siroreorase iji itido edo atae orase iji itidoisira. Edo unemi enda mono emboorobe dada mi atorase awa ititisira.27 Edo God umo eiedo isira awa embomi umo eura orase isira. Edo ungoumo eura ise awase tambaderi ta rora.28 Awarate God awa ingodena dodobesaun atae ra. Embo da mi matu rosisira ge awa kondade edo sisira,‘Edo umo ae awa ingodena rora berari

embo wasiri de mi atise edoira awodo adi aera edo manawasiri de atae etera.’

Edo amone teta ingoda ya gaiariembobo nenei mi sisera awodo ra,

Page 221: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 17:29 218 ACTS 18:13‘Nango re daedo uso kinapeina ra.’

29 Edo eiawa ge be ra awasedo in-gode mana God awa teta embo usojiro gari mi ove kewari ganuma nem-bogamo mi edo era awodo awa ko-tadera. 30 Edo embo matu jiro gariae atise God gae atima isera awawaGod awawa kotaera te boroko umoembo yei berari da awa sira ungodawasiri bebegae awa dodo edo uso yeiwareregorase sira. 31 Edo umo eiawaorase sira ainda be awa umo iji neikataburisira iji ainde awa embo dakataburisira amimi embo busu berarida awa edo gogo edo kasadira. Edoembo berari eiawa gebe awodo goraseembo awa betetiri God mi sekago ji-giri ererara.”

32 Edo ungo Paul embo betedo sek-ago erari da ge awa setiri ingido embonenei iro jirisera te embo nenei misisera, “Nango ge eiawa sekago sasogadi dipapa era.” 33 Edo iji aindeawa Paul dada ari yei awa dodo mam-busira. 34 Edo embo nenei ge be edoPaul de daedo dada edo uso atopatariambo ambo edo isera. Edo emboge be isera ainda teda awa DionysiusAreopagus doriri da kasari embo deevetu jawo Damaris de ra.

18PAUL CORINTH NATI DA ATOPAPO-

TISIRA1Edo eiawa isira ainda amboda Paul

Athens nati awa dodo Corinth natida mambusira. 2 Edo ainda bugudoJew embo da jawo Aquila awa tam-busira. Edo uso ai mi umo awa Pontusbusu da burisira. Edo Aquila umouso aro Priscilla ga awa Italy busuawa dodo Athens da bugusera aindabe awa Rome embobo da gitijigarinembodiba Claudius mi Jew emboboberari awa Rome nati awa dodomam-bujegorase sisira awasedo. Edo ungobugero Paul ungoda yei mambusira.3Edo umo ungode daedo atise ungodedaedo buro edo isira ainda be awaPaul uso buro wo andiso mi mandoari awa ungoda buro da awodo gido.

4 Edo umo Jew embomei da tumonde-bain ari ijiberari Jew embobo da dadaari oro da mambudo Jew embobo deGreece embobo de mi Iesu gebe oraseungo atopatido isira.

5 Edo Silas de Timothy de Mace-donia busu awa dodo bugudo Athensnati da bugusera edo iji ainde awaPaul umo uso wo andiso mi mandoitari rora edo isira awa dodo iji beraribinga awa sise Jew embobo da yeiIesu awa soregari embo God mi itaribugarase sisira embo awa atopatidoisira. 6 Edo Paul ungo atopatadi jaririungo mi uso yei ge mina sedo usoyei ge bebegae sisera awasedo umouso bo da konipo awa ungoda ditida pesi pesi edo ungoda yei sisira,“Ingo jimbo bebegae mi etiri mune-negetewa awa ingo bekuba ingosukaewo. Edo nanemi ari awa aera. Edoboroko tuturo edo awa na embo Jewembobo ae ainda yei mambadena.”

7 Edo Paul awodo sedo ungo dodomambudo embo Jew embo ae ra teGod tumondebain edo isira embojawo Justas ainda mando da atimaisira. Edo embo ainda uso mando awaJew embobo da dada ari oro da de-monda. 8 Edo Jew embobo da dada arioro da embo nembodiba nei Crispusawa uso orobe de da Bada gebe isera.Edo Corinth nati embobo nenei de dabinga awa ingido gebe edo umo miewamei ari wasiri awa burisera.

9-10 Tumba da Paul mi eturo aragoisira ainda Bada mi Paul da yei sisira,“Oju eose. Edo ge ambu eose ta ge siseatio ko namone ingae ra. Edo embo darawai imo nei ro adi aera. Edo naneminati einda iso yei buro nembodiba beawa iso yei ititena ainda be awa naembo jiwae be einda atima era awanaso topo orase dipapa ena.” 11 EdoPaul ge awa ingido ainda gaeko daedo nei ondedo soropu da isira aindajo da God da ge awa embo da yeiatopapotisira.

12 Gallio awa Achaia embobo awagitijigido isira iji ainde Jew embobomi dada edo Paul bundedo budokasari yei da mambusera. 13 Ainda

Page 222: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 18:14-15 219 ACTS 19:1budo mambudo ungo mi umo bekubaise sisera, “Embo emimi nangodaembo awa God tumondebain ari em-boro nei orase sira. Edo ungo tu-mondebain awodo adera awa ungonangoda agodari awa bejadera.”

14-15 Edo Paul ge sadi iri Gallio miJew embobo da yei sisira, “Paul wasiribiae ro ae etira awana ingoda ge ingaeetena te ingo awa ge da tamo da jawoda tamo da edo ingoda agodari datamo da ge bagewa awasedo ingo in-gosuka eiawa ewo ewamei are. Edo namana ge eiawa kasadena.” 16Edo umoawodo sedo Jew embobo awa onde-tiri kasari yei awa dodo mambusera.17 Edo embo jiwae be mi SostheneseJew embobo da dada ari oro da embonembodiba nei awa budo kasari oroda be da dedo gaedo isera. AwarateGallio ro edo ungo beitigadira awa aeisira.

PAUL ANTIOCH NATI DA ENGENEM-BURISIRA

18 Edo Paul Corinth nati da nanona-mendi de iji ribori be atisira. Edo umoAquila uso aro Priscilla de awa budoSyria busu da mambari dipapa edogido nanonamendi dodo Cenchreaeewa nga bari yei da wowosisera. Edoungo ainda simba atise adi sari sedoetiri Jew embobo dawasiri awodo awaungo uso kopiri tu berari awa ataearugurisera. 19 Edo ungo yei awanga de dodo Ephesus nati da sem-busera edo ainda Paul Aquila uso aroPriscilla ga awa dodo umo Jew em-bobo da dada ari oro da mambusira.Edo umo ainda torido Jew embobomi ungoda kotari awa wareregorasesedo ungoda yei ge sisira. 20 Edoungo mi umo ungode daedo iji riboribe atarase sisera te umo awara aeisira. 21 Edo iji ainde ungode atarige ruvegedo ungo dodomambuse un-goda yei sisira, “God mi dipapa adiraawa na engenembadena.” Awa sedoEphesus nati awa dodo nga de mam-busira.

22 Edo umo Caesarea nati dabugudo nati awa dodo umo Jerusalemnati da vivitisira. Edo umo Iesu da

teotopo ainda awa ategedo dodoAntioch nati da wowosisira. 23 Edoiji ribori go ainda edo awa dodomambusira. Edo Paul umo Galatiade Phrygia busu de da jo da awodopepeta ise Iesu ge be ari embobo awaesusu ituri edo ungoda tumonda ariawa goroba edo isira.

APOLLOS EPHESUS NATI DECORINTH NATI DE ESEGA ISIRA

24 Jew embo jawo Apollos uso aimi Alexandria nati da burisira awaEphesus nati da bugusira. Edo umoawa ge girawo garawo sari embo raedo uso jiro gari jiwari kotopu da awaewamei be ra. 25-26 Edo umo Egyptbusu da atiri emboneneimi John umomi embo ewamei ari embo edo JohnIesu da jawo da ge sisira awa seteroingisira te umo kiki berari awa umogaera. Edo umo Jew embobo da dadaari oro da isaga be atopapotise edouso jiro gari berarimi sisira, “Soregariembo awa bugutira, Awasedo umoembo sia ewo.” Edo Aquila de usoaro Priscilla de uso ge awa ingido umobudo ungoda mando da mambuseraedo ainda ungo Iesu da emboro berariawa ujugetero gosisira.

27 Edo Apollos umo Greece busu damambari dipapa etiri gido Iesu gebeari embobo Ephesus nati da amimiungoda nanonamendi Greece busu daainda ove gaisera. Edo ove gaiseraainda joda nanonamendi mi Apollosawa sia ise borase sisera. Edo Apol-los ainda bugudo embo ave God dakondade ari mi Iesu ge be ari emboboisera embobo awa kondade nembod-iba be isira. 28 Edo uso ge okain miJew embobo da ge awa derigedo isira.Edo umo jiwari kotopu awa emboboda yei ajigedo Iesu awa soregari emboGodmi itari bugarase sisira embo awaisaga euri gido isera.

19PAUL EPHESUS NATI DA MAM-

BUSIRA1 Edo Apollos Corinth nati da atiri

Paul busu soropuda awodo pepeta

Page 223: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 19:2 220 ACTS 19:20edo bugudo Ephesus nati da mam-busira. 2 Edo ainda ambojimbi neneitambudo nganega isera, “Ingo gebeisewa iji ainde ingo Asisi Kotopu buri-sevita?”

Setiri ungo mi mina sisera, “NangoAsisi Kotopu atima ira awa gae awasesa.”

3 Setero Paul mi mina sisira, “Edoewamei ari wasiri ingo mo ro awaburisevi?”

Setiri mina sisera, “Nango John miumo mi ewamei ari wasiri awa itiriburisera.”

4 Setero Paul mi mina sisira, “Emboungodawasiri bebega dodoGod da yeiwareregedo isera embobo awa Johnmi umo mi euri ewamei edo iseraawarate umo daedo sedo isira embouso amboda bugutira awa gebe orasesedo isira edo embo amone Iesu ra.”

5 Edo ungo ge awa ingido ungoBada Iesu da jawo da umo mi ewameiari wasiri awa burisera. 6 Edo Pauluso ingo awa ungoda kopiri da itiriAsisi Kotopu ungoda yei bugusira.Edo Asisi Kotopu ungoda yei wose-tiri ungo ge neinde kainde mi siseraedo God da binga awa minonu sisera.7 Edo embomei ainda ajigari awa 12aikambu ra.

8 Edo Paul ainda kariga tamondeatise Jew embobo da dada ari oroawa esega edo isira. Edo umo em-bomei amimi God da gitijigari gorobade da binga ewamei awawa gebeorase dipapa edoungo atopatido isira.9 Awarate embo nenei awa jiro be-begae euri gebe ari ujo ae edo isera.Edo embo diti da Bada da emboroda ge bebegae sedo isera. AwasedoPaul ungo dodo ambojimbi de daedoembo jawo Tyrannus da atopatari oroda mambusera. Edo ainda mam-budo iji jaige embo atopatido isira.10 Edo gaeko etoto awa Paul aindaatise awodo atopaturi embo berariAsia busu da Jewembobode embo Jewae de awa Bada da binga awa ingidoisera.

SCEVA DA MEMEI DA KIKI

11 God mi Paul da yei goroba itiriPaul ari wasiri goroba de nembog-amo euri embo mi gido kove be edoisira. 12 Edo Paul mi bo begiti mi budouso tamo da igori gaimbedo isira edobo begiti nei mi uso bo ewamei awagajedo buro edo isira. Bo begiti awaembo nenei mi budo karu embobo datamo da itoro ungoda karu atae euriedo asisi bebegae awa ungo dodo ojusumbudo mambudo isera.

13 Edo Jew embobo nenei awa jiroroise tembuse asisi bebegae awa ondoroponda bugudo isera amimi Paul buroedo isira da awa adi jaredo isera. Edoungo asisi bebegaeda yei ge sedo iserage awawa eire, “Na iso yei sena, Iesuda jawo Paul mi atopapotira aindajawo da sena ponda bugu.” 14 EdoJew embobo da priest da gitijigarinembodiba uso jawo Sceva da memei7 amimi awodo edo isera.

15 Awarate ungo asisi biae da yeiawodo seoro asisi biae mi ungoda yeisedo isira, “Na Iesu awa gari edo Paulde daedo awarate embobo ingo moaveri?”

16 Edo embo asisi biae joda atimaisira amimi Sceva damemei awa dedogaedo edo isira. Edo ungoda ombaridigari awa kekeregedo edo awodoeuri ungo iso matu bebegae de da usomando dodo oju sumbudo mambudoisera. 17 Edo Jew embobo de emboJew egae de Ephesus nati da atimaisera awa eiawa ingido ojumi biae edoisera. Edo eiawa etiri ainda ambodaembo berari Bada Iesu da jawo awasapo nembodiba isera. 18 Edo Iesugebe ari embobo jiwae be awa bugudoembo berari da diti da ungoda wasiribebegae edo isera awa bejedo isera.19 Edo ungoda embo jiwae be inja kaeedo isera awa ungoda inja kae jiwaride roriwa de awa budo bugudo riedo jiwari berari awa dungoro ewudoisira. Edo jiwari awa ewuri emboberari ditini ise atima isera. Edo ji-wari aindamina awaK10,000 aikambura. 20 Edo wasiri eiedo awa etiri Godda binga awa yei berari da rawusira.

Page 224: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 19:21 221 ACTS 19:38Edo bajido goroba etiri edo nei ro miderigari katogo ae be isira.

EMBO NENEI MI EPHESUS NATI DAWASIRI BIAE ISERA

21 Edo einda amboda Asisi Kotopumi Paul da yei kotari okain be itiriPaul pepeta edo Macedonia busu deGreece busu de da jo da awodo mam-badira awa umo Jerusalem nati damambadira awa kotisira. Edo sisira,“Na ainda mambadena ainda ambodaawa na Rome nati da daedo mam-badena.” 22 Awasedo uso kondade ariembobo etoto Timothy de Erastus deawa itiri Macedonia busu da mam-butero dodo umo Asia busu da atisira.

23 Edo iji ainde embo nenei miBada da emboro awa ujo ae edo gidoEphesus nati da wasiri biae isera.24 Edo embo da jawo Demetrius umoganuma mina nembodiba de jawo sil-ver amimi ove kewari teta god evetuArtemis da tumondebain ari oro daawodo edo isira. Unemi uso buroembobo de buro eiawa edo ganu jiwaebe budo isera. 25 Awasedo Demetriusmi setiri uso buro embobo de embonenei buro da awodo edo isera awabugusera. Bugero ungoda yei sisira,“Embomei ingo gosewa ingodena ovekewari buro eiawa ise ganu jiwaebudo era. 26 Edo ingo ingosuka roemboPaulmi ira awa ingo gosewa edoingewa. Edo umo sira god embo miedo era awa god be ae ra sira. Edoumo awodo siri embo Ephesus natieinda edo Asia busu da yei berari daawa uso ge awa ge be era. 27Awasedoembomei amimi ingodenaso buro dajawo da ge biae tuturo edo sadera.Edo daedo embomei eiawa god evetuArtemis da tumondebain ari oro daawa sapo adi aera. Edo god evetunembodiba be eiawa Asia busu emboberari de yei berari da embobo mitumondebain edo era awa umo awaembo da kotari awa kiambu adira.”

28 Edo embo jiwae be ge eiawaingido tini gambari edo tuturo edogogo dimbudo sisera, “Artemis Eph-esus embobo da god evetu awa nem-bodiba be ra.” 29 Edo ungo awodo

setero embo nenei nati ainda yei be-rari da awa dada edo wasiri biae adituturo isera. Edo Macedonia busuembo etoto jawo Gaius de Aristarchusde awa Paul ga da matu pepeta isera.Edo tini gambari isera embobo amimiembo etoto eiawa sandido budo yeinembodiba embo jiwae be dada edoisera ainda joda totorisera. 30 EdoPaul umo daedo torido embo jiwae beainda yei ge sadi dipapa isira te Iesugebe ari embobo mi umo torurasegajisera. 31 Edo busu ainda gitijijige-gari nenei Paul da otatao mi uso yeibinga itido yei gajari ainda torurasesisera.

32 Edo embo berari ainda totoris-era amimi gogo dimbuse edo javi ji-wae be isera. Edo embo nenei gogodimbudo ge da seoro embo neneigogo dimbudo ge nei sedo isera. Edoungo ge neinde kainde awodo siseraainda be awa ungo ro edo ainda dadaetera ainda be awa ungo gae awasedo.33 Edo Jew embobo mi Alexander awaembo jiwae da teda atiri gido budoitero embo berari da diti da ded-erisira. Edo Alexander uso ingo miembo ge doarase isira edo beitigarige sadi jarisira. 34 Awarate ungo umoJew embo awa gido ungo mi iji riboribe gogo dimbudo sise atisera. Ungosisera, “Artemis Ephesus embobo dagod evetu awa nembodiba be ra.”

35 Edo einda amboda embo nei natida babojegari da jiwari buro edo isiraamimi etiri embo jamo jamo isera.Edo embomei da yei sisira, “Ephesusnati embobo embo berari gido eraEphesus nati embobo awa Artemisda tumondebain ari oro nembodibade edo ove kewari kotopu utu daedo wowosisira awa simba edo eraawa ungo gari ra. 36 Edo embo mimana eiawa pasega sadera awasedoingo ge dodo edo ari jiro bebegaeda awa eove. 37 Edo ingo embomeieiawa budo einda bugewa te ungoingodenaso tumondebain ari oro darora ro bengono ae edo ungo ingo-denaso god evetu da yei ge biae neiro saera. 38 Edo Demetrius de uso

Page 225: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 19:39 222 ACTS 20:15buro embobo de embo bekuba adidipapa adera awa ungo embo kasariemboda kasari yei damambudo aindaawa umo bekuba adera. 39 Edo ingorora nenei ira awa nganega edo gadiadewa re nati embobo berari da edoge ingise kasedo era iji ainde nganegaedo gadewa. 40 Edo Rome emboboda gitijijigegari mi nango mi embogotuturo ari ge sedo bekuba adera aindabe awa boroko ro etewa awasedo. Edonango gogo dimbuse javi jiwae eraeinda be awa ujugari awa jaradera.”41 Edo umo awa sedo embo berarisetiri mambusera.

20PAUL MACEDONIA BUSU DE EDO

GREECE BUSU DE DA MAMBUSIRA1 Edo embo jamo jamo etero Paul

Iesu gebe ari embobo awa jawo se-tiri dada isera. Edo umo ungodayei goroba ari ge sedo ungoda yeisisira ingo atiwo. Sedo ungo dodoumo Macedonia busu da mambusira.2 Edo busu ainda joda yei da esegaise Iesu gebe ari embobo awa es-usu ituri ungoda tumonda ari awagoroba edo isira. 3Edo busu awa dodoGreece busu da bugudo ainda karigatamonde atima isira. Edo umo ngade Syria busu da mambadi sedo siaisira te Jew embobo mi umo bundadisia isera awa gido gido umo jiro buronei edo Macedonia busu da awodoengenembadi isira. 4 Edo SopaterPyrrhus Berea nati embo da mei deAristarchus de Secundus de Thessa-lonica nati embobo de Gaius Derbenati embo de Timothy de Asia busuembobo etoto Tychicus de Trophimusde awa Paul ga da mambusera. 5 Edoungo Paul ga da giti mambudo Troasnati da nango simba atisera. 6 Edobondo ungo ambe ambe bajari siwoyeast ae indido era iji awa atae etirinango nga de Philippi nati awa do-turisera. Edo iji 5 atae etiri nangoTroas nati da bugudo ainda Paul deembomei ainde awa tambusera. Edoainda ungode pura da atisera.

PAUL TROAS NATI SEKAGO ESEGAISIRA

7Edopurada ainda tuturodanangoberari ambe ngaugadi dada isera. Edodada etero Paul embobo da yei gesisira. Edo umo ge sise atiri mambudotumba soropu da etiri ge atae isira.Edo Paul umo sipo demambari dipapaedo gido umo iji ribori be ge sisira.8Edo goriwo jiwae be awamando indadiuba nango dada isera ainda usasanembodiba de ewuse atisira. 9 EdoPaul ge sise atiri mei singa da awabisara bari diumba ainda anumbedoatiko ewo ditivi mi biae edo ewo isira.Edo ewo iko yei inbein ainda edodurido busu da wowosisira. Wosetiriembo mi umo jigero eririsira te umoawa bebetisira. 10Edo Paul mi wosedoumo uso ingo da budo edo jigido em-bomei ainda yei sisira, “Dubo veveraeove umone wasiri de atira.” 11 EdoPaul awodo setiri umo sekago indadiumba da vitido ungode daedo ambengaungedo indisera. Edo umo un-gode daedo ambe ngaugedo sekagoungoda yei ge iji ribori be sisira. Edowaiko vivitiri Paul mambusira. 12 Edomei singa awa sekago wasiri de atiribudo uso nati da mambusera. Edoungo umo awa embo iaviri nembod-iba be isera.

PAUL TROAS NATI DA EDOMILETUSNATI DA PEPETA ISIRA

13 Paul umo tei mi Assos nati damambadi sisira awarate nango nga demambusera. Edo Paul umo nangoAssos nati ainda nango tambudo edonango de daedo nga da vitadi sisira.14AwasedoPaul umonangoAssos natiainda tambiri nga da budo edo nangoMitylene nati da mambusera. 15 Edosipo nei nango yei awa dodo Chiosingigi awa aikambu bugudo awa de-rigurisera. Edo sipo nei ainda ambodanango Samos ingigi da bugusera. Edosipo nei ainda amboda nango Miletusnati da bugusera.

PAUL DA USO GE SANGOVE IESU DATEOTOPO DA GITIJIJIGEGARI AINDA YEISISIRA

Page 226: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 20:16 223 ACTS 20:3516 Edo esega isera einda joda Paul

umo Ephesus nati awa derigadi sisiraainda be awa umo Jerusalem nati daPentecost da bondo iji awa ainda adisedo dipapa edo gido umo esega duroduro isira. 17Awarate Paul umo Mile-tus nati da simba ise binga itiri Eph-esus nati da embo da teotopo da giti-jijigegari da yei ungo Miletus nati dawosorase sisira. 18 Edo ungo bugeroungoda yei sisira, “Na Asia busu dabugusena ainda tuturo edo bugudoboroko ingo na rawodo ingo berari dateda atewona ingo gosewowa. 19 Edona saboa ari mi edo ji de Bada keraewona. Edo iji jiwae na bouga nem-bogamo budo isena ainda be awa Jewembobo naso yei biae adi kiki diridoisera awasedo. 20 Edo ingo gosewa naingoda mando da edo embo da arapada rora berari no mi ingo kondadeadiri amone ingo atopapotise isagaeono gosewowa awara. 21 Edo na Jewembobo de embo Jew egae de da yeiungoda wasiri bebegae awa dodo edoGod da yei wareregedo edo Bada Iesugebe orase sewona.

22 “Edo boroko Asisi Kotopu mina Jerusalem nati da mambanase sirigido na umo kera edo mambutenaawarate ainda naso yei ro adiri awana gae ra. 23 Awarate na gosena natiberari esega ewona ainda Asisi Ko-topu mi seuri gosewona wasiri bebe-gae de edo gajari oro de awa na simbaira awa seuri gosewona. 24 AwarateBada Iesu da ge kera edo uso buronanemi anase ititisira awa edo ataeadi sedo nawasiri bebegae eiawa doaena beitigae edo na naso wasiri awatepo awodo kotewona. Edo buro BadaIesu mi nanemi anase ititisira amonebinga ewamei God da kando soregariembo berari da yei itadi dipapa isiraawa minonu sanase ititisira.

25 “Edo na ingoda teda pepeta iseedo God da gitijigari goroba de awaingo atopapotewona. Edo boroko nagosena ingo berarimimanana sekagogadewa. 26Awasedo na boroko ingodayei sena ingo da ave munenegadewa

awa na awa bekuba eove. 27Edo ro be-rari Godmi ingo awa embo adi dipapaira amone ingoda yei sewona awara.28 Edo ingo ingosuka simba edo gogoewo. Edo embomei Iesu da topo eiawateta wo sheep simba ari embo mi usowo sheep simba edo gogo edo ira daawodo simba edo gogo ewo. Edo AsisiKokopu mi Iesu gebe ari embobo in-goda simba da ititisira awa simba edogogo ewo. Edo embomei eiawa Iesuda teotopo isera ainda be awa umoGod damei mi ungo uso ororomi om-budo burisira. Edo boroko na ingodayei sena ungo God da ge mi undewo.29 Edo na gosena na ingo doadenaainda amboda awa atopapotegari be-begae awa ingoda teda bugadera tetasino maine ari jawo wolf mi wo sheepda teda ungo usibesi adi bugaragoadera. 30 Edo embo ingoda teda neneiawa amboda gebe awa atopatadi aerate gebe awa budo wareregedo ge bu-sadera ainda be awa embo mi ungoambo ambo orase dipapa edo gido.31 Edo gido gogo ewo. Edo na in-gode gaeko tamonde atise ingoda yeiro atopapotemona awa kotewo. Edoiji berari na ji de daedo ingo esusuititemona.

32 “Edo boroko na ingo God dasimba ari da ititena. Edo ingodajo awa God da ge mi undewo aindabe awa uso ge goroba amimi ari in-goda tumonda ari awa goroba adira.Edo uso ge mi ingodena siri goserakando ewagaewa awa embo unemiembo kokotopu orase kataburisiraainda yei itadi dipapa ira awa sirigosera. 33-34 Edo ingo gosewowa naembo nenei da ganu ta ombari digarita awa gido dipapa aera awarate nanaso ingo emimi buro edo rora berarina naso otatao de pepeta ise dipapaedo era awa budo ena. 35 Edo na roraae embobo kondade edo ena amoneingoda esusu ititemona awasedo ingoda awodo ewo. Edo kotewo Iesu misisira, ‘Embo ave rora embo nei da yeiitido edo dubo ewamei ari budo iraamimi rora budo edo dubo ewamei aribudo ira ainda awa derigedo ira.’ ”

Page 227: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 20:36 224 ACTS 21:1736 Edo Paul ge sedo atae edo un-

gode daedo berari baingo dederi edoGod manunugurisera. 37 Edo ungoberari mina sanda edo doio be sedoji nembo be sisera. 38 Edo ungo dubovevera isera ainda be awa Paul ungosekago gadi ae sisira awasedo. Edoungo awodo mina burise nga da be-rari mambusera.

21PAUL JERUSALEM NATI DA MAM-

BUSIRA1 Edo ungo atega edo nango ungo

doturisera. Edo nango ungo dodonga de dagaiya sembudo Cos ingigida mambusera. Edo sipo nei nangoRhodes ingigi awa tambusera. Edoyei awa dodo mambudo kora da natiPatara ainda mambusera. 2 Edo aindanga nei busu kiambu Phoenicia aindamambadi iri gido nga ainda vitidomambusera. 3 Edo nango mambuseCyprus awanangoda ingo anda kenagosisera te derigedo mambudo Syriabusu da bugusera. Edo Tyre nati daainda nga da buro ari embobo awarora berari awa itoro vitadi iri gidonango nga dodo nati da mambusera.4 Edo ainda vitido Iesu gebe ari em-bobo nenei tambudo ainda daedopura da atisera. Edo Asisi Kotopumi embomei Jerusalem nati da atimaisera amimi Paul da yei biae aderaawa ujugetiri gosisera awasedo ungoJerusalem nati da mambose Paul dayei sisera. 5 Awarate nango ungodeatari iji awa atae etiri gido nangoungo dodo nga da engenemburisera.Edo Iesu gebe ari embo berari un-goda aro asini de kinapeina de daedonango de da mambusera. Edo nangoberari kora da wosedo baingo ded-eri edo dada God manunugurisera.6 Edo nango God manunugedo ataeedo atiwo mina sara edo nango ngada vitero ungo berari ungoda nati daengenemburisera.

7 Edo nango Tyre nati awa dodonga de Ptolemais nati da mambusera.

Edo ainda bugudo Iesu gebe ari em-bobo atega edo ainda ungode iji daatisera. 8 Edo sipo nei yei awa dodoCaesarea nati da mambusera. Edoainda bugudo nango Philip da mandoda mambudo ainda ungae da atis-era. Edo Philip awa embo 7 awodoJerusalem ainda kataburisera awa raedo umo awa God da binga ewameisari embo ra. 9 Edo uso meingagaraademei 4 awodo awa daedo God dabinga ewamei sedo isera.

10 Edo nango ainda iji tupo aterobinga sari embo jawo Agabus awaJudea busu da edo wowosisira. 11 Edoumo nangoda yei da bugudo Paul dasini digari awa budo edo sini amimiuso ingo de tei de awa didigurisira.Edo ingo de tei de bundedo sisira,“Asisi Kotopumi sira emboro da eiedosini einda topo awa Jerusalem natiembobo mi bundadera edo ungo miumo awa embo Jew ae ainda ingo daitadera.”

12 Edo nango ge eiawa ingido nangode gebe ari embo nenei de mi PaulJerusalemnati damamburase benunusisera. 13 Awarate umo mina sisiraawa, “Ro edo ingo ge awodo sevi?Ingoda ji mi iri naso jo awa bougaira. Edo na awa Jerusalem nati damambadi sia etena. Edo ungo naJerusalem nati da bundadera awa nasia etena. Edo ungo Iesu da jawo dana doro betadena awa na sia etena.”

14 Edo nango rawodo oro Paul usojiro wareregadiri awa ae edo gidonango ge dodo sisera, “Ro Bada midipapa ira awa dowo are.”

15 Edo ainda iji tupo ateriko nangonangoda rora berari awa sia edoJerusalem nati da mambadi tuturoisera. 16 Edo Caesarea nati embo am-bojimbi nenei mi nango de da nangobudo mambudo embo nango amengaataderi ainda mando da ititisera. EdoCyprus ingigi embo eiawa uso jawoawaMnason edo umo awa iji ribori beIesu ge be ise atima isira.

PAUL JAMES ESEGA ISIRA17 Edo nango Jerusalem nati da

bugero nanonamendi yaviri de nango

Page 228: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 21:18 225 ACTS 21:31atega isera. 18Edo sipo nei Paul nangode daedo James gadi mambusira. EdoIesu da teotopo da gitijijigegari berariawa dada isera. 19Edo Paul ungo ategaedo ro berari Godmi Paul uso buro daawodo embo Jewae ainda yei isira awaberari sisira.

20 Edo ungo berari uso ge ingidoGod jasiga isera. Edo God jasiga edoPaul da yei sisera, “Nangoda namendiimo gosesa Jew embobo jiwae be ji-wae awa daedo gebe etera. Edo ungosera awa Jew embobo Iesu gebe ariembobo etera awa mana Jew emboboda wasiri awa mana doadera. 21 Edoembo nenei mi ungoda yei sera inemiJew embobo embo Jew ae ainda busuda atima era awa Moses da agodariawa ambo ambo eorase sari ge sera.Edo sera inemi Jew embobo awa Jewembobo da wasiri awa eorase sari gesera. Edo sera inemi ungoda memeiawa ungoda tamo kotopu da mendoda andiso awawa diugeorase sari gesera. 22 Edo ungo imo bugesa aindabinga awa gadera awasedo peteio edoimo ro esi awa kotore. 23 Edo eiawanangoda kotari ra. Embo 4 eindaatera awa Jew embobo da kopiri tuarugari wasiri awa adi sia edo Godda yei adi sari sedo atera. Edo siaari iji de awa ungo Jew embobo dasegari wasiri awa adera. 24 Awasedoungode daedo mambudo Jew emboboda tumondebain ari oro da imo daedoJew embobo da segari wasiri awa eio.Edo Jew embobo da kopiri tu arugariwasiri da mina awa inemi ungo ganuitio mina itore. Edo imo awodo adesaawa embo berari mi imo Moses daagodari awa ambo ambo esa awa gidoedo embo einda jawo da ge sera awage busera sadera.

25 Edo boroko nango embo Jewegeregae Iesu gebe ari embobo ititaraawa soro gadesa. Edo nango ungodayei edo gogo edo ujuguritara Mosesda agodari awa edo ove itero mambu-tara. Edo ove ainda awa agodari eiawakera orase sititara indari embo miasisi da yei rorou ititera awa indoveedo ororo indove edo wo embo mi

ungoda ingo mi jijigurera awa indoveedo viro ari wasiri awa eove sititara.Edo agodari nenei awa dorase siti-tara.”

26 Awasedo Paul ungo mi ro siseraawa isira. Edo sipo nei umo embo 4awodo de daedo mambudo Jew em-bobo da segari wasiri awa isira. Edoumo awa edo Jew embobo da tumon-debain ari oro da mambudo iji roingeJew embobo da segari wasiri aderiawa minonu sisira. Edo iji sisira iji reatae ari ungo dada awa God da rorouitadera awa sisira.

UNGOMI PAUL JEW EMBOBODATU-MONDEBAIN ARI ORO DA BUNDISERA

27 Edo pura da awa atae adiaikambu iri Jew embobo Asia busu daatima isera amimi Paul Jew emboboda tumondebain ari oro da gido emboda yei ge sedo etero ungo tini gambariisera. Edo ungo tini gambari edoPaul ingo da burisera. 28 Edo ingoda budo gogo dimbudo sisera, “Israelembomei puwo nango Kondade ave.Embo re emimi ingodenaso embomeida kotari awa ari wareregarasejarira. Edo unemi embo berari da yeiingodenaso agodari awa kera eorasesedo ira. Edo unemi ingodenasotumondebain ari oro awa daedo biaesedo ira. Edo embo Jewegae awabudoingodenaso tumondebain ari oro datoruri edo dongono edo ira.” 29 Edoungo eiedo sisera ainda be awa Paulumo Ephesus nati embo embo Jew aejawo Trophimus ainga Jerusalem natida atiri gosisera awasedo. Edo Paulumo embo awa budo Jew embobo datumondebain ari oro da torae rate arige awa sedo isera.

30 Edo nati embobo berari awa tinigambari edo sumbudo Jew emboboda tumondebain ari oro da totoriseraPaul badi. Edo ungo Paul budo pondabugudo mangiro gajisera. 31 Edo em-bobo tini gambari isera eiawa Pauldoro betarase sero embo nenei miRome embobo da isoro embobo da gi-tijigari da yei binga itero mambusira.Edo sisera embogo nembodiba beawa Jerusalem nati da tuturo adi ira.

Page 229: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 21:32 226 ACTS 22:732 Setero isoro embobo da gitijigarinembodiba mi setiri isoro embobo deungoda gitijigari de sumbudo embojiwae be isera ainda yei mambusera.Edo embo jiwae be isoro embobo awabugutero gido Paul dorisera awa do-turisera.

33 Edo isoro embobo da gitijigarimi setiri Paul awa sandido edo bufuriauri mi ari etoto mi bundisera. Edoawodo etero isoro embobo da gitiji-gari mi embo jiwae be isera ainda yeinganega isira, “Embo emomo averi?Edo umo ro etiri dorevi?” 34 Setiriembo nenei gogo dimbudo ge nei se-oro edo embo nenei ge mina nei sedoisera. Edoungoda geberari awamam-budo egetiri gido isoro embobo dagitijigari awa kiki gebe ro edo eiawaeri awa tambari sago ae edo gido setiriuso isoro embobo mi Paul awa budoisoro embobo da gitijigari nembodibada mando da mambusera. 35 Edoungomandoda riri beda bugudo isoroembobo mi Paul awa budo ungodasaga da ititisera ainda be awa embojiwae be awa dombuwasiri jiwae iseraawasedo. 36Edo embo jiwae be bugusegogo dimbudo sisera, “Deu betare.”

PAUL AWARA SORO EMBO DAYEI GESADI SISIRA

37 Edo ungo Paul budo mando jodatoradi ero Paul mi isoro embobo dagitijigari da yei sisira, “Na awara sasoiso yei ge sae eteni ta?”

38 Setiri isoro embobo da gitijigarimi sisira, “Imo Greece embobo dage mi sesa awasedo na gosena imoawa Egypt busu embo da amimi matuRome embobo da gitijigari nembod-iba awa budo demonda itari wosaraseisira awa aera. Edo umo embo 4,000awodo ungoda gi emi de budo daedoyei embo atae ainda mambusira awaae ta rora.”

39 Edo awa setiri Paul mi minasisira, “Na awa Jew embo ra. Edo nasoaia mi na awa Tarsus nati busu Ciliciada ainda nati nembodiba be aindaburisira. Edo sedo gosena dogae naembo da yei ge sane.”

40 Edo Paul awodo setiri isoro em-bobo da gitijigari mi Paul umo gesadira awa awara sisira. AwasedoPaul riri beda derido ingomi embo gedorase isira.

22PAUL BEITIGARI GE SISIRA

1 Edo embo jamo jamo etero PaulHebrew ge mi ungoda yei sisira, “Em-bomei nanonamendi edomamamanena nasuka beitigari ge ingoda dombuda sirinono ingo naso ge ingiwo.”

2 Edo ungo umo Hebrew embomeida ge mi siri ingido ungo jamo jamobe isera.

3 Etero Paul ge sise sisira, “Naawa Jew embo ra. Edo naso aia mina awa Tarsus nati busu Cilicia daainda burisira te na Jerusalem natieinda babojisena. Edo na babojenoatopatari embo Gamaliel mi ingode-naso mamo umbogo da agodari dewasiri de awa atopatido gogo etirigosisena. Edo na God sapo edo isenateta ingo berari boroko einda atewaamimi edo ewa da awodo. 4 Edoembo aveKeriso da emboro awa amboambo edo isera awa dedo gaedo edoisena. Edo nenei jiwae bebeteguris-era. Edo nanemi seono embo deevetu de awa bundedo gajari oro daitido isera. 5 Edo ingo priest baboje-gari de Jew embobo da gitijijigegaride da yei sadewa awa na gebe senaawa soro gadewa. Edo na ungodayei sedo geteno ungo ove edo JewnanonamendiDamascusnati da aindana averi awa gorase isera. Edo na oveawa budo na embomei eiawa bundadimambusena. Edo ungo budo buria daitadi kotisena awa na ungo bufuri edobudo sekago Jerusalem nati da bugadisedo.

PAUL UMO RAWODO EDO GOD DAYEI WAREREGURISIRI AWA SISIRA

6 “Edo na pepeta edo mambudoDamascus nati awa aikambu eno edoiji beo da iri usasa nembodiba be utuda edo janibetiri uso usasa mi na jiro-roka isira. 7 Edo na busu da durido ge

Page 230: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 22:8 227 ACTS 22:28javi naso yei siri ingisena, ‘Saul Saulimo ro edo na dedo gaedo esi?

8 Edo ge javi awodo naso yei setirina nganega isena, ‘Bada imo averi?’

“Seteno umo mina naso yei sisira,‘Na Iesu Nazareth nati embo inemidedo gaedo esa awa ra.’ 9 Edo embonangae pepeta isera awa usasa awagosisera te ungo ge javi embo ameminaso yei ge sisiri awa ingaera.

10 “Edo nanemi nganega isena,‘Bada na ro eni?’

“Seteno Bada mi naso yei sisira,‘Erido Damascus nati da mambuio.Edo ainda mambaso embo da mi Godmi imo ro asase sia etiri awa berarisari gadesa.’ 11 Edo usasa nembodibajaniburisira amimi etiri na diti gubaisira awasedo naso otatao mi nasoingo da jigido na budo Damascus natida totorisera.

12 “Edo embo da jawo Ananiasembo awa God tumondebain ise edoingodenaso agodari awa kera edo isiraawaDamascus nati da atima isira. EdoDamascus nati da Jew embobo berariawa umo sapo nembodiba be edo is-era. 13 Edo embo amimi bugudo nasodemonda derido sisira, ‘Namendi Saulsekago gigae.’ Setiri iji da amimi yeisekago gosise umo gosisena.

14 “Edo unemi naso yei sisira, ‘Ingo-denaso mamo umbogo da Godmi imokatabetira edo unemi imo ro asasedipapa ira awa isaga ari gadesa. Edoimo uso agipo embo dagariae be awagadesa. Edo uso agipo embo mi usoge javi uso topo mi iso yei sari imoingadesa. 15 Edo rora berari getesaedo ingesa awa embo berari da yeisadesa. 16 Edo boroko simba eose.Erido umo mi ewamei ari wasiri awabuio. Edo Iesu Keriso sedo gio isowasiri bebegae awa segare.’ ”

PAUL GOD MI UMO EMBO JEW AEAWA ATOPATARASE SISIRA AWA EDOGOGO EDO UJUGURISIRA

17 Edo Paul mi sisira, “Na Jerusalemnati da engenembedo bugudo edo Jewembobo da tumondebain ari oro daGodmanunugurise eturo arago isena.18 Edo eturo garago isena ainda na

Bada goseno umo naso yei sisira, ‘Bu-rigi be Jerusalem nati awa doio aindabe awa embomei einda awa imo un-goda yei ro sesa awa gari ujo ae era.’

19 “Edo Bada awodo setiri na minasisena, ‘Bada ungo isaga gosera naJew embobo da dada ari oro da mam-budo embomei imo gebe edo iseraawabundise edoungodedo gaedo edoisena awa. 20 Edo ungo iso gebe ariembo Stephen dorisera awa na awaraseteno umo bebetisira edo embo umodorisera ainda bo ro awa nanemisimba isena.’

21 “Edo na awodo seteno Bada minaso yei sisira, ‘Mambuio nanemi imoawa yei besaun be embo Jew egeregaeainda yei itano mambadesa.’ ”

22 Edo embo Paul da ge ingise atis-era awa ge amboda sisira awa ingidogogo dimbudo sisera, “Budo mam-buwo dawo betare. Edo umo awaembo biae ra dowo betare.”

23 Edo ungo gogo dimbudo ungodaombari digari awa inda jipuse konipobudo inda wawara isera. 24 Edo Romeembobo da isoro da gitijigari nem-bodiba mi setiri uso embobo mi Paulawa budo isoro embobo da mandonembodiba da torido umo vejadi tu-turo isera. Edo gitijigari nembod-iba awodo isira ainda be awa ungoro edo Paul da yei tini gambari eriawa sari gadi sedo. 25 Awarate ungoumo bundedo vejadi sedo ero Paulmi isoro embobo da gitijigari deridoatisira ainda yei sisira, “Agodari miRome da embo topo awa giti kasariembo da yei itaso vejorase mo awarasita?”

26 Setiri isoro embobo da gitijigarige awawa ingido mambudo isoro em-bobo da gitijigari nembodiba da yeimambudo sedo gosisira, “Imo ro esi?Embo omone Rome embo moka ra.”

27 Edo isoro embobo da gitijigarinembodiba ge awa ingido Paul da yeimambudo uso yei sedo gosisira, “Segane imo mo Rome embo moka ta?”

Setiri Paul mi mina sisira, “Gebe.”28 Setiri isoro embobo da gitijigari

nembodiba mi sisira, “Na awa ganu

Page 231: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 22:29 228 ACTS 23:12nembodiba itido Rome embo mokaisena.”

Edo umo awodo setiri Paul miminasisira, “Awarate matu be matu nasomama Rome embo isira. Edo na awanaso aia mi burisira iji ainde na Romeembo moka isena.”

29 Setiri embo Paul nganega adisedo isera awa dodo gun mi yisera.Edo isoro embobo da gitijigari nem-bodiba Paul umo awa Rome embomoka awa gido oju isira ainda be awaumo bufuri mi bundisira awasedo.

30 Edo isoro embobo da gitijigarinembodiba awa Jew embobo awa roedo Paul bekuba eri awa be gadi sedosipo nei setiri isoro embobo Paul dabufuri awa wujisera. Edo umo sedogetiri priest babojegari de Jew em-bobo da gitijijigegari de dada isera.Etero Paul budo mambudo setiri un-goda diti da dederisira.

23PAUL BEITIGARI GE SISIRA

1 Edo Paul Jew embobo da gitiji-jigegari awa ditini ise sisira, “Nasonanonamendi na awa iji berari God daditi da wasiri ewamei de atima ena.Edo na ingoda diti da iji boroko eindederido atena awa na God oju aera.”2EdoPaul awodo setiri priest gitijigarijawo Ananias mi setiri embo Paul dademonda derido atisera amimi Paulbe da dorisera. 3 Edo ungo awodoetero Paul mi uso yei sisira, “Godmi imo awa dadira. Edo imo awateta mando pon awa dagari ae berate joda awa rora bebega unjugeoroatima ira da awodo ra. Edo imo aindaanumbedo na kasise edo nanemi ago-dari bejari sesa te edo imo ungomi nadorase sesa amone imo agodari awaimo imosuka bejesa.”

4Edo Paul awodo setiri emboda usodemonda atisera amimi sisira, “ImoGod da priest gitijigari nembodiba dayei biae sesa.”

5 Setero Paul mi mina sisira, “Nasonanonamendi na umo awa priest dagitijigari nembodiba awa gae ra. Edo

jiwari mi sira, ‘Embo iso da embonembodiba da yei ge biae seose.’ ”

6 Edo Paul embo ainda atisera aindateda awa Sadducee embo awa gidoedo nenei awa Pharisee embobo awagido gido gogo dimbudo Jew emboboda gitijijigegari da yei sisira, “Nasonanonamendi na awa Pharisee embora edo Pharisee embo da ainda meina. Edo ungo na einda kasera aindabe awa na God mi bebetegari emboboawa sekago ari wasiri de eradera awagebe edo ena awasedo.”

7-8 Edo Paul eiawa setiri Phariseeembobo de Sadducee embobo de gebagadi tuturo edo kausu kausu edoditi etoto isera. Edo ungo awodo iseraainda be awa Sadducee embobo sedoera awa betari embobo awa manasekago wasiri de atadi ae edo asisiewagaewa de asisi bebegae de awaatae sedo isera te Pharisee emboboawa rora berari eiawa gebe edo isera.

9 Edo embo gogo nembodiba dim-bero edo agodari da atopapotegariembobo nenei Pharisee embobo dateda amimi erido mina ge okain sedosisera, “Nango emboeiawawasiri biaeda nei ro ae awa tambera. Awasi asisiewamei ta ko asisi biae mi uso yei gesetira.”

10 Edo ungo awodo setero, emboungo de daedo ge okain be mina saraisera edo isoro embobo da gitijigariumo kotisira ungomi Paul awa keredodada adera awa kotedo setiri uso isoroembobo mi embo da teda mambudoPaul budo isoro embobo da mandonembodiba da mambusera.

11 Edo tumba nei Bada mi bugudoPaul da demonda derido uso yei sisira,“Goroba eio. Edo inemi naso jawoawa Jerusalem nati embobo da yeiatopapotido isesa da awodo Romenati embobo awa naso jawo awaatopatadesa.”

JEW EMBOBO PAUL DORO BETARASEKIKI DIRISERA

12 Edo sipo nei Jew embobo dadaedo Paul doro betarase kiki dirisera.Edo ungo ungosuka adi sari mina saraedo sisera, “Paul wasiri de atirari awa

Page 232: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 23:13 229 ACTS 23:29ingodena mana umo ta indari ri awamana indadera. Edo umo betadiraawa ingodena sekago indido kum-budo adera.” 13 Edo embo Paul dorobetarase kiki dirisera ainda ajigariawa 40 derigari ra. 14Edo ungo awodosedo priest babojegari de Jew emboboda embo nembogamo de da yei mam-budo ungoda yei sisera, “Paul wasiride atadira awa nango mana tini danei ro itadera. Edo nango umo dorobetadira awa nango sekago indari in-dadera. 15 Edo ingode Jew emboboda gitijijigegari de mi Paul ro eviraawa be isaga gadi sarago edo bingaitiwo Rome isoro embobo da gitijigarinembodiba da yeimambari Paul budoingoda yei wosore. Awarate edo ungoPaul budo bugutiroro edo umo eindabugae atirari awa nango umo dorobetarase awa sia adera.”

16 Awarate Paul da apie, amimiungo ro adi era awa ingido umomam-budo Rome isoro embobo da gitiji-gari nembodiba da mando da toridoumbogo da yei ge awa setiri gosisira.17 Edo Paul isoro embobo da gitiji-gari da setiri bugiri sisira, “Mei singaeiawa budo isoro embobo da gitijigarinembodiba da yei mambuio ko umouso yei ge atira awa uso yei sari garasedipapa ira.”

18 Setiri isoro embobo da gitijigarimi umo budo isoro embobo da gi-tijigari nembodiba da yei mambudosisira, “Paul gajari oro da atira amimina setiri bugeno mei singa eiawa isoyei ge sadi dipapa etiri gido setiribudo bugena.”

19 Setiri isoro embobo da gitiji-gari nembodiba mi mei awa ingoda budo demonda ungosuka mam-busera. Mambudo nganega isira,“Naso yei ro sari dipapa etesi?”

20 Setiri mei singa amimi sisira,“Jew embobo da embo nembogamodemi Paul ro evira awa be gadi saragoewora awasedo euma awara sedo gidoimo sedo goro Paul budo Jew emboboda gitijijigegari da dada ari oro dabudo wosasase setera gio. 21 Awarate

ungoda ge awa ingose ainda be reembo nenei ungoda teda ajigari 40derigari awa unjugedo umo doro be-tarase simba era awasedo. Edo ungoPaul wasiri de atirari awa indae kum-bae atadera. Edo amboda ungo Pauldoro betari awa indari indido kum-budo adi adi sari mina sara etera. Edoimo ro saso gido awa ungo umo dorobetarase sia etera.”

22 Edo mei singa awa awodo setiriisoro embobo da gitijigari nembodibami sisira, “Embo nenei da yei ge eiawanaso yei setesa awa saso geore.” Sedomei singa awa itiri mambusira.

ISORO EMBOBO DA GITIJIGARI NEM-BODIBA MI PAUL ITIRI FELIX DA YEIMAMBUSIRA

23 Edo isoro embobo da gitijigarinembodiba mi setiri uso isoro emboda gitijijigegari etoto awodo uso yeibugero ungoda yei sisira, “Seio isoroembobo 200 awodo edo embo 70 wohorse da tamo da vitido era aindeedo embo 200 gi mi embogo edo gariawa sia edo tumba 9 P.M. awa yeieiawa dore. 24 Edo Paul awa horseda itiwo ainda tamonda vitido pepetaare edo sewo isoro embobo mi umoedo gogo edo budo mambudo FelixRome embobo da gitijigari nembod-iba Caesarea nati da atira ainda yeiitore.” 25Edo umo awa sedo ove eiawaRome embobo da gitijigari nembod-iba da yei gaisira,26 “Oarie Felix Rome embobo da giti-

jigari nembodiba, Na ClaudiusLysias mi imo ategurena.

27 Edo Jew embobo mi embo eiawasandido doro betarase era.Edo embo nenei mi umo awaRome embo moka awa seterogido na naso isoro embobo demambudo umo soregurana.28 Edo na ungo ro edo umobekuba eri awa gadi sedo budoungoda gitijijigegari da dadaari da wowosana. 29 Edo naumo wasiri biae da nei ro aeawa gosana edo ungo umogajari oro da itari emboro aeititara edo umo doro betadira

Page 233: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 23:30 230 ACTS 24:11emboro awa ae iutara. Edoungo umo ungoda agodariawa bejari ge sedo bekubaera gio. 30 Edo mei singa daamimi Jew embobo mi emboPaul eiawa doro betarase kikidirero gido setiri gido na umoiso yei ititena gio. Edo emboumo bekuba era awa umo biaero iutari awa kotera awa isoyei sorase setena gio.”

31 Edo isoro embobo ro Claudiusmi sisira awa isera. Edo Paul budotumba da amimi Antipatris nati damambusera. 32 Edo sipo nei isoroembobo tei mi mambusera amimiisoro embobo wo horse da tamo dapepeta isera amimi Paul budo mam-barase sisera. Sedo ungo dodo isoroembobo da gitijigari nembodiba damando da engenemburisera. 33 Edoisoro embobo wo horse da tamo dapepeta isera amimi Paul budo Cae-sarea busu da mambudo edo ove awaRome embobo da gitijigari nembod-iba da ingo da ititisera. Edo ove awaitido Paul simba orase uso ingo daititisera. 34 Edo gitijigari nembodibaove awa ajigedo gido Paul da yei isira,“Imo yei rawainda edo einda bugesi?”Setiri Paul mi mina sisira, “Ciliciabusu da edo.” 35 Setiri gitijigari misisira, “Embo imo bekuba era emboboawa bugoro iji ainde awa na iso geingadena.” Edo awa sedo Paul awagitijigari nembodiba da mando matuHerodmi atima isira ainda doromam-burase simba edo gogo orase sisira.

24JEW EMBOBO PAUL BEKUBA ISERA

1 Edo iji 5 atae etiri priest da gi-tijigari nembodiba Ananias de Jewembobo da embo nembogamo deembo da jawo Tertullus kiki dirariembo ainde daedo Caesarea nati dawowosisera. Edo ainda wosedo ungoRome embobo da gitijigari nembod-iba jawo Felix da yei mambudo Paulbekuba isera. 2 Edo Felix mi setiriPaul totorisira. Toriri Tertullus Paulbekuba adi tuturo isira edo gitijigari

nembodiba da yei sisira, “Nangoda gi-tijigari nembodiba ewamei Felix imonango iji berari jiro gari de daedogitijigido esa awasedo nango bega deatima era. Edo imo nangoda wasirinenei nango kondade ae edo ira awadoturise nei edo esa edo imo roranenei ewagaewa jiwa nangoda embokondade adi edo esa. 3 Edo nango imoeiedo iji berari nango kondade asasedipapa edo era edo iso yei yove edoera. 4Awarate imo buro jiwae be atiraawa adesa awasedo na iso yei ge ijitupo sadena awa sedo gosena naso yeisaboa edo ingae etesita?

5 “Edo embo Paul eiawa gosise umoiji berari wasiri bebegae edo ira awagosera. Edo unemi iri Jew embobobusu berari da atera awa embogomina ara era. Edo embo nenei awanango dodo diti nei edo edo jawo awaNazareth sera. Edo embo emone ditiainda gitijigari ra. 6 Edo umo emboJew ae awa Jew embobo da tumonde-bain ari oro da tororase dipapa etirigido nango umo bunditara. 7 Edonango awanangoda agodari da awodoumo kasadi kotitara te isoro emboboda gitijigari Lysias mi bugudo usoisoro embobo deda nangoda teda Paulburititara. 8 Edo Lysias mi nangodayei siutara embo ave umo bekuba adidipapa edo gido iso yei bugorase siu-tara. Awasedo ge berari nango mi isoyei sera awa imo umo nganega eio isoyei ujugari gase.”

9Edo umo awodo setiri Jew embobodaedo Paul bekuba ise sisera ro Ter-tullus mi setira awa gebe ra sisera.

PAUL FELIX DA DITI DA BEITIGARIGE SISIRA

10 Edo gitijigari nembodiba ingo miPaul ge sarase etiri Paul mi sisira,“Na gosena imo busu einda embomeiawa kasise gaeko jiwae dotesa. Edona iso dombu da derigari ge sadenaawa na iaviri ena. 11 Edo imo em-bomei eiawa nganega adesa awa ungomi gebe soro gadesa gebe na iji 12atae iutara ainde na Jerusalem nati daGod tumondebain adi vivitanita awa.

Page 234: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 24:12 231 ACTS 25:312 Edo Jew embobo gosera na embode Jew embobo da tumondebain arioro da ge bagae ra. Edo ungo daedogosera na Jew embobo da dada ari oroda ta ko yei nenei da awodo wasiribiae nei ro awa aera. 13 Edo ungona ro ari ge sera awa be ae awasedosadi jarera. 14Awarate eiawa ujuganogase emboro seka awa ambo amboise na nangoda mamoumbogo da Godawa tumondebain edo ena. Edo Jewembobo re emboro seka eiawa gebe aesise sera. Awarate naMoses de God dabinga sari embobo de mi ro jiwuseraedo sisera awa gebe edo ena. 15 Edoembo ewamei de embo biae de awabetedo sekago eradera awa na gebeedo ena teta embobo einda na bekubaera da awodo. 16 Awasedo God da ditida edo embo da diti da na me ae ijiberari rora ewagaewa awa adi dipapaedo ena.

17 “Edo Jerusalem nati awa dodo nabusu jiwae be awa esega isena. Edogaeko enumba ae atae etiri yei neneiainda ganu dada edo na ganu awanaso embomei de da osisa edo buriseedo God da yei rorou itadi engenem-burisena. 18 Edo segari da wasiriawa edo atae edo na Jew emboboda tumondebain ari oro da God dayei rorou ititeno ungo na tambusera.Edo embo jiwae be nangae dada aeisera ainde na wasiri biae nei ro aera.19 Edo Jew embobo nenei Asia busuda atima isera awa iji ainde awa ungonangae Jew embobo da tumondebainari oro da atisera. Edo embomei eiawana bekuba adi sedo bugaera. 20 Edoembo nei na bekuba era eiawa ungonangae Jew embobo da gitijijigegarida dada ari da dada isera ainde ungonaso wasiri biae da na ro iseni awatambuserita? Edo ungo wasiri biaeda ro tambadera gido re seio emboeinda atera amimi iso yei isaga sore.21 Edo ungoda diti da derido re ge reda eiawa ungoda yei sisena, ‘Na embobetedo era amone sekago wasiri deerido atima adera awa gebe edo ena.’Edo na ge eiawa seteno gido emboboeiawa na budo iso yei da na bugudo

bekuba era.”22 Edo Paul ge awa setiri Felix

Bada da emboro seka awa isaga gidogido ungoda yei sisira, “Isoro emboboda gitijigari nembodiba Lysias awaJerusalem nati dodo einda bugadiraiji ainde amboda na ingoda ge awakasadena. 23 Edo umo awa sedo dadaari awa gajisira. Edo isoro emboboda gitijigari Paul simba isira aindayei sisira, “Paul ditijimba edo gogoeio awarate uso otatao bugadera awadoio uso dipapa rora awa itore.”

PAUL GAJARI ORO DA GAEKO ETOTOATISIRA

24 Edo iji tupo atae etiri Felixuso aro Drusilla Jew evetu ainga dabugudo setiri isoro embobo mi Paulbudo ungoda yei bugusera. Edo Paulbugudo rawodo edo Iesu Keriso gebeari ri awa ujugurisira. Edo umo geawaujuguriri Felix umodengoro isira.25 Edo Paul wasiri ewamei ari edoembo nenei da rora dipapa ari da geedo dita baita ari da ge de edo God mibusu berari da embo berari kasadiraiji awa sisira. EdoPaul uso yei ge eiedosiri Felix oju edo gido sisira, “Borokododo mambuio edo iji ewamei bugariawa nanemi sano imo budo naso yeisekago bugadera.” 26 Edo Felix umokotisira awa Paul mi umo ganu neneiitari badira awa kotedo burigi burigiseuri Paul budo uso yei bugudo isera.

27 Edo gaeko etoto atae etiri gi-tijigari nembodiba nei jawo PorciusFestus awa Felix da gitijigari buro awaadi bugusira. Edo Felix Jew emboboiaviri orase dipapa edo gido Paul awawujegae dotiri atisira awasedo Festusumo gitijigadi tuturo isira awa Paulumo gajari oro da mata atiri isira.

251 Edo Festus gitijigari nembodiba

edo iji tamonde atae etiri Caesareanati awa dodo Jerusalem nati damambusira. 2 Edo ainda priest babo-jegari de Jew embobo da gitijijigegaride mi Paul bekuba isera. 3 Edo Fes-tus da yei benunu sisera embo sari

Page 235: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 25:4 232 ACTS 25:21Paul budo Jerusalem nati da bugo-rase ainda be awa ungo Paul buguti-rari awa doro betarase kiki diris-era awasedo. 4 Edo Festus mi minasisira, “Paul awa Caesarea nati dagajari oro da atadira. Edo iji tupona nasuka ainda engenembedo mam-badena. 5 Edo ingo Paul wasiri biae roari ge sadewa re ingoda gitijijigegarimi nangae da Caesarea nati da mam-budo ainda embo awa bekuba adera.”

6 Edo Festus Jerusalem nati aindaiji 8 ta 10 awodo edo yei awa dodoCaesarea nati damambusira. Edo sipode kasari yei da anumbedo setiri Paulbudo totorisera. 7 Edo Paul bugiriedo Jew embobo Jerusalem nati daedo bugusera amimi derido Paul awajineneburisera edo sisera umo wasiribebegae jiwae be isira sisera te un-goda ge busari awa inono ae isira.

8 Edo Paul umo beitigari ge de sedosisira, “Na Jew embobo da tumon-debain ari oro da biae nei ro ae ra.Edo na Jew embobo da agodari bejaera. Edo na Rome embobo da gitijigarinembodiba Caesar da jawo da ge biaero sae ra.”

9 Edo Festus Jew embobo iaviriorase dipapa edo gido Paul da yeisedo gosisira, “Imo dipapa nanemiimo budo Jerusalem nati da mam-budo ainda ungoda bekuba era awainganase dipapa esita?”

10 Setiri Paul mi sisira, “Na awaCaesar da kasari yei da ainda deridoatena awasedo inemi na einda imo-suka kasadesa amone inono ra. Edoimo gosesa na biae nei da ro Jew em-bobo da yei aera. 11Edo na wasiri biaeda ro ae etena awa imo na daso be-tanase sia ae etesa. Edo nanemi manasedo gano ae doae etesa. Awarateungo naso jawo da ge busadera awaimo ta embo nei awodo mi mana naungoda yei da itawo doro betadena.Edo Caesar mi na kasarase sedo nadipapa ena awa imo na itaso Romenati da mambadi sena.”

12 Edo Paul awodo setiri Festus usoge kondade ari embobo da ge sedomina sisira, “Imo Rome embobo dagitijigari nembodiba Caesar da yei

mambari dipapa esa awasedo awarauso yei mambadesa.”

FESTUS AGRIPPA DA YEI PAUL RA-WODO RI AWA SISIRA

13 Iji nei gitijigari nembodiba neiAgrippa awa uso aro Bernice ga daCaesarea nati da Festus atega adiwowosisera. 14 Edo ungo ainda ijitupo atero Festus mi Paul da kikiawa Agrippa da yei sise sisira, “Emboda einda gajari oro da atira awa Fe-lix mi gajari oro da ititisira te umomambusira iji ainde umo wujegae do-turisira. 15 Edo na Jerusalem natida woseteno ainda Jew embobo dapriest babojegari de gitijijigegari miembo eiawa kasanase sedo sisera umowasiri bebega jiwae ari ge sisera.

16 “Edo ungo awodo setero na un-goda yei mina sisena, ‘Nango Romeembobo awa embo tepo kasae ra. Edonango emboamemi emboawabekubaeri awa kasari yei da dada orase se-oro dada edo era. Edo dada eoroedo embo ave bekuba era awa aindebeitigari ge sedo ira.’ 17 Awasedo Jewembobo einda bugero na burigi bewasiri isena. Edo sipo de kasari yeida anumburisena edo embo awa budotororase sisena. 18 Edo embo Paulbekuba adi dipapa isera awa ererona kotisena awa ungo uso wasiri biaenembodiba ro isiri awawa sadi ari gesisera te ungo uso wasiri biae ro ariri awa sae isera. 19 Edo ungo Godemboro nei da tumondebain edo eraawa Paul ga da besora isera. Edoembo da jawo Iesu bebetisira aindajawo da daedo ge bagisera ainda beawa Paul embo einda jawo da ge sedoira, umo awa wasiri de atari sedo ira.20 Awasedo na rawodo edo ge eindagebe awa tambeni awa mana manaedo Paul sedo gosana umo Jerusalemnati da mambari ainda Jew embobomi uso jawo da ge sera awa kasedo gaeetenita awa sedo gosana. 21 Edo sedogeteno Paul umo gajari oro da atadidipapa iutara edo umo ingodenasogitijigari nembodiba Caesar mi umoJew embobo mi uso jawo da ro seraawa kasarase dipapa iutara. Awasedo

Page 236: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 25:22 233 ACTS 26:10na isoro embobo nei umo gajari oroda simba edo gogo orase siutana. Edosiutana amboda iji inono ari awa itanoCaesar da yei mambadira siutana.”

22 Edo Festus eiawa berari ujugetiriAgrippa mi uso yei sisira, “Na emboeinda ge awa nanasuka ingari dipapaena.”

Setiri Festus mi mina sisira, “Eumaumo ge sirirari ingadesa.”

23 Edo sipo de Agrippa de Bernicede ungoda mamoumbogo da giro sa-giro awa edo dada ari yei da totoris-era. Edo ungo torero isoro emboboda gitijijigegari de nati da embo nem-bogamo de awa daedo dada ari yei datotorisera. Edo Festus mi setiri Paulbudo totorisera. 24 Edo budo toreroFestus mi sisira, “Gitijigari nembod-iba Agrippa de ingo embobo deridoatewa naso ge ingiwo Jew emboboberari Jerusalem nati da atima eraawa tini gambari ise sedo era. Edogogo dimbudo sewora do betare se-wora. 25 Awarate na umo wasiri biaero isiri awa eura isena te umo kasedoedo dano betadira ainda be awa tam-bae isena. Awarate umo ingodenasoembobo da gitijigari nembodiba mikasarase dipapa etiri gido na umouso yei itano mambarase kotisena.26 Awarate gebe eura edo ove edo gi-tijigari embo ainda yei itadi isena tena ro sadena awa mana mana isena.Awasedo embo einda jawo da ge betambadi sedo na embo eiawa emboberari da diti da edo gitijigari nem-bodiba Agrippa iso diti da iteno de-rido atira eire. Edo ingode emboeinda jawo da ge be awa tambudo awana ove adena. 27 Edo na buria emboeinda wasiri biae rori awa isaga saedoae etena ne na umo iso yei itari awaawara ae kotae etena.”

26PAUL AGRIPPA DA DITI DA BEITI-

GARI DE SISIRA1 Edo Agrippa mi Paul da yei sisira,

“Imo imosuka iso ge be awa seio edonango ingore.”

2 Setiri Paul embo ge dorase sedoingo mi wasiri edo edo beitigarige sedo sisira, “Gitijigari nembodibaAgrippa Jew embobo iji berari nanemiwasiri bebegae ari ge sedo era awa naawawa iso yei sari dipapa ena. 3 Edona iso dombu da beitigari ge sadi enaawa sedo yaviri ena ainda be awa imoJew embobo da wasiri de agodari deawa imo berari gari awasedo. Edonaso ge da begogo burigi eose ta nasokiki awa saboa edo ingio.

4 “Edo Jew embobo na rawodoatima iseni edo wasiri ro ambo amboedo iseni awa ungo gari ra. Edona mei kiambu da naso busu daJerusalem nati da bajido sause tuturoedo boroko bugudo isena awa ungogari ra. 5 Edo Pharisee embobo daungoda wasiri awodo gido ise Godsapo edo era. Edo ungoda God sapoari wasiri mi embo diti berari neneida God sapo ari wasiri awa derigedoira. Edo Jew embobo gari ra tuturo daedo bugudo boroko awa na Phariseeembobo da embo nei awa ungo garira. Edo ungoda dipapa Jew embobona ge boroko setena awa ge be taawa sadi dipapa adera awa sadera.6Edo Godmi nangodamamo umbo dayei nangoda embomei awa soregadisisira. 7 Edo nangoda Jew embobo daorobe 12 da embo berari awa sore-gari God mi adi sari sisira awa badidipapa ewora. Edo ungo soregari awabadi sedo simba ise God tumonde-bain ewora. Edo na soregari eiawaburisena awasedo embo na bekubaewora. 8 Edo ingo Jew embobo roedoGod mi betari embo awa ari sekagoerido wasiri de atadira awa okain beawa kotedo evi? Edo God eiedo adi raawa ingo edo ge be ae edo evi?

9 “Awarate matu na nasuka IesuNazareth nati embo da jawo de edouso atopatari de awawa usibesi adikotedo edo na buro okain be isena.10 Edo namone buro awa Jerusalemnati da edo isena. Edo na iji beraripriest babojegari da yeimambudo oveedo Iesu gebe ari embodo awa gajarioro da itadena awa awara jiworase

Page 237: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 26:11 234 ACTS 26:23sedo isena. Edo gajari oro da itonoedo embo mi doro betorase seoro naawara sedo isena. 11Edo iji jiwae be naJew embobo da dada ari oro da seonoIesu gebe ari embobo awa riroga itorobudo isera ainda be awa na ungo edogano ungoda tumonda ari Iesu da yeiawa bero orase edo isena. Edo na Iesugebe ari embobo ainda yei tini gam-bari edo nati besaun besaun aindamambudo God da embobo nati aindaawa dedo gaedo edo isena.”

PAUL UMO GOD DA YEI WARERE-GURISIRA AINDA KIKI AWA SISIRA

12 Edo Paul mi Agrippa da yei sisira,“Edo priest babojegari mi ove itidosisera Iesu gebe ari emboboDamascusnati da atera awa dedo gaedo adenaawa awara setero gido na Damascusnati da mambusena. 13 Edo iji beoda iri na emboro da pepeta eno usasanembodiba mi janibedo na jineneb-urisira. Edo namonde embo nangaeda pepeta isera awa usasa eiawa go-sisera. Edowaiko janiburisira te usasaeiawa be nembodiba be janiburisira.14 Edo nango berari busu da dureroedo na ge javi naso yei Hebrew gemi siri ingisena, ‘Saul Saul imo roedo na dedo gaedo esi? Edo wocow awa yorase sedo ungoda topomi ituka mendo de mi gaiedo erate ungo ituka awa jagita eoro war-eregedo ungo okain be gaiuri memesibudo era. Edo imo awa naso embomeiawa dorise memesi awa inemi teta wocow mane mi ituka mendo de awajagita eoro edo ungoda tei memesiedo ira da awodo awa memesi imoimosuka buresa.’

15 “Edo umo awodo setiri naneminganega isena, ‘Bada imo averi?’Seteno Bada mi mina sisira, ‘NamoneIesu inemi dedo gaedo esa awa ra.16 Awarate tei mi derido erio. Edonanemi imo awa naso agipo emboawodo asase sedo budo gido na isoyei boroko bugena. Edo ro borokogetesa edo ro nanemi amboda iso yeiujiji ano gadesa awa embo nenei dayei saso gadera. 17 Edo nanemi imoJew embobo da yei edo embo Jew ae

ainda yei itano mambadesa. Edo ijinenei ungo mi imo memesi da itadiadera te nanemi iji berari imo sore-gadena. 18 Edo imo ungo atopatasoedo ungoda gadi jarari awa atae adira.Edo ungo umenga awa dodo usasa dabugadera. Edo Satan da goroba awadodo God da yei wareregadera. Edoimo ungo awodo atopataso ungo nage be oro edo nanemi ungoda wasiribebegae awa kotembedo doadena.Edo na ungoda wasiri bebegae awakotembedo doano ungo ewamei arinaso embomei kataburisena amimibudo era awa badera.’ ”

PAUL USO BURO AWA SISIRA19 Paul mi sisira, “Awasedo naso

gitijigari nembodiba Agrippa na Godda ge utu da edo naso yei sisira awakera berari isena. 20 Edo giti awaDamascus nati da mambusena edoJerusalem nati da isena edo ambodayei Jew embobo atima era ainda yeimambusena edo embo Jew ae aindayei mambusena edo ungo berari awaatopapotisena. Edo na iji berari un-goda wasiri bebegae awa dodo Godda yei wareregorase atopatido isena.Edo daedo ungo ungoda wasiri bebe-gae awadodoGodda yeiwareregeteraawa embo mi gorase sedo wasiri ewa-gaewa orase atopatido isena. 21 Edona iji berari awodo edo isena awasedoJew embobo mi na Jew embobo datumondebain ari oro da sandido dorobetanase jarisera. 22 Awarate God ijiberari na kondade edo isira awasedona boroko einda derido embo nem-bogamo de embo nembogamo ae deda mi God mi naso yei ro isira awagawase sedo sena. Moses de God dabinga sari embobo mi ro adira awasisera. Edo ge ungo mi sisera geda awa na ingoda yei sena. 23 Edoungo mi sisera, ‘Iesu Keriso memesibudo edo betadira amimi wasiri deerido atadira awasedo embomei neiIesu gebe adera awa betedo sekagowasiri de eradera. Edo umo sekagoerari soregari da usasa awa Jew em-

Page 238: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 26:24 235 ACTS 27:8bobo de embo Jew ae ainde da yeijanibadira.’ ”

24 Edo Paul beitigari ge awodo siriFestus mi gogo dimbudo sisira, “Paulimo jiro biae etita rora. Edo kotarijiwae ajigurise edo gaesa iji jiwae beamimi etiri imo jiro biae etesita rora.”

25 Edo Festus awodo setiri Paul mimina sisira, “Naso gitijigari busu daFestus na jiro biae ae ra. Edo na gebeisaga sena. 26 Gitijigari nembodibaAgrippa gosira na ge sena awa gebesena. Edo na ge isaga edo gebe senaainda be awa umo ro berari iutara awaberari umo gosira. Edo eiawa berarigae unjugari aera. 27 Edo gitijigarinembodiba Agrippa imo God da bingasari embobo da ge awa gebe esita? Nagosena imo ingoda ge awa gebe esaawa.”

28 Edo Paul awodo setiri Agrippamiuso yei sisira, “Imo ge iji tupo setesaamimi kotesa iso ge mi ari na Iesugebe ari embo ae etenita?”

29 Setiri Paul mi mina sisira, “Nage iji tupo setenita ko ge iji riborisetenita awa nembogo kotose ta nadipapa ena awa embo berari naso geingise boroko atera awa na inge orasesedo na God sedo gosena. Edo naimo gajari embo na inge asase dipapaaerate na dipapa imo Iesu gebe ariembo na inge asase dipapa ena.”

30 Edo Paul awodo setiri gitijigarinembodiba Agrippa de gitijigari nem-bodiba Festus de uso ru Bernice deembo nenei de da erido yei awa do-turisera. 31 Edo ungo yei awa dodomambuse ge mina sara isera, “Emboeiawa wasiri biae aera awasedo ungoumo doro betadira ainda be atae raedo ungo umo gajari oro da itaderaainda be atae ra.”

32 Edo Agrippa mi Festus da yeisisira, “Embo eiawa Rome nati da gi-tijigari nembodiba amimi uso ge awakasarase dipapa ae etira re imo umowujegae etesa.”

27PAUL ITERO ROME NATI DA MAM-

BUSIRA1 Edo nango Italy busu da mamb-

orase setero gido ungo mi Paul degajari embobo nenei deda awa JuliusRome embobo da isoro embobo jawoCaesar da isoro embo da gitijigarinembodiba ainda ingo da itero umoungo simba arase. 2 Edo nga daAdramyttium nati da edo einda bu-gusira awamambadi sia isira. Edo ngaeiawa nga derari yei berari Asia busuda ainda ewa da berari ainda toridobugudo torido bugudo ise mambadisedo isira. Edo nango nga da viterobisara sumbudo bisara bari rora dabetiri mambusira. Edo Thessalonicanati embo busu Macedonia da usojawo Aristarchus awa nangode daedomambusira.

3 Edo sipo de nga awa Sidon nati dabugusira. Edo Julius awa Paul tamoisira awasedo umo awara setiri Pauluso otatao gadi sedo mambusira. EdoPaul uso otatao mi uso pepeta ta rodipapa adira awa itero yei awa dodonango mambusera.

4 Edo bisara nango dombu da ji-giri gido nango Cyprus ingigi da gunda awodo didi da berari mambusera.5 Edo ewa nei awa sembudo Ciliciabusu da Pamphylia busu da edo Myranati busu Lycia da ainda buguseraedo nga awa ainda doturisera. 6 EdoAlexandria nga awa ainda tambuseraawa Italy busu da mambadi iri gidoisoro embobo da gitijigari mi nangoawa nga ainda itiri vivitisera.

7 Edo dombu kena sumbari awaokain be isira ainda be awa bisaranango kondade ae isira awasedo. Edoiji roinge awa sasainbedo mambudoCnidus nati aikambu isera. Edo bisaranangoda dombu da jigido edo nangomisedo engenembadi etiri gido nangowareregedo Crete ingigi da gun daawodo mambusera. Edo ingigi aindamendo sawari kena jawoSalmone awaderigedo didi da awodo mambusera.8 Edo nango begogo etiri gido nga da

Page 239: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 27:9 236 ACTS 27:24torari yei jawo nga da jango indariyei ewamei Lasaia nati aikambu aindatotorisera.

9 Edo torido ainda iji ribori be atis-era. Edo nango ainda atero nga dapepeta ari iji biae awa bugusira. EdoJew embobo da indari neta ise tu-mondebain ari iji awa matu atae isira.Awasedo Paul mi embo nga da aindayei ro adira awa kotisira awa sisira.10 Edo sisira ungoda yei, “Ingodenayei eiawa dodo mambadera awa in-godena ewamei mambadi aera. Edonga bejari edo ingode namonde edorora berari de awa ewa tuda mam-badera edo embo nenei awa indidoambadera.” 11 Edo umo awa sisira teisoro embobo da gitijigari awa Paulda ge ingae isira te nga jigari embode nga topo de da ge awa ingisira.12 Edo nga torido atisira yei awa ngaainda awa ewamei atadi ae ainda beawa iji awa gaeko edo kau yawata ijiawasedo. Awasedo embo nga da jiwaeawa ge okain sedo sisera, “Yei eiawadowo edo ingode edo gido nga derariyei jawo Phoenix Crete ingigi da aindamambore.” Edo nga derari yei awadombuwaiko wosedo ira awa kena ariawasedo yei awa yawata iji de atari yeiewamei ra.

UNGO MAMBUTERO BISARA NEM-BODIBA UNGO DORISIRA

13 Bisara kiambu ungoda gun dasumbusira awasedo ungo nga torariyei jawo Phoenix ainda mambaderaawa kotedo nga orogo sokubedo yeiawa dodo Crete ingigi didi osedomambusera. 14 Edo nango yei mam-bae tepo tupo be ero bisara nembod-iba be awa ingigi da edo sumbudowosedo nangoda nga da dorisira.15 Edo bisara awa sumbudo nga dadoriri nga da buro ari embobo edogido nga awa budo bisara sumbiraawa kena itadi isera te ungo ari sagoae edo gido jamo jamo isera. Edobisara mi nango awa budo warawaraetiri nango ewa soropuda wowosis-era. Edo nango kondade ari sago aeisera. 16 Edo nango ingigi kiambu

jawo Cauda awa derigurero edo in-gigi amimi nango gajetiri edo bis-ara awa nango iji tupo nango daeisira. Edo nango derigurero nga kireambo da digido jumbusera awa ku-nunubeurase gido jumbero nga tamoda vivitisira. Edo awawa jumbari vi-tari sago ae awa isera. 17 Edo nganembodiba awa bejurase sedo esi minga jiroroka edo didigurisera. Edonga da buro ari embobo nga awaLibya busu da aikambumambudo ewabengi da dedo bejurase oju edo gidobisara bari rora awa wujegedo edobojisera. Edo bojetero edo bisaranembodiba sumbudo edo bisara yeirawainda sumbudo isira ainda nangobudo mambudo isira. 18 Edo bisaranembodiba awa sumbudo doae etirigido sipo de embo da rora awa ewada wawara adi tuturo isera. 19 Edotumba jiriri nango mata yisera edosipo atetiri nga da rora berari ewada wawara isera bupuri ta bisara barirora ta ituka matuka ta awa berari.20 Edo sipo de tumba de mata awodobisara nembodiba awa iji berari sum-buse atisira. Edo poroga mi gaje-tiri nango utu usasa gae waiko gaedamana gae. Edo kotari berari awaatae etiri sisera, “Ewa yawata nem-bodiba atira awasedo embo amemiingodena kondade ari sago ae ra.”

21 Edo Paul embo indari indae eterogido ungoda soropu da erido sisira,“Otatao ingo naso ge ingido edo Creteingigi da atae etewa awa ingodenawasiri eiawa ewa da eiedo mana tam-bae etera. 22 Awarate na ingoda yeisedo gosena oju eove ta goroba ewo.Edo nga awa bejedo dada adira teingodena embo awa mana betaderaembo da ave awa betadi aera. 23 Edona eiawa gosena ainda be awa tumbanei naso Mama God utu da edo na usotopo edo na umo tumondebain edoena amimi uso asisi ewamei itiri nasoyei bugira. 24 Edo naso yei bugudoasisi ewamei amimi naso yei setira,‘Paul oju eose. Imo awa ewamei beRome embobo da gitijigari da yei damambadesa. Edo imo awasedo, God

Page 240: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 27:25 237 ACTS 28:2mi embo nga da awa kondade ari edomana betadera.’ 25 Awawa anela minaso yei setira awasedo naso otataoiaviri ewo. Edo asisi ewamei mi nasoyei ge setira awa na gebe ena Edo Godumo ro setira awa adira. 26 Awaratebisara nembodiba sumbudo amiminga budo pigari ingigi da ainda mam-badira.”

27 Edo nango ewa jawo Meditter-anean awa sembutero bisara nem-bodiba mata sumbiri edo ewa nem-bogamo mata awodo ise atisira. Edopura etoto atae etiri tumba soropuda nga da buro embobo kotisera awanango ombo aikambu bugari kotis-era.” 28 Kotedo eriwa da rora bougamendo da digido itero ewa da wosedouso kapuru tega awa 40Metres awodoisira. Edo nei kiambu yise eriwa awasekago itero ewa da wosedo awa ka-puru tega awa 30 metres awodo isira.29Edo ungo kotisera awa nangoda ngaawa sakara da vitadira awa kotedoorogo berari 4 awodo awa nga am-boda guwusera. Edo guwedo ungo gemina sara edo sisera, “Sipo burigi ate-gae.” 30 Edo nga awa dodo mambadisedo nga da buro ari embobo mi tetanga mendo da orogo guwarago isera.31 Awarate Paul mi isoro embobo degitijigari de isoro embobo de da yeisisira, “Nga da buro ari embobo ngada atae adera awa ingo ewa dawosedoindido ambujegadewa.” 32 Edo umoawa setiri isoro embobo mi nga kireda esi awa diugetero edo peko pekoedo mambusira.

33 Edo waiko vitadi iri Paul emboawawa indari indorase sisira. Edoungoda yei sisira. “Wasiri eiawa puraetoto da iri ingo nei ro indae beewowa. 34 Edo ingo karu ari ujo aeadewa awa indari indadewa. Edo ingooju eove ainda be awa ingoda kopiri tuda awa mana jajovegadira awasedo.”35 Edo Paul awodo sedo ambe budoedoungo berari ditini ise ateroGoddayei ategari itido ngaungedo indisira.36EdoPaul ambe indiri ungo jo gorobaetiri ungo indari nenei budo daedoindisera. 37 Edo embo nga ainda

joda atisera awa ajigari 276 awodo ra.38 Edo ungo indari inono da indidonga ejopa arase indari nenei nga jodaawa ewa da wawara isera.

NGA DEDO BEJEDO PISOKO SOINDOISIRA

39 Edo sipo de kora poi awa gajogajo iri gosisera te ungo gae sumbaeisera. Edo nga derari yei de kora poide gido ungo kotisera, “Ingode oundamo ewamei edo torido edo nga korada iterita mo ko ingode ari sago aeeri?” 40 Edo ungo awodo kotedo esinga da digido edo orogo da didiguris-era awa diugetero ewa da wowosisira.Edo nga ambo jigari sarau nga amboda awa digari esi awa wujeguriserajigoro kora da vitarase. Edo bisarabari rora awa jigero eriri edo bisarami sumbudo betiri nango ombo kenasumbusera. 41Awarate nga mendo mikora da gaedo tamo da vitido pusisira.Edo pusetiri ewa mi nga ambo da be-jedo doae etiri nga awa bejedo pisokosoindo isira.

42 Edo gajari embobo awa javedoomboda vitido sumbudomambujege-orase sedo isoro embobo mi dorobe-betegorase sisera. 43 Awarate isoroembobo da gitijigari mi Paul soregadisedo gido ungoda yei sisira, “Awodoeove.” Sedo embo ave sasaka jawarigari ri ainda yei sisira, “Nga dodoewa da kekapuinya edo jajavegedoombo da mambuwo.” 44 Edo awodosedo embo nenei da yei sisira, “Ingori tutupo ta nga bejari einda jigidoembo nenei jajavegurera awa amboambo edo ombo da mambujegewo.”Edo awodo setiri nango umo ro sisiraawodo edo ewamei ombo da mam-busera.

28NANGO BERARI MALTA INGIGI DA

BUGUSERA1 Edo nango berari ewamei ombo

da vitero ingigi ainda jawo awa Maltasetero gosisera. 2Edo ingigi aindanatiembobo awa jao namendi embobogido nangoda yei ewamei isera. Edo

Page 241: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 28:3 238 ACTS 28:19ga mi yei jamo jamo etiri gido nangovevera borase sedo ri undugurisera.3 Edo Paul ri jori awa dada isira edoriawo da wawara iri jingabu riawomi vevera etiri gido ponda bugudoedo Paul da ingo da gambusira. Edogambuse Paul da ingo da egisira. 4Edoingigi awa nati embobo amimi Paul daingo da jingabu egedo atiri gido minasara isera, “Kotera embo eiawa emboda detiri bebetari ta rora. Edo umoewa da betae dodo ombo da bugutaraawarate Godmi rirogamina itido etirieiawa etira.” 5 Edo ungo awa seteroPaul jingabu awa budo jipasegetirijingabu awa riawo dawowosisira. EdoPaul umoaindaderido teta jingabumiumo gambae da awodo atisira. 6 EdoPaul awodo derido atiri ungomi sis-era, “Uso ingo bajeita ko umo duridowasiri de beteiri? Edo ungo awodosedo simba isera. Edo ungo iji riboribe simba edo nei ro Paul da yei ae etirigido ungo ungoda kotari wareregedosisera, “Umone god ra.”

7 Edo Publius ingigi ainda emboboda gitijigari embo ainda busu ewabengi da ainda atima isira. Edo emboamimi nango budo uso mando damambudo nango simba ewamei isiraedo nango ainda iji tamonde atisera.8 Edo Publius da uso mamo awa karuyauya de je gutari de budo pasidoatisira. Edo Paul binga awa ingidousomando damambudo umo ewameiarase sedo God da yei sedo gosisira.Edo Paul uso ingo embo ainda tamoda itiri karu embo awa ewamei isira.9 Edo embo awa ewamei etiri karuembobo berari ingigi ainda atima is-era awa Paul da yei bugudo ewameiedo isera. 10 Edo ungo ewamei edokando jiwae be nangoda yei ititiguris-era. Edo ambodanangodamambari ijibugiri nangoda pepeta ise indari roraawa jiwae be nga da ititisera.

MALTA INGIGI DA EDO ROME NATIDA MAMBUSERA

11 Kariga tamonde atae etiri nangonga nei tambusera. Edo nga awawa

Alexandria nati da edo bugudo in-gigi ainda kau yawata iji awa aindaatisira. Edo nga mendo da awa godda memei etoto awa ove kevedo iti-tisera. 12 Edo ewa awa atae edo bi-nono etiri gido nango nga da vitidoingigi awa dodo mambusera. EdoSyracuse nati da bugudo ainda iji ta-monde atisera. 13 Edo yei awa dodomambudo nango nati Rhegium aindabugusera. Edo sipo de bisara ambokena erido nango misetiri iji etototumba edo atae etiri awa nango Pute-oli nati da bugusera. 14 Edo aindabugudo Iesu gebe ari embobo neneitambero ingode atorase setero gidoungode atisera. Edo ungode pura daedo ungo dodo ombo da awodo Romenati da mambusera. 15 Edo nangoRome nati da mambutero Iesu gebeari embobo nenei nati ainda amiminangoda binga ingido nango tambadibugusera. Edo ungo esega emboboda mando jawo mando tamonde awaderigedo bugudo Appius ori garori ariyei da nango tambusera. Edo Paulungo gido God ategurise esusu iti-tisira.

ROME NATI DA BUGUSERA16 Edo nango Rome nati da bugero

Rome embobo da gitijigari nembod-ibami awara setiri Paul umo umosukamando da da atima isira awarate isoroembo da mi umo simba edo isira.

17 Edo iji tamonde atae etiri PaulJew embobo da gitijijigegari awasedo getiri uso yei dada isera. Edoungo bugero, Paul ungoda yei sisira,“Naso nanonamendi na ingodenasoembomei da yei memesi da ro itaera edo na ingodenaso mamo umbogoda wasiri awa sisae rate Jerusalemnati da embomei amimi na tepoRome embobo da ingo da itero edona gajari oro da ititara. 18 Edo Romeembobo naso joda gebe awa gadisedo nganega itititara te ungo nasowasiri biae da ro tambae ititara edobe ro ae da tamo da na doro betadenaawa ae gido na wujegadi sititara.19 Awarate Jew embobo mi goroba

Page 242: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ACTS 28:20 239 ACTS 28:31edo awara ae ititara awasedo naJew embobo mi doro betadena awakotedo gido na itoro Rome nati dagitijigari nembodiba mi naso wasiriawa kasarase sedo gosana. Awaratena einda naso embobo awa bekubaadi bugae ra. 20 Edo na ingo gido edonaso yei ro iutari awa sano gawasesedo seteno ingo bugewa. Edo ungona bupuri mi eiedo digero atenaaindabe awa na soregari embo God mi itaribugarase sisira awa Israel emboboberari mi simba edo era awa gebe edoena awasedo.”

21 Edo Paul awodo setiri ungo miuso yei mina sisera, “Judea busu daembobo awa iso jawo da nangoda yeiove da aera. Edo Iesu gebe ari emboboJudea busu dodo einda bugera awaungo iso binga da ro budo bugae ra.Edo ungo einda bugudo edo iso jawoda ge biae ro sae ra. 22 Awarate embojiwae yei berari da awa ge seka inemiatopapotesa ainda jawo da ge biae besera awasedo nango ge seka eiawasaso gadi dipapa era.”

23 Edo ungo awodo sedo iji da dadaadi setero Paul awara sisira. Edoiji awa bugiri ungo berari bugudoPaul atima isira mando ainda dadaisera. Etero Paul uso ge sipo de tu-turo isira awa waiko da awa siri sirimambudo tumba jiriri ge atae isira.Edo Paul God da gitijigari goroba deawa ungoda yei ujugurisira. Edo ungoIesu Keriso gebe orase dipapa edogido Paul ungoda jo awa ewo wujadijarisira edo Moses de God da bingasari embobo de mi Iesu da jawo da rosise gaisera awa ungo atopatido isira.24 Edo embo nenei uso ge awa gebeedo isera te embo nenei uso ge awagebe ae edo isera. 25 Edo ungo usoge ingido ungo ungosuka tini gam-bari mina ara ise mambujegurisera.Awarate ungo mambae giti da Paulungoda yei ge sisira. Edo sisira, “AsisiKotopu mi God da binga sari emboIsaiah da yei awodo ingoda mamoumbogo da yei sisira. 26 Edo God miIsaiah da yei sisira,

‘Imo mambudo embomei einda yeiseio, Ingo ingoda dengoro miingido ingido adewa te ingogebe awa mana gadewa. Edoingo ingoda diti mi gadewate ingo mana ingoda jiro migadewa awa ungoda yei seio.

27 Edo embomei eiawa jiro gari em-bobo aera. Awarate ungo jirogari de re gebe berari awa un-goda jiro mi gae etera. Edoungoda dengoro awa uvesaetera edo ungo ge ingido in-ono etera. Awarate ungo un-goda dengoro uvesa ae doaeetera awa gebe moka awa in-gae etera. Edo ungo ungodaditi apupuregetera. Awarateungo ungoda diti apupuregaedoae etera awa ungo ungodajiro mi gebe awa gae etera.Edo ungo ungoda wasiri bebe-gae awa dodo naso yei war-eregae etera awa nanemi anoungo ewamei ae etera.’ ”

28 Edo Paul uso ge sangove da awasisira, “God mi uso binga umo embosoregedo ira ainda emboro awa emboJew ae ainda yei itadira. Edo umouso binga awa ungoda yei itari ungoiaviri de da ingadera.” 29 Edo Paulawaungoda yei ujugedo setiri ungo geokain bemina baga ise Paul damandododo mambusera.

30 Edo Paul pura dada mando awaembomina ititise Rome nati da gaekoetoto atisira. Edo embo ave Paulgadi dipapa edo isera awa mambudobugudo edo isera. Edo embo berariamemi bugudo isera awa jo beresaedo isira. 31 Edo umo ge isaga siseBada Iesu Keriso awa embo da yeiatopatido isira. Edo Paul mi God dagitijigari goroba de awa ujugedo isira.Edo umo awodo atopatido isira awaamemi beitigae ra.

Page 243: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 1:1 240 ROMANS 1:17

Ove Rome Nati EmboboMi BuriseraPAUL ROME NATI EMBOBO ATE-

GURISIRA1 Na Paul Iesu Keriso da agipo ari

embomi ove eiawa ingoda yei gaiena.Edo Iesu da binga atopatari emboanase God mi na kataburisira. EdoGod mi na uso binga ewamei awaminonu sanase kataburisira.

2 Matu be matu God mi bingaewamei eiawa uso binga sari emboboda yei isaga isira. Edo isaga etiri IesuKeriso busu da bugae giti da ungo Godumo ro adi sisira awawa jiwari kotopuda gaisera. 3 Edo binga ewamei eiawaGod uso mei Iesu Keriso ingodenasoBada da jawo da ra. Edo busu dauso kumbari awa Iesu Keriso awa gi-tijigari nembodiba David da orobe dateda awa. 4 Awarate uso God ingeari awawa Iesu umo gido betetiri Godmi uso goroba mi umo etiri eririsiraawasedo ingode gosera ingodenasoBada Iesu Keriso awa God da mei na.5 Edo God umo naso yei riroga ro itaera ainda be awa umo na dubo budoira awasedo. Edo unemi Iesu da bingaatopatari buro awa naso yei ititisiraedo unemi na busu berari da mam-banase sisira. Edo na mambuse emboberari mi Iesugebe ise kera orase sedona binga eiawa ujugedo ena. 6 Edoingo Rome nati embobo God ingodeda Iesu Keriso da embobo awasejawo setira.

7 Awasedo ingo Rome nati da emboberari ave aveGodmi be dubo be budouso topo orase jawo sisira ainda yei naove eiawa gaiena.

God ingodenaso Mamo de BadaIesu Keriso de mi ingoda yei iji berariewamei ore. Edo iji berari oro ingodajo awa jamo jamo ore.

PAUL ROME NATI EMBOBO GADI DI-PAPA ISIRA

8 Naso ge sae tuturo da awa naGod ategurena Iesu Keriso da jawo

da awodo awa sano gadewa ainda beawa embo yei berari da awa ingo IesuKeriso ge be ewa awa gosera. 9 Edona iji berari binga ewamei uso meida jawo da atopapotena edo iji berariGod awa naso jo berari mi sapo edoena. Edo God umo gosira na iji berariingo awa kotise iji berari uso yei sedogido ena ingo simba ise edo ingo kon-dade arase. 10 Edo na iji ribori simbaise na God manunu gedo ena iji aindena ingo esega adi sedo iji berari Godsedo gido ena emboro burigi arase.

11 Edo ingoda tumonda ari awagoroba arase sedo na Asisi Kotopumi na ro atopapotara awawa ingodekando edo badi sedo awa embo naingo gadi dipapa ena. 12 Edo namambudo ingode da awodo kandoadena edo ingo daedo Asisi Kotopumiingo ro atopapotara awa nangae dakando edo badewa amimi ingodenasotumonda ari awa goroba adira. Edoingode awodo ise emboro awodo dakondade mina ara adera.

13 Edo naso nanonamendi na iji ji-wae be ingo esega adi kotemona terora da ami na beitigedo ira awa sanogawase sena. Na iji berari ingo es-ega irinono amimi ari embo ingodateda awa Iesu be goroba de gebeorase dipapa edo ena teta embo Jewae da teda isena da awodo. 14 Edona awawa embo berari da agipo ariembo ra awasedo na binga ewameiawa embo isaga da atera ainda edoembo unjugedo atera ainde da yeisadena edo embo gari jiwae buriseraainda gari kiambu burisera ainda yeisadena. 15 Awasedo na daedo ingoRome embobo da yei na binga ewameisadi sia etena.

BINGA EWAMEI AWA GE GOROBA DERA

16 Naso tumonda ari berari awabinga ewamei da atira. Edo bingaewamei awa God da ge goroba deawara awasedo embo averi Jew embota embo Jew ae ri awa binga ewameiawa gebe adira edo Godmi ungo sore-gadira. 17 Edo binga ewamei emimi

Page 244: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 1:18 241 ROMANS 1:30euri God mi embo budo ituri ungaeda umo jigari da emboro awa isagaedo ira. Edo emboro einda embo Godga da umo jigari ewamei da edo era.Edo embo ave iji berari tumonda edoira embo awa God mi ari umo jigariewamei ungae da edo ira. Edo eindage sise jiwari mi sisira,“Embo ave uso tumonda ari mi God

ga da umo jigari ewamei adiraembo awa atari ewamei awatambadira.”

EMBO YEI BERARI DA AWA WASIRIBEBEGAE ISERA

18 God mi embo wasiri bebegaebe ewora awasedo umo tini gambariedo ungo kasadi sedo emboro awaisaga etira. Edo wasiri bebegae embomi edo era amimi emboro beitigeuriungo God da uso ge be moka awa gaejaredo era. 19Edo Godmi ungo usibesiadira ainda be awa God uso ge bemoka awa embo da yei isaga etiri edoembomi isaga gosera awasedo. 20Edotuturo da God busu da rora berari deisira iji ainda edo bugudo boroko Godiji berari uso goroba da be moka deumo mo averi awa isaga evira. Edoembo mi be moka eiawa ungoda ditimi gari sago ae rate ungo rora be-rari God mi isira awa gido isaga Goduso goroba awa gosise edo umo averiawa roawasedo gae edo eri? Awasedoembo mi be tambudo wasiri bebegaeise atari sago ae ira.

21 Edo ungo God mo averi awagosera te ungo God sapo ae ise umoatae awodo awa edo era. Edo unemiro isira awasedo umo jasiga ae edoera. Edo ungoda kotari awa bebegaeedo umengami ungoda jiro awa siridoatira. 22 Edo ungo sedo era ungo awajiro gari embobo sedo era ungo awajiro gari embobo sedo era te ungo awajiro egae embobo ra. 23 Edo ungoGod natopo atari awa tumondebainae rate ungo ove kewari teta embobetedo ira awa inge edo rimei dejingabu de ove kekevegari ingege derora nenei jiwae be ungo mi tumon-debain adi sedo kevedo era.

24 Edo embo ave wasiri biae edoera awa jiro egae embobo ra awasedoGod mi ungo awa doturira. Edo ungodotiri kotari bebegae berari ungoda joda kotera awa era. Edo daedo ungomengari wasiri awa mina ara edo era.25 Edo ungo ge moka be God da jawoda awa gebe ari ujo ae era awarateungo God da jawo da ge busari ge seraawa gebe era. Edo ungo God roraberari isira embo awa tumondebainae dodo, ungo rora God mi isira awatumondebain edo era. Edo embo yeiberari da awa iji berari God jasiga aeetera. Awasedo God ungo doturira.Awa gebe ra.

26 Embo wasiri bebegae eraawasedo God ungo doturira. Edoungo dotiri ungomengari nembodibabudo purari wasiri awa mina ara era.Edo emboevetu awa ungo ungosukamina ara edo era. Edo ungo mi ariwasiri awodo awa ari sago ae awa era.27 Edo da awodo embo awa ungodaaro asini de atari da wasiri awa aerate ko ungo ungoda embo nenei deda evera. Edo embo awodo ise ungoungosuka kombo mina ara ari awaedo era. Edo awodo era awa ungowasiri biae be biae awa era awasedoungo riroga ungo mi dipapa era awaburera.

28 Edo embo iji berari God da ge bemoka ro gosiseri awa ruvegadi dipapaedo era awasedo God ungo doturira.Edo ungo dotiri ungoda kotari awabiae be etiri ungo iji berari wasiriungo mi ari sago ae awa edo era.

29 Edo embobo wasiri bebegaeneinde kainde edo era. Edo embonenei mi embo nenei da rora awadipapa era. Edo ungo iji berari wasiribebegae mina ara edo era. Edo kotaribebegaemina kota edo era. Edo embonenei dorero bebetera. Edo embogomina ara era. Edo embo nenei dajawo da ge busera. Edo ungo iji berariwasiri bebegae awa embo nenei dayei arase dipapa edo era. Edo ungoembo nenei da wasiri biae gido embonenei da yei sedo era. 30 Edo embo

Page 245: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 1:31 242 ROMANS 2:12-15nenei da yei ge biae sedo era. Edoungo God ujo ae edo era. Edo ungoawa jariga embomei. Ungo sedo eraungo awa embo ewagaewa. Edo ungoiji berari awa wasiri biae adi emboroseka kotedo edo era. Edo ungodaaimamo da yei ge jinjedo era. 31 Edoembo dita baita ari wasiri awa edoera. Edo ungo sarigari sedo era teamboda ungo ae edo era. Edo ungokando mina ara ae edo era. 32 Edoembo gosera God da agodari mi siraawa embowasiri biae adera awa embowasiri biae adera awa betedo riroganatopo badera awarate ungo gae siraise iji berari wasiri bebegae eiawa edoera. Edo daedo embo amemi wasiribiae adira awa ungo awara sadera.Edo embo awodo sise ungo wasiribebegae era edo embo nenei dawasiribebegae edo era awa gido sedo era.

2GOD MI YEI BERARI DA EMBO BE-

RARI AWA KASADIRA1Naso otatawo ingo embo nenei da

ari awa gido ungo awa wasiri bebegaeembobo sedo ewa awarate na ingodayei ge sena. Ingo bara wasiri bebe-gae ungo era da awodo edo ewa teingo mi ungo awa wasiri bebegae ariembobo sise ingo ingosuka awa ingowasiri bebegae ae embobo sedo ewa.Edo awodo sise ingo mana God da yeiingo wasiri biae ae embobo sadewa.2 Edo ingodena gosera God da yeibajari ari atira awasedo embo wasiribebegae edo era awa kasedo ira. 3 Edonaso otatawo ingo kotewa God embonenei wasiri bebegae edo era awakasise ingo wasiri bebegae ungo erada awodo ewa awa derigadira awodoingo mo kotevita? 4 Edo God ingodayei sasaimbarimi edo ira ainda be awaumo ingo dubo burira awa ingo moujo evita mo ujo ae evi? Edo God ingoingoda wasiri bebegae awa dodo usoyei wareregawase dipapa ira awasedoiji tupo ae be ingoda yei edo gogo edoira. Awase na kotena ingo awa gaetarora.

5 Awarate ingo awa jiro bebegaeembobo awasedo ingo awa iji berariwasiri bebegae ise atewowa edo in-goda jimbo awa diripu edo vivitirateta embo mi ungoda gano dada ariyei da dada eoro diripu edo saumaira da awodo. Awasedo God iji san-gove da tini gambari edo embo be-rari awa edo gogo edo kasadira awairirari ingo ingoda riroga diripu eviraawa badewa. 6 Edo iji ainde Godmi ingodena ingodenaso wasiri daro ewora awa tetegedo mina itadira.7 Embo nenei wasiri ewamei ise ate-wora awa God mi ungoda yei usousasa de jasiga borega ari de edowasiri natopo atari de awa itarase di-papa era ainda yei wasiri natopo atariawa itadira. 8 Awarate embo neneiwasiri biae awa ambo ambo ise wasiriewamei ujo ae edo era awa ungodayei God umo tini gambari edo rirogabouga be awa itadira. 9Memesi de ojude awa embo wasiri bebegae edo eraainda yei bugadira giti Jew embobo dayei edo amboda embo Jew ae aindayei. 10 Awarate God mi uso usasa dejasiga borega ari de jo jamo jamo aride awa embo buro ewamei edo eraJew embobo inge ainda yei giti itidoedo amboda embo Jew ae inge aindayei itadira. 11 Edo embo berari awaGod da diti da inono na awasedo umoungoda yei ari berari inono da edo ira.

12-15 Edo embo ave wasiri biae adiraembo ainda yei awa God mi rirogaitadira. Edo God uso agodari jiwariawa embo Jew ae ainda yei itae ra teembo ave ungoda teda amemi wasiribiae adira awa embo ainda yei Godmi riroga itadira. Ainda be awa ungowasiri ewamei rawari edo wasiri biaerawari awa ungo garira ainda be awaagodari ro sira ungoda joda atira. Edoungoda kotebari mi daedo sedo iraamone wasiri biae ra o amone wasiribiae ae ra awasedo ungo wasiri biaeeri ta ko wasiri biae ae ri awa ungogosera. Edo God mi Jew emboboamemi wasiri bebegae adera aindedaedo riroga itadira. Ainda be awa

Page 246: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 2:16 243 ROMANS 2:29God uso agodari jiwari awa ungodayei ititisira awa ungo agodari awakera ae edo era awasedo. Edo ungo roaderi awa ungo gari rate ungo ae edoera. Edo embo ungo ro aderi awa garirate ungo ae edo era awa mana Godmi soregadira. Einda be awawa ingo-dena agodari gosera amimi ari ingo-dena God ga da umo jigari ewamei adiaera awarate ingodena agodari ro siraawawa adera amimi ari ingodena Godga da umo jigari ewamei adera. 16Edoiji bugadira ainde God mi Iesu Kerisoda yei awodo embomei ungoda jo dakotari gae kotedo era awa isaga dakasadira. Edo na binga ewamei eiawabejedo sise re iji berari uso be eiawaingoda yei sedo ena.

AGODARI MI RO JEW EMBOBO DAYEI SIRA

17Edo ingo Jewembobokotewa awaingo agodari God Moses da yei sisiraawa tumonda edo ewa amimi sari Godmi ingo soregadira awodo kotewa.Edo ingo awa God da otatawo ewogabe awodo gosise jariga edo ewa. 18EdoGod ingo ro awase dipapa ira awaingo gosewa. Edo agodari mi ewameimo rawari edo biae mo rawari awaatopapotiri gosewa. 19 Edo ingo sedoewa ingo awa diti guba egeregari dadedegari embobo edo daedo sedo ewaingo awa umenga da atima era em-bobo ainda usasa. 20 Ingo garira tetagae inge ewo embo nei atopataragoedo era. Edo daedo sedo ewa ingo awaembo jiro ambubu da dedegari em-bobo. Edo God mi uso agodari awa in-goda yei ititisira awasedo ingo kotewaawa ingo gari berari awa be bari ko-tise edo ingo ro berari sedo ewa awagebe sari kotebedo ewa. 21 Edo ingoembo nenei atopatido ewa te ko ingoingosuka atopatae edo ewa. Edo ingoembo nenei da yei bengono eove sisedodo ingomi bengono edo evita rora?22 Edo ingo embo nenei da yei ditaeove sise dodo ingo mi dita edo evitarora? Edo ingo ove kewari tumonde-bain ari ujo ae ise dodo ko ingo ove ke-

wari tumondebain ari ujo ae ise dodoko ingo asisi da indari bengono edoevita rora? 23 Edo ingo agodari da geawa ewamei sise dodo ko ingo agodariawa bejedo ewa amimi euri God sapoae edo ewa. 24Amone ujugurira jiwarimi ingoda jawo da sira awa gebe ira.Edo ge jivedo sira,“Embo Jew ae amimi God gandubur-

era ainda be re ingo Jew em-bobo mi iji berari wasiri bebe-gae edo ewa awasedo.”

25 Ingo agodari kera adewa awaingoda tamo da andiso diugari dawasiri mi ingo kondade adira awarateingo tamo da andiso diugari da wasiriawawa ise dodo agodari awawa beusoadewa awawa ingoda tamo da andisodiugari da wasiri adewa amimi ingokondademana adira. 26Edo embo Jewae awa tamo da andiso diugae atiseedo agodari mi ro arase sira awa iraembo awa God da diti da awa tamoda andiso diugari inge ainda be awaungo God da ge kera edo era. 27 Edoagodari da ge awa ingo Jew emboboda topo ra edo ingoda tamo da andisodiugurisewa te ingo agodari awa keraae edo ewa. Edo embo Jew ae awaungoda tamo da andiso diugae rateungo agodari da ge awa kera aderaami ari ungoda wasiri mi ingo Jewembomei God Kera ae atima ewa awaisaga adira.

28 Embo ave awawa God da topoawawa ingo kotevi? Edo embo amemiJew embobo da ari wasiri berariawawa adira amimi ari umo God datopo awodo eita? 29 Awodo aera teeiawa giwo God da Asisi mi embo dajo da torido buro ari edo embo awawaembo God da topo awodo adira teagodari mi buro awawa adi aera. Edoembo ememi wasiri awodo edo iraawa God mi jasiga borega edo ira teembo mi jasiga borega ae edo era.

3EMBO DA WASIRI BEBEGAE MI GOD

DA GE AWAMANA JUMBARI WOSADIRA

Page 247: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 3:1 244 ROMANS 3:201 Jew embomei mi ungoda

mamoumbogo da ari wasiri awawairirari amimi embomei Jew ae aindawasiri awa derigari awodo ingokotevita? Edo embo da tamo daandiso diugari amimi embo awakondade aetita ko adi aeri? 2 En! Goduso binga awa Jew embomei kondadearase ititisira. Itiri ungo simba arasebajari budo isera.

3 Edo Jew embomei nenei mi Godda yei saboa ae isera awarate ingokotewa mo amimi ari God ungoda yeisaboa ae eita? 4 Anan awodo aera.Embo berari awa ge bubusegari em-bobo awodo adera te God umo awagebe embo awodo natopo atima ira.Edo jiwari God da jawo da sedo sisira,“Iji nonde imo ge sadesa awa embo

mi imo gebe sesa awa gadera.Edo iji nonde embo mi imobekuba adera awa iso ge miungo potegadesa.”

5 Edo embo nenei mi sedo era, “In-godena wasiri bebegae adera amimiari embomei mi God awa gadera.Awarate God sira unemi ingodenariroga itadira mo ewamei ta?” Edoemboro awodo awa embo nenei misedo era. 6 Awarate awodo aera ungoro sedo era awa gebe aera. EdoGod umo ewamei ae gido derigadiraawa umo mana busu da embo awakasadira.

7 Edo embo nei mi sadira, “Nasoge busari mi God da gebe ari awa ariisaga ari embo mi God jasiga aderaawa God mana na kasadira.” 8 Edoembo ge awodo sise gebe ae sedo era,“Ewamei bugarase sedo awa puwoingode wasiri bebegae ore.” Edoembo nenei mi na kamena kawagaise ge awodo awa nanemi sari sedoera awasedo ungo re ari awodo dakasadira.

EMBO BERARI AWA WASIRI BEBE-GAE ISERA

9 Awasedo na ro seni? Jew emboboatima era emboro amimi embobo Jewae atima era emboro awa derigedoita? Anan awodo aera. Edo na matuingoda yei karigeteno getewa, Nango

Jew embomei de Jew ae embomei deawa ungoda wasiri bebegae teta esiinge ra awa ungo busedo ira. 10 Edoge jiusera awodo,“Embo ave awa God da diti da bib-

inango aera. 11 Edo emboberari awa God da emborobe awa gae jaredo era. Edoembo berari awa God tam-badi eura ae edo era. 12 Edoembo berari awa ungoda aribebegae mi euri God seugedodemonda wosedo era. Edoungo berari awa ari bebegaeedo era. 13 Edo ungoda beawa pirigari teta uje be ingeawasedo ungoda be da awodoge pasega sari embo tokaka beawa bugudo ira. Edo ge be-tari masa biae teta jingabu dajone inge awa ungoda avewada ijegedo ira. 14 Edo ungodabe awa isibari de dumo gede tini gambari de mi bedaedo ira. 15 Edo ungo bu-rigi memesi ititise edo deorobetedo era. 16 Edo ungo yeirawainda mambutera awa eroembo dubo vevera de memeside tambutera. 17 Edo ungojo jamo jamo ari tambari daemboro awa ungo gae jaredoera. 18 Edo ungo God oju ariawa gae jaredo era.”

19 Edo ingodena gosera ro berariagodari mi sira awa embo amemi ago-dari da jigido takibedo atera aindasira. Edo agodari embobo awodo dayei ge siri busu berari da embo wasiribebegae edo era embo awa ungo un-gosuka beitigari ge sari katogo aeera. Edo agodari mi ari God mi emboberari awa kasadira. 20 Edo emboagodari mi ro sira awa edo amimiari mana ungo God ga da umo jigariewamei adera. Awarate agodarimi ariembo ungo wasiri bebegae ewora awagadera.

EMBOROEIEDODAEMBOGODGADAUMO JIGARI EWAMEI EDO ERA

Page 248: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 3:21 245 ROMANS 4:521 Awarate boroko God mi embo

emboro rawodo da ungae da umojigari ewamei aderi awa isaga etira.Embo da umo agodari ge da saboaedo ira amimi mana ari umo Godga da umo jigari ewamei da manaadira. Awarate agodari de God dabinga sari embobo de awa emboroainda ge sisera. 22 Embo mi IesuKeriso awa tumonda adera emboroainda embo awa God ga da umo jigariewamei adera. Edo Jew embobo deembo Jew egeregae de awa God da ditida awa neinde kainde aera awasedoembo berari amemi Iesu Keriso tu-monda adera awa God ga da umojigari ewamei adera. 23 Edo embo be-rari awawasiri bebegae isera awasedoGod da atiti awa ungo doturisira.24 Edo emboro eiedo da embo Godga da umo jigari ewamei adera. EdoGod da soregari embo da yei itidoira awa kando ra. Edo embo mimina itido kando awa mana baderako Iesu Keriso mi mina awa matuititisira awasedo. Itido wujegurisira.25 Edo God mi Iesu betarase ititisirateta embo mi rorou itido era awodoawasedo embo Iesu tumonda aderaawa God mi ungoda wasiri bebegaeawa kotembedo doadira. Edo emboGod ga da umo jigari ewamei aderaainda emboro awa isaga adi sedo GodIesu itiri bugudo bebetisira. Edomatuawa God embo da wasiri bebegae awagido riroga itae ainda be awa umoIesu itari bugudo betadira ainda ijiawa simba ise gido. 26Awarate borokoGod Iesu Keriso itiri bugusira amimibetedo ingodenaso riroga burisira.Edo awodo ise amimi isaga ira Godumo awa ewamei edo ira edo emboamemi Iesu tumonda adera embo awaGod ga da umo jigari ewamei aderaawa isaga ira.

27 Awasedo ingodena rora roriainda derido jariga adera en? Awodoaera ko ingodena awa agodari daderido jariga mana adera ainda beawa ingodena agodari awa keraedo amimi mana God ga da umojigari ewamei mana adera. Awarate

ingodena Iesu Keriso tumonda aderaawa ingodena God ga da umo jigariewamei adera. 28 Edo ingodena manage eiawa doadera. Edo embo amemiagodari kera adira amimi mana Godga da umo jigari ewamei adira teembo amemi Iesu Keriso tumondaadira embo awa God ga da umo jigariewamei da adira. 29 Edo God moingodena Jew emboboungoungosukaungoda God ta mo ko embo Jew aeainda daedo ungoda God ri? Gebeumone Jew embobo da God edo emboJew ae ainde daedo ungoda God ra.30 Edo God umo Jew embobo de emboJew egeregae de daedo simba ari daawodo edo ira. Edo Jew emboboda teda embo da amemi Iesu Kerisotumonda adira embo awa God ga daumo jigari ewamei adira. Edo daedoembo Jew ae ainda teda embo daamemi Iesu Keriso tumonda adiraembo awa God ga da umo jigariewamei adira. 31 Edo Iesu Kerisoawodo tumonda ise ingodena agodarige awa ujo ae erita? Awodo aera teingode ero agodari awa goroba edodederira.

4ABRAHAM DA KIKI MI TUMONDA

ARI DA BE AWA ISAGA IRA1 Edo ingode ingodenaso umbogo

Abraham awa kotore. Umo ewameiari da susu mo ro tambusiri? 2 Edoumoburo ewamei isira amimi ari umoGod ga da umo jigari ewamei da aeetira re umo jariga ae etira. Awarateumo God da diti da jariga ari awajarisira. 3 Edo ingo gosewa awa jiwarimi sira, “Abraham awa God gebe isiraawasedo God Abraham gosise sisiraembo eiawa nangae da umo jigariewamei be ira sisira.”

4 Edo uso be eire. Edo embo buroedo ira awa uso mina budo ira. Edoembo mi embo ainda mina awa usokando awodo sae rate ungo sedo eraembo oiawa buro edo mina betirasedo era. 5 Awarate God mi sira un-gae da umo jigari ewamei adi aderaawawa embo mi buro ewamei edo

Page 249: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 4:6 246 ROMANS 4:17amimi mana adera te God umo tu-monda adira amimi adira. Edo ingo-dena God umo tumonda adera amimiGod umo gadira ingodena awawateta embo wasiri bebegae ae emboboawodo gadira. 6 Edo God embo daburo ewamei awa gae rate umo emboumo tumonda ira awa gido sedo iraembo oiawa nangae da umo jigariewamei ira sedo ira. Edo God awodoseuri embo awa iaviri edo ira. Edoeinda jawo da David mi jiwari da sira,7 “Embo amenda wasiri bebega awa

God mi tupedo edo kotem-bedo dodo ira embo awa iaviriedo ira. 8 Edo embo awaGod mi umo wasiri bebegaeae awodo gido ira embo awaiaviri edo ira.”

9 Edo iaviri ari da ge David mi sisiramo umomo Jew embo tamo da andisodiugari wasiri edo ira ainde berarisisita mo embo nenei de daedo sisiri?Umo embo tamo da andiso diugariwasiri ae edo era embo Iesu gebe eraainde daedo sisira. Edo ingodenaeiawa gari ainda be awa matu setenajiwari mi sisira awa, “Abraham Godgebe isira awasedo God Abraham gidosisira embo eiawa nangae da umojigari ewamei ira sisira.” 10 Edo geeiawa nanjigo Godmi Abraham da yeisisiri? Umo tamo da andiso diugariwasiri burisira ainde isita mo ko tamoda andiso diugari wasiri awa bae atiriisiri? Eiawa giti da isira te ambodaaera. 11 Edo amboda awa umo tamoda andiso diugari wasiri awa burisira.Edo tamo da diugari wasiri awa Abra-ham umomatu God tumonda edo edoumo God ga da umo jigari ewamei iraawarate embo gorase wasiri awa isira.Awasedo Abraham awa embo beraritamo da andiso diugae embobo Godtumonda edo edo God ga da umo ji-gari ewamei edo era ainda umbogo ra.12 Edo umo ungoda umbogo ewowoisira awawa ungo tamo da andiso di-ugari wasiri awawa ae rate ungo Godtumonda era teta Abraham mi umotamo da andiso diugari wasiri awa baeatise God tumonda isira da awodo era

awa gosera ungo God ga da umo jigariewamei era awasedo.

GOD MI ABRAHAM DA ADI SARISISIRA

13GodAbrahamdayei adi sari sisiraawa busu berari awa uso topo edo usoorobe da simba arase sisira. Edo Abra-ham agodari awa kera isira awarateawa embo God Abraham da yei adisari awa sae ra. Awarate AbrahamGod tumonda isira awasedo God umosisira nanemi eteno embo oiawa nan-gae da umo jigari ewamei ira. Edoawasedo God adi sari awa Abrahamda yei sisira. 14 Edo God umo saeraembo agodari kera adira amimi Godmi ro itari borase sisira awawa kum-badi aera te emboGod tumonda aderaembobo amimi kumbadera. 15 Edoingodena God da agodari ge awa keraedo ewamei badi dipapa adera awamana badera ainda be awa ingodenaGod da agodari ge awa kera ae sumbaeadera. Edo ingodena God da ago-dari ge awa kera adi jaradera aindasangove re ingodena awa God da tinigambari da petadera. Awarate ago-dari ge awa atae re agodari beuso arire bugadi aera.

16 Edo God mi Abraham da yei roitadi sisira awa umo embo umo tu-monda edo era embobo berari aindayei itido ira te Jew embobo God daagodari ge sisira awa kera edo eraembobo ainda da aera te embo be-rari God tumonda edo era teta Abra-ham mi isira da awodo edo era aindayei. Edo emboro ainda ingodenaAbraham awawa ingodenaso nomboewowo sedo era. 17 Edo God mi geainda jawo da jiwari joda sisira,“Nanemi ano embo busu berari da

atima era amimi iso orobeadera.”

Edo God umo umosuka adi sari eiawasisira, embo amemi busu rawaindaainda Abraham God gebe isira Godawa gebe adera embo awa Abrahamda orobe adera. Unemi bebetegariawa euri wasiri de sekago erido era.Edo umo ro adira awa sedo ira tetamatu ari awodo.

Page 250: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 4:18 247 ROMANS 5:1018 Edo God mi Abraham da yei

sisira, “Iso orobe da ajigari awaneingo atae be teta damana da awodoadera.” Edo Abraham adi sari awaingisira edo ari sago ae awodo awagosisira te umo God gebe ise umoro adi sisira awa petedo isira. Edoumo awodo gebe edo umo embojiwae be da umbogo isira. 19 EdoAbraham da gaeko awa 100 aikambuawasedo umo kinapeina da mamo arisago ae edo uso aro awa gasou jirarikatogo ae ko umo awa ogo awasedoawarate awa kotise uso tumonda ariGod da yei ituri erido bajido isira.20 Edo Abraham uso gebe ari awadoae isira. Edo umo iji berari Godgebe isira edo umo God da adi sariainda kotari jiwae aera. Edo usotumonda ari mi jo goroba edo Godjasiga borega isira. 21 Edo Abrahamumo gosisira God uso adi sari awaadira awa. 22 Awasedo God Abrahamda tumonda ari gido etiri umo God gada umo jigari ewamei isira. 23-24 Edoge gaisera God mi ari embo ungaeda umo jigari ewamei adera aindage awa Abraham de edo embo Godmi ari ungo ungae da umo jigariewamei adera ainda yei gaisera. Edoembo oiawa God gebe adera edo Iesuingodenaso Bada awa betetiri unemisekago jigiri eririsira awa gebe aderaainda yei ge awa gaisera. 25 Edo Godingodenaso wasiri bebegae awasedoIesu itiri bebetisira. Edo Iesu betetiriGod umo ari ingodena ungae da umojigari ewamei orase sedo God sekagoIesu etiri eririsira.

5GODMI ETIRI INGODENA UNGAE DA

UMO JIGARI EWAMEI EDO ERA1 Ingodenanemi Iesu Keriso tu-

monda etero unemi etiri ingodenaGod ga da umo jigari ewamei edoera. Edo ingode bega da atima eraIesu Keriso da buro awasedo. 2 EdoIesu Keriso mi ingodenaso tumondaawasedo ingodena giti jigido God dakondade ari awa bari emboro da

mambusira. Edo ingodena kando awabudo boroko ingodena goroba de ded-erera. Edo ingodena boroko simbaise iaviri era ainda be awa ingodenagosera amboda awa God mi ingode-naso yei uso usasa awa itadira. 3 Edoge nei sadena ingodenaso yei memesipuradira awa ingodena iaviri aderaainda be awamemesi mi ari ingodenagoroba ise atadera. 4 Edo God umoingodena memesi da joda goroba deise atima era awa gido umo gosiraingodena ewamei adi dipapa era awagosira. Gido umo iaviri ira. Edo in-godena God ingodenaso yei iaviri iraawa gosise ingodena God umo ro adiadi sari sisira awa simba adera. 5 Edoingodena awodo simba adera awa in-godena jaro de adi aera ainda be awaAsisi Kotopu God mi ingodenaso yeiititisira amimi ingodenaso jo awa Godda dubo bari mi sirisira. Awasedoingodena mana mana mana adera tegosera God umo ro adi sari sisira awaadira.

6 Edo ingodena ewamei ari awagoroba ae etero ainde Iesu Keriso in-godena wasiri bebegae embobo awaembo bebetisira. Edo God iji ewameibugiri Iesu Keriso betarase itiri bu-gusira. 7 Edo ingo ro kotevi? Edoembo mi embo ewamei awa embobetae etita? Awasi embo roinge miawodo awa aderita rora. 8 AwarateGod mi ingodenaso yei umo be ingo-dena dubo budo ira awa isaga isira.Edo ingodenawasiri bebegae ise ateroKeriso ingodena embo bebetisira.

9 Edo Iesu Keriso awa uso ororowosetiri bebetisira awasedo God mietiri ingodena God ga da umo jigariewamei edo era. Edo da awa aera teamboda God mi busu berari da emboberari awa kasadira. Edo God tinigambari adira iji ainde ingode goseraKerisomi ingodena soregadira. 10Edoingodena matu awa God da gitopo raingodenaso wasiri bebegae awasedoawarate uso mei bebetisira awasedoGod mi etiri boroko ingodena God daotatao etera. Edo da awa aera teIesu Keriso ingodenaso joda atise ari

Page 251: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 5:11 248 ROMANS 6:2ingodena soregadira. 11 Edo da awaaera te ingodenaso Bada Iesu Kerisoetiri ingodena awa uso otatao eteraawasedo ingodena iaviri era.

ADAM AWA BETARI DA EMBORO DASUSU AWARATE KERISO AWAWASIRI DAEMBORO DA SUSU

12 Embo da Adam mi God beusoetiri edo wasiri biae busu berari daembo da yei bugusira. Tuturo eterobetari daedo embo berari da yei bu-gusira. Edo embo berari wasiri bebe-gae isera awasedo betari busu berarida embo berari da yei bugusira. 13EdoMoses da agodari ge awa bugae atiriembomei wasiri bebegae edo iseraawarate agodari ge awa bugae atisiraawasedo embo mi wasiri biae ro iseraawa sari sago aera. 14 Awarate Adamda iji da tuturo edo mambudo Mosesda iji de awa embo berari betari awaoju edo era. Edo embo wasiri biaeGod da agodari tuturo awa beuso tetaAdam mi isira awodo aera te emboronei wasiri bebegae etero betari awaungoda yei bugusira.

Edo Adam awa kiambu teta IesuKeriso amboda bugadira awa inge ra.15 Awarate ungo etoto awa da awaaera ainda be awa God da soregarikando awa Adam da betari kandoawodo aera. Edo God sisira embo be-rari awa betadera ainda be awa Adamda wasiri biae awasedo. Edo embojiwae be bebetisera embo da Adamda wasiri biae amimi awa gebe raawarate God da kando amimi AdamdaGodkera ae ariwasiri awanembod-iba be derigurira awasedo God IesuKeriso itiri edo soregari kando awaembo jiwae be da yei ititisira. 16 EdoGod embo da yei uso kando itido iraainda emboro de Adam da wasiri biaeda emboro de awa ewoga ewoga ra.Edo Adam da wasiri biae awa God dakasari da susu ra awarate God emboberari da wasiri biae gido ungo umojigari ewamei orase dipapa edo IesuKeriso kando itiri bugusira. 17 Edoembo berari betadera ainda be awaAdam mi wasiri biae isira awasedoawa gebe awarate ro Iesu Keriso da

betari mi etiri isira amimi ro Adamda uso wasiri biae mi etiri isira awabe derigedo gogo isira. Edo emboave God mi ari ungae da umo jigariewamei adira edo God da soregarida kando awa badira embo awa IesuKeriso ga gitijigadira.

18 Awasedo ingodena berari awariroga da emboro da mambuteraainda be awa embo da Adam dawasiribiae mi awarate boroko Iesu Kerisoda uso ari ewamei mi wujegetiri edodemonda atari de edo wasiri de awaembo berari da yei bugusira. 19 Edoembo jiwae be wasiri bebegae edo eraainda be awa embo da Adam mi Godkera ae isira awasedo awarate Godmi etiri embo jiwae be awa God gada umo jigari ewamei adera ainda beawa embo da Iesu Keriso mi God keraisira awasedo.

20 Edo embo mi wasiri biae morori awa gorase sedo God uso agodariMoses da yei itiri gaisira. Edo God usoagodari itiri embo agodari ainda tinigambari isera. Etero ungoda wasiribebegae awa babojisira. Edo embo dawasiri bebegae iji berari bajido isiraawodo awarate God da dubo bari dakando mi wasiri biae awa derigedonembodiba etira. 21 Edo embo be-rari wasiri biae edo era awasedo be-tari awa iji berari embo berari dayei bugudo ira awarate God mi dubobari mi gitijijigurise ari ingodena awaungae da umo jigari ewamei adera.Edo ingodena God ga da umo jigariewamei iriroro uso dubo barimi ingo-dena awa gitijigido budo wasiri mataawa atari da mambadira ainda be awaro ingodenaso Bada Iesu Keriso miisira awasedo.

6IESU KERISO MI ETIRI INGODENA

ATIMA ERA.1 Awasedo God mi rawodo ari in-

godena ungae da umo jigari ewameiadera awa na ro seni? Edo God miuso dubo bari ingodenaso yei isagaadi sedo irirari ingode iji berari wasiribebegae ise aterita? 2 Awodo aera

Page 252: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 6:3 249 ROMANS 6:19ingode awodo adi aera. Edo wasiribiae awa ingodena awa teta betariembobo awodo ra awasedo ingodemana iji berari wasiri bebegae iseatadera. 3 Edo ingo gosewa ingodenaumo mi ewamei ari wasiri buriseraawa isaga ira Iesu Keriso ga da dadaisera. Edo ingodena ungae da dada is-era awa ingodena teta ungae da betarida awodo isera. 4 Edo Keriso betetiriGod uso goroba usasa de mi umo etirieririsira da awodo ingodena wasiriseka awa erido badi sedo ingodenaumo mi ewamei ari wasiri awa edoedo ingodena awa teta betari edo Iesuga da gowari inge isira.

5 Edo ingodena teta Iesu gada be-tari inge adera awa God mi ingodenajigari erido edo wasiri seka awa tetaIesu sekago erido wasiri seka burisirada awodo awa badera. 6 Edo ingodegosera ingodenaso jo dawasiri biae dadipapa atira awa goroba ae arase sedoedo ingodena awawasiri biae da agipoembo awodo eorase sedo ingodenasokotari matu awa Iesu ga da orega dabebetisira mamatu awa Iesu ga daorega da bebetisira. 7 Ainda be awaembo ave betedo era embo awawasiribebegae da dipapa da goroba mi umousibesi ari awa dorase sedo umo ataeisira.

8 Edo ingodena awa teta Kerisoga da betari inge isera awasedo in-godena gebe edo era awa ingodenaungae da wasiri seka budo ataderaawa gebe edo era. 9 Edo ingodenagosera Keriso betetiri God mi umojigiri eririsira. Edo Keriso mana sek-ago betadira ainda be awa betari awaumo usibesi ari awa goroba ae etiraawasedo. 10 Edo umo inono edo be-betisira awa wasiri biae da riroga awabe atae arase sedo bebetisira awarateboroko umo God ga da umo jigariewamei de da atima era. 11 Edo em-boro awawa kotewo ingo teta betariinge isewa edo wasiri biae da dipapaawa umo ingo usibesi ari awa gorobaae isira awarate ingo Keriso Iesu ga dadada edo God jasiga borega ise atima

ewa.12 Edo wasiri biae ingoda tamo atae

adira awa gitijigadi dipapa ira awaingo wasiri biae da dipapa awa ujoae ise edo ingoda tamo da bebegaeda dipapa mi ingo ro awase sira awaeove. 13 Edo tamo patu ingoda awadoawo iwata biae eure edo ingodatamo patu nenei awa wasiri biae dagoroba da itove. Awarate ingo awaGod mi ro ewamei da jingama araseawasedo ingoda tamo berari awa Godda yei itiwo ainda be awa ingo awateta bebetegari embobo awodo edoGod mi wasiri seka de da jigari erariinge etewa awasedo. 14 Edo ingo awaMoses da agodari da agipo aera teGod mi ingo awa jo edo wujegurisiraawasedo wasiri biae da dipapa mimana ingo awa gitijigadira.

INGODENA AWA EWAMEI ARI DAAGIPO EMBOBO RA

15 Awasedo na ro seni? Ingodenawasiri bebegae ise aterita ko ingodenaawa agodari da agipo embobo ae edoawarate God unemi ingodena jo edowujegurisira awasedo? Awodo aera.16 Na ingo gawase dipapa ena ingoembo nei da agipo embo adi dipapaedo ungae da dada adewa re uso geawa kera adewa. Edo ingo embo aindage kera adewa awa uso agipo emboadewa. Edo da awodo ingo ingodatamo awawasiri biae da itido rewasiribiae da agipo embo adewa awa amimiari ingo betae sumba isewa awarateingo ingoda tamo awa God da yei itidore uso agipo embo adewa amimi ariingo God ga da umo jigari ewameida adewa. 17 Edo ingode boroko Goddoio sore ainda be awamatu awa ingoawa wasiri biae da agipo embo awodoisewa te boroko awa ingo ingoda joberari mi kera etewa gebe moka ungomi ingo atopapotisera awa. 18 Edoingo kera etewo God mi wasiri biaeda esi awa wujegetiri ingo awa wasiriewamei da agipo embobo etewa.

19 Edo God da ge awa ingoda gariawa pirigae awasedo rora nati da ingogido ewa awa na iji berari gaedo

Page 253: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 6:20 250 ROMANS 7:9ena. Iji tupo ingo ingoda tamo awaari bebegae neinde kainde awa adiitido edo wasiri biae da agipo emboboititawa awarate boroko ingo wasiriewagaewa da ari awa God mi awasedipapa ira awasedo ingoda tamo awaari wasiri ewamei ari da itiwo edowasiri ewamei da agipo embo ave.

20 Iji tupo ingo awa wasiri biaeda agipo embobo ewowa awarate ijiainde awa ingo God mi ro ewameiawase dipapa isira ainde da bundaera. 21 Edo ingo iji tupo wasiri bebegaeoiawa ewowa edo amimi iri ingo megosewa edo riroga ro burititavi? Edowasiri biae awodo edo era amimi euriembo riroga wasiri natopo da betariawa budo era. 22 Awarate God miwasiri biae da esi awa wujegetiri ingoawa God da agipo embobo etewa. Edoingo uso agipo embo etewa edo in-goda riroga awa boroko edo iji berariwasiri ewagaewa ise God da diti daatadewa edo ingowasiri matawa atariawa badewa. 23 Edo wasiri biae damina awa betari ra awarate ingodenaIesu Keriso ingodenaso Bada ga datakibetera awa God mi wasiri matawaatari itadira. Itiri uso kando awaingodena mina itido badi aera.

7INGODE WASIRI SEKA DA GE SORE

1 Naso nanonamendi ingo na rosadi ena awa gosewa ainda be awaingo berari agodari awa garira. Edoembo wasiri de atira awa agodarimi uso goroba mi umo jigido atiraawarate embo awa betadira awa ago-dari da goroba awa berari atae edoira. 2 Awarate eiedo ra evetu usoiu wasiri de atira awa umo uso iuawa doari sago ae ira ainda be awaagodarimi ungo awadada digido atiraawasedo awarate uso iu betadira awaagodari mi umo digari awa atae adira.3Awasedo uso iu wasiri de atirari edoumo embo nei de da jimbadira awaumo ipuda ariwasiri awa ira. Awarateuso iu betadira awa agodari da gorobami ungo etoto bundedo atira awa atae

ari umo deposi adira. Awasedo umoembo nei de da jimbadira awa umoipu da ari wasiri awa mana adira.

4 Naso nanonamendi eiedo awa in-goda yei edo ira. Keriso betetiri ingoawa teta ungae da betari inge isewa.Edo ingo teta ungae da betari ingeetewo ingo agodari tumonda ewowaawawa soregari tambawase atae etira.Awasedo boroko ingo embo nei datopo adewa. Awarate Iesu betetiriGod mi jigiri eririsira. Edo borokoingo God da buro ewamei awa adisedo Iesu Keriso ga da dada etewa.5 Giti da embo berari atadi dipapaedo era awodo ingode atima iseraiji ainde agodari mi etiri ingodenasowasiri bebegae ari da dipapa mi eridoingodenaso tamo da goroba etiri gidoingodewasiri bebegaemi iji berari be-tari da giti edomambuteuri edo isera.6 Awarate boroko agodari da bundarimi ingodena mana jigadira ainda beawa ingodena awa teta betari ingeisera edo agodari ingodena bundisiraainda goroba awa atae isira awasedo.Edo ingodena boroko emboro matuagodari mi atopapotisira awodo awaGod sapo aerate Asisi Kotopu da em-boro seka awa ambo ambo ise awodoGod sapo edo era.

AGODARIMIWASIRI BIAEAWARORIAWA ISAGA IRA

7 Ingode ro seri? Ingode Mosesda agodari awa biae serita? Awodoaera. Edo agodari mi wasiri biae morori awa naso yei isaga etira. Geujugadena eire. Edo agodari mi siraembo nenei da rora badi dipapa eoseawasedo na gosena embo nei da rorabadi dipapa adena awa biae ra. 8 Edoagodari mi emboro etiri wasiri biaeda dipapa emboro ainda pepeta iseetiri dipapa neinde kainde bebegaawa naso joda erido edo goroba jiwaebe era. Awarate agodari atae awawasiri biae awa teta betari da awodoae etira. 9 Edo na bajido agodarirawodo buro edo iri awa gadi jariseawa na edo gogo edo atima isena.Awarate agodari da buro da gebe awa

Page 254: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 7:10 251 ROMANS 8:3gido awa na embo biae awa isagagosisena. 10 Edo na daedo gosisenaawa na wasiri matawa da betari awabadena awa gosisena. Edo agodari mina wasiri natopo bae etena awa dodoagodari mi betari natopo awa nasoyei budo bugusira. 11 Edo agodarimi emboro etiri wasiri biae emboroainda pepeta ise na gandubetiri nakotisena awa wasiri natopo badi sedoagodari kera ae isena. Edo awodogandubedowasiri biaemi etiri na awateta betari inge isena.

12 Awasedo na gosena agodari awawasiri biae de aera edo agodari berariawa ewamei na. Edo agodari da geememi embo da yei emboro be awaujiji edo embo kondade edo ira. 13Edoawa gebe ta agodari mi etiri na awabetari inge iseni ta? Awodo aera. Edoagodari aera te wasiri biae da dipapami rora ewamei awa jingama edo etirina teta betari inge isena. Edo wasiribiaemi emboro ainda buro ise etiri nawasiri bebegae awa ewamei ae ra awagosisena. Awasedo agodari mi isagaira awa ari wasiri bebegae awa biae bebiae ra.

EMBO DA JODA EMBOGO EDO ERA14 Ingodena gosera agodari awa

God da rora rate na awa busu da atariembo ra. Edo na awa wasiri biaeda dipapa da agipo embo teta emboawa embo nei da ori ari uso agipoembo arago isira. 15 Edo na ro enaawa na gaera ainda be awa na ro adidipapa ena awa aerate na ro ari ujoae ena awa ena. 16 Edo na wasiri biaeena ari ujo ae ena amimi isaga iraawa na gosena agodari awa ewameina. 17 Awasedo na nasuka eiawa aeraawarate wasiri biae dipapa dami nasojoda atise amimi iri na eiawa ena.18 Edo na gosena ewamei awa na busuda atari embo da joda ataera ainda beawa na wasiri ewamei awa ari dipapaena te ari sago ae ena. 19 Edo na roewamei awa ari dipapa ena awa aeratena wasiri biae ari dipapa ae ena awaena. 20 Edo na ro na ari dipapa ae enaawa ena ainda be awananasuka eiawa

aera te wasiri biae mi naso joda atiseiri na wasiri eiawa ena.

21 Awasedo na gosena buro eindaemboro awa naso joda ira. Edo naiji berari wasiri ewamei adi dipapaedo ena te wasiri biae mi naso jodagoroba de gitijijigurise euri na iji be-rari wasiri biae edo ena. 22 Edo naiji berari kotedo ena God da ago-dari awa ewamei na. Edo na ago-dari einda yei iaviri ena. 23 Awarateburo emboro nei awa naso joda ira.Edo buro emboro nei eiawa agodariewamei kotedo ena ainga da iji berariembogo edo ira. Edo buro emboro neiemimi euri wasiri biae naso joda buroise atima ira amimi na bundedo ira.24Aio na dubo vevera ira ainda be awaburo emboro nei ira emimi na giti edobetari da budo mambudo wujegurira.Edo na amemi wujegeiri? 25 Edo naGod doio sena ainda be awa unemiingodenaso Bada Iesu Keriso mi naembo ro isira awasedo na wujegadira.

Edona ro sena ainda amboda eiawasadena. Ingodena ingodenaso kotarida ingodena God da agodari awa sapoadi dipapa era te ingodenaso joda awaingodena wasiri biae da buro emboroawa kera adera.

8INGODENA AWA ASISI KOTOPU MI

RO SIRA AINDA ATERA1 Embo ave Iesu Keriso ga da dada

pepeta adira embo awa wasiri biae damina awa mana badira. 2 Edo eindabe awa Asisi Kotopu mi goroba de in-godenaso joda buro ise edo ingodenawujegetira awasedo. EdoAsisi Kotopuingodena wujegari edo wasiri biae debetari de awa ingodenaso joda gitiji-jigurera awa atae isira. Edo ingodenaIesu Keriso ga dada isera. Edo AsisiKotopumi ingodenaso yei wasiri sekaititisira. 3 Edo ingodena agodari dage awa ambo ambo edo era te amimiingodena kondade aera ainda be awaingodenaso jo awa bebeta awasedoingodena ro agodari mi sira awa arisago aera. Awarate God mi ingodena

Page 255: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 8:4 252 ROMANS 8:21kondade adira. Edo God emboro neisia etira ainda ingodena soregadira.Edo umo uso mei awo da tamo ingo-denaso da awodo awa ititisira awarateuso tamo da awa wasiri biae ataera.Edo uso mei bugudo umo umosukaingodenaso bebegae awasedo rorouititisira edo amimi etiri wasiri biae dariroga ingodenaso joda awa atae isira.4 Awasedo boroko ingodena Asisi Ko-topu mi ro sira ainda atadera edo robebegae ingodenaso joda dipapa edoera ainda atadi ae adera awa ingodenaGod da agodari awa kera adera.

5 Edo embo ave ro bebegae un-goda joda atima ira amimi rawodoorase seuri edo era awa ungo iji be-rari tamo pigise wasiri bebegae edoera. Awarate embo ave ungo ro AsisiKotopu mi orase siri ainda atera awaAsisi Kotopu mi ungoda jo awa giti-jiguri edo uso dipapa awa edo era.6 Awarate dipapa bebegae mi ingodajo awa gitijigadira awa amimi ari ingobetari matawa atari awa badewa teingoda jo awa Asisi Kotopu mi giti-jigadira awa amimi ari ingo ewameiatise edo jo jamo jamo ari badewa.7 Awasedo dipapa bebegae mi emboda jo awa gitijigadira awa embo awaGod da gitopo adira ainda be awa umoGod da agodari awa kera ae ira edoumo kera ari sago ae ra. 8 Edo emboungo ungoda dipapa bebegae mi roorase dipapa era awa ungo mi ro oroGod iaviri adiri awawa ari katogo ae.

9 Awarate God da Asisi awa in-goda joda atira awasedo awa ingoawa ingoda dipapa bebegae mi ra-wodo atawase sira awodo aera. Edoro Asisi Kotopu mi awase siri awaawodo adewa. Edo embo amendajo da Keriso da Asisi awa atae awaembo uso topo aera. 10 Edo ingodatamo awawasiri bebegae awasedo be-tadira awarate Keriso ingoda jo daatira awasedo awa ingoda asisi awawasiri de atira ainda be awa God mietiri ingo awa ungae da umo jigariewamei ewa awasedo. 11 Iesu betetiriGod mi jigiri eririsira. Edo God daAsisi ingoda jo da atira awasedo God

Iesu jigiri eririsira amimi ingoda tamobetedo dakawa ira ainda wasiri itiraamimi awa uso Asisi awa ingoda jo daatira awasedo.

12 Awasedo naso nanonamendi in-godena ingodenaso wasiri bebegaeda dipapa orase wujegae doturisiraawarate ingodena ro Asisi Kotopu miingodena orase dipapa ira awa wuje-gurera. 13Edo ingo ro dipapa bebegaemi awase dipapa ira awodo atadewaawa betari matawa atari awa badewaawarate Asisi Kotopu da goroba miingo dipapa bebegae awa dawo be-tadira awa ingo atadewa. 14 Edo emboave God da Asisi kera adira emboboawa God da kinapeina ra. 15 Edo Godumo uso Asisi itiri bugusira amimiari ingo agipo embobo awase aeraedo ari ingo sekago oju awase aeraawodo aera te Asisi Kotopu mi ariingo God da kinapeina adewa. EdoAsisi Kotopu mi ari ingode God da yeisadewa, “Mama, naso Mama.” 16 EdoGod da Asisi de ingodenaso asisi demi ge da eiawa sedo era ingodenaawa God da kinapeina ra. 17 Ingodenaainda be awa ingodena awa God dakinapeinami God da itipapo de gaiapade awa badera ainda be awa ro Godmi uso mei Iesu da ititisira awa ungaeda ingode badera. Ko ingodena busuda atise memesi unemi burisira daawodo ingode badera gido awa in-gode atari ewamei unemi burisira daawodo badera.

ATARI EWAMEI INGODENANEMIBADERA AWA

18 Edo atari ewamei God mi am-boda ingodenaso yei isaga ari baderaamimi memesi ingode busu da atiseburewora awa be derigedo gogowoadira awasedo nanemi mana mina itaedo tega adena. 19Edo iji aindeGodmiingodena awa uso kinapeina da garibe awa isaga adira awa rora berariGod mi isira awa simba ira. 20 Edorora berari God mi isira awa be jiwaeae atira edo ungoda wasiri awasedoaera te God mi setiri isira awasedo.Awarate God umo gosisira ambodaiji ewamei awa bugadira. 21 Edo iji

Page 256: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 8:22 253 ROMANS 8:36awa bugari God mi rora berari unemiisira ainda bebetegari da bundari awawujegadera. Edo rora berari God miisira awa wujegari God da kinapeinami badera da awa badera.

22 Edo ingodena gosera tuturo daedo bugudo boroko rora berari Godmi isira awa memesi iji berari buriseatima era teta evetu mi mei badiise memesi budo ira da awodo awa.23 Edo rora God mi isira amimi damemesi burera edo ingodena daedoGod da kando giti Asisi Kotopu buris-era ainde da memesi awodo burera.Edo ingodena God mi uso kinapeinaawodo raro isira edo ingodenaso tamoseka itarase sedo simba ise ingode-naso joda memesi burise atima era.24Awarate God ingodena soregurisiraiji ainde tuturo edo bugudo ingodenaboroko umo tumonda edo umo roraewamei itadira awa simba edo era.Ingodena rora ro kumbadi dipapa edoera awa matu kumbudo awa ingoderora awa dipapa ise atadi aera. Edoingodena rora matu gari awa simbaedo erita? Awodo aera. 25 Awarateingodena rora ingode matu gae awaditi adera awa saboa edo simba adera.

26 Da awodo ingodenaso tumondaari God da yei amimi Asisi Kotopu mibugudo ingodena embobo goroba aeawa kondade edo ira. Edo ingodenaro God da yei benunu saderi awa gaera awasedo ingodenanemi men de dage ato jaroro gido Asisi Kotopu mikondade edo God da yei ingodena awaembo sedo gido ira. 27 Edo God emboda joda ro atiri awa gari awa AsisiKotopu ro sira awa gido ira ainda beawa Asisi Kotopu mi God da emboawasedoGod da yei usowasirimi sedogido ira.

28 Edo ingodena gari ra ingodenaembo God dubo burera ainda yei robugudo ira ainda God mi buro ira roewamei awa embo umo dubo bureraainda yei bugarase. Edo eiawa Godmi embo berari uso wasiri awa orasejawo sisira ainda yei edo ira. 29 Edoembobo God tuturo da umo gosisiraumo gebe adera embobo awa budo

uso mei inge arase ititisira. Edo Godawodo isira awa uso mei awa meibego awodo ari edo ingodena awauso nanonamendi menmenya awodoorase isira. 30 Awasedo embo God mituturo da kataburisira embobo awajawo sisira. Edo embo jawo sisiraembobo awa unemi etiri ungo ungaeda umo jigari ewamei isera. Edo emboungae da umo jigari ewamei da iseraawa ungo uso usasa awa kando etiriburisera.

IESU KERISO MI GOD DA DUBO BARINEMBODIBA AWA INGODENASO YEI IS-AGA ISIRA.

31 Ge ewagaewa awa kotise ingodero seri? Ingode eiedo sadera God awaingodenaso otao awasedo ingodenaawa embo buro ira awasedo emboda rawai ingodena usibesi adi aera.32 Edo God uso mei da bugari awajigido petae ra te itiri bugusira ro-rou ingodena awasedo itarase. Edoumo uso mei ingodenaso yei ititisiraawasedo ingodena gosera umo ingo-dena umo sapo orase rora ewameinenei kando itadira. 33 Edo ingo-dena tuturo da embo God mi usoembo orase kataburisira awa emboamemi ingodena awa bekuba edo in-ono aderi? Edo embo da rawai arisago aera ainda be awaGod umoumo-suka etiri ungo ungae da umo jigariungae da ewamei edo era awasedo.34 Edo embo amemi God da emboboawa kaseri? Embo da amemi ari sagoaera ainda be awa Iesu Keriso ingo-dena awa embo iji berari God da yeigegeta ise ingodena kondade edo ira.Edo embo re Keriso awa betetiri Godmi wasiri de jigiri eririsira. Edo Godumo jigiri erido umo God da ingo bekena anumbedo atira. 35 Awasedorora amemi ingodena awa Keriso dadubo bari da awa ari ewoga ewogaeri? Wasiri biae mi ko iji biae mi tadari gaiari ta beji ta rora ae atari mita buria mi ta dari betari mi ari awabugeita? 36 Edo rora berari eiawa iraingodenaso yei awa teta jiwari mi siraawodo,

Page 257: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 8:37 254 ROMANS 9:10-13“Iji berari iji dada da nango imo

awasedonangobetari da buriaedo era. Edo nango tetawo sheep doro betarase budomambarago ise biae edo era.”

37 Awarate rora berari emimi darawai ari ingodena Keriso da dubobari da awa kausu kausu adi aeraainda be awa umo ingodena dubobudo ira amimi iji berari kondade iri-rari ingodena ungoda yei goroba beedo derigadera. 38-39 Edo na gosenarora da ro mi ari ingodena Keriso dadubo bari da awa kausu kausu adiaera. Betari de ro ingodena busu daatiroro adira edo asisi berari de utuda gitijijigegari de utu da rora gorobaneinde kainde de edo rora matu isiraainde edo ro amboda adira ainde edorora utu da ainde rora busu da aindemi mana ingodena oro God da dubobari da awa kausu kausu adera. Godmi ingodenaso Bada Iesu Keriso itiribugusira amimi isaga isira awa umoingodena dubo budo ira awa.

9EMBOMEI GOD MI KATABURISIRA

1 Na ro adi sena awa gebe ra. Na gebusae ra ainda be awa na awa Kerisoda topo ra. Edo ge javi mi naso jodage sira edo Asisi Kotopu mi daedonaso yei siri na ge sena awa gebera. 2 Edo na naso embo topo IesuKeriso awa ujo ae isira awasedo dubovevera nembodiba budo ena. Edona naso orobe da jawo da ge sedoena Jew embobo. Edo na naso jodaungo embo memesi budo ena awaatae mana adira. 3 Edo naso embomeiawa Iesu gebe orase sedo na nasukadubo ewamei de da God da isibariawa budo edo Keriso seugedo dodoatima ena. 4 Edo embomei Abrahamda apipie jawo Israel da orobe awaGod mi kataburisira. Edo God mietiri ungo uso kinapeina isera. Edounemi ungoda tumondebain ari orobo mi ari ainda joda torido uso usasami ungoda yei da isaga isira. Edounemi uso agodari awa ungoda yei daititisira. Edo unemi soregari embo

awa itiri bugarase sedo ungoda yeiadi sari mono gousira. Edo unemiungoda yei tumondebain ari gebe daemboro awa ititisira. 5 Edo ungo awaembo umbogo nembodiba Abrahamde Isaac de edo Jacob de tuturo daembo orobe dada da jawo ititiseraainda orobe ra. Edo Iesu Keriso emboda tamo awa budo ombudo ungodaembo nei isira. Rora berari eiawaIesu Keriso mi ungo awa embo isiraawarate ungo usomei Iesu Keriso awaujo ae isera awarate ingode ijimatawaIesu Keriso rora berari awa gitijigidoira awa jasiga ore, awara.

6 Israel embobo jiwae be Kerisobero isera te edo emimi ae God umoro adi sisira awawa aera. Edo Israel daorobe jiwae atera te nenei awawa usokinapeina aera.

7 Edo daedo Abraham da orobe ji-wae awawa uso kinapeina moka beaera. Awarate God mi Abraham dayei da sisira awodo awa, “Isaac dayei da awodo awa iso orobe awawabugadera.” 8 Edo eiawa ge ainda bera, embo ave God mi Abraham da yeiadi sari sisira awa gebe adera emboboawa God da kinapeina na awarateembo ave gebe ae adera awa uso ki-napeina aera. Abraham da orobenenei awawa God da kinapeina nate Abraham da orobe nenei awa Godda kinapeina aera. 9 Edo God miAbraham da yei adi sari sisira re eire,“Gaeko da atae ari na engenembedobugudo imonde Sarah de da yei meiitadena.” Setiri Abraham gosisira usoorobe be awa uso mei nei Ishmaelawodo bugadi ae.

10-13 Edo amboda mei Isaac emimibajido aro jimbusira edo Rebecca usoaro awa mei dindiga badi iri iji aindeGodmi Rebecca da yei sisira mei bugoEsau mi uso namendi nei Jacob awasapo adira sisira. Edo jiwari mi aindajawo da ge sedo sisira,“Na Jacob ewamei adi kotetena te na

Esau ewamei adi kotaera.”Edo Rebecca memei dindiga eiawabae etiri edo ungo wasiri ewamei dewasiri biae de ae etero giti da God

Page 258: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 9:14 255 ROMANS 9:30mi awawa sisira. Awasedo amimi is-aga ira God umo tuturo da uso embokatabadi kotisira awa isira. God miEsau ta mo ko Jacob ro isera awodokataburisiri? Awodo aera.

14 Awasedo ingode ro seri? God mikatabari inono da ae isita? 15 Awodoaera ainda be awa God mi Moses dayei sisira, “Embo amenda yei na joadena embomei ainda yei jo adenaedo embo amenda yei na dubo badenaawa dubo badena.” 16 Edo ingodenaro dipapa edo era edo, edo era awaGod da uso ewamei da susu awa aerate God ingodena jo edo ira awa umoingodena katabedo ira ainda susu ra.17 Awasedo God mi ro Pharaoh da yeisisira awa gaisera,“Naso goroba awa iso yei awodo isaga

adi edo daedo busu berari daembo berari mi naso jawo awagorase sedo gido na eteno imogitijigari nembodiba isesa edona eteno imo durido wosetesoiso jigari erari iji atae isira.”

18 Awasedo embo amenda yei Godumo jo adi dipapa adira embomeiainda yei umo jo adira te embo neneida yei awa uso dipapa awodo ari ungoteta Pharaoh inge embo ge ewagaewaingari ujo ae edo era da awodo ra.

GOD KASEDO IRA TE UMO DAEDO JOEDO IRA

19 Awarate embo da ingoda tedami naso yei nganega adewa, “Eiawagebe ta God rawodo edo embo umo roedo ira awa embo bekuba eiri? EdoGod embo da amemi rora ro arasedipapa adira embo awa mana God miumo ro arase dipapa ira awa beusoadira.” 20 Edo ingo naso yei awodosadewa awa na emboro eiedo sadena,naso otao imo God da yei ge minaimo embo rawodiri awa sadesita rora?Edo ou gonomi mana umo isira emboainda yei sadira, “Roedo imo na eiedoisesi?” 21Edo embo ou isira embo awabusu awa budo umo ro adi dipapa iraawa adira. Embo awa busu ou isirada awa budo ou da embo awasedo edonei awa wo mane awasedo adira awaawara.

22-23 Edo da awodo God umo rodipapa edo ira awa edo ira. Edo Godumo uso tini gambari de goroba deawawa isaga adi dipapa edo embonenei da yei awodo adira amoneawara awarate umo amenda yei tinigambari ira amone burigi burigimana usibesi adira edo umo usasaisaga adi dipapa adira embo amendayei edo jo adira. 24 Awawa ingodenaawa unemi jawo sisira emboboawasedo. Edo ingodena nenei awaJew embobo da teda edo ingodenanenei awa embo Jew ae ainda tedajawo sisira. 25Edo eiawa ro Hosea Godda binga sari embo mi God mi sisiraawa matu gaisira,“Embo naso topo ae awawa nanemi

naso embobo jawo sadena.Embo ungo dubo bae edoisena awa nanemi ungodajawo, ‘Na ungo dubo budo enaembobo ra,’ sadena. 26 Edoyei embo mi ungoda yei siseraingo awa God da embobo aerasisera ainda ungomi ungo awaGod wasiri natopo de atiraainda memei sadera.”

27 Edo Israel embobo da jawo daIsaiah mi sedo sisira,“Israel embobo da ajigari awa teta

awa kora bengi da da awodoawa embo jiwae soregadi aerate embo enumba ae awa Godmi soregadira. 28 Ainda beawa Bada God mi burigi begoroba de busu da emboboawa kasadira.”

29 Edo iji nei Isaiah mi ge nei sisira,“God rora berari asisi de utu da atima

era awa jigido ira amimi ingo-dena jo etiri ingodenaso orobenenei atera. Awarate God in-godena jo ae aetira awa Sodomnati de Gomorrah nati de darawodo isira awodo awa ingo-denaso yei aetira.”

JEW EMBOBO GOROBA BE EDOEWAMEI ADI JARISERA

30 Awasedo ingode ro seri? In-gode eiawa sadera, embobo Jew aeawa God ga da umo jigari ewamei

Page 259: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 9:31 256 ROMANS 10:13adi sedo ungo God iaviri arase buroaera te ungo God tumonda edo eraawasedo God mi etiri ungo God un-gae da umo jigari ewamei etera.31 Awarate Israel embobo embo Godunemi kataburisira awa ungo Godga da umo jigari ewamei adi sedogido emboro eura edo era awarateungo emboro awa mana tambadera.32 Edo roedo ungo God ga da umojigari ewamei ae edo eri? Ungo arisago ae ainda be awa tumonda ariawa ungo ro edo era ainda susu aeawasedo awarate agodari awa kera adijarera awa ungo ro era ainda susu raawasedo. Edo awodo ise ungo emboroda ganuma da dedo dudurera. 33 Edoungoda durari awa jiwari mi emboroeiedo sira,“Giwo, ganuma nanemi Jerusalem

nati doriri da ititena ganumaamimi ari embo dedo du-radera. Awarate embo aveumo gebe adera awa mana joambadera.”

10ISRAEL EMBOBOTUMONDAARI EM-

BORO AWA UJO AE EDO ERA1 Naso nanonamendi na naso jo

berari mi God mi naso embo Israelembobo awa soregarase dipapa edoena. Edo God mi awodo arase na ijiberari uso yei sedo gido ena. 2 Nagosena ungo goroba berarimi ungodaumbogo da wasiri awa ise God keraadi dipapa era te ungo emboro be awaujo ae era. 3 Ungo God mi euri emboungae da umo jigari ewamei edo eraainda emboro awa ambo ambo ae edoungo ungosuka emboro ungoda sekaadi jarera awasedo emboro God mi iriembo ungae da umo jigari ewamei eraawa ungo ujo ae era. 4 Edo Kerisoda bugari mi etiri agodari ge keraadi jarari da emboro awa atae isira.Edo embo ave gebe adera awa Godmi ari embo awa ungae da umo jigariewamei da adera.

GOD EMBO BERARI SOREGADI DI-PAPA EDO IRA.

5 Agodari kera edo God ga da umojigari ewamei ari eiawa Moses migaisira,“Embo amemi umo agodari mi ro

sira awa adira inono gadiraawa embo awa soregari tam-badira.”

6-8 Awarate God ge be edo ungae daumo jigari ewamei da ari ainda ge reeire,“Keriso budo wosaso imo kondade

arase sedo umo eura utu damambudo eose. Edo Kerisoeura edo kumbudo vitaso imokondade arase sedo uje bedamambudo eura eose. Edoeura awodo eose ainda beawa ingodena Keriso tumondaedo soregari kumbusera.Edo binga nango mi minonusera awa ingo matu ingisewaawasedo binga awa ingadi yeiribori be mambove. Edo Godda binga awa ingido ingodajoda atirari embo nenei dayei sewo. 9 Edo ingo embonenei da joda Iesu awa nasogitijigari ra sise edo jo ingodaainda Iesu betetiri God mijigiri eririsira awa gebe adewaawa God mi ingo soregadira.10 Edo nango awa nangodajoda gebe ise edo nangodagebe ari awa embo nenei dayei seoro ingido era aindaemboro da nango God ga daumo jigari ewamei edo era edounemi nango soregedo ira.”

11 Edo jiwari mi sira,“Embo amemi umo gebe adira awa

iaviri edo mana jo ambadira.”12 Ko binga emone embo berari

awasedo ra ainda be awa God Jew em-bobo de embobo Jew ae de awa simbaari da awodo ise edo embo berariawa gitijigido ira. Edo embo amemiuso yei jawo sadera ainda yei unemiewamei ari nembodiba be itadira.13 Ko ge awa jiwari mi sira,“Embo amemi Bada God da yei jawo

sadira embo awa God mi sore-gadira.”

Page 260: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 10:14 257 ROMANS 11:714 Awarate embo mi God gebe ae

adera mo rawodo edo ungo uso yeijawo seri? Edo ungo binga ingaemo rawodo edo ungo gebe eri? Edoembo da amemi binga awa minonusae ari mo ungo mo rawodo edo in-geri? 15 Edo God da binga minonusari embobo awa itae mambae oromo embo mo rawodo edo binga moingeri? Teta jiwari mi sira awodo,“Edo embo binga ewamei budo

bugudo era awa ungodabugari awa dagari ae be ra.”

16 Awasedo ingodena gosera Is-rael embobo binga ewamei ingisera.Awarate embo enumba ae gebe isera.Awasedo Isaiah kotari jiwae mi sisira,“Bada God binga nanemi minonu

setena amemi gebe eri?”17 Awasedo embo binga ewamei

Iesu Keriso da jawo da awa ingirorotumonda ari awa ungoda yeibugadira.

18 Awarate nanemi nganega arieiawa ititena, Israel embobo bingaingae mo gebe ta? Awodo aera ungobinga ingera. Edo ge awa jiwari misira,“Busu berari da embo berari mi binga

God da jawo da javi awa in-gera. Edo binga awa embobobusu berari da ainda yei bu-gira.”

19 Edo sedo gari nei ititena, Israelembobo gosiserita mo ko gaeri? Enungo gosisera. Moses mi mina sariawawa ingodena kondade edo sisira.Umo sisira God mi uso yei sedo sisira,“Nanemi embobo asisi egae da yei

ewamei ininono inemi un-goda yei joda dumo adesa.Edo nanemi embobo eiawagae awawa jawo sininono imotini gambari adesa.”

20 Edo moses giti awa gaetiri Isaiahamboda oju ae sisira God mi uso yeisisira,“Embo na eura ae atera amimi na

tambera. Edo embo na kotaeera awa ungoda yei na nasukaisaga etena.”

21 Awarate Israel embobo awasisira,“Embomei eiawa iji berari na beuso

ise ujo ae edo era embobo awaedo embo na ungode da umojigari ewamei adi dipapa edoena awasedo na ungo naso yeipurorase simba edo ena.”

11GOD ISRAEL EMBOBO JO ISIRA

1 Awasedo na ingoda yei sedogosena, God uso embo ujo ae isita?Umo awodo aera. Na mina setenaainda be awa na awa Israel embo raAbraham da orobe ra edo Benjaminda riri nei na. 2 Edo God umo embotuturo da kataburisira embobo awaujo ae aera. Edo ingo Elijah da ge Godda yei Israel embobo awa bekuba isiraawa ingo ruvegurisevita?

3 Edo ge awa eire. Elijah mi God dayei sisira,“Bada God ungo mi iso binga sari em-

bobo berari awa degedo edoiso rorou itari tendeba awaarasegurisera. Edo na nasukaawa atena edo ungo mi nadoro betanase jarera.”

4 Edo umo awodo setiri God uso yeimina ro sirira? God uso yei sisira,“Embo 7,000 kotari god jawo Baal

awa tumondebain ae era awananemi ungo goseno ungo at-era.”

5 Da awodo boroko God mi Israelembobo enumba ae uso topo orasekataburisira awa atima era. 6 Edoembo mi ro era awa God mi ungokataburisera ainda susu aera te Godumo embo kataburisira ainda be awauso jo ari awasedo. Edo embo miro era awa God mi ungo kataburisiraainda susu gido re umo ungoda yei joaera.

7 Awasedo eiawa isira. Israel em-bobo ungo ro eura edo isera awatambae isera. Edo Israel emboboembo enumba ae God mi kataburisiraamimi God da soregari awa tam-busera. Edo God embo nenei de dajawo sisira te ungo teta embo dengoro

Page 261: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 11:8 258 ROMANS 11:22ae da awodo isera. 8 Edo jiwari misisira,“God mi etiri ungo kopiri okain de

isera. Edo ungo iji berari un-goda dombu mi gae edo un-goda dengoro mi ingae edoisera.”

9 Edo David mi Israel embobo dajawo da sisira,“Dowo, ungoda bondo de rora ji-

wae be de mi ungoda yei tetawao inge are. Edo wao miungo dari edo doawo ungoriroga bore. 10Edo ungoda jiroumenga etiri ungo teta ditiawa dowo guba ari edo ungodadara gasise pepeta ore. Edomata awodo ungoda ari bebe-gaemi teta bouga ungoda sagada arago irirari dowo ungokukubedo tembore.”

11 Awasedo na ingoda yei sedogosena, Jew embobo ungo duduriseramo God mi ungo usibesi adi setiriduduriserita? Awodo aera, Jew em-bobo awa wasiri bebegae etero gidoGod mi soregari awa embobo Jewae da yei itari edo Jew embobo awasoregari awa ungo daedo bari dipapaorase isira. 12 Edo Jew embobo awawasiri bebegae etero edo ewamei arinembodiba be awa embobo Jew ae dayei bugusira. Edo Jew embobo awaGod da yei awa goroba ae etero kon-dade ari nembodiba be awa emboboJew ae da yei bugusira. Edo ambodaJew embobo roinge Keriso da yei pu-radera awa inono adira iji ainde awaembobo Jew ae mi ewamei ari borokobudo era awa ungo mi be derigedobadera.

GODEMBOBO JEWAESOREGEDO IRA13 Na boroko ingo embobo Jew ae

da yei ge sena. Na God da bingaatopatari embo embobo Jew ae da yeimata atadena awa na iji berari nasoburo awa nembodiba adena. 14 Edonaso embo topo na ro ena awa gidoawase ungo soregari badi dipapa eritarora. 15 Edo God Israel embobo ujoae etiri busu embobo nenei awa God

ga da otao ari ewamei da era. EdoGod Israel embobo sekago badira ijiainde ro eiri awa ingo kotevi? Godungo sekago badira ainde ungo awateta embo betari God mi jigari erariinge adira.

16 Edo indari seka ba buro da sariedo ira awa ingode kiambu budo Godda yei itadera awa indari sari berariawa God topo ra. Edo ri uso besisiawa God da yei itadera gido awa pa-patu awa uso topo adira. 17 Ri jawoOlive unemi gousira edo simba isiraainda papatu awa jorisira. Edo papatunenei awa joredo edo ri olivenei ambeda erido ira ainda patu awa joregedobudo ri uso ingo mi gowari ainda itarigambadira. Edo ingo embobo Jewae awa teta ri Olive ambe da eridoira ainda patu inge ra. Edo Godmi diugedo ituri gambudo edo ingoewamei ari Jew embobo mi burerada awodo teta ri patu itari gambarimi ri ainda ngamo budo edo gorobaari budo ira da awodo awa burewa.18Awasedo embo God mi joregedo irateta ri patu mi joredo era awodo awaujo ae eove. Edo jariga embo awodoeove ainda be awa imoawa teta ri patuinge awasedo. Edo imo teta ri patuinge awasedo inemi ae ri uso besisiawa goroba aera. Awarate ri uso besisimi euri imo goroba edo esa.

19Awarate inemi sadesa, “Awa gebera te God mi nango itari gamborasesedo ise ri papatu nenei awa jorisira.”20 Edo imo ro sadesa amone gebera. God nenei jorisira ainda be awaungo gebe ae isera awasedo. Awarateunemi ingo awa itiri gambusewa koingo gebe isewa awasedo. Edo Godmi ingoda yei ro isira awasedo jarigaeove te God da yei doio sedo edo gogoedo atiwo. 21 Edo God mi Jew embobori da bugo patu be awawa eregadiramo imo kotesa imo Jew ae mo eregaedoaetita?

22Awawa kotise ingo gadewaGod joari mi wasiri edo ira edo umo daedogoroba de kasedo ira. Edo embo usobinga ujo ae isera awa be goroba de

Page 262: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 11:23 259 ROMANS 12:1kasisira awarate ingo awa jo isira. Edoingo unemi berari ingo jo ise atarasedipapa ise tumonda adewa awa ingojo adira awarate ingo tumonda aeadewa awaunemi ingo awadaedo tetari patu nenei eregarago adira. 23 EdoJew embobo beuso ari doadera awaGod mi ungo awa sekago ri da itarigambadera ainda be awa umo awainonona. 24Edo ingo embo Jewae awateta ambe da ri jawo sedo era aindapatu inge ra. Edo ri patu awa eregedowosetiri edo God mi kumbudo nati dari da itiri sekago gambusira. Edo Jewembobo awa teta ri nati da erido iraainda patu inge ra awasedo God misekago budo ri uso topo da sekagoitari gambarase adira amone buro is-aga be ra.

GOD EMBO BERARI JO EDO IRA25 Naso nanonamendi ingoda jo da

ingo jiro gari embobo awa kotoveta dowo koma ge eiawa ingoda sanogave. Eire, Israel embobo mi manaGod da binga awa beuso ise mataawodo atadera. Amboda embo Jewae embobo da ajigari Keriso da yeibugadera awa inono adira iji aindeawa Israel embobo da God da bingabeuso ari iji awa atae adira. 26-27 Edoemboro eiedo da awa God Israel em-bobo berari awa soregadira. Edo ji-wari mi sisira,“Soregari embo mi Jerusalem nati

da bugudo Jacob da orobeda wasiri bebegae awa ondarimambadera. Edo na ungodawasiri bebegae awa kotem-bedo dodo na ungoda yei roadi sari sisena awa be adira.”

28 Edo Jew embobo binga ewameiawa ujo ae edo God da gitopo etera.Awarate ungo binga ewamei awa ujoae etero amimi ingo embobo Jew aeawa kondade etira ainda be awa Godmi uso kando awa ingoda yei itira.Awarate ko uso adi sari ungodamamoumbogo tuturo da ainda isira awasedoGod uso dubo bari Jew embobo da yeida awa atae ae atira. 29 Edo God embokatabedo edo ungo ewamei adira awa

umo sekago kotari nei edo ungoda yeibiae sadi aera. 30 Edo ingo emboboJew ae ingo matu God kera ae isewate boroko Jew embobo da beuso arimi ingo God da jo ari awa betewa.31 Da awodo boroko Jew embobo Godbeuso isera awasedo God ingo Jew aeembobo awa jo etiri umo sekago Jewembobo awa jo adira. 32 Edo emboberari God beuso etero God mi setiriungo teta embo gajari oro da atimaera da awodo isera oro edo God miungo jo arase.

INGODE GOD JASIGA ORE33 God da kotari de edo gari de uso

ari goroba de awa atae ae adi ae tetaumo buin inakade sumbudo ira daawodo ra. Edo uso kotari de gari deawa inbe inda ra. Edo embo amemiGod da uso kotari awa ujugedo inonoeiri? Edo God buro edo ira awa amemigari inono eiri? 34-35 Edo jiwari misira,“Embo amemi Bada God da kotari awa

gari ri? Edo embo ave umoinono ta God ro eiri awa sarieiri? Edo embo ave umo inonota God da yei kando itari edoamemi ari God uso yei kandomina itadiri?”

36 Embo da ave awa inono aeraainda be awa God mi rora berari awaisira edo God mi etiri rora berari awaatima ira edo rora berari wasiri deawa atima ira God da yei usasa itadisedo. Awasedo embo berari awa Godjasiga iji berari ore. Awara.

12GOD KERA ADI SEDO RE INGODE EM-

BORO EIEDO DA ATADERA1 Awasedo naso nanonamendi God

da jo ari nembodiba awasedo na in-goda yei sedo gosena ingoda tamo dejo de God da yei itiwo teta wo betarirorou itido ewa awodo aera te teta wowasiri de kando itido ewa awodo. Edoingo ingosuka awodo itadewa awaGod mi ingoda rorou awa barase sedore giti umo ingoda wasiri bebegaekotembedo doarase sedo giwo. Edoemboro eiedo awa God be jo ingoda

Page 263: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 12:2 260 ROMANS 12:20mi berari tumondebain adewa. 2 Edoro busu berari da embo mi era awagido eove. Ta ingo jiro gari seka badisedo awa dowo God mi ingoda jo deingoda kotari de awa be wareregedogogo are. Edo umo ingo awodo war-eregadira awa God umo ingo ro awasedipapa ira awa ingo gadewa. Edo Godingo ro ewamei edowasiri biae ae awaawo umo iaviri adi sedo dipapa iraawa gadewa.

3 Edo God mi uso kando gatari misetiri naso yei ititisira awasedo naingo da da yei sena jariga embo da ko-tari awodo awakotove ta iaviri ae ingoingosuka awa kotewo. Edo ingo embonembodiba mo rawodo ri awa kotewoGod mi tumonda ari ingoda yei tegarawodo ititisira awa tetegedo kotewo.4Edo ingodenaso tamo da papatu awajiwae be ra edo tamo papatu emimiburo edo era awa da awawa aera. 5Daawodo ingodena buro berari edo eraawa da awa aera awarate ingodenaawa berari Keriso ga da dada edo tetatamoda inge isera. 6AwasedoGod usokando gatari ingodenaso yei ititisiraawodo da ingode kondade ari awaGod mi ingodenaso yei ititisira awajingama ore. Edo God mi embo da dayei God uso binga sarase kondade ariawa itadira awa uso tumonda ari ra-wodo ri awa binga awa sare. 7Edo Godmi embo da da sapo arase kondade ariitadira awa dowo umo sapo are. Edoembo ave atopatari da kondade ariawa badira awa dowo umo atopatare.8 Edo embo ave embo koma veverairiroro kondade adi goroba burisiraawa dowo embo awa ge ewagaewasedo kondade are. Edo amemi kandoitadi kondade ari burisira awa dowokando jo mi berari itare. Edo Godmi embo amemi Iesu gebe ari em-bobo bajari arase kondade goroba ariitadira gido re dowo begogo ae gitiji-gare. Edo embo amemi embo neneida yei ewamei arase kondade ari itiriburisira awa dowo iaviri de ewameiare.

9 Edo ingo embo nenei dubo jo in-goda amimi berari buwo. Edo wasiri

bebegae awa ujo ae ewo. Edo roewamei awa jigiwo. 10 Edo ingo awananonamendi ingege etewa awasedoteta nanonamendimi dubomina baraarago ewo. Edo jo berari mi sapomina ara ewo. 11 Edo begogo emboboawodo eove ta ingo tei pigedo buroewo. Jo ingoda berari mi Bada Godsapo ewo. 12 Edo God ingo emboro adi sia ira awasedo iaviri ewo.Edo ingo wasiri biae tambadewa edowasiri biae da soropu da awa saboaewo. Edo iji berari God manunugewo.13 Edo God da totopo awa rora ro mijariroro gido rora ingoda topo awaitiwo. Edo esega embobo bugorogido sewo bugudo ingoda mando daatiroro edo simba ave.

14 Edo embo amemi ingo dedogaedo era awa God da yei sedo giwoungo ewamei are. Gebe sedo giwoungo ewamei are awarate biae araseseove. 15Edo emboave iaviri era aindeda iaviri ewo. Edo embo ave biya eraainde da biya ewo. 16 Dubo ewameide da buro dada ewo. Jariga emboboeove. Edo embo memenya mi daedootao asase soro gido jo de awara seio.Rora berari imo gari awodo kotose.

17 Embo amemi iso yei biae orogido mina biae eose. Embo berari roawara sera awa ari dipapa eio. 18 Edoembogo jambogo ise ge babaga seoveta embo berari de da dubo ewamei arimi atarase seio. 19 Naso otatao emboingoda yei wasiri bebegae edo era awamina eove ta dowo inono ari God datini gambari mi mina are ko jiwari misira,“Bada Godmi sira wasiri biae da mina

ari awa naso buro ra. Na na-suka mina itadena.”

20 Awarate jiwari mi ro sira awodotete awa ewo,“Ingoda gitopo beji tambutiroro gido

indari itiwo. Edoungoumodi-papa iriroro gido itiwo indore.Edo ingo awodo adewa teta rimunju ungoda kopiri da dadaarago adewa amimi ari ungome gadera.”

Page 264: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 12:21 261 ROMANS 14:221 Edo wasiri biae awa dowo ingo

derigeure ta ewamei edo amimiwasiri biaeawa derigewo.

13INGODE INGODENASO BUSU DA GI-

TIJIJIGEGARI KERA ORE1 Embo berari awa ungoda busu da

gitijijigegari awa kera ore ainda beawa God mi gitijijigegari awa itidogitijigorase goroba ari ungoda yei iti-tisira awasedo. 2 Edo embo ave gi-tijijigegari God mi ititisira ainde daembogo adira awa embo awa God roitido ira ainde da embogo ira. Edoembo ainda amemi awodo adira awaamimi ari kasari awa embo aindayei wosaadira. 3 Edo embo amemiewamei adira embo awa uso busuda gitijijigegari awa oju adi aera teembo amemi biae adira awa gitiji-jigegari oju adira. Edo ingo gitiji-jigegari oju ae atari dipapa edo reewamei ewo. 4 Edo ingo ewamei awaadewa awa gitijijigegari mi ingo awajasiga adera ainda be awa ungo awaGod da buro ari embobo ingoda yeiewamei purarase sedo ungo buro era.Awarate ingo wasiri biae adewa awagitijijigegari awa oju ewo ko ungoriroga itari da goroba awa budo ateraawasedo goroba awa jingama adera.Edo gitijijigegari awa God da buroembobo edo ungo God da jawo daembo wasiri bebegae era awa rirogaititera. 5 Awasedo ingoda busu dagitijijigegari awa kera ewo edo Godda tini gambari awasedo eove ta koingoda joda ge ingo mi ro awase siraawa God oju ise.

6 Edo busu da gitijijigegari awa un-goda buro iji jaige da era awa Godda buro awa era awasedo ingo takisitadewa awa awara. 7 Awasedo ungoingoda takis itawase sedo gadera awaitiwo. Edo ingoda gitijijigegari em-bobo awa sapo edo kera ewo.

ARI WASIRI EIEDO MINA ARA EWO8 Ingoda gagi awa embo nenei da

yei ature. Ta gagi eiawa da awa

dowo atare. Embo nenei dubo bariawa dowo gagi nembodiba ingoda yeiatare. Edo embo amemi embo neneidubo burira awa agodari berari awakera ira. 9Edo agodari mi sira, “Ipu daeove embodawobetore bengono eoveembonenei da rora dipapa eove.” Edoagodari einde edo agodari nenei demi dada isera edo ungoda susu daawa eire, “Embo nenei dubo buio tetaimo imosuka dubo buresa da awodo.”10 Edo embo amemi embo nei dubobadira awa embo ainda yei wasiri biaeadi aera. Awasedo embo amemi embonenei dubo badira embo awa agodariberari awa kera ira.

11 Edo na ingo mi awa awase senaainda be awa ingodena iji boroko at-era awa gosewa awasedo. Ingodaewari da erawase iji re bugira eire.Edo ingodena tuturo da gebe isera ijiainde soregari iji awa besaun be isirate boroko Iesu Keriso mi ingodenasoregadira iji awa iji aikambu etira.12 Edo tumba awa atae adi aikambuiri sipo keradi asusubetira. Awasedoingode embomi umenga da erawasiriawa ingode era awa dore. Ingodewasiri ewamei ise atadi sedo re ingodeusasa da bere de gi de emi de awabore. 13 Edo ingode wasiri ewamei iseteta embo usasa da isaga da atima erada awodo atore. Edo ingode indaribebegae awa mana adera edo umobebegae mana indadera edo ingodeari wasiri dita baita da awodo manaadera edo ingode embogo adi ae edotu mina sumba adi ae atore. 14 Edoawodo eove ta Bada Iesu Keriso awaingoda gi de emi de awodo edo dowounemi ingo awa soregare. Edo ingodadipapa bebegae mi ro awase sira awaingido eove.

14IESU GEBE ARI EMBOBO NENEI AWA

KIKI DIROVE1 Embo uso gebe ari awa goroba

ae ira awa atega ise ungae da otaoewo. Edo uso de iso kotari ewa debiae de awa ewoga ewoga ari gidoumo tu beose. 2 Embo da Iesu gebe

Page 265: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 14:3 262 ROMANS 14:20ari embo amimi sira awa rora berariawa indadira awa awara te embo neigebe nembogo ae edo ira amimi woindae edo ira. 3Awasedo embo amemirora berari indido ira awa embo embonei wo indae edo ira embo awa ujoae eure. Edo embo wo indae edo iraembo awa embo rora berari indidoira embo awa biae ari ge seure. Edoawodo seure ainda be awa God embowo indae edo ira ainde da awara sedoira awasedo. 4 Edo imo embo neneida agipo embobo mi ewamei iri ta kobiae iri awa gido awara etesa awarasari embo aera. Te bajari uso topo miumo ewa ita biae iri awa awara sare.Edo Bada Iesu Keriso mi umo jigarierido edo goroba de deradira.

5 Embo da mi kotedo ira iji neneiawa nembogamo edo iji nenei awanembogamo ae kotedo ira awarateembo nei umo kotedo ira awa iji be-rari awa tega da awodo awa kotedoira. Edo embo berari mi ungo rokotera ainda be awa gore. 6 Edo emboamemi iji dada awa nembogamo siraawa umo awodo ira awa God sapoira. Edo embo amemi indari neindekainde indira embo awa God sapo ira.Edo awodo ise amimi umo God dayei indari awasedo doio sira. Edoembo amemi indari nenei ujo ae iseindae edo ira embo awa God sapo edoira. Edo awodo ise awa God da yeidoio sedo ira. 7 Edo ingodena awaingodenasuka bajari edo atise edo be-betise adera naso dipapa awa awodoadi aera. 8Awarate ingodenawasiri deatadera awa Keriso awa ingodenasobajari ra edo ingodena betadera awaKeriso awa daedo ingodenaso bajarira.

9 Edo Keriso awa bebetegari dewasiri de da bajari adi sedo betedosekago eririsira. 10 Awasedo imoroedo iso namendi ujo ae esi?Edo ingo nenei ingo roedo ingodananonamendi mi bebegae ari ge sedobekuba evi? Ingodena berari awaGod da diti da derido petero unemiingodena kasadira.

11 Ko jiwari mi sira,

“Bada God mi sira nanemi ingoda yeisena embo berarimi naso jodabaingo dederi adera edo emboberari mi na awa God saderaawodo adira.”

12 Awasedo ingodena berari awaGod da dombu da derido edo uso yeida ro isera edo ro awasedo iseri isagaadira.

NAMENDI ISO ASO WASIRI BIAEEURE

13 Awasedo ingode bekuba minaara ari awa doadera. Edo ingo reeiedo kotedo adewa gaegae awo in-goda nanonamendi wasiri bebegaeeorase edo gogo edo atiwo. 14 Edo naPaul awa Bada Iesu ga da da ari atimaena awasedo na wo indadena awaawara awa gido ena. Awarate emboda amemi wo indari awa awara ae ko-tadira awa embo awawo indadira awaawara ae adira. 15 Edo imo ro indesaamimi ari iso namendimemesi badiraawa imo ro esa amimi imo umo dubobae dotesa awa isaga adira. Edo inemiro indesa amimi doaso Keriso emboave embo betisira awa uso tumondaari usibesi adira awa rora awodo awasekago indose. 16 Edo doaso embonenei mi imo ro sesa awa ewameiawa oro biae eure ta edo gogo edoatio. 17 Edo ingodena God da gitijigarida iji awa sera te ingodena agodarieiawa indose awawa indio awa saeraawarate ingodenamone Asisi Kotopumi ewamei ari ingodenaso yei itidoira ainda ge awa sera. Edo unemiingodenaso yei itido ira awa ewameiatari de jo jamo jamo de edo iaviride awa. 18 Edo embo amemi awodoKeriso sapo adira gido awa amimi ariGod iaviri adira edo ari embo neneimi umo ro ira awa ewamei ira awasadera.

19 Awasedo ingode iji berari edogido ro ingode oro embo nenei jojamo jamo aderi edo oro embo neneiungoda gebe ari awa goroba aderiawa ore. 20 Edo indari da agodariawasedo God mi embo nei da jodaburo ira awa usibesi eose. Gebe roraneinde kainde indadesa awa awara te

Page 266: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 14:21 263 ROMANS 15:15-16imo indari indesa amimi ari embo neidurido wasiri biae adira awa imo roesa awa biae awa esa. 21 Edo imo woindesi ta ko umo okain indesi ta korora neinde kainde esa amimi ari isonamendi durido wasiri biae adira awawasiri awodo awa sekago eose.

22 Awasedo embo amemi eiawa in-deni ta doeni sedo uso joda manamana edo ira awa God da joda edoiso joda koteio. Edo embo ave usojoda umo ro ira awa awara kotiraedo amimi umo bekuba ae kotira awaembo awa dubo ewamei embo ra.23Awarate embo amemi umo ro indiraawa ewamei ta biae ri awamanamanaadira awa God mi umo bekuba adiraainda be awa embo tumonda ari mi aeetira awasedo. Edo ingodena ro eraainda susu awa tumonda ari awa ae reingodena ro era awa wasiri biae ra.

15NA NA SEOSE TA EMBO NENEI KON-

DADE ADI DIPAPA EWO1 Embo nenei da gebe ari awa

goroba ae edo ira amimi ungodabouga awa beorase sedo ingodenagoroba de gebe edo era amimi kon-dade ore. Edo ingode wasiri oro in-godena awa iaviri orase mana adera.2 Awarate ingodenaso nanonamendida yei ewamei oro edo ungo iaviriorase sedo ingode ari wasiri ewameiadera. Edo uso tumonda ari awa ba-jido edo nembodiba edo goroba arasesedo ingode ari wasiri ewamei adera.3KoKeriso umoumosuka iaviri adi ariwasiri ewagaewa aera. Edo jiwari misisira,“Embomi iso yei biae sera te biae sera

awa naso yei biae sera.”4 Ko ingode mana mana ae gorase

sedo ungomi jiusera awaAsisi Kotopumi ingodena atopatarase gaisera. Edojiwari mi etiri ingodena jo goroba desaboa ari de burisera. 5 God awa jogoroba de saboa ari de da susu ra. Edodowo God mi ari ingo berari awa jaonamendi de joda edo dubo ewamei arimina ara ise atave. Edo awodo adewaamimi ingo Iesu ro isira awa adewa.

6 Edo ingo berari dada edo javi da miGod Iesu Keriso ingodenaso Bada daMamo awa jasiga ewo.

EMBOBO JEW AE DE DA GOD JASIGAEWO

7 Embo mi God jasiga orase sedodipapa mina ara ewo teta Keriso miingo dipapa edo burisira awodo. 8Edona ingoda yei sena God umo ro adisisira awa adira awa isaga adi edo Godumo Jewembobodamamoumbogodaumbogo tuturo da ainda adi sari sisiraawa be arase sedo Keriso awa Jewembobo da agipo embo isira. 9 Edoembobo Jew ae mi God uso jo ariawa gido umo jasiga orase sedo Kerisoawodo bugusira. Edo jiwari mi sira,“Awasedo embobo Jew ae da teda

nanemi iso yei ategariitadena. Edo ya sise iso jawojasiga adena.”

10 Edo ge nei jiwari mi sisira,“Ingo embobo Jew ae God da katabari

embobo de da dada edo iaviriewo.”

11 Edo eiawa ge nei jiwari da sisira,“Ingo embobo Jew ae Bada God jasiga

ewo. Edo embo berari umojasiga ewo.”

12 Edo Isaiah mi sisira,“Embo da Jesse da orobe da bugadira

awa teta ri ipu da uso osiribugudo iri da awodo ra. Edoumo awa embobo Jew ae awagitijigadi eradira. Edo umo er-ari ungo mi umo gebe adera.”

13 God awa tumonda ari da susura. Awasedo dowo God mi ingodatumonda ari awasedo iaviri de dowoGod mi jo jamo jamo ari de itare.Edo ingo Asisi Kotopu da goroba dadesegurise dowo ingoda tumonda ariawa bajido nembodiba are.

PAULUMOROEDOOVE GAISIRI AWAUJUGURISIRA

14 Naso nanonamendi na gosenaingo ari ewagaewa edo ewa edo jirogari jiwae be burisewa. Edo na gosenaingo ingosuka ato mina pata adewaawa. 15-16 Awarate ove einda na in-goda yei ge nenei sadi sedo na ingo

Page 267: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 15:17 264 ROMANS 15:33dengoro ena na oju ae ingoda yei geokain sisena ainda be awa Iesu Kerisoda agipo embo ari da buro awa nasoyei ititisira awasedo. Edo uso agipoembo edo na embobo Jew ae awa keraedo ena. Edo God mi embobo Jew aeawa teta rorou ewamei budo ira daawodo awa barase sedo na teta priestmi God da binga ewamei ungoda yeiminonu sarago ewona. Edo na awodominonu seono Asisi Kotopu mi un-goda jo seguri ungo ewamei edo era.

17 God da buro awa na Keriso Iesuga dada edo ena. Edo na buro awaise iaviri ena. 18-19 Edo na mana embonenei da buro awa gido sadena te naisaga be Keriso umo na kondade iriburo ena awa sadena. Edo unemi nakondade iri nanemi embobo Jew aeawa kondade eno ungo God kera era.Edo ungo God kera era ainda be awananemi ro sise ena edo God da ariwasiri goroba de awasedo edo AsisiKotopu da goroba awasedo. Awasedona naso buro awa Jerusalem nati datuturo edo Keriso da binga ewameiawa yei jiwae be da minonu sise jiro-roka ise mambutinatina edo bugudona Illyricum busu da bugudo nasoburo awa ainda atae isira. 20Edo embonei da tutuvi derari da na mandoitonase sedo yei Keriso da jawo awaingae da ainda na binga ewamei mi-nonu sadi edo ena. 21 Edo jiwari misira,“Embo uso jawo sae gae awa ungo mi

gadera. Edo embo ungo miuso jawo ingae mi ingadera.”

PAUL ROME NATI ESEGA ADI JIROBURO ISIRA.

22 Iji jiwae be na ingo esega adidipapa ewona te rora da mi naso yariawa betitgedo ira. 23Awarate na nasoburo busu einda awa atae edo awana ingo esega adi jiro buro ena aindabe awa na awodo adi dipapa ewonaawasedo. 24 Edo na Spain busu damamabadi kotewona. Edo na aindamambuse awa na torido ingo gadidipapa ena. Edo iji tupo ingo es-ega adena amimi awase ingo mi na

kondade awo Spain busu da mam-badenita rora. 25Awarate boroko Godda embobo Jerusalem nati da ateraawa sapo adi sedo na nati aindamam-butena. 26 Edo na Jerusalem nati damambutana ainda be awa Macedoniade Greece busu de da embo Iesu gebeari embobo mi embo rora egeregaeGod da embobo da teda Jerusalemnati da atima era awa kondade edogano dada isera awasedo. 27 Edo ungoungoda dubo bari mi setiri gido adisetera. Awarate ungo ungoda gagiembo rora atitigae ainda yei atiraawasedo dowo kondade ore. Edo Jewembobo ewamei ari God mi ungodaasisi da yei isira ewamei awawa em-bobo Jew ae de kando isera awasedoembobo Jew ae ungoda rovi ravi jiwaeawa dowo Jew embobo de kando osisaedo bore. 28 Edo na buro eiawa ataeedo ainda amboda gano berari ungomi dada etera awawa ungoda yei itidoawa na Spain busu da mambadena.Edo na Spain busu da mambuse edoemboro da awa ingo esega adenagiwo. 29 Edo ingo esega adena amimina gosena Keriso da ewamei ari nem-bodiba be awa budo ijegadena.

30 Naso nanonamendi ingodenasoBada Iesu Keriso awa kotise edo dubobari Asisi Kotop mi itido ira awadesoiji berari be jamo adi ae God da yeina embomanunugewo. 31Gaegae edoJudea busu embobo gebe ae edo eraamimi na deore sedo giwo God mina soregare. Edo Jerusalem nati daGod da embo atima era amimi nasoburo da iaviri orase God da yei sedogiwo na kondade are. 32 Awasedo naGod mi buganase dipapa adira awana iaviri nembodiba ise ingoda yeibugadena. Edo bugadena naso esegaingoda yei amimi ari naso tamo deasisi de awa jango indadera. 33 Godawa ingodenaso jo jamo jamo ari dasusu ra dowo ingode damata awa ingoberari de atare. Awara.

16PAUL ROME NATI DA USO OTATAO

ATEGA ISIRA.

Page 268: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 16:1 265 ROMANS 16:201 Phoebe Cenchreae nati evetu Iesu

gebe edo Iesu gebe ari embomeisapo ira awa iji tupo ingo esega adiira. 2 Edo umo awa Iesu da topo raawasedo God da teototopomi ae eteraawodoumooro gatewo. Edo umo roraro dipapa ari gido umo kondade ewoainda be awa evetu awa iji jiwae beembo jiwae be kondade edo ira edo nada awodo kondade edo ira.

3 Naso otatao etoto Priscilla de usoiuAquila de awa ategurena sewo gore.Ne Keriso da buro esena awa ungoawa naso kondade isera. 4 Edo ungona kondade ero embomi iji jiwae dorobetorase isera, na embo awasedo nanasuka edo embobo Jew ae berari Iesugebe edo era awa iji berari ungoda yeidoio be sera.

5 Edo Iesu gebe ari embobo iji be-rari ungoda mando da dada edo eraawa sewo gore ategurena. Naso otaoEpaenetus awa ategurena sewo gare.Umo Asia busu da embo da teda umoawa embo giti be giti Keriso gebe isira.

6 Edo Mary ingo awa embo buronembodiba isira awa sewo gare ate-gurena.

7 Andronicus de Junias de Jew em-bobo na ingege awa gajari oro danangae da itititara. Na gebe ae atenoungo Iesu gebe isera. Iesu da bingaatopapotegai embobo da demondaedo ungoda jawo awa nembodiba ra.Awawa sewo gore ategurena.

8 Ampliatus awa ategurena sewogare. Umo de namonde God daewamei ari ewagaewa awa kiki dadadirido otatao isera.

9 Stachys naso otao de Urbanusnangoda kondade ari embo Keriso daburo da awa sewo gore atugurena.

10Edo embo jiwae be goseraApellesumo saboa ari mi Keriso kera isira.Embo awa sewo gare atagurena. EdoAristobulus ategurena sewo gare.

11 Herodiom Jew embo na inge deNarcissus da memei Iesu gebe edo eraawa sewo gore ategurena.

12 Tryhaena de Tryphosa de God daagipo ewamei edo era edo Persis umo

God awasedo buro nembodiba isiraawa sewo gare ungo ategurena.

13 Rufus God awa embo buro nem-bodiba isira edo uso ai iji berari naawausomei simba arago edo isira awasewo gore ategurena.

14 Asyncritus de Phlegon de Her-mes de Patrobas de Hermes de daedoIesu gebe ari nanonamendi nenei deda ategurena sewo gore.

15 Philologus de Julia de Nereus deuso ru de Olympas de God da teotopoungode daedo atera awa sewo goreategurena.

16 Edo ingo Iesu gebe ari emboboingo mina bara ise atega mina araewo. Edo Iesu gebe ari embobo ditiditi mi ungoda atega ari ingoda yeiititera.

PAUL DA DENGORO BAGARI SAN-GOVE

17 Naso nanonamendi na ingodayei sena embo nenei mi embo eorodada edo diti ewoga ewoga edo era.Edo ungo mi eoro embo ro gebe eriawa mana mana edo era. Edo ungomi atopatari ingo mi burisewa awajumboro wosedo ira. Awasedo emboawodo edo era awa diti jinjibewo. Edodaedo dada eove. 18 Edo embo awodoedo era awa Keriso ingodenaso Badaawa sapo aera te ungoda jo da dipapaawa kera edo era. Edo awodo ise gegirawo garawo sise embo da yei gengamo sedo era. Edo ungo awodo iseembo kiambu gosisera awa gandubu-rera. 19 Edo embo berari mi ingo ijiberari binga ewamei jigido ewa awaingido era awasedo na iaviri ena. Edona ingoda ari ewagaewa ari da gariawa bajarase dipapa ena te na ingodaari bebegae ari da gari awa kiambuarase dipapa ena giwo.

20 Edo God ingodenaso jo jamojamo ari da susu amimi iji tupo Satanawa patari munjadira. Edo patarimunjedo Satan umo ingoda goroba datuda adira.

Bada Iesu da kando ari awa ingodayei iji matawa atare.

Page 269: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

ROMANS 16:21 266 ROMANS 16:2721 Naso Keriso da buro da kondade

ari embo Timothy de naso otatao Lu-cius de Jason de Sosipater de mi ingoategurera.

22 Paul da ove eiawa na Tertius migaianase sedo Paul mi naso yei sisira.Setiri nanemi gaiena. Edo na awadaedo Iesu gebe ari embo mi ingoategurena.

23Na Paul Gaius damando da atimaena. Edo umo ingo ategurira giwo.Edo uso mando ainda Iesu gebe ariembobo awa dada edo era. Edo natida gano simba ari embo Erastus denangoda namendi Quartus demi ingoategurera giwo.

24 Bada Iesu Keriso da ewamei ariingo berari da yei mata awa atare.Awara.

INGODE GOD JASIGA ORE25 Ingode God jasiga ore. Ko matu

be matu iji matu da God uso ge awaunjugedo atima isira te boroko awaisaga etira. Edo ge awasedo edo bingaewamei Iesu Keriso da jawo da aindenanemi minonu sedo ena awasedoGod mi etiri ingoda tumonda ari awabe goroba etira. Edo ingoda tumondaari awa goroba ari ingoda gebe ariawa mana atae adira. 26 Edo God dagebe moka awa binga sari embobo migaisera awa isaga etira. Edo daedoemo berari mi gebe ise kera orase Godbetae atima ira amimi busu berari daembo berari mi uso ge ingorase sisira.

27Awasedo Iesu Keriso tumonda iseingode iji berari God jasiga ore. Edojiro gari berari awa uso topo ra.

AwaraIngoda otao,

Iesu Keriso da jawo daPaul.

Page 270: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 1:1 267 1 CORINTHIANS 1:18

Ove Corinth Embobo MiBuriseraPAUL DA ATEGARI

1 Na Paul edo ingodenaso namendiSosthesnes demi ove eiawa ingoda yeiititera. God uso wasiri awasedo najawo setiri Keriso da binga atopatariembo isena.

2Nango ove eiawa Iesu gebe ari em-bobo Corinth nati da dada era aindayei ititera. Ingo awa Keriso ga dadaetewa edo God da topo etewa edoGod da embo kokotopu sera. Edoove eiawa embo yei berari Bada IesuKeriso da jawo sedo era ainde daawasedo ra. Edo umo awa ungodabajari edo ingodenaso bajari ra.

3 God ingodenaso Mama edo BadaIesu Keriso de mi ingoda yei jo jamojamo ari de soregari kando de itore.

GOD DA EWAGAEWA ARI JIWAE4 Na ingo kotise na iji berari God

da yei doio sedo ena ainda be awaumo Keriso Iesu ititisira awa ingodayei ari ewamei isira. 5 Edo ingo Kerisoga da dada edo ewamei ari jiwae bebetewa awasedo. Edo budo ingo awateta rora jiwae de embo ingege etewa.Edo God mi etiri ingo uso ge moka beawa be gido gogo etewa. Edo unemiingo kondade ari ingo embo neneida yei uso ge awa ujugadewa. 6 Edonanemi Keriso mi ro ingoda yei adiraawa sisena awa ingoda teda etira.7Awasedo ingo ingodenaso Bada IesuKeriso sekago bugarase simba ise ingoewamei ari jiwae be betewa. 8 Edoawodo sangove da mambudo unemiingo kondade irirari ingoda tumondaari awa goroba de atirari awodomam-budo Bada Iesu Keriso uso bugari ijide ainde ingo wasiri bebegae ae miGod da diti da deradewa. 9 God umoiji berari umo ro adi sedo ira awaedo ira awasedo ingo umo tumondaadewa. Edo God unemi ingo awa usomei ingodenaso Bada Iesu Keriso ga

da umo jigari ewamei awase ingo jawosisira.

IESU GEBE ARI EMBOBO KATABEDODITI DITI ISERA

10 Nanonamendi Bada Iesu Kerisoda goroba mi na ingoda yei sedogosena. Ingoda jo awa da edo ingoewoga ewoga atewa awa atae ewo.Edo kotari da de edo dipapa da demi edo gogo edo dada atiwo. 11 Edonaso nanonamendi Chloe da orobeminaso yei setera awa ingo gemina bagaewa awa. 12 Edo eiedo sane. Emboda ingoda teda mi sira na awa Paulda ambojimbi ra sari. Edo embo neiingoda teda mi sadira na awa Apollosda ambojimbi ra sari. Edo embo neimi sadira na awa Peter da ambojimbira sari. Edo emboneimi sadira na awaKeriso da ambojimbi ra sadira. 13 Edoingo ge awodo mina baga ise amimiKeriso awa bejedo budo memeinyaevi ta? Edo na Paul mi orega da ingoembo bebetiseni ta? Edo ingo ungomi ingo awa Paul da ambojimbi siseumo mi ewamei iseri ta?

14 Na awa Crispus de Gaius deawa umo mi ewamei isena te embonenei ingoda teda awa nanemi umomi ewamei aera awasedo na God dayei doio sedo ena. 15 Awasedo ingomana ungo mi ingo awa naso ambo-jimbi sise umo mi ewamei ari awodomana sadewa. 16 Awarate petewona gane. Gebe na Stephanas de usoorobe de awa umomi ewamei isena teembo nenei ingoda teda awa umo miewamei iseni ta awa na kotadi jarena.17 Keriso na umo mi embo ewameianase itae na mambae rate umo nabinga ewamei awa sanase sedo itirimambusena. Edo Keriso da uso oregada betari da goroba awawa embo migorase sedo na embo da jiro gari mibinga ewamei awa sae ra.

KERISO GOD DA GOROBA DE JIROGARI DE ISAGA ISIRA

18 Embo riawo mata awa euse atarida mambutera awa ungo kotera awaKeriso uso betari orega da ainda bingaawa pasega ge sera. Awarate ingo-dena Godmi soregurira awa ingodena

Page 271: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 1:19 268 1 CORINTHIANS 2:6gosera binga awa God da ge goroba deawa ra. 19 Edo jiwari mi sira,“Jiro gari embobo da gari awawa

nanemi usibesi adena. Edoatopapotegari embobo da gariawawananemi budo demondaitadena.”

20 Awasedo jiro gari embobo deatopapotegari embobo de edo emboiji berari eura ise gari awa sedo gadijarima era awawa na ro seni? God miembobusuda atima era ainda jiro gariawawa isaga etira awa jiro gari awabebegae ra awawa unemi isaga etira.

21 Edo God umo uso jiro gari misisira busu da embobo ungoda jirogari topo mi mana umo gadera awasisira. Awasedo God umo embo IesuKeriso gebe adera awa soregadi ko-tise iaviri isira. Awarate binga eindajawo da embo mi jiro biae da ge sedoera awa awarate binga emimi God miembo soregedo ira. 22 Edo Jew em-bobo ungo binga eiawa gebe tamo koawa gadi sedo ungo ari wasiri gorobade nembogamo gadi dipapa isera. EdoGreek embobo awa jiro gari awa euraisera. 23 Awarate nango Keriso dabetari orega da awa minonu sisera.Setero Jew embobo binga awa ingidotini gambari isera edo Greek embobobinga awa ingido jiro biae ge sisera.24 Awarate Jew embobo de Greek em-bobo de Godmi jawo sedo ira emboboainda yei Keriso awaGod da goroba dejiro gari de isira. 25Ko ro embomi jirobiae ari ge sedo era amimi embo dajiro gari awawa derigedo ira. Edo roembo mi awa God da atoto sedo eraamimi embo da goroba awa derigedoira.

26 Nanonamendi ingo matu da ra-wodo atiratewa dotewo God mi ingojawo sisiri awa kotewo. Edo ingodateda embo nenei awa jiro egeregaera.Embo ingo gosise ingo awa embonembogamo edo goroba embobo saera. 27 Awarate jiro gari embo awamen garase sedo kotari awa embo mibiae sedo sera awa God mi jingamaadi kotedo ira. Edo goroba embo men

garase sedo kotari embo mi gorobaae sedo era awa jingama adi kotedoira. 28 God umo rora de embo deemboneneimi nembogamoae kotedoera awawa jumbari wosarase sedoedo kotari embo mi biae edo tudasedo ujo ae edo era kotari awawaGod unemi jingama adi sedo kotetira.29 Eiawasedo embo amemi God daditi da derido jariga ge mana sadira.30 Edo God mi etiri ingo Keriso Iesuga dada etewa. Edo God mi Kerisoawa ingodenaso jiro gari arase itira.Edo Keriso awa ingodenaso emboroawodo ingodena God ga da umo jigariewamei orase edo God da embo koko-topu orase isira. Edo Keriso mi minaitiri God mi ingodena wujegurisira.31 Edo ge awa sise jiwari mi sira,“Embo amemi jariga ge sadi adira awa

embo awa dowoGodmi ro isiriawa jariga ge sare.”

2KERISO DA OREGA DA BETARI DA

BINGA1 Naso nanonamendi na ingoda yei

bugusena awa God da binga awa ingoatopatadi bugusena edo iji ainde naingo atopapotise na ge ingomi ingidomina badewa awodo sisena. Edo naembobusuda atima era ainda jiro garida awodo saera. 2 Ainda be awa nanasuka sisena na ingode atise na IesuKeriso de uso betari orega da awa be-rari atopatadena. 3 Edo na ingoda yeibugudo na goroba ae isena edo oju mina dudu gasisena. 4Edo na embo busuda atima era ainda jiro gari mi God dabinga awawa ingoda yei atopatae ra tena ingo atopapoteono God da gorobade uso Asisi Kotopu de mi ingoda yeiisaga edo isira. 5 Awasedo ingodatumonda ari da tutuvi susu awa busuda embo atima era ainda jiro gari awaaera te ingoda tumonda ari da tutuvisusu awawa God da goroba ra.

GOD DA JIRO GARI6 Awarate nango jiro gari mi Iesu

gebe ari embobo sia etera ainda yeibinga minonu sera. Awarate jiro gari

Page 272: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 2:7 269 1 CORINTHIANS 3:5eiawa embo busu da atera ainda jirogari aera. Edo jiro gari awa busuberari da gitijijigegari embobo nem-bogamo goroba de gitijigido era aindajiro gari aera. Edo gitijijigegari eindagoroba awa atae adi aikambu etira.7Awarate jiro gari na ge sedo ena jirogari amone God da jiro gari ra edojiro gari amone embo busu da atimaera ainda yei re unjugari ra. MatuGod busu ae atisira ainde uso jirogari ingodenaso soregari ewamei beawasedo awa atisira. 8Edo busu berarida gitijijigegari embobo berari awajiro gari eiawa tambae ra. Edo ungojiro gari eiawa tambae etera awa ungoKeriso utu da gitijigari orega da doris-era awodo awa dadi aera. 9 Awaratejiwari mi sira,“Ro embo mi gae edo ingae edo ro

bugadira awa embo mi kotaeawa God embo mi dubo budoera awasedo God mi sia etira.”

10 Awarate God uso Asisi Kotopu miuso jo ge awa ingodenaso yei isagaetira.

Edo Asisi Kotopu mi rora berari datorido edo eura edo ira. Edo umo Godda kotari tuda unjugari ainda toridoeura edo God umo ro adi kotira awagosira. 11 Da awodo embo uso asisiuso joda atira amimi embo awa gidoira. Da awodo God da Asisi mi God ra-wodo ri awa gido ira. 12 Edo ingodenaembobusu da atima era amimi kotedoera da awodo awa kotae ra awarateAsisi Kotopu God mi itiri bugusiraawa ingode burisera. Edo ingode Godumo ingodena awasedo burigi ro adidipapa ira awawa gorase sedo God usoAsisi Kotopu itiri bugusira.

13 Awasedo ingodena embo da jirogari mi atopapotisera ainda ge mi in-godena sae ra awarate ge Asisi Kotopumi atopapotisira ge amimi ingode gesera. Edo ge awodo sise embo AsisiKotopu burisera ainda yei ingode Godda gebe awa ujugurera. 14 Awarateembo ave Asisi Kotopu bae embo awaumo mana Asisi Kotopu da kandoawa mana badira. Edo embo eindayei Asisi Kotopu da kando awa rora

mina nembodiba de aera. Ko emboainda yei da Asisi Kotopu da goroturora awawa be moka de aera ainda beawa umo jaro jaro edo ira awasedo.Edo umo jaro bujura edo ira aindabe awa Asisi Kotopu uso jo da ataeawasedo. 15 Awarate embo ave AsisiKotopu burisira awa ro nembodiba riedo ro kiambu ri awa gido ira te emboneneimi embo awa be gadi jaredo era.16 Edo ge eiawa sise jiwari mi sira,“Amemi Bada da kotari awa goseri?

Edo embo ave umo inono gidoBada ro arase sari eiri?”

Awarate Keriso da kotari awa ingode-naso joda atira.

3GOD DA AGIPO EMBOBO

1 Nanonamendi na ingoda yei gesari sago aera teta na Iesu gebe ariembobo tumonda ari babojira aindayei sae etena awodo aera. Na ingodayei ge sena awa tetamemeimemeinyada sarago ena ainda be awa ingodaari berari awa embo Asisi Kotopu baemi arago ewa. 2 Nanemi ingoda yeiemi iteno indisewa. Edo na ingoda yeiindari nenei itae doturisena ainda beawa ingo ari berari teta kinapeina emibeda mi arago etewo gido doturisena.Edo ingo awodo isewa awa ingo indarinenei badi awa sia aera. 3 Edo borokodaedo ingo sia ae ra ainda be awaingo teta embo God gae mi ataragoewa awasedo. Ingo jo da dumo minaara ewa edo ge mina baga ewa amimiisaga ira awa ingo ingoda jo da dipapabebegae awa ambo ambo ise teta busuberari da embobo mi atima era daawodo atewa awasedo. 4 Da awodoingoda teda embo dami na Paul amboambo edo ena sirirari embo nei minaApollos ambo ambo edo ena sadira.Edo ingo awodo sise re ingo wasirire teta embo God gae amimi aragoadewa.

5 Edo Paul mo averi edo Apollosmo averi? Nango re God da agipoembobo ingo atopatoro ingo gebe edoewa awara. Edo God da agipo em-bobo dada awa God mi ungo buro ro

Page 273: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 3:6 270 1 CORINTHIANS 4:4orase itido ira awa edo era. 6 Edonanemi ve goveteno edo Apollos misasaka isira te amone ta God mi etirive awa eririsira. 7 Edo embo amemive gousiri edo embo amemi umo isiriungo awa embo nembogamo aerate God awa nembodiba ra ainda beawa unemi etiri ri ve awa eririsira.8 Edo embo be govira ainde emboumo ira ainde awa ungo awa gariewoga ewoga ae ra awarate God miembo dada ungo buro ro era awodotetegedomina itadira. 9 Ingo awa tetaGod da buro inge edo nango God ga daburo da buro era.

10 Edo daedo ingo awa teta mandonango mi God awa embo itari ingera. God uso kando mi setiri naawa atopatetiri mando itari gari jiwaeembo isena. Edo jiro gari unemi nasoyei ititisira amimi na tutuvi deridoetena. Awarate God da agipo embonei amimi tutuvi ainda mando ira.Awarate embo amemi mando ira awagido gogo edo are. 11Awarate God miIesu Keriso awawa teta tutuvi tuturoda itari inge isira. Edo embomi tutuvinei awa mana deradera. 12 Edo embonenei mando edo era awa ri okainmi edo iji ribori deradira awarateembo nenei awa edo gogo edo aemando ituka bebegae mi edo burigiatae adira. 13Awarate Keriso bugadiraiji ainde awa embo ainda buro moewamei ta ko embo ainda buro mobiae ri awawa embomi gadera. Edo ijiainde God da kasari awawa teta riawoinge adira. EdoGodda kasarimi embomi embo ainda buro mo ewa ta biaeri awa isaga adera. Edo embo dada daburo awa riawo da mambari embo miewa ta biae ri awa gadera. 14Edo riawomi embo amimi ro tutuvi ainda tamoda itido mando isiri awa ewae adiraawa umo mina badira. 15 Awarate ri-awomi embo ainda buro awa ewadiraawa embo awa mina mana badira.

16 Ingo gosewa ingo awa God damando edo God da Asisi awa ingodateda atima ira. 17 Awasedo emboamemi God da mando usibesi adiraembo awa God mi usibesi adira. Ko

God da mando awa kotopu edo ingoembomei ingo awa God da mando ra.

18 Embo dada ungo ungosuka gan-dubeore. Edo embo ave ingoda tedaamimi jiro gari jiwae be embo busuda atima era ainda awa budo umojiro gari embo awodo kotadira awaumo jiro gari embo be arase sedo redowo umo jiro biae embo awodo are.19 Ko embo busu da atima era amimiungoda jiro gari mi ro gido era awaGod mi sedo ira awa jiro biae ari ra.Edo ge eiawa jiwari mi sira,“God jiro gari embo da gari mi embo

wao edo ira.”20 Edo jiwari nei mi sedo ira,

“KoGod embo jiro gari emboda kotariawa tepo ra awa gido ira.”

21 Awasedo embo da amemi embomi ro era awa embo jariga ge seure.22 Awarate eiawa kotewo rora berariawa ingoda topo ra. Paul de Apollosde Peter de awa ingoda topo ra. Edobusu berari de wasiri de betari de edoromatu isira edo amboda adira berarieiawa ingoda topo ra. 23 Edo ingo awaKeriso da topo ra. Edo Keriso awawaGod da topo ra.

4KERISO DA BINGA ATOPAPOTEGARI

EMBOBO1 Ingo nangoda buro gido ingo

kotewo embomei oiawa God da agipoembobo ra ainda be awa ungo God dabinga simba ari embobo mi God dage matu unjugari awa isaga era awaingo kotewo. 2 Edo God mi sira imonaso buro adesa awa buro edo gogogoedo eio. 3 Awarate namomo agipoembo ewamei ta mo agipo embo biaeri? Edo ingo tamo ko embo neneimi naso yei da naso buro ewamei nasadewa awa na mana ingadena. Edoembo nenei mi naso yei da naso buroawa biae ra sadera namana ingadena.Edo naso buro mo biae ta ewameiri awawa na nasuka mana sadena.4 Edo naso jo ge awa sira na biae aeraawarate awa naso buro awa ewameina saera. Awarate Bada umoumosukanaso buro awa biae ta ewamei ri awa

Page 274: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 4:5 271 1 CORINTHIANS 4:19sadira. 5Awasedo boroko embo neneikasove. Ko Keriso da iji bugadira ijiainde God mi embo berari kasadira.Edo Keriso bugudo awa embo da jodaroumengada atiri awawaunemi isagaadira. Edo unemi embo da joda ko-tari bebegae unjugedo atira awa isagaadira. Edo iji ainde embo dada ungoro ewora awodo da God mi embo awajasiga adira.

6 Nanonamendi na Apollos de na-monde da jawo da eiawa ujugetenaingo mi gido God da agipo emboboawa rawodo ri awa kotawase. Edo nanangoda jawo da ge setena awa gidoingo jiwari mi ro atopapotira awodoatawase sedo. Edo God da agipo emboeiawa nembodiba ra edo God da agipoembo oiawa nembodiba aera awodokotove. 7 Edo ingo ro edo ingo awaembo nembogamo awodo kotedo evi?Edo rora ingoda topo berari awa Godmi ingoda yei ititisira. Edo ingo jarigada ge awa teta God mi ingoda yei roraberari eiawa itae ari sarago edo ewa.

8 Edo ingo God da ewamei ari berariawa bari awodo kotevi ta? Edo ingokotewa ingo awa gitijijegari nembog-amo ari edo nango awa awodo aeawa ingo awodo kotevi ta? Edo ingogitijijigegari nembogamo adewa awaingode berari gitijijigegari nembog-amo adera. 9 Edo naso kotari awa eireGod mi nango Iesu da binga atopa-potegari embobo awa ae embo nem-bogamo aera awarate umone nangoawa teta embo embo da diti da be-torase itido era da awodo ambo daititisira. Edo ungo mi embo embo daditi da betorase itoro embo mi gidogandubedo era da awodo ra. Edo asisiberari daedo nangoda memesi bureraawa gido kove be edo era. 10 Edonango awa Keriso awasedo teta embojiro bebega da awodo isera awarateingo, ingo sedo ewa ingo Keriso dajiro gari awa burisewa ge sedo ewa.Edo nangoda goroba awa atae ari rateingo awa goroba embobo sedo ewa.Edo embo nango ujo ae edo era teingo awa ungo mi kotopu edo era.

11 Edo nango Iesu da binga atopa-potegari embobo awa iji berari bejide umo ujo de tambutewora. Edonango sini bo kerari mamatu ewora.Edo embo mi nango dedo gaedo edoera. Edo nango erigi erigi yei yei datembewora awodo ewari mando tam-bae edo isera. 12 Edo nango nangodaingo mi buro ewora. Edo embo minango isibedo gaimbedo edo era tenango ge dagari ae mi ungoda yei gemina sedo ewora. Embo mi nangodedo gaedo ewora te nango ungodayei mina ro aera. 13 Embo mi ingodesise ge busise tembari embobo sedoera te nango ungoda yei tini gambariae edo ungoda yei ge ewamei minasedo era. Edo embo mi nango awamomono embo mi pigedo era awodotete awa kotedo era.

14 Edo na ge emboro eiedo gaienaamimi ari ingo mana men gadewate na ove eiedo gaiena amimi ingona teta ingo naso kinapeina inge raawa atopapotena. 15 Edo embo neneijiwae be mi Keriso awawa ingoda yeiatopatadera te ingoda imamo maneawa embo da awa ra giwo. Edo naawa ingoda imamo da awodo etenaainde be awa na awa binga ewameituturo da awa nanemi budo ingodayei bugusena awasedo. Edo nanemibinga ewamei budo bugeno ingo gebeedo edo emboro seka da Keriso ga dapepeta adi tuturo isewa. 16 Awasedona ingoda yei benunu sisena nasowasiri awa awase. 17 Awasedo naTimothy ingoda yei ititena. Edo Tim-othy Keriso awa be goroba de gebeedo naso mei topo inge isira. Edoingo gosewa Iesu gebe ari embobo ditiberari yei berari da ainda na ingo-dena rawodo emboro seka da Kerisoga da dada pepeta era ainda susu besusu awa atopatido ena. Edo nanemisusu be susu atopapotena awa ruve-geowase sedo Timothy mi ingoda yeisekago atopatadira.

18 Edo ingo embo nenei jariga isena bugudo ingo esega adi ae awodoawa kotise atewa. 19 Awarate Bada

Page 275: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 4:20 272 1 CORINTHIANS 5:12-13mi na buganase dipapa adira awa naiji tupo be ingoda yei bugadena. Edona ingoda yei bugudo na jariga em-bobo eiawa buro ewamei ise ateri tako ungo mo tepo ge awa sise ateriawawa gadena. 20 Edo God ingode-naso joda gitijigari ge awa tepo aeraainda be awa God goroba de gitijigidoira awasedo. Edo ingo nanemi roanase dipapa evi? 21 Nanemi ingodayei bugudo ingo awodo eowase geokain seni ta teta nanemi ituka miingo darago eni ta ko na bugudo ingojo eni?

5UNGO VIRO ISE DITABAITA DA

WASIRI AWA EDO ERA1 Embo mi sera embo nenei in-

goda teda awa viro ari wasiri awawaera sera. Edo viro ari wasiri ingomi ewa amimi wasiri bebegae emboGod gae atima era amimi edo eraawa derigurira. Edo na ingena awaembo ingoda teda amimi uso mamoda aro seka ga da ewari ge awa in-gena. 2 Edo ingo wasiri awodo ise moingo rawodo edo jariga embobo evi?Edo ingo mana jariga adewa awaratekoma memesi mi jarise embo wasiribiae embo ingoda teda era awawagigisebadewa. 3 Edo na awawa in-gode ainda atae rate na einda atisena wasiri biae awa kotedo ena. Edoawa kotedo na Iesu Keriso da jawo daro adena awa kotetena teta na ingodeainda atise arago awawa. 4 Edo na rokotena amone eire. Ingo Iesu gebeari embobo berari awawa dada ewo.Edo ingo berari dada awo Bada Iesuawawa ingodedauso gorobami daedodada adira. 5 Edo ingo embo eiawawara wara awo ponda wosare. Edoponda wosedo Satan da ingo da usoriroga awawa badira. Edo umoborokoriroga burima awase Bada da iji deawa soregari badi ta rora.

6Edo ingo awa jariga embobo etewaawarate amone biae ra. Ingo gariraambe bajari siwo jawo yeast kiambuamimi ari ambe jigari awawa bajido

nembodiba adira. Da awodo emboda mi wasiri biae adira amimi ariingo berari awawa bebegae adewa.7Awasedowasiri biae teta ambe bajarisiwo jawo yeast inge awawa pigewomambare. Edo pigawo mambari ingoewamei be teta ambe seka siwo yeastae awodo inge atave. God mi Kerisoawa ingodena awasedo rorou ititisirateta Jew embobo mi wo sheep damei lamb rorou itido isera da awodo.Edo ungo awodo edo jarusegari bondoawa indido isera. 8 Edo Keriso awaingodenaso jarusegari bondo da wolamb isira awasedo ingodena awajarusegari bondo awa indadi sia etera.Edo ingode wasiri bebegae siwo yeastmi arago awa atae adera. Edo atae edoingode ingodenaso jarusegari bondoda ambe siwo yeast ae awa indadera.Edo ambe awa ewamei edo dongonoaera.

9 Edo ove nei gaisena ainda jodana ingo embo dita ari wasiri edoera ainde da dada anumbedo ge siseatowase sisena. 10 Edo ge awodosisena awa na embo nenei viro edoera jinaga edo era edo bengono edoera edo ove kekevegari tumondebainedo era embobo God gae awa kotisesaera. Edo na embomei awawa kotaera ainda be awa ingo ungo de ge sadiae adewa awa ingo busu eiawa doad-ewa. 11Edo naso ge ainda be ove isenaainda joda awa eire. Embo Iesu gebeari sedo ira te umo dita ise jinaga edoira edo umo ove kekevegari tumonde-bain edo ira o embo nenei da jawo dabiae sedo ira o umo umo okain ididoira o umobengono edo ira embo aingada anumbeowase sisena. Edo emboumo Iesu gebe ari sise wasiri bebegaeawodo edo ira ainga da anumbedo gesise indove.

12-13 Edo embo God da topo ae awakasari awa naso buro aera awaratekasari awa God da buro ra. Edo emboave ingoda Iesu gebe ari embodo dateda awawasiri biae adira awa ingomijiwari da ge kera edo ungo kasave. Kojiwari mi sira,“Embo ingoda teda awa wasiri biae

Page 276: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 6:1 273 1 CORINTHIANS 6:15ari gido embo biae awa itiwomambare.”

6RAWODO EDO IESU GEBE ARI EM-

BOBO KASESI?1 Ingoda teda embo amemi Iesu

gebe ari embo nei awa bekuba arigido kasari embo busu da gitijigarimi ititisira ainda diti da bekuba eure.Awarate awodo awa dodo dowo emboawa God da embomei da diti dabekuba are. 2 Amboda God da embomi busu da embo awa kasadera. Ingoawa gari ta mo gae ri? Gebe ingomi amboda busu einda embobo awakasadewa awasedo ingo wasiri be-begae memeinya de wasiri bebegaenembogamo de ingoda teda era awakasewa. 3 Amboda ingodenanemiasisi berari awa kasadera awasedo in-godena embo ingodenaso teda aindawasiri bebegae awawa kasera. 4 Edona ingena ingo embo ingoda teda awabudokasari embobobusuda gitijijige-garimi ititisera ainda yeimambutewaawa. 5 Ingo men giwo. Edo ingodateda ainda embo da awa ingoda dumodumo ari awa ewamei ari embomo aeta? 6 Edo ingo teta embo ae mi iwagonamendi mi namendi nei awa budobusu da gitijijigegari mi kasari emboititisera ainda yei budomambudo edouso dombu da namendi bekuba ira.Edo umo namendi awodo bekuba iriedo embo Iesu gebe ae edo ira amimiumo kasira.

7 Edo ingo kasari embo busu dagitijijigegari mi ititisera ainda jodabekuba mina ara adesa amone biaebe ra awarate awodo ari awa doadesaawa awara. Edo imo embo nenei miiso yei biae iriroro kotembedo dodobeo mi beo mi adesa awa awodo esaamimi imo boroko ro esa awa de-rigadira. Edo embo nenei mi isororo potedo boro dodo tamoin tamoinadesa awawawasiri imo boroko ro esaawa be derigadira. 8 Awarate ingoIesu gebe ari embobo Keriso da jawoda nanonamendi isewa amimi wasiribebegae mina ara ise mina gandubaewa.

9 Edo ingo gosewa embo wasiri be-begae edo era awa God da gitijigariyei da awa mana toradera. Edo ingowasiri bebegae adewa awa ingo Godda gitijigari yei da toradewa awa ko-tove. Edo ingo ingosuka mina gan-duba eove. Edo naso ge eiawa gidogogo ewo. Embo wasiri bebegaeise ove kewari tumondebain edo eraamimi mana God da gitijigari yei damana toradera. Edo embo dita ira edoevetu viro evetu da wasiri awa minaara edo era edo embo ungo emboosedomina ara edo era awamana Godda gitijigari yei da toradera. 10 Embojinaga ise bengono edo era edo emboumookain indido jiro bebegae edo eraedo embo embo nenei da jawo da gebebegae sedo era awawa mana Godda gitijigari yei da toradera. 11 Matuingo awodo edo isewa te boroko Godmi ingoda jo awa segutara edo ingodawasiri bebegae awa kotembedo dotu-rara. Edo boroko awa ingo awa God datopo ra. Edo Bada Iesu Keriso da jawoda God da Asisi Kotopu mi etiri ingoGod ga da umo jigari ewamei da ewa.

INGODA TAMO AWAWA ASISI KO-TOPU DA MANDO RA

12 Na rora berari adi dipapa edoena awa inono ra te na rora neneiedo ena awa na kondade ae edo era.Edo nanemi rora berari adena amoneawara te na rora einda agipo emboeosase ena edo na rora berari emimina bajari arase na awara awa manasadena. 13 Edo eiedo sane, God mirora indari dipapa orase ititisira edotini ititisira te ruvegeove iji da Godmiari indari de tini de awa atae adira.Edo God ingodenaso tamo awa ingodewasiri tepo tapo da jingama orase itaera te umo tamo awa Bada da buro dajingama orase ititisira. Edo Bada mitamo awa simba edo ira. 14 Iesu Kerisobetetiri God mi umo jigiri eririsirada awodo God uso goroba mi ingo-dena awa jigari eradera. 15 Iesu gebeari embobo diti dada awawa Kerisoda tamo na. Edo ingo gosewa in-goda tamo awaKeriso da tamo papatunenei na. Edo nanemi Iesu Keriso da

Page 277: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 6:16 274 1 CORINTHIANS 7:15tamo patu nei awa budo viro evetu daitano gambaetita? Awodo aera. 16 Teemboamemi viro evetu ga da sandidoewadira awa ungo etoto awa da adira.Ingo ge amomo ingo gari tamo gae ri?Jiwari mi isaga sira, “Ungo etoto awatamo da etera.” 17 Awarate embo aveBada Iesu Keriso tumonda adira emboawa uso asisi de Keriso da Asisi de awada adera.

18Wasiri tepo tapo awa eove. Embowasiri nenei adira amimi uso tamoda memesi itadi aera te embo amemidita baita da ari wasiri adira emboawa uso tamo awa umo umosuka biaeira. 19 Iso tamo awa Asisi Kotopu damando ra. Edo God mi iso yei AsisiKotopu itiri umo iso tamo joda atimaira. Ingo ge awa gari ta mo gae ri?Iso tamo awa iso topo aera te iso tamoawaGodda topo ra. 20Godmi isominaawa itiri edo boroko imo awa uso topoetesa. Awasedo iso tamo da wasiriewagaewa eio. Edo embo mi gido Godjasiga ore.

7JIMBARI DA SEDO GARI

1 Ingo matu ove edo naso yei itewobugutara ainda ingo naso yei sedogari ititawa. Edo na ove awa bu-rana edo naso ge mina ingoda yei reeire. Embo ave jimbae atadira amoneewamei na. 2 Awarate embo sino dawasiri awa jiwae be era awasedo emboari jimbari edo evetu iu jimbadiraamone ewamei na. 3 Edo embo usotamo awa aro da yei itae doure edoevetu uso tamo awa iu da yei itaedoure. 4 Edo evetu uso tamo awa umobajari aera te uso iu bajari ra. Daawodo embouso tamo awaumobajariaera te uso aromi bajari edo ira. 5Edoembo de evetu de ingoda tamo awamina sora eove ta ingo iji tupo Godmanunugadi sedo ingo etoto awarasedo awa ingo ingoda tamo awa minasora edo awa God manunu gadewa.Edo God manunugari iji ro ingeri awaatae ari gido doawo Satan mi ingo isojo kotari awa jigae atewa umo ingodajo da kotari biae iture ta iu aro dawasiri awa sekago ewo.

6 Edo na embo berari aro jimborasena saera te na sena embo ave aro jim-bari dipapa adira awa embo awa gitikotedo gogo edo aro jimbadira. 7Nasodipapa awa ingo berari na atena daawodo aro jimbujegae atawase dipapaena. Awarate ingodena berari awa daawa aera. God mi embo nenei da yeiaro ta iu jimbari da kando awa itidoira te embo nenei da yei jimbae tepoiaviri de atorase kando awa itido ira.

8 Embo jimbae atera ainde rorigarori de da yei eiawa sadena ingo iuta aro jimbae atadewa awa ewamei na.9Awarate ingoda joda dipapa awa tetari mi ewuse vevera arago adira awaingo jimbadewa re awara.

10 Edo embo matu jimbari da geeiawa sadena. Ge eiawa naso geaera te ta Bada da ge awa na ingodayei sena. Aro mana uso iu doadira.11 Awarate umo uso iu doadira awaumo teta gagara ademei mi ataragoadira awara. Awarate umo sekagojimbari dipapa adira awa embo neijimbure. Ta dowo uso iu matu da yeiengenembare. Edo embo mana usoaro itari mambadira.

12 Edo embo nenei da yei ge sane.Edo ge eiawa Bada da ge aera te nasoge ra awa ingoda yei sena. Embo Iesugebe edo ira ainda aro umo Iesu gebeae adira te umo uso iu ga da atadi di-papa adira awa embo awa uso aro itarimambure. 13 Edo Iesu gebe ari evetuda iu Iesu gebe ae adira te umo usoaro ga atari dipapa adira awa evetuawa uso iu dodo mambure. 14 Ko Godumo iu Iesu gebe ae edo ira awa ujoae aera ainda be awa umo awa usoaro Iesu gebe edo ira ainga da takibarigido. Edo God evetu Iesu gebe ae edoawa ujo ae aera ainda be awa umo usoiu Iesu gebe edo ira ainga da tatariawasedo. Edo God ungoda kinapeinaawa ujo ae aera. Umo embo Iesugebe ae edo ira awa ujo ae adira awaorobe awawa teta aimamo God gae dakinapeina inge adera.

15 Awarate embo jimbari mi umoIesu gebe ae edo ira awa sedo Iesu

Page 278: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 7:16 275 1 CORINTHIANS 7:33gebe edo ira embo jimbusira awadoadi adira awa awara dogave. Edoawodo adira awa Iesu gebe edo ira iuta aro awa sari ature ainda be awa Godumo uso embomei awa jo jamo jamode atorase dipapa edo ira awasedo.16 Edo Iesu gebe ari evetu imo isoiu gada atadesa awa awase umo Iesugebe adi ta rora. Edo Iesu gebe ari iuimo iso aro gada atadesa awa awaseiso aro awa Iesu gebe adi ta rora.

GOD MI IMO JAWO SISIRA EMBORODA AWODO ATIO

17 Ingo embo dada iji berari Godmi ingoda yei ro sisira da awodo jim-badevita ko jimbae masewo atadewaawodo. Edo embo dada awa umorawodo atiri God mi umo jawo sisiriawodo atare. Edo namone Iesu gebeari embobo diti neinde kainde reawodo atopatido ena. 18 Eiedo saneembo ave tamo da andiso diugariwasiri awa burisira edo Iesu gebe edoira awa umo wasiri awa burisira awadoadi awodo eure. Edo embo avetamo da andiso diugari wasiri baeatira te Iesu gebe edo ira awa umoboroko wasiri awa badi sedo eure.19 Edo embo tamo da andiso diugariwasiri burisita ko bae ri awa nembod-iba aera te embo God da ge dengoroadira awa nembodiba ra. 20 Edo embodada umo rawodo atiri God umo jawosisira da awodo atare. 21 Edo iji aindeimo embonei da agipo esoGodmi imojawo sisita awa awa be kotose ta imoiso bajari mi wujegadira gido remam-buio. 22 Awarate kotewo ingo emboda agipo embo awa God mi jawo sisitaawa embo ainda agipo embo awodoatiwo edo Keriso mi wasiri biae dabundari awawujegari edo ingo deposiawodo atave. Edo ingo embo da agipoembo ae awodo atave. Edo God miingo jawo sisira awa ruvegeove Godmi ingo jawo setiri ingo awa Kerisoda agipo embobo isewa. 23 Edo Kerisomi mina itido edo ingo wujegurisiraetiri ingo deposi isewa awasedo embonenei da kotari da agipo emboboeove. 24Naso nanonamendi ingo dada

God ga da asusubedo edo ingo ro iseatewo God ingo jawo sisira awa ave.

RORIGARORI DE MASEWO MASEWODE DA SEDO GARI

25 Na embo masewo masewo da yeiro seni? Bada mi naso yei ungodajawo da ge ro saera awarate na rokotena awa ingoda yei sadena. Na awaGod umo na jo edo ira awasedo nagebe sedo ena awasedo ingo naso geingiwo.

26 Iesu gebe ari embobo da yei dedogaedo ari bugutira awasedo na kotenaembo dada ungo rawodo atero Godumo jawo sisiri awodo awa atadera.27 Edo imo aro jimbusesi ta? Imo arojimbadesa gido re evetu itaso mam-barase awa kotose. Edo imo aro jim-bae atesita? Awawa aro eura eose.28 Awarate imo aro jimbadesa amoneawara. Edo ademei mi iu jimbadiraawa umo wasiri biae aera. Awaratena kotena embo awodo adera awa un-goda wasiri awa okain be adira aindabe awa iji boroko ingode atera iji awaiji biae ra awasedo.

29 Nanonamendi naso ge ainda bere eire. Dari gaiari de memesi deainda bugari iji awa aikambu etiraawasedo embo aro de awa teta umosinga atise buro ae etira da awodo awaare. 30 Edo embo ji sera awawa Godburo awa teta ungo iaviri ise God daburo arago ore. Edo embo ya sisedivera awa God da buro ore teta ungoya sise diwae arago ise God da buroore. Edo embo rora jiwae origaroriera awa God da buro awa teta ungorora jiwa da kotari jiwae ae arago iseGod da buro awa ore. 31 Edo embobusu da rora de buro era awa ungobusu da rora de buro ae awodo iseedo God da buro awa ore. Edo God daembobo awa awodo buro ore ainda beawa busu ingode boroko gosera awauso atae ari iji awa aikambu ira.

32Na ingoda yei ge eiedo sena aindabe awa na ingo bouga beowase sedosena. Edo embomasewo awa iji berariGod iaviri arase sedo umo God daburo adi dipapa edo ira. 33 Awarate

Page 279: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 7:34 276 1 CORINTHIANS 8:7embo aro de awa iji berari busu darora awa kotedo ira ainda be awa umouso aro mi iaviri arase sedo ira. Edoumo awodo kotedo ira awa teta umoemboro etoto da pepeta iji da amimiadi jararago edo ira. 34 Edo da awodoawa gagara ademei de evetu jimbarideda ra. Gagara ademei awa God daburo awa kotedo umo God da buro adisedo uso tamo de asisi de awa God dayei itido ira awarate evetu iu de awaiji berari uso kotari awa busu da roraberari awa kotedo ira ainda be awaumo uso iu mi iaviri arase sedo edoira.

35 Edo na ingoda yei eiawa ewo edoeiawa eove awa sari ujo ae edo ena.Edo na ingo kondade adi dipapa edogido eiawa sena. Awarate na ingo roraewamei awa awase dipapa edo ena.Edo na ingoda tamo de asisi de jirode awa God da buro da itawase dipapaedo ena.

36 Ingode mei da awa gagara daainda simbo ari awa kotore. Mei awaumo gagara ainda yei biae ira edo usogagara awa dipapa ari awanembodibabe uso jo da teta ri mi ewarago adiraedo umo gagara awa jimbae etira awakotadira awa umo gagara awa jim-bare. Edo umo gagara awa jimbadi di-papa adira awa umo wasiri biae aera.37Awarate embo ave kotedo gogo edogagara uso yei simbo isera awa jim-bari ujo ae adira edo uso kotari gagaraainda yei awa goroba ae adira awagagara awa jimbure. Edo umo awodoadira amone umone ewamei be ira.38Awasedo embo aro de awa awara teembo jimbae edo ira awa umo awodoedo amimi embo jimbudo ira awa de-rigedo ira.

39 Edo evetu uso iu wasiri de atirarievetu awa uso iu doure ta uso iu be-tadira awa evetu awa embo ave umojimbari dipapa ira ainga da jimbadiraamone awara. 40 Awarate eveturori jimbae atadira awa umo ewameiatadira awa na kotena. Edo Asisi Ko-topu naso joda atima ira awasedo nakotena ingo na ro sena awa kotadewa.

8INGODE INDARIOVEKEWARIDARO-

ROU ITIDO ERA AWA INDERI TA INDADIAERI?

1 Indari rorou itido era ainda ge awasadena. Ingodena berari awa jiro garinembogamo de ra awa sedo ewa awagebe ra te ruvegeove jiro gari nem-bodiba amimi ari embo jariga emboadira. Edo umo jariga awodo adiraamimi embo mana kondade adira teingode embo dubo badera amimi un-goda tumonda ari awa goroba adira.2-3 Edo embo amemi umo rora berarigari ra awodo kotadira embo awa umouso jiro gari awa nembo aera te emboave God dubo badira embo awa umogadira.

4 Awara ingode indari ove kekeveg-ari da yei rorou itido era awa kotore.Ingodena gosera embo ove kekeve-gari tumondebain edo era awa rorawasiri ae awa tumondebain edo era teingodenaso God awa wasiri de atimaira. God nei da rawa wasiri de ataera. 5-6 Edo embo nenei mi sedo erautu de busu de da god awa jiwae atarisedo era te ingodena Iesu gebe ariembobo gosera God da atima ira. In-godenaso God edo ingodenaso Mamaunemi rora berari awa isira. Edo un-emi ingodena isira edo ingodena awaumo sapo adi atima era. Edo daedoBada Iesu Keriso da atima ira. EdoGod uso yei awodo rora berari isira.Edo Keriso ingodenaso joda aturi in-godena atima edo era.

7 Awarate Iesu gebe ari embobonenei awa ge eiawa be gido gogo aeedo era. Edo Iesu gebe ari embobonenei matu iji berari ove kekeveg-ari gido isera awasedo boroko embonenei mi indari ove kekevegari da yeirorou itido era awa ungo kotedo eraawa indari awa ove kewari da topoawodo kotedo era. Edo ungo awodokotedo ungo ungoda joda mina biaebudo era ainda be awa ungo kotedoera awa indari awa indadera amimiari ungo wasiri bebegae adera awa

Page 280: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 8:8 277 1 CORINTHIANS 9:10kotedo era. 8 Awarate indari awa in-daderi ta ko indadi aeri amimi ari Godingodena ewamei adi ae aera. Edo in-godena indari awa indae adera amimiari God ingodena ewamei adi aera edoingodena indari awa indadera amimiari God ingodenaso yei biae adi aera.Ainda be awa Iesu Keriso da betari miingodena wujegurisira.

9 Awarate gaegae edo aso Iesu gebeari embouso tumonda ari kiambuawawasiri biae eure ta kotedo gogowoedo wasiri rawodo adesi awa eio.10 Eiedo sane Iesu gebe ari embobonenei mi kotedo era indari awa embonenei mi ove kekevegari da yei rorouitido era awa biae awodo kotedo era.Awarate embo da ave awodo kotedoira awa ingo jiro gari embobo ovekekevegari tumondebain ari oro daanumbedo atise ove kewari da indariawa indirowo gadira awa amimi ariawase umo indari embo nenei mi ovekekevegari da yei rorou itido era awadaedo indadi ta rora. 11 Edo emboroawodo da Iesu gebe ari embo iso na-mendi Keriso umo embo bebetisiraawa uso tumonda ari awa garasa edoambadira ainda be awa imo wasirirawodo adesa awa kotedo gogowo edoae etesa awasedo. 12 Edo emboroawodo da iso wasiri biae mi iso na-mendi da ari ewamei ari da kotariawa aso biae edo ari goroba ae adiraainda be awa uso tumonda ari awagoroba aera. Edo da awodo iso wasiribiae mi ari Keriso memesi tambadira.13 Awasedo nanemi embo nenei miindari ove kekevegari da yei rorouititera awa indadena amimi ari nasonamendi wasiri biae adira awa na in-dari awamana indadena ainda be awana ano umo wasiri biae eurase dipapaae ena awasedo.

9IESU DA BINGA ATOPATARI EMBO

RAWODO ATADIRA AWA1 Ingo na Iesu gebe ari embo aera

awodo sevita? Ingo embo nei nabajari ra sevita? Na ingoda yei dage eiawa sane. Edo na nasuka Iesuingodenaso Bada awa gosisena. Edo

na binga ewamei ingoda yei atopa-potisena amimi ingo awa Iesu gebeari embobo isewa awa ra. 2 Edoembo nenei awa naso Iesu da bingaatopatari embo da buro awa ujo aeisera te ingo naso buro awa dipapaisewa. Edo ingo Iesu gebe ewa amimiisaga ira awa gebe na awa Iesu dabinga atopatari embo awodo ira.

3 Edo embo naso buro ena aindajawo da ge bebegae sadera awanaso beitigari ge re eiawa sadena.4Namone Keriso da buro ena awasedoingo ro kotevi? Embo naso yeiindari itadera awa awara ta mo koawara aeri? 5 Edo Iesu da bingaatopapotegari embobo nenei de Iesuda nanonamendi de edo Peter deawa aro asini jimbusera. Edo naaro jimbudo edo yei berari neneiawa esega ae etena ko na esega iseevetu budo ungae tembae etenaamomo dagari ae ta mo? Gebe amonedagari ae ra. 6 Edo eiawa kotewo.Na Barnabas ga da God da buro isetembunono ingo mi nangoda yeibosini de indari de itadewa amoneawara. 7 Edo busu da gitijijigegariungoda isoro embobo da yei isorogi emi de indari de bo sini de awaitido eri ta aeri? Edo buro da buro ariembo uso buro da indari awa indidoita indae ri? Edo wo cow simba ariembo umo uso cow da emi budo iramo indido ita indae ri? Gebe ungo edoera awasedo embomei mina boraseawara sena.

8 Na naso kotari topo awa ingodayei sae ra ainda be awa God da agodarige mi daedo atopapotira da awa sena.9 Edo ingodena Moses da jiwari daeiawa ajigedo riroga awa gido era,“Wo oxen awa indari wheat tamo

da pepeta euri edo wheat veawa busu da wosedo ira edoiji ainde wo oxen da be awatakibedo digose.”

10 Edo ingo awa ajigedo gido ewamo ingo mo ro kotedo evi God mo wooxen umo umosuka awa sita mo koumo ingodenamonde daedo awa siri?Gebe umo ingodenamonde daedo awa

Page 281: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 9:11 278 1 CORINTHIANS 9:24sira. Embo ve goworase busu siaedo ira ainde embo indari ambodabe euri wujedo ira embobo etotoeiawa indari sari awaungoda tega awabadera awodo ra. 11Edo nango ingodayei God da gebe moka awa ingodayei atopapotisera teta buro da buroari embo mi ve buro da govedo irada awodo awasedo ingo mi ititirowonango mi indari badera awa biae ta?Awodo aera. 12 Ingo indari de rora deembo nenei da yei itadewa awa ingonangoda yei daedo itadewa awa biaeta? Awodo aera. Edo ingo nangodayei itadewa amimi embo nenei da yeiititewa awa derigadira.

Awarate nango gaegae edo emboKeriso da binga ewamei awa ingorasebeitigeorase sedo nango ingo mi in-dari ta rora nenei itawase sedo gaera.13 Edo Jew embobo da tumondebainari oro da buro edo era embobo damina awa bae ra te indari tumonde-bain ari oro da itido era awa indidoera edo embo rorou itido era emboboawa indari embo nenei mi rorou itidoera indari awa budo indido era awaewamei na. 14 Edo God mi sedo iraembo uso binga ewamei minonu sedoera awa embo minonu ingera amimiungoda yei indari itadera.

15 Edo rora berari awa gebe ra tena ingo mi naso yei indari itawasesedo gaera edo na boroko indari derora nenei de itawase sedo ove eiawaaera. Awodo aera edo na ingoda yeibenunu awodo sadi adena giti awa nabetae etena awara. Edo embo ungo roadera amimimana ari naso ge da susuawa sangove adira. 16 Edo na iji beraribinga ewamei awa minonu sise atimaena te amimi naso ge goroba da susuawa itae ra. EdoGodmina anase setirina binga ewamei awa minonu senaawasedo na binga ewamei eiawa mi-nonu sadena ainda emboro atae adiraawa na biae ise atadena. 17Na nasukaburo eiawa adi dipapa edo adena awana mina badena. Awarate buro eiawaari awa naso dipapa aera. Na buroeiawa ena ainda be awa God mi buroeiawa nanemi anase sedo setiri ena.

18 Awasedo buro eiawa ise mina moro beni? Awa sano gave. Buro eiawaanase sedo God mi naso yei gorobaawa ititisira. Edo God naso yei gorobaawa ititisira awa na goroba awa tepotapo jingama aera. Edo na bingaewamei eiawa minonu sise embo minaso mina ganu itorase mana sedogadena. Awarate na buro eiawa iseawa na iji berari iaviri nembodibabudo ena. Edo na iaviri awodo burenaawa na naso mina burena.

19 Embo nei mi na bajari aera. Edona embo nei da buro embo aera.Awarate nanemi embo jiwae be awakondade ano Iesu gebe orase sedo awana teta embo berari da buro emboawodo isena. 20 Edo Jew embobokondade ano Iesu gebe orase sedoawa na ungoda teda atise ungo atopa-potise Jew embobo da wasiri amboambo ena. Edo na awa Moses daagodari da tuda atae ra te na emboMoses da agodari da tuda atima eraainda teda buro eiawa ena awa teta naMoses da agodari da tuda atarago enaungo kondade ano Iesu gebe orasesedo. 21 Edo da awodo na embo Jewae ungo Moses da agodari da tudaatae awa Iesu gebe orase sedo awana teta embo Jew ae amimi ataragoedo ena. Awarate na awodo atisena God da agodari awa kera edo enaainda be awa na Keriso da agodarida tuda awasedo. 22 Edo embo neneiungoda tumonda ari awa goroba aeawasedo ungo kondade adi sedo gidona teta embo uso tumonda ari gorobaae awodo edo ena. Edo awodo edo enaamimi God mi embo neinde kaindesoregarase sedo na ungoda teda em-boro neinde kainde ainda atima ena.

23 Edo binga ewamei awasedo naawodo edo ena edo ungo mi in-gido God da ewamei ari jiwae beawa borase sedo edo ena. 24 Edoembo sumbudo era awa ainda be awaungo amemi giti tani da mambeiriawa gadi sumbudo era. Edo emboamemi giti tani awa derigedo ira awariroga budo ira te embo nenei usoamboda bugudo era awa riroga bae

Page 282: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 9:25 279 1 CORINTHIANS 10:13edo era. Edo sumbari awodo awateta Iesu Keriso sapo ari da awodora awasedo da awodo ari ingo rirogabadi sedo re IesuKeriso awasedo sum-buwo. 25 Edo sumbari embo mi burigisumbudo riroga badi sedo umo usotamo awa simba edo gogo edo ira teuso riroga awa burigi atae adira. Edoingodena da awodo sumbari embomi arago edo ingodenaso tamo awasimba edo gogo edo Iesu Keriso keraadera awa riroga badera awarate in-godenaso riroga awa matawa atadira.26 Awasedo na tepo tapo sumbae ratena naso diti awa atae ari tani da itidoedo dambuderari sumbena. Edo naIesu Keriso da buro edo ena awa tetaembogo embo mi arago edo ena. Edona embogo edo derigadi sedo gorobaberari mi embogo edo ena. 27 Edoungoda tamo awa goroba arase sedosumbari embo de embogo embo deungoda tamo awa simba edo gogo edoera da awodo na naso tamo simba edogogo edo ena. Edo na embo jiwaeda yei binga ewamei awa minonu se-wona. Edo gaegae edo wasiri biae anoGod ujo ae eurase sedo na naso jodadipapa bebegae awa ae edo ena.

10OVE KEKEVEGARI TUMONDEBAIN

EOVE1-2 Nanonamendi na ingo ingo-

denaso mamoumbogo Moses amboambo isera ainda yei ro isira awaruvegeowase dipapa ae ena. Ingo-denaso mamoumbogo ungoda pepetada awa God mi poroga ititisira awaambo ambo edo isera. Edo God mietiri ungo Ewa Kokoi awa evevege-tiri ainda busu da derido sembusera.Edo ungo indido ambujegae ra. Edoungo Moses ambo ambo ise awodoisera awa teta ungo poroga mi edoewa mi ewamei ari wasiri awa baragoisera. 3-4 Edo ungo yei ro erae aindamambutero God mi ari wasiri gorobade awa edo indari de umo de itiriindido kumbudo isera. Edo Kerisoawa ungode daedo ungoda pepeta arida temburi ungo unemi umo ungoda

yei itido isira awa indido isera. EdoKeriso awa teta ganuma goroba deedo umo joda poro de yoyogo edowosarago edo isira. 5Awarate ingode-naso mamoumbogo nenei jiwae awaGod kera ae etero gido God ungo sore-gae isira. Edo ungoda tamo bebete-gari awa yei ro erae yei ainda awodoapepobunini egisera.

6-7 Edo God mi ingodenaso yei siraiji berari wasiri bebegae adi kotoveedo ingodenasomamoumbogomi ovekekevegari tumondebain isera edowasiri bebegae nenei isera awodo eo-rase atopapotira. Edo umo awodoatopapotirari ingode uso ge awa in-gore. Edo jiwari mi sira,“Embo mi indido kumbudo ima atae

edo erido ungoda ove kekeve-gari da diti da ya divedo isera.”

8 Edo embo oiawa be awa viro arida dita ari da wasiri da tamo da Godmi ungo kasisira edo iji da ainde emboajigari 23,000 awa bebetisera. 9 Edonenei jiwae be wasiri bebegae edoGod sari gadi gandubetero gido embojiwae be jingabu mi ungoda iji tupoatari yei da torido gambero bebete-gurisera. Awasedo ungo mi wasiribebegae isera awodo mana ingodeawodo adera. 10Edo embo nenei jiwaebe awa bekuba ge God da yei seterogido betari da asisi biae ungoda yeibugiri ungo bebetisera awasedo ungomi wasiri bebegae isera awodo manaingode adera.

11Edo ingodename gidowasiri biaeeorase sedo rora berari isira awa kikiawa gaisera. Edo ingodena kiki awaajigedo gido edowasiri bebegaemanaadera. Edo busu da atae ari iji awaaikambu etira awasedo ingode manawasiri bebegae adera.

12 Edo ingo wasiri bebegae awodoadi ae awa kotadewa awa gido gogoewo ko ingo kotewa ingo derido gogoetewa te ko ingo duradewa awodora. 13 Edo wasiri bebegae awase usobagari awa ingoda yei seka bugae ra.Awarate bagari awa iji berari emboda yei buguse atima ira. Awarate

Page 283: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 10:14 280 1 CORINTHIANS 10:32God mi ingo kondade adi sedo adisari sisira edo umo iji berari umo roadi sedo ira awa edo ira. Edo bagariGod mi gido ira awa ingo mi deri-gari sago aera bagari awa ingoda yeipeurase sedo unemi gajadira. Edoiji da ainde bagari ingoda yei bugariGod mi ingoda yei goroba itari ingomi derigadewa. Edo God awodo ingokondade edo ingo soregadira.

14Awasedo naso otatao ove kekeve-gari tumondebain eove. 15 Edo nakotena ingo awa jiro gari emboboainda yei na ge sena. Edo na gebesenita ko gebe sae ri awa ingosukagiwo. 16 Ingodena God da yei Kerisoda aga awasedo doio sera. Edo Kerisoda aga awa ingodena ainda indiseawa Keriso da ororo awa kando osisaera. Edo ambe ngaugari da wasiriawa ingodena ambe awa indise awaKeriso da tamo awa kando osisa era.17 Ingodena awa embo gari neindekainde ra awarate ingodena ambe daawa indido era awasedo.

18 Edo Jew embobo awa giwo Jewembobo indari embo mi rorou ten-deba da itido era awa indido era. Edoungo awodo edo amimi ungo God gada dada edo era. 19 Na ro seni? Naembo God gae ainda ove kekevegariawa wasiri de seni ta? Edo rorou un-goda yei itadewa awa wasiri ewameina seni ta? 20 Awodo aera, na awodosae ra. Na sena embo God gae awa un-goda rorou awa rorou itari yei da itit-era awa rorou awa God da yei itae rate asisi bebegae da yei ititera. Edo naingo asisi bebega de da dada eowaseujo ae ena. 21 Edo ingo iji da amimiKeriso da adego da indido edo asisibebega da adego da indadewa awainono ae be ra. Edo ingo iji da amimiGod da tendeba da anumbedo indariindido edo asisi bebegae da tendebada indari indido adewa awa inono aebe ra. 22 Edo ingo awo God ingodayei tini gambari arase dipapa evi ta?Edo ingoda goroba mi God da gorobaderigari ta?

23 Embo mi sedo era ungo ro ari di-

papa edo era amone awara. Awaraterora jiwae be ingo mi adewa awaewamei aera edo ungo mi kondadeoro ingoda tumonda ari awa gorobaadi aera. 24 Edo iji berari ingo ingo-suka awa kotove ta rawodo edo embonenei kondade adewa awa kotewo.

25 Edo ingo indari neinde kaindeembo mi ori garori ari yei da oriedo era awa indadewa amone awara.Awarate ingo wo ori garori ari yei daori ise embo ainda yei wo emomo ro-rou ove kekevegari da yei iteri ta itaeri awa nganega eove, ungoda minasari mi ingoda jo manamana eure.26Ko jiwari mi sira,“Busu de edo rora berari ainda joda

awa God da topo ra.”27 Edo embo Iesu gebe ae edo ira

embo amimi imo mambudo ungae daindari indasase sari edo imomambadidipapa adesa awa mambudo indari roitadiri awa indio. Edo uso yei in-dari emomo embo mi ove kekevegarida yei rorou iteri ta awa seose usoge mina sari imo mana mana eose.28 Awarate embo mi iso yei indariamone ove kekevegari da rorou iterasari gido re indari awa indose aindabe awa embo awa imo indari rorouitera awa indiroso re umone uso jodare mana mana adira.

29 Imo rorou itari indari awa indisere imo iso joda mana mana adi aerate embo nei awa uso joda mana manaadira.

Awasi embo da mi sedo gari eiawasae etira, “Na na ro adi dipapa edoadena awa embo nei da kotari mimana ari naso joda na ro ena awaembo dubo vevera mana adeni tarora? 30Edo na indari awasedo God dayei doio sadena awa embo nei mo roedo na ro indena awa gido naso yei dage biae seiri?”

31 Edo sedo gari ainda mina awasadena. Imo ro esa indari indesi taumo kumbutesi ta awa eio embo miimo ro esa awa gido God jasiga ore.32 Gae gae edo aso Jew embo ta emboJew ae ta embo God da topo ri awaungoda jodamanamana ore ta kotedo

Page 284: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 10:33 281 1 CORINTHIANS 11:20gogo edo imo ro esa awa eio. 33 Naro ena awa eio. Edo na ro ena awananasuka iaviri adi sedo aera te anoembo mi na ro ena awa gido iaviriiriroro na ewamei atadi edo ena. Edona ro ena awa embo berari da ewameiawa embo ena. Edo na awodo edoamimi awasi God mi embo jiwae besoregadi ta rora.

11EMBOEVETU DA ARI GOD DA TU-

MONDEBAIN ISE KEKESA ASUGEDO ERA1 Na Keriso da ari de uso wasiri de

awa gosisena da awodo awa na edoena awasedo ingo naso ari de wasiride awa gido ingo da awodo ewo.

2 Edo ingo naso atopatari awa in-gido edo ingo atopatari awa amboambo edo ewa awasedo na ingoda yeisena ingo ewamei ewa.

3 Awarate na ingo eiawa gawasedipapa ena, Keriso awa embo berarida gitijigari ra edo iu awa uso aroda gitijigari ra edo God awa Kerisoda gitijigari ra. 4 Awasedo embo daamemi God manunugadi ta ko usobinga awa embo berari da joda mi-nonu sadi ta awa sise kopiri apuregadita awa embo awa awodo ira amimiumo God sapo ae ira. 5Awarate evetuda ave umo God manunugurita koGod da binga awa embo berari da ditida sita awa ise umo uso kopiri awaapuregae adira awa evetu awa uso iusapo ae ira. Edo evetu uso kopiritu atae arugedo ira awa umo uso iuawa sapo ae edo ira edo da awodoevetu umo uso kopiri awa apuregaeedo ira awa uso iu sapo ae edo ira.6 Na sena awa eire evetu uso kopiriapuregae adira awa uso kopiri aru-gare. Edo umouso kopiri arugae adiraawa umo men garida awasedo. Awagebe ra awasedo evetu uso kopiri awaapuregadira. 7 Edo God mi embo isiraawa uso usasa de goroba de awa isagaarase isira awasedo embomana kopirida kekesa asugadira. Awarate evetuawa uso iu da usasa de goroba deawa isaga edo ira. 8 Ko God evetu dademburo vetu mi budo embo aera te

embo da demburo vetumi budo evetuisira. 9 Edo God embo edo budo evetuda itae rate evetu edo budo embo daititisira.

10 Edo asisi berari awa ditini eraawasedo embomi evetu awa uso iu dagoroba da atira awa gorase re evetuawa kopiri apuregadira. 11 Awarateruvegeove God umo dipapa edo iraawa iu de aro de awa kondade minaara oro ungoda tumonda ari Godda yei awa goroba arase dipapa ira.12 Edo tuturo da awa God mi embo dademburo vetu mi evetu isira awarateboroko awa evetu mi embo budo ira.Edo God mi embo berari de busu be-rari de rora berari de edo ira.

13 Edo gido eiawa Kotewo. Evetuumo God da tumondebain ari mandoda God manunugurise edo uso kopiriapuregae adira mo awara ta awaraaeri? 14 Edo ingodena dombu pigedoGod mi rora isira awa gosera edoingodena gosera embo da kopiri turibori awa gari biae ra. 15 Awarateevetu da kopiri tu ribori adira amoneewamei na ainda be awa God mi usokopiri tu awa ititisira awa uso kopirigajarase sedo ititisira. 16 Edo emboamemi ge einda tamo da ge bagadiadira awa embo awa sewo na manage nenei ainda tamo da sadena. EdoIesu gebe ari embobo diti dada ungoGod tumondebain adi dada ise gidonanemi setena awodo edo era.

KERISO DA BONDO INDARI DA GE17 Ge eiawa na ingo jasiga aera

ainda be awa ingo dada ewa awa isewasiri bebegae ewa. 18 Edo embomi setero getena awa ingo Iesu gebeari embobo diti da awa ewoga ewogaedo diti memeinya edo ge mina bagaewa awa setero ingena. Edo embomi setero ingena awa na kotena awakiambu gebe ta rora. 19 Awasi ingokotewa ingo ewoga ewoga edo gebagewa awa ewamei awodo kotevitarora ainda be awa embo mi isagaembomo amemi gebe eri awawa isagagorase ingo awa kotise evi ta rora?20 Edo embo mi setero ingena awaingo dada edo Keriso da bondo awa

Page 285: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 11:21 282 1 CORINTHIANS 12:6edo gogo edo indae ra. 21 Ko ingodada edo embodada tuturo edo indarinukewa te ingo embo nenei awa kotaeewa awasedo embonenei beji de ateraedo embo nenei umo jiwae indido jirobebegae era. 22 Edo ingo ro edo eiedoevi? Ingo indari ingoda mando daindae etewa awa awa ta rora. Awarateingo God da embobo ingo sapo minaara ae ewa edo embo indari ae ingodateda awa indari budo bugari sago aeeoro edo ingomi eowo ungomen gidoera. Edo ingoda wasiri bebegae dana ingoda yei ro sadena awa kotevi?Ingo kotewa nanemi ingo jasiga ane?Na awodo adi aera. Ko ingo wasiribebegae awodo irirowo nanemi ingomana jasiga adena.

23 Edo ro Keriso mi uso bondoda sisira awa na matu ingoda yeiatopapotisena. Edo atopatari re eire.24 Tumba da Judas umo Iesu in-diga isira ainde Iesu ambe budo Godategedo ngaungurise sisira, “Eiawanaso tamo ingo awa embo ititena.Edo ambe eiawa indise na kotembukotembu ewo.” 25 Da awodo ungoindido atae etero umo aga kumbudosisira, “Eiawa naso ororo ingo embojojena edo emimi God da awara sariingoda yei ainda susu etira. Edoiji nonde ingo aga einda indise gidona kotembu kotembu ewo.” 26 Edoboroko edo mambudo Iesu Keriso en-genembadira iji ainde ingo iji nondeambe eiawa indise edo agatu eindaindise gido ingo awodo ise embo dayei sewa Keriso ingo embo bebetisirasewa.

27 Awasedo embo ave Keriso daambe de uso aga da indadi bugusewasiri bebegae adira embo awa umoKeriso da tamo de ororo de awa sapoae ira. 28 Awasedo embo ave umoKeriso da bondo da puradi dipapaadira awa embo awa giti umo ro eviriawa giti kotare. Edo giti kotedo awaumo ambe de adego de awa budo bedaitare. 29 Awarate embo da amemiKeriso da tamo indise edo uso adegoda indise Keriso umo embo bebetisiraawa kotae adira embo ainda wasiri

bebegae awa ungae da atirari God miumo kasadira. 30Awasedo embo jiwaeingoda teda awa karu edo goroba aeero edo embo nenei teda awa be-betegurera. 31 Awarate ingodena roedo era awa giti kotedo gogo aderaawa God mana ingodena kasadira.32 Awarate God umo ingodena riawomatawa euse atari yei da embo umoujo ae edo era ainde da itari mamb-orase umo ingodena boroko kasiseingodenaso riroga ititira.

33 Awasedo naso nanonamendiingo Keriso da bondo indari iji dedada adewa awa ingo berari iji daamimi indiwo. 34 Edo embo ave bejiadira awa embo awa uso mando daindari indido bugare awodo adewaamimi ingo dada adewa awa God dariroga awa badi aera. Edo sedo garinei setewa awa na ingo esega adenaiji ainde awa ingoda sedo gari daminasadena.

12KANDO ASISI KOTOPU MI ITIDO IRA

1 Asisi Kotopu mi kando embo dayei itido ira ainda ge awa ingodayei ujugadena. Naso nanonamendikando eiawa be isaga gawase dipapaena. 2 Ingo Iesu gebe ae atisewaainde embo nenei mi ingo gitijigidoyeoro ingo tepo tapo ove kekevegarineinde kainde awa berari tumonde-bain edo isewa. 3 Edo eiawa be giwoembo ave God da Asisi mi giti edoyirirari umo ambo ambo adira emboawa mana Iesu da jawo da ge biaesadira. Awarate embo ave God daAsisi mi gitijigido yirirari umo amboambo adira embo awa Iesu awa nasoBada ra sadira.

4 Edo kando awa gari neinde kaindera te Asisi Kotopu da mi kando awaitido ira. 5 Edo ingodena berari awaemboro neinde kainde da sapo edoera awarate ingodena awa God da awasapo edo era. 6 Edo ingodenaso Godsapo ari da gari awa da awa aera teamone Godmi embo berari da yei jirogari amone itido ira umo sapo orase.

Page 286: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 12:7 283 1 CORINTHIANS 12:267 Edo God umo ingodena berari awa

kondade adi dipapa edo ira te AsisiKotopu da goroba ingodenaso jodaatira amimi emboro neinde kainde daisaga edo ira. 8 Edo Asisi Kotopu miembo da ainda yei jiro gari ituri edoembo awa embo nenei da yei kondadeari ge ewagaewa sedo ira awarateAsisi Kotopu mi embo nei da yei awajiro gari ituri edo embo awa God dabinga awa edo gogo edo atopatidoira. 9 Edo Asisi Kotopu mi emboda ainda yei tumonda ari goroba deawa itido ira te embo nei da yei awakaru embobo awa ari ewagaewa orasegoroba itido ira. 10 Edo embo nei dayei awa Asisi Kotopu mi goroba ariituri embo awa ari wasiri goroba deneinde kainde awa edo ira te embonei da yei awa Asisi Kotopumi God dabinga awa minonu sarase goroba ariawa itido ira. Edo embo nei da yei awaAsisi Kotopu jiro gari da goroba ariawa ituri embo awa embo nenei da yeisedo era Asisi Kotopu mi embo dadayei da jiro gari itari edo embo amimieiedo sadira Asisi Kotopu mi kandoeiawa itira ko asisi biae mi jiro garieiawa itira awodo sadira. Edo AsisiKotopu mi embo nenei kondade euriembo awa ge embo nenei mi ingarisago ae awa sedo ira. Edo embo nei dayei awa Asisi Kotopu mi jiro gari ituriembo nei mi ro setira awa ujugedoira. 11Awarate Asisi Kotopu da amimiembo da yei kando neinde kainde awaitido ira. Edo kando ro awa AsisiKotopu unemi itadi dipapa edo iraawa embo da yei iji dada da itido ira.

INGODENASO TAMO DA AWA PAP-ATU NEINDE KAINDE ATIRA

12 Iesu gebe ari embobo awa tetaKeriso da tamo da awodo ra. EdoKeriso da tamo Iesu gebe ari emboboawa tamo da ra te uso tamo da awapapatu neinde kainde ra. 13 Edo ingo-dena Jew embobo de edo embo Jew aede edo saboa ari embobo de embobokotopu de awa God uso Asisi kotopumi ewamei etiri ingodena berari awaKeriso da tamo da papatu isera. Edoemboro awodo da ingodena berari

awa Keriso da tamo da papatu iseraedo Asisi Kotopu awa teta umo sininiingodenanemi indorase inge isira.

14 Edo tamo awa patu da aera tepapatu jiwae be ra. 15 Edo tei misadira na awa ingo aera awasedo naawa tamoda patu aera sadira edo umoawodo sari mo amimi ari umo tamoda patu awa atae eita? Awodo aera.16 Edo dengoro mi sadira na awa ditiaera awasedo na awa tamo da patuda aera sadira edo awodo sira amimiari umo tamo da patu awa atae eita?Awodo aera. 17 Edo tamo da papatuawa berari diti aetaramo tamomo ra-wodo edo ge ingae etiri? Edo tamo dapapatu berari awa dengoro ae eteramo rawodo edo ri wuji da muno momembae etiri? 18 Awarate God ingo-denaso tamo awa awodo aera. Godumo tamo da papatu neinde kaindeberari awawa edo patu dada umo yeirawainda itari dipapa ira ainda iti-tisira. 19 Edo patu da atae etira awaingodepatu awa tamomana sae etera.20 Edo ruvegeove tamo awa tamo darate tamo awa patu jiwae be ra.

21 Awasedo diti da mi mana ingo dasadira na imo dodo na nasuka buroadena mana sadira. Edo kopiri mitei da mana sadira na imo dodo nanasuka buro adena awa mana sadira.Awodo aera. 22 Awarate ingodenakotedo era tamo papatu nenei awagoroba ae kotedo era te tamo pap-atu berari buro adi awa dipapa edoira. 23 Edo tamo patu ingodenaneminembo ae kotedo era awa ingodesimba edo gogo edo era edo tamopatuingode embo nenei mi georase ujoae edo era awawa bo mi gajedo eraawawa. 24 Edo tamo da patu da gariewamei awa ingode uso yei ro ae edoera. Edo God mi tamo da papatu awabudo dada itiri uso kotari da patu daingodenanemi nembo ae kotedo eraamimi uso kotari da ingodenanemitamo patu ingode nembodiba kotedoera awa derigurisira. 25 Keriso datamo Iesu gebe ari embobo awawatamo da rate uso papatu berari awasimbamina ara edo era. 26Edopatu damemesi tambadira awa papatu berari

Page 287: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 12:27 284 1 CORINTHIANS 13:10awa daedo memesi dada tambadera.Edo embomi patu da jasiga adera awapapatu berari awawa patu ainga daberari iaviri adera.

27 Awasedo ingo berari da da awaKeriso da tamo da papatu ra. 28 EdoIesu gebe ari embobo da teda awaGod mi papatu neinde kainde awawaititisira. God tuturo da awa Iesuda binga atopapotegari embobo iti-tisira. Edo ungoda amboda awa bingasari embobo edo ungoda amboda awaatopapotegari embobo edo ungodaamboda awa embo wasiri goroba deedo era awa edo ainda amboda awaembo God mi goroba ari itiri karuembo eoro ewagaewa edo isera em-bobo awara edo ungoda amboda awaembo embo nenei kondade edo is-era embobo awa edo ungoda ambodaembo eoro buro ewamei edo isera em-bobo awara edo ambo be amboda awaembo ge embo nenei mi gari sagogoae sedo isera embobo awa ititisira.29 Edo papatu berari mo Iesu da bingaatopatari embobo awa ta? Awa aera.Edo binga sari embobo berari awata? Awa aera. Atopapotegari berariawa ta? Awa aera. Embo ari wasirigoroba de edo isera awa ta? Awaaera. 30Edo embo berari karu embobooro ewamei erita? Awodo aera. Edoembo berari embo nenei kondade erita? Awodo aera. Edo embo berari genenei mi gari sagogo ae awa serita?Awodo aera. Edo embo berari embonenei mi ro sera awa ujugaderita?Awodo aera. 31 Awasedo kando bawokando nenei derigarase awa dipapaewo. Awarate boroko na ingoda yeikando ro bawokandonenei derigadiriawa ujugadena.

13DUBO BARI MI KANDO NENEI AWA

DERIGEDO IRA1 Na embo neinde kainde da ge

awa sise edo asisi ewagaewa da gede daedo sae etena te na embo neneidubo bae ae etena awa naso ge awatepo javi mi tiroubetou ae etira. 2 Edo

na goroba de God da binga awa mi-nonu sae etena edo na jiro gari jiwaebae etena edo na tu ge awa berarigae etena edo naso tumonda ari awabe goroba ae etira awa na doriri sanowasiri ae etira te na embo nenei dubobae ae etena awa na awa embo pogosora. 3 Edo na naso rora berari awaembo rora ae ainda yei itae etenaedo na binga ewamei minonu senaawasedo naso tamo riawo mi dungaeetera te na embo nenei dubo bae aeetena awa na ro berari ena amimi nakondade adi aera.

4 Embo ave embo nei dubo buriraawa uso yei sasainbari mi edo gogoira. Edo embo ave embo nei duboburera amimi rora budo ira awa dumoae edo ira. Edo embo ave neneidubo burise edo umo embo nemboae kotira embo awa umo jariga emboaera. 5 Edo embo ave embo neneidubo burira awa umo ari bebegae aeedo ira. Edo umo rora umo awa embodipapa jiwae ae edo ira. Edo umoembo nenei da yei biae ae edo ira.Edo embo ave embo da dubo budoira embo awa wasiri biae edo ira tekotembedo dodo ira. 6 Edo umo embonenei da jawo da ge busari ge ingidoira awa embo umo embo nenei duboira awa iaviri ae edo ira. Awarate umoembo nenei da jawo da gebe mokaawa ingadira awa umo iaviri adira.7 Edo embo ave embo nei dubo buriraawa uso dubo bari awa mana doadira.Awarate umo iji berari uso jawo dage ewagaewa kotadira edo iji berarikondade ari ewamei arase adira. Edoumo uso yei saboa edo atadira.

8 Dubo bari awawa matawa atadira.Edo ge avewa nei mi sari edo embomigadi jaradera ainda kando awawa ataeadira. Goroba de God da binga mi-nonu sadera awa atae adira. Busu dajiro gari awa atae adira. 9Ko nangodajiro gari de nangoda goroba demi Godda bingaminonu sedo era awakiamburo God mi kotisira ainde da inonoaera. 10 Awarate ro berari God arasekotisira awa adira iji ainde nangodaari memeinya awa atae adira.

Page 288: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 13:11 285 1 CORINTHIANS 14:1311 Edo na mei kiambu atisena iji

ainde namei kiambu da ge awa sisenaedo mei kiambu da ari isena edomemei memeinya da kotari awa ko-tisena. Awarate boroko iji eiawa naembo etena awasedo na mei kiambuatise isena awa atae etira. 12 Edo roraingode boroko gosera awa teta roraumenga da gosera te isaga gae jarera.Edo amboda awa ingode rora berariteta waiko janibari inge ari ainda is-aga be isaga gadera. Edo boroko nasogari awa kiambu ra te amboda nasogari awawa nembodiba be teta Godna awa nembodiba awodo gido ira daawodo adira.

13 Edo boroko rora tamonda tu-monda ari de edo God ro adi sari sisiraawa simba ari de edo dubo bari de awaatira te dubo bari mi nenei etoto awaderigurira.

14ASISI KOTOPU DA KANDO NENEI

ITIDO IRA AINDA GE1 Ingo iji berari sedo gawo God mi

ingo kondade ari embo nenei dubobadewa. Edo ingo God da yei sedogawo Asisi Kotopu da kando neneiawa itadira. EdoGod da bingaminonusari kando amone kando ewamei na.2 Edo embo ave umo ge nei mi gesadira edo embo mi uso ge awa ingaeadera awasedo umo ge awodo sadiraawa umo embo da yei ge saera teumone God da yei ge sira. Edo emboamone Asisi Kotopu da gorobami Godda koma kotari ge awa sira. 3Awarateembo amemi God da binga awa emboda yei ungoda ge topo amimi minonusadira embo awa sira umo uso bingasira amimi ungo kondade adira. Edoembo jo ambari awa binga amimi ariungoda jo goroba adira. Edo bingaamimi embo bouga budo era awa kon-dade adira. 4 Edo embo ave ge neimi ge sera embo awa umo umosukakondade ira te embo ave God da bingasira embo awa Iesu gebe ari emboboberari awa kondade ira.

5 Edo na ingo berari awa ge nei mige sawase awa kiambu dipapa ena tena nembogo dipapa ena awa ingo Godda binga sari da kando awa bawasedipapa ena. Ko ainda be awa emboave God da binga sira, embo ainda gemi awa embo ge nei mi sira ainda geawa derigurira. Awarate embo avege nei mi ge sirirari edo embo nei geawa ingari da kando burisira amimige awawa edo gogo edo ujugadira awaawara ainda be awa unemi ge awa edogogo edo ujugadira, amimi Iesu gebeari embobo berari awawa kondadeadira. 6 Awasedo naso nanonamendina ingoda yei bugudo edo ge nei miingoda yei sadena mo amomo ingokondade enita? Awodo aera. AwarateGod mi rora ro awa naso yei isagaari gido nanemi ingoda yei ujugadenaawa na ingo kondade adena. Edo naingo rora da atopatadena edo nanemiano ingo God da ge awa be gadewaawa na ewamei adena. Edo na gorobade God da binga minonu sadena awana ingo kondade adena.

7Edo ingo gosewa embo sino kaninidae adira edo puin kanini pusae adiraawa embo neneimi ya tei awa ewameiadi aera. 8 Edo isoro da gitijigari mipuin isaga pusae adira awa embo daamemi isoro ari sia adi aera. 9 Edo daawodo ingo ge nei mi binga sadewaawa embo da yei isaga adi aera. Edoisaga ae ari mo embo ingo ge rosewa amomo rawodo geri? Edo ingoge awodo sadewa awa teta bisara miiso ge awa budo mambari inge adira.10 Edo ge neinde kainde busu berarida atima ira. Edo embo ge awasedo era awa ge mina inga ise sedoera. 11 Awarate na embo awa ge siraainda be gae adena awa embo awa nanati nei embo awodo kotirari edo naumo nati nei embo awodo kotadena.12 Ingo kando Asisi Kotopu mi itidoira awa bari dipapa ewa te God dayei sedo giwo kando awa itari amimikondade awo Iesu gebe ari embobo datumonda ari awa bajido goroba are.

13Edo emboda umogenei ge sadira

Page 289: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 14:14 286 1 CORINTHIANS 14:29awa embo awa God da yei sedo gariGod mi uso ge awa ujugari da kandoawa itari bare. 14 Edo na God da yeige nei mi ge sadena awa naso Asisiawa God ga da ge sadira te na senaawa na naso jiro mi be awa gadi aera.15 Awasedo na ro eni? Na naso asiside naso jiro de mi be gosise awa naGod da yei ge sadena. Edo na nasoasisi de naso jiro de mi be gosise awana ya sadena. 16 Edo imo iso asisi dage mi God doio siriroso mo embo isodoio sari da ge javi mo rawodo ingidoawara seri? Ungo imo ro sesa ainda beawa ungo mana gadera. 17 Edo iso geda javi awaGod doio sari ge ewagaewami sesa te ge amimi embobo awa kon-dade adi aera ainda be awaungo iso geainda gebe awa gae jarera awasedo.

18 Edo naso ge ge nei mi sedo enaamimi ingoda ge awodo sedo ewaawa derigedo ira. 19 Awarate nangoGod tumondebain adi dada edo era ijiainde na ge berari 5 awodo sano ingogadewa edo naso ge awodo sari amiminaso ge nei mi ge jiwae be sari awaderigadira.

20 Naso nanonamendi wasiriewamei awa ari dipapa ewo tetakinapeina memeinya mi wasiriewamei ari dipapa edo era awodoawarate kotari kinapeina da awodoawa kotove. Edo ge nei mi ge sari dage awa teta embo be da kotari awodoawa kotewo. 21 Edo jiwari mi sira,“God mi sira nanemi embo ge nei mi

sedo era awa itano mambudoungo mi naso embomei da yeina embo ge sadera. Naneminati nei embo itanomambudonaso embo da yei na embo gesadera te naso embo mana geingadera.”

22 Awasedo embo Iesu gebe ae edoera embobo amimi God da ge awagebe gorase sedo God ge neimi ge sarikando awa itido ira. Edo ge amimiIesu gebe ari embobo kondade aera.Awarate Iesu gebe ari embobo mi bemoka awa isaga gorase sedo God miuso binga sari da kando awa itido ira.

Edo ge amimi embo Iesu gebe ae edoera embobo awa kondade ae edo ira.

23 Edo Iesu gebe ari embobo berariawa dada edo ge neinde kainde mimina sara iriroro embonenei de emboIesu gebe ae edo era embobo awaingoda dada ari oro da bugudo ungomi sadera embomei eiawa jiro bebe-gae etira sadera. 24 Awarate ingo be-rari God da binga awa sirirowo embonenei de embo Iesu gebe ae edo eraembobo awa torido God da binga awaingido amimi ari ungo embo bebegaeawa isaga gadera. Edo God da bingaawa ingido ungo God mi kasadira awagadera ainda be awa ungoda wasiribebegae awasedo. 25 Edo ungoda jodakotari awa isaga adira. Edo ungobaingo dederi edo God tumondebainise sadera gebeGod einda ingode atirasadera.

RORA BERARI AWA EDO EWA AWAGOGO EWO

26 Naso nanonamendi ingo nanemige boroko setena awa kotedo ingoro evi? Ingo God tumondebain adidada adewa ainde embo da umo Godjasiga ise ya sadira edo embo nei awaatopatadi dipapa adira edo embo neiawa God mi uso yei ro isaga isira awasadi adira edo embo nei awa ge nei mige sadi adira edo embo nei umo emboge nei mi ge ro setira awa ujugaridipapa adira. Edo embo dada ungoro adi adera awa ore ko awodo aderaamimi kondade oro Iesu gebe ari em-bobo da tumonda ari awa goroba edobajadira. 27Edo embo ge neimi ge saridipapa oro gido da ta etoto awodo awadada ge awodo sore awarate embo aji-gari awodo awa ge nei mi ge soro gidoembo nenei ge nei mi ge seore. Edoungo ungo ge soro embo nei mi ungoro setera awa ujugari gore. 28Awarateembo ge awa ujugari embo awa aindaingode daedo atae ari gido re embo genei mi ge sedo ira awa ge ambu edoumo umosuka joda ge sise edo God dayei sare.

29 Embo etoto ta tamonde mi Godda binga betera awa sore. Edo ungo ge

Page 290: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 14:30 287 1 CORINTHIANS 15:11siriroro embo nenei awa ungo ro seraawa kotise atore. 30 Awarate embonei ainda ingode anumbedo atira awaGod da binga awa bari gido re emboge sira embo awa ge doare. 31 Edoingo berari ro ingewa awa ingodajoda goroba arase re ingo dada Godda binga sae etewa amone awara.32-33Edo embo ge neimi ge sadi kandoburisera awa ungo kando ainda ba-jari adera. God ingodena jawo sisiraawa rora ro oro embo mana manaorase jawo sae rate umo ingodenajawo sisira awa rora ro eri amimi oroembo da jo jamo jamo arase sisira.

34Edo yei berari rawainda Iesu gebeari embobo dada adera iji ainde awaemboevetu awa ge ambu edo atadera.Edo ungo ge sadera amone aera aindabe awa Jew embobo da agodari misira awa emboevetumimana embo dagitijigari adera awasedo. 35 Edo ungonganega edo gari dipapa adera ungonati da atise awa ungoda iubonomeida yei sedo gadera. Edo evetu umoIesu gebe ari embobo dada eteraainda ge sadira awa umo men gadira.36 Edo ingo na gebe sena awodo sevita sae ri? Ingo ro sevi? Embo ingomo God da ge da susu ta? Awodo aera,embo ingo re God da ge burisewaawara. 37 Edo embo amemi umo awaGod da binga sari embo sadira edoembo amemi Asisi Kotopu mi uso yeikando itari ge sadira awa gare na roingoda yei jivena emone God da gera. 38 Awarate embo awa naso jiwarieiawa ujo ae adira awa uso ge ingove.

39 Awasedo naso nanonamendi in-goda jo berari mi God da binga sadidipapa ewo awarate embo tinogu neimi sera awa ungo beitigeove. 40 EdoGod da buro awa tepo tapo eove tesasiembari mi ewo.

15KERISO BETEDO SEKAGO ERIRISIRA

1 Edo boroko naso nanonamendiruvegeowase sedo na ingoda yeibinga ewamei matu ingoda yei sisenaawawa sekago sari dipapa ena. Edo

binga ewamei amone ingoda gebe arida tutuvi ra. 2Edo ingo iji berari bingaewamei eiawa gebe ewa awa God miingo soregurira awarate ingo bingaewamei nanemi minonu sedo enaawawa jigido gogo ae adewa awawaingoda tumonda ari awa pasega ra.

3 Edo binga nembodiba be nanemibetena awa ingoda yei setena awara.Edo binga re eire. Keriso ingodenasowasiri bebegae awasedo bebetisira ji-warimi umo betarase sisira da awodo.4 Edo betetiri ungo mi umo gouseraedo iji tamonde atae etiri Godmi umojigiri eririsira jiwari mi unemi adirasisira da awodo. 5 Edo God mi Iesujigiri erido umogiti Peter da yeimam-budo edo amboda binga atopapote-gari embobo 12 da yei mambiri ungoumo gosisera. 6 Edo ainda ambodaumo uso ambojimbi 500 da yei mam-biri ungo mi umo gosisera. Edo embojiwae umo gosisera awa atera te neneiawa bebetisera. 7 Edo ainda ambodaumo James da yei mambiri umo getiriedo binga atopapotegari nenei berarida yei mambiri umo gosisera.

8 Edo ambo be amboda umo nasoyei bugiri na umo gosisena. Evetuuso kinapeina bari iji awa atae edoira awarate iji nenei umo gasou ji-radi sima jirarago edo mei budo ira.Da awodo na Iesu gebe adi simaarago Iesu gebe isena. 9 Edo Iesu dabinga atopapotegari embobo berariawa nembogamo rate na awa Iesuda binga atopatari embo kiambu bekiambu ra. Edo embomimana na awaIesu da binga atopatari embo saderaainda be awa na goroba berari edoIesu gebe ari embobo awa dedo gaedoedo isena awasedo. 10 Awarate Godda uso jo ari mi na boroko embo roriawa isena. Edo uso jo ari naso yeiamimi na etiri buro ewamei edo ena.Edo buro nanemi God embo edo enaamimi buro Iesu da binga atopapote-gari embo nenei mi God embo edo eraawa derigedo ira. Edo na buro eiawanaso goroba mi aera te God umo na joedo umo naso demonda buro euri naburo eiawa edo ena. 11 Awarate naso

Page 291: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 15:12 288 1 CORINTHIANS 15:30buro mi ungoda buro awa derigadi tako ungoda buromi naso buro derigadita awa nembo aera te ko nango berariawa binga ewamei awa minonu sedoera. Edo binga ewamei re eiawa ingore gebe ewa.

AMBODA INGODENA BETEDO SEK-AGO ERADERA

12 Nango Keriso betedo sekagoeririsira ainda binga awa minonusedo era. Awa ingo gido ewa edoroedo embo nenei ingoda teda amimiembobo betedo edo ungo ambodasekago eradi aera sedo eri? 13 Edoungo ro sera awa gebe re Iesu Kerisobebetisira awa sekago erae ra. 14 EdoKeriso sekago erae re nango bingaminonu sera amone gebe ae adiraedo ingo ro gebe ewa amone atae aeetira. 15 Edo daedo Keriso erae renango God da jawo da ge busae eteraainda be awa Iesu betetiri God mijigiri eririsira awa sera awasedo. Edoembo betoro God mi jigae erae edoira awa gebe re God Keriso jigae eraera. 16 Edo embo betedo erae edo eraawa Keriso erae isira. 17 Edo Kerisoumo erae awa gaegae edo etiri ingoKeriso gebe edo ewa. Edo gaegae edoingo Keriso gebe edo ewa awa ingoingoda wasiri bebegae da atadewa.18 Edo daedo Keriso sekago erae reIesu gebe ari embobo bebeteguris-era awa betari matawa atari awa baeetera. 19 Edo ingodena boroko waisiride atera ingodenaso gebe ari Kerisoda yei amimi ingodena kondade irate ingodena betoro ingodenaso gebeari ingodena kondade ae adira awaingodenaso dubo vevera amimi embobusu da atera ainda dubo vevera awaderigurira.

20 Awarate Keriso betetiri God miumo etiri eririsira amone gebe mokara. Edo Keriso awa eririsira awasedoembo betedo era awa teta eke koruseka inge edo era awa ungo daedoeradera. 21 Edo ro embo da Adammi isira amimi euri embo betedo eraawarate embo da Iesu Keriso mi roisira amimi euri embo sekago erido

era. 22 Edo embo berari Adam dawasiri biae awasedo betedo era te daawodo Keriso awasedo betedo sekagoeradera. 23 Edo embo dada ewogaewoga eradera. Iesu Keriso umoawa giti eririsira. Edo amboda umobugadira iji ainda embo Keriso da to-topo awa sekago eradera. 24 Edo ungoeroro rora berari da atae ari iji awabugadira. Edo atae ari iji awa bugariKeriso mi ari rora berari da gorobaawa atae adira. Edo asisi da gorobaaindebusuda gitijijigegari embobodagoroba de edo rora berari da gorobade edo embo berari da goroba de awaatae adera. Edo iji ainde Keriso miuso Mamo God da yei embo berariumo gebe edo era ainde buro berariembo mi God embo ewora ainde awaitadira. 25 Edo Iesu Keriso mi gitiji-jigurise ari uso gitopo embobo berariawa duradera. Edo God mi usibesi arigitopo ambo duradira. 26 Edo gitopoambo be amboda duradira amone gi-topobetari awa ra. 27Ko jiwarimi sira,“Godmi embo berari de rora berari de

awa uso tei tuda itari ungo miGod awa gitijigari nembodibara sadera.”

Awarate jiwari mi rora berari sira awaGod awa sira ainda aera. God roraberari de embo berari de awa Kerisoda tuda itari Keriso mi ungo gitiji-gadira. 28 Edo embo berari de roraberari de awa Keriso da tuda oro edoKeriso God da mei awa umo umosukaGod da gitijigari da tuda itadira aindabe awa God mi embo berari de roraberari de awa Keriso da gitijigari daitira awasedo. Edo God mi rora berariawa gitijigarase ititisira.

29 Edo boroko embo bebetegariawasedo embo nenei umo mi ewameiari wasiri awa burera mo na ro seni?Awodo era mo embomei omomo roadi jareri? Edo ungo sera embobetedo era awa sekago erae ra sera.Edo awa gebe re ungo roedo be-betegari embobo da jawo da umomi ewamei ari wasiri awa burevi?30 Awarate nango kotewo. Ingodenaewoga ewoga ari embobo ra. Iji berari

Page 292: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 15:31 289 1 CORINTHIANS 15:49embo mi nango dedo gaedo edo era.Edo sekago erari da ge awa gebe aere nango ro edo memesi eiedo bureraawa ingo kotevi? 31 Nanonamendiiji dada na betadi sia edo ena. Edoeiedo sena ainda be awa gosena ingonangode da dada Bada Iesu Keriso gada pepeta ewamei ewa amimi na iaviriena. 32 Edo Ephesus nati einda nabinga ewamei minonu sedo ena awateta na ambe jinjeri wo de isoro aragoedo ena. Edo na awodo edo na nasukaiaviri adi adenamo rirogamo ro beni?Ingo ge awa garira, “Ingode indidokumbudo ore ko euma ingodena be-tadera awasedo.” Edo embo betoroGod mi ungo jigae erae edo ira awaingode sari mi sira awodo atore.

33 Gaegae awo embo ge awodo seraamimi ingo bagore ta ungoda ge awaingove. Edo ingo embo bebegaede da otao awa ungo mi oro ingoembo bebegae adewa amone gebe ra.34 Ingoda kotari bebegae de ari bebe-gae de awa dowo. Edo embo neneiingoda teda awa God gaera. Edo naingoda yei seteno men gawase. In-goda kotari ewamei awa sekago ewobugare.

INGODENA BETEDO INGODE TAMORAWODO AWA BERI?

35 Jiro bebegae embobo ingoda tedaamimi nganega eiedo awa era, “Embobetedo mo tamomo rawodo de wasiriseka da ereri?” 36 Edo naso minasari re eire ingo ve gowadewa edo veawa giti betadira. Edo ve awa betedoedo koru edo wasiri seka de eradira.37 Ve de rive de awa da awa aera. Veawa rora memeinya edo ve awa garineinde kainde ra. Edo pisa ve de veneinde kainde ra. 38 Edo ve awa koruedo eruri God mi uso tamo ro itaridipapa edo ira awa itido ira. God mive dada da ungoda tamo awa itido ira.

39 Edo rora neinde kainde da tamoGod mi edo ira awa da awa aera. Edoembo da tamo awa gari nei wo maneda tamo awa gari nei edo ri memei datamo awa gari nei edo ewa wo de umowo de da tamo awa gari nei.

40 Edo utu da rora da tamo de busuda rora da tamo de awa gari dawaaera. Edo busu da rora da tamo dagiro awa ewagaewa rate utu da rorada tamoda giro da gari awa ewagaewarate busu da awodo aera. 41 Edo iji datamo de kariga da tamo de damana datamo da gari awa dagari ae be ra teungoda gari awa nei na. Edo damanaberari da gari awa neinde kainde ra.

42 Edo eiedo awa God mi bebete-gari embobo jigari eradera iji aindeadira. Edo embo nei betoro tamo awagovedo era iji ainde tamo awa betedoira te amboda Godmi embo awa jigarieradira iji ainde tamo badira tamoawa betadi aera. 43 Embo mi betariembo da tamo awa govedo era ijiainde tamo awa goroba ae edo gariewa ae edo ira awarate amboda Godmi embo awa jigari eradira iji aindetamo badira tamo awa goroba de edogari dagari ae be adira. 44 Edo embomi betari embo da tamo govedo eraamone ungo re uso busu da atari tamoawa govera awarate amboda God miembo awa jigari eradira iji ainde tamobadira tamo amone uso utu da ataritamo awa badira. Ainda be re embobusu da atera awa ungoda tamo awagari nei rate ungo betoro Godmi ungojigari eroro edo ungoda yei tamo garinei awa itadira. 45Ko jiwari mi sira,“God mi embo tuturo Adam awa edo

wasiri awa uso yei ititisira.”Awarate Adam amboda bugusira

embo amimi embo da yei wasiriitadira. 46 God tuturo da ingodenasoyei utu da atorase tamo awa itae rateumo tuturo da ingodenaso tamo busuda atari awa ititisira. Edo ainda am-boda awa utu da atari tamo awa iti-tisira. 47 Edo God embo Adam tuturoda awa busu da konipo mi isira teAdam amboda bugusira awa utu dodobusu dawowosisira. 48Edo embo busuda atima era awa teta God mi embotuturo da busu mi isira da awodora. Edo embo God da topo awa tetaembo utu dodo busu dawowosisira daawodo adera. 49 God mi ingodenaso

Page 293: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 15:50 290 1 CORINTHIANS 16:7

tamo isira awa teta ingodenanemi in-godenaso kinapeina da bo gemboroeudo era da awodo ra. Edo ingodenabusu da atera awa tamo God mi emboda tamo busu mi isira awodo awa om-buse atera. Awarate amboda awa in-gode tamo embo utu da edo ombudowowosisira da awodo awa ombadera.

50 Nanonamendi naso ge ingiwo.Ingodenaso busu da atari tamo amimiGod da gitijigari yei da rora awamana badera. Edo ingodenaso tamobetadera amimi mana wasiri natopoatari badira.

51 Edo na ingoda yei koma ge awaisaga ena awasedo dengoro edo in-giwo. Ingodena nenei awa bebete-gadera edo nenei awa bebetegadiaera te ingode berari tamo sekasekabadera. 52 Edo God da puin ambodajavi sadira iji ainde ingode tamo sekaawa badera. Edo ingode tamo sekaawa burigi badera teta burigi dombupari arago era. Edo God da puin javisadira iji ainde Iesu gebe ari embobobebetisera awa God mi jigari eradera.Edo jigari eradera awa ungo mi sek-ago mana betadera. Edo ingodenawasiri de atera awa tamo seseka ba-radera. 53 Edo ingodena ingodenasotamo betadira awa dodo ingode tamobetae atadira awa ingode badera. Edoingodena tamo betari awa dodo tamosekago betae atadira awa badera awateta ingode ombari digari seka baragoadera. 54 Awasedo awodo adira awaro jiwari da sisira awa be adira. Godmi betari awa usibesi isira. Ingode-nanemi gitopo berari papotisera. Edojiwari da tano da mi sira,“God da goroba mi betari da goroba

awa usibesi etira. Edo God mibetari awa patetira.”

55 Edo jiwari da tano nei mi sira,“Betari imo rawodo edo nango

patesi? Betari nango memesida itari iso goroba mo nondamambiri?”

56 Wasiri biae mi betari uso gorobaituri embo da yei memesi itido ira.Edo wasiri biae uso goroba awa ago-dari da yei edo budo ira. 57 Awarate

God ingodenaso Bada Iesu Kerisoda yei awodo ingode patanase sedogoroba ari itido ira awasedo ingodeGod da yei doio sore.

58 Awasedo naso nanonamendigoroba edo deriwo edo jiro ingodawareregeove. Ta iji berari God daburo ewo ainda be awa buro ro ingoGod embo ewa amone tepo aera.

16GANU IESU GEBE ARI EMBO NENEI

KONDADE ARASE1 Na ingoda yei ganu embo God

da embo Judea busu da atima eraawa kondade ari da ge sadi dipapaena. Na Iesu gebe ari emboboditi diti Galatia busu da atima eraamimi orase sisena awa ingo daedoadewa. 2 Pura dada tuturo Sundayainda embo dada ungoda buro daganu roinge budo era awodo embodada ingoda teda amimi ganu ungodaawa nenei demonda itadera. Edoganu nenei awodo itadewa amimiSunday jaige bajadira awasedo am-boda na bugadena ainde na ganu dadaawase mana sedo gadena. 3 Edo naingoda yei bugano ingo embo tu-monda edo ewa awa katabawo ganuawa budo Jerusalem nati da mam-badera. Edo ingo embo awa katabawonanemi Jerusalem nati da embo dayei ungo embo averi awa ove edoitadena. Edo ganu de ove de awaungoda yei itido nanemi ungo itanomambadera. 4 Edo ingo nanemi un-gode mambanase ewamei adira awana mambadena.

PAUL UMO RO ADIRA AWA JIROBURO ISIRA

5 Na Macedonia busu da awodosembadi kotena awasedo na Macedo-nia busu da awodo sembudo awa nabugudo ingo esega adena. 6 Edo naingo esega adena iji ainde awa awasena ingode gawosedo ira iji awa ingodeatadeni ta rora. Edo na ainda am-boda yei rawainda mambadi dipapaadena awa ingo mi na kondade awomambadena. 7 Edo na tepo derigedo

Page 294: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 CORINTHIANS 16:8 291 1 CORINTHIANS 16:24mambuse ingo gari ujo ae ena te Godmi awara sadira awa na ingode ijiribori atari dipapa ena.

8 Awarate na Ephesus nati da ati-nono Asisi Kotopu wosari da iji dabondo awa bugari iji ainde na dodomambadena. 9 Edo na einda atenaainde God da buro nembogamo ariemboro awa pirigetira te embo jiwaebe mi buro awa atae arase jarera.

10 Edo Timothy ingo esega adibugari gido re umo oju eure ategaewamei ewo ainda be awa umo Godda buro nanemi ena da awodo awaira awasedo. 11 Edo uso ge ingiwouso ge ujo ae eove. Awarate na umonanonamendi de daedo dada naso yeiengenembarase dipapa ena awasedoumo kondade ewo emboro da awodotuturo edo naso yei dubo ewamei deda bugare.

12 Edo namendi Apollos awa sanogave. Iji jiwae be na nanonamendinenei de da dada ingo esega arasesedo gosewona te eiawa iji ewameiae awodo kotise evira. Awarate ijiewamei bugadira ainde umo ingo es-ega adi mambadira.

PAUL DA ATEGARI13 Iji berari gido gogowo ewo. Edo

ingoda tumonda ari awa goroba deatare. Oju eove. Goroba de atiwo.14 Edo iji berari embo nenei duboburise ingoda buro berari awa ewo.

15 Edo ingo Stephanas da orobe dayei ro isira awa ingisewa. Ungo emboGreece busu da atima era ainda tedaungo mi tuturo edo Iesu gebe isera.Edo ungo Iesu gebe edo God da em-bobo awa sapo era. 16 Naso nanon-amendi na ingoda yei sedo gosena,buro Stephanas de uso orobe de miembo nenei de da dada edo buro isekera sapo era awa gido gogo ewo. Edoungoda buro awa gido ingo buro daawodo ewo.

17 Edo ingo einda na kondade iseatae rate Stephanas de Fortunatus deAchaicus de awa bugero na iaviri ena.

18 Edo ungo bugera amimi etirinaso jo goroba etira teta ungoda

bugari mi ari ingoda jo goroba aragoetira. Embo buro awodo edo era aindajawo da ge ewagaewa sewo.

19 Edo Iesu gebe ari embo diti ditiAsia busu da amimi ungoda jawo daingo ateganase setera. Edo Aquilade Priscilla de Iesu gebe ari emboboberari ungoda mando da dada edoera amimi ingo ategetera awa sanogawase setera. 20 Edo nanonamendieinda berari awa ungoda jawo da ingoateganase setera giwo.

Edo ingo Iesu gebe ari embobo be-rari ingo mina jiga ise atega mina araewo.

21 Na naso ingo mi ove eiawa ena,na Paul mi ingo ategurena.

22 Edo embo ave God dubo bae edoira embo awa God da kasari da atimaedo ira.

Ingodenaso Bada Iesu Keriso puio.23 Edo Bada Iesu da ari ewagaewa

ingoda yei atare.24Naso dubo bari Iesu Keriso da yei

awa ingoda yei matawa atare.Awara

Ingoda namendiIesu Keriso da jawo da

Paul.

Page 295: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 1:1 292 2 CORINTHIANS 1:15-16

Ove Nei Corinth EmboboMi Burisera1 Na Paul, God da goroba mi

Iesu Keriso da binga atopatari emboisena. Ingodenaso namendi Timothymi nangae da ove eiawa Corinth natida God da embo berari atima era edoGreece busu da God da embo atimaera ainda yei ititera.

2 Edo God ingodenaso Mama de in-godenaso Bada Iesu Keriso de mi oroingoda jo jamo jamo are. Edo ingodayei soregari kando ore.

PAUL GOD JASIGA ISIRA3 God ingodenaso Bada Iesu Keriso

da Mama edo Mamo ingodena joedoingodena kondade edo ira awa in-gode jasiga ore. 4 Edo ari bebegae in-godenaso yei bugudo ira awa umo in-godena kondade edo ira awasedo in-godena embo nenei ungoda yei wasiribebegae gari neinde kainde bugudoira awa ingodenanemi embomei awakondade edo era. God mi ingodenakondade edo ira emboro da ainda in-gode embo nenei awa kondade edoera. 5 Edo ingodena memesi nem-bodiba Keriso mi burisira da awodobudo era te ingodena uso kondade arinembodiba budo era. 6 Edo nangomemesi badera awa memesi amimiingo kondade badewa. Edo nangokondade badera kondade awa ingodaedo badewa. Edo ingo goroba aribudo memesi awa bawase sedo reingo kondade nangomi burera da awaingo burewa ainda be awa memesinangoda yei bugudo ira awa ingodayei daedo bugudo ira. 7 Awasedonango gosera ingomana Iesu gebe ariawa atae adewa. Edo nango goseramemesi nango burera da awa ingo bu-rewa te nango daedo gosera kondadeari nango mi burera da awa ingo miburewa.

8 Edo nango Asia busu da ateraainda memesi nangoda yei puma iraainda binga awa ingo kiambu gae ta

rora awasedo ingoda yei sano gadewa.Edo nango memesi nembodiba budoera amimi nangoda goroba awaatae adi aikambu edo ira edo nangokotedo era awa nango betaderi tarora. 9 Edo nango kotedo era nangobetorase dodo era awodo kotedoera. Awarate memesi eiawa nangodayei edo ira amimi nango nangosukaawa tumonda eorase awodo edo iraawarate awodo ari nango God betariembo jiguri erido era awa tumondaorase edo ira. 10 Edo nango memesibiae be budo isera amimi etiri nangobetari aikambu isera te God mi nangosoregurisira. Edo da awa aera tememesi sekago nangoda yei bugadiraedo ingo iji berari God da yei sedogawo umo iji berari awodo ise nangosoregadira. 11 Edo awodo ise God miingo mi ro arase sewa awa na emboadira. Edo embo jiwae be mi Godmi nango jo edo kondade ira aindaemboro awa gido ungo mi umo jasigaadera.

PAUL DA KOTARI WAREREGURISIRA12Nangoda jomi sira nangobusuda

atera ainda emboro awa ewamei siraawasedo nango jariga era. Edo ingodajo da awa God mi ari nangoda be awajamo aera. Edo nango busu da atimaera embobo ainda jiro gari mi ingoawa sapo aera te God mi nango kon-dade euri nangoda kera ari ingoda yeiamimi kera ari embo nenei da yei edoera awa derigedo ira. 13Edo nango in-goda yei ge unjugari da awa jiwae ratenango ge gaedo era awa ingo ajigedogido ainda be awa gido ewa. 14 Edoingo nango awa be gae sumbae edoewa awarate ingo nango gido gogowoawase dipapa era. Edo ingo nangogido gogowo edo iaviri adewa nan-goda buro awasedo. Awasedo BadaIesu da iji sekago bugadira iji aindenango ingo awasedo iaviri adera edoingo nango awasedo iaviri adewa.

15-16 Edo awa be gido gogo ise naingo esega adi kotetena. EdoMacedo-nia busu da mambuse na petedo ingo

Page 296: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 1:17 293 2 CORINTHIANS 2:8gadena awa kotetena. Edo amboda naMacedonia busu damambudo edo en-genemburise na sekago petedo ingogadena awa kotetena. Edo na ingo ijietoto awodo esega adena amimi ingoewamei ari etoto badewa. Edo na ingoesega irinono ingo na kondade awona Judea busu da mambadena awa naawodo kotetena. 17 Awarate awodokotedo na naso jiro wareregetena awaingo naso jawo da sewa, “Paul regoroba ae etira. Edo umo rora roadi edo ira awa jo etoto edo ira.”Edo na ro adi dipapa edo ena amomonamomo embo God gae awodo ta?Edo ungo awara sedo ungo rora roawa adi sedo era te ungo ae edo era.Namomo awodo ta?

18Awodo aera. God gebe sedo ira daawodo na awara sadena awa naso geawa gebe adira. Edo na jiro etoto isege sae ra. 19 Timothy de Silvanus denamonde awa ingoda yei Iesu KerisoGod da mei awa seoro gido ewa. Edoumo awara sedo ira awa umo rorarori awa edo ira doae ra. Edo umoiji berari umo ro adi sedo ira awa edoira. 20 Edo God umo ro adi sari sedoira Iesu Keriso da buro awasedo awabe edo ira da awodo nango Iesu Kerisoda jawo da awara sera. Edo nangoawodo sise God jasiga edo era. 21 EdoGodmi euri ingodena tumonda ari migoroba de Iesu Keriso da dombu daderido era. Edo God mi nango awauso buro embobo orase kataburisira.22 Edo embo mi nango awa God datopo awa gorase sedoGodmi nangodatamo da bubuko ititisira. Edo AsisiKotopu nango mi burisera awa kandotuturo God mi nangoda yei ititisira.Edo nango kando awa burisera amimietiri nango God umo amboda ingode-naso yei ro itadi sisira awa itadira awagosisera.

23 Edo God gosira na gebe sena awa.Edo gae gae edo nanemi ano ingodubo vevera tambowase sedo na in-goda yei bugudo biae awodo eose awasari jaredo gido na naso ingo esega arida kotari awa Corinth nati da aindaatae isena. 24 Edo ingo awa goroba de

Keriso gebe ise uso emboro da pepetaewa edo ingoda yei nango mi eiawaeio edo eiawa eose awa sari ujo ae era.Awodo aera te nango dipapa era awaingo jo iaviri de Keriso da emboro dapepeta awase dipapa era.

2PAUL UMO CORINTH NATI DA EN-

GENEMBAE ISIRA AINDA GE1 Awasedo na ingoda yei bugudo

ano ingo sekago dubo veveratambowase kotetena na mambadi aekotetena.

2 Ko na ano ingo dubo veveratambadewa awa na dubo veveratambadena edo amemi ari na duboewamei eni? Edo embo nanemi anodubo vevera adera da awodo atadera.3 Edo ingo na bugae atinono wasiribebegae ingoda teda bugira awa budoewamei awase sedo na ingoda yeiove nei awa isena. Edo na ingodateda bugano ingo mi na awo duboewamei adena awa ano dubo veveratambowase sedo na ujo ae ena. Edona gosena na iaviri adena awa ingoberari awa iaviri adewa. 4 Edo na jomemesi de ji de ove awa ingoda yeigaisena. Edo na ano dubo veveratambowase ujo ae isena awarate naingo dubo nembodiba budo ena awagawase dipapa ena.

EMBO NENEI DA BURIA KOTEM-BEDO DOWO

5Emboda ingoda teda amimiwasiribiae ari embo nenei dubo vevera tam-badera awa dubo vevera naso yei dabugae rate ingoda yei bugira. Edo nage okain sari dipapa aerate umo etiriembo jiwae be teda awa uso wasiribebegae awasedo dubo vevera tam-butewa. 6 Edo ingo embo jiwae be miriroga awa itititawa edo riroga amoneinonona. 7Edo boroko umodubo vev-era tambudo edo uso jo ambure ta usowasiri biae awa kotembedo dowo. Edokotembedo dodo umo kondade ewouso jo awa goroba are. 8Edo na ingodayei sedo gosena uso yei ingo umo bedubo burewa awa edo gogo edo sewo

Page 297: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 2:9 294 2 CORINTHIANS 3:7gare. 9 Matu na ingo itido gadi naingoda yei ove nei awa gautana. Koingo naso ge awa kera evi ta mo keraadi aeri awa gadi sedo na ove nei awajiwutana. 10 Ingo wasiri biae embonei mi etira awa kotembedo doadewagido awa na daedo embo ainda wasiribiae awa kotembedo doadena. Edoembo nei mi naso yei biae adira awaKeriso da diti da na embo aindawasiribiae awa ingo embo kotembedo doad-ena. 11 Edo nango gosera Satan umoro adi sia ira awa awasedo gaegae oroSatan mi ingodena paturase sedo in-gode ingodenaso wasiri bebegae awakotembedo mina doa era.

PAUL TROAS AINDA TITUS EURAISIRA

12 Edo na Troas nati da Kerisoda binga ewamei awa minonu sadibugeno God mi naso buro awasedoemboro pirigurisira. 13 Awarate najo isira ainda be awa ingodenaso na-mendi Titus awa ainda tambae isiraawasedo na embomei da yei atiwosedo na Macedonia busu da mam-busena.

KERISO MI INGODENA KONDADEARI DERIGADERA

14 Awarate ingode God jasiga oreainda be awa unemi ingodena kon-dade etiri ingodena Keriso da gorobami gitopo awa papotera awasedo. EdoGod mi nango uso buro orase itiribugusera edo uso ge awa teta joinomuno mi mando da sirido ira daawodo God da ge awa yei berari daravira. 15-16 Edo Keriso nango God dayei itiri God mi nango awa teta embomi joino muno ewamei awa mimbedoedo budo era da awodo burira. Edonango God da ge awa embo munene-gari ainda yei budo bimbijera awateta muno biae embo mi mimbedobetedo era da awodo awa nango raawarate embo God mi soregurira awatetamuno ewamei embomimimbedowasiri de atima era da awodo ra.Awasedo embo amemi buro eiawaadera awa uso inono ni? 17 Embojiwae be God da binga ewamei awa

mina badi sedo era te nango awa em-bomei emimi era awodo aera. God minango itiri bugusera awasedo nangowataki edo tumonda ari mi awodoawa uso binga awa minonu sera.

3PAUL DA BURO GOD DA ADI SARI

SEKA DA MINONU AWA1 Nango nangoda jawo da ge sedo

era mo ingo kotedo ewa nango jarigada ge sera awodo kotedo evi ta?Awodo aera nango jariga da ge saera.Embo nenei mi ingoda yei bugudoungo embo ewagaewa awodo gawasesedo ungo ove embo nenei mi ungodajawo da gaedo era awa budo bugudoera. Edo ingo dipapa nango mi oveawodo awa ingoda yei budo bugoraseevi ta ko ingo mi nangoda yei oveawodo awa itadi dipapa evi? 2 Awodoaera ainda be awa embomi ingoda tu-monda ari Keriso da yei awa gido tetaungo ingo mi nangoda buro ewameiawa ove da gaisewa awa ajigarago edoera. Edo ge eiawa na naso jo daititisena. 3 Edo Keriso umo umosukaburo awa ingoda teda isira awa tetaumo umosuka ove awa nangoda yeigaiari inge isira. Edo Keriso ganumatamo da ove awa jiwae rate umo Godda Asisi wasiri de atira amimi ove awanangoda jo da jiwusira.

4 Edo nango ge eiedo sera aindabe awa Keriso da desegedo nango ijiberari God tumonda edo era. 5 Edonango inono awasedo buro eiawa eraawa saera. Awarate God mi iri nangoawa inono edo buro eiawa era. 6 Godda sarigari seka awa agodari gaiaerate sarigari seka awa buro ro AsisiKotopumi ira awa ra. Edo Godmi eurinango awa inono edo nango sari gariseka da buro awa edo era. Edo agodarijiwari awa nango betorase edo ira teAsisi Kotopu mi nangoda yei wasiriitido ira.

7 Edo God mi siri Moses mi agodariawa ganuma da gaisira. EdoMoses migaedo agodari awa budo embo da yeiwowosisira. Edo Moses umo agodari

Page 298: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 3:8 295 2 CORINTHIANS 4:5awa ungoda yei ititiri God da usasanembodiba janibetiri edo Moses dadombu awa usasa nembodiba isira.Edo usasa nembodiba awa tuturo edoatae edo mambusira te embo usodombu awa gadi inono ae isera. 8 Edoagodari awaGoddausasa parara de daembo da yei bugusira te Asisi Kotopuda usasa nembodiba mi agodari dabugari da usasa nembodiba awa de-rigurisira. 9Edo buro embo bebetego-rase bugusira awa usasa nembodibade bugusira awarate God da buro dausasa nembodiba ari embo God gada umo jigari ewamei orase bugusiraamimi buro giti da usasa nembodibaawa derigurisira. 10 Awasedo buroseka da usasa nembodiba amimi buromatu da usasa nembodiba awa ataeisira. 11 Edo buro iji tupo atari da us-asa nembodiba awa nembodiba rateburo matawa atari da usasa awa nem-bodiba be nembodiba ra.

12 Nango gosera buro seka da us-asa nembodiba awa matawa atadiraawasedo nango ge unjugae rate ojuae nango God da ge awa sedo eraedo goroba de buro awa edo era.13 Edo Moses mi Israel embobo miuso dombu da usasa nembodiba ataeira awa georase bo mi uso dombugajisira awodo awanango awodo aera.14 Edo iji ainde embo da jiro awagajisira. Edo ainda tuturo edo bugudoboroko ungo sari gari matu awa ajig-urise ungo be gae edo isera teta bomi ungoda dombu dogari ungo gadijararago. Awarate embo ave IesuKeriso ga dada adira awa Keriso Godda ge awa isaga ari embo awa isagabe gadira teta ungo mi bo embo dadombugajedo atira awapirigari emboawa yei isaga garago adira. 15 Edoboroko emboMoses da ge awa ajigedoera te ge ainda be awa ungo be gaera teta bo mi ungoda dombu dogariungo gadi jararago edo era. 16 Edojiwari mi sira,“Moses God da yei wareregetiri bo

awa dudurisira.”Da awodo boroko embo ave God da

yei wareregadira embo awa God da ge

ainda be awa gadera teta bo mi usodombu dogedo atira awa durari umoyei sekago garago adira. 17 Edo jiwarida tano amimi sira God da jawo dage sira amone Asisi Kotopu da jawoda ge sera. Edo yei rawainda Godda Asisi atira awa embo wujegedoira. 18 Awasedo ingodena berari dadombu awa pirigedo God da usasanembodiba awa biri biri ira teta ijimi kipa da tamo da gauri biri biriedo ira da awodo. Edo ingodena awaGod da Asisi da usasa nembodiba awagosiroro ingodena awa warereguririingodenaso gari awa God da gari daawodo ira. Edo ingodenaso gari Godda gari da awodo awa iji dada bajidonembodiba ira.

4BINGA EWAMEI DA USASA AWA GA-

JARI AERA1Goduso jo arimi nangoda yei buro

eiawa orase ititisira awasedo nangomana jo ambadera. 2 Edo nangoembo Iesu ge be orase sedo ungo gan-dubaera. Edo gebusari ge de edo genenei awodo de mi ari nango mengeosase sedo nangoda gun da itidoera. Edo nango God da ge awa manajigoro wosadira awarate nango gebemi awa atopatido era. Edo God da ditida nango uso ge moka be awa isagaedo era edo nango buro awodo oroembo mi nango God da buro ewameibe ewamei era awa gorase edo era.3Edo binga ewamei nangomiminonusera awa unjugari ge aera te embonenei awa riawo natopo atari aindaemboro da pepeta edo mambuteraedo embo embomei ainda yei awabinga ewamei awa teta unjugari geinge ungo mi gadi jaredo era. 4 Edoungo God da ge awa gebe ae edoera ainda be awa busu einda god mieuri ungo umenga da atima edo era.Keriso da gari awa God da gari daawodo ra. Edo binga ewamei Kerisoda usasa da awa janiburira te Satanmiembo mi usasa eiawa georase gajira.5 Edo nango embo da yei nango ro

Page 299: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 4:6 296 2 CORINTHIANS 5:1era awa atopatae rate nango re KerisoIesu awa embonembodiba awodo awaatopapotera. Edo nango ingoda yeisera nango awa Iesu da jawo da in-goda agipo embobo ra sera. 6 EdoGodmi tuturo da sisira umenga eindasoropu da dowo usasa nembodiba bejanibare. Setiri usasa janiburisira daawodo God amimi etiri uso usasa awaingodenaso jo da janiburira. Edo in-godena Keriso da dombu da ditini eraawasedo nango God da usasa nem-bodiba awa gosera.

7 Edo embo nango God da usasa degoroba de burisera amone nangodatamo ne teta ou busu mi edo era daawodo ra. Edo ou awodo edo era awaatae adira. Edo God mi uso gorobade usasa de ingodenaso tamo ataeadira ainda joda itido ira edo amimigoroba de usasa de awa ingodenaso aeawarate amone ta God goroba de raawa isaga adira. 8 Iji jiwae be dari ga-iari nangoda yei bugudo ira te dari ga-iari amimi nango patae bejae ra. Edoiji jiwae nango mana mana edo eraainda be awa nangoda yei rora awodoira ainda be awa rori awa nango gaeawasedo awarate nangoda jo ambaera. 9 Gitopo jiwae nango ondedo erate God nango dodo mambae ra. Edoiji jiwae embo mi nangoda yei biaeedo era te ungomi nangousibesi aera.10Edo ungomi Iesu dorisera da awodoungo mi iji berari nango dadi jaredoera. Edo embo mi nangoda jo daKeriso atise nango kondade ira awagorase sedo God mi embo mi awodonangoda yei awodo orase awara sisira.11 Edo iji berari nango busu da atimaera eingo de embo mi nango Iesu daburo embobo awasedo doro betorasejaredo era. Edo embo mi iji berariIesumi nango kondade ira awa gorasesedo God mi embo da yei awara seuriawodo re edo era. 12 Edo nango iji be-rari binga ewamei awa minonu sedoera awasedo betari awa nangode daiji berari asusubedo atima ira awaratenango mi buro eiawa era amimi etiriingo wasiri matawa atari awa betewa.

13 Edo embo ya gaisira amimi sisira,“Na ge sena ainda be awa na God gebe

ena awasedo.”Edo ingodena da awodo gebe edo

era awasedo ingodena iji berari Godda jawo da ge sedo era. 14 Edoingodena gosera God mi Bada Iesuawa wasiri de jigiri eririsira amimiingodena daedo Iesu gada jigari er-adera. Edo unemi nango jigari eroroingode nangode awa budo uso jodadada adira. 15 Edo ro berari nangomi burera amone ingo embo burera.Edo embo mi embo jiwae da teda Godda soregari da kiki awa sadera. Edoembo ajigari roinge mi ingera awabajido nembodiba adira. Edo ungodaajigari awa bajido nembodiba irirariGod da yei ategari ge sari da ajigariawa nembodiba adira. Edo embo miiji berari awodo ise God jasiga adera.

DEDO GAEDO ARI BUSU DA AMONERORA KIAMBU RA

16 Awasedo ingodena mana jo am-badira. Edo ingodenaso tamo awa ijiberari awodo ise sasainbedo betedoatae ira awarate ingodenaso asisi awaiji jaige seka ira. 17Edo dedo gaedo ariingodenaso yei iji dada da bugudo iraamone iji tupo atadira. Edo memesiingode boroko gosera amimi ari in-gode usasa nembodiba natopo atariawa badera. Edo usasa nembodibaamimi memesi awa derigadira. 18 Edoingodena awa rora embo mi borokogosera ainda ingodenaso dombu awaitae ra te ingodena awa rora embo miboroko gae jarera rora ainda dombuawa ititera. Edo rora embo mi borokogosera rora awa iji tupo atadira te roraembo mi gadi jarera rora awa mataawodo atadira.

51 Ingodena busu da einda atise

tamo ingode atera amone teta baboga inge ra. Edo ingodenaso tamoawa teta ingodenaso ba boga mi du-rarago adira te God mi utu da ingo-denanemi atorase mando ira. Edomando awa embo mi ae rate God

Page 300: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 5:2 297 2 CORINTHIANS 5:18mi ira edo mando awa mata awodoatadira. 2 Edo ingodena God miutu da mando awa teta embo mibo ingodenaso tamo da itido era daawodo itarase be dipapa edo era.3 Gaegae edo ingodenaso asisi awatamo ae eurase sedo ingodena tamoseka eiawa itarase dipapa era. 4 Edoingodena busu da atari tamo aindeatise ingodena memesi tambutera.Edo ingodena ingodenaso tamo awatotigari ujo ae edo era teta embo miungoda ombari matu awa totigedoera awodo edo tamo ae ari ujo aeraawarate ingodena awa God mi ingo-denaso tamo seka awa itarase dipapaera. Edo ingodena tamo seka baderaawa teta ingodenaso tamo seka miingodenaso tamo matu bebetira awanutegari inge adira. 5Edo God awa in-godena boroko sia ira tamo seka awaborase sedo. Edo Godmi amboda roraawa berari adira awa sisira awa ge beorase sedo boroko re ingodenaso yeiAsisi Kotopu ititira.

6Awasedo ingodenaso tumonda ariGod da yei awa goroba edo atadira.Edo ingodena gosera ingodenasobusu da atari tamo awa ingodenasomando edo ira awasedo ingodena Godmi mando ira ainda ingode atae ra.7 Edo ingode eiawa gebe awa goseraedo ingode diti mi gosera awasedoaerate ingode God tumonda eraawasedo. 8 Edo ingodenaso tumondaari God da yei awa goroba de atiraawarate ingodenaso mando seka Godmi ingodena awasedo ira awa barida dipapa amimi ingodenaso mandobusu da einda atari da dipapa awaderigurira. 9 Awarate ingodena busuda einda ataderi ta ko utu da God gada ataderi awa ingodenaso wasiri arida dipapa awa God mi gido dipapaarase awa adera. 10 Edo ingodenaberari awa Keriso da jo da deroroingodena wasiri ewamei ewori tawasiri bebegae ewori ta awa Kerisomi sadira. Sedo ingodena ro eworaawodo da dada riroga badera.

KERISO MI ETIRI INGODENA AWA

GOD GA DA OTAO ISERA11 Nango God oju edo era awasedo

nango iji berari God da binga awasise embo mi gebe orase dipapa edoera. Edo God ingodenaso jo da gebemoka awa gido ira awodo na ingoeiawa gawase dipapa ena. 12 Nangonangoda jawo da nangosuka jariga geserita? Awodo aera. Edo embo misedo era embo da gari arapa da awawanembodiba ra awarate awawa be aeraawasedo ingo mi embobo ainda yeige mina sawase ainda embo awawagawase sedo awa nango ingoda yeige be itoro nango gido jariga awasesedo nango dipapa era. 13 Embo minango jiro bebegae ari embo serita?Dowo sore. Ko nango ro era amoneGod da topo awa era. Edo embo minango awa jiro embobo serita? Dowosore. Ko nango ro era amone ingoembo era awasedo. 14 Nango ro eraberari amone Keriso da dubo bari reainda susu ra. Edo nango goseraembo da mi embo berari da minaitido bebetisira. Edo ingodenanemibetae etera te Keriso mi ingodenaawasedo bebetisira. 15 Keriso emboberari awasedo bebetisira awasedoingodena wasiri de atera awa ingo-denaso dipapa dada da awodo ingodeburo mana adera. Awarate Keriso in-godena awa embo mina itido betetiriGod mi jigiri eririsira awasedo umoembo buro ore.

16 Matu na embo mo ewa ta kobebegae ri awa ungoda jawo da embobusu da atima era amimi ge kasedoera awodo ge kasedo isena. Edo daedoKeriso da jawo da na embo busu daatima era amimi kotarago edo isena.Awarate boroko na awodo kotae ra.17 Edo embo ave Keriso ga dada etiraembo amone embo seka etira. Edoemboro mamatu awa atae etiri edoemboro seka awa bugira. 18 Edo eiawaGod mi edo ira. Matu awa ingodenaawa God da gitopo ra awarate borokoKeriso da buro mi etiri ingodena awauso otatao etera. Edo God mi ingo-denaso buro awa oro embo nenei awauso otatao orase buro awa ititisira.

Page 301: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 5:19 298 2 CORINTHIANS 6:1319 Nangoda binga re eire. God Iesumi ro isira awasedo embo da wasiribebegae kotembedododo edo iri ungouso otatao era. Edo umo binga eiawanangoda yei sedo edo embo nenei dayei sorase sisira.

20Awasedonango ingoda yei Kerisoda jawo da binga ewamei sedo eraamone teta God umo umosuka ingodayei ge sarago edo ira. Edo nangoingoda yei sedo gosera God da gitopoawodo atove ta uso otatao ewo. 21EdoKeriso awa wasiri biae aera te God miingodena awasedo ingodenaso wasiribebegae damina da bouga awa Kerisoda itiri edo Keriso mi ango isira. EdoGod awodo isira awa awodo ari ingo-dena Keriso ga dada edo nango usoewamei borase isira.

61 Awasedo nango God ga da buro

dada ise gido ingoda yei sedo goseraGod da jo ari ingoda yei isira awa beae eurase sera re gido gogo ewo. 2EdoGod ge sira eiawa ingiwo,“Na embo jo edo isena iji ainde ingo

na jawo seowo edo na ingo joedo isena.

Edo na embo soregedo isena iji aindena ingo kondade isena.”

Edo naso ge ingiwo, boroko awaGod da jo ari bari da iji ra. Edo borokoawa God da soregari bari iji ra.

PAUL MEMESI JIWAE BE BURISIRA3 Nango embo mi nangoda buro

awa biae siriroro edo nangoda atariawa teta rora emboro da aturi embomi tei dedo duridera awodo eurasesedo nango edo gogo edo atima era.4 Edo ro berari nango mi era edo roberari nangoda yei ira amimi embo dayei isaga ira awa nango awa God daburo ari embobo awa isaga ira. Edomemesi de dubo vevera de ro bebegaeira awa nangoda yei bugutira edo ijiainde nango saboa ari mi buro awadoae mata ise atera. 5 Embo neneimi nango dorera edo embo nenei minango gajari oro da ititera edo tinigambari embobo mi nango jiroroka

edo ge bebegae awa gogo dimbudonangoda yei sedo era. Iji nenei nangoiji ribori be buro edo era edo be-gogo tambudo era edo iji nenei nangoewo ae edo era edo iji nenei nangoindari indae edo era. 6 Edo nangowasiri bebegae ae ewamei be atimaera edo be gosise gido nango keraedo era edo embo da yei ewamei edoera. 7 Edo Asisi Kotopu nangoda joda aturi edo nango embo dubo budoera edo nango God da binga awa gebemi sedo era edo God da goroba amiminango kondade edo ira. Edo ewameiari God mi nangoda yei ititisira awateta nangoda isoro gi emi inge isira.Edo nango gi emi amimi gitopo deembogo ise nangoda tamo soregedoera. 8 Edo embo nenei nango sapoedo era te embo nenei nango sapoae edo era. Embo nenei nango jasigaedo era te embo nenei nangoda jawoda ge bebegae sedo era. Nango gebesedo era te embo nenei mi nangoge busari embobo sedo era. 9 Embonenei nango ro era ainda be awagosera te embo nenei awa nango ataeawodo awa era. Embo nenei sedoera nango betadi aikambu etera serate giu nango wasiri de atera. EdoGod mi sira dari gaiari nangoda yeibugusira amone awara sira ainda beawa umo nango esusu itadi edo iraawara te dari gaiari mi bugudo nangoae betae ra. 10 Iji jiwae rora nangoari dubo vevera orase awa bugudo irate nango iaviri de atima era. Edoembo mi nango awa rora ae embobosedo era te nango embo da yei Godda binga ewamei atopapotera amimiungoda yei rora neungoae be ititera.Edo embo mi nango awa busu da roraae embobo sedo era te utu da roraberari awa nangoda topo ra.

11 Oarie naso Corinth nati embobona ingoda yei ge unjugae setena. Edona jo naso berari mi ingo dubo budoena. 12 Edo na naso jo awa ingodayei pirigedo ena te ingo ingoda joawa naso yei pirigaera. 13 Edo naboroko ingoda yei teta ingo awa naso

Page 302: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 6:14 299 2 CORINTHIANS 7:10kinapeina awodo awa ge sena. Nangoingo dubo budo era da awodo jo in-goda berari mi nango dubo buwo.

BIAE DE EWAMEI DE MANA OTAOADERA

14 Embo God gegae ainde da dadaedo God da buro adi eove. Edo Godda embobo da ari barari de embo Godgegae daari barari awa gari da awata? Edo umenga de usasa ga dada ataeeteri ta? 15 Edo Keriso da atopataride Satan da atopatari da mo da awata? Edo Iesu gebe ari embo de emboIesu gebe ae edo ira ainde mo da awata? 16 Edo ingodena God da mandoda ingode ove kewari tumondebainadera mo awa ta? Awodo aera aindabe awa God ingodenaso jo da atira,usomando da. EdoGod umoumosukaiso jawo da ge sisira,“Na ungoda joda atadena edo ungoda

teda tembadena.EdonaungodaGod ano edoungonaso

embomei adera.”17-18 Edo awasedo God mi sekago

sisira,“Ingo embo God gae awa dodo embo

nei adewa. Edo ingo rora biaeda jigae adewa awa na ingoingo joga da adena. Edo naingoda imamo ano edo ingonaso memei de memeigagarade adewa.”

Awawa God goroba jiwae de mi sisira.

71Naso otatao Godmi sarigari eiawa

berari ingodenaso yei sisira. Awasedoro mi iri ingodenaso tamo de jode dongono ira awa ingode awawasegoromambari edo ewagaewa adera.Edo ingode God oju ise jo dongono aeatore.

PAUL DA IAVIRI AWA2 Nango iaviri de buwo. Nango

embo da amenda yei biae aera. Edonango embo da amenda yei da biae roae dubo vevera tambae. Edo nangoembo da ave gandubae ra. 3 Edona eiawa sena awa ingo men gawasesaera. Edo na matu ingoda yei sisena

na ingo dubo nembodiba budo enaawa sisena. Na ingo de da ateni ta kona ingode da beteni? Na rora etotoeiawa adi sia etena. 4 Edo na gosenaingo rora ewamei awa ari dipapa ewaawa gosena. Edo na ingo mi ro ewaawa iaviri be ena. Bouga jiwae benangoda yei bugutira te naso jo awagoroba edo atira. Edo iaviri mi nasojo awa beda edo kukusedo sawarayoyogo ira.

5 Edo nango Macedonia busu dabugudo atero edo bouga awa nangodayei doae puse atira. Edo yei berarida bouga neinde kainde atima ira.Edo embo iji berari ge bagise nangojiroroka eoro edo oju nangoda jo daatima ira. 6Awarate God mi jo ambariembobo da jo awa euri goroba edo iraedo umo Titus nangoda yei itiri bugirinangoda jo goroba etira. 7 Edo usobugari amimi ae nangoda jo gorobaae rate ingo mi umo kondade ititawaembo awa setiri ainde da amimi etirinangoda jo awa goroba etira. Edoumo naso yei ingo na gari dipapanembodiba ewa awa setiri gosana.Edo ingo embo naso yei biae iutaraawa embo dubo vevera ititawa. Edoingona soregari dipapa ewa awa setirigosana awasedo na iaviri nembodibabe ena.

8 Matu na ove ingoda yei gautanaove amimi etiri ingo iji tupo dubovevera ititawa. 9 Edo ainda binga awaingido na dubo vevera iutana te naboroko awa dubo vevera aera aindabe awa dubo vevera ititawa amimietiri ingo ingoda emboro matu awadodo God da emboro seka da pepetaewa awasedo. God mi naso ove dajo da ingoda yei ge sisira awasedona ove isena amimi ae ingo iji riboridubo memesi kumbae ra. 10 Edo dubovevera awa God mi awara sedo irauso embo mi borase edo dubo veveraamimi ari embo ungoda wasiri bebe-gae awa do God da yei wareregorase.Edo God da yei wareregedo uso kandosoregari awa badera edo awa ari ingo-dena iaviri adera. Awarate embo Godda topo ae awa ungoda dubo vevera

Page 303: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 7:11 300 2 CORINTHIANS 8:9mi euri ungo betari matawa atari awabudo era. 11 Giu dubo vevera God miingoda yei ititara amimi etiri ingoGodda wasiri awa be goroba de adi dipapaewa. Edo ingo wasiri bebegae nanemijivedo ingoda yei siutana awasedoingo ingoda jawo awa ewamei arasedipapa ewa. Edo ro iutara amimietiri ingo oju ise gido ingo nanemiengenembedo sekago esega anase di-papa ewa. Edo ingo buro okain isewaainda be awa ingo embo ingoda tedaamimi wasiri bebegae era awa awoewamei orase dipapa isewa awasedo.Edo ingo awodo ititawa amimi ingodateda wasiri bebegae awa atae iutaraawa isaga iutara.

12 Gebe, ove awawa nanemi jiwu-tana awarate embo wasiri biae iutaraawasedo na ove awa aera te edo naembo memesi burara awa embo naove awa aera. Awarate ingo mi nangodubo burewa awa God da dombu daawa ingoda yei isaga arase sedona oveawa jiwutana. 13 Edo ingo naso ge daingido ro siutana awa ititawa awasedonango iaviri era.

Edo daedo Titus mi ingo mi umokondade ititawa ainda emboro awasetiri gido nango amimi etiri nangoiaviri nembodiba be era. 14 Matu nauso yei ge sise ingo jasiga iutana. Edoingoda ari ewagaewa isaga etira awana ingo jasiga etena awa gebe etena.Edo nango iji berari ingoda yei gebesedo era. Da awodo na ingo Titusda yei jasiga iutana edo ge awa gebeiutara. 15 Edo Titus ingo mi nangodage awa kera ititawa edo umo dipapabe edo umo ingo jo de pon de ititawaawa kotari edo uso dubo bari ingodayei awa bajido goroba ira. 16 Edona gosena boroko ingo ewamei ewaawasedo na iaviri ena.

8IESU GEBE ARI EMBOBO MI KON-

DADE MINA ARA EDO ISERA1 Nanonamendi God mi Iesu gebe

ari embobo Macedonia busu da awakondade etiri embomei eiawa Iesu

gebe ari embobo nenei da yei ari ewa-gaewa era. Edo kiki awa sano gave.2Bouga jiwae be ungoda yei bugusira.Edo ungo rora ae embobo awodo ate-wora te ungoda tumonda ari mi ungoiaviri nembodiba be ise edo ungo Iesugebe ari embobo nenei awa kondadeadi dipapa edo ungoda gano awa dadaedo edo gano jiwae be itititara. 3 Edoungo ro edo era awa na gosena ungoungoda kando mi siri ititera. Edoda awa aera te ungoda kando ititeraamimi ungoda kando itari da dipapaedo era awa derigurira. 4 Edo nangomi itorase sae itae rate ungoda di-papa mi ititera. Edo God da emboboJudea busuda awakondade adi dipapaedo nango mi awara soro adi sititara.5 Edo ungoda ari mi nango ungo roadi kotera awa derigurara. Giti awaungo ungosuka awa God da yei ititara.Awa edo gano dada ari da buro awakondade adi sedo nangoda yei buguti-tara. 6 Awasedo Titus gano dada ariburo eiawa unemi ingo Corinth natiembobo Iesu gebe ari embobo da yeituturo isira awasedo uso yei sititaraimo Iesu gebe ari embobo Corinthnati da ainda mambudo kondade eioembobo gano dada ari buro tuturoisesa awa atae ore sititara. 7 Iso tu-monda ari edo iso God da ge sari de isojiro gari de iso embo nenei kondadeadi dipapa edo esa ainda iso dubo barinangoda yei da ainde awa berari awanembodiba ra awasedo iso gano dadakondade ari buro awa eio nembodibabe are.

8 Edo na eiawa ingo mi awase saera. Awarate na Iesu gebe ari embobonenei mi ungoda embo nenei kon-dade adi dipapa nembodiba era aindaemboro awa ingoda yei ujugurena edona ingoda gano kando itari awa ingorawodo God dubo burevi awa isagaadi dipapa ena. 9 Edo ko gosewa in-godenaso Bada Iesu Keriso uso kandoawa etiri gosisewa awara. Umo awaitipapo de mei na te ingo awa emboumo rora ae embo inge isira. Edo umorora ae embo isira awa uso rora ae

Page 304: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 8:10 301 2 CORINTHIANS 9:2inge ainda susu da edo ingo rora jiwaebe bawase isira.

10Edo naso kotari re eire. Gaeko neigun da ainda ingo embo nenei dodoingo gano dada adi buro awa tuturoisewa. 11 Edo gano nenei awa budodada edoburo awa edomambudo ataeewo. Gaeko gun da ainda ingo joingoda berari amimi buro awa tuturoisewa awasedo da awodo jo ingodaberari mi buro awa atae ewo. Ingodajomi roinge itadi evi awodo awa itiwo.12 Edo ingo ingoda kando mi sari itaridipapa adewa awa God ingoda kandoawa badira. Edo God umo rora ingo roae ta atiri awodo awa gosise itawaseujo ae ra.

13-14 Edo embo nenei awa itorogambari atiroro na ingo sari jarariawa na ujo ae ena awarate iji borokoeiawa ingo rora jiwae be yoyogo ewaawasedo na kotena ingo embo neneibeji mi ambutera awa kondade adevita rora. Edo ingo awodo adewaawa amboda ingo baimana bugarijarirowo ungo indari jiwae burise edoingo kondade adera. Edo awodo iseawa embo dada ungo jingama ise atarikatogo awa berari badewa.

15 Edo jiwari mi sira,“Embo amemi jiwae dada etira awa

inono na. Edo embo amemienumba ae dada etira amoneinono na.”

PAUL TITUS DE USO OTATAO ETOTODEAWACORINTHNATI DA ITARIMAMB-ORASE DIPAPA ISIRA

16 Nango God ategurera ainda beawa unemi etiri Titus ingo kondadeadi dipapa jo de etira nango ingo kon-dade adi era da awodo. 17 Edo nangomi unemi mambarase sedo geteroumo awara setira. Edo da nango misetera awa embo aera te umo ingodayei bugadi kotise edo dipapa be eviraawasedo. 18 Edo Iesu gebe ari emboboberari mi ingodenaso namendi neibinga ewamei awa ujugedo gogowoedo ira awasedo umo sapo edo eraedo awasedo umonde Titus de awaingoda yei ititera. 19 Edo Iesu gebe

ari embobo berari mi umo dipapa edogido umo nangode tembarase sisera.Edo umo nangode tembuse gano dadaari buro eiawa kondade evira. Edonangoda buro era emimi ari emboGod jasiga adera edo nango kondademina ara adi dipapa era awa isagaadira.

20Awasedo gae gae edo embo neneimi nango gano jiwae be simba eraainda emboro da ge busorase sedonango buro awa edo gogo edo era.21 Edo nango embo da diti da edo Godda diti da ro gebe ri awa adi dipapaera.

22 Awasedo na embo etoto eindenamendi nei de da iteno mambutera.Iji jiwae be nango namendi awa usoburo da awa itido gosisera edo usoburo ewamei awa gebe isira. Edoumo ingo awasedo iaviri ise kondadeadi dipapa nembodiba be ira. 23 Edoembo amemi embo emomo averi sorogido ungoda yei seio, “Titus Paul dakondade ari embo ra. EdoumoPaul gada buro dada edo ise ingo kondade adidipapa ira. Edo Iesu gebe ari embobomi nanonamendi etoto eiawa iterobugera. Edo ungo buro era amimi iriembo Keriso jasiga era. 24 Edo em-bomei eiawa ingoda yei bugoro gidojao namendi ari wasiri awa ewo awoIesu gebe ari embobo berari mi nangomi ingo jasiga ari ge sedo era awa gebeawa gore.

9GANO DA GE NENEI

1 Ingo gosewa gano God da emboboJudea busu da atera awa kondade adiiteromambutira awa gosewa awasedona ro edo ge jiwae gaieni? 2 Edona gosena ingo kondade adi dipapaewa awasedo Macedonia busu em-bobo awa seteno getero na ingo jasigaena. Edo na ungoda yei siutana ingoCorinth embo awa gaeko nei gun daainda kondade adi sia isewa awamataatira siutana. Edo na ungoda yei ingokondade adi dipapa nembodiba edoewa awa setena gido ungo daedo di-papa nembodiba ititara kondade adi.

Page 305: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 9:3 302 2 CORINTHIANS 10:23 Awasedo na boroko nanonamendieiawa ingoda yei iteno mambuteraawa ra. Edo ungo bugoro gido jasigaari ge ingoda jawo da siutana awaewo be are. Edo ingo gano itadi dadaititawa awa itadi sia ewo nanemi ingosia adewa siutana awodo awa. 4 EdoMacedonia busu embobobugudo ingosia ae tambadera nangomi ingo sia ariawodo kotitara awasedo awa nangomen nembodiba be gadera edo ingodaedo men nembodiba be gadewa.5 Awasedo na nanonamendi eiawa nabugae atise giti itano bugudo ganokando itadi sisewa awadada iriroronabugadi kotedo ititena. Edo ungo ganoawa dada oro na bugadena edo ijiainde awa na embo sia adera. Edo naembo mi ingo gano awa itewa aindabe awa ingo itari dipapa edo gidoitewa awa gorase dipapa ena. Edo naembo nenei mi gano awa embo neneimi itawase sari jaredo itari awodo awageorase ujo ae ena.

6 Edo eiawa kotewo embo ave burokiambu edo ve kiambu govedo iraembo awa rora be kiambu budo iraawarate embo ave buro nembod-iba edo ve jiwae govedo ira emboawa rora be jiwae be kumbudo ira.7 Awasedo embo dada ungo roingeitadi kotera awa awodo awa itare. Edokotari bebegae ise itove. Edo embonenei mi engega era awasedo itoveainda be awa embo jo iaviri de ititiraawa God umo embo awa dubo budoira. 8 Edo Mamo God umo itipapo deembo amimi uso soregari kando misari ingoda yei rora ewagaewa jiwaeitadira. Edo umo ingoda yei awodoitari ingo rora jiwae be budo indidokumbudo adewa. Edo ingo rora jiwaebe budo edo nenei deposi adira awaembo nenei da yei itadewa. 9 Edojiwari mi sira,“Umo uso wasiri ewamei be mi sari

embo rora ae embobo da yeiitadira. Edo uso soregarikando awa mata awodoatadira.”

10 Edo God mi ve awa ve gowariembo da yei gowarase itido ira. Edo

unemi ve awa euri korukara edo eridoira edo amboda embo amimi indari beawa dada edo indadira. Edo da awodoGod mi gano itasase ngamo ari awaitari itadesa. Edo dipapa awa teta veinge ra. Edo iso jo da dipapa amimierido euri iso kando itari amimi euriembo jiwae da yei ewamei ari awabugudo ira. Edo ewamei ari awa tetaindari jiwae be budo esa da awodora. 11 Edo God mi iso yei jiwae itadiraawasedo iji berari imo embo nenei dayei kando jo de da adesa. Edo ingo jode da awodo itawo nango mi ingodakando awa embo jiwae da yei itoroedo ungo mi God jasiga adera.

12 Edo ingoda jo mi ititewa amimiari baimana God da embo da yeibugutira awa atae adira. Edo da awaaera te ingoda jo mi kando ititewaamimi ari God da yei doio nembodibasadera. 13 Edo ingo kando itari buroeiawa irirowo embo jiwae be mi in-goda tumonda ari Keriso da yei awasaboa ari de ra awa gadera. Edo ungomi ingo Keriso da binga ewamei gebeise sedo ewa awa gebe awa gaderaawasedo ungo mi God jasiga adera.Edo da awa aera te ungomi God jasigaadera ainda be awa ingo jo ingoda be-rari mi ungoda yei itido ewa awasedo.14 Edo awasedo God mi ingoda yeikando ewamei nembodiba etira ungomi ingo dubo burise iji berari Godda yei sedo goro ingo ewamei adira.15 Edo God ingodena berari da yeikando ingode gano mi ori ari katogoae awa ititisira awasedo ingode umojasiga ise doio sore.

10PAUL USO BURO AWA BEITIGARI GE

SIRA1 Na Paul na nasuka teta Keriso

mi jo edo ge sasainbari mi sae etiraawodo awa ingoda yei ge sadena.Embomi naso jawo da sedo era, “Umoingodena esega edo ira awa umo ojuedo ingodenaso yei ge okain sae edoira te dodomambudo ira awa ge okainsedo ira.” 2 Eiawa embo mi naso

Page 306: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 10:3 303 2 CORINTHIANS 10:17jawo da sedo era te na ingoda yeibugudo ena iji ainde na ingoda yeige okain sari ujo ae edo ena. Edo naawo ingoda yei ge okain awodo seone.Awarate embo mi sedo era na wasiriedo ena awa teta embo God gae miwasiri awodo awa era ari sedo era teemboro awodo da awa na ungoda yeige okain rawodo sadena awa gosisesedo ena. 3 Edo na busu da emboGod gae ainda teda atena awa gebera awarate embo busu da atera amimiembogo rawodo edo era da awodoawa na embogo aera. 4 Edo nangodaisoro gi emi de embo busu da ateraainda isoro gi emi de awa da awodoaera. Edo gi emi nango mi budo em-bogo era awa ta God da gi emi gorobade ra. Edo gi emi awa jingama ise nagitopo da puga jigido bejedo edo umogi emimi usibesi edo ena. 5 Na emboda kotari busari berari awa bejedoena. Edo embo nenei mi embo Godgosera ainda emboro da rora itidoemboro gajedo era. Awarate gi emiawa jingama ise rora emboro gajedoera awa wawara eono demondamam-buri na emboro isaga edo ena. Edona embo da Kotari biae bundedo budoKeriso da yei budo bugudo ena ungoKeriso kera era. 6 Edo na ingo ge awakera awase dipapa edo ena te na embokera ae edo era awa ungoda rirogaitadi sia edo ena.

7 Ingo rora uso gari ponda awagosewa. Edo embo ave ingoda tedaamimi umo awa Keriso da topo awodosedo ira amimi nango daedo Kerisoda topo atera awa gare. Ingodenaawa embo awodo Keriso da topo ra.8 God mi nangoda yei goroba ititisiraingo jumboro wosawase ae rate ingokondade oro ingoda gebe ari awagoroba arase. Awase na goroba eindage jariga da ge setenita rora te namen gaera. 9 Awarate na ove enaemimi ano ingo oju awase sedo na ariawa kotove. 10 Awarate embo neneiingoda teda amimi eiawa sedo era,“Paul umo ove edo ira awa ge okaingoroba de berari gaedo ira te umoingodenaso yei bugudo ira iji ainde

awa umo goroba ae embo edo ira edouso ge awa goroba ae edo ira sedoera.” 11 Edo embo naso jawo da geawodo sedo era awa sewo gore nabesaun atena edo naso ge ove edoainda sena ge amone ge na ingo esegaise sadena ge da awa gaedo ena.

12 Nanemi mana naso buro awaembo nenei mi ungoda buro da gejiwae sise jasiga edo era ainde datega mana adena. Edo atopapotegarinenei ingoda teda amimi ungodaburoawawa tega mina ara edo era awawajiro bebegae egeregari ra. Edo awodonganega edo era awa ungo embo dakotari ro biae ri edo ro ewamei niawa kotedo era God da kotari awaaera. 13Awarate nango nangoda buroawa jasiga ise buro da tano gaia Godmi nango embo ititisira awa jarugadiaera. Nango God mi buro nango miingoda teda orase ititisira ainda geawa sadera te nango mana tano awajarugadera.

14 Edo nango mana buro tano Godmi ititisira awa jarugadera. Edo ingoawa tano ainda ponda atae ra. Ingoawa ainda joda ra awasedo nango miembo nenei ingoda yei bugae aterobugudo Keriso da binga ewamei in-goda yei ujugurisera. 15 Awasedonango embo nenei mi ingoda tedaburo isera awasedo nango nango-suka jasiga aera. Edo nango ingodatumonda ari awa bajido nembodibaarase sedo buro nango mi ingodateda era awa nembodiba arase dipapaera. Awarate embo nenei da buroda jawo da jariga edo nango manaGod mi nangoda buro da tano ititisiraawa mana jarusegadera. 16 Edo buroawa ingoda teda edo atae edo nangoyei nenei God da buro embo neneimi mambae ainda mambadera. Edonango aindamambudo Binga Ewameiawa minonu sadera. Edo nango yeinenei da mambudo nango mana buroembo nenei mi isera awasedo mananango nasuka jasiga adera.

17 Edo jiwari mi sira,

Page 307: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 10:18 304 2 CORINTHIANS 11:15“Embo ave jariga ge sadi adira awa

dowo God mi ro isira ainda geawa jariga ge sare.”

18 Edo God mi embo da uso buroawa ewamei sadira awa gebe ewameiadira awarate unemi ewamei awodoawa mana sadira.

11PAUL ATOPAPOTEGARI GE BUSARI

EMBOBO ATIMA ERA AWA UJUGURISIRA1 Edo ingo na awa jiro biae embo

da ge awa sari kotadewa re na ingodayei sedo gosena sasainbari mi nasoge ingawase. 2 Edo na ingoda dubobari God da yei awa nembodiba arasedipapa ena God umo dipapa ira daawodo. Edo nanemi ingo awa Kerisoda yei da ititisena teta mamo mi usogagara ademei awa umo jimbadiraembo ainda yei itido ira da awodo ra.3 Jingabu mi Eve da yei bugudo umoganduburisira. Edo embo ingoda yeiteta jingabu mi Eve da bugusira daawodo ingoda yei bugudo era. Edona ingo embobo emimi gandubaderaawa jo ira. Edo ingo ganduboro ingomana mana edo Keriso jo mi dubobari awa doadewa. 4Edo embo amemiingoda yei bugudo Iesu awa ge busarimi atopatoro ingo embo awa ingo jode pon de edo ewa. Edo nango miingo Iesu da binga ewamei awa gebemi atopatido era awarate embo neimibugudo atopatari biae Iesu da jawo daawa seoro ingo embo ainda atopatariawa budo ewa. Edo nango gebe miAsisi Kotopu da jawoda atopatoro edoembo nei mi bugudo asisi nei awaatopatoro edo ingo embo awa ujo aeae edo ewa.

5 Edo ingoda atopapotegari neneiemimi na mana derigadera. 6 Awasena awa ge sari embo ewamei aerate nage ro sena awa na gosena. Edo na ijijiwae eiawa ingoda yei isaga edo enaedo gebe awa ingo gido ewa. 7 Edona God da binga ewamei ingoda yeiatopapotise na ingo mi mina itawasesae ra. Edo na ingoda teda atisenaainde ingo embo nembogamo awase

sedo na embo kiambu isena. Edoawodo isenamona biae iseni ta? 8Edona God da buro ingoda teda isena awaIesu gebe ari embobo nenei mi nasogano itero bugusira. Edo na gano awabudo isena awa teta embobo aindagano awa bengono edo ingo kondadeari inge edo isena.

9 Edo na ainda ingoda teda atimaisena ainde na gano dipapa edo isenate gae gae edo na ingo sano jarowasesedo na ingoda kondade benunu saeedo isena. Awarate Macedonia busuda nanonamendi mi buguse naso rorabudo bugudo isera. Edo rora budobugudo isera awa inono be ra. Edo namatu God da buro ingoda teda awodoedo isena da awodo amboda adena.Edo na mana ingo naso mina itawasesadena. 10 Edo Keriso da gebe nasojo da atiri na ingoda yei sena, emboyei berari da Greece busu da ateraamimi na ingoda teda God da buroisena ainda emboro awa ingadera.Edo embo da ge mi mana ge awarawurase gajadera. 11 Edo na roedoge eiedo seni? Na ingo dubo bae isegido ge eiedo mo senita? Awodo aera.God gosira na ingo dubo burena awagosira.

12 Edo gae gae edo ingoda atopa-potegari nenei mi ungo na buro edoena da awodo ari sise jariga ge seorasesedo na boroko ro ena da awodo iseatadena 13 Edo atopapotegari eiawage nenei atopapotise ungoda buro dajawo da gebusise ungo awa Iesu dabinga atopapotegari embobo sera teungo awa awa aera. Ungo awa tetaambojimbi inge ise edo embo gan-duburera. 14 Edo ungo awodo era awarora seka aera. Satan umo uso gariawa nei adira edo teta asisi ewameiusasa de da awodo adira. 15Da awodoSatan da buro embobo ungoda gariawa nei edo buro ewagaewa ari em-bobo ingege adera. Awarate iji ambobe amboda embobo eiawa ungodawasiri bebegae ewora awasedo rirogainono da badera.

PAUL KERISO DA BURO ISE IJI BE-

Page 308: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 11:16 305 2 CORINTHIANS 11:33RARI MEMESI BUDO ISIRA

16 Na ingoda yei sekago sena naawa jiro biae embo awodo kotove.Awarate ingona jiro biae embo sanasedipapa adewa awa sewo awarate nasoge ingiwo. Edo ingirowo na ge atopa-potegari embobo nenei mi jariga gesedo era da awodo jariga ge kiambusane. 17Na boroko God da uso gorobami ge sae ra te na teta jiro biae embomi ge sarago ena. 18 Edo jiro be-begae embobo jiwae be mi ungodaburo da ge awa ingoda yei jariga gesera awasedo naso ge daedo ingiwo.19 Ingo awa jiro gari embobo awodokotedo ewa te ingo jo iaviri de atopa-potegari embobo jiro bebegae de dage awa ingewa. 20 Edo embo amemiero ingo ungoda agipo embobo ewaamimi ingoda rora berari atae bureraedo ungo awodo dorase sae ewa. Edoembo amemi ingoda yei biae ise ingoujo ae ise edo ingo sogo da doreraawa ingo awara sewa. 21 Edo na embonenei mi edo era da awodo ae edoena awasedo namomo goroba ae ta?Awase?

Awarate rora ro mi ari embo jarigage sadira awa na daedo rora daawasedo na jariga ge sadena. Na tetajiro biae embo mi ge sarago ena tena oju adi aera. 22 Edo atopapotegariembobo emimi jariga ise ungo awaHebrew embobo sera. Ungo awodoseri ta? Awara na daedo Hebrewembo ra. Edo ungo Israel embobosera. Na daedo Israel embo ra. Edoungo awa Abraham da orobe sera. Nadaedo Abraham da orobe ra. 23 Edoungo sera ungo awa Keriso da buroembobo sera. Na daedo Keriso daburo embo ra. Edo na Keriso da buroena amimi ungo derigurena. Edo ingokotewa naso jariga ge eiedo mi na jirobiae embo eni ta? Keriso da buronanemi ena amimi ungoda buro awaderigurira. Edo ungo derigurise ijijiwae be na gajari oro da atima ena.Edo embo mi ngombu mi na vejedoisera iji jiwae. Edo iji jiwae embo mina doro betanase aikambu edo isera.24 Edo iji da Jew embobo mi na iji 39

awodo esi eriwa mi vejero naso tamoeriri isira. Edo iji nei iji 4 awodo Jewembobo mi da awodo naso yei isera.25 Edo iji da Rome nati da embobo mina vejisera. Edo iji tamonde naso yeiari da awodo isera. Edo iji tamondena ewa nga de pepeta eno ewa ngabejedo dada etiri na ewa kapuru dajawusena. Edo nga nei na pepetaisena awa bejedo dada etira waiko daedo tumba da awa ewa da atisena.

26 Edo iji jiwae na pepeta eono umobojedo isira edo bengono embobo denaso embobo Jew de edo embo Jewae de mi na usibesi adi aikambu edoisera. Edo na nati nembodiba da atiseedo busu da pepeta ise edo nga deewa kapuru da sembadi eono memesinembogamo eiawa naso yei bugudoisira. Edo embo ungo naso otataosedo isera amimi na gandubedo is-era. 27 Iji berari na buro nembodibaedo isena. Edo tumba jiwae na ewoaera te dombu gunjedo atima isena.Edo na beji de umo ujo de tambudoisena. Edo na iji jiwae indari ae edojajemo mi dudugasedo isena. Edona sini bo ae edo isena. 28 Edo daawa aera te iji berari na Iesu gebeari embobo rawodo ateri awa kotedoisena. Edo awodo kotedo isena awateta bouga nebodiba ango ari inge edoisena. 29 Edo Iesu gebe ari embo awagoroba ae euri re na daedo goroba aeedo isena. Edo embo nei dedegeuriIesu gebe ari embo wasiri biae edodudureuri re na umo jo edo ena.

30 Awasedo na jariga ge sadena edomemesi ro tambadena amimi isagaadira awa na goroba aera awasedo najariga ge sadena.

31 Bada Iesu awa ingode jasiga edoera ainda Mamo God awa gosira nagebe sena awa. 32 Edo na Damas-cus nati da atima isena ainda natida gitijigari nembodiba jawo Aretasmi ititisira amimi na bundadi dipapaedo uso isoro embobo awa itiri natijiwa da puga nembodiba nati jiro-roka ari da be awa simba edo isera.33 Awarate naso otatao mi na kandia

Page 309: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 12:1 306 2 CORINTHIANS 12:13nembodiba da joda itido diumba ki-ambu da ponda itido itero busu dawowosisena. Edo na awodo kondadeetero na mambeno isoro embobo nabundae isera.

12PAUL ETURO ARAGO EDO RORA

SEKA GOSISIRA1 Na gosena jariga ge sedo era

amimi embo da yei ewamei ro ae edoira te na ge sadena awasedo dowo gesane. Matu na eturo arago isena aindaGodmi rora seka awa isaga isira aindakiki awa ingoda yei sadena. 2Gaeko 14gunda atisira ainde God mi na betiriutu in be inda vivitisena. Edona gaerana naso tamo joda awodo vivitiseni tako tamo dodo asisi mi vivitiseni awanaso yei nganega eove. Awarate Godumo ro isira awa gosisira. 3 Awaratena utu da vivitisena awa gosena edosekago ingoda yei sadena naso tamomi vivitisita ko tamo dodo asisi mivivitisiri awa na gaera. Awarate Godumo naso yei ro isira awa umo go-sisira. 4Edo na ainda atise ge javi nasogemi awa sari katogo ae awa ingisena.Edo na ge javi ainda be awa ingenoGod mi sisira ge ro ingesa awa busuda ainda seose sisira. 5 Awasedo nautu da vivitisena awasedo na jarigage sadena amone awara awarate nanasuka jariga ge mana naso jawo damana sadena. Awarate rora isagaedo ira awa na goroba ae edo enaainda ge awa sadena ainda be awaembo na goroba ae gosera awa Godmi uso goroba mi na kondade adiraawa gadera. 6 Edo na jariga da ge sadidipapa adena awa na jiro biae emboadi aera ainda be awana jariga ge senaawa gebe sena awasedo. Edo embomi na ro isena awa gido edo nasoge ingido gae gae edo na awa embonembodiba awodo kotorase sedo najariga ge sadi aera.

7Gae gae edo na rora ewagaewa go-sisena edo ingisena awasedo na jarigaembo eonase sedo God mi awara sariSatan mi naso tamo da rora teta bebeinge awa ititisira. Edo rora bebe inge

emimi naso tamo da memesi itido iraawa teta Satan da uso binga budobugari embobo mi na memesi itaragoedo ira. Edo umo na memesi edoira amimi ari na saboa embo anaseedo ira. 8 Edo iji da na God dayei eiawa sisena sedo umo nganegaedo memesi awa dodo barase sedogosisena. 9 Edo iji tamonde awodoarase sedo gosisena te umo umo ijiberari naso yei da sedo isira, “Naimo kondade ena amone naso kon-dade re inono na ainda be awa imogoroba ae adesa iji ainde na nasogoroba mi imo kondade adena.” Edoumo awodo naso yei setiri na gorobaae awasedo na iaviri isena ainda beawa Keriso da goroba awa nangae daatadira awasedo. 10 Edo na wase aeedo atadena edo embo mi naso jawoda ge biae sadera edo iji biae de dedogaedo ari de edo bouga de awa nasoyei bugadira ko na Keriso da buro enaawasedo awarate na iaviri ena aindabe awa na wase ae edo ena iji ainde nagoroba edo ena awasedo.

PAUL IESU DA BINGADAATOPATARIBURO EDO IRA AINDA GE SISIRA

11 Na wasiri teta jiro biae embomi arago ena awarate amone ingo mietewo na wasiri awodo re ena. Edoingo naso buro awa awara sae etewaawa awodo ae ewa. Ingo mi sedo ewaatopapotegari eiawa God da jiro garida emboro awa gari sewa te na awaGod da dombu da awa kiambu ra tenaso jiro gari awa ungoda jiro gariawawa derigurira. 12 Edo na ingodateda atima isena ainda na sapoa arimi buro edo isena edo ari seka neindekainde embo mi matu ae gae awa edoisira edo ari wasiri goroba de awaedo isira edo rora berari eiawa edoisira amimi isaga edo isira awa na awaIesu da binga atopatari embo awa edoisira. 13 Edo na ingoda yei ari nei iseedo Iesu gebe ari embobo nenei da yeiari nei edo iseni ta? Awodo ae be ra.Awarate na ingomi na kondade awasesise emboro awodo da na ingoda yeiewoga be edo isena. Edo na awodo isenawasiri biae ingoda yei iseni ta? Edo

Page 310: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 12:14 307 2 CORINTHIANS 13:4ingo mi kotembedo doawase sisenita? Awodo aera.

PAUL DA KOTARI NEMBODIBACORINTH NATI EMBOBO DA YEI

14 Iji etoto na ingo esega adi bu-gusena edo boroko na ingo esega adisekago sia ena. Edo na ingo esegaadena ainde ingo mi naso yei roraitawase na sedo gadi aera. Edo naingo kera ena awa ingoda gano awabadi aera te na ingo kondade adi ingokera ena. Edo kinapeina mi aimamoda indari itae rate aimamo mi ki-napeina da indari itido era. 15 Edoingo awa ewamei atawase sedo naiaviri de naso rora berari awa ingodayei itadena edo na iaviri de naso tamoawa itadena. Edonaso dubo bari nem-bodiba ingoda yei amimi iri ingodadubo bari naso yei awa kiambu ita?

16 Edo na ingoda yei bouga itae rateembo ingoda teda amimi sera umouso buro gae unjugari da ise nangogandubedo nangoda rora budo irasera. 17Awarate ungo awodo sera awana nganega edo gadena na embororawodo da awodo iseni? Na bingasari embobo nenei iteno bugudo ingogandubedo ingoda rora budo iseri ta?18 Na Titus sedo geteno ingo esegaisira edo ungae da awa nanonamendinenei awa nanemi iteno bugusera.Edo Titus ingo gandubedo ingodarora burisi ta? Awodo aera. Umo in-goda yeimambudoburonanemimatuedo isena da awodo awa isira. EdoTitus de namonde awa God da buroawa da awodo edo era.

19 Edo ingo kotewa nango ingodayei beitigari ge sadi jarari kotevi tarora? Awodo aera. Nango God daditi da ge sera awa teta Keriso mi gesorase dipapa irirari arago era. Edonangoda otatao rora berari nango miedo era awa ingo kondade adi edoera. 20 Na kotena na ingo esegaadi bugadena ainde ingo ro irirowobugudo gadena awa na ujo ae adena.Edo na ingoda yei bugano ingo mi naingoda yei ro adena awa gido ingo ujoae adevi ta rora. Edo na oju ena ainda

be awa na ingoda yei bugudo ingo gemina baga ise edo embo nenei da roradipapa mina ara ise edo tini gambarimina ara ise edo kando egae ise gebebegae sise gebusise edo jariga em-bobo awodo ise edo kera egae irirowotambadena awa kotena. 21 Edo embonenei ingoda teda awa jo dongono deedo emboevetu bebegae de atera edoembo nenei da aro asini awa budoatera. Edo ungo awodo atera edoungoda wasiri bebegae awa dodo edoGod da yei wareregae era awasedo naingoda yei bugano edo naso God miingoda joda ari na awa poiwo emboawodo adena. Edo umo awodo ari nakotena na ji sadena ainda be awa em-bomei einda wasiri bebegae awasedo.Edo na eiawa adira awa oju ena.

13PAUL GIDO GOGO ORASE UNGODA

YEI GE SISIRA1 Matu na iji etoto ingo esega

isena. Edo na ingo sekago esegaano edo naso esega ari ingoda yeiawa iji tamonde adira. Edo emboetoto ta tamonde mi embo nei awawasiri biae ari ge sadera awa ingo-dena gebe adera umowasiri biae etiraawa awawa jiwari mi ingodenaso yeisira awasedo. 2 Edo na matu ingoiji etoto esega isena iji ainde embowasiri bebegae isera ainda yei sisenawasiri biae awa sekago eove. Edoboroko na ungoda yei sekago wasiribiae awaeove sena. Edonaungodayeisena edo ingo embo nenei de da yeisena na sekago ingoda yei engenem-badena awa na ingo jo adi aera. 3 IngoKeriso naso yei awodo ge sedo ita moko sae ri awawa gadi dipapa evi ta?Edo na ingoda yei bugadena iji aindeisaga adira Keriso mi ge naso jodaititiri na ge sena. Edo Keriso ingodateda buro ira amimi uso goroba awaisaga ira. 4 Edo embo mi Keriso awabenemami orega da dorisera iji aindeumo uso goroba awa isaga aera teboroko God da goroba nembodiba usojoda amimi Keriso atira. Da awodo

Page 311: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 CORINTHIANS 13:5 308 2 CORINTHIANS 13:13nango awa goroba aera te God dagoroba nangoda jo da amimi nangoKeriso ga dada edo wasiri de atadera.Awasedo nango God da ge awa ingodayei ujuguriroro ingo God da gorobaawa gadewa.

5 Edo ingo mo be Iesu gebe ariembobo ta mo awodo aeri? Awawakotise edo ainda be awa giwo. Edoingo be Keriso ingoda jo da atira awagosevita? Edo uso goroba ingoda joda awa bajido goroba ita? Edo ingomo be Keriso gebe evita ko tepo aeetewa awa evi? Awa kotise edo aindabe awa giwo. 6 Edo awa kotise nakotena ingo ingodena Keriso da topobe ra awodo awa gadewa. 7 AwaratenangoGod sedo gosera umo ingo kon-dade ari ingo wasiri bebegae eowasesedo gosera. Edo nango God da yeisedo goro ingoda yei awodo ari embomi nangoda buro awa ewamei soraseaera. Nango re God sedo goro ingokondade ari wasiri ewagaewa awasesedo gosera. Edo embo mi nangodaburo awa biae sadera amone ro aera.

8 Edo nango ro adera amimi God dagebe moka awa ari duradi aera. Edonango ro berari era amone kondadeero God da gebe moka awa dederira.9 Edo nango wase ae eoro edo ingogoroba embobo edo ewa awa nangoiaviri edo era ainda be awa nangoingo goroba de Iesu gebe ari emboboawase be dipapa edo era awasedo.Edo nango benunu God da yei seraawa ingo ingosuka umo jigari ewameiawase sedo sera. 10 Awasedo na yeibesaun be atise boroko ove eiawa in-goda yei ititena ainda be awa ambodana ingo esega adena iji ainde na Godmi goroba naso yei ititisira amimiingoda yei biae ari ujo ae ise gido ena.Edo nanemi ingo kondade ano ingodatumonda ari Keriso da yei awa gorobaarase sedo God mi naso yei goroba ariititisira amimi ingo ano eradewa. Edoumo goroba ari ititisira amimi ingojumbano wosawase itae ra.

11 Edo naso nanonamendi na oveeiawa atae adi aikambu ena awasedo

na ingoda yei sena atiwo. Edo ijiberari ewamei ise atiwo. Edo nanemiro awase setena awa edo gogowo edoise ewo. Edo ge mina baga ae tepoatiwo. Edo jo jamo jamo de atiwo.Edo God ingo dubo burise ingoda yeijo jamo jamo ari itido ira awa ingo dedaedo atare.

12 Ingo mina bara jo iaviri de ewo.Edo God da embo berari ungoda ate-gari ingoda yei ititera.

13 Bada Iesu Keriso da uso sore-gari kando de edo God da dubo baride Asisi Kotopu da jao namendi aride awa berari ingo de daedo matawaatore.

AwaraIngoda namendi

Iesu Keriso da jawoPaul

Page 312: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 1:1 309 GALATIANS 1:18

Ove Galatia BusuEmbobo Mi Burisera1 Na Paul mi ove eiawa gaena.

Iesu Keriso de God Mamo Iesuetiri eririsira amimi Iesu da bingaatopatari embo anase ititisira. Embonei mi na buro eiawa anase itae bugaera. 2 Na nanonamendi einda ateraainde da Iesu gebe ari embobo Galatiabusu da dada edo era awa ategurera.

3 God ingodenaso Mama de BadaIesu Keriso de mi ingoda yei edo gogoedo kando ise edo oro ingo jo jamojamo are.

4 Edo wasiri bebegae busu berari daembobo mi era amimi ingodena awaembo mi esi mi ingodena bundaragoira. Awarate ingodena wujegadi sedoKeriso ingodena embobebetisira. EdoKeriso awodo bebetisira awa umo in-godenaso Mamo God mi arase dipapaisira awa isira. 5 Awasedo iji berariingode God jasiga ore. Awara awodoare.

UNGO MI BINGA NEI INGISERA6Na ingo ro ewa awa ingido na kove

be ena. God Keriso da ari ewameida derido ingo jawo sisira. Edo jawosetiri ingo uso yei bugudo edo iji tupoatae etiri ingo binga nei ingido umodotewa. Edo na ingoda jawo da ge awaingido na kove be ena. 7Edo binga neiingewa emomo binga ewamei ta biaeri? Gebe amone binga ewamei aera.Na ingoda yei sena embo nenei miKeriso da kiki awa seoro ge ewagaewaawa budo edo gebusari ge amimi itoroedo kiki edo ira. Edo embomei amimiKeriso da kiki awodo sera amimi eroingo mana mana ewa. 8-9 Edo nangomatu ingoda yei binga ewamei awaminonu sisera awarate embo averinango ta utu da asisi ta amimi ingodayei binga nei awa sae etera awa Godmi embo awa riawo matawa atari daitari mambare.

10 Edo na ingoda yei ge eiedo senaawa ingo kotewa na embo nenei mi

naso ge awa ge ewamei sorase dipapaeni ta? Awodo aera. God na ro enaawa gosira edo na umo iaviri arasedipapa ena. Edo na buro eiawa enaamomo ano embo mi iaviri orase enita? Awodo aera. Edo na buro eiawaise embomi iaviri orase dipapa adenaamone namone Keriso da buro emboaera.

PAUL IESU DA BINGA ATOPATARIEMBO ISIRA AINDA EMBORO

11 Naso nanonamendi eiawa sanogiwo embo awa na binga ewamei senaeinda susu aera. 12 Embo mi nasoyei binga ewamei awa itae ra edoembo mi binga ewamei awa naso yeiatopatae ra. Awarate Iesu Keriso umoumosuka binga ewamei awa naso yeiisaga etiri na burisena.

13 Edo ingo na matu rawodo atimaisena ainda binga awa ingisewa. NaJew embobo da wasiri awa amboambo ise God tumondebain edo isenate na Iesu gebe ari embobo da ditiawa jo ae dedo gaedo ise diti dadaawa usibesi adi jarima isena. 14 NaJew embobo da God tumondebain ariwasiri awa ambo ambo edo isena awana embo nenei derigedo isena gaekonaso da awodo awa. Edo na nasomamoumbogo da atopatari awa amboambo edo isena awa embo nenei de-rigedo isena.

15 Awarate God naso yei wasiriewamei edo na kataburisira. Edona naso aia da vetu to da atenoGod na umo sapo anase sia isira.16Edo nanemi Keriso da jawo da bingaewamei awa embo Jew egae ainda yeiminonu sanase sedo God mi Kerisomo averi awa naso yei isaga isira.Edo God mi Keriso awa naso yei isagaisira edo na embo nenei mi na umoawa atopatoro gadi sedo sedo gaera.17 Edo na Jerusalem nati da Iesu dabinga atopapotegari embobo neneiawa gadi mambae ra te na dambuder-ari Arabia busu da mambusena. Edona ainda mambudo ainda atima isenaedo amboda na Damascus nati da en-genemburisena. 18Edona ainda atenogaeko tamonde atae isira edo Peterda yei sedo gari itido gadi sedo na

Page 313: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 1:19 310 GALATIANS 2:10

Jerusalem nati da mambusena. Edoainda mambudo na Peter ga da puraetoto atisena. 19 Edo atise na Iesuda binga atopatari embo James Iesuda namendi awa gosisena te na Iesuda binga atopapotegari emboboneneiawa gaera.

20 Ge nanemi boroko gaena awagebe ra. Edo na ge eiawa God daditi da gaise sena awa na ge busaera. 21 Edo amboda na nati da Syria deCilicia busu de da ainda mambusena.22 Edo iji ainde Iesu gebe ari emboboJudea busu da awa na averi awa gaerate ungo embomi naso jawo da ge sedoisera awa gido isera. 23 Edo embomi naso jawo da ge eiedo sedo isera,“Embo matu ingodena dedo gaedoedo isira edo embo mi Keriso gebeeorase gajadi jarima isira awa umoboroko embo da yei Keriso rawodoedo gebe aderi awa sise tembira.”24Awasedo naso yei ro isira awa emboungo mi God jasiga isera.

2IESU DA BINGA ATOPAPOTEGARI

EMBOBO NENEI MI PAUL INGO JOGA DAISERA

1 Gaeko 14 atae etiri na Barnabasga da Jerusalem nati da engenem-burisena. Edo nango Titus budo nan-gode daedo mambusera. 2 Edo namambusena ainda be awa God umona mambanase dipapa ira awa nasoyei isaga etiri gosisena awasedo. Edona vitido Iesu gebe ari embobo dagitijijigegari de da dada isena. Edoembo nenei awa ainda nangode dadadaaera. Edo dada edo na un-goda yei binga ewamei na embo Jewegae ainda yei minonu sena awaujugurisena. Edo na ujugurisenaainda be awa na ungo naso Jewegae embo da yei binga ewamei mi-nonu sari da buro awa gajorase sedoujugurisena. 3-4 Edo naso otao TitusGreek embo awa ungomi tamo da an-diso diugari wasiri awa barase sae raawarate emboneneimi ungo awa Iesugebe ari embobo inge edo gebe ari

embobo de da dada edo Titus da tamoda andiso awa diugadi dipapa isera.Edo embobo eiawa nangode dada is-era ainda be awa ungo nango Jew em-bobo da wasiri awa ambo ambo eri taaeri awa gadi sedo dipapa isera. Edoungo awa gadi sedo nangoda teda tetabengono da gari embobo awodo isera.Edo nango awa Iesu Keriso ga da dadaisera edo umo nango Jew embomeida wasiri wujegurisira te ungo nangosekago bundoro edo agipo emboboawodo orase dipapa isera. 5 Awaratenango binga ewamei ingo awasedosimba adi edo ungoda ge awa ingaeisera.

6 Edo embo Iesu gebe ari embobomi ungoda gitijijigegari sedo era awaungo kotari seka awa naso yei saeisera. Edo gitijijigegari nembogamoamimi ae na oju aera ainda be awaGod da dombu da awa ingodena awaberari da awodo ra. 7 Awarate ungogosisera God mi Peter da buro bingaewamei awa Jew embobo da yei mi-nonu sarase ititisira da awodo God minaso buro binga ewamei awa emboJew ae ainda yei minonu sanase iti-tisira awa gosisera. 8 Edo God mi Pe-ter da yei binga ewamei Jew emboboda yei minonu sarase goroba ititisirada awodo God mi naso buro bingaewamei awa embo Jew egae ainda yeiminonu sanase ititisira edo buro awaanase goroba ari ititisira. 9 Edo Jamesde Peter de John de awa Iesu gebe ariembobo mi ungoda gitijijigegari sedoera amimi God mi embo Jew ae bingaewameiminonu sari da buronembod-iba naso yei ititisira awa gido siseraingodenaso buro re da awa ra sedona Barnabas ga de da ingo burisera.Edonangoberari ge emboroda awodokotedo sisera nango awa embo Jewegeregae ainda teda buro iriroro edoungo awa Jew embobo da teda buroorase sisera. 10 Edo ungo mi sisera,nango Iesu gebe ari embobo da tedaembo rora egeregae Jerusalemnati daawa ruvegeorase kondade ise atorasesisera. Edo namone awa embo buro

Page 314: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 2:11 311 GALATIANS 2:21okain ewona.

PAUL ANTIOCH NATI DA PETER DAYEI AWODO EOSE SISIRA

11 Peter Antioch nati esega adi bu-giri nanemi Iesu gebe ari embobo be-rari da diti da sisena wasiri isira awabiae awa isira awa sisena. 12 James miembo nenei Antioch nati da mamb-orase sisira awarate embobo eiawamambae atero Peter iji berari emboJew ae edo Iesus gebe ari embobode indari indido kumbudo edo isiraawarate embobo eiawa Antioch natida bugusera awa Peter embo Jew aeedo Iesu gebe ari embobo de indidokumbudo ari awa atae isira. Edo Peterumo embo mi sisera embo Jew ae edoIesu gebe edo era awa Jew embobo dawasiri tamo da andiso diugari wasiriawa badera sisera awasedo uso jirowareregetiri umo embo Jew ae edoIesu gebe ari embobo de daedo ingidokumbudo ari awa atae isira. 13 EdoIesu gebe ari embobo nenei Jew em-bobo awa oju isera Peter mi isira daawodo edo ungoda jiro warereguris-era. Edo Barnabas ungo oju da wasiriawa ero gido umo daedo uso jiro war-eregurisira.

14 Awasedo ungo binga ewamei daemboro gebe ainda pepeta ae era awagido na ungo berari da diti da Peter dayei sisena, “Embo imo ne Jew embo raawarate imo embo Jew ae aindawasiriawa ewosa. Imo embo Jew ae ainde daindido kumbudo ise edo Jew emboboda wasiri awa ambo ambo ae ewosa.Edo roedo imo iso jiro wareregetiriembo Jew ae awa Jew embobo datamo da andiso awa diugari wasiriawa ambo ambo orase sewosi?

EMBO AVE IESU GEBE ADERA EMBOAWA GOD MI SOREGADIRA.

15 “Ingodena awa Jew embobo miwasiri bebegae ari Jew ae embobosedo era awa aera. Ingodenaso um-bogo re Jew embobo ra. 16 Awarateingodena gosera Jew embobo da ago-dari ge awa kera adera amimi manaari ingodena God ga da umo jigariewamei adera. Edo ingodena gosera

embo ave Keriso Iesu tumonda adiraembo awa God ga da umo jigariewamei adira awa gosera. Edo ingo-dena daedo ingode God ga da umo ji-gari ewamei adi sedo Keriso tumondaisera. Ingodenaso Jew embobo daagodari ge kera ari mi ae ingodenaGod de da umo jigari ewamei aera.Edo Jew embobo da agodari ge keraari buro amimi ae embo da ave God gada umo jigari ewamei da aera.

17 “Edo nango sera tumonda ariawa God ga da umo jigari ewameiari da susu ra. Edo nango Jew em-bobo nango soregari tambari dipapaedo awa nango Moses da agodari geawawa mana ambo ambo adera edoKeriso mi sita nango embo Jew aeawodo edowasiri bebegae ari embobosita? Awodo aera umo awodo saera.18 Awarate ingodena agodari kera ariawa soregari da susu awodo aderaawa teta mando matu awa arasegedoedo sekago tutuvi derido edo itadijararago adera. Edo awodo aderaamimi ingodena awa wasiri bebegaeembobo awodo adera. 19 Edo na ago-dari awa kera adi jarise na agodarimi ro anase sira awa adi jarisenaawa tambusena. Edo na awa gidona awa wasiri biae embo awa go-sisena. Awarate na agodari ge awaambo ambo ari dodo God awasedoatadi ena. 20Naso wasiri bebegae tetaKeriso ga uso orega da betarago isiraawasedo na boroko wasiri de atena.Na naso goroba mi atae rate Kerisonaso jo da atiri na daedo atena. Edona busu da atena ainda susu awa nasotumonda ari God da mei da yei awasedo. Umo na dubo burisira awasedoumo na awasedo bebetisira. 21Na Godda kando ari awa ujo ae aera. Edoembo ave umo agodari kera ira amimiari umo God ga da umo jigari ewameiae etira awa Keriso awa tepo awodobetae etira.”

3UNGO RE AGODARI KERA ARI EM-

BORO DA PEPETA ERA

Page 315: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 3:1 312 GALATIANS 3:151 Ingo Galatia busu embobo awa

jiro bebegae embobo ra. Edo embomi ingo simbora edo ingo gandubedoera. Edo nango mi isaga be Kerisoda orega da betari awa ingoda yeiatopapotisera. 2 Naso sedo gari daeinda mina awa sewo gane ingo ago-dari mi ro awase sira awa edo ewaamimi euri ingo God da Asisi budoevi ta ko ingo binga ewamei ingidogebe isewa amimi etiri ingo God daAsisi burisevi? 3 Ingo ro awasedo jirobebegae embo awodo isevi? Tuturoda ingo mi Asisi Kotopu da goroba miIesu Keriso gebe edo isewa. Awarateboroko ingo sekago agodari da ge keraedo ewa. 4 Edo rora berari ingoda yeiisira ainda be bugusita mo ko bugaeriRo ingoda yei isira amone rora nem-bodiba ra. 5 Ingo ro agodari mi awasesira awa isewa amimi etiri God ariwasiri goroba de ingoda teda isitamo ingo binga ewamei gebe isewaawasedo God mi ari wasiri goroba deingoda teda isiri?

KERISO TUMONDA ARI EMBORO DAPEPETA EWO

6 Jiwari mi Abraham da jawo dasisira,“Abraham God gebe isira awasedo

God mi sisira uso tumonda ariawasedo umo nangae da umojigari ewamei adira.”

7 Awasedo eiawa giwo embo ave Godgebe adira embo awa Abraham daorobe be moka ra. 8 Edo jiwari misekago sira amboda embo Jew ae awaGod gebe adira awa God mi ari emboawa God ga da umo jigari ewamei daadira sira. Awasedo awodo ae atirigiti da Abraham binga ewamei eiawaburisira, “Edo iso yei awodo God miAbraham awodo busu berari da em-bobo awa ewamei adira.” 9 Edo Abra-ham God gebe isira edo God mi umoewamei isira da awodo embo ave Godgebe adira embo awa God mi emboawa ewamei adira.

10 Edo embo amemi ungo agodarige mi ro sira awa era awasedo Godmi ungo soregadira kotera te embobo

amone riroga awa badera. Edo jiwarimi sira,“Embo ave iji berari Moses mi ro

berari agodari da jiusira awakera ae adira embo awaGod dariroga awa badira.”

11 Edo ingodena isaga be goseraawa embo agodari ge kera adiraamimi mana ari umo God ga da umojigari ewamei adira ainda be awa ji-wari mi sira,“Embo ave uso tumonda mi sira

awasedo umo God ga da umojigari ewamei ira embo awaewamei atadira.”

12 Awarate agodari ge awa God tu-monda ari ge awa sae ra. Awarateagodari mi rora ro ari da ge awa sedosisira,“Embo amemi ro berari agodari mi

sira awa adera embo awa atariewamei adira.”

13 Awarate Keriso mi ainda minaawa itido ingodena soregurisira. Edoingodena soregurisira amimi ingo-dena agodari ge da riroga awa manabadera. Edo Keriso ingodena awasedoriroga awa burisira awasedo ingodenariroga awa mana badera. Edo Kerisoingodena awasedo riroga awa burisiraawasedo ingodena riroga awa manabadera. Edo ingodena eiawa gari raainda be awa jiwari mi sira,“Embo ave ri da esegedo doro be-

tarase adera embo awa God dasimbora ari badira.”

14 Edo Jew ae embobo mi ewameiari God mi Abraham da yei Jew aeembobo da yei itadira sisira amoneborase Keriso bebetisira awara. EdoGod Iesu Keriso da yei awodo ewameiari eiawa itido ira awasedo ingodenaKeriso tumonda ise Asisi Kotopu Godmi itadi sari gari sisira awa badera.

GOD UMO RO ADI SISIRA AINDEAGODARI DA GE DE

15 Nanonamendi ge awa ujuganogawase re embo mi ro edo era awasano gadewa. Embo da umo betadi isere unemi sadira uso rora berari awauso kinapeina da topo sedo ira. Edoumo awodo sadira awa embo nei mi

Page 316: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 3:16 313 GALATIANS 4:1ge nei ro sadi aera. 16 Da awodo awaGod mi Abraham de uso orobe de dayei ro adira sisira. Edo jiwari mi Godmi uso orobe da yei sisira awa embojiwae de da sise saera te jiwari misisira God mi uso orobe da yei sisiraawa embo da be de da sisira. Edojiwarimi orobe sisira amoneKeriso desisira. 17 Edo naso ge ainda be re eire.Edo God mi Abraham da yei sisiraawodo awa adira. Edo amboda gaeko430 atae etiri God mi agodari ge awaititisira edo ge amimi God da sari garige awa tupadi aera. 18 Awarate Godmi kando embo umo agodari ge awakera edo ira awasedo itari bugadiraawa kando God uso sari gari ge sisiraawasedo awa bugaera. Awarate Goduso sari gari ge awasedo Abraham dayei ewamei ari awa ititisira.

19 Awara roedo God agodari ge awaititisiri? Amone embo mi wasiri biaeawa rori awa be isaga gorase sedo Godagodari ge awa ititisira. Awarate umoagodari ge awa mata awodo atarasekotae ra. Edo God umo Abrahamda orobe da awa Keriso bugarase siaisira edo iji ainde awa God agodari geawa atae arase sia isira ainda be awaAbraham da uso orobe da yei God usosarigari ge awa sisira awasedo. Asisiewamei mi God da agodari ge awa siriMoses mi busu embobo de edo Godde ungoda soropu da derido ge awaburisira. 20 Awarate God uso sari garige ititisira awa embo da umo edo busuembobo da soropu da awodo itae ra.God umoumosuka embo da soropu daderae edo uso sari gari ge awa emboda yei sisira.

GOD AGODARI GE ITITISIRA AINDABE RE EIRE

21Agodari ge mo God da sarigari geda gitopo ta? Awodo aera. Awarateagodari mi ae embo God ga da umojigari ewamei aera ainda be awa Godumo agodari ge mi ari embo wasiriawa borase sia aera. 22 Edo jiwari miingodenaso yei sira awa busu berarida embobo awa wasiri bebegae adisedo dipapa jiwae era amimi ungo

gitijijigurira awarate embo ave IesuKeriso gebe adira awa kando God miitadi sedo sari gari sisira awa badira.Edo embo kando awa burira aindasusu awa embo ainda tumonda ariIesu Keriso da yei atira awasedo.

23 Edo matu Keriso gebe ari iji awabugae atiri agodari Moses mi ititisiraawa teta gajari embobo simba ariembo mi ingodena gajari oro da itidomangiro be digido ira da awodo ra.Edo amboda God mi Keriso gebe arida emboro awa isaga edo God mi in-godena wujegurisira. 24 Edo agodariawa teta atopatari mi ingodena simbaise ari ewamei orase edo ira da awodorate amboda Keriso bugusira iji aindeingodena Keriso gebe edo era aindeGod ga da umo jigari ewamei edo era.25Awasedo Keriso gebe ari iji awa bu-giri edo agodari kera adi jarari iji awaatae isira. Edo agodari mi ingodenagitijigari iji awa atae isira.

26 Edo ingo berari ingoda tumondaari Keriso da yei amimi ingo Godda kinapeina isewa. Edo ingo Godda kinapeina edo Keriso ga da dadaisewa. 27 Edo ingo umo mi ewameiari wasiri awa budo edo Keriso ga dadada isewa. Edo Keriso ga da dada edoingoda ari barari berari awa unemiedo ira da awodo ewa. 28 Edo emboberari Keriso ga da dada isera emboroamone emboro da awara. Jew embode embo Jew egae ainda da emboro reda awara. Edo agipo embo de emboboagipo embobo ae ainde da emboro reda awara. Embo de evetu de emborore da awara. 29Edo ingo awa Keriso datopo awasedo ingo awa Abraham daorobe be ra. Edo ingo awa Abrahamda orobe awasedo ingo God mi ro sarigari Abraham uso orobe da yei sisiraawa badewa.

41 Na ro boroko setena awawa sek-

ago sane. Mei amboda uso mamo dagorotu nembogamo badi ira mei awaumo kiambu aturi awa embo mi umoawa teta agipo embo da yei edo erada awodo awa edo era. Edo umone

Page 317: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 4:2 314 GALATIANS 4:22gorotu berari da topo adira te borokoda awa umo awodo edo era. 2 Edomei awamei kiambu atadira awa umoembo umo simba era embobo amimiro arase sera awa adira amboda meiawa bajido uso gorotu nembogamoberari uso mamo mi doturisira awabadira. 3 Da awodo awa ingodenasoyei edo ira. IngodenaKeriso da be awagadi jarise atima isera awa ingodenaawa teta kinapeina bajae jarise atimaera da awodo ra. Edo asisi bebegaebusu berari da embobo gitijigido eraasisi da amimi etero ingodena ungodaagipo embobo isera. 4 Awarate ijiGod mi ewamei sisira awa bugiri Goduso mei itiri busu da bugusira. EdoGod uso mei awa itiri bugudo meiawa embo isira. 5 Edo umo embo Jewembobo da agodari kera edo era aindamina itido embo soregadi edo ingo-dena God da kinapeina orase sedoumo Jew embobo da agodari awa keraisira.

6 Ingodena awa God da kinapeinana awasedo God uso mei awa itiri bu-gusira edo asisi usomei da asisi amimiingodenaso jo da atima ira. Edo asisiemimi iji berari sedo ira ‘Mama nasoMama.’ 7 Awasedo ingodenaso agipoari awa atae etiri ingodena God dakinapeina isera. Edo uso kinapeinaisera awasedo God mi ingodenaso yeimemeimi ro budo era awa berari itaribadera.

PAUL GALATIA BUSU DA IESU GEBEARI EMBOBO AWA JO ISIRA

8 Matu awa ingo God gae awasedoingo awa asisi bebegae ainda agipoembobo isewa. 9 Awarate God tam-budo ingo umo gosewa awarate saeetena Godmi ingo tambudo umo ingogosira. Edo ingo God gosewa edoumo ingo gosira mo ro edo ingo en-genembedo asisi goroba ae edo ingokondade ari sago ae ainda yei mam-badi dipapa evi? Ingo sekago ungodaagipo embobo adi sedo ungoda yeiengenemburevi ta? 10 Ingo kotedoewabondo adewa awanembodiba edoiji jaige da ro nembogamo bugutiraawa nembodiba awodo kotedo ingo iji

ainde tumondebain edo ewa. 11 Naingo jo be ira. Naso buro ingoda tedaisena mo tepo ta?

12Naso nanonamendi na ingoda yeisedo gosena na agodari awa kera ariawa atae isena da awodo ingo agodarikera ari awa atae ewo. Matu awa ingonaso yei biae aera. 13 Ingo gosewamatu na karu isena iji ainde na ingodayei binga ewamei tuturo da minonusisena. 14 Edo naso karu mi etiriingo buro jiwae na simba ise naso yeiisewa. Edo ingo na ujo ae aera te ingona teta God da asisi ewamei bae etewada awodo awa burisewa. Edo ingona burisewa awa teta Iesu Keriso baeetewa awodo awa burisewa. 15 Edo ijiainde awa ingo iaviri isewa te borokomo ro etevi? Ingoda yei ari inono neingo ingoda diti awa gurugedo budonaso yei itae etewa. 16 Edo na ingodayei gebe sena amimi etiri ingo nasoyei ingoda gitopo da ae etewa awodoawa ewa.

17 Embo nenei awa sera ungo ingokondade ari dipapa era te ungoda di-papa de kotari de awa ewagaewa aera.Edo ungo ingo mi ungoda atopatariawa ambo ambo awase sedo ungoingo de namonde ewoga ewoga orasedipapa era. 18 Edo embo gebe awaatopatadera gido awa ungo mi embonenei mi ungoda atopatari awa amboambo orase dipapa adera edo ge awagebe na ingode atisena iji ainde daaera te ge awa gebe iji nenei berarida atadira. 19 Naso kinapeina evetumimei badi jarisememesi budo ira daawodo na Keriso ingoda jo da atarasedipapa ise edo memesi burena. 20 Edona ge eiawa ingoda joda sadi sedo naingoda yei bugadi dipapa ena awaratena bugudo ingo gido naso kotari war-eregedo ge nei sadenita rora.

PAULHAGARDE SARAHDEDA JAWODA GE SISIRA

21 Embo ingoda teda amemi Mosesda agodari ge awa kera adi dipapaera ainda na sedo gari eiawa itadenaingo agodari ge mi ro sira ainda bemo gosevita? 22 Agodari ge mi sira

Page 318: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 4:23 315 GALATIANS 5:6awa Abraham awa memei etoto damamo na. Agipo evetu mi mei da be-tiri edo Abraham uso aro moka agipoevetu ae awa mei nei da burisira.23 Edo emboevetu mi gasou jiridomemei budo era da awodo awa agipoevetu awa gasou jirido Abraham damei da burisira. Awarate aro agipoevetu ae awa umo God da sari gari geawasedo gasou jirido Abrahamdameinei burisira.

24 Edo kiki eiawa kiki gebe rate tetainia ge inge awodo ra. Edo kiki aindabe re eire. Emboevetu etoto awa Godda sari gari ge etoto sisira awodo ra.Edo evetu Hagar da uso kinapeinaawa agipo embobo isera, edo umoawa ge God mi doriri Sinai da sisiraawa ra. 25 Hagar awa agodari ge roMoses mi Sinai doriri ainda burisiraawa sedo pepetira edo umo daedoJerusalem nati de Jew embobo beraride awa sedo pepetira. Jerusalem natikinapeina awa agipo embobo ra tetaHagar da kinapeina agipo isera awodora. 26Awarate Jerusalem nati utu indaawa uso embobo awa agipo emboboaera. Edo Jerusalem nati emone tetaIesu gebe ari embobo da aia inge ra.27 Edo inia ge eiawa jiwari mi sira,“Ero evetu kinapeina bae awa iaviri

are. Edo evetu kinapeinaburise memesi budo era awagae awa iaviri nembodiba are.

Edo evetu uso iu mi doturisira aindakinapeina da ajigari mi evetuiu de da kinapeina da ajigariawa derigadira.”

28 Isaac God da sari gari ge awasedoSarah da mei isira da awodo nasonanonamendi ingo God da sari garige awasedo God da kinapeina isewa.29 Edo Abraham da mei Hagar mikumbusira amimi mei Sarah mi kum-barase God da Asisi mi sisira awa dedogaedo isira. Edo boroko da awododari gaiari Iesu gebe ari embobo dayei bugudo ira. 30 Ingode jiwari da roajigedo eri? Ingode ajigedo era,“Agipo evetu de uso mei de awa on-

deio mambore ainda be awaagipo evetu da mei mi mana

mamo da gorotu nembogamoawa badira. Edo mei evetuagipo evetu ae uso mei mimamo da uso gorotu nembog-amo awa badira.”

31 Naso nanonamendi ingodenaIesu gebe ari embobo awa agipo evetuda kinapeina aera te ingodena awaevetu agipo evetu ae ainda kinapeinana.

5SEKAGO AGIPO EMBOBO EOVE

1 Ingodena agipo embobo eworaawa atae orase sedo Keriso mi ingo-denawujegedo soregurisira. Edo ingoawa boroko embo Godmi soregurisiraembobo awa ra awasedo ingo sekagoagipo embobo eosase sedo goroba edoderido atiwo.

2 Edo nanemi ingoda yei sena in-gido gogo ewo. Embo amemi bugudoingoda tamo da andiso diwadi sorogido re awara seove. Edo ingo awarasadewa awa ro Keriso mi ingo emboisira amimi ingo kondade adi aera.3 Nanemi ingoda yei sena awasedoingido gogo ewo. Embo ave tamo daandiso diugari wasiri awa bae etiraembo awa Jew embobo da agodariberari awa kera ae etira. 4 Edo emboingoda teda amimi God ga da umojigari ewamei adi sedo Jew emboboda agodari awa kera adi jarira emboawa umo Keriso dodo seugetira. Edodaedo umo umosuka Godmi uso sore-gari kando uso yei itari sago ae yeiainda itira. 5 Ingodena gosera in-godenaso tumonda ari Keriso da yeiawasedo God mi ari ingodena ungaeda umo jigari ewamei da adera. Edoingodena ewamei God mi Asisi Ko-topu da yei da awodo itari ambodabugadira awawa simba edo era. 6 Edoingodena Keriso ga da dada isera awatamo da andiso diugari wasiri awabari awa nembodiba aera edo tamo daandiso diugari wasiri awa bari ae awanembodiba aera. Awarate embo miingodena embo nenei dubo budo eraawa gido ingodena Keriso tumonda

Page 319: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 5:7 316 GALATIANS 5:26era awa gadera amone rora nembod-iba ra.

7 Edo ingo awa Keriso tumondaari emboro da ewamei sumbusewa.Awarate embo amemi ingo emboroainda sumbowase sedo duredo edoemboro beitigetiri? Edo embo amemiingoda yei ge sedo etiri ingo ge bemoka awa doturitavi? 8 God iji berariingo uso yei jumbudo ira ge be mokada emboro awa gajae edo ira. 9 Edoembo mi wasiri biae awa ge sedo eraamone eire, “Ambe bajari siwo jawoyeast kiambu mi ari ambe nembod-iba edo bajadira.” 10 Na gosena ingorora ewamei awa adi dipapa ewa awagosena. Edo ingodena awa God ga dapepeta era awasedo na gosena ingonaso ge awa mana ujo ae adewa. Nagosena embo amemi etiri ingo manamana ewa embo awa God mi usoriroga itadira.

11 Naso nanonamendi na ingotamo da andiso diugari wasiri awabawase dipapa edo bawase atopataeetena awa Jew embobo mi naso yeimemesi awa mana itae etera. Edo naingo tamo kotopu diugari wasiri awabawase atopatae awarate na tumondaari da emboro awa atopapotenaawasedo ungo mi naso yei memesiititera. Edo na ingo awodo atopataeetena awa naso yei kotari bebegaenanemi Keriso da betari orega da awaatopapotena ainda kotari bebegaeawa atae ae etira. 12 Edo embo ingomana mana awase era awa na dipapaena awa ungo ingo seugae etera.

13 Edo naso nanonamendi ingoagipo ewowa awa doawase sedo Godmi ingo jawo sisira. Awarate agipo ariawa atae edo ingo ro dipapa ewa awaadewa awa kotove. Edo ingo God ingodubo burira awasedo sapo mina araewo. 14 Ko agodari ge da mi agodarige nei da be awa ujugurira. Edo geda re eire, “Imo imosuka dubo buresada awodo embo nenei dubo buio.”15 Awarate ingo wo mi edo era daawodo mina gamba ise edo mina daraadewa awa gido gogo ewo ko ingoingosuka usibesi mina ara adewa.

ATARI BIAE DA BE DE EDO ASISIKOTOPU DA BE DE

16 Na ingoda yei sena Asisi Kotopumi ingoda yei ro sira da awodo atiwo.Edo awodo atadewa awa ingoda jodadipapa bebegae mi ro awase sira awamana adewa. 17 Edo ingoda jodakotari bebegae de edo Asisi Kotopude mi ro awase sira rora etoto eiawaburo da awawa aera. Edo rora etotoeiawa gitopo edo era awasedo AsisiKotopu mi ingo gitijigadira awa ingomana ingoda joda kotari bebegae miro awase dipapa ira awa adewa. 18EdoAsisi Kotopu mi ingo gitijigadira awaingo awa agodari ge da agipo emboboadi aera.

19-20 Edo ingo ingoda joda kotaribebegae mi ro awase sira awa isagabe gosewa. Edo kotari bebegae reeire, dita ari, viro ari, wasiri bebegae,ove kekevegari tumondebain ari, injaari, edo gitopo mina ara ari, embogoari, ge bagari, embo nenei ji sari, tinigambari ari, edo embo nenei kondadeae ari, embo nenei da rora dipapa ariedo ewoga ewoga ari edo umo okainindido jiro bebegae ari, umo okainindido wasiri bebegae ari. 21 Edo namatu ingoda yei wasiri bebegae eiawaari da ge awa sisena te na boroko sek-ago sena awasedo ingiwo embo avewasiri bebegae eiawa era awa manaGod da gitijigari iji da ewamei awabadira.

22 Awarate be Asisi Kotopu mi iraamone gari nei na. Edo Asisi Kotopumi be ira amone dubo bari, iaviri ari,jo jamo jamo ari, sapoa ari, embo neikondade ari, edo ewamei ari, gebesari, tini gambari ari ae, edo jo dadipapa bebegae awa ae ari. 23 Edoro Jew embobo da agodari ge mi siraawodo awa rora eiawa adewa awaawara sira. 24 Edo embo ave IesuKeriso da topo awa ungo awa teta un-goda kotari jo da bebegae awa oregada dari inge isera. 25 Edo Asisi Ko-topu mi wasiri seka ingodenaso yeiititirari ingode Asisi Kotopu kera iseuso emboro da pepeta ore. 26 Edoingode mana jariga embobo awodo

Page 320: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 6:1 317 GALATIANS 6:18mana adera edo ingode ingodena awaembo nembogamo sise embo neneiawa embo memeinya mana saderaedo ingode mana ji mina sara adera.

6INGODE EMBO NENEI DA BOUGA

ANGO MINA ARA ORE1 Naso nanonamendi embo da

amemi wase ae edo wasiri biaeadira awa embo ingoda teda amemiGod da emboro gadira embo amimiembo wasiri biae etira awa kondadeare. Awarate jo ewamei ari mi umokondade ewo. Edo gae gae edo ingowasiri bebegae awa eove ta gidogogo ewo. 2 Ingoda bouga awa angomina ara ewo edo kondade minaara ewo. Edo awodo adewa amimiKeriso mi ro awase sisira awa adewa.3 Edo embo ave umo embo nemboaerate umo embo nembo awodokotadira embo awa umo umosukaganduburira. 4 Ingo dada ingo roisewa awa kotewo. Edo ingo roisewa awa ewamei awa ingoiaviriadewa. Edo eiedo kotove embo oundawasiri mi naso wasiri derigetira edonaso wasiri mi embo ounda wasiriderigetira awodo kotove. 5 Edo emboberari ungo dada ungo ro isera awaungo ungosuka bajari ra.

6 Edo embo ave Iesu da binga ingiraembo awa uso rora ewagaewa awaembo umo atopapotira embo aingakando edo bare.

7 Ingo ingosuka gandubeove. Edoingo mana God gandubadewa. Edoembo amemi ve umo ro gowadira veda ainda be awa wujegadira. 8 Daawodo embo amemi uso jo da rogovedo ira ainda be awawa budoira. Edo embo amemi ve biae uso joda govedo ira awawa betari natopoatari awawakumbadira awarate emboamemi Asisi Kotopu da ve awawa usojo da gowadira awawa wasiri natopoatari kumbadira. 9 Awasedo wasiriewagaewa ise gido ingode mana be-gogo adera ainda be awa ingodenaiji berari wasiri ewagaewa adera edoamboda awa uso be awa jiwa be

badera. 10 Awasedo ingodenaso ijiatira einde ingode embo berari da yeiewamei ore. Edo awodo ise ingodenaso otatao Iesu gebe ari embobo dayei ewamei ari awa ruvegeore.

PAUL DA GE SANGOVE11 Na naso ingo mi ingoda yei ove

ena. Edo ove jiwae ena eiawa giwo.12 Edo embo rora embo mi diti mi

gido era awasedo jariga ge sadi dipapaedo era edo embo re emimi oro ingotamo kotopu da mendo da andiso di-ugari wasiri awa bawase jarera. Ungomi Keriso orega da betisira awawaatopatadira awawa dedo gaedo arikumbadera awarate ungo atopatariawawa dodo ingo tamo andiso da diu-gari wasiri awawa kumbawase saderaawawa ungo dedo gaedo ari awawakumbadi aera. 13Awarate embo ungotamo da andiso diugari wasiri edoera awa ungode daedo agodari awakera ae edo era. Edo ungo ingo tamoda andiso diugari wasiri awa bawasedipapa era ainda be awa ingo tamo daandiso diugari wasiri awa badewa awaungo jariga ge sadi sedo sera awasedo.14Awarate na jariga ge Iesu Keriso daorega da betari awa sadena. Edo narora nenei da jawo da jariga ge manasadena. Iesu da betari orega da amimietiri busu da rora mi na jumbari awaatae isira edo naso busu da rora di-papa ari awa atae isira. 15 Edo emboumo tamo da andiso diugari wasiriburisita ko bae ri amone nembodibaaera. Awarate God mi ari ingodenaembo seseka adera awa nembodibara. 16 Edo embo ave awodo koteraembobo ainde God da embobo beraride da yei God ungo jo ise ungoda yeijo jamo jamo ari itare.

17 Edo boroko naso ge sangove dasadena. Embo da amemimana awo namemesi sekago badena ainda be awanaso tamo da bubuko atira amimi siraawa na awa Iesu da buro embo awodora.

18 Naso nanonamendi Iesu Kerisoda kando gatari ingode da matawaatare.

Awara.

Page 321: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

GALATIANS 6:18 318 GALATIANS 6:18Ingoda namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul.

Page 322: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 1:1 319 EPHESIANS 1:15-16

Ove Ephesus NatiEmbobo Mi Burisera

1 Na Paul mi ingo ategurena. Godmi na jawo setiri na Iesu da bingaatopatari embo isena. Edo God daembobo Ephesus nati nembodiba daatima era embobo awa Iesu Kerisogebe edo umo jo ungoda berari mikondade ari mi kera era ainda yei oveeiawa jivena.

2 God ingodenaso Mama de BadaIesu Keriso de mi ingoda yei kondadeari da kando de jo jamo jamo de itare.

EWAMEI ARI GOD MI INGODENASOYEI ITITISIRA

3 God ingodenaso Bada Iesu Kerisoda Mamo da yei ingode doio soreainda be awa unemi ingodena ewameiisira awasedo. Eiedo God mi etiriingodena Keriso de da dada isera. Edoingodena Keriso ga dada etero unemiutu da kando berari awa ingodenasoyei ititisira. 4 Edo God utu de busu deae atise ingodena kataburisira. Edoumo dipapa isira ingodena Keriso daembobo oro Iesu da uso ororo miingodenaso jo awa segari ingode Godda jo da ewamei be derorase dipapaisira. 5 Edo God umo ingodena matube matu dubo burisira awasedo Godumo kotisira Iesumi kondade ari umoingodena awa ari uso kinapeina oraseisira. Edo kotari awodo edo God iaviriisira. 6 Edo God umo ingodenaso yeiewamei edo ira awasedo umo uso meiGod mi dubo burira awa ingodenasoyei soregari da kando ititisira. EdoGod umo ingodenanemi kando eiawamina itorase sae awasedo ingodenamina itae soregari da kando eiawaburisera. Edo ingode kando eiawabudo jo iaviri de ingode God jasigaore.

7 God umo Keriso da betariawasedo ingodenaso wasiri bebegaeawa kotembedo doturisira. Edoumo ingodenaso wasiri bebegaekotembedo dodo edo wasiri bebegae

da bupuri awa wujegurisira. 8 EdoGod da ari ewagaewa ingodenaso yeiedo ira awa nembogamo ra. Edo usowasiri ewagaewa ingodenaso yei edoira awa jiwae be ra. 9 God uso jirogari berari mi umo matu Iesu Kerisoadira awa kotisira awa isira. Edo Godumo matu ro adi kotisira awa umoumosuka gae tuda kotisira awarateboroko uso kotari awa ingodenasoyei isaga etira. 10 Edo uso iji be awabugari God umo ro adi kotisira awaberari atae adira. Edo God da usokotari awa unemi rora berari utu debusu de isira awa dada ari Keriso miungo gitijigarase kotisira.

11 Edo God umo ro adi kotedo iraawa be edo ira. Tuturo da Godumo kotisira uso dipapa mi ingodenakatabadi kotisira edo ingodena Kerisoga da dada edo ingodena awa God daembomei orase kotisira. 12EdoGodmiingodena awawa kataburisira ingode-nanemi umo uso ari ewagaewa ingo-denaso yei isira awawa jasiga orasesedo edo umo ingodena kataburisiraawawa Iesu Keriso tumonda orasesedo isira.

13 Edo ingo God umo embosoregedo ira ainda binga ewamei gebe awa ingido Keriso gebe isewa. Edoingo Keriso gebe etewo God da AsisiEwamei Be God mi itari bugarasesisira awa ingoda yei ititisira amimiingo awa God da topo awa isaga isiraainda be awa God da Asisi Ewamei Beawa ingodenaso kotopu ra awasedo.14 Edo ingodena God da Asisi EwameiBe awa itiri budo edo ro God miuso embobo da yei itadi sisira awaingode badera awa gosera. Edo AsisiKotopu ingodenaso jo da atiri ingodegosera embo Keriso mi mina itidobudo soregurisira embo awa God miamboda badira awa gosera. Awasedoingodena God da usasa nembodibaawa kotise ingode umo jasiga ore.

PAUL UMO MI UNGODA YEI ROARASE SEDO GOSIRI AWA SISIRA.

15-16 Edo ingo Iesu Keriso gebeise God da embomei dubo bureworaainda binga ingido na iji berari God

Page 323: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 1:17 320 EPHESIANS 2:10

doio sise umo ingo kondade arasesedo gosewona.

17 Edo na ingo ruvegae God usasade ingodenaso Bada Iesu Keriso daMamo mi ingoda yei God da Asisiitarase iji berari sedo gido ena. Edoingo mi God gawase Asisi EwameiBe mi jiro gari itari amimi God awaingoda yei isaga adira. 18 Ingo misoregari God mi ingo mi kumbawasesedo jawo sisira awawa gawase sedoawa na God da yei ingoda jiro piri-garase benunu sedo ena. Edo daedoingo mi iji amboda rora ewagaewaKeriso ga da kando edo kumbadewaawa isaga gawase sedo awawa na Godda yei ingoda jiro pirigarase benunusena. 19 Edo daedo ingo mi ingodeIesu gebe ari embobo da yei gorobaitido ira awawagawase sedonaGoddayei benunu sena.

20 Edo goroba amone eiedo ra. Iesubebetisira awa God mi uso gorobanembodiba mi jigiri eriri utu da usodemonda gitijigarase ititisira. EdoGod Iesu jigiri eririsira ainda gorobade God uso goroba ingodenaso jo daainde re da awa ra. 21 Edo God IesuKeriso uso demonda utu da ititisiraamone Keriso re ge be inda ra. Orobeda gitijigari de busu einda gitijijige-gari de embode asisi bebegaede anelade edo utu da gitijigegari embobo deawa ungo berari Keriso da tuda ra.22 Edo God mi etiri Keriso awa roraberari de embo berari de da gitiji-gari isira. Edo God mi Iesu awa Iesugebe ari embobo berari gitijigaraseititisira. 23 Iesu Keriso awa teta tamoda kopiri inge ra. Edo Iesu gebe ariembobo awa teta Keriso da ingo detei de tamo de inge ra. Edo Kerisoda goroba mi rora berari yei berarida awa sirido ira amimi Iesu gebe ariembobo uso tamo awa sirido ira.

2KERISO MI GOROBA ITURI INGODE

ATIMA ERA.1 Matu ingo God kera ae edo isewa

edo ingo wasiri bebegae edo isewa

awasedo God da Asisi Ewamei Be in-goda jo da atae awasedo ingo awabetari inge ra. 2Edo iji ainde awa ingoiji berari busu da embo da emborobebegae awa ambo ambo edo isewa.Edo ingo Satan kera edo isewa asisibebegae da gitijigari awa. Edo Sa-tan awa asisi biae umo boroko emboGod kera ae edo era awa gitijigidoira. 3 Edo matu ingodena berari awaembobo emimi atima era da awodoatima isera. Ingodena ro ingodenasojo da dipapa bebegae mi orase dipapaedo isera awa edo isera. Edo kotaribiae ro ingodenaso jiro da bugudoisira awa ingode edo isera. Edo ijiainde God umo embo wasiri bebegaeedo isera ainda yei tini gambari iseingodenamonde daedo tini gambariisira.

4-5 Awarate God uso jo ari ingo-denaso yei awa nembodiba edo usodubo bari ingodenaso yei awa nem-bodiba awasedo ingodena ingodenasowasiri bebegae mi teta betari ingeisera etero God ingodena jigiri ereroKeriso da wasiri seka awa ingodenasoyei ititisira. EdoGod ingo soregurisiraainda susu re uso kando ari ra. 6 EdoGod mi ingodena jigiri erido edo in-godena utu da ungae da gitijigari ingeedo era ari bebegae derigedo era.7EdoGodmi emboberarimi ingodenaKeriso da jo da awodo dubo burisiraawawa gorase sedo ari wasiri ewameinembodiba eiedo awawa isira. 8 EdoGod uso soregari ingodenaso yei itidoira ainda susu re ingodenaso ari ewa-gaewa aera God uso soregari ingode-naso yei itido ira ainda susu re usokando ari de ingodenaso tumonda aride ra. Edo soregari re God da kandoingodenaso yei ra. 9 Edo God mi in-godena awodo soregurisira awasedogaegae edo jariga ge seove. 10Edo Godmi etiri ingodena Keriso ga da dadaisera edo God mi ari ewamei ingode-naso jo da isira amimi ari ingodenaari ewagaewa adera. Edomatuborokoae be God mi kotisira awa ingodenaKeriso da wasiri seka awa budo iji be-

Page 324: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 2:11 321 EPHESIANS 3:4rari atise ari ewagaewa orase kotisira.

IESU GEBE ARI EMBOBO BERARIAWA DA RA

11 Ingo embobo iji ingoda inyeinmane mi ingo burisera awa Jew aeraedo ingo matu ro edo isewa awa ru-vegeove. Edo Jew embobo mi ungoungosuka awa embo tamo da andisodiugari wasiri bari embobo sedo erate ingo awawa embo tamo da andisodiugari wasiri awa bae embobo sedoera. 12 Edo matu ingo atima isewaainde ingo Keriso da topo aera. Ingoawa aumo embobo edo God mi Israelembo kataburisira ainda teda aera.Edo ingo God da uso sari gari ge sisiraawa ingo ingaera. Edo ingo busu daatisewa ainde ingo God awa gaera edounemi wasiri ewagaewa ingo emboadi dipapa isira awa ingo gaera. 13Edomatu awa ingo besaun be ra te ingoKeriso da embobo edo ingo aikambubugusewa. Edo rora berari eiawa isiraainda susu awa Keriso da betari awara.

14 Edo ingo embo Jew ae de nangoJew embobo de awa matu gitopo ra teKeriso umo umosuka etiri ingodenagitopo awa atae isera. Edo ingode tetaingodenaso soropu da puga digaragoedo ingodena gitopo edo atima iserateKeriso uso betari da gorobami pugaawa bejisira. 15 Edo Iesu Keriso umoJew embobo de ingo embo Jew aeainde awa dada ari embo diti da edoungae da dada orase sedo umo Jewembobo da agodari ge awawa budodemonda ititisira. Edo umo awodoetiri embo diti etoto eiawa gitopomina mina ari awa atae isera. 16 EdoKeriso da betari orega da mi etiriembo diti etoto einda tini gambarimina ara edo isera awa atae isira.Edo Keriso mi orega da betedo etiriembo dombu etoto awawa God ga daotatao isera. Ungo God ga da otataoedo dombu da isera. 17 AwasedoKeriso mi bugudo binga ewamei awaembo berari da yei minonu sisira,ingo embo Jew ae God dodo besaunatima ewa edo ingo Jew embobo God

ga da asusubedo atima ewa ainda yei.18Edo ingodena berari Jew embobo deembo Jew ae de awa Keriso awasedoingode God da Asisi Ewamei Be de dadada edo God da diti da bugutera.

19 Awasedo ingo embo Jew ae in-goda aumo embobo ari iji edo gitopoembobo ari iji awa atae isira edo ingoawa God da embobo berari de da dadaedo God da orobe da topo etewa. Edoingo God da orobe ise ingo ewameiari berari God mi uso embobo da yeiitido ira awa badewa. 20 Edo God daembobo awa teta mando ingege ra.Edo Iesu Keriso awa teta tutuvi tuturoda derido era da awodo ra. Edo Iesu dabinga atopapotegari embobo edo Godda binga sari embobo amimi tutuvinenei awa derido era. Edo ungo mitutuvi deroro God mi ingo awa tutuvida mando be awa itido ira. 21 EdoKeriso mi mando berari awa jigidotakibeuri goroba edo derido atimaira. Edo mando awa goroba de awododeruri edo mando awa God da atariyei edo ira. 22 Edo ingo Keriso ga dadada etewo God Iesu gebe ari embobonenei de da ingo awa tutuvi aindaitero gambira. Edo ingo berari awadada didigurira teta mando da itukadada digido era da awodo iri mandoGod uso Asisi Ewamei Be mi atima iraawodo ewa.

3BURO PAUL MI EMBO JEW EGAE DA

TEDA ISIRA1 Na Paul Iesu Keriso da buro ari

embo gajari oro da einda atena aindabe awa na ingo embo Jew egae dayei binga ewamei minonu sedo enaawasedo.

2 Edo ingo ingisewa God naso yei dasaboa edonaso yei buro eiawa ano edoingo ewamei adi sedo. 3 Edo nanemibe ganase sedoGodmi uso jo da kotariawa isaga isira. 4Edo na ge tupo eindagaetena. Edo ingo nanemi jivetenaawa ajigedo awa Keriso da jawo da geGodmi jo ge edo budo atima ira aindabe awa gadewa nanemi gosisena da

Page 325: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 3:5 322 EPHESIANS 4:2awodo. 5 Matu God umo ge awa uju-gaera te boroko God umo uso AsisiEwamei Be da yei awodo ge awa Iesuda binga atopapotegari embobo dayei edo God da binga sari embobo dayei isaga isira. 6Edo jo ge Godmi duboevira awa boroko isaga etira amoneeire. God umo kotisira awa emboJew ae binga ewamei awa ingido ungoJew embobo de da dada edo God usoewamei ari awa borase kotisira. Edoungo diti da ainda embo nenei edo roGod mi Iesu Keriso da yei awodo itadisisira awa ungo daedo badera.

7 Edo God naso yei ewamei be edonaso yei binga ewamei minonu sariburo awa ititisira. Edo God mi nasoyei goroba ituri na uso buro ari emboawodo edo ena. 8 Edo God da embonenei berari mi na be derigedo erate God mi naso yei sisira Keriso daewamei ari jiwae be binga ewameida awa budo embo Jew ae ainda yeimambanase sisira. 9 Edo God roraberari isira amimi iji berari uso geawa unjugurevira te boroko umo naitido awa umo embo berari mi umoungo embo ro adiri awa gorase dipapaira. 10 Edo God umo uso ge unjugure-vira ainda be re eire. Asisi beraride utu da gitijigido era awa God umodipapa ira ungo embo Jew ae de Jewembobo de Iesu gebe era awa dadaera amimi uso jiro gari awa gorasedipapa ira. 11EdoGod umo rora berariisira iji ainda tuturo edo bugudo awaGod umo iji berari kotedo ira awaIesu Keriso ingodenaso Bada awa itaribugari embo Jew ae de Jew embobo demi umo gebe edo embo diti da orasekotedo ira. 12 Edo ingodena Kerisoge be edo ungae da dada edo awaingodena iji berari oju ae God da ditida dederera. 13Edo na awa ingo embomemesi awa burena te na ingoda yeisedo gosena ngamo doawo wosure koingomi ewamei ari eiawabawase sedoeiedo awa naso yei ira.

PAUL IJI BERARI GODMI UNGO KON-DADE ARASE SEDO GIDO ISIRA

14-15 God orobe berari ainda jawosusu awa dada ungoda yei ititisira.Edo nenei utu da atima era nenei busuda atima era awarate God ungo berariainda jawo ititisira. Edo na God dagari jiwae kotise uso dombuda baingodederi ena. 16 Edo God da usasa degoroba de awa nembodiba awasedona uso dombu da baingo dederi iseuso yei sedo gosena ingoda yei usoAsisi Kotopu itari amimi ari ingoda jogoroba arase sedo gosena. 17 Edo naGod da yei sedo gosena Keriso bugudoingoda jo da atirari ingo umo tu-monda irirowo umo atarase. Edo ingomiGodda emboberari de daKeriso dadubo bari awa nembodiba awa gawasena God da yei sedo gosena ingodaatari da susu awa uso dubo bari in-goda yei arase. 18Edo ewa awa kapurura edo utu awa in be inda ra edo doririawa nembodiba ra te Keriso da dubobari mi berari awa derigurira. 19 Edoingo mi mana boroko Keriso da dubobari berari awa mana badewa aindabe awa uso dubo bari awa nembodibara awarate boroko ingo mi umo ingodubo burira awa gosewa. Edo ambodaKeriso da dubo bari berari burise ingomi God mi ingoda yei ro itadi dipapaedo ira berari awa badewa.

20 Edo ingode ro God mi arase sedogadera awa unemi derigadira. Edoingodenanemi ro kotadera awaunemiderigadira. Edo umo awodo edo iraainda be awa Keriso ingodenaso joda atise uso goroba ingodenaso yeiitido ira awasedo. 21 Edo Iesu gebeari embobo de embo berari de ungodaorobe berari de Iesu da buro awasedoiji natopo God jasiga ore. Awara.

4GOD DA EMBOBO AWA DITI DA RA

1 Ungo mi na gajari oro da ititiseraainda be awa na God da buro edoisena awasedo. Edo na ingoda yei gesirinono naso ge ingiwo. 2 Edo Godmi ingo rawodo atawase sira emboroawodo awa ingo atadewa. Jariga em-bobo awodo eove. Kera sapo mina

Page 326: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 4:3 323 EPHESIANS 4:19

ara ewo. Embo nenei ingo biae aderaawa mina itove. Edo ingo kondademina ara adewa awa embo mi ingodubomina bara ewa awa gadera. 3EdoGod da Asisi Ewamei be mi ingoda jojamo jamo ari itiri ingo embo da edokotari da ave. Edo awodo awa atadiewo. 4 Ingo awa Keriso da tamo dara. Edo ingo uso Asisi Ewamei Be daawa burisewa. Edo binga ewamei daawa gawase sedo God mi ingo jawosisira. 5 Bada da atima ira tumondaari da atima ira edo umo mi ewameiari wasiri da atima ira. 6 Edo God daatima ira. Umo awa embo berari daMamoedounemi berari awa gitijigidoira edo umo embo berari da jo daatima ira edo embo mi uso buro awayei berari da gido era.

7 Edo Keriso umo kando ingode-naso yei itadi dipapa edo ira awa ingo-denaso yei kando dada itido ira. 8 Edojiwari sira,“Umo uso gitopo berari awa patido

edo embo Satan mibundisira awa umo yei in be inda

vivitisira. Edovitido embo da yei kando ititisira.”

9 Edo ingodena ge awa ingido in-godena ro gido eri? Ingodena gidoera awa Keriso umo vitae giti da umowowosisira. Umo wosedo riawo eusemata awa euse atima ira ainda umowowosisira. 10 Edo ingodena gidoera embo wowosisira edo embo utuda vivitisira embo awa embo da awara. Edo utu da vitido umo kiambugigisebedo yei in be inda vivitisira yeiberari ainda atarase. Edo yei berariutu berari da edo busu berari da aindaKeriso awa atira. 11 Edo Keriso umoumosuka embo da yei kando awa iti-tisira. Embo nenei awa unemi Iesuda binga atopapotegari embobo oraseititisira. Edo embo nenei awa God dabinga sari embobo orase ititisira edoembo nenei awa binga ewamei mi-nonu sari embobo ititisira edo embonenei awa Iesu gebe ari embobo awasimba ari embobo orase ititisira edoembo nenei awa atopapotegari em-bobo orase ititisira. 12 Edo God da

embobo mi God da buro adi sia orasesedo God embobo eiawa ititisira. Edoumo Iesu gebe ari embobo awa Kerisoda tamo isira awa uso dombu da jogoroba de derorase. 13Awasedo ingo-denaso jiro gari God damei da yei edoingodenaso tumonda ari awa babo-jirari ingode buro dada adera. Edoingodena awa embo be wasiri biae aeteta Keriso inge adera.

14 Edo ge bubusegari embobo daatopatari awa teta bisara goroba desumbudo euri ewa nembogambo edoira da awodo ra. Edo ewa awa nem-bogamo edo amimi kinapeina pigurivitido wosedo edo era. Edo ingodenaawa embo be edo kinapeina oro ewanembogambo mi pigari yima pumaari awa atae adera. Edo ge bubusegariembobo da embo gandubari mi euriembo ungoda atopatari bebegae awabudo era. 15 Awarate ingode atopa-potegari awodo awa mana adera. In-gode dubo bari de God da ge moka beawa sise iji jaige teta Iesu Keriso daawodo orase.

16 Edo ingodena Keriso da tamopapatu neinde kainde uso agodari datuda dada edo atise awa buro ewameiadera. Edo Keriso mi ingodena awajigari ingodena dada atadera. Edotamo patu dada awa ungoda buroawa ewamei adera awa tamo papatuberari awa babojise edo tamo berariawa goroba adera. Edo ingodenaembo nenei dubo burise edo kondademina ara adera amimi ari embo dadagoroba adera.

GOD INGODENASO YEI WASIRI SEKAITIDO IRA

17 Na God da jawo da ge ingodayei sena ingiwo. Ingo teta embo gaemi atarago edo ewa atari awodo awadowo. 18 Edo kotari embo God gaeda awa tepo ra edo umenga awa un-goda jiro da ra. Edo ungo awa kotariatitigaera edo ungo mana God da geawa ingadera awasedo ungo wasiriseka God mi itido ira awa bae era.19 Edo ungo wasiri bebegae ari da megari awa atae ra awasedo ungo wasiri

Page 327: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 4:20 324 EPHESIANS 5:9bebegae neinde kainde awa edo era.Edo embo mi iji berari wasiri biae adidipapa era awasedo ungo dita baita dawasiri awa era.

20 Keriso ingo wasiri bebegaeawodo awa awase atopatae ra.21-22Edo ingo Keriso da ge awa ingewaedo ingo ge moka be uso jawo daawa ingewa awasedo ingoda jo dakotari bebegae awa pigewo. Edo joda kotari bebegae amimi euri ingowasiri bebegae ise atima isewa. Edoingoda jo da kotari bebegae amimisasainbedo ingoda tamo de asisi deawa usibesi ira. 23 God da yei sedogiwo jo seka de jiro seka de itare.24Edo ingo bosini seka burisemamatuwawara edo ewa da awodo kotari sekaGodmi ititira awa burisemamatu awawawara ewo. Edo kotari seka badewaamone teta God da kotari inge ra. Edoingo awa budo wasiri seka da atirowoembo mi isaga be gadera.

25Awasedo gebusari awadowo. Edoembo dada uso namendi da yei gebe mi sare ainda be awa ingodenaawa Keriso da tamo papatu awasedo.26 Iji dada ingo tini gambari adewa teburigi doio amimi ari ingo wasiri biaeeove. 27 Edo Satan mi ari ingo wasiribiae adi emboro pirigeove. 28 Emboave matu bengono edo isiri awa ben-gono doare. Edo rora bengono ariawa dodo umo ganu budo indari oriadi awa tuturo edo buro are. Edoumo buro irirari uso ganu awa emborora ae awa kondade arase awa inonoadira.

29 Edo ingo embo nenei da yei gesise gido ge bebegae awa jingamaeove ta ge ewagaewa awa jingamaewo amimi ungo kondade ari ungojo jamo jamo ari bore. Edo ge ingosadewa amimi embo ingoda ge ingeraainda yei ewamei are. 30 Edo God daAsisi Ewamei Be ingoda jo da atiraamimi ingo awa God da topo isaga iraainda be awa God da Asisi Ewamei Beawa ingoda kotopu ra. Edo God daAsisi Ewamei Be ingoda jo da atiraamimi ingo gosewa awa iji ambodaGod mi imo wujegadira awa bugutira

awasedo wasiri biae awo amimi ariGod da Asisi Ewamei Be dubo veveratambure. 31 Tini gambari edo wasiribebegae adi dipapa ari ge bagari edoge bebegae embo da jawo da sari ko-tari bebegae embo nenei da yei ariedo wasiri bebegae berari awa dowoatae are. 32Edo wasiri bebegae awawaatae ari edo ari ewagaewa mina araise embo nenei da wasiri bebegae awakotembedo mina doa ewo teta Godmi ingoda wasiri bebegae kotembedodoturisira awodo.

5RORA EWAMEI AWA EWO

1 Ingo awa God da kinapeina naawasedo ingo edo gido God edo ira daawodo adewa. 2 Edo Keriso ingodenadubo burisira da awodo ingo iji berariembo nenei dubo buwo. Edo Kerisoumo umosuka betadi etiri ungo miteta rorou God da yei itarago isera.Edo God rorou muno ewamei de awagido iaviri isira.

3 Edo ingo awa God da embomeina awasedo dita baita ari da wasiriawa eove edo wasiri bebegae adi ko-tove edo embo nenei da rora dipapaeove. Edo wasiri bebegae be eiawaadi sedo ge seove. 4 Edo daedo embonenei isibeove edo kiki bebegae awaseove awarate iji berari God jasigaewo. 5Edo ingo gosewa embo ave ditabaita ari wasiri edo ira edo wasiri be-begae adi kotedo ira edo embo neneida rora dipapa edo ira embo awamana ewamei ari God de Keriso de miungo gitijigadera iji ainde itadera awamana badera.

6 Edo embo jiro bebegae da ge seraawa gaegae edo ingo gandubeore un-goda ge ingove ainda be re embo be-rari God da ge kera ae edo era awaGod ungoda yei tini gambari edo iraawasedo. 7 Awasedo embomei eindeanumbedo kiki dirise atove. 8 Edomatu ingo wasiri bebegae ise umengada atima isewa awarate boroko ingoawa God da embobo edo usasa daatewa awasedo wasiri embo usasa daatima era ainda awa ewo. 9 Edo

Page 328: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 5:10 325 EPHESIANS 5:33awodo ewo ainda be awa usasa mieuri ari wasiri ewagaewa bugudo irateta ri ewamei mi be ewamei edo irada awodo ra. 10 Edo ingo mi wasiriewagaewa irirowo God mi gido iaviriarase sedo re God ingo ro awase siraawa dengoro edo ingiwo.

11 Edo embo wasiri bebegaeumenga da atise edo era ainde daatise kiki dirise atove ta embo miwasiri biae awa gorase re isaga ewo.12Edonaborokomana embomiwasiribebegae unjugari da edo era awamana sadena ainda be awa amimiari ingodena me nembodiba gaderaawasedo. 13 Edo ingode rora usasada itoro embo mi rora awa rori awaisaga gido era da awodo ingo embo dawasiri bebegae awa isaga oro emboboawa usasa da atari embobo aderitarora. 14 Awasedo God mi jiwari dasisira,“Ingo embobo ewo ewa awa teta ingo

betari inge edoawa dombu gunjedo eriwo. Edo ingo

erawo Keriso dausasa ingoda yei janibari gave.”

15 Edo ingodena awa iji biae daatera awasedo atise gido gogowo iseatiwo. Edo teta embo jiro ae miatarago eove ta jiro gari embobo edoatiwo. 16Edo iji dada ari ewagaewa ariiji iso yei bugadira awa ewamei eio.17 Edo awasedo jiro bebegae emboboawodo eove ta iji berari God ingo roawase sira awa gosise atiwo.

18 Gaegae edo umo okain indariembobo eove edo umo okain in-dove ainda be awa umo okain in-dadewa amimi ingo ari usibesi adewa.Awarate God da yei sedo giwo Godda Asisi Ewamei Be mi ingoda jo awasirare. 19 Edo ingo God da ge da ya deya ewagaewa de ge ewagaewa de mige mina sara ewo. Edo ingo God dayei ge sise edo ya ewagaewa sise re ijiberari ingoda jo berari mi God jasigaewo. 20 Edo ingoda yei ro adira awaingo Mamo God da yei edo Bada IesuKeriso da jawo da awodo doio sewo.

IU DE ARO DE ATARI WASIRI

21 Ingo awa saboa arimi Keriso sapoewa da awodo saboa ari mi sapo minaara ewo.

22 Edo ingo aro asini saboa arimi ingoda iubono sapo ewo tetaingo Keriso sapo edo ewa da awodo.23 Amone ko iu mi aro awa bajari iraawasedo teta Keriso awa Iesu gebeari embobo bajari edo ira da awodora. Edo Iesu gebe ari embobo awaKeriso da tamo na edo umone ungodasoregari ra. 24 Edo awasedo ingo aroasini saboa ari mi ingoda iubono sapoewo teta Iesu gebe ari embobo misaboa ari mi Keriso sapo edo era daawodo.

25 Ingo iubono ingoda aro asinidubo buwo teta Keriso mi Iesu gebeari embobo dubo budo ungo embobebetisira awodo. 26 Edo Iesu Kerisomi betedo sekago erido edo uso gede sasaka de mi uso gebe ari embobosegari edo uso sekago engenembarisia orase sedo isira teta ademeimi usojimbari iji simba edo ira da awodo.27Edo Iesu gebe ari embobomi sia edodongono nei ro atae edo gari ewameibe teta ademei tamo andiso evetu ogoda tamo andiso awodo ae ewamei beadera. Edo ungo awawa wasiri bebe-gae de ae adera. 28 Edo embo ungodatamo simba edo era da awodo ungodaaro asini simba ore. Edo embo uso arosimba adira awa umo uso tamo simbaadira.

29-30 Edo embo ungoda tamo topoawa ujo ae edo eri ta? Awodo aera.Awarate embo ungoda tamo simbaedo era teta Keriso mi ingodena Iesugebe ari embobo simba edo ira daawodo ra ainda be awa ingodena awaKeriso da tamo patu awasedo, 31 Edojiwari mi sira,“Embo de evetu de awa dada orase

sedo embo uso ai de mamo deawa dodo ira.”

32 Edo iu de aro de da ge amonegebe ra te daedo Keriso uso emboIesu gebe ari embobo awa dubo budoira ainda emboro awa isaga edo ira.33Awara na ro setena amone eire ingoiubono saboa ari mi ingoda aro asini

Page 329: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 6:1 326 EPHESIANS 6:18sapo ewo teta ingo saboa ari mi ingo-suka sapo edo ewada awodo. Edo ingoaro asini ingoda iubono awa saboa arimi sapo ewo.

6AIMAMO DE KINAPEINA DE DA

ATARI DA WASIRI1 Ingo kinapeina ingoda aimamo

kera adewa amone ingoda yei reewamei ra. 2 Edo God mi agodari geeiawa sisira, “Ingoda aia de mamo desapo ewo.” 3 Edo umo awa sedo garide eiawa sisira, “Ingo awodo adewaawa ingo ewamei atadewa edo busuda iji ribori be atadewa.” Edo agodarige matu sisira edo awa sedo umo sarigari ge da ro saera.

4 Edo ingo aimamo wasiri awo in-goda kinapeina tini gambari eoraseawa ewo. Awarate ungo edo gogo edoatopatiwo emboro Keriso mi ingo miungo atopatawase dipapa ira awodoedo kondade ewo ewamei bajore.

AGIPO EMBOBO DE BABOJEGARI DEDA ATARI WASIRI

5 Ingo agipo embobo oju de jodadara de kotari ewamei de da ingodababojegari ganu itido ingo ori edo iraembo awa sapo ewo teta ingo Kerisokera ae etewa awodo. 6 Edo iji be-rari ingoda bajari sapo edo gogowoewo. Edo ungo imo buro iriroso ditiniiriroro buro ewamei eio awarate imoburo iriroso ditini ae adera iji aindeda buro okain eio. Edo buro esaawa ungo mi imo buro ewamei esaawodo sorase buro awa eove. Awarateingo awa Keriso da buro embobo raawasedo ro God mi asase dipapa iraawa jo iso berari mi edo gogo eio.7 Edo ingo ingoda bajari kera ise ingoiaviri de da buro awa ewo teta ingoembo be awa kera ae rate Keriso keraewa awodo awa. 8 Eiedo ewo ainda beawa ingo gosewa embo ave buro embota ko buro da bajari ri awa uso buroawa edo gogo edo adira embo aindayei God mi riroga itadira.

9 Edo ingo babojegari ingo daedoingoda buro embobo da yei ewamei

ewo. Edo gaegae edo iji berari ungodayei seove ungo buro biae adera awadadewa seove. Edo ingo de ingodababojegari de da bajari da awa utu daatima ira. Edo umo embo berari awaemboro da ainda kasedo ira awasedoruvegeove.

IESU GEBE ARI EMBOBODA ISOROGIEMI

10 Ambo be ambo da awa na ingodayei eiawa sadena. Ingo awa Kerisoga da dada isewa awasedo uso gorobanembodiba mi ingoda goroba bajidonembodiba are. 11-12 Gaegae edo Sa-tan mi ge busari durove ta isoro giemi God mi ingoda yei itadi dipapaira awa berari buwo ainda be awaingodena awa isoro embo de aerateingodena awa asisi bebegae be de Sa-tan da gitijigari asisi bebegae gorobade busu da tamo da gitijigido ira edoasisi bebegae jiwae be umenga da ijide busu gitijigido ira ainda de da isoroedo era. 13 Edo iji biae awa bugutiraedo iji ainde awa gitopo mi bugudoingo dedo gaedo adira. Edo ingo ojusumbadi ae adewa re God da isoro dagi emi awa boroko kumbuwo Edo usegi emi awa badewa awa ingo manasumbudo mambadewa te derido em-bogo adewa. Edo embogo edo ingomigitopo awa derigadewa.

14Awasedo sia ewo, God da gemokabe awa ipu da sini digarago ewo. EdoGod da ewamei ari awa oka da pakodurarago ewo. 15Edo binga ewamei jojamo jamo ari ge awa sadi re teta es-ega adi ise tei goru itarago ewo. 16Edoiji berari tembuse gido re tumonda ariawa teta ingoda bere awodo ingo mibudo tembuma ewo. Edo Satan miuso gi siwo gutari awa ingoda yei pi-gadira te ingoda tumonda ari mi ingosoregari ingo mana memesi badewa.17 Edo ingo God da soregari badewaamone teta gobe okain budo asugedoingoda kopiri soregarago adewa. EdoGod da ge God da Asisi Ewamei Be miingoda yei itadira amone teta kasiwoingera. Edo kasiwo awa ingo mijigiwo. 18 Edo God da isoro gi emi

Page 330: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

EPHESIANS 6:19 327 EPHESIANS 6:24awa budo iji berari God da yei benunusewo ingo kondade are. Edo God daAsisi Ewamei Be da dipapa awodo Godda yei iji berari ge sise atiwo. Edo ijiberari gido gowo ise atiwo. Edo Godda embo berari awa embo God da yeige sari awa dove.

19 Edo daedo God da yei sedo giwona ge sadi sia ena awa unemi rosadeni awa sari sano edo na bingaewamei da ge be jo da awa isaga beane. 20 Edo na Iesu da binga atopatariembo awa gajari oro da atena aindabe awa na binga ewamei minonu sedoena awasedo. Edo na sekago bingaewamei awa minonu sanase sedo reGod da yei sedo giwo na kondade are.

PAUL DA ATEGARI21Na rawodo atima ena awa gawase

re Tychicus ingodenaso namendi in-godena kondade ewamei edo God daburo edo ira amimi naso yei ro ira awasari gadewa. 22 Edo awa sari gawasesedo na umo ingoda yei ititena. Edounemi nago ro berari ewora awa sarigido amimi ari ingoda jo goroba adira.

23 Edo God Mamo de Bada IesuKeriso de mi nanonamendi berari dayei dubo bari de jo jamo jamo deitore. Edo nanonamendi berari gebeise mata atore. 24 Edo embo neneidoae mata Bada Iesu Keriso dubo bu-rera awa ungoda yei God iji berariewamei edo are.

AwaraIngoda namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 331: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILIPPIANS 1:1 328 PHILIPPIANS 1:17

Ove Philippi NatiEmbobo Mi Burisera

1Na Paul de Timothy de Iesu Kerisoda buro embobo nango etoto mi Godda embobo Philippi nati da atima eraawa ategurera. Ingo embo KerisoIesu gebe edo ewa ainde Iesu gebe ariembobo da gitijijigegari embobo dekondade ari embobo de ingo berari dayei nango ategedo ove eiawa ititera.

2 God ingodenaso Mama de BadaIesu Keriso de mi ingoda yei jo jamojamo ari itido ingoda yei ewamei ore.

PAUL GOD MI UNGO KONDADEARASE SEDO GOSISIRA

3-4 Iji jiwae ingo kotise naGod jasigaena. Edo na God da yei ingo kondadearase sedo gido ena. 5 Edo na iaviri deGod da yei ge sedo ena ainda be awaingo binga ewamei ingisewa iji aindatuturo edo bugudo boroko nanemibinga ewamei awa minonu sanasesedo ingo mi iji berari na kondadeedo ewowa awasedo. 6 Awasedo nagosena God buro eiawa ingoda jo datuturo isira awa unemi buro awa ataeadira. Edo amboda Iesu Keriso sekagoengenembedo bugadira iji ainde Godmi buro ingoda jo da ira awa ataeadira.

7 Edo na ingo ruvegae ra. Edonanemi ingo kotadena amone awaraainda be awa God mi buro nanemianase ititisira awa ingo mi na kon-dade ewowa awasedo. Edo na gajarioro da itae giti da na jo iaviri debinga ewamei da jawo da beitigarige sisena edo iji ainde ingo mi nakondade isewa. Edo na awa eno bingaewamei awa yei berari da rawusira.Edo boroko na gajari oro da atenoingo naso yei ewamei edo na sekagokondade ewa. 8Edona ingoda yei senana ingo be dubo budo ena ainda susuawa Keriso da dubo bari nembodibanaso joda atira. Edo na awa sena awaGod umo gosira na ingoda yei gebesena.

9 Edo na God da yei sedo gosenaingo kondade ari ingoda dubo bariawa babojirari edo ingoda jiro gari deedo ingo ro adi ewa awa gosise ari deawa daedo bajare. 10 Edo ingoda jirogari bajari eiawa adewamo ewamei tako biae ri awa gadewa. Edo awa gidoKeriso da sekago bugari iji de ingowasiri bebegae ae atadewa. 11 EdoIesu Keriso mi ari ingo awa wasiriewagaewa adewa teta ri be ewameiedo ira da awodo. Edo embo mi in-godawasiri ewagaewa ewa awa gosiseGod jasiga adera.

KERISO MI KONDADE EURI INGO-DENA EWAMEI ATIMA ERA

12 Naso nanonamendi na naso yeiro isira amimi etiri embo jiwae bebinga ewamei ingisera awa gawasedipapa ena. 13 Edo na gajari oroda ateno gitijijigegari nembogamo namando simba ari embobo de embonenei einda atera awa gosera na awana Keriso da binga atopateteno embotini gambari isera awasedo gajari oroda einda atena awa gosera. 14 Edo nagajari oro da einda atima ena amimiesusu etiri Iesu gebe ari embobo jiwaebe da ungoda tumonda ari awa baba-jigedo nembogamo etiri edo ungo ojuae binga ewamei awa minonu sera.

15 Edo embo nenei awa bingaewamei awa minonu sera ainda beawa ungo naso buro awa ji sise edonaso buro awa derigadi dipapa erate embo nenei awa jo ewamei deedo kotari ewamei de da mi bingaewamei awa minonu sera. 16 Edoembobo eiawa gosera God mi nasoyei buro binga ewamei eiawa simbaanase ititisira awa gosise gido ungodubo bari mi binga ewamei awaminonu sera. 17 Awarate embo neneiungoda jawo awa nembodiba arasesedo Keriso da binga awa minonusera. Edo ungo awa buro awa jo miaera. Edo na gajari oro da atinonoungo naso memesi awa nembodibaarase dipapa era teta embo bupurimi bundoro tamo torougedo iso matunembogamo edo ira da awodo awa.

Page 332: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILIPPIANS 1:18 329 PHILIPPIANS 2:718 Edo ungo mo ewamei de bingaewamei mo minonu seri ta mo koungo mo jo bebegae de da bingaewamei mo minonu seri? Na awa bekotae ra te ko ungo binga jo ewameide minonu sera awa na iaviri ena.

19 Edo na iaviri ari awa mana doad-ena ainda be awa na gosena ingo Godda yei naso jawo da ge sedo ewa edoIesu Keriso da Asisi mi na kondade ariewamei awa naso yei bugadira awa.20 Edo na dipapa nembodiba edo enaawa na iji berari God mi na ro anasedipapa ira awa adi. Awarate nanemiano Keriso me geurase sedo na jode Keriso da buro awa ewamei adidipapa nembodiba edo ena. Edo naateni ta ko na beteni amone tepo raainda be awa na betadena awa Kerisojasiga ari badira edo na atadena awaKeriso jasiga ari badira. 21 Ko naatadena awa Keriso naso jo da atiraawarate na betadena awa na awa un-gae da atadena. 22Awarate na busu daatise na Keriso embo buro nembod-iba adena awa ro adeni awa na manamana ena. 23 Edo na awa kotari etotoda soropu da ra. Na awa busu da atariawa dodomambudoKeriso ga da atariawa nembodiba be dipapa ena aindabe awa naso busu da atari awa amimiderigadira awasedo. 24 Awarate busudamata atadena awa na ingo kondadeadena edo na busu da atadena amiminaso betari awa derigadira. 25 Edona gosena awa gebe ra awasedo nagosena na betae atadena. Edo na atiseingo kondade ano ingoda tumondaari goroba ari ingo iaviri de atadewa.26Awasedo na bugudo ingo sekago es-ega ano ingo naso tumonda ari Kerisoda yei awa gadewa edo ingo iavirinembodiba adewa ingoda tumondaari Iesu Keriso da yei awasedo.

27 Ingoda atari awa ewo ewameiare Keriso da binga ewamei mi atopa-potira awodo. Edo awodo ewo aindabe awa na binga ingo berari awaKeriso da atopatari da gitopo embobode embogo edo dada edo ingoda ko-tari awa da etiri goroba de deridoingo binga ewamei Keriso da jawo da

minonu sewa awa ingari dipapa ena.Edo na bugudo ingo gadeni ta ko nabugadi aeri awa na gaera awarate naingoda binga awa ingari dipapa ena.28 Edo ingoda gitopo gido oju eove. Ijiberari goroba ewo. Edo ingoda gitopoingo goroba de derawo gido ungogadera ingo mi ungo patadewa edoGod mi ingo soregadira awa gadera.29 Edo God ingo mi umo gebe awaseedo umo embo memesi bawase sedoingo jawo sisira. 30 Edo ingo nangaeda gitopo da ainga embogo ewa. Edona matu gitopo einga embogo isenaedo na boroko mata gitopo einga em-bogo ise atena awa ingo ingewa awara.

21 Embobo mi Keriso ga dada edo

eoro ungoda tumonda ari Keriso dayei awa goroba edo ita mo aeri? EdoKeriso mi uso embobo dubo budo iramo ungoda jo mo goroba edo ita moaeri? Edo Asisi Kotopu Iesu gebe ariemboboda joda atima iramoungomootao mina mina edo eri ta aeri? EdoIesu gebe ari embobo dubo mina baraedo era mo ungo mo ari ewagaewamina ara edo eri ta aeri? 2 Edo ingo-denaso sedo gari einda ge mina sewaawasedo na ingoda yei sena iaviri minaso jo beda are ingoda kotari awada are. Edo ingoda dubo mina baraari awa da are. Edo ingoda Keriso daburo ari da dipapa awa ewo da are.3Edo ingo embo nembogamo adi sedore ingoda dipapa topo awa eove. Edojari da ge awa sise wasiri awa eove.Edo ingoda wasiri mi embo nenei dawasiri awa derigari awodo kotove tawasiri awa jasiga mina ara ewo. 4 Edoewamei ingoda yei bugarase sedo ijiberari buro eove ta embo nenei da yeiewamei awa bugarase dipapa ewo.

5 Edo ingoda kotari awa teta IesuKeriso da kotari awodo are. 6 Ko IesuKeriso da gari awa iji berari God dagari awodo edo isira te umo God dagari awa jigido takibedo atari awodoawa ae isira. 7 Edo umo gari awa

Page 333: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILIPPIANS 2:8 330 PHILIPPIANS 2:27demonda itido edo buro embo da gariawa burisira. Edo umo embo edoembo da gari awodo bugusira. 8 Edoumo jariga embo awodo pepeta aerate umo God kera ari da emboro daawodopepeta isira. EdoumoGodkeraedo orega da bebetisira. 9 AwasedoGod umo jigiri eririsira awa edo umogitijigari nembodiba arase sedo yei inbe inda ititisira. Edo God mi Kerisoda jawo awa nembodiba edo rora dajawo de embo da jawo nenei de awaderigurisira. 10 Awasedo embo berariutu da edo busu da edo busu tu da awaIesu da jawo awa jasiga ise edo uso yeibaingo dederi ise uso yei tumonde-bain adera. 11 Edo embo berari isagaIesu Keriso awa gitijigari sise edo GodMamo awa jasiga adera.

JANIBEWO TETA GORIWO MIJANIBEDO IRA DA AWODO

12 Awasedo naso otatao ewagaewana ingode atima isena awa ingo iji be-rari na kera edo isewa awarate borokona besaun atena einde na ingo mi nakera awase dipapa ena. 13 Edo ingosoregari da be awa adi sedo awa Godoju ise iji berari Keriso gada pepetaari buro awa ewo ainda be awa Godiji berari ingoda jo da buro edo ira ariingo umo kera adi dipapa awase sedo.

14 Edo ingo iji dada ingoda buro isegido bekuba ise ge bagove. 15 Edoingo ge bagadi ae edo bekuba ae in-goda buro adewa awa ingoda atariawa ewamei be atadewa. Edo atariawodo awa embo wasiri bebegae edoera embobo ainda teda atise adewaawa ingo God da embobo awa Godda dombu da wasiri biae ae atadewa.Edo ingo embobo ainda teda atisebinga ewamei awa sae etewa awa tetadamana mi umenga da soropu dajaniburise atima ira da awodo awajanibadewa. 16 Edo ingo awodo adewaawa Keriso da engenembari iji de awana iaviri be adena ainda be ingo miawodo ewa amimi isaga adira awanaso buro da be awa ira awasedo.

17 Ingoda tumonda ari awa tetaembo mi God da yei rorou itido era

da awodo ra. Edo na kotena embomeiamimi na doro betadeni ta rora. Edoungo na doro betano naso betari awaingoda tumonda ari da tamo da vitidoteta embo mi God da yei rorou itidoera da awodo adira. Edo awodo adiraawa na iaviri adena edo na ingo daedoiaviri awase dipapa adena. 18 Edo daawodo ingo nangae da iaviri ewo.

PAUL TIMOTHY DE EPAPHRODITUSDE DA JAWO DA GE GAISIRA.

19 Bada Iesumi dipapa adira awa naTimothy awa iji tupo ingoda yei itanomambadira. Edo umo ingoda yeimambadira iji ainde binga sari naso joari goroba adira binga awa na ingaridipapa ena. 20 Edo Timothy awa ijiberari uso jo da ingo awa kotedo ira daawodo na ingo awa naso jo da kotedoena. 21 Ko embo nenei berari awaKeriso mi ungo ro orase dipapa iraawa ari kotae era te ungo awa ungo rodipapa era awa adi dipapa era. 22 Edoingo ingosuka gosewa Timothy awaGod da buro awa ewamei be edo iraawa gosewa. Edo ingo gosewa umode namonde awa binga ewamei awaminonu sise buro dada teta mei demamo demi buro dada arago edo era.23Edo iji tupo atae ari naso yei ro adiraawa gido edo iji ainde awa na Timothyingoda yei itadi dipapa adena. 24 EdoGod dipapa adira edo na daedo dipapaena awa iji tupo atae ari ingoda yeibugadira.

25 Edo ingodenaso namendi Epa-phroditus mina kondade arase nasoyei itewo bugusira. Edo ingo umoitewo umo nangae da dada bingaewamei minonu sari da buro awadada edo era edo umo nangae dawasiri biae awa embogo edo eviraawarate na kotetena na umo sek-ago ingoda yei itano mambadira awakotetena. 26 Edo umo ingo awa gadidipapa nembodiba be ira ise atari biaeira ainda be awa ingo umo karu aribinga ingisewa awasedo. 27 Edo ingobinga awa be ingisewa ainda be awaumo karu edo betadi aikambu isirate God mi umo jo isira. Edo Goddaedo na jo isira ainda be awa umo

Page 334: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILIPPIANS 2:28 331 PHILIPPIANS 3:14betae etira awa naso dubo vevera awanembodiba ae etira. 28 Awasedo in-godenanemi gido iaviri orase na umoingoda yei itano mambarase dipapaena. 29 Edo umo ingoda yei bugarigido umo ingo jo de pon de ewo tetaIesu gebe ari embobo mi ingo jo depon de mina ara edo era da awodo.Edo embo nenei umo isira da awodoisera awa sapo ewo. 30 Edo umo awaKeriso da buro awa embo edo umoawa na kondade ari itadi isira ingomi besaun be atise itari inono ae awaitadi edo betadi aikambu isira.

3GODMI ETIRI INGODENA UNGAE DA

UMO JIGARI EWAMEI EDO ERA1 Naso nanonamendi na ove eiawa

atae ae atise na ingoda yei eiawa sadiena ingo Iesu Keriso ga dada edo gidoiaviri ewo. Edo na matu ingoda yei rogaisena awa sekago ingoda yei oju aesadena. Edo ingo ge awa ingawo ingokondade ari atari ewamei atave.

2 Edo embowasiri bebegae ise tamoda andiso diugedo era awa gido gowoewo ainda be awa ungo awa teta sinoingege ra awasedo. 3 Edo ungo awatamo da andiso diugari wasiri be awabae ra te ingodena awa tamo da an-diso diugari wasiri awa burisera aindabe awa ingodena Asisi Kotopu mi Godtumondebain edo era. Edo daedoingodena Asisi Kotopu mi Iesu Kerisogada dada isera awasedo ingodenaiaviri era. Awarate ingodena ingo-denaso bondo de mamo umbogo dawasiri neinde kainde awa tumonda aera.

4 Edo na nasuka rora awawa tu-monda ari dipapa ae etena amoneinono na. Edo embo nenei rora awatumonda ise awa inono na kotae eteraawa na rora awa tumonda ise emboboawa derigae etena. 5 Edo naso aia mina betiri pura da atae etiri naso tamoda andiso awa diugurisera. Edo nasoaia de mama de awa Israel embobora. Edo naso orobe awa Benjamin daorobe ra. Edo na awa Hebrew embomoka ra. Edo na Jew embobo da ago-dari mi sira awodo edo agodari simba

ari embobo Pharisee isena. 6 Edo Jewembobo da agodari awasedo gorobabe edo na awa Iesu gebe ari emboboda gitopo isena. Edo agodari ge awakera edo amimi ari embo ewamei ariawa kera isena awasedo na awa emboewamei be ewamei isena.

7 Awarate rora matu nanemi nem-bogamo kotedo isena awa na borokokotena awa nembogamo aera aindabe awa na boroko Keriso gebe enaawasedo. 8 Edo da awa aera te borokona kotena awa rora berari awa tetaputi da awodo ra ainda be awa naboroko Iesu Keriso gosena awasedo.Edo Iesu Keriso naso Bada mi rora be-rari awa derigedo atira. Edo na Kerisoawasedo rora nenei awa wawara edoena. 9EdonaKeriso da dada ari awodogadi sedo na rora nenei berari gidoawa na kotedo ena ungo awa puti pi-gari awodo awa kotedo ena. Edomatuawa na kotisena na agodari ge awakera adena awa amimi ari na God gada umo jigari ewamei adena kotisenate naso kotari awa atae isira. Edo naKeriso gebe edo God gada umo jigariewamei isena. Edo naso tumonda ariawa God gada umo jigari ewamei edoena ainda susu ra. Edo God awa umojigari ewamei ainda ngamo na. 10 Edona Keriso gari dipapa edo ena edo usoerari da goroba awa bari dipapa edoena. Edo na memesi teta Keriso umobebetise burisira awodo bari dipapaena. 11 Edo na teta umo bebetisirada awodo na betadi dipapa ena te nagosena amboda na betadena awa Godmi na jigari eradena.

INGODENA AWA TETA RIROGA BADISUMBARAGO EDO ERA

12Namatu riroga awa betena saera.Edo na embo ewamei be etena awa nasaera. Awarate riroga awa badi sedona petae rate sumbuse atena aindabe awa Iesu Keriso mi na awa usoembo anase isira awasedo. 13 Nasonanonamendi na riroga awamatu baera te na ro ena awa sano ingo gadewa.Edona rora naso gunda awa ruvegedona sumbuse ingo giti itido riroga awabadi jaredo ena. 14 Awasedo riroga

Page 335: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILIPPIANS 3:15 332 PHILIPPIANS 4:8awawa badi sedo na dagaia sumbusenaso dombu awa geregere sumbudoatae ari yei da itido ena. Edo rirogana badi dipapa edo ena amone wasirimatawa atari God mi Iesu Keriso daburo awa embo ingodenanemi borasejawo sira awa ra.

15 Edo ingodena berari kinapeinaingege ari awa atae etiri edo ingode-naso tumonda ari awa bajido gorobaetira awasedo ingode riroga bari awakotadera. Awarate embo nenei in-goda teda awa awodo kotae era awaGod mi ari ingo mi isaga gadewa.16 Awarate na ingoda yei sena in-godena matu Keriso da emboro dapepeta adi tuturo isera awa ingodedoadi ae rate ingode emboro aindapepeta ise atima ore.

17 Edo naso nanonamendi na ro enaawa gido da awodo edo ewo. Edonangoda atari awa embomi gido ateraembomei awa gido gowo edo ungomi era da awodo awa ewo. 18 Matuiji jiwae be na ingoda yei embo be-begae awa seteno gosisewa awaratena sekago ingoda yei jijiu de da senaembo jiwae be wasiri de atise wasiribebegae edo era edo embobo amimiero Keriso da betari orega da awateta tepo awodo ira. 19 Edo emboboeiawa amboda betadera ainde awa yeiriawo matawa euse atima ira aindamambadera ainda be awa ungo roraungoda tamo mi dipapa era awa tu-mondebain edo era awasedo. Edowasiri ro edo ungo men gadera wasiriawa ungo kotise jariga edo era. Edoungo iji berari awa busu da rora awakotedo era. 20 Awarate ingodena in-godenaso ewowo busu utu da aindamambadi era awa jo iaviri de ingode-naso soregari embo Bada Iesu Kerisoawa utu dodo wosarase simba era.21 Edo umo wosedo ari ingodenasotamowase ae awa uso tamo awa usasade teta ombari parara ombudo era daawodo adira. Edo Keriso uso gorobami rora berari gitijigido ira amimiari ingodenaso tamo awa uso tamodagari ae be da awodo adira.

4UNGO RO ADERI AWA PAUL MI

SISIRA1 Naso nanonamendi na ingo be

dubo budo ena. Edo na iaviri de atimaena ainda be awa ingo awa naso buroda be awasedo. Awasedo naso nanon-amendi iji berari Keriso da emboro dapepeta ewo sumbudo demondamam-bove.

2 Euodia de Syntyche ingo emboevetu etoto ge bagitawa awa jo daewo ainda be re ingo Keriso gebeisewa awa jao isewa awasedo. 3 Edoimo naso kondade ari embo na imoemboevetu eiawa kondade adi dipapaena. Edo ungo Clement de embonenei de da nangae da buro eiawaedo era awawa ungoda jawo awawawasiri natopo atari da jawo itido erayei ainda God mi ungoda jawo awaitadira.

4 Edo ingo Keriso da emboro dapepeta ise gido iji berari iaviri ewo.Sekago sane iaviri ewo.

5 Edo ingo atise gido ingo rora be-rari awa gari awodo awa kotove taawa embo nenei mi gore. Edo Badada engenembari iji awa aikambuetira.6 Edo rora ro awa embo kotari jiwaekotove ta iji nonde ingo God ga da gesadewa ainde ingo ro dipapa ewa awasewo gare. Edo sawo gari gido awauso yei doio sewo. 7 Edo ingo awodoirirowo awa God mi ari ingoda jo awajamo jamo adira. Edo embo God umoawodo edo ira ainda emboro awa gaejaredo era te ingo Iesu Keriso ga dadada etewo unemi ingoda jo awa arijamo jamo ari edo ingoda jo de ingodajiro de awa goroba edo atadira.

8Awara naso nanonamendi naso gesangove awa ingoda yei sadena. Roraro ewamei ni edo rora ro embo mijasiga edo eri edo rora ro awa kotopuri edo rora ro awa dagariae ri edo roraro awa gebe ri edo rora ro awa dagariae be dagari ae ri edo rora ro awaembo mi ewamei awodo gido eri awarora da awa kotise atiwo.

Page 336: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILIPPIANS 4:9 333 PHILIPPIANS 4:239 Edo na ingoda yei ro sisena edo

ro ingoda yei atopateteno gosisewaawa iji berari ewo. Edo na ro enogosisewa da awodo ewo. Edo God euriingodenaso jo jamo jamo edo ira awaumo ingode daedo matawa atadira.

KANDO ITERO PAUL UNGODA YEIDOWO SISIRA

10 Na Keriso ga da dada isena edoatima ena awa naso iaviri awa nem-bodiba be ra. Edo matu ingo na kon-dade isewa awarate ingoda kondadeawa atae isira. Edo na ingo na kon-dade ari ujo ae awa na saera te ingo nakondade ari iji ewamei awa bugaerasena. Awarate iji ribori be atae etiriiji ewamei sekago bugiri ingo na kon-dade adi ewa. 11 Edo na ingoda yeieiedo saera ainda be awa naso roraawa jiwae ae ra awa saera. Awaratenaso yei ro atira awa na gosena awainono na. 12Edo iji jiwae be na rora aeedo ena te iji ainde na rawodo atadeniawa na gido ena. Edo iji jiwae nasorora awa jiwae edo na ro dipapa edoena awa derigedo ira awarate daedoiji ainde na rawodo atadena awa gidoena. Awasedo na yei rawainda atenita edo iji nonde ateni awa na ewameibe atena. Edo na beji ita ko indarijiwae indeni ta na inono eni ta? Nasorora jiwa ta ko naso rora enumba aeta? Awa awarate na ewamei be atena.13 Edo ro naso yei adira awa Kerisomi naso yei goroba ituri na inono edoena.

14 Awarate iji bebegae buguriingo mi na kondade edo ewa amoneewamei be ra. 15Edo ingoPhilippi natiembobo na binga ewamei minonusadi tuturo isena awaMacedonia busuawa doturisena awa ingo gosisewa.Edo na yei awa doturisena aindeembo nenei mi na kondade aera teingo Iesu gebe ari embobo ingo mi nakondade isewa. Edo ingo nangae dakando mina ita isewa te embo neneiawodo aera. 16 Edo na Thessalonicanati da atono ingo mi na kondadeedo iji jiwae be na rora ro dipapaedo isena awa itido isewa. 17 Edo

na awa iji berari kando badi awakotae rate na ingo mi ingoda kandoititewa ainda be awa bawase dipapaedo ena. 18Awasedo na ingomi berariro ewowa awa embo dowo sadi oveeiawa ititena. Edo ingo mi naso yeiro ewowa awa inono na. Edo kandoingo mi itewo Epaphroditus mi nasoyei budo bugusira. Edo kando jiwaebe awa inono na edo awa teta roroumuno de embo mi God da yei itidoera da awodo ra. Edo rorou awa Godmi budo umo iaviri edo ira. 19 Edonaso God rora berari da topo umoIesu Keriso awasedo ingo rora roberari jingama ise atari dipapa ewaawa ingoda yei itadira.

20 Edo iji matawa ingode iji berariGod ingodenasoMama awa jasiga ore.Awara.

21 Edo na God da embobo berariawa ategurena embo Keriso da totopoawa. Edo nanonamendi einda nangaeatima era awa ungoda ategari ingodayei ititera. 22 Edo God da emboboberari einda atima era amimi ingoategurera. Edo God da embobo Romeembobo da gitijigari nembodiba damando da buro edo era awa ungodaedo ingo ruvegae ategurera.

23 Edo Bada Iesu Keriso da ewameiari ingo berari da yei matawa atare.

AwaraIngoda namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 337: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

COLOSSIANS 1:1 334 COLOSSIANS 1:16

Ove Colossae NatiEmbobo Mi Burisera1 Na Paul mi ingo ategurena. God

mi na jawo setiri na Iesu da bingaatopatari embo isena.

2 Namonde ingodenaso namendiTimothy de mi ove eiawa God daemboColossae nati da atima era aindayei edo ungo Keriso gebe edo ingo-denaso nanonamendi ewagaewa iseraainda yei gaiera.

God ingodenaso Mama mi ewameiari de jo jamo de ingoda yei itare.

PAUL GODMI UNGO EWAMEI ARASESEDO GOSISIRA

3-4 Iji jiwae nango ingo awa emboGod ingodenaso Bada Iesu Keriso daGod da yei ge sedo era edo iji aindenango uso yei doio sedo era aindabe awa nango ingera ingo Keriso Iesugebe ewa edo ingo God da embo be-rari dubo burewa awasedo. 5 Edogebe binga ewamei matu ingoda yeibugusira iji ainde ingo ingisewa Godingoda yei ro itadi dipapa ira awaingisewa. Edo ingo awa ingisewaedo ingo gosewa God umo ingoda yeiro itadi dipapa ira awa ingoda tu-monda ari de dubo bari de da susura. Edo ro God mi ingoda yei itadidipapa ira awa utu da ingo simbaise atira. 6 Edo ingo matu God dakando gatari da binga awa ingisewaedo binga awa gebe awodo gosisewaedo iji ainde God ingo ewamei isirada awodo binga ewamei awa busuberari da ravetiri embo berari ingera.7 Edo Epaphras Keriso da buro iraamimi daedo ingo binga ewamei awaatopatetiri gosisewa. Edo umo Kerisoda buro embo einda naso yei bugudoingoda jawo da nango kondade evira.8 Edo unemi setiri gositara Asisi Ko-topumi ingo kondade etiri ingo embodubo burewa awa setiri gositara.

9 Edo nango ingoda binga ingititaraingo ro ewa awa awasedo nango in-goda jawo da God da yei ge sera. Edo

nango God da yei sedo gosera unemiari umo ingo ro awase dipapa ira awagawase. Edo nango God da yei sedogido era ingo jiro gari Asisi Kotopumiitido ira amimi umo ro awase dipapaira awa gawase sedo era. 10 Edo ingojiro gari awodo gosise amimi ingoGod umo rawodo atawase dipapa iraawodo atise edo ingo mi ro awo Godumo iaviri adira awa adewa. Edo ingomi ari wasiri neinde kainde adewateta ri ewamei mi be ewagaewa jiwaeedo ira da awodo adewa. Edo ingodajiro gari God da yei awa bajido nem-bodiba adira. 11 Edo ingo mi saboa arimi ro ingoda yei bugadira awa kum-bawase sedo nango God da yei sedogosera uso goroba awa ingoda yei itariingo iaviri de edo goroba de uso buroawase. 12 Edo ingoda yei sera Mamami ingo awa uso usasa de gitijigariiji de uso embobo da yei ro itadiraawa embo ingo sia isira awasedo usoyei doio sewo. 13 Edo matu umengada gitijijigegari amimi ingodena gi-tijijigurisera te boroko God mi ingo-dena soregetira. Edo umo ingodenasoregedo ingodena uso mei da in-godena gitijigarase ititisira. 14 EdoKeriso mi mina itido ingodena sore-gurisira. Edo unemi ingodena sorege-tiri God mi ingodenaso wasiri bebe-gae kotembedo doturisira.

KERISO MO AVERI?15 Embo mi God awa gadi jaredo

era te Keriso uso gari teta God dagari da awodo mi God awa isaga isira.Edo God umo rora berari de embode ae atiri Keriso atina tina. EdoKeriso mi ro berari God mi isira awaderigurisira. 16Edo da awa aera te GodKeriso da yei awodo rora berari utuda ainde busu da ainda awa isira. EdoGod Keriso da yei awodo rora berariingode gido era edo gae edo era awaisira. Edo God Keriso da yei awodoutu da gitijijigegari nembogamo debusu da gitijijigegari memeinya deedo busu da gitijijigegari nembogamode nati da embo da gitijijigegari de

Page 338: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

COLOSSIANS 1:17 335 COLOSSIANS 2:3isira. Edo God Keriso da yei awodorora berari isira Kerisomi gitijigarase.

17 Edo God rora berari de embo deae atiri Keriso atina tina. Edo Kerisomi rora berari jiguri ungo saredoewoga ewoga ae edo era te ungo Godmi yei rawainda ititisira ainda atimaera. 18 Keriso awa tamo da kopiri ra.Edo tamo awa uso embo Iesu gebeari embobo awa ra. Edo Keriso awatamo da ngamo na. Edo Keriso awabetedo tuturo da awa unemi eririsiraawasedoumoawaemboberari betedosekago erido era ainda gitijigari ra.19Ko Keriso God da goroba berari awaitiri burisira. 20 Edo God umo jiroburo isira awa uso mei da yei awodoari rora berari de embo berari de awaungae da umo jigari ewamei orasekotisira. Edo embo mi God ungae daotao orase sedo God uso mei awa itiribugudo orega da bebetisira. Edo Godda mei bebetisira amimi God emboberari de busu da rora berari de utuda rora berari de awa budo uso yeisekago bugadi emboro isira.

21 Edo matu awa ingo God ga daasusubedo atae ra te ingo besaunbe atise uso gitopo edo isewa aindabe awa ingo wasiri bebegae ise ko-tari tepo tapo edo isewa awasedo.22 Awarate boroko God uso mei dabetari awasedo etiri ingo uso otataoetewa. Edo umo awodo etiri ingoGod da yei asusubedo bugudo ewameibe edo jo ro atae edo ainda atewa.23 Edo ingo binga ewamei ingisewaamimi etiri ingo God mi ingo awaembo ro adi ira awa gosisewa. Edobinga ewamei awa teta tutuvi embomi mando itido era da awodo ra. Edoingo awa teta mando inge ra awasedoingo iji berari Iesu Keriso tumondaise tutuvi ainda atiwo edo rora ro miari wasiri edo ingo mana duradewa.Edo na Paul awa binga ewamei daagipo ari embo edo binga ewamei awaminonu sewona. Edo binga ewameieiawa busu berari da embo berari dayei ravira.

PAUL BURO OKAIN BE ISIRA

24 Edo na ingo embo memesi bu-rena te na dubo vevera aera ainda beawa na memesi bureno Keriso naso joda atira awa memesi burira amimi ariuso tamo Iesu gebe ari embobo awagoroba orase. 25 Edo God mi na awaIesu gebe ari embobo da agipo emboanase ititisira. Edo unemi nanemiburo eiawa anase ititisira amone ingomi ewamei ari tambawase sedo isira.26 Edo buro unemi nanemi anase iti-tisira amone uso binga awa minonusanase ititisira. Edo God orobe be-rari mamatu da yei binga awa un-jugurisira te boroko awa uso emboboda yei jo ge awa isaga etira. 27 EdoGod uso embobo da yei jo ge awaisaga edo daedo ungoda yei isaga etiraawa embo Jew ae ainda yei umo usojo ge awa isaga ari dipapa ira awaisaga etira. Edo jo ge ainda be reeire. Keriso ingoda jo da atirari awaingo gadewa ingo awa yei embo betaewasiri de atima era yei ainda mam-badewa awa gadewa.

28 Edo nango awa Keriso awa emboberari da yei isaga era. Edo nangoewamei nango rawodo gosera awaembo berari dengoro ise edo emboberari atopapotera ungo Keriso miungo awa embo ro isira awasedo Godda dombu da wasiri biae ae derorase.29 Edo Keriso uso goroba nembodibade naso jo da buro ira. Edo na usogoroba de buro okain ise embo den-goro ari buro ise atopatari buro ena.

21 Na ingoda jawo da edo Laodicea

nati embobo da jawo da edo embo nagae ainda jawo da buro okain be edoeni ta? Edo sano giwo. 2 Gebe naburo okain be ewona. Edo ungoda joawa goroba arase sedo edo ungo dubomina bara orase sedo edo ungo Godmi ungoda yei ro itadi dipapa ira awagorase sedo na buro okain be ewona.Awasedo ungo mi God da jo da ge gaesia ira ge awa gadera. Edo God da jo dage gae sia ira awa boroko isaga etiraawa Keriso ra. 3 Keriso awa jiro gari

Page 339: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

COLOSSIANS 2:4 336 COLOSSIANS 2:18be moka ainda ngamo na. Edo jirogari eiawa teta rora nembodiba Godmi unjugari inge ra.

4 Edo na ingoda yei sena, embojiwae be mi ingoda yei bugudo ge ng-amo sedo ingobagadi adera te ungodayei awara seove. 5 Edo na awa nasotamo mi ingo dodo besaun atena tenaso jo awa ingoda teda atira. Edona gosena ingo Iesu gebe ari awa doaegoroba de da jo da edo atewa awasedona iaviri ena.

KERISO GA DADA EDO ATIWO6 Ingo tumonda ari mi Keriso Iesu

Bada awa burisewa da awodo tu-monda ari mi ungae da pepeta ewo.7 Edo tumonda ari awa teta ri be-sisi busu tube tuda mambudo ira daawodo ra. Edo ingoda tumonda ariKeriso da yei awa tube tuda mam-bare. Edo Keriso awa teta mandotutuvi embo mi mando edo era daawodo ra awasedo ingoda wasiri awaKeriso da yei itiwo. Edo ingo awodoadewa awa ingoda tumonda ari awababojise atadira teta ingo atopapotis-era awodo. Edo ingoda tumonda aribabojirari iji berari God da yei doiosewo.

8 Embo nenei awa gandubari ge miingo awa awo da barago adi jarera.Edo ungo awaKeriso da ge awa ingodayei atopatae rate embo da kotari awaingoda yei atopapotera. Edo ungodagandubari ge amone embo da ge ra.Edo ungoda gandubari ge amone asisibebegae utu de busu de gitijigido eraainda ge ra. 9 Edo Keriso awa emboisira te umo awa God tamo da atisira.10 Edo ingo awa Keriso ga da dada edoGod da goroba berari awa burisewa.EdoKeriso awa asisi bebegae berari deasisi ewamei berari de awa derigedoira.

11 Edo ingo Keriso ga da dada etewoKeriso mi wasiri biae da bufuri miingo bundisira awa diugetiri ingoda joda kotari bebegae da goroba awa ataeisira. Edo Keriso awa embo da tamoda andiso diugari da wasiri awa amboambo ise ingoda yei awodo awa aera

te umone teta ingoda jo da andisodiugari inge isira. 12 Edo ingo umomi ewamei ari wasiri awa burisewa ijiainde ingo Keriso ga da bebetisewaedo God mi ingo jigiri erewo ingodawasiri bebegaemamatu awa atae isiraainda be awa ingo God da goroba dagebe isewa edo goroba amimi Iesubetetiri God mi umo jigiri eririsiraawasedo.

13 Edo ingo embo Jew ae ingo in-goda wasiri bebegae awasedo teta be-betegari embobo inge isewa. Edo ingotamo da andiso diugari wasiri awabae edo Keriso ingoda jo da andisoawa diugedo bari inge ae ra. AwarateGod mi ingo jigiri erewo ingoda yeiKeriso da wasiri seka awa ititisira.Edo God mi ingodenaso wasiri bebe-gae berari awa kotembedo doturisira.14 Edo agodari da ge Moses mi jiusiraamimi ingodena awawa bundisira teGod mi wujegurisira. Ko ainda beawa Iesu Keriso mi betetiri agodarige da goroba awawa atae isira tetaGod mi Iesu ga da orega da benemami dari takibari inge isira. 15 EdoGod awodo isira amimi Satan de usogitijijigegari de da goroba awa usibesiisira amimi ingo bekuba eorase sedo.Edo God mi embo berari da yei Kerisouso betari orega da amimi Satan deuso gitijijigegari de awa dorisira awaisaga isira.

16 Awasedo embo amemi imo ro in-dido kumbudo asase sedo ainda ago-dari itadera awa ungoda ge awa in-gose. Edo ungo mi iji kotopu jigasaseagodari sadera edo kariga seka bugarida bondo da agodari sadera edo jangoindari iji da agodari sadera awarateungoda ge awa ingove. 17 Edo ago-dari amone teta atiti ro amboda adiraawarate Keriso awa gebe ra. 18 Edoembo nenei mi sadera ungo mi isagabe getera teta eturo da garago edo erada gari sadera sedo ungo mi ingo de-rigari sadera edo ingo bekuba aderate ungoda ge awa ingove. Edo em-bobo amimi sadera imo asisi tumon-debain ae adesa edo saboa ae adesa

Page 340: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

COLOSSIANS 2:19 337 COLOSSIANS 3:11awa imo utu da mambadi ae ra saderate ungo ge be eose. Edo saboa serasaboa amone saboa be ae ra te busarira. Edo embobo emone embo mi gekotedo era da awodo kotedo era be aetepo jariga embobo ra. 19 Edo ungoawa jariga embobo awasedo Keriso dadada ae edo era tamo da kopiri da.Edo tamo berari Keriso ga da dadaisera awawa unemi ari dada ari detamo da papatu budo dada edo irarora ainde mi ari ungo berari dadaatadera. Edo tamo da papatu dadaedo atise edo tamoawaGodumo tamorawodo bajarase dipapa ira awodo ba-jadira.

IESU GEBE ARI EMBOBO AWA TETAKERISO GA BETARI INGE ISERA

20 Ingo awa teta Keriso ga da betariinge etewo God mi etiri asisi utu debusu de gitijigido ira amimi ungodagorobami ingo bundari awa atae isira.Edo awa gebe tamo edo ingo roedobusu da atari embobo da atari awodoatevi? 21 Edo embo nenei mi sedo erarora awa jigose edo embo nenei misedo era rora awa indose edo neneimi sedo era rora eiawa jigose sedo era.Edo ingo roedo embobo einda ge awaingido evi? 22Edo agodari ge awa ataeadira. Edo agodari awa embo da ago-dari de atopatari de ra. 23 Edo emboatopapotera awa asisi tumondebainise edo saboa ise tamo awa okain besimba edo era. Edo ungo awa jiro gariembobo awodo era te embo kondadeari ungoda jo da dipapa bebegae awadoari ta awa ungo inono aera. Edoembo atopatari awodo era amimi eroembo jariga embobo era.

3IJI BERARI UTU DA RORA AWA DI-

PAPA EWO1 God ingo jigiri eririsewa edo ingo

wasiri seka Keriso ga da burisewaawasedo jo ingoda berari mi utu darovi ravi awa dipapa ewo. Edo utu daainda Keriso awa God da ingo be kenauso gitijigari anumba da anumbedoatira. 2 Edo iji berari busu da roraawa kotove ta iji berari utu da rora

awa kotedo ewo ainda be awa ingodawasiri mamatu awa atae isira. 3 Edoingo God da diti da Keriso ga dawasiriseka de atewa awa busu da emboboawa wasiri seka awa gaera. 4 AwarateIesu Keriso ingoda joda atira awawasiri seka da ngamo na edo God umoawa embo berari da yei isaga adira ijiainde God ingo awa daedo isaga adira.Edo uso usasa nembodiba awa ingodayei janibadira.

WASIRI SEKA DE WASIRI MATU DEDA GE

5 Edo ingoda jo mi busu da emboboda wasiri awa adi ari gido dipapa awadewo betare. Edo wasiri eiawa busuda embobo mi edo era, viro ise, ditaise, sino da wasiri awa edo era, ko-tari bebegae de dipapa nembogamode edo jinaga jiwae edo era. Edojinaga edo era amone teta ove kewaritumondebain arago edo era. 6 EdoGod umo wasiri bebegae eiawa emboumokera ae era ainda yei tini gambarinembodiba adira. 7 Edo ingo matudipapa bebegae awa ise atima edoisewa iji ainde awa ingoda jo da di-papa bebegae mi ingo gitijigido isira.

8 Awarate boroko kotari bebegaede ari bebegae de tini gambari deembo nenei ujo ae ari de berari awapigewomambare. Edo embo nenei dajawo da ge bebegae seove edo isibarige seove. 9 Edo ge mina busa eoveainda be awa ingo dipapa bebegaemamatu awa wawara edo dipapa sekaawa burisewa teta bo mamatu awawawara edo bo seka budo ewaragoisewa awasedo. 10 Edo ingo jo dadipapa seka awa burisewa amimi Godawa iji berari ingoda jo da buro edoira irirari ingoda jiro gari God da yeiawa bajido nembodiba iri ingo God dagari awa burewa. 11 Awasedo emboJew embo ta embo Jew embo aeri edoembo tamo da andiso diugari wasiriawa burisi ta bae ri ainda sedo gariainda mina sari awa nembodiba aeraainda be awa Keriso awa embo nem-bodiba ra edo Keriso awa embo umo

Page 341: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

COLOSSIANS 3:12 338 COLOSSIANS 4:6gebe edo era ainda jo da atima iraawasedo.

12 Edo ingo awa God da embobo ra.Edo umo ingo dubo budo ingo kata-betiri ingo uso embo isewa awasedowasiri ewagaewa awa budo ombuwoteta bo seka ombarago ewo. Edoembo nenei dubo buwo edo embonenei da yei kando ewo jariga eoveedo wasiri biae embo nenei da yeieove ta saboa ewo. 13 Edo iji berarikondade mina ara ewo edo embo neimi embo nei bekuba ari gido kotem-bedodowo. Kotembedominadoa ewoteta God mi ingo kotembedo dotur-isira awodo. 14 Edo dubo bari awadowo wasiri ewagaewa nenei berariawa derigare ainda be awa dubo bariawa wasiri ewagaewa berari aindasusu ra.

15 Edo God mi ingo jawo setiriKeriso da tamo isewa awa ingo jo jamojamo de atawase dipapa ira awasedodubo jamo ari Keriso mi itido ira awadowo ingoda jo awa dedegare. Edodoio sewo. 16EdoKeriso da ge be jiwaeedo ira awa ingoda jo da atare. Edojiro gari nembodiba mi atopapotisedengoro mina ara ewo. Edo ingodajo da God doio sise God da ya edo yaewagaewa de God jasiga ari ya de awaGod da yei sewo. 17 Edo ingo ro adewaedo sadewa awa sise ise gidoBada Iesuda jawo da ewo. Edo awodo ise sisegidoMamoGod awa Iesu Keriso da yeiawodo jasiga ewo.

EMBO NENEI DA YEI RAWODOADESA AINDA EMBORO

18 Ingo aro asini ingoda iubono keraewo ainda be awa Iesu ge be ari emboevetu awa awodo adera.

19 Edo ingo iubono ingoda aro asinidubo buwo edo ungoda yei tini gam-bari eova.

20 Edo ingo kinapeina iji berari in-goda aimamo awa kera ewo ainda beawa amone God mi ingo mi awodoawase dipapa ira. Edo kinapeina un-goda aimamo kera adera amimi ariGod iaviri adira.

21 Edo ingo aimamo gae gae edoingoda kinapeina awo jo ambu re ijiberari ungoda yei eiawa eose oiawaeose awa seove.

22 Edo ingo agipo embobo ingodababojegari mi ro awase soro gido ewo.Edo ungo ingo ditini era iji aindeawo ungo iaviri orase sedo eove ta joewamei de da ewo ainda be awa ingoGod dubo burewa awasedo. 23 Edoingo ro ewa awa ingoda jo berari miewo teta ingo God da buro ae etewaawodo embo da buro aera te. 24 Edokotewo God mi ingoda riroga awaitadera. Edo unemi uso embo da yeiro itadi sia etira awa imone badesa.Edo Keriso awa bajari be awa imonekera esa. 25Edo embo avewasiri bebe-gae ira embo awa uso wasiri bebegaeawasedo mina badira ainda be awatega da ainda God embo kasedo ira.

41 Edo ingo babojegari ingoda agipo

embobo awa gandubeove ta edo gogoewo. Edo Iesu Keriso re utu da atiraedo umone ingoda bajari daedo ra.

RO ARI DA GE NENEI2 God da yei ge sari awa dove. Edo

ingo God da yei ge sise gido ewo mibiae eove ta God jasiga ewo. 3Edo ingoGod da yei ge sise gido sedo giwo Godumo ingodenanemi uso jo ge Kerisoda jawo da ainda binga awa minonusorase emboro pirigare. Edo ungo mina gajari oro da einda ititisera aindabe awa na binga awaminonu sedo enaawasedo. 4 Awarate God da yei sedogiwo emboro pirigari na binga isagaminonu sirinono embo mi ingore.

5 Edo embo Iesu ge be ae edo eraainda jo da jiro gari de da wasiri ewo.Edo ungoda yei Iesu da binga sari ijiewamei awa eura ewo. 6 Edo indaringamo arase sedo embomi ewa indarida itido era. Edo ingo embo da yei gesise edo ungoda sedo gari damina sisegido ingoda ge awa ewa itari ngamoarago awa ewo.

PAUL DA ATEGARI SANGOVE

Page 342: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

COLOSSIANS 4:7 339 COLOSSIANS 4:187 Ingodenaso dubo bari namendi

Tychicus Keriso da agipo embo nangoinge amimi jo uso berari mi Kerisoda buro ira amimi naso yei ro berariiutara awa sari gadewa. 8 Edo umonango berari da yei ro iutara aindabinga awa sadira ainde ingo iaviri sek-ago adewa edo ingoda jo awa sekagogoroba adira awasedo na umo ingodayei iteno mambutira. 9 Edo Ones-imus dubo bari ingoda embo nei awananemi Tychicus ga da itenomambu-tira. Edo ungo bugudo einda namendimi ro berari ira awa soro gadewa.

10 Aristarchus einda nangae gajarioro da atira amimi ingo ategurira awasano gawase sira. Mark, Barnabasda orobe awa daedo ingo ateguriraawa sano gawase sira. Edo na in-goda yei matu sisena umo ingoda yeibugari gido indari itiwo indari yeiitawo atare sisena. 11 Edo Iesu usojawo nei Justus awa daedo uso ate-gari ingoda yei ititira. Edo embotamonde eiawa Jew embobo ungo un-goda wasiri bebegae awa dodo God dayei wareregurisera. Edo ungo God dayei wareregedo ungo nangae daedoGod da gitijigari da iji da buro awaewora. Edo embo tamonde eiawa nakondade nembodiba be edo era te Jewembobo nenei ungoda wasiri bebegaedodo God da yei wareregurisera awana kondade ae edo era.

12 Edo Epaphras ingoda embo neiIesu Keriso da agipo embo umo daedoingo ategurira. Edo umo uso jo berarimi ingoda jawo da iji berari God dayei ge sedo ira. Edo umo God da yeisedo gido ira unemi ari ingo gorobade gebe edo duradi ae edo ingodatumonda ari awa bajido nembodibaari ingo God mi ro awase dipapa iraawa kera awase sedo ira. 13 Edo nabe awa gari ra umo ingo embo edoLaodicea nati embobo embo edoHier-apolis nati embobo embo buro okainbe evira. 14Edo Luke ingodenaso karusimba ari embo dubo budo era aindeDemas de ungoda ategari ingoda yeiititera.

15 Edo Laodicea nati da nanon-amedi de Nympha de Iesu gebe ariembobo uso mando da dada edo eraawa sewo gore nango mi ungo ate-gurera. 16 Edo ingo ove eiawa ajigedogido awa ove eiawa Laocicea Iesu gebeari embobo da yei itiwo mambareainda be awa na ungo naso ge awadaedo ingorase dipapa ena awasedo.Edo daedo ove nanemi Laodicea natiembobo da yei ititisena awa ungo miingoda yei itoro bugare ko na ingoawa ajigedo gawase dipapa ena.

17 Edo Archippus da yei sewoIesu Keriso mi buro awa asase itiraawasedo mambudo atae asase setirasewo.

18 Edo na naso ingo topo mi eiawajivena na Paul mi ingo ategurena.Ungo mi na bundetera awa ruveg-eove.

Edo God da ewamei ari ingoda yeimatawa atare.

AwaraIngoda namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 343: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 THESSALONIANS 1:1 340 1 THESSALONIANS 2:5

Ove Thessalonica NatiEmbobo Mi Burisera1 Na Paul mi Silas de Timothy de

da ove eiawa Iesu gebe ari emboboThessalonica nati da ainda GodMamode Bada Iesu Keriso de da topo daititera.

Edo God ingoda yei jo jamo jamo aride wasiri ewamei ari de itare.

PAULTHESSALONICANATI EMBOBODA TUMONDA ARI AWA EMBO GODJASIGA ISIRA

2 Nango ingo berari awa embo Godjasiga edo era. Edo nango ingoda jawoda iji berari God da yei sedo era. 3 Edonango God ingodenaso Mama da ditida ingo Keriso gebe edo edo wasiriewagaewa ise Keriso dubo burise edoburo okain edo ewa edo Bada IesuKeriso mi matu ro adi sisira awa adiraawa gebe edo ingo goroba de atimaewa awa nango ruvegae ra.

4 Edo nanonamendi nango goseraGod ingo dubo budo gido ingo usoembobo awase kotisira. 5 Edo nangoingoda yei bugudo nango ge da amimiaera te Asisi Kotopu da goroba mibinga ewamei awa minonu sedo era.Edo nango gosera binga ewamei awagebe ra. Edo ingo gosewa nango in-gode daedo atima isera ainde ingo miewamei ari kumbawase sedo nangoro ewamei awa edo isera. 6 Edoingo nango ro edo isera awa gidoingo da awodo edo isewa. Edo ingomemesi nembodiba tambudo isewa teingo Asisi Kotopu mi jo iaviri itidoisira amimi binga awa budo isewa.7 Awasedo ingo Macedonia busu em-bobo de Greece busu embobo beraride mi ingo gido pepeta ae etera em-boro ainda pepeta edo isewa. 8 Aindabe awa ingo Keriso da binga awaMacedonia busu de Greece busu de daititisewa awasedo. Edo da awa aerate embo yei berari da awa ingoda Godgebe ari da ge awa ingisera awasedo.Awasedo nango mana ingoda jawo dage jiwae mana sadera ainda be awa

ingoda binga awa embo berari matugari awasedo. 9 Edo nango ingo esegaetero ingo nango ingo joda isewa awaembo re ge da awa sedo era. EdoingoGod gebewasiri de atira awa keraadi ingoda ove kekevegari awa dodoGod da yei wareregurisewa. 10 Edoingo God da yei wareregedo uso meiawa utu dodo engenembarase simbaewa. Edo uso mei Iesu awa betetiriGod mi jigiri eririsira. Edo God miKeriso jigiri eririsira awa gae gae edoGod uso tini gambari awa ingodenasoyei bugurase Keriso ingodena sore-gurisira.

2PAUL DA BURO THESSALONICA

NATI DA1 Nanonamendi ingo ingosuka

gosewa awara nangoda esega ingodayei isera awa be ae aera. 2 Edoingo gosewa nango ingoda yeiThessalonica nati da bugae atisenango Philippi nati da atoro ungo minangoda yei biae ise gogo dimbudoge bebegae nangoda yei sedo isera.Edo embo mi nango beitigadi jaredoedo isera te binga ewamei God miititisira awa ingoda yei sorase sedoGod mi nangoda jo awa etiri gorobaisira. 3Edo binga nango mi ingoda yeiujugurera ainda susu awa ge busariaera. Edo nangoda kotari awa ewameina edo nango awa ingo gandubadijaraera. 4 Awarate God mi nango miorase awara sedo unemi nango awabinga ewamei da minonu sari buroawa orase jawo sisira awasedo nangoiji berari ingoda yei ro God mi ingodayei sorase sira awa sera. Edo nangoembo mi iaviri orase buro eiawa aerate God nango ro kotera awa gosiraamimi iaviri arase sedo nango bingaewamei minonu sari buro eiawa era.5Edo ingo isaga gosewa nango ingodayei bugusera awa nango ge ngamomi ingoda yei ge saera. Edo nangoingo atopapotise ingomi nangoda yeirora jiwa itawase dipapa aera. EdoGod umo gosira na ro sena awa gebe

Page 344: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 THESSALONIANS 2:6 341 1 THESSALONIANS 3:1ra. 6 Edo nango jasiga ari badi dipapaaera. Edo nango ingo de embo neneidemi nango jasiga awase dipapa aera.

7 Edo nango awa Keriso da bingaatopapotegari embobo ra awasedonango dipapa ae etera awa nango in-goda yei rora jiwae be awase sedogae etera te nango ingoda teda atiseingoda yei ewamei be edo isera teta aimi uso kinapeina edo gogo edo simbaedo ira da awodo edo isera. 8 Edonango nangoda dubo bari ingoda yeiatira awasedo binga ewamei ingodayei sedo era. Edo da awa aera te nangoingo awa embo betadi sia etera aindabe awa nango ingo be dubo budo era.9 Naso nanonamendi nango buro iseingo pigedo edo isera awa kotewo.Edo nango ingoda teda atise God dabinga ewamei awa minonu sedo iserate nango ingoda yei bouga itari ujo aeedo gido edo nango rawodo edo ganobudo nangoda indari de bosini de oriadi sedo gido nango ingo pigedo buroisera.

10 Edo ingo nango ingoda tedaatima edo isera ainda emboro awagosewa da awodo God gosira. Nangoingo Iesu gebe ari embobo da tedaatima isera awa nango wasiri bebegaeaera. Nango ingoda teda atima edoisera awa nangoda jo ewamei de ko-tari ewagaewa de atima isera. 11 Edonango tetamamomi uso kinapeina dayei wasiri ro edo ira wasiri da awodoingoda yei edo isera. 12 Edo ingodajo goroba orase nango ingoda yei geboedo sedo isera. Edo nango ingodayei gegata ise sedo isera God mi ingojawo sedo ingo uso ewamei ari de usogitijigari iji da usasa awa kumbawasesedo simba ira awasedo ingo atisegido wasiri awo God umo iaviri adirawasiri awa ewo.

13 Edo nango mi God da binga awabudo bugero ingo ingido binga awabudo ingoda joda ititisewa. Edo ingogosewa binga awa embo da binga aerate binga awa God da binga ra. Awagebe binga awa God da gebe moka ra.Edo God awa Iesu gebe ari embobo

berari da joda buro ira. Edo nangoingo mi God da binga ingise burisewaawasedo nango iji berari God da yeidoio sedo era. 14 Naso nanonamendiwasiri da awa God da embobo IesuKeriso da totopo Judea busu da aindaisira wasiri da awa ingoda yei etira.Edo Jew embomeimi ungoda nanona-mendi Judea busu da awa dedo gaedoeoromemesi budo isera edo da awodoingoda busu da embo mi ingo dedogaedo eoro ingo memesi budo isewa.15 Edo Jew embobo Bada Iesu de-tero bebetisira edo God da binga sariembobo dorisera embobo da amiminango dedo gaedo isera. Edo emboboemimi ro era amimi ae God iaviri aera.Edo ungo awa embo berari da gitopora. 16 Edo nango ungo mi soregariborase sedo binga ewamei awa Jewembobo ae da yei minonu sedo erate Jew embobo awa iji berari nangodaemboro awa beitigadi jaredo era. Edowasiri biae amimi ungo mi wasiri be-begae ewora awa deriguriri awasedoGod uso tini gambari awa ungoda yeibugira.

PAUL UNGO SEKAGO ESEGA ADI DI-PAPA ISIRA

17 Nanonamendi ingo de nango deawa ewoga ewoga etera te ingodenasokotari awa da awodo atira. 18 Edonango ingo seugedo atise nangodajo berari mi ingo sekago gadi dipapaedo iji jiwae be edo gido era te Satanmi nangoda emboro awa beitigedoira. 19 Edo ingodenaso Bada Iesuengenembadira iji ainde mo ameminangoda buro ainda be eri edo amemiari nango iaviri de matawa ateri edoamemi nangoda riroga eri? Ingo awa.20 Gebe embo re ingo mi eowo nangoGod jasiga ise iaviri edo era.

3PAUL TIMOTHY UNGODA YEI ITIRI

MAMBUSIRA1Nango gadi dipapa edo era amone

ingoda tumonda ari Keriso da yeiawa goroba de atita ko awodo aeriawasedo nango Athens nati da atise

Page 345: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 THESSALONIANS 3:2 342 1 THESSALONIANS 4:7Timothy ingoda yei itoro mambarasesititara. 2 Edo Timothy awa nangodanamendi nango de daedo dada Godda buro binga ewamei Keriso da jawoda awa minonu sedo ira. 3 Edo gaegae edo ingo dedo gaedo ari awaembo Keriso tumonda ari awa dowasesedo nango Timothy ingoda yei itit-era. Edo ingoda jo awa goroba arasesedo edo ingoda tumonda ari awabajido nembodiba arase sedo nangoTimothy ingo kondade arase ititera.Edo ingo gosewa God dedo gaedo arinangoda yei awa bugurase gajae ra.4 Edo nango ingode atima isera ijiainde nango ingoda yei sisera ambodaembo mi ingo dedo gaedo adera sis-era. Edo ingo gosewa nango mi in-goda yei awodo adira sisera awa etira.5 Awasedo nango Timothy ingoda yeiitero mambusira. Edo dedo gaedo ariingoda yei bugiri ingoda tumonda ariKeriso da yei awa goroba de atita koatae ri awa nango mana mana edokotitara awase Satan mi ingo patetirinango buro berari awa awase be aeiutara awodo kotitara.

6 Awarate boroko Timothy ingododo nangoda yei bugudo ingodatumonda ari Keriso da yei edo in-goda dubo bari awa goroba de atiraainda binga nangoda yei siutara. Edobinga awa ingido nango iaviri beera. Edo unemi nangoda yei siu-tara ingo kotari ewagaewa nangodajawo da kotedo ewa edo ingo nangogadi dipapa ewa teta nango mi ingogadi dipapa nembodiba era da awodosiutara. 7 Edo nango awa memesinembogamo de edo bouga jiwae bebudo era te nanonamendi nango in-goda binga awa ingido nangoda joawa goroba iutara. Edo nango ingoKeriso gebe ewa ainda binga awa in-gero amimi nangoda jo goroba etera.8Edo ingoKeriso gebe ari awa doae iseatadewa awa nango ewamei atadera.9 Edo boroko ingo awa embo nangoGod doio sera. Edo nango ingodatumonda ari Keriso da yei edo ewa

awasedo nango God da joda iavirinembodiba be era. 10 Edo iji berarinango nangoda jo berari mi God dayei sedo gido era emboro pirigarinango bugudo ingo gadi. Edo nangoingoda tumonda ari awa bajido nem-bodiba arase sedo kondade adi ingodayei bugadi dipapa era.

11 Ingodenaso Mama God de ingo-denaso Bada Iesu Keriso de mi em-boro pirigoro nango ingoda yei bu-gore. 12 Edo ingoda dubo mina baraari de embo nenei dubo bari de awaKeriso mi ari bajido nembodiba areteta nango mi ingo dubo budo era daawodo. 13 Edo awodo irirowo ingodajo awa goroba are. Edo amboda in-godenaso Bada Iesu embo berari umogebe edo era awa budo umonde da en-genembadira iji ainde ingoMamoGodda dombu da deradewa awa kotopuedo wasiri biae ae.

4INGODENA WASIRI EWAMEI DE DA

ATERA AMIMI IRI GOD IAVIRI IRA1 Naso nanonamendi ambo ge da

awa ingoda yei sane. Nango ingo ra-wodo atise awo God iaviri adira aindaemboro awa atopapotisera. Edo em-boro re ainda ingo re atewora awaratenango ingoda yei Bada Iesu da jawo dabenunu sera ingo mi ewamei borokoewa amimi ewamei matu isewa awaewo derigare. 2Ko ingo gosewa nangoawa Bada Iesu da bajari ari mi ingoatopapotisera.

3 Edo God umo dipapa ira amoneeire. Dita ari awa dodo wasiri ewameide da atiwo. 4 Edo embo ingo aroasini jimbusewa awa dubo budo sapoewo. 5 Edo embo umo God gaeawa iji berari dipapa jo de berari iseatima iri edo ingo awodo awa eove.6 Edo embo da amemi embo nei gan-dubedo uso aro awa bengono eure.Ko nango matu ingo dengoro edo in-goda yei sisera embo wasiri bebegaeawodo edo era awa God mi ungodariroga itadira. 7 Edo ingode manajo dongono de atadera te ingode joewamei de atadera ainda be awa God

Page 346: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 THESSALONIANS 4:8 343 1 THESSALONIANS 5:6mi ingode awodo atorase jawo sisiraawasedo. 8 Awasedo embo amemiatopatari eiawa ujo ae adira awa umoembo ujo ae aera te umone God in-goda yei Asisi Kotopu itido ira awa ujoae ira.

9 Edo Iesu gebe ari embobo neneirawodo dubo badewa awa na ingodayei gaiadi aera ainda be awa Godumo umosuka emboro awa ingoda yeiatopapotisira awasedo. 10 Edo unemiingo atopatetiri ingoMacedonia busuda Iesu gebe ari nanonamendi berariawa dubo budo ewa te nanonamendinango ingoda yei sedo gosera borokotuturo edo ingo dubo rawodo burewaamimi dubo matu rawodo budo isewaawa derigare.

11Edo iji berari jamo jamo edo atadidipapa ewo. Edo iji berari buro ingodaawa ewo edo buro edo gano budo ingoingosuka ingoda rora awa ori ewoteta matu nango mi ingoda yei siseraawodo. 12 Edo ingo awodo adewa awaembo Iesu gebe ae edo era amimiingo sapo adera. Edo ingo mi embonenei da yei ingo ro dipapa ewa awamana sawo itadera ainda be awa ingoingosuka ro kumbadewa awa inonoawasedo.

IESU KERISO AWA ENGENEM-BADIRA

13 Nanonamendi dubo veveraeowase teta embo God mi ungo emboro adi dipapa ira awa gae jarera amimiarago eowase nango ingo mi embobebetisera ainda gebe moka awawagawase dipapa era. 14 Edo ingodenagebe edo era Iesu betedo sekagoeririsira da awodo ingode embo Iesugebe ima betedo era awa God mi ariungo Iesu ga da dada atorase awagebeore.

15 Edo nango mi ingoda yei seraamone Keriso da atopatari ra. EdoKeriso awa engenembadira edo ijiainde ingodena busu da wasiri de at-era amimimana embo bebetisera awadodo giti giti inda vitido Keriso gada dada adera. 16 Edo ge javi gogodimbudo sadira edo asisi ewamei da

gitijigari da ge javi edo God da puin dajavi awa embo mi ingadera. Edo ungoawa ingiroro Keriso umo be amimibusu asusubedo wosadira. Edo emboave Keriso gebe ise bebetisera em-bobo awa wasiri tamo seka erido gitivitadera. 17Edo ungo vitoro ingodenaiji ainde busu da atima era awa in-godena vitido yei poroga atira aindaingode embo giti vitera ainde da dadaadera. Edo ainda awa ingode berariKeriso ga da dada adera. Edo aindadada edo ingode matawa Keriso ga daatadera. 18 Awasedo ingo ge eiawaingido ge eiawa mina sara edo ewoingoda jo awa goroba are.

5KERISO AWA ENGENEMBADIRA

AWASEDO SIA EWO1-2 Nanonamendi nanemi ro berari

eiawa adira ainda iji awa ingoda yeigaiadena amone inono aera ainda beawa ingo gosewa Keriso bugadira ijiawa edo iji awa bugadi sima bugaragoadira teta bengono embo mi tumbade bugadi sima bugarago adira. 3 Edoembo mi sadera yei berari awa jamojamo etiri ingodena ewamei aterasadera edo iji ainda usibesi ari awabugadi sima ungoda yei bugaragoadira. Edo usibesi ari awa buguti-rari ungo mi bugurase beitigadi aerateta gasou evetu uso mei bari iji awabuguri edo umo uso tamo da memesiawa bugurase beitigari sago ae edo irada awodo ra.

4 Awarate nanonamendi ingo awaumenga da atae ra awasedo Kerisoda bugari iji awa bugadira awa ingomana mana mana adewa teta ben-gono embo mi bugadi sima bugaragoeuri embo mana mana edo era daawodo. 5 Ainda be awa ingo be-rari usasa de waiko de da kinapeinaawasedo. Edo ingodena awa tumbade umenga de da kinapeina aera.6 Awasedo ingode mana ewo aderateta embo nenei mi Iesu bugadi aerasise ewo era awodo awarate ingode

Page 347: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 THESSALONIANS 5:7 344 1 THESSALONIANS 5:28dombu gunjedo atise ingode ingo-denasuka dedegurise edo gogo edoatore. 7 Edo embo ewo edo era awaungo tumba de ewo edo era. Edoembo umo okain indido era amoneungo re tumba de edo era. 8 Awarateingodena awa waiko da kinapeinaawasedo ingode ingodenasuka simbaise edo gogo edo atore. Edo ingodetumonda ari de dubo bari de awa tetaisoro embobomi oka da pako itido erada awodo itore. Edo ingode Kerisomi ingodena soregadira awa tumondaore. Edo ingodena awodo tumondaadera awa ingodenaso tumonda ariawa teta isoro embobo mi gobe un-goda kopiri da itido era da awodoare. 9 Ko God ingodena uso tini gam-bari awa borase itae ra awarate umoingodena awa soregari ingodenasoBada Iesu Keriso mi ingodena embosia isira awa borase ititisira. 10 EdoKeriso umo ingodena awasedo be-betisira awasedo ingodena betaderitako wasiri de ataderita awa ingodenaKeriso ga da dada atadera. 11Awasedodove ta kondademina ara ise edo ewojo embo nenei da awa goroba are tetaboroko ewa da awodo.

PAUL DAUSO GE SANGOVEUNGODAYEI

12 Nanonamendi nango ingo yeisedo gosera embo ingoda teda buroera awa sapo ewo. Edo embomeiamoneGodmi ingo dedegurise atopa-torase ititisira. 13 Edo ingo ungodaburo awasedo ungo dubo burise sapoewo. Edo ingo ge bagae dubo bari midada atiwo.

14 Edo nanonamendi ingo dengoroera embo ungo buro adi ae sedo eraawa sewo gore. Edo embo oju burigiedo era awa ungoda oju atae arasesedo kondade ewo. Edo embo gorobaae awa kondade ewo. Edo embo dayei tini gambari eove. 15 Edo embo daamemi ingoda yei biae oro gido minaeove ta iji berari ewamei mina ara iseembo berari da yei ewo.

16 Iji berari iaviri ewo. 17 Edo Godga da rora berari awa embo ge sewo.

18 Edo ingoda yei ro adira awa iji be-rari God da yei doio sewo ko amoneGod umo embo Keriso da topo miawodo orase dipapa edo ira awasedo.19 Edo embo riawo ewuse aturase ujoae edo deoro ambudo ira. Edo awodoawa Asisi Kotopu da yei eove. 20 Edobinga Godmi itido ira awa ujo ae eove.21 Edo ge neinde kainde awa ingidoewa rawari edo biae rawari awa giwo.Edo awodo gido awa ge ewamei awakumbuwo. 22 Awarate rora bebegaeneinde kainde awa dowo.

23 Edo God ingodenaso jo jamojamo ari itido ira amimi ingoda jo awasegedo ari ingo dagari ae be ave. EdoGod mi ingoda asisi de jiro de tamode awa dedegare edo Bada Iesu Kerisoda bugari iji de ingoda asisi de jiro detamo de awa wasiri biae ae are. 24 Edoumo ingo jawo sedo ira amimi adiraainda be awa umomana ingo doadira.

25 Nanonamendi nangoda jawo daGod ga da ge sewo.

26 Edo naso jawo da Iesu gebe ariembobo berari awa ategewo edo ungode da ingo buwo.

27 Edo nanemi God da bajari ari miingoda yei sena ove eiawa Iesu gebeari embobo berari da yei ajigewo.

28 Ingodenaso Bada Iesu Keriso usoewamei ari ingode da matawa atare.

AwaraIngoda namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 348: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 THESSALONIANS 1:1 345 2 THESSALONIANS 2:3

Ove Nei ThessalonicaNati Embobo MiBurisera1Na Paul mi Silas de Timothy de da

ove eiawa Thessalonica nati emboboIesu gebe edo era edo God ingodenasode Bada Iesu Keriso de da topo da yeigaiera.

2 God Mamo de Bada Iesu Keriso demi ingoda yei ewamei de jo jamo jamode itore.

KERISO ENGENEMBADIRA IJI AINDEGOD MI EMBO KASADIRA

3 Nanonamendi nango iji berariingo awa embo God da yei doio sedoera. Edo nango doio awodo sedo eraamone awara ainda be awa ingodatumonda ari awa bajido nembodibairi edo ingoda dubo mina bara ariawa nembodiba ira awasedo. 4 Edonango God da Iesu gebe ari emboboawa esega era aingo de ingo jasigaera. Edo ingo dari gaiari de memesinembodiba de burewa te ingo doaeKeriso gebe ise atewa awasedo nangoingo jasiga era.

5 Edo ingo dari gaiari de memeside burewa amimi isaga ira awa Godmi embo awa inono da kasadira aindabe awa ingoda dari gaiari de memeside burewa amimi ingo awa sia iraGod uso gitijigari iji de uso ewameiari awa badewa. 6 Edo Iesu Kerisoengenembadira iji ainde God mi roewamei awa adira. Edo embo amemiero ingo memesi burewa awa God miari ungo riroga badera. 7 Edo ambodaBada Iesu uso asisi ewagaewa gorobade da utu dodo umo umosuka isagaadira iji ainde God mi ingo memesiburewa ainda yei jango indari ititisenango de daedo itadira. 8 Edo Kerisobugadira ainda embo God gae aindaembo binga ewamei Bada Iesu da jawoda ingido edo kera ae edo era em-bobo ainda yei riroga teta riawo ambeda ewudo ira ainda avewa inge awaKeriso mi itadira. 9 Edo ungo riroga

badera awa matawa atae ae atadira.Edo Keriso bugadira iji ainde ungo deKeriso de awa ewoga ewoga adera edoungo mi mana uso usasa goroba deawa gadera. 10 Edo Keriso bugadira ijiainde uso embobo berari ungo umogebe edo era amimi saboa ari de umojasiga adera. Edo ingo awa emboboainda teda adewa ainda be awa ingobinga nango mi ingoda yei sisera awagebe isewa awasedo.

11 Edo awasedo nango ingoda jawoda iji berari God manunugedo era.Edo nango manunugedo sedo gidoera unemi ari ingo rawodo atawaseumo dipapa ira awodo atadewa. Edoingo awa embo ewagaewa adi dipapaedo ewa awasedo na God da yei sedogosena uso goroba mi ingo kondadearase. Edo ingo ingoda tumonda arida buro awa awase God uso gorobamiingo kondade are. 12 Edo awodo in-goda yei ari ingodenaso God de BadaIesu Keriso de da ewamei ari awasedoingodenaso Bada Iesu da jawo awajasiga irirowo edo Iesu mi ingo jasigaare.

2EMBO BIAE BE BIAE DA GE

1 Nanonamendi na boroko ingodayei sadena ingodenaso Bada IesuKeriso engenembadira aingo de un-emi ingodena jumbari ingodena indavitido ungae dada adera awa sadena.2Edo na ingoda yei sedo gosena, emboda amemi Keriso da iji re bugira eiresadira awa mana mana edo dubo vev-era eove. Edo embo da mi sadiraGod mi uso yei ge itira sedo awasesadira Keriso da iji re bugira sadira.Edo embo nei binga awaminonu simaawase sadira Keriso da iji re bugirasadira. Edo embo nei awa sadiranango mi ove etero Keriso da iji awabugira sari ge sadira. 3 Edo gaegaeedo embo da ge awodo sadera amimiingo gandubeore ungoda ge awa gebeeove. Edo Keriso da iji bugae atirariembo jiwae be jiwae awa God kera ariujo ae adera edoGodujo ae adera. Edo

Page 349: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 THESSALONIANS 2:4 346 2 THESSALONIANS 3:3Embo Biae Be Biae awa umo ambodariawo matawa ewuse atadira aindamambadira awa umo bugadira. 4 EdoEmbo Biae Be Biae umo embo mi roraberari de asisi berari de tumondebainedo era awa ujo ae adira. Edo unemisadira unemi rora berari awawa de-rigari sadira. Edo Embo Biae Be Biaeamimi God da tumondebain ari oro datorido umo awa God sadira.

5 Edo ingo ruvegurisevita matu naingode atisena ainde na awa ingodayei ge re sisena. 6 Edo Embo BiaeBe Biae amone boroko bugae etira terora da ro mi uso emboro awa beit-igurira. Edo ingo rora ro mi uso em-boro beitigurira amone gosewa. Edoamboda rora uso emboro gajira roraawa serigadira iji ainda Embo Biae BeBiae amone bugadira. 7 Edo God miingodenaso yei embo wasiri bebegaeboroko era awa isaga isira te ambodaawa embo mi wasiri bebegae be be-begae awa adera. Edo embo Biae BeBiae da emboro gajira awa serigadiraiji ainde embo mi wasiri bebegae bebebegae awawa adera.

8 Edo Embo Biae Be awa bugudoisaga adira awarate Iesu Keriso awabugadira iji ainde umo opu mi edouso bugari da goroba nembodibade usibesi adira. 9 Edo Satan miuso yei goroba itari Embo Biae BeBiae awa bugudo unemi ari wasirigoroba de neinde kainde adira edoumo wasiri awa adira wasiri amimiembo gandubadira edo wasiri embomi matu gae awa adira. 10 Edo un-emi embobo riawomata awodo ewuseatima ira ainda mambadera aindayei gebusari ge neinde kainde awasadira. Edo embo riawo matawaewuse atira ainda mambutera aindabe awa ungo God mi ungo soreguraseujo ae ise uso ge moka be awa baeera awasedo. 11 Awasedo gebusari geawa ungoda joda atadira edo gebusarige awa gebe orase sedo God mi ariuso gebe moka ainda be awa managadera. 12 Awasedo embo ave Godda gebe moka awa gebe aerate wasiri

bebegae ise iaviri adira embo awa Godmi kasadira.

GOD MI UNGO SOREGADI KOTISIRA13 Nanonamendi iji berari nango

ingo God mi dubo budo ira awasedoGod da yei doio sadera. Tuturo daGod ingo awa kotedo ingo soregadikotisira edo God ingo uso emboboawase kotisira. Edo God awa ingosoregadira edo ingo awa uso emboboadewa ainda be awa Asisi Kotopu miingoda jo awa segetiri ewagaewa is-era edo ingo God da gebe moka awagebe edo ewa awasedo. 14 Edo nangobinga ewamei awa ingoda yei minonusedo isera edo emboro re awodo daGod mi ingo uso soregari kumbudouso embo awase jawo sisira. EdoGod mi ingode Iesu gebe ari embobonenei de dada jawo sisira ingodenasoBada IesuKeriso dausasa kumbawase.15Awasedo nangoda nanonamendi gemoka be nango mi minonu sari miove jiwari mi ingo atopapotisera awage moka be ainda jigido takibedo edogebe ari awa atae eove.

16 God ingodenaso Mama mi in-godena dubo burisira. Edo God usoewamei ari mi etiri ingodenaso joawa goroba de matawa atira edo un-emi ingodenaso yei ro adira awa eurigosera. Edo God de ingodenaso BadaIesu Keriso de ungo mi oro ingo ojuae atave. 17 Edo ungo mi esusu oro roewamei awa goroba de ise edo save.

3NANGODA JAWO DA GOD MA-

NUNUGEWO1 Nanonamendi Keriso da binga

awaburigi be rawari edo embomiGoddoio sise Keriso da binga awa ingomi burisewa da awodo borase sedonangoda jawo da God manunugewo.2 Edo daedo God sedo giwo embobebegae bugoro unemi nango sore-garase ainda be awa embo jiwae beawa Keriso da binga gebe ae awasedo.

3 Awarate God mi iji berari ingokondade adira. Edo unemi ingodajo ari goroba adira. Edo wasiri biae

Page 350: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 THESSALONIANS 3:4 347 2 THESSALONIANS 3:18embo mi ingoda emboro da bugadirateGodmiuso emboro awagajedo ingosoregadira. 4 Edo God mi nango seurigido era ingo boroko ro ewa awa edoda awodo nango mi ro awase saderaawa adewa.

5 Edo ingo mi God da dubo bariawa gosirowo ingoda dubo bari awabajarase edo ingo mi Keriso atae aeisira awodo awase sedo senaKerisomiingo kondade are.

IESU GEBE ARI EMBOBO BURO ORE6 Nanonamendi Bada Iesu Keriso

da jawo da nango mi ingoda yei seraingiwo. Edo nanonamendi berari be-gogo embobo nango mi ro orase siti-tara awa ae era awa dowo. 7 Edo ingoingosuka gosewa ingo buro adewateta nango buro isera da awodo. Edonango ingoda teda atisera awa nangobegogo embobo aera. 8 Edo embomi nangoda yei indari itido isera awanango embobo ainda yei indari dagano awa itido isera. Edo iji berarinango buro edo isera ainda be awanango ingo mi gano mi indari oriedo nangoda yei itowase ujo ae iseedo isera. 9 Edo nango ingoda yei roedo isera awa embo ingoda yei sedogoro nangoda yei indari itae etewaamone awara te nango ingoda yeisedo gaera ainda be re nango ingo minango gano badi buro era awa gido daawodo awasedo sedo edo isera. 10 Edonango ingode atise ingoda yei sedoisera embo ave buro ari ujo ae adiraembo awa indari indure sedo isera.

11 Edo nango eiawa ingoda yei seraainda be nango ingera embo nenei in-goda teda atera awa begogo embobora awasedo. Edo ungo buro ae rateungo tepo yima itido puma itido iseembo nenei da buro awa gido kikidirido era. 12 Edo embobo awa sewogore nango mi Bada Iesu Keriso dajawo da sari gari ititise sera wasiribiae awodo awa eove te gano budoindari de rora de ori adi buro ewo.

13 Edo nanonamendi ingo ari ewa-gaewa ima begogo ari dove. 14 Edoawasi embo da ingoda teda awanango

mi ro ove einda sera awa ae edo itarora. Edo embo da ave nango ro seraawa ingae adira awa men garase sedogido garago ewo. 15 Awarate uso yeigitopo da ae etewa awodo awa eove tauso yei sewo ingesa awodo eose tetaingoda orobe da yei sasaimbari mi saeetewa awodo awa sewo.

PAUL UNGO ATEGURISIRA16 Keriso umo umosuka awa ingo-

denaso jo jamo jamo ari da susu raedo iji berari ingoda yei ro adira awaunemi ingoda jo jamo jamo ari itare.Edo Keriso ingo berari de daedo atare.

17 Na nasuka naso ingo mi eiawajivena, na Paul mi ingo ategurena.Edo ove berari nanemi gaiewona awana ove sangove awa gaiena.

18 Edo ingodenaso Bada Iesu Kerisoda ewamei ari ingo berari da yeimatawa atare.

AwaraIngoda namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 351: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 1:1 348 1 TIMOTHY 1:14

Ove Timothy Mi Burisira1 Na Paul mi Timothy Keriso gebe

edo naso mei inge isira ainda yei oveeiawa jivena. God ingodenaso sore-gari embo de Iesu Keriso de mi eoroingodena ro God mi ingodenaso yeiadira awa gido era ungo mi na awaIesu da binga atopatari embo anaseititisera.

2 God Mamo de ingodenaso BadaIesu Keriso de mi ingoda yei ewameiari de jo ari de jo jamo jamo ari deitore.

EMBO GEBUSARI AWA ATOPATIDOERA AWA SEIO AWODO ATOPATOVE

3 Na imo Ephesus nati da atasasedipapa ena ge amone na Macedo-nia busu da mambuse iso yei sisena.Edo Ephesus nati embobo nenei mige biae awa atopapotera awasedoimo ungoda yei seio awodo atopa-tove seio. 4 Edo ungo awa kiki gebeae awa atopapotera edo ungo awage embo God gae da ge awa atopa-potera. Edo atopatari awodo mi euriembo ge mina baga edo era te amimiembo kondade ae God da ge awa gaeawasedo embobo awa seio atopatariawodo awa dove. Edo embo God gebeadera awa ungo uso ge awa gadera.5Edoungoda yei da seio ato awodopa-potera awawa doro dubo bari awa un-goda teda eradira awasedo. Ainda beawa dubo bari awa jo ewamei da usobe ra edo kotari ewamei de tumondaari be de awa. 6 Edo embo nenei geeiawa doturisera awa iji berari embonenei de da jo da jo da be ro ataekiki awa mina dira ise emboro nei dapepeta era. 7 Edo embobo awa God daagodari ge awa atopatari dipapa erate ungo uso ge awa gaera. Edo ungogoroba de ge sera ainde ungo ge roseri ainda be awa ungo gaera.

8 Edo embo mi God da agodari geawa dengoro adera God mi dengoroorase dipapa ira awodo awa ungoagodari ge awa ewamei awa gadera.

9-10 Edo ruvegeove God embo ewa-gaewa awa embo uso agodari ge awaitae rate embo wasiri bebegae edo eraembobo awa embo uso agodari ge awaititisira. Embo wasiri bebegae edo erare eire. Agodari bejari embobo edoembo embo nenei da yei ari bebegaeedo era edo embo God ujo ae edoera edo embo wasiri bebegae edo eraedo embo God sapo ae edo era edoembo ungoda mamono deoro betedoera edo embo ungoda ai mane de-oro betedo era edo embo embo neneideoro betedo era edo embo kotaribebegae kotedo era edo embo paimaembo da wasiri biae awa edo era edoembo embo nenei sandido bundedoera edo embo ge busedo era edo emboembo nenei da jawo da ge busedo eraedo embo atopatari gebe awa ujo aeedo wasiri bebegae edo era emboboawa embo God uso agodari awa iti-tisira. 11 Edo na ro boroko setenaawa na atopatari binga ewamei da rosira awodo awa na setena. Edo bingaewamei eiawa God wasiri biae ae roraberari inda atira awawananemi simbaanase ititisira edo embo berari da yeiminonu sanase ititisira.

GOD INGODENA JO ISIRA AWASEDOINGODE USO YEI DOIO SORE

12-13 Ingodenaso Bada Iesu Kerisomi buro eiawa anase naso yei gorobaititisira awasedo na uso yei doio sena.Edo matu na Keriso da jawo da biaesedo isena. Edo na uso embobo euraedo tambudo na ungo dedo gaedoedo isena. Edo nanemi eono embojiwae be memesi budo isera te Kerisokotisira nanemi buro eiawa edo gogoedo adena awa gido unemi na usoburo embo anase ititisira. Edo Godnaso yei na jo isira ainda be awa naKeriso gebe ae ise edo na ro ena awagae ena awasedo. 14 Edo Keriso mi naedo gogo edo isira. Edo uso ewameiari awa teta umo uriri mi naso jo dasumbudo beda ari inge isira. Edo naungae da dada isena ainde na umona dubo be burira edo unemi etirina umo gebe nembodiba isena awagosisena.

Page 352: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 1:15 349 1 TIMOTHY 2:915 Edo unemi embo wasiri bebe-

gae embobo awa soregadi Iesu Kerisobusu da bugusira awa gebe moka raawa gebe eio. Edo wasiri bebegaeeiawa nanemi matu edo isena wasiribebegae nembogamo amimi wasiribebegae embo nenei mi edo iseraawa derigurisira. 16 Awarate God najo isira ainda be awa umo embo miKeriso awa saboa ari mi gorase di-papa edo ira embo wasiri bebegaeedo era awa saboa ari mi edo gogoedo ira na saboa ari mi edo gogoisira da awodo. Edo wasiri bebe-gae nanemi isena amimi embo neneiwasiri bebegae isera awa derigurisiraawasedo embo mi God mi na jo isiraainda emboro awa gosisera edo ungodaedo gosisera God ungo jo adiraawa. Edo God mi ungo jo ari ungoKeriso gebe edo ungo wasiri matawaatari awa badera. 17 Edo gitijigarinembodiba God matawa atise gitiji-gadira awa mana betadira edo ingo-denanemimana gadera awa embo be-rari mi sapo ise iji berari jasiga ore.Awara.

18 Timothy naso mei na iso yei geeiawa ititena awa simba edo gogo eio.Edo imo awa Keriso da isoro embo raawasedo atopapotegari bebegae em-bobo awa ro atopapotera awa ataeorase seio. Edo ge nanemi iso yeiititena awa ge awa isoro embo mi usoisoro da gi emi jingama edo ira daawodo jingama eio. Edo na God miiso jawo da matu ro sisira awa iso yeisena. 19 Keriso gebe ari awa dose.Edo ro ewamei edo ro biae ri awa isokotari awa ewamei atare. Edo ro biaeri edo ro ewamei ri awa embonenei dakotari awa biae isira awasedo ungodatumonda ari Keriso da yei awa ataeisira. 20Edo Hymenaeus de Alexanderde awa embobo einda teda ra awasedona ungo God da jawo da ge bebegaesera awa gido ge dorase na ungo Satanda ingo da ititisena.

2GOD EMBOBO EIEDO DA TUMONDE-

BAIN EWO1 Tuturo da eiawa sadena. Iji ji-

wae embo nenei awasedo embo Godmanunugadera. Edo ungo God ma-nunugurise edo ungo ro berari adi iseawa ungo God doio sadera awa awara.2 Edo ingode ro ewagaewa awa isejo jamo jamo de atorase awa emboGod da yei sedo goro gitijijigegarinembogamo de gitijijigegari nenei deawa God kondade ari ungoda busu daembo ewamei gitijigore. 3-4 Edo embomi God da yei ge awodo sadera awaGod ingodenaso soregari embo awaiaviri adira ainda be awa umo emboberari mi uso ge moka awa gorasedipapa ira edo umo embo berari sore-gadi dipapa ira awasedo. 5 Edo Godda atira edo soregari embo da IesuKeriso atira. Edo embo umo kapuruawa sembadi dipapa adera awa riri daawodo pepeta edo sembadera. EdoKeriso awa embo de God de da soropuda teta riri inge awodo atira. 6 EdoKeriso Godmi embo berari soregarasesedo umo betedo mina ititisira. Edoumo awodo awa iji be de isira awasedoGod embo berari soregadi dipapa iraawa embo mi gosisera. 7 Awasedonanemi tumonda ari de God ge bemoka da binga awa minonu sanasesedo God mi na awa Iesu da bingaatopatari embo anase itido edo emboJew ae ainda yei na atopatanase iti-tisira. Edo na ge busae ra. Na gebesena.

8 Edo na embo yei berari da amimiGod manunugorase dipapa ena. Edoembo God awodo manunugurise un-goda tinigambari de ge bagari de ataeari edo ungoda ingo ungo mi jigoroungoda kopiri da vitido ira ingo awaewamei are.

9 Edo embo evetu ungo jiro ewameikotise bo sini asugore edo jarigaembo evetu awodo eure. Ainda beawa embo evetu ungo bo ewagaewaasugedo edo oreti ewagaewa dubo daduredo era edo kopiri giro edo eraawa ungoda gari ewagaewa amimiembo evetunenei da gari awaderigariawodo jariga da kotari awodo mana

Page 353: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 2:10 350 1 TIMOTHY 3:15kotadera. 10 Edo evetu awa Iesu gebeari evetu awa umo wasiri ewagaewaare. Edo umowasiri ewagaewa awodoadira awa umo bo sini ewagaewa om-bari inge adira.

11 Edo embo evetu awa sapoa arimi jariga ae ungoda atopapotegari dage ambubu ingore. 12 Edo na senaevetu mi embo awa atopatadira awaawara aera sena. Edo embo evetu awamana embo da bajari adera. Edo ingoIesu gebe ari embobo dada adewaainde embo evetu mana ge sadera teungo re ingise atore. 13 Ainda beawa God tuturo da awa Adam edoainda amboda Eve isira. 14 Edo Satanumo Adam gandubae rate Satan Eveganduburisira. Edo Satan umo Evegandubetiri Eve God da agodari keraae isira. 15 Awarate evetu da amemiKeriso gebe adira edo umo God deuso embobo de dubo badira edo umojariga da kotari ae jo ewamei de daatadira awa umouso kinapeina bari ijide awa God mi umo kondade adira.

3IESU GEBE ARI EMBOBO DA GITIJI-

JIGEGARI DA GE AWA1 Embo amemi Iesu gebe ari em-

bobo da gitijigari adi dipapa adiraawa embo awa buro ewamei dipapaira awa gebe ra. 2 Edo Iesu gebe ariembobo da gitijigari awa embo wasiribiae ae edo aro da jimbusira awarate umo mana aro nei jimbadira. Edoumo edo gogo edo atise uso buroawa dagari ae ise atadira. Edo es-ega embobo uso mando da bugaderaawa umo jo iaviri de da ungo ategaadira. Edo umo God da ge ewameiatopatadira. 3 Edo umo mana umookain indadira edo umo mana em-bogo embo adira te umo embo da yeiedo gogo edo sasainbari mi adira. Edoumo iji berari gano dipapa adi ae.4Edoumouso orobe awa edo gogo edogitijigadira edo uso kinapeina awa arisaboa ari mi umo kera adera. 5 Edoembo umo uso orobe gitijigari gaeadira mo rawodo edo umo Iesu gebeari embobo gitijigari mo geiri? 6 Edo

embo ave tepo iji tupo Iesu gebe ariembo adira awa gaegae embo awajariga edo teta Satan mi jariga edoGod da kasari da dudurisira awododurure embo awa doawo Iesu gebe ariembobo da gitijigari eure. 7 Edo em-bobo ave Iesu gebe ae edo era amimiembo da sapo ae adera awa emboawa doawo Iesu gebe ari embobo dagitijigari eure ko gaegae edo embo miumo bekuba oro umo Satan da wao dadurure.

KONDADE ARI EMBOBO DA GE AWA8 Edo Iesu gebe ari embobo da teda

da amemi kondade ari embo adi adiragido awa embo awa embo ewameiedo embo umo ro adi sira awa adiraembo awodo gido are. Edo umomanaumo okain jiwae indadira edo umomana jinaga embo adira. 9 Edo umojo uso berari mi God mi gebe mokaisaga isira awa gebe adira. 10 Edo umoewamei eita ko biae eiri awa gadi sedoawa Iesu gebe ari embobo mi uso yeiburo itoro are. Edo umo buro awaewamei adira awa dowo Iesu gebe ariembobo mi itoro kondade ari emboare.

11 Edo kondade ari embo da aro awaevetu ewamei be are. Edo umo manaembo nenei da jawo da biae sadira.Edo umo mana umo okain jiwae in-dadira edo rora mana bengono adira.

12 Edo kondade ari embo aro dajimbusira awara te mana aro nei jim-badira. Edo umo uso kinapeina dearo de ewamei edo gitijigadira. 13 Edoembo ave buro ewamei adira awaembo mi umo sapo adera awasedoumo oju ae uso tumonda ari IesuKeriso da yei awa sadira.

ATARI EWAMEI RAWODO ATADERIAINDA TU GE AWA GOD MI ISAGA ISIRA

14 Na ove eiawa ise na kotena ijitupo atae ari na bugudo ingo gari di-papa ena. 15 Awarate na burigi bugaeadena awa ingo ove einda ingodenaGod wasiri de atira ainda embobo ra-wodo ataderi awa gadewa. Edo Godda embobo awa embobo Iesu gebe edoIesu gebe ari embobo da diti ga isera

Page 354: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 3:16 351 1 TIMOTHY 4:13awa ra. Edo Iesu gebe ari emboboditi dada awa teta tutuvi mi mandokondade edo ira da awodo ra edo umogoroba edo derido atima ira. Edo umogoroba de derido ira da awodo Iesugebe ari embobo diti dada ungo Godda ge moka awa goroba de derarasekondade edo era. 16Edo ingodena awawasiri ewamei de atari awa inono aeraawa gebe ra awarate atari ewamei datu ge awa Keriso ra. Eiawa koteio.Keriso busu da bugudo embo isira.

Edo Asisi Kotopu mi umo awaembo ewamei awa isaga isira.Edo asisi berari umo kera is-era. Edo busu berari da em-bobo awa uso jawo da bingaawa ingisera. Edo busu da em-bobo jiwae be umo gebe isera.Edo God mi umo betiri eridoamboda umo utu da vivitisira.

4ATOPAPOTEGARI GE MOKA

ATOPATAE EDO ERA AINDA GE AWA1 Asisi Kotopu mi isaga sira iji

ambo be amboda embo nenei awaKeriso gebe ari atae adera. Edo ungoKeriso gebe ari atae edo asisi mi gebusedo ira awa kera ise asisi biae daatopatari awa dengoro adera. 2 Edoungo ingido ungoda kotari ewa morawara edo biae mo rawari awa ataeari ungo ge busari ge awa embo neneida yei atopatadera. 3 Edo emboboamimi aro jimbari awa awara aeraawa atopatadera. Edo ungo mi indarieiawa eiawa indove awa atopatadera.Awarate embo mi indorase sedo awaGod mi indari awa isira. Edo emboGod da ge awa be gido Keriso gebe edoera awa God ungo umo doio sedo awaindari awa indadera awa dipapa edoira. 4 Edo rora berari God mi isira awaewagaewa ra. Edo embomimana Godmi rora da ro isira awa ujo ae aderate ungo God da yei doio sise indariunemi ititira awa badera. 5 Ainda beawawa eire. God mi ingode indarikumborase sisira awawa kumbuse in-dari awasedo doio sera.

IESU KERISO DA AGIPO EMBOEWAMEI ARI DA GE AWA

6 Imo ge eiawa nanonamendi da yeiatopatadesa awa imo awa Iesu Kerisoda agipo embo ewamei na. Edo emboave iji berari Keriso gebe ari God da gemoka atopatari de da ge awa kotadiraembo awa Iesu Keriso da agipo emboewamei na. Edo embo da ave awodokotadira awa umo teta indari ewameiindari inge adira. Edo Timothy imoneawodo esa. 7 Awarate kiki gebe aeawa ingose ainda be awa kiki awasadera amimi kondade ari embo Godgadi aera. Edo embo tembuse buroira awa uso tamo awa goroba de atiraawarate embo iji berari anumbedoatima ira awa uso tamo awa gorobaae edo ira. Da awodo iji berari ro asoiso tumonda ari awagorobade atadiraawa eio. 8 Edo embo tembuse buroadira awa ewamei na awarate emboro ari uso tumonda ari awa gorobade atarase adira amone ewamei be raainda be awa tumonda ari Keriso dayei amimi kondade iri embo borokoatari ewamei edo ira edo daedo am-boda utu da atari ewamei adira.

9 Edo na ro sena amone gebe ra.Edo nango embo berari mi ge eiawaujo ae orase dipapa ae rate gebe orasedipapa era. 10Awasedo nangomemesinembodiba burise buro nembodibaedo era ainda be awa nango gebe eraGod awa wasiri de atira. Edo Godembo berari simba edo ira te emboave umo gebe edo era awa soregedoira. 11Edogorobadeda ge eiawa emboda yei atopatio.

12 Edo embo amemi imo awa singabanga awasedo sapo ae adira awaembo ainda ge ingose ta iji berari geewagaewa sise atari ewamei atio edoembo dubo buio edo Keriso tumondaise kotari ewamei de da atio. Edo imoawodo iriroso Iesu gebe ari embobomi imo gido awa ungo esa da awodoawa adi dipapa adera. 13 Edo embodada oro gido imo iji berari embo dauworo daGodda ge jiwari awaungodayei ajigeio. Edo binga ewamei awaminonu seio. Edo God da ge moka

Page 355: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 4:14 352 1 TIMOTHY 5:16awa atopatio. Edo imo awodo irirosoambodana iso yei da bugadena. 14EdoGod da binga sari embo mi kandoinemi badesa ainda ge awa sisera. EdoIesu gebe ari embobo da gitijigegariembo mamatu mi ungoda ingo isokopiri da ititero imo iso joda kandoawa burisesa. Awasedo kando awadose teta embo mi riawo doro am-budo ira da awodo.

15 Edo ge eiawa na ro setena awakoteio. Edo iji berari ge da ro sira awaeio iriroso embo mi imo iso tumondaari goroba de bajari awa gore. 16 Edoimo ro esa awa gido gogo ise edo edogogo edo atopatio. Edo dose ta ijiberari eio ainda be awa imo awodoadesa awa iso soregari awa atae adiaera edo inemi aso God mi embo isoge ingera awa soregadira.

5IESU GEBE ARI EMBOBO NENEI

EIEDO KONDADE EWO1 Embo ogo da yei awodo eose awa

seose ta iso imamo da yei rawodo saeetesa awodo seio. Edo singa bangaawa teta iso namendi da yei ae etesaawodo awa eio. 2 Edo emboevetuogogo awa iso inyei da yei ae etesaawodo awa eio. Edo ademei awa dayei awa iso ru da ae etesa awodo awaeio. Edo iji berari kotari ewamei de joewamei de da atio.

3 Saboa ari mi rori garori topoegae awasedo kondade ari embo aeawasedo sapo eio. 4 Awarate eveturori ainda kinapeina de apipie deatadera awa doio uso kinapeina miumo kondade ore. Edo kinapeinaawa awodo adera amimi God iaviriadira. Edo ungo awodo adira awaungo ungoda ai mamo mi simba edoisera ainda mina awa adera. 5 Edoevetu rori umo teotopo ae edo umokondade ari ae gido awa umo iji berariGod tumonda ise edo sedo gari Godmi umo kondade are. 6 Awarate rorigarori nenei gano badi sedo wasiribebegae edo era edo rori garori eiawaungo wasiri de atera awa teta ungobebetegari ingege isera. 7 Edo rori

uso kinapeina awa embo mi bekubaeorase sedo re ge eiawa kinapeina dayei seio. 8 Embo ave uso orobe simbaae edo ira embo amone teta umo awaIesu gebe ae embo da wasiri awa edoira ainda be awa embo Iesu gebe aeedo ira embo amimi uso orobe simbaedo ira amimi embo gebe ari embomiuso orobe simba edo ira awa derigedoira.

9 Edo rori uso gaeko 60 awa derigaeatirari gido uso jawo awa rorigarorikondade ari budo era ainda jawo deteda itove. Edo daedo uso iubonoumo matu jimbusira ainda ajigari daderigadira awa uso jawo awa gaiove.10 Edo embo mi rori da rawai wasiriewamei edo ira edo da awodoumousokinapeina edo gogo edo simba edoira edo esega embobo uso mando dabudo ita edo God da embobo da teisegedo ita edo embo bouga ro budojarera awa kondade edo ita edo umoari wasiri neinde kainde ewagaewa ji-wae edo ita awa uso jawo awa gaiewo.

11 Awarate rori gagara seka awajawo itove ainda be awa amboda ungosekago iu jimbadi dipapa adera edoKeriso da buro ari awa doadera. 12Edoungo Keriso da buro atae adera awaungo Keriso da yei ro adera sisera awaadi aera. 13Edo daedo rori emboevetuemimi yima mando da puma mandoda ise begogo emboevetu adera. Edoembo nenei da jawo da ge iji berarisise rora ro da jawo da ge ungo misari katogo ae awa sadera. 14Awasedonaso kotari rori seka da awa ungo sek-ago jimbadera. Edo ungo jimbudo ki-napeina budo ungoda kinapeina awasimba ise atore. Edo ungo awodoadera awa ingodenaso gitopo awamana ingodena bekuba adira. 15 Koemboevetu rori nenei Keriso dodoSatan da yei wareregedo umo amboambo era.

16Awarate evetu Iesu gebe ari evetuawa evetu rori ainda orobe awa umorori awa simba are. Edo Iesu gebe ariembobo mi evetu rori awa simba adiaera te ungo re evetu rori embo topoae awa simba adera.

Page 356: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 5:17 353 1 TIMOTHY 6:717 Edo Iesu gebe ari embobo da

gitijijigegari ungodaburo ewamei edoera awa ungo mina nembodiba bore.Edo gitijijigegari binga ewamei mi-nonu sise God da ge atopatido era awaungo daedo mina nembodiba bore.18Ko jiwari da tano mi sira,“Iso wo nembodiba ox awa indari ve

ewoga ewoga ari buro irirariuso be awa takibedo digose.”

Edo jiwari nenei da tano mi sira,“Buro embo awa uso mina badira.”19 Edo embo da mi Iesu gebe ari em-bobo da gitijigari bekuba adira awaingove te embo etoto ta tamondemi umo bekuba adera awa emboboainda ge awa ingiwo. 20 Edo Iesugebe ari embobo da gitijijigegari dateda embo amemi wasiri biae ari gidoembo ainda yei embo berari da jo dasewo awodo sekago eose sewo awaembo nenei mi ingido oju ore.

21God da dombu da edo Iesu Kerisode asisi ewagaewa de da dombu dananemi sena ge eiawa kera eio. Edoimo ge eiawa kera ise imomana embodakain da yei ewamei ise mambudoembo nei da yei biae mana adesa.Awodo aera te embo berari da yei arida awodo adesa.

22 Edo embo da Iesu gebe ari em-bobo da gitijigari ari dipapa ari gidoiso ingo awa uso kopiri da itae gitida iji tupo simba eio. Edo emboawawasiri bebegae iriroro gido daedomambose ta iso jo awa doio dagari aebe awodo atare.

23 Iji jiwae imo karu edo esaawasedo iji berari sasaka awa indosete iji dada ri be grape da uso ngamoawa indio, iso tini awasedo.

24 Embo nenei wasiri bebega eoroembo mi ungoda wasiri biae awa gidoungo kasari badera awa gido era.Awarate embo nenei wasiri bebegaegae tu da edo era awa ungoda wasiribiae awa embo mi gaera te ambodaembobo ainda wasiri biae awa God miisaga adira. 25 Da awodo embo neneida ari ewagaewa awa embo nenei miisaga gido era te embo nenei da ari

ewagaewa gae tu da edo era awa ariewagaewa awa God mi isaga adira.

6AGIPO EMBOBO DE UNGODA BABO-

JEGARI DE DA GE AWA1 Edo embo mi God da jawo de

God da atopatari de da jawo da biaeseorase sedo awa agipo embobo ungoungoda babojegari iji berari sapo ore.2 Edo agipo embobo bajari kera edoera awawa Iesu gebe ari emboboungo ungoda babojegari awa nanon-amendi awa sedo ungo ujo ae eore.Awarate agipo embobo ungoda babo-jegari kera edo gogo adera ainda beawa ungo mi Iesu gebe ari embo duboburera awa kondade era. Edo ge eiawaminonu sise atopatiwo.

ATOPATARI BIAE DE GOROTU GEBEDE DA GE AWA

3 Embo ave Bada Iesu Keriso da gede nangoda atopatari de awa awarasae dodo ge nei atopapotira embo awajariga embo ra edo umo nei ro gaera.4 Edo umo iji berari ge da ge minamina sadi dipapa edo ira. Edo umo gemina mina sadi dipapa edo ira amimieuri embo dumo edo ge bagedo edoembo nenei da yei ge bebegae sedoera edo embo nenei da jawo da kotaribebegae edo era. 5 Edo embo aindaatopatari mi daedo euri embo neneikotedo gogowo ae iji berari ge bagedoera. Edo ungo iji berari ge bagiseeoro ge moka ungoda jo da awa ataeedo ira. Edo ungoda jo da ge mokaawa atae euri ungo kotedo era awagano badi sedo God da buro adera awakotedo era. Edo embo awodo edo eraainde da yima puma eove.

6 Awarate ingo jo ingoda awa jamojamo edo atirari God sapo adewa awaingoda gorotu awa nembodiba ra.7 Edo ingodenaso aia mane mi ingo-dena burisera iji ainde ingodena robudo busu da buguseri? Ingodena robudo bugae ra. Edo amboda ingodenabetadera iji ainde busu eiawa doaderaainde ingodena ro budo mamberi?Ingodena ro budo mambadi aera.

Page 357: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 6:8 354 1 TIMOTHY 6:218 Awasedo ingodena indari ta bosinini boroko jingama era amone inonona. 9 Awarate embo rora jiwae badikotedo era awa iji tupo atae ari ungowasiri bebegae neinde kainde awa tu-turo edo gano badi adera. Edo wasiribebegae amimi ari ungomemesi budoedo ungoda jiro bebegae ari ambodaungo riawomatawa ewuse atari aindamambadera. 10 Edo embo gano dubobadera awa dubo bari awa wasiri be-begae neinde kainde da susu ra. Edoembo nenei gano badi dipapa nem-bodiba be edo era embobo awa Kerisogebe ari awa awa dodo besaun bemambudo era. Edo ungo besaun bemambudo ungoda jo dubo vevera ji-wae be mi bouga edo bejedo dada edoira.

PAUL TIMOTHY DA YEI UMO ROADIRA AWA SISIRA

11 Awarate Timothy imo awa Godda embo ra awasedo wasiri bebegaeberari nanemi sena eiawa dodo sum-buio. Edo iji berari ewamei ari detumonda ari de dubo bari de awadipapa eio. Edo iji berari ro asoGod iaviri adira edo embo nenei dayei sasainbari mi ewamei adesa awadipapa eio. Edo imo memesi awabadesa iji ainde tumonda ari dose tagoroba edo atio. 12 Edo imone IesuKeriso da yei tumonda esa awa imoteta sumbudo riroga badi sumbaragoesa re. Edo geregere awa sumbudowasirimatawa atari da riroga awa imoimosuka awasedo kumbase. Ainda beawa imo matu embo jiwae beda jo dasisesa imo Iesu Keriso gebe ari sisesaedo iji ainde God imo wasiri matawaatari kumbasase jawo sisira. 13 Edo naGod rora berari euri wasiri de atimaera ainda diti da edo na Iesu KerisoPontius Pilate da diti da derido God dagebe isaga ira ainda diti da dederisenaedo na ungoda diti da iso yei ge senaimo dengoro eio. 14 God mi ro asasesetira awagogo edo eio edoboroko tu-turo edo mambudo Bada Iesu Kerisoengenembadira ainde eio aso embomi imo bekuba ari sago ae ore. 15 Edo

iji be awa bugari God mi Iesu Kerisoitari umo engenembadira. Edo Godgitijigari goroba de embo berari debusu berari de gitijigido ira awa gi-tijijigegari berari da goroba da susura. Edo God awa gitijijigegari emboboberari da gitijigari ra. Edo umo awababojegari berari da bajari ra. 16 Edoumone awa iji berari atima ira edoatadira. Edo umo awa wasiri matawaatari da susu ra. Edo umo awa usasaembomi aikambu purari katogo aera.Edo embo mi God awa gaera edo gadiaera. Edo God awa embo mi jasigaore edo uso matawa atari goroba awagore. Awara.

17 Edo embo busu da rora jiwae bebudo edo ungo rora embobo edo eraainda yei seio ungo jariga emboboeore. Edo daedo ungoda yei seio busuda rora jiwae awa tumonda eore aindabe awa rora jiwae be awa atae adirate God tumonda ore. Edo God dagariae edo rora berari awa ingodenaso yeiitido ira ari ingodenanemi jingama iseiaviri orase sedo. 18 Edo rora jiwaeembobo awa seio gore ungoda wasiriewamei ari awa bajido tamonda ta-monda orase teta ungoda rora jiwaebajido ira da awodo. Eiedo mi ungorora jiwae embo be adera. Edo mosouembobo awodo eore ta iji berari embonenei da yei rora kando ore. 19 Edoungo awodo adera awa ungo rora ji-wae be be moka awa utu da dadaadera. Edo rora utu awawa ungodawasiri amboda atadera ainda susu ra.Edo awodo ise awawa ungo rirogawasiri matawa atari awa badera.

20 Edo Timothy edo gogo edo buroGod mi asase ititisira awa simba eio.Edo ge puti awa be aera awa embonenei mi sedo era awa jiro gari nem-bodiba ra awa ge awa gae sirago eio.21 Ainda be awa embo nenei awa geawa budo awa tumonda ari emboroawa dodo wareregedo era. God daewamei ari ingo berari da yei atare.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo da

Page 358: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 TIMOTHY 6:21 355 1 TIMOTHY 6:21Paul

Page 359: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 TIMOTHY 1:1-2 356 2 TIMOTHY 1:18

Ove Nei TimothyBurisira

1-2 Na Paul mi ove eiawa Timothyawa teta naso mei inge ainda yeijivena. Godmi dipapa edo na awa itiriIesu da binga atopatari embo isena.Edo unemi na itiri bugusena bingaingodena Keriso Iesu ga da dada edowasiri be awa burisera awa minonusanase.

Edo God ingodenasoMama de BadaIesu Keriso de ungo mi ingoda yeiewamei ari de jo ari de jo jamo jamoari de itore.

TIMOTHY KERISO BE TUMONDAEDO IRA

3 Na jo ewamei de da God kera enateta nasomamo umbogomi umo keraisera da awodo. Edo iji dada na isojawo da God manunugedo ena edo naumo doio sedo ena. 4 Edo na matuimo dodo mambusena iji ainde imo jisisesa. Edo na awa kotise imo sekagogadi dipapa ena ainda be awa imosekago gido awa na iaviri be adena.5 Edo na ruvegae kotedo ena imoKeriso gebe edo esa teta iso apie Loisde iso inyei Eunice de mi giti Kerisogebe isera da awodo. 6 Edo na gosenatumonda ari ungoda jo da atira daawodo iso jo da atira awasedo na isoyei sena gae gae edo riawo amburaseembo mi ri gotu tatedo pusedo era daawodo gae gae edo God da buro arigoroba iso jo da atira awa ambure pu-seio erare. Edo matu na naso ingo isokopiri da iteno God mi kando eiawaiso ititisira. 7 Ko Asisi Kotopu Godmi ingodenaso yei ititisira amimi aeingodena oju aera te Asisi Kotopu miingodenaso jo awa beda edo ingode-naso yei goroba de dubo bari de edojiro ewamei ititisira.

8 Awasedo imo embo nenei da yeiimo Keriso da yei ro gosisesa awa sisegido me geose. Edo ungo na gajarioro da ititisera Iesu Keriso awasedo.Edo na gajari oro einda atena awa

embo me geose ta iji berari bingaewamei awaembo sia eiomemesi badisia eio teta memesi nanemi burisenadawodo. Edo memesi ingodenanemikumbudo ena ainda tega amone Godmi ingodenaso yei goroba itido iraainde inono ra. 9EdoGodmi ingodenaawa uso embo orase jawo sedo in-godena soregurisira ingodenanemi roisera awa embo aerate uso dipapa miedo uso kando mi. Edo matu be matuGod umo busu ae atise umo ingode-naso yei ewamei adi kotisira Kerisoda buro awasedo. 10 Awarate borokoingodenaso soregari embo IesuKerisoawa busu da bugiri God uso kotariberari awa isaga etira. Edo Kerisomi etiri betari da goroba awa ataeetiri edo wasiri matawa atari da bingaewamei awa isaga etira. 11Edo Godmina binga ewamei awa minonu sanasejawo sisira edo na awa Iesu da bingaatopatari embo edo embomei awaatopatanase ititisira. 12 Edo na buroawa isena awasedo memesi burisenaawarate na me gaera ainda be awana mana mana aerate Iesu Kerisotumonda edo ena. Edo na gosenaboroko tuturo edo mambudo Kerisoengenembadira iji ainde God mi buroro anase ititisira awa simba adira.

13 Edo ge ewamei nanemi imoatopapotisera amimi atopatasase em-boro isaga isira awasedo emboro awaambo ambo eio. Edo emboro awaambo ambo iriroso Keriso mi imokondade irirari Keriso gebe ise edoumo dubo buio. 14 Edo Asisi Kotopuiso jo da atima ira ainda gorobami edogogo edo God mi buro ro asase iso yeiititisira awa simba edo gogo eio.

15 Edo imo gosesa embo jiwae beAsia busu da awa atae mambudo nadotera. Phygelus de Hermogenes dena dodo mambusera.

16-17 Edo God mi Onesiphorus daorobe jo are ainda be umo iji jiwae bena kondade euri naso jo iaviri edo ira.Edo na gajari oro da ateono umo name aera umoRomeda bugudoumonaeura be eura edo na tambusira. 18 Edoiji nembodipa de God mi ari umo God

Page 360: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 TIMOTHY 2:1 357 2 TIMOTHY 2:19da jo ari nembodiba bare. Edo imogosesa umo Ephesus nati da na emboburo isira awa kiambu aera.

2TETA GOD DA ISORO EMBO EWAMEI

AWODO EIO1 Timothy naso mei Iesu Keriso mi

imo jo ari goroba de atio. 2 Edo geimo de embo nenei jiwae demi atopa-poteno ingisewa ge awa embo neneiGod da buro ewamei adera embo gos-esa ainda atopatio. Edo imo emboboawa atopataso ungo mambudo embonenei atopatore.

3 Edo memesi iso yei bugadiraawa sumbose ta memesi awa buioteta isoro embo ewamei mi sumbaememesi budo ira awodo ainda be awaimo awa Iesu Keriso da isoro emboawasedo. 4 Edo isoro embo awa usogitijigari mi uso buro awa gido iaviriarase sedo umone uso buro re isoroembo da buro da awa ise buro neneiawa ae edo ira. 5 Edo embo ave sum-budo riroga badi sumbudo ira emboawa umo sumbari da agodari awa keraadira awarate umo sumbari da ago-dari awa kera ae adira awa ungo miuso yei riroga ro itadi aera. 6 Edoembo ave buro okain edo ango pigedoparago budo edo indari govedo iraembobo awa tuturo da be awa ungomi giti giti badera. 7 Edo na ro senaawa koteio. Edo imo kotiroso God miimo kondade ari be gase.

8 Keriso awa koteio. Edo bingaewamei Keriso betetiri God mi jigirieririsira awa nanemi minonu senaawa Iesu Keriso gitijigari nembodibaDavid da orobe da awa sena. 9Na awabinga ewamei awa minonu sedo enaawasedo namemesi burise atima ena.Edo ungo mi na bupuri mi bundiserateta embo bebegae bundedo era daawodo rate ungo mi mana God da geawa bundadera. 10 Edo embo God mijawo sisira ungo mi soregari de usasanatopo atari de Iesu Keriso mi ititiraawa borase jawo sisira awa embo namemesi eiawa na ujo ae aera. 11 Edo

ge eiawa embo mi sedo era awa gebera,“Ingodena Keriso ga da betari inge ae

etera awa ingodena ungae daatae etera. 12 Edo ingodenasasainbari mi memesi awabadera awa ingodena ungaeda gitijigadera. Edo ingodenaumo gae sadera awa umoingodena umo gae sadira.13 Edo ingodenaso tumondaari awa ambujegadira awaumo iji berari ro adi sedo iraawa adira.”

GOD MI BURO EMBO AWA BUROEMBO EWAMEI SEDO IRA AINDA GE

14 Gae gae edo ingoda embo geboroko nanemi setena awa ruvege-ore ta sekago sewo gore. Edo Godda dombu da okain be sewo gorege puti awa embo ge bagore. Edoge bagari mi embo kondade ae ratege bagari mi euri embo ingera awabiae edo ira. 15 Edo imo buro emboGod da buro awa ise gido buro aindamen geose ta iji berari gebe mi Godda ge awa gogo edo atopatio. EdoGod mi iaviri arase sedo iji berariGod da buro awa awodo eio. 16 Geputi de ge busaride mi embo jum-buri ungo God dodo besaun be mam-budo era awasedo embo ge awodosedo era ainde da anumbeose. 17 Edoatopatari embobo amimi atopatidoera awa teta iso matu betedo ira daawodo ra. Edo atopapotegari etotoawodo atopapotera awa Hymenaeusde Philetus de ra. 18 Ungo Godda ge moka awa dodo sera emboda sekago erari awa matu ari sera.Edo ungo awodo atopapotise embonenei da tumonda ari awa usibesiera. 19Edo embomi emboro demondaganuma nembodiba awa miminegarisago aera da awodo atopapotegari be-begae ainda ge mi God da ge mokaawa teta ganuma inge ra edo embomimana miminegoro emboro demondawosadira. Edo ganuma ainda tamo daeiedo jiwari ra, ‘God embo uso topoawa gari ra.’ Edo jiwari nei sira, ‘Embo

Page 361: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 TIMOTHY 2:20 358 2 TIMOTHY 3:8ave umoGod da topo sadira awa emboawa wasiri bebegae ari awa doare.’

20 Rora jiwae embo da mando daawa ou gono gari neinde kainde detewo gari neinde kainde de atira. Edoou nenei de tewo nenei de da minaawa nembodiba rate nenei da awamemeinya na. Edo ou gono de tewonenei de awa bondo ise jingama arirate nenei awa iji nenei de jingamaari ra. 21 Da awodo awa God da emboda teda embo gari neinde kainde ra.Embo ave uso wasiri bebegae uso joda awa wawara euri mambudo iraawa uso jo ewamei edo ira edo emboawa teta ou gono de tewo gatoro deawa embomei buro nembodiba awaembo itido era awasedo ungoda minanembogamo de awodo ra. Edo Godmi embo awa ewamei adira edo Godungae da awa buro ewagaewa neindekainde adira. 22Awarate embo sesekajiwae be awa rora neinde kainde awadipapa era te Timothy imo awa di-papa awa dodo sumbudo mambuio.Edo imo de embo jo ewagaewa de miKeriso da yei kondade arase sedo gidoera jo ewamei ari de tumonda ari dedubo bari de jo jamo jamo de dipapaewo.

23Awarate ge puti awa ingari wasiride ge tepo tapo sari de ge busari gesari de da wasiri awa ujo ae eio aindabe awa ingo gosewa ari wasiri emimieuri embo ge bagedo era. 24 Kerisoda buro embo awa ge bagure ta umowasiri ewamei mi ise embo berarisaboa ari mi edo gogo edo atopatare.25 Edo Keriso da buro embo umo usogitopo da yei ungoda kotari awa biaera sise gido re ungoda yei edo gogoedo are. Edo umo ungoda yei edogogo edo irirari Godmi ari awasi ungoungoda wasiri bebegae awa dodo Godda yei wareregedo uso ge moka awagaderi ta rora. 26 Edo Satan mi ungoawa uso wao da uso ge kera orasewao isira awarate ungo God da gemoka awa gadera awa ungo Satan dagebusari ge awa gidowao da awa dodowosadera.

3ATAE IJI AIKAMBU BUGUTIRARI

EIEDO AWA ADIRA1 Ge eiawa gio. Iji sangove awa

aikambu adira ainde iji awa biae beadira. 2 Edo embo mi rora ungo miungosuka berari badi kotadera. Edoungo awa mosou embobo adera edoungo jariga embobo edo ungo roraberari awa gari awodo kotadera. Edoungo mi ge okain mi embo nenei dayei sadera edo ungomimana aimamokera adera. Edo embo mi ungoda yeiewamei adera awa ungo mana minaadera. Edo ungo mana God tumonde-bain adera. 3 Edo ungo embo neneida yei jao namendi ari mana aderaedo ungo embo nenei mana jo adera.Edo ungo embo nenei da jawo da gebusadera edo ungo embogo adera edoungo dombu jinjeri de teta ambe woinge adera. Edo ungo rora ewameirori awa ujo ae adera. 4 Edo ungobusari embobo adera edo ungo ro eraawa dombu ipu gae adera edo ungoembo nembogamo awodo kotadera.Edo ungo God dubo badi aerate ungobusu da rora awa dubo badera. 5 Edoungo God tumondebain ari oro datorido teta ungoGod tumondebain ariinge adera te ungo awa God da gorobaawa ujo ae adera. Edo embo awodoera ainda demonda awa yeose.

6 Edo embo nenei sena emone ungoembo nenei da mando da vitido em-boevetu kotari atitigae ainde da otaoedo era edo wasiri bebegae de di-papa bebegae de era awasedo ungobouga jiwae be kumbutera. Edo em-bobo eiawa emboevetu de da otao iseatopatari bebegae awa atopapotera.7 Edo emboevetu eiawa iji berari geseka awa ingari dipapa era te ungo ijiberari God da gemoka awa gae jarera.8 Edo Jannes de Jambres de Moses dage da gitopo edo uso ge ujo ae iserada awodo embobo sena embobo eiawaGod da ge da gitopo edo uso ge awaujo aera. Edoungoda kotari awabebe-gae edo ungo God da ge be moka awadodo ge bebegae da wareregurisera.

Page 362: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 TIMOTHY 3:9 359 2 TIMOTHY 4:59 Awarate ungo iji atopapotera edoungo atae be adera. Ainda be awaembo mi Jannes de Jambres de daatopatari awa be ae gosisera da awodoembo mi burigi be embo sena emboeiawa embo ganduburira awa gadera.

GOD DA GE BE MOKA AWA GEBE ISEATIO

10Awarate ingo gosewa na awa em-bobo eiedo aera. Edo ingo gosewana ro atopatido ena edo na rawodoatima ena edo na ro adi dipapa edoena awa. Edo ingo gosewa nasotumonda ari Keriso da awa edo namemesi budo ena ainda emboro awa.Edo ingo gosewa na God da emboboberari awa dubo budo ena edo naGod da buro awa doae edo ena awa.11 Edo ingo gosewa na binga ewameiminonu sedo ena awasedo buria ji-wae be burisena awa. Edo ingona Antioch nati de Iconium nati deLystra nati de esega eno ungo minaso yei da memesi nembodiba beititisena awa gosewa. Awarate ingogosewa ungo awodo isera iji aindeGod na soregurisira. 12 Edo emboave Iesu Keriso tumonda adira edoKeriso da emboro da pepeta adiraembo awa embomi dedo gaedo adera.13Embo bebegae de busari embobo demi iji berari wasiri bebegae edo eraedo wasiri bebegae ungo mi ambodaadera amimi wasiri bebegae ungo miboroko era awa be derigedo gogowoadira. Edo ungo mi embo neneiganumbedo era da awodo ungo ungo-suka mina ganumbedo edo era.

14 Awarate Timothy imo dose taGod da gebe moka imo ro ewameiatopatetero gido gebe isesa awa gebeise atio. Edo embo amemi imo atopa-potisera awa imo gosesa. 15 Edotuturo da imo mei kiambu da edobugudo boroko da jiwari kotopu imogosisesa awa ruvegeose. Edo imo gos-esa jiwari kotopu awa ajigurise imojiro gari tambudo esa amimi imo kon-dade euri imo God da soregari rawodokumbari ri awa gido esa. Edo imo gos-esa embo amemi Iesu Keriso gebe edo

era awa Godmi soregadira. 16Edo Goduso gebemoka awa setiri edouso buroembobo mi ge awa gaisera edo em-boro awodo da God uso jiwari kotopuberari awa ititisira. Edo jiwari kotopumi God da gebe moka awa ingodenasiri gosera. Edo jiwari kotopu mi rogebe ira awa atopatido ira. Edo ingo-dena biae eoro jiwari kotopu mi ingo-denasowasiri biae isaga edo ingodenaawa ewamei da itido ira. Edo jiwarikotopu mi isaga euri embo mi wasiriewamei rawodo aderi awa gido era.17 Awasedo jiwari kotopu mi awodoatopaturi ingodena God da emboboawa wasiri ewagaewa neinde kaindeari da emboro awa pepeta orase siaedo ira.

4EMBO BERARI DA YEI BINGA

EWAMEI AWAMINONU SEIO1 Na iso yei da goroba de ge eiawa

sadena. Iesu Keriso bugudo gitiji-jigurise embo berari wasiri de at-era ainde edo bebetegurisera awakasadira awa uso diti da edo God daditi da iso yei eiawa sadena. 2 Bingaewamei awa minonu seio. Edo eiawabinga ewamei minonu sari iji ewameita ko iji biae ri awa kotose ta gorobade da iji berari binga ewamei awaminonu seio. Edo embomei ungodakotari awa biae gorase binga ewameiawa minonu seio. Edo embo mibiae oro gido ungoda yei awodo eoseseio. Edo iji berari embo kondadeeio Keriso tumonda ore. Sasainbarimi iji berari atopatio. 3 Ainde beawa amboda iji bugadira ainde embomi atopatari gebe awa mana dengoroadera te embobo awawa ungoda di-papa awa ambo ambo ise atopapote-gari embobo jawo soro ungo ro in-gadi dipapa era awa sadera. 4 Edoembomei awawa God da gebe mokaawa ingari awa dodo ungo kiki pasegaawa ingido gogo adera. 5 Awaratero adira awa imo imosuka dedegeio.Edo memesi iso yei da bugadira awagoroba edo atio. Edo iji berari binga

Page 363: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 TIMOTHY 4:6 360 2 TIMOTHY 4:22ewamei minonu sari da buro awa eio.Edo iji berari God mi iso yei buro roasase ititisira awa eio.

PAUL USO BURO ATAE ARI IJI AWABUGIRA

6 Na kotena Rome embobo na dorobetadena iji awa asusubetira awasedona teta God da yei rorou betari itidoera awodo awa betadi ena. 7 Edo naainto sumbari awa sumbudo bugudoboroko atae ari tei da bugena. Edo nadoae Keriso gebe ise edo God mi buroro anase ititisira awa edo atae etena.8 Edo na buro atae eteno riroga Godmi embo ungae da umo jigari ewameieoro itido ira riroga awa na simbaise utu da atira. Edo iji nembodibabugutira ainda God embo berari edogogo edo kasedo ira amimi naso yeiriroga awa itadira. Edo na da awaaerate embo berari Keriso dubo budoera edoumobugarase simba era aindeda God mi riroga awawa itadira.

PAUL DA GE SANGOVE TIMOTHY DAYEI SISIRA

9 Edo gido naso yei iji tupo buguio.10 Ko Demas umo busu da roviravi awawa dipapa edo na dodoThessalonica nati da mambutara.Edo Crescens awa na dodo Galatiabusu da mambutara. Edo Titus nadodo Dalmatia busu da mambutara.11 Edo Luke umo umosuka nangae daatira. Edo Mark awa tambudo budobuguio ko umo na kondade edo buroeiawa adira awasedo. 12 Ko Tychicusawa nanemi iteno Ephesus nati damambutara. 13 Edo imo bugadesa ijiainde naso ombari Carpus da mandoda Troas nati da doturisena awa budobuguio. Edo daedo buka ro awa budobuguio. Edo buka wo tamomi edo eraawa na daedo dipapa be ena awa budobuguio.

14 Edo Alexander embo rora auri miedo ira amimi naso yei da iji berariwasiri biae be awa itido isira. Edoembo amimi naso yei ro iutara awodoGod mi uso riroga awa itadira. 15 Edoembo awa diti jimba eio ainda be awaumo awa ingodenaso binga awa ujo aeedo isira.

16 Edo ungo na bekuba ero na beit-igari ge sisena iji ainde otao da rawami na kondade aera. Ungo berari nadoturisera. Edo Godmi ungodawasiribebegae awa koturase. 17 AwarateIesu Keriso mi nangae da atise etirina goroba isena awasedo na bingaewamei berari awa minonu embo Jewae ainda seteno ungo ingititara. Edonaso wasai mane awa ungo dombujinjeri de teta wo nembodiba jawolion inge rate Keriso mi na uso be daawa soregurara. 18 Gaegae edo wasiribebegae mi na paturase sedo God mina soregedo na uso gitijigari yei utuda ainda itadira. Edo umo iji matawajasiga ari bare. Awara.

19 Edo Priscilla de Aquila de One-siphorus da orobe de awa seio goreungo ategurena. 20 Edo Erastus awaCorinth nati da atira. Edo TrophimusMiletus nati da awa karu etiri gido naumo ainda dodo ainda mambutana.21 Edo gido ga wosae atirari naso yeibuguio.

Eubulus de Pudens de Linus denanonamendi nenei de da imo ate-gurera.

22 Edo Bada Iesu Keriso iso asisi deda atare.

Edo God da ewamei ari ingoda yeimatawa atare.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 364: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

TITUS 1:1 361 TITUS 1:13

Ove Titus Mi Burisira1 Na Paul mi ove eiawa jivena. Na

awa Iesu Keriso da buro embo edona awa Iesu Keriso da binga atopatariembo ra.

Edo embo God mi jawo sisira aindatumonda ari awa goroba arase edoungo mi God da ge moka be awa gogoorase sedo God mi na jawo sedo naungo kondade anase ititisira. 2 EdoGod umo ungo mi wasiri natopo atarikumborase sedo dipapa isira awasedoumo na ungo kondade anase ititisira.Edo busu eiawa ae atiri God ge busaeedo ira amimi sisira unemi ingode-naso yei wasiri matawa atari eiawaitadi sisira. 3 Edo iji God mi sisiraawa bugiri umo uso binga awa isagaisira. Edo God ingodenaso soregariembomi naso yei binga eiawa nanemisimba anase itido edonanemiminonusanase sisira. Edo unemi naso yei se-tiri gidonabinga ewamei awaminonusena.

4 Edo Titus na ove eiawa iso yeigaiena. Imo Keriso gebe isesa teta naKeriso gebe isena awodo edo imo tetanaso mei inge isesa.

Edo God Mamo de Iesu Keriso in-godenaso soregari embo de mi iso yeiewamei ari de jo jamo jamo ari deitore.

TITUS DA BURO CRETE BUSU DAAWA

5 Buro ingae nanemi sangove neiae doturisera awa atae asase sedo naimo Crete busu da doturisena. Edona iso yei sisena nati berari aindamambudo Iesu gebe ari embobo dagitijijigegari itasase sisena. Edo giti-jijigegari da ro sisena awa ruvegeose.6 Edo Iesu gebe ari embobo da gitiji-gari awa embo nenei da diti da wasiribiae mana adira. Edo umo aro dajimbadira te aro nei mana jimbadira.Edo uso kinapeina awa Keriso gebeadera. Edo embo mi uso kinapeinaawa gido uso kinapeina awa saboa aride kera ari de awa gadera. 7 Edo Iesu

gebe ari embobo da gitijigari umo awaGod da buro simba ira awasedo umoembo nenei da diti da awa wasiri biaemana adira. Edo umo mana jarigaadira edo umo mana tini gambariburigi adira. Edo umo mana umookain indido jiro biae adira edo umoiji berari mana embogo adi dipapaadira. Edo umo mana jinaga emboadira. 8Edo esega embobo uso mandoda bugadera awa ungo sapo edo gogoadira. Edo umo wasiri ewamei awaiji berari adira. Edo umo kotari ewa-gaewa de atadira. Edo umo wasiriewamei de kotopu de atadira. Edoumo uso wasiri dedegurise atadira.9 Edo umo binga gebe moka nangomi atopapotewora awa mana doadirate goroba de gebe adira. Eiedo umoawodo gebe ise binga awa embo neneida yei atopatari be de atopapotirariungoda tumonda ari awa goroba adirada awodo embo amemi binga awagebe aera sadera awa gitijigari amemiungo atopapotirari awa binga awagebe awa gadera.

10 Embo jiwae be God da ge mokaawa kera ae edo era. Edo embo jiwaebe mi sedo era Iesu gebe ari emboboawa Jew embobo da wasiri awa amboambo adera sedo era te ungoda geawa jiro biae da ge ra. Edo ungo geawodo sedo era amimi euri embo tetaditi ambubu awodo era. Edo ungomana God da emboro ewamei awagae edo era. 11 Edo atopapotegariainda ge awa atae are. Edo ungo miato awodo papotera amimi iri orobejiwa God da ge moka be awa dododemonda wowosera. Edo emboboeiawa atopatari biae awa atopapoteraainda be awa ungo ganu dipapa eraawasedo. 12 Edo binga sari emboda Crete busu da amimi sisira, Cretebusu embobo awa ge bubusegari em-bobo ra. Edo ungo awa jinjeri sinoda awodo ingege ra. Edo ungo awabegogo embobo edo jinaga embobora sisira. 13 Edo umo awodo sisiraawa gebe sisira awasedo Crete busuembobo da tumonda ari awa ewameiarase sedo re imo bekuba ge ungoda

Page 365: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

TITUS 1:14 362 TITUS 2:13yei sedo awodo eove seio. 14 Edo Jewembobo da ewowo kiki bebegae awadengoro eore. Edo embo God da gemoka ujo ae isera ainda agodari gedaedo dengoro eore. 15 Edo embo avejo dagari ae be de atira embo awa roviravi teta ewagaewa awodo awa gidoira te embo ave tumonda ae ise jodongono de da atima ira embo awarovi ravi teta bebegae awodo awa gidoira. Edo ungo awodo gido era aindabe awa ungoda gari de ungoda jode awa bebegae be bebegae awasedo.16 Edo embobo awa ungo God garisedo era te embo nenei mi embomeiainda bebegae edo era awa gido ungoembobo awaGod be gae ta rora awodoawa gido era. Edo embobo awa embonenei ujo ae edo era edo ungo kera aeedo era edo ungo buro da ro ewameiawa ari sagogo aera.

2IJI BERARI GOD DA GE MOKA AWA

ATOPATIO1 Awarate Titus imo iji berari God

da ge moka berari awa atopatio. 2Edoimo embo mamatu awa atopapotiseungoda yei seio umo okain awa in-dove. Edo jiro gari mi wasiri awa ewo.Edo ingo ingosuka ingoda wasiri awadedegurise atiwo seio. Edo ge busariawa ujo ae ise God da ge moka awagebe ewo seio. Edo embo nenei da yeiewamei ise atawase seio. Edo ewameiari awa dowase seio.

3 Edo emboevetu ogogo awa atopa-potise ungoda yei seio, atari kotopudeda atiwo teta Iesu gebe ari em-boevetu atae etera awodo awa. Edoiji berari embo nenei da jawo da geseore seio. Edo umo okain awa ijiberari indido edo umo okain da agipoeore seio. Edo embo nenei da yei roewamei awa atopatorase seio. 4 Edoungo awodo atopapotise emboevetuseseka awawa ungoda iubono de ki-napeina de dubo borase sore seio.5 Edo seio sore emboevetu seka awakotari ewagaewa de wasiri dedegari

ge atise edo wasiri ewagaewa de un-godamando da rovi ravi awa edo gogoedo simba ore. Edo embo mi God dage moka da jawo da ge biae seorasesedo awa emboevetu seka awa seiosoro ungoda iubono kera ore.

6 Edo memei singa awa atopapotiseseio kotari ewagaewa kotise edo gogoedo atorase seio. 7 Edo Titus imosinga banga mi ari ewagaewa gidoorase sedo awa iji berari wasiri ewa-gaewa eio. Edo imo ungo atopapotisegido edo gogo edo jo berari mi eio.8 Edo ge embo mi kiki dirari ge aeawa seio ainda be awa iso gitopo awaingodenaso jawo da ge busadi jareraedo ge bebegae awa eura edo ingo-denaso jawo da sadi jarera awarateimo ge ewamei sadesa awa ungo gebiae ro awa tambudo sari katogo aeadera awasedo ungo tambae edo mengadera.

9 Edo agipo embobo atopapotisegido ungoda yei seio, “Ingoda babo-jegari kera ewo edo ingo ro berariewa awa awo ungo iaviri orase awaewo. Edo ingoda babojegari mi roawase sedo goro gido mina adi aeraawa seove. 10 Edo ingoda babojegarida rora bengono eove ta ungo ingotumonda iriroro iji berari ungoda yeiburo ewamei ewo. Edo ingo ingodababojegari da buro ewagaewa awodoadewa amimi ari embo God ingode-naso soregari embo da atopatari awabadera.”

11 Amone ko God mi soregari dakando unemi embo berari da yei itadidipapa evira ainda be moka awa is-aga etira awasedo. 12 Isaga etiriawa umo ingodenanemi wasiri bebe-gae ari awa dodo edo busu da roviravi dipapa ari awa doarase dipapaira. Edo umo ingodena ingodenasukawasiri dedegurise atorase dipapa ira.Edo umo ingodena busu einda atisewasiri ewamei ise uso emboro awaambo ambo orase dipapa ira. 13 Edoingodenaso God nembodiba ingode-naso soregari embo da usasa bugarasesimba edo era awa bugadira. Edo

Page 366: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

TITUS 2:14 363 TITUS 3:13ingodena iji awa bugarase simba ateraeingo de umo wasiri boroko setenaawodo awa atorase dipapa ira. 14 Edoingodena wasiri bebegae berari dasoregadi sedo Iesu Keriso bebetisira.Edo umo bebetisira awa umo ingode-naso jo awa segari ingodena uso emboewagaewa orase isira. Edo umo be-betisira awa ari ingodena uso embobowasiri ewagaewa adi dipapa edo eraembobo awodo orase isira.

15 Edo iji berari ge awa atopatio.Edo imo iso goroba berari de miembo atopapotise esusu ari ge un-goda yei seio awarate embobo wasiriewagaewa ae atera awa bekuba ari geseio. Edo embo da mi imo ro sesa awanembodiba ae awodo koture.

3EIEDO ATIWO

1 Embo da yei eiawa ruvegeore seio.Ungo gitijijigegari embobo de embonembogamo de awa sapo ise ungokera ore. Edo ungo wasiri ewagaewaneinde kainde awa ore. 2 Edo ungoembo nenei da jawo da biae seore.Edo ungo jo jamo jamo de atise edoembo berari da yei umo jigari ewameiise atore. Edoungo emboberari da yeiedo gogo ore.

3 Daedo matu ingodena awa jiro aegido wasiri bebegae awa isera. Ingo-dena kera ae isera edo atopapotegaribebegae mi ingodena ganduburisera.Edo ingodena iji berari ingodenasojoda dipapa awa ise wasiri bebegaeneinde kainde awa isera. Edo ingo-dena iji berari embo nenei da jawoda biae kotedo ungo ujo ae edo is-era. Edo embo nenei mi ingodenaujo ae eoro edo ingodena ungo ujoae edo isera. 4-5 Edo ingodena awodoatima isera te ewamei ari de dubobari de awa God ingodenaso soregariembo da awa bugiri iji ainde God miingodena soregurisira. Edo God in-godena soregurisira awa ingodenasoari ewamei awa embo aera te umoingodena jo isira awasedo. Edo Godmi ingodena segetiri edo Asisi Kotopu

mi etiri ingodena wasiri seka da atadituturo isera teta ingodena seka in-gari inge isera. 6 Edo God ingode-naso soregari embo Iesu Keriso miingodena embo ro isira awasedo AsisiKotopu jojetiri umowosedo ingodenabeda isira. 7 Edo God ingodenaso yeiewamei etiri ingodena ungae da umojigari ewamei isera. Edo ingodenaGod ga da umo jigari ewamei iseraawa ingodena gosera ingodena wasirimatawa atari badera awa. 8 Edo ingo-dena gosera ge eiawa gebe ra.

Awasedo embo God gebe edo eraawa buro ewamei orase sedo awa imogoroba edo nanemi boroko ro setenaawa atopatio amone awa sena. Edogebe amone ge ewamei na. Edo ungoge eiawa ingise wasiri ewamei oreainda be awa wasiri ewamei mi embokondade edo ira. 9 Awarate embo gebagera embobo ainde da anumbedoatose. Edo embo God gae da ge deedo ge bagari ge de edo Jew emboboda agodari ge da ge bagari de geminamina sari de awa jegigi eio aindabe awa embo ge awodo sera amimiembo nenei kondade aera re. 10 Edoembo amemi iri Iesu gebe ari emboboewoga ewoga edo diti etoto era emboainda yei seio awodo eose. Edo umoge iso awa ingae ari gido sekago usoyei seio awodo eose. Saso ingae arigido imo umo dodo mambuio. 11 Koimo gosesa embo ave wasiri awodoedo era amone God dodo emboro neida pepeta ira awa embo biae ra. Edowasiri bebegae unemi ira amimi umoembo biae awa isaga ira.

GE SANGOVE AWA12 Iso yei Artemis awa iteni ta mo

ko Tychicus awa iso yei iteni? Emboetoto einda embo da iso yei itanobugadira awa imoedo gidonaso yei dabugadesa Nicopolis nati da ainda beawa na ainda ga wosadira awa aindaatadi kotena awasedo. 13 Edo Zenasagodari embo de Apollos de ungodaburo tuturo orase sedo awa edo gidoungo kondade eio. Edo ungo natidada da pepeta ise ro dipapa adera

Page 367: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

TITUS 3:14 364 TITUS 3:15rora awa itio. 14 Edo ingodenasoembo awa atopatio wasiri ewagaewaore ise embo nenei memesi bureraawa kondade ore. Edo ingodenasoembo awodo atopatadesa awa tepoanumbedo mana atadera.

15 Edo embo berari einda nangaeatima era amimi imo ategurera. Edoingodenaso Iesu gebe ari otatao be-rari awa seio gore nango mi ungoategurera.

God da ewamei ari ingo berari dayei matawa atare.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 368: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILEMON 1 365 PHILEMON 20

Ove Philemon MiKumbusira1 Na Paul. Na Iesu Keriso awasedo

gajari oro da atima ena. Namonde in-godenaso namendi Timothy de nangoetoto emimi ove eiawa iso yei Phile-mon nangoda otao edo nangoda kon-dade ari embo iso yei gaiera. 2Nangoetoto Iesu gebe ari embobo isomandoda dada edo era edo ingodenaso ruApphia de Archippus Keriso da isoroembo teta ingodena Keriso da isoroembobo awodo da yei daedo oveeiawa gaiera.

3 God ingodenaso Mama de BadaIesu Keriso de mi iso yei ewamei oreedo iso yei jo jamo jamo ari itore.

PAUL PHILEMON EMBO GOD DOIOSISIRA

4-5 Namendi Philemon iji berari naGod manunugurise i awa kotedo ena.Edo na imo kotise God da yei doiosedo ena ainda be awa na ingena imoawa Bada Iesu tumonda ise edo Godda embo berari dubo buresa awasedo.6 Edo na God da yei sedo gosena imokondade ari embo nenei da yei iso tu-monda ari Keriso da yei awakiki diriseamimi aso ungoda jiro awa Keriso miingodenaso yei ewamei ari jiwa itidoira amimi beda are. 7 Edo imo embonenei dubo buresa amimi iri na joiaviri de atena. Edo God da emboberari imo embo iaviri era.

PAUL PHILEMON MI ONESIMUSKONDADE ARASE SEDO GOSISIRA

8 Awasedo naso namendi na Kerisoda goroba mi imo ro asase sano adesaamone inono na. 9 Awarate na dubobarimi iso yei sasainbarimi sedo ganoadesa. Na Paul awa boroko embo ogoedo gajari oro da einda atena aindabe awa na Keriso da buro edo isenaawasedo. 10 Edo na Onesimus da jawoda iso yei ge sena. Na gajari oro daeinda atise na God da emboro awaOnesimus da yei atopapotisena. Edoumo emboro ainda tuturo edo pepeta

edo umo awa teta nasomei inge etiriedo na uso mamo inge isena. 11 Edomatu umo imo embo buro ari awainono ae isira te boroko umo imo denamonde awa embo buro inono daadira gio.

12Edo na umoboroko iso yei sekagoiteno mambutira. Edo imo iaviri dena bae etesa da awodo umo kumbuioainda be awa na umo ititena awa tetanaso jo poporo awa iso yei itari ingeena. 13 Edo na binga ewamei awaembo gajari oro da atena. Edo umoiso jawo da na kondade arase sedona umo einda nangae atarase dipapaisena. 14 Awarate na inemi na kon-dade asase engega aera te na dipapaena iso jo da dipapa mi kondade ariburo awa asase. Awasedo imo awarasae etesa awa na umo sedo gano ataeetira.

15 Edo na kotena awasi God miOnesimus awa ingo iji tupo dodoedo umo engenembadira awa ingo dematawa atarase ta rora etira. 16 Edomatu awa umo iso agipo embo isirate boroko awa uso buro agipo emboda buro awa derigurira. Edo umo awaingodenaso namendi Keriso da jawoda etira. Edonaumodubobudo ena teimo umodubo be badesa ainda be awaumo iso agipo embo edo iso namendiBada da jawo da awasedo.

17 Awasedo imo ingaena Iesu daburo awa tega kondade mina ara edoena awa sadesa gido awa Onesimusiso yei engenembari imo na atega aeetesa da awodo awa umo atega adesa.18 Edo Onesimus iso rora topo awausibesi isita ko iso yei gano budominaitae isiri? Umo awodo adira awananemi uso jawo da mina itadena.19 Na naso ingo mi eiawa jivena, naPaul mi umo iso rora budo mina itaeisira awa itadena. Awarate na manaimo naso yei budomina itae isesa awamana sadena. Imo gosesa imo God daemboro pepeta ise gari seka burisesaawasedo imo naso yei rora budominaitae atima esa. 20 Awasedo naso na-mendi sedo gosena na awa embo roiso yei sedo gosena awa eio. Edo imo

Page 369: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

PHILEMON 21 366 PHILEMON 25Keriso awasedo eio. Edo imo awanasonamendi Keriso da jawo da awasedoadesa amimi ari na iaviri adena.

21 Edo na eiawa jivena awa nagosena na ro sena awa adesa awagosena. Edo awa gosise na daedogosena imo ari nenei ewagaewa adesaawa. 22 Edo ge nei sedo gane. Edoimo de embo nenei de mi God da yeisedo gosewona unemi ari na gajarioro awa dodo ingoda yei buganasesewowa awasedo imo isomando da naawa embo ewari yei sia eio.

23 Edo Epaphras Iesu Kerisoawasedo umo daedo nangae da gajarioro da atira edo umo daedo imoategurira. 24 Edo naso kondadeari embobo Mark de Aristarchusde Demas de Luke de daedo imoategurera.

25 Bada Iesu Keriso da ewamei ariiso yei matawa atare.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daPaul

Page 370: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 1:1 367 HEBREWS 1:14

Ove Hebrew Embobo MiBuriseraGOD USO MEI ITIRI INGODENASO

YEI GE SISIRA1 Matu be matu God iji jiwae uso

binga sari embobo emboro neindekainde de itiri bugero edo ingodenasomamoumbogo da yei ge sedo isira.2 Awarate iji sangove einde God usomei awa itiri bugudo ingodenaso yeige siutara. Edo God de uso mei deungo etoto mi dada edo rora berariawa isera. Edo God mi uso mei dayei rora boroko atera awa ititisiraedo rora berari amboda bugadira awaitadira. 3 Edo ingodena God da meigosise God da usasa janiburira awagosera ainda be awa uso mei awaGod da usasa mi janiburira awasedo.Edo uso mei da gari awa God da garida awodo ra edo umo wasiri edo iraamone God mi edo ira da awodo edoira. Edo usomei umouso ge goroba demi seuri edo rora berari bejedo ewogaewoga aerate ungo yei dada atima era.Edo umo wasiri bebegae tupari buroawa edo atae edo umo utu da Godgoroba jiwae da ingo be da anumbedoatira.

GODDAMEI DA JAWOMI ASISI EWA-GAEWA DA JAWO AWA DERIGEDO IRA

4 God mi asisi ewagaewa awa yeinembodiba da ititisira awarate unemiuso mei awa yei nembodiba be nem-bodiba da ititisira. Edo jawo God miuso mei da yei ititisira amimi asisiewagaewa da jawo awa derigurisira.5 Ko God umo asisi ewamei da yeisaera,“Imo awa naso mei na edo boroko na

awa iso imamo etena.”Edo God asisi ewamei da yei saera,

“Na iso imamo adena imo naso meiare.”

6 Edo God umo uso mei bugo awabusu da itari bugarase isira iji aindesisira,“God da asisi ewagaewa berari awa

ungo umo tumondebain ore.”

7 Edo asisi ewagaewa awa God misisira,“Asisi ewagaewa awa binga agipo ari

embobo teta bisara mi sum-budo ira da awodo awa burigisumbudo era. Edo ungo awaagipo embobo nanemi teta ri-awo ingege isena.”

8 Edo mei awa God mi sisira,“God iso gitijigari goroba de awa

matawa atadira. Edo imo isoembo gitijigadesa awa iso giti-jigari awa ewamei be ra. 9 Edoimo awa iji berari ari ewameiawadipapa ise edo ari bebegaeawa ujo ae edo esa awasedoGod iso God mi imo jawo sedoembomi imo jasiga orase isira.Edo ungo mi imo jasiga eteroimo iaviri isesa. Edo iaviri ariGod mi iso yei ititisira amimiiaviri ari iso otatao da yei iti-tisira awa be nembodiba bederigurisira.”

10 Edo daedo God mi sisira,“Imo Bada tuturo da busu isesa. Edo

iso ingo mi utu berari awaisesa. 11 Edo ungo awa ataeadera te imo awa atadesa. Edoungo awa teta bo mamatu mijari arago adera. 12 Edo inemiutu de busu de awa bo bo-jarago adesa. Edo bo mamatuawa atae euri bo seka edo erada awodo awa utu de busu deatae oro inemi utu de busude seka adesa. Awarate imoawa matawa gari da awodoatadesa. Edo imo ogo adiaera.”

13 Edo God mi asisi ewamei da yeisaera,“Naso ingo be da eiedo anumbeio.

Edo imo einda atio nanemiiso gitopo berari awa teta besiawodo iso tei tuda itane.”

14 Edo asisi ewagaewa mo rori?Asisi ewagaewa awa asisi iji berariGod sapo edo era awa ra. Edo ungoGod sapo edo era edo God mi ungoituri mambudo God umo embo avesoregadi kotedo ira awa kondade edoera.

Page 371: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 2:1 368 HEBREWS 2:142

GOD DA SOREGARI KANDO AWANEMBODIBA BE RA

1 Awasedo ingode ge moka beingera awa dodo kiambu kiambugigisebedo mana mambadera te geawa ingido gogo ise budo jo da itoroainda matawa atare. 2 Edo bingaasisi ewagaewa mi minonu sedoisera awa ingode gosera awa gebera. Edo embo binga awa ujo ae isebae isera awa riroga embo awodo isebudo era awa burisera. 3 Awasedoingodena soregari nembodiba dage awa ingae adera awa ingodenadaedo riroga awa badera. Edo ingodejebugari katogo aera. Edo Kerisoumo umosuka soregari da binga awatuturo da minonu sisira. Edo embobinga awa ingisera embobo ungo miisaga ingodenaso yei seoro binga awagebe awa gido era. 4 Edo God ariungoda ge awa goroba arase sedo ariwasiri goroba de neinde kainde edoisira edo wasiri embo mi matu gaeawa isira. Edo ingodena ungoda geawa ingise God da wasiri goroba deedo ira awa gido ingode binga awagebe awa gido era. Edo God umoembo ave dipapa edo ira ainda yeiAsisi Kotopu da kando awa itido ira.

IESU IJI TUPO ASISI EWAGAEWA DATUDA ISIRA

5 Nango sera ge amone busu am-boda eradira awa sera. Edo God asisiewagaewa busu awa simba orase itaera. 6Awarate God mi ro jiwari da tanoda mi sisira awa isira,“Edo God mi imo ro edo busu da em-

bobo awa ewamei edo kotedoesi? Edo nango ro etera amimietiri imo nango kotesi?

Edo embo berari awa inemi simbaedo gogo esa awarate ungomoaveri? 7 Edo ungo iji tupoasisi ewagaewa da tuda iseraawarate boroko imo ungodayei jawo nembodiba itido edoungo jigeso inbe inda vitera.

8 Edo rora berari inemi isesa awa giti-jigarase itesa.”

Edo gebe ungo mi busu berari deembo berari de awa gitijigadera teeiawa bugae atira. Awarate ambodabugadira.

9 Edo boroko ingode Iesu awa ra-wodo iri awa gosera. Edo God Iesumi embo berari awa embo betaraseiji tupo asisi ewagaewa da tuda araseititisira ainda be awa umo embo be-rari mi uso soregari awa borase di-papa isira sedo. Edo uso soregariawa kando ra. Edo Iesu memesi nem-bodiba budo bebetisira awasedo Godmi uso yei usasa nembodiba de jasigaari nembodiba de teta gitijigari nem-bodiba da gitijigari gobe itido era daawodo awa ititisira.

10 Edo God mi awara setiri memesiIesu da yei bugusira amimi etiri Iesugitijigari embo be isira. Edo Iesu giti-jigari embo nembodiba edo umo usousasa de jasiga ari nembodiba de awaembo nenei da yei itadira amone awara. Edo Iesu mi embo nenei gitijigidobudo soregari yei da budo mambarisoregari badera.

11 Edo Iesu mi ingodenaso jo bebe-gae awa segetiri ingodena ewagaewaisera. Edo umo de ingodenamondeawa ewagaewa isera edo God da iseraawasedo Iesu ingodena uso nanona-mendi sedo ira. Edo umo ingodenaawa uso nanonamendi sira awa umoingodenaso yei umo me gaera. 12 EdoIesu mi sira,“God na iso yei naso nanonamendi da

jawo da ge sadena.Edo na embo berari da diti da imo

jasiga adena.”13 Edo umo daedo sira,“Na God tumonda adena.”

Edo ge nei sira,“Na God mi kinapeina naso yei iti-

tisira ainde da awa eire.”14 Edo ingodena uso kinapeina awa

embo ra edo ingodenaso tamo awapisi de ororo de ra awasedo Iesu umodaedo embo isira edo uso tamo awapisi de ororo de da isira. Edo betari dasusu Satan awa usibesi adi sedo Iesutamo pisi de ororo de budo embo edo

Page 372: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 2:15 369 HEBREWS 3:13umo bebetisira. 15 Edo embo iji be-rari atise betari oju edo isera emboboawawa betari da oju mi bundisira teKeriso mi betedo wujegurisira. 16 Edoingodena isaga gosera umo asisi ewa-gaewa kondade aera te umo embo edoAbraham da orobe ingodena berariawa kondade edo ira. 17 Edo Kerisoumo uso nanonamendi awa embopriest adi sedo awa Keriso umo emboteta uso nanonamendi inge arase awainono isira. Emboro nei atae ra. EdoKeriso God mi embo da wasiri bebe-gae awakotembedodoarase sedoumoGod da priest edo God sapo isira edoumo wasiri biae da rorou itari buroawa edo gogo edo isira. Edo Kerisoumo wasiri bebegae da rorou itariburo awa ise awa embo berari jo edoira. 18 Bagari de memesi de Kerisoda yei bugusira awasedo boroko emboamenda yei memesi de bagari de pu-radira awa Keriso embo awa kondadeadira awa inono na.

3IESU MOSES DERIGURISIRA

1 Naso Iesu gebe ari nanonamendiGod ingo daedo jawo sisira. Edo GodIesu itiri bugusira awa binga ewameibudo bugari embo arase isira. Edoingodena binga ewamei awa gebe oroawa Iesu awa ingodenaso priest nem-bodiba adira. Edo naso nanonamendiumo awa nembodiba be kotewo. 2Godmi Iesu buro eiawa arase jawo setiriumo God kera ewamei be isira tetaMoses mi God da mando da buro iseGod sapo edo gogo isira da awodo.3 Embo ave mando adira edo embomi embo awa sedo jaradera te mandoawa sedo jaradi aera da awodo embomi Iesu sedo jaradera ge amimiMosesda buro jasiga isera ge awa derigare.4 Edo ingodena mando gido ingodeembo amimi etira awa gido era daawodo ingodena rora berari ingode-naso demo ponda awa gido ingoderora berari awa Godmi isira awa gore.5 Edo Moses God da mando da buroise God edo gogo edo sapo isira. Edoembo mi buro Moses mi ro edo isira

awa gido embo God mi amboda roadira ainda gari awa budo isera. EdoMoses da buro awa teta God mi am-boda ro adira ainda ove kewari ingera. 6 Awarate Keriso awa agipo emboaera umone God da mei na. Edoumo God da mando da buro edo iraawa teta mei mi uso mamo da mandoda buro edo ira da awodo ra. Edoingodena awa God da mando ra. Edoingodena goroba edo atadera edo ijiberari God mi ro adi sisira adira awagebe ise atadera awa ingodena God daembobo atadera.

INGODE ISRAEL EMBOBOMI KOTARIATITIGAE ISERA AWODO MANA ADERA

7 Awasedo ingode Asisi Kotopu miro sira awa dengoro adera. Edo AsisiKotopu mi sira,8 “Matu yei ro atae da God mi ingoda

mamoumbogo Israel emboboawa itido gadi ititisira awarateungo tini gambari edo God dayei bekuba isera. Gaegae edoingo tini gambari edo God dayei bekuba awodo eove ta Godda ge awa ingiwo. 9 Edo Godmi sisira, ‘Yei ro atae ainda in-goda mamoumbogo mi gaeko40 wasiri goroba de na ro edoisena awa gido isera te ungona sekago sekago itido gidoisera. 10 Awasedo na emboboainda yei tini gambari edo un-goda yei sisena ungo kotarinenei era ise emboro neindekainde damambutera awarateungo naso ge ingae ise edonaso emboro tambae era.

11 Edo na tini gambari edo na ro adenaawa sisena. Edo na sisenaungo mana nangae da nasojango indari yei jamo jamo damana toradera sisena.’ ”

12 Edo naso nanonamendi gaegaeedo ingoda jo awa biae ari ingo Kerisogebe ari dove edo gaegae edo ingoGod dodo wareregedo mambove tagido gogo ewo. 13 Edo gaegae edoembo da ingoda teda awa wasiri biaebe bagari umo jiro biae eure ta ingoberari iji einde boroko awa God mi

Page 373: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 3:14 370 HEBREWS 4:10jawo sira iji awa atirari kondade minaara ewo ainda be awa ingodena be-rari awa Keriso ga da umo ise buroera awasedo. 14 Edo matu ingodenaKeriso tumonda isera. Edo ingodenaawodo ise ingodenaso tumonda ari dajigido takibedo atiriro iji sangove daiji awa bugadira awa ingodena awauso teda toradera.

15 Edo jiwari mi eiawa sira,“Imo boroko God da ge javi iso yei

sirirari ingido gido beuso eoseteta Israel embobo mi matuGod da ge javi ingido dodobeuso isera awodo.”

16 Edo embo mo amemi God dage javi ingido dodo beuso iseri?Embo berari Moses mi gitijigidoEgypt dodo bugusera amone ra.17 Edo embo gaeko 40 da joda Godmi ungo awa embo bebegae sedokasisira embobo mo averi? Emboboamone wasiri bebegae edo yei ro ataeainda dudurigedo bebeteguriseraembobo awa ra. 18 Edo God mi umoro adira awa sedo isira, “Ungo mimana nangae da naso jango indariyei jamo jamo da toradera.” Edoumo awodo sisira mo amende sisiri?Amone umone embo uso ge ingidododo beuso isera embo de sisira.19Awasedo ingodena gosera ungo awatorari katogo aera ainda be awa ungoGod gebe ae isera awasedo.

4GOD UMO USO JANGO INDARI

YEI JAMO JAMO DA INGODE NANGAETORADI DIPAPA IRA

1 Edo God mi sira embo ave toradidipapa adera embo awa umo Godda jango indari yei jamo jamo datorare. Edo God da ge awa atae aerate atira. Awasedo gae gae edo emboda ingoda teda awa jango indari yeijamo jamo ainda torae dodo pondaaturase ingode oju ore. 2 Edo in-godena binga ewamei awa ingiserateta Israel embobo mi matu ingiserada awodo. Awarate ungo binga awaingido gebe edo binga awa ungoda

jo da itae awasedo binga awa ungodateda awa be ae isira. 3 Awarate ingo-dena awa binga awa ingido gebe iseraawasedo ingodena awa God da usojango indari yei jamo jamo da ungaeda totorisera. Edo embo tumonda aeedo era ainda jawo da God mi sisira,“Na ro adena awa sedo sisena, ungo

mana nangae da naso jangoindari yei jamo jamo datoradera.”

EdoGodbusu de rora berari de awa iseumo jango indari yei jamo jamo awasia isira. Edoumoyei awa sia etiri atiridodo umo ge awa sisira. 4 Edo iji 6awa atae edo 7 awa ingode jiwari daajigedo gido era, “Edo iji 6 awa ataeetiri God uso buro awa atae edo iji 7awa umo jango indisira.” 5Edo ingodesekago God ro sira awa ingore, “Ungomana nangae da naso jango indari yeijamo jamo da toradera.”

6 Edo embo tuturo da binga ewameiawa ingisera awa ungo God ga da usojango indari yei jamo jamo da toraera ainda be awa ungo gebe ae iseraawasedo. Awarate God da jango in-dari yei jamo jamo da torari emboroawa atira. 7 Edo ingodena goseraainda be awa God mi iji nei itido jawosira boroko awa. Edo embo matuatima isera awa torae isera awarategaeko jiwae atae etiri God mi iji aindage sedo jawo boroko sira awa David dayei sisira,“Imo boroko God da ge javi ingido

gido beuso eose.”Edo ingodena jiwari einda tano daainda ge awa matu setera.

8Edo Joshuami embo gitijigido Godda jango indari yei jamo jamoda toraeetira gido awa God umo iji nei dage awa mana sae etira. 9 Awasedoingode eiawa be gore. Jango indariGod mi uso embo mi borase sisirajango indari amone atira. Edo iji 6atae etiri God iji 7 da jango indisirada awodo umo ingodenanemi jangoindorase dipapa ira. 10 Edo God usoburo atae edo jango indisira da awodoembo ave uso buro atae adira awa

Page 374: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 4:11 371 HEBREWS 5:10umo God ga da uso jango indari yeijamo jamo da torare. 11 Awasedoingode edo gido God ga da uso jangoindari yei jamo jamoda torore. Edo Is-rael embomeimi God beuso edo toraeisera da awodo ingode mana adera.

12 Edo God da ge goroba de wasiride atira. Edo God da ge awa di teta wodangoro da di da awodo edo atira. EdoGod da ge da di awa wo dangoro da diawaderigedo atira. EdoGodda ge awateta wo dangoro da di mi ingodenasojo de jiro de da kasedo mambae etiraawodo ra. Edo jo poporo da kasedomambudo ingodena ro koteri edo rodipapa be eri awa isaga adira. 13 Edorora da ro God mi isira amimi Godda dombu da awa unjugari katogo aebe ra. Rora berari God mi isira awaisaga da edo God da dombu ra. EdoGod umo ingodenaso kotari berari dedipapa berari de awa gido ira. Edoingodenanemi ro berari edo era awauso yei ujugoro gadira.

IESU AWA INGODENASO PRIESTNEMBODIBA RA

14 Iesu God da mei awa vitido utuda torido God da dombu da atira edoumo awa ingodenaso priest nembod-iba awasedo ingodenaso tumonda ariKeriso da yei ingode ingodenaso bemi sedo era awa ingode tumonda ariainda jigido takibore. 15Edo ingodenaiji nenei goroba ae edo era iji aindeingodenaso priest nembodiba awa in-godena jo edo ira. Edo bagari em-boro neinde kainde da awodo ingo-denaso yei bugudo ira da awodo usoyei bugudo isera te umo wasiri biaeaera. 16 Awasedo rora neinde kaindero ingodenaso yei bugadira awa kotarijiwae kotove awarate ingode God dakondade badi sedo awa ingode oju aeuso dombu da bugoro umo ingodenajo edo awa umo ingodena kondadeadira.

5IESU MEMESI NEMBODIBA BETIRI

GOD MI PRIEST ARASE ITITISIRA

1 God mi uso embo da teda priestnembogamo kataburisira. Edokatabedo God mi uso jawo da embokera arase sedo ungoda teda ititisira.Edo kera awodo ise God da yei wo mirorou itido ira ungoda wasiri bebegaeawasedo. 2 Edo priest nembodibaawa goroba aera teta embo neneigoroba ae awodo ra awasedo umoedo gogo edo embo jiro ae edo wasiribebegae edo era awa budo edo gogoedo itadira. 3 Edo embo da wasiri biaeda awa embo aera te umo daedo usowasiri biae de da awa embo rorou awaitido ira. 4 Edo embo da amemi umoumosuka priest nembodiba da buroawa adi sedo adi aera te God mi emboawa jawo sedo priest nembodiba daburo awa arase itadira teta God miAaron jawo sisira da awodo.

5 Edo da awodo Keriso umo umo-suka priest nembodiba da buro awaadi sedo aera te God mi uso yei sisira,“Imo awa naso mei na boroko iso

imamo etena.”6 Edo ge nei eiawa God mi uso yeisisira,“Imo awa priest adesa teta

Melchizedek awodo edo imopriest da buro awa ise matawaatadesa.”

7 Edo Iesu busu da atisira aindeumo ji de jijiu de God da yei sedogido isira umo betari da soregarase.Edo umo God da yei benunu awodoseuri God umo ingido isira ainda beawa umo God mi ro arase dipapa iraawawa adi dipapa nembodiba be edoisira awasedo. 8 Edo Iesu awa Godda mei na te umo memesi nembodibaburisira amimi etiri umo rawodo edoGod kera ari ri awa gosisira. 9Edo umomemesi burisira amimi umo sore-gari embo ewamei be ewamei wasirimatawa atari awa embo umo keraedo era ainda yei itido ira embo awaisira. 10 Edo umo priest da buro tetaMelchizedek mi priest da buro edoisira awodo arase God mi umo priestnembodiba arase jawo sisira.

KINAPEINA DA ATARI AWODOATOVE

Page 375: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 5:11 372 HEBREWS 6:1211Nango ge jiwae einda jawo da sari

dipapa era te ingoda jiro awa okainetiri edo ingo kiambu ro gae ewaawasedo nango mi ge eiawa ingodayei ujugari awa okain be ira. 12 Edoingo iji ribori be God da ge inge-wowa awasedo ingo mi embo neneiatopatae etewa te ingo God da ge awakiambu gido gogowo ae awasedo ingoembo nenei mi God da ge da susuawawa ingoda yei atopatorase dipapaewa. Edo ingo kaiema indae etewaawarate ingo emi indise atewa. 13 Edoembo ave emi indera embo awa meikiambu ra. Edo wasiri amomo ewa tabiae ri amone mei kiambu emi bedaamone gaera. 14 Edo embo ave bajidomei kiambu emi beda ari awa dodo iraembo awa wasiri amomo ewa ta biaeri awa gido ira. Edo embo awa tetaGod da ge tuda awawa indarago isegadira.

6BAJIDO INGODE GOROBA DE KERISO

GEBE ORE1 Ingode ge tuturo da Keriso da

jawo da ingisera awa sise atadi aer-ate ingode uso ge nei awa ingodeingore. Edo ingode ge awa ingisebabojiroro ingodenaso tumonda ariuso yei awa goroba are. Edo ingo-dena mando seka adi dipapa edo eramo ingode tutuvi derido mo sekagojigoro sokubedo ita? Edo sokubedomo sekago derido eri ta? Edo sek-ago derido mo sekago sokubedo erita? Edo ingode mata awodo ise atimaeri ta? Awodo aera. Edo da awodoingode mana ge Keriso da jawo daingode tuturo da ingisera awa sekagosekago sise atadera. 2 Edo ge tuturoda ingode ingisera ge amone eire.Atopatari wasiri bebegae awa dodoGod da yei wareregedo umo gebe ariedo atopatari umo mi ewamei ariwasiri de ingo kopiri da itari wasiride edo atopatari embo betedo wasiride sekago erari de edo atopatari embomi God da kasari matawa atari emonege tuturo da ingode Keriso da jawo

da ingode ingisera. 3 Edo God miawara sari ingode bajido uso ge neiawa ingode ingore.

4-6 Edo embo God uso usasa un-goda jo da janibedo ira edo ungoda jopirigedo ira edo ungo utu da indarigambudo gido era edo Asisi Kotopuungoda yei wosedo ira edo ungo gidoera God da ge awa gebe edo ungoGod mi wasiri goroba de iji ambodabugutira ainde adira awa gido eraainda edo embobo eiawa ungo God dage awa be dodo demonda wosaderaawa ungo sekago mana be wasiri biaeawa dodo God da yei wareregaderaainda be awa ungo God da ge awadodo demonda wosadera awa tetaGod da mei orega da benema mi sek-ago dari inge adera. Edo ungo awodoadera awa umo embo da diti da mengadira.

7 Edo ga busu da ainda wowosiseatirari embo mi ve ainda gowaderaawa ve awa be nembogamo de daeradira awa ingode God mi busu awaewamei etira awa gadera. 8 Awaratebusu ainda bebe de vive de eradiraawa busu awa ngamo aera. Edo embomi ri mi itoro bebe de vive de awaewadira awa ingode gadera God mibusu awa biae etira awa gadera.

9 Awarate otatao nango ge ingodayei eiedo sera awa nango ge eiawaingoda jawo da saera ainda be awanango gosera ingo God da soregaribudo ingo awa be ewagaewa ewaawasedo. 10 Edo God rora ewagaewaawa embo da yei edo ira. Edo umoburo ingo mi isewa awa mana ruveg-adira. Edo ingo mi Iesu gebe ari em-bobo kondade isewa edo ise atadewaamimi isaga ira awa ingo God duboburewa awa God mana ruvegadira.11Edo nango ingomi buro nembodibaawa ise atawase dipapa nembodiba beera. Edo nango ingo dowase ujo aeera. Edo ingo awawa ise atirowo ijisangove bugari ingo ingoda tumondaari da be awa badewa. 12 Edo awodoise ingo begogo ae emboro Iesu gebeari embobo mi pepeta edo era ainda

Page 376: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 6:13 373 HEBREWS 7:6pepeta ise God mi ro ingodenaso yeiitadi sari gari sisira awa badewa.

GOD IJI BERARI RO ADI SEDO IRAAWA EDO IRA

13 God mi Abraham da yei sari garisisira iji ainde umo ro adi sari garisisira awa adi sisira. Edo embo da Godderigedo awa atae awasedo God usojawo da gorobami sari gari awa sisira.14 Edo God mi Abaraham da yei sisira,“Na iso yei sari gari sena nanemiimo ewamei adena edo nanemi anoiso orobe awa jiwae be jiwae adera.”15EdoAbrahambegogo ae simba isira.Edo simba edo ainda amboda God miuso yei ro itadi sari gari sisira awawakumbusira.

16 Edo embo ave sari gari sadi adiraawa umo embo umo derigedo atiraainda goroba da jawo da sari gari awasira. Edo umo sari gari awa sadira awaembo nenei mi mana oro uso adi sarisadira ge awa atae adira. 17 Edo Godumo embo uso sari gari ro sisira awabadi era embobo amimi umo uso geawa wareregadi ae awa gorase sedoGod umo uso ge awa isaga da iti-tisira edo umo uso jawo da goroba dasari gari ge awa sisira. 18 Edo Godumo uso adi sari ge ingodenaso yeisisira awa umo uso jawo topo aindagoroba da uso adi sari awa sisira.Edo God ge etoto awawa sisira. Edoingodena gosera God uso jiro awawareregadi aera edo ingodena goseraGod ge busae edo ira awasedo in-godena wasiri biae da yei awa dodoGod da yei sumbudo mambudo awautumo da torera edo ingodena awajo ambae ra. Edo ingodenaso jo awagoroba de atiri ingodena God da geadi sari ingodenaso yei sisira aindajigido takibedo atera. 19 Edo God daadi sari ge awa teta nga ganuma riroedo itoso wosedo derido jigido irada awodo ra. Edo ganuma riro arieiawa goroba ra edo wasiri ae edoira. Edo ingodena God uso adi sari geawasedo utu da jo be jo da toraderaawa inono teta priest nembodiba miJew embobo da tumondebain ari oro

da bo nembogamo da gun da toridoyei kotopu da torido ira da awodora. 20 Edo Iesu ingodena torae aterogiti ingodenaso jawo da yei kotopu datotorisira. Edo Iesu priest nembodibateta Melchisedek da awodo edo ingo-denaso priest nembodiba edomatawamatawa atadira.

7GE PRIEST NEMBODIBA

MELCHISEDEK DA JAWO DA1 Melchisedek awa nati Salem da

gitijigari embo ra. Edo umo awa Godinda atima ira ainda priest ra. EdoAbraham da embobo mi gitijijigegarida isoro embobo de awa embogo edodorisera edo iji ainde umo engenem-buriri Melchisedek mi umo tambudoumo ewamei isira. 2 Edo Abraham migitijijigegari nembogamo ainda roraawa budo dombu 10 awodo ititisira.Edo dombu 10 awodo pigedo dombuda awa Melchisedek da yei ititisira.Edo jawo Melchisedek da be ingode-naso ge mi awa ewamei da mamo.Edo Salem nati da gitijigari da be awaingodenaso ge mi awa jo jamo jamoari da mamo. 3 Edo Melchisedek dauso mamo de ai de uso umbogo deda kiki jiwari awa atae ra. Edo usokumbari de uso betari de da kiki jiwariawa atae ra te umo teta God da meiawodo priest matawa atira.

4 Edo Melchisedek mi embo neneiawa derigedo atira. Edo Abraham Jewembobo da umbogo mi gitijijigegariawa dedo ungoda rora jiwae be budodombu 10 awodo pigedo dombu daawa Melchisedek da ititisira. 5 EdoIsrael embobo mi indari de rora dedombu 10 awodo pigedo dombu daawa Levi da orobe priest da buro edoisera ainda itido isera ainda be awaMoses da agodari ge mi awodo orasesisira awasedo. Edo Melchisedek awaLevi da orobe aera te Abraham mirora awa dombu 10 awodo pigedodombu da uso yei ititisira. 6 EdoMelchisedek kando awa budo umoAbraham God da adi sari sisira ge awa

Page 377: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 7:7 374 HEBREWS 7:24burisira awa ewamei isira. 7Edo ingo-dena gosera embo amemi ewamei ariitido ira embo amimi ewamei ari budoira embo awa derigedo ira. Awasedoingode gosera Melchisedek mi Abara-ham derigurira awa.

8 Edo Jew embobo ungoda rorade indari de awa dombu 10 awodopigedo dombu da awa ungoda priestsda yei itido isera te priests amoneembo ra edo amboda betadera.Awarate Abraham rora dombu 10awodo pigedo dombu da Melchisedekwasiri de atima ira ainda ititisira.Awasedo ingode gosera Melchisedekmi Jew embobo da priest berari awaderigurira.

9-10 Edo nanemi sae etena Abrahamumo uso diti da awa ituri Levi daorobe mi diti da burise edo uso ditida awa mina itido isera sae etena teiji ainde awa Levi da uso ai awa umobae atisira awarate umo awa teta usodombu da awa itarago edo isira aindabe awa umo awa Abraham da orobeawasedo. Edo awasedo nanemi senaMelchisedek mi Levi awa derigurira.

JEW EMBOBO DA PRIESTS DA BUROAWA INONO AERA

11 God agodari ge awa Israel em-bobo da yei ititisira. Edo Levi dauso orobe awa priest da buro ago-dari ge da awawa edo isera. EdoAaron mi priest da buro awa tu-turo isira. Edo priests einda buroawa ingodena kondade ari inono aeetira mo roedo amboda God mi priestnei Aaron awodo aerate Melchisedekawodo itiri bugusiri? 12 Edo Godumo priests matu awa uso buro ataearase dipapa isira edo priest seka awauso buro awawa arase dipapa isiraawasedo umo sisira wasiri matu awaatae irirari edo wasiri seka bugadira.13 Edo priest seka eiawa ingodenasoBada Iesu awa sira. Edo umo awa Levida orobe aerate umo awa orobe neina. Edo orobe eiawa priest da burororou itari tendeba da awa da amemiaera. 14Edo ingodenaso Bada Iesu awaumbogo Levi da orobe da aera awaingodena berari garira te umo awaumbogo Judah da orobe da ra. Edo

Moses mi orobe dada awa priest daburo awa orase saera.

KERISO PRIEST DA BURO TETAMELCHISEDEKMIARAGOADI BUGUSIRA

15 God mi umo buro nei isira awaisaga isira. Edo umo priest nei tetaMelchisedek awodo itiri bugusira.16 Edo Iesu bugudo ingodenaso priestisira ainda susu awa agodari ge aerateumo bugudo ingodenaso priest isiraainda susu awa uso goroba ra. EdoKeriso goroba de matawa atima ira.17 Edo jiwari mi sira,“Imo priest teta Melchisedek awodo

edo priest awodo matawaatadesa.”

18 Awasedo God mi agodari ge da ariwasiri mamatu awa budo demondaititisira ainda be awage awagoroba aeawasedo ingodena kondade ari sagoae awasedo. 19 Edo Moses da agodarimi ari embo ewamei adera awa inonoaera. Awarate boroko God mi emboroseka diugetiri emboro amimi emboromatu awa derigurira. Awasedo in-godena emboro ainda pepeta ise awaGod da demonda pepeta adera.

20 Edo Iesu priest da buro ari awakotise God da adi sari ge sisira awakotewo. Edo God umo priests matuawa ititise adi sari ge awa saerate GodIesu itiri priest iri adi sari ge awasisira. 21 Edo God mi Iesu da jawo dage setiri gaisera,“Edo God mi adi sari ge awa sisira

awa uso jiro awa wareregadiaera. Edo umo sisira, ‘Imopriest etesa edomatawapriestatadesa.’ ”

22 Edo God adi sari ge awa sisiraedo ingodena gosera Iesu mi ingo-dena embo ro ira amimi agodari gemiro isira awa derigurira.

23 Edo sekago Iesu priest da buroari awa kotise edo priest nenei aindaajigari awa jiwae awa kotewo aindabe awa priest da awa beturi edo neibugudo isira. Edo umo beturi neibugudo isira. Edo awodo ise priestsawawa bugudo isera. 24 Awarate Iesumatawa atima ira awasedo priest neimi bugudo uso buro awa adi aera.

Page 378: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 7:25 375 HEBREWS 8:1025 Awasedo Iesu embo ave umo gebeedo God da yei bugadera awa sore-gari boroko awa inono na edo inonomatawa awodo atadira. Edo umo awainono na ainda be awa umo matawaatise ungoda jawo da God da yei gesedo ira awasedo.

26 Iesu awa priest nembodiba umoingodena kondade adira awa inono.Edo Iesu awa ewamei be. Edo umoawa wasiri biae de aera. Edo umoawa wasiri bebegae embobo awodoaera. Edo umo embo berari de roraberari de derigetiri gido God mi umoawa rora berari da inbe inda ititisira.27 Edo Iesu awa priests nenei awodoaera. Edo ungo iji dada ungoda wasiribebegae awa giti segadi rorou itidoisera. Edo ungoda wasiri bebegaeawa embo rorou itido ungo embo dawasiri bebegae da rorou awa itidoisera. Awarate Iesu embo da wasiribebegae awasedo uso tamo topo awaitiri rorou isira edo umo eiawa iji daisira iji jiwae aera. Edo umo iji daisira rorou awa inono na. Edo ingo-denanemi rorou nei awa itadi aera.28 Edo Moses da agodari ge mi sisiraembo nenei awa priests nembogamoorase sisira te embo priests nembog-amo isera awa ungo awa wasiri bebe-gae embobo ra. Awarate agodari geawa iji ribori be atiri God uso sari garige awa sedo uso mei mi buro eiawaarase ititisira. Edo uso mei awa wasiribiae ae matawa atira.

8IESU AWA INGODENASO PRIEST

NEMBODIBA RA1 Nango ge boroko sera ainda be re

eire. Ingodenaso priest nembodibaawa wasiri de atira. Edo umo awa Godnembodiba da ingo be da anumbedoatira. 2 Edo umo awa ingodenasopriest nembodiba utu da tumonde-bain ari yei kotopu da God kera ira.Edo tumondebain ari yei kotopu awaembo mi aerate God umo umosukaisira.

3 Edo ungo mi priests nembogamoititisera kando de wo rorou de awa

God da yei itorase ititisera da awodoingodenaso priest awa God da yei ro-rou itadira. 4 Edo umo buso da eindaboroko atae etira awa umo priest daburo awa mana ae etira ainda be awapriests jiwae be mi kando ititera Jewembobo da agodari mi sira awasedoawa ungo busu da einda atera. 5 Edoburo ungo mi era busu da einda awautu da da buro era ainda atiti awaera. Edo na sena einda be awa Mosesumo God tumondebain ari oro bo miitadi isira iji ainde God mi uso yeisisira, “Imo Sinai doriri da ateso na isoyei tumondebain ari oro gari rawodoitadesa awa sisena. Edo gari da sisenada awodo awa tumondebain ari oroawa awodo eio.” 6 Awarate priest daburo God mi Iesu mi arase ititisiraamimi ungoda buro awa derigurisirateta God da uso adi sari ge Iesu miembo da yei budo bugusira amimiagodari ge awa derigurisira da awodoainda be awa God uso adi sari ge dauso susu mi agodari ge uso susu de-rigurisira da awodo.

7 Edo agodari ge mi kondade ariinono ae etira gido awa God umo genei mana sae etira. 8 Edo God umoembo awa inono ae gido ge eiawasetiri gaisera,“God mi sira, ‘Amboda iji bugadira

ainda nanemi Israel embobode Judah uso orobe de da yeiadi sari ge seka sadena.

9 Awarate ge seka awa ge matuungoda yei sisena awodo aera.Edo matu nanemi ungodamamoumbogo da ingo dajigido ungo Egypt nati awadodo budo bugusena aingode na adi sari ge ungoda yeisisena. Edo ungo naso geawa kera ae etero gido naungo budo gun da ititisena.10 Awarate amboda na adisari ge seka Israel embobode Judah da orobe de da yeisadena.

Edo na eiedo adena. Na naso agodariawa ungoda yei sano ungodajiro da toradira. Edo na teta

Page 379: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 8:11 376 HEBREWS 9:11naso agodari awa ungoda jodagaiarago adena. Edo na awaungoda God ano edo ungo awanaso embobo adera.

11 Edo ungo mi ungoda otatao da yeiedo ungoda orobe da yei ingoGod da bemoka awa ingo giwota awamana sadera. Edo ungomana awodo sadera ainda beawa ungo berari embo nem-bogamo de embo nembog-amo ae ainde da na gaderaawasedo.

12Edonaungo jo ari ungodawasiri be-begae awa kotembedo doad-ena. Edo na ungoda wasiribebegae awa kotembedo dodosekago mana kotadena.’ ”

13 Edo God adi sari ge seka awa siseedo amimi etiri adi sari ge tuturo dasisira awa matu isira. Edo rora romatu awa biae ise edo atae edo ira.

9UNGOMIMATUAWAWODAORORO

DA AWA ROROU ITIDO ISERA1 Adi sari ge matu da awa tumon-

debain rawodo adera ainda agodariawa atima isira. Edo tumondebain arioro bo mi ari awa busu da ra. 2 Edotumondebain ari oro awa eiedo isera.Tumondebain ari oro da jo da awadiumba etoto ra. Edo be kena da awadiumba yei kotopu sedo isera. Edoyei kotopu ainda joda awa goriwo detendeba de edo ambe God da dombuda itido isera awa atira. 3Edomangirobo mi ari ainda kaingari ra edo boainda gun da awa diumba da kotopube kotopu sedo isera awa atira. 4 Edodiumba ainda joda awa rora etotoatira rora muno de ewuse muno da-gari ae edo ira ainde edo pogo da aurijawo gold mi ari de. Edo pogo awa adisari ge da pogo jawo sedo isera. Edopogo ainda joda awa ou auri jawo goldmi ari awa ititisera. Edo ou ainda jodaawa indari God mi utu da edo ititisiraainda dewo memeinya awa ititisera.Edo daedo pogo ainda joda Aaron daituka itero jaja diusira edo ganumaetoto God mi ainda tamo da agodari

kewusira awa ititisera. 5 Edo pogoainda tamo da awa asisi ewagaewajawo Cherubim God da usasa simbaari buro edo isera awa ove kevedoititisera. Edo ungoda piki mi pogoawa gajedo ainda derido atima isera.Edo pogo ainda tamo awa God mi joari yei sedo isera. Awarate boroko ijiainda nanemi mana tumondebain arioro da rora berari da ge awa manasadena.

6 Edo ungo mi tumondebain arioro da rora awa jo de itero priestsiji dada torido ungoda buro awa edoisera. 7 Edo gaeko dada joda ijida priest nembodiba mi tumonde-bain ari oro da torido umo mangirobo mi ari ainda torido edo diumbanei kotopu be kotopu ainda toridoisira te embo mi torari sago aera.Edo umo yei kotopu be kotopu aindatorido edo umo awa embo edo emboda wasiri bebegae gae edo isera awaembo umo wo da ororo mi rorou itidoisira. 8 Edo ingodena wasiri ainda beawa gosero Asisi Kotopu mi ingodenaeiedo atopapotira. Edo ingodena tu-mondebain ari oro bo mi ari da wasiriawawa ambo ambo adera awa ingo-dena yei kotopu ge be da awa manatoradera teta embo mi tumondebainari oro bo mi isera ainda torae iserada awodo adera. 9 Edo ungo tumon-debain ari wasiri matu da awa ise edokando de wo rorou de God da yeiitido isera awarate awodo era amimiae ungoda joda wasiri bebegae awasegae ra. 10 Edo embo tumondebainari wasiri matu awa ise edo indarikumbari de tamo de da wasiri awagosera te ungo ungoda joda segariawa ungo gaera. Edo wasiri mamatuainda uso susu awa agodari neindekainde tamoponda awarate joda aera.Awarate boroko God mi uso adi sarige seka awa isaga etira edo adi sari gematu da atae ari iji awawa bugira.

KERISO USO ORORO TOPO AWAWASIRI BIAE DA ROROU ITIRA

11 Awarate Keriso priest nembod-iba awa bugudo adi sari ge sekaainda buro ira. Edo tumondebain

Page 380: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 9:12 377 HEBREWS 9:25ari oro Keriso umo kera ira amimitumondebain ari oro nenei awa de-rigurira. Edo embo mi oro awa aeraedo oro awawa busu da einda aera.12 Edo Keriso diumba mangiro de-monda awodo torido umo yei kotopube kotopu da totorisira edo iji aindeawa umo wo da ororo awa budo rorouitadi torae ra awarate umo ingode-nanemi soregari kumborase sedo usoororo topo awa rorou ititisira. Edo in-godena soregari awa budo edo wasirimatawa atari kumbadera. 13Edomatuembo God da diti da ewamei orasesedo awa ungo adi sari ge matu daburo awa edo gogo edo isera. Edopriest mi wo da ororo de wo cowdungoro ewudo isira ainda aviga deawa budo aviga de ororo de awa emboda jiro gombu da pigedo isira. Edopiguri ungo adi sari ge matu mi siraawodo ewamei edo isera. 14 Awarateburo Keriso da ororomi edo ira amimiadi sari gematu da buro awa derigedogogowo edo ira. Edo matawa atariAsisi Kotopu mi umo kondade etiriKeriso umo umosuka rorou ewameiGod da yei ititisira. Edo Keriso darorou mi etiri ingodena adi sari gematu da buro adi jarari awa atae isira.Edo buro awa adi jarari awa atae etiriingodena awa God wasiri de atira awasapo adi dipapa era.

15 Edo God mi ewamei ari natopoatari awawa embomi kumborase sari-gari sisira. Edo embo mi ewamei arieiawa kumborase sedo Keriso awa jojamo jamo ari itari embo da ge sekaisira. Edo embo mi adi sari ge matuda buro awa adi jaroro ungoda wasiribebegae awa matawa awodo atimaira. Edo ungoda wasiri bebegae miatise wasiri bebegae mi ungo bun-disira awarate Keriso uso betari miungo wujegurisira.

16 Edo embo da ave giti betae atiseumo betari uso busu de uso gayapade awa amemi badi ainda jawo awajiwari kato da jivedo ira. Edo emboboawa ungo embo ainda gayapa de busude kumbari dipapa adera giti emboawawa betetira awa isaga sadera. Edo

amimi isaga adira awa embo awa be-tari edo ungo mi uso gayapa de busude awa kumbadera. 17 Edo emboawa wasiri de atadira awa ro unemigaietira awa goroba ae adira awarateumo betari ro unemi gaietira awawagoroba adira. 18 Awasedo adi sarige matu de adi sari ge seka de dasusu awawa ororo ra. 19 Edo Mosesmi God da agodari ge awa embo daujugetiri getero umo wo da ororo deumo de kumbudo embo da jiro gombuda pigedo edo God da agodari jiwarida tamo da pigisira. Edo umo bokokoi budo ri patu da eiedo ororo desasaka de da patido ororo de sasaka deawa jiwari de embo de da yei pigisiraawa umone awodo isira. 20 Edo umoawodo pigise sisira, “Eiawa adi sarige God mi ingo mi kera awase sisiraainda ororo ra.” 21 Edo umo awa sedoari da awodo ororo awa tumondebainari oro bo mi ari da sa da pigedo edorora berari oro ainda joda edo aindatamo da pigedo isira. 22 Edo ungoadi sari ge matu da wasiri awa edoisera iji ainde ungo ororo rora berarida tamo da pigedo isera edo rora awaewamei edo isera. Edo ororo jojae awaGod umo wasiri bebegae awa manakotembedo doae etira.

KERISO WASIRI BIAE ATAE ARASESEDO USO TAMO AWA ROROU ITITISIRA

23Tumondebain ari oro bomi ari deuso joda rora berari de awa rora utuda atira ainda atiti ra. Edo priest miwo da ororo awa rorou itido ira edorora busu da eiawa ewamei edo ira tewo da ororo rorou itido era awa rorautu da ainda inono aera. Edo rovi raviberari amimi rorou itari nembodibami wo da ororo da rorou itari awaderigurira awawa dipapa era. 24 Edoyei kotopu embo mi isera amone yeikotopu be da atiti ra. Edo Kerisoyei kotopu embo mi isera ainda toraerate umo utu da totorisira edo aindaingodenaso jawo da God da dombu daatima ira. 25Edo Jew emboboda priestnembodiba awawoda ororo awabudoyei kotopu be kotopu da gaeko dadada joda torido isera te Keriso iji jiwae

Page 381: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 9:26 378 HEBREWS 10:16torae ra. 26 Awarate Keriso iji jiwaetorae etira awa iji ainda tuturo edoGod rora berari ari edo Keriso iji jiwaememesi budo betae etira. Edo Kerisoumo iji jiwae torae ra te boroko busuda sangove ari iji awa aikambu etiriedo umo isaga da bugudo edo wasiribiae da rorou isira. Edo embo dawasiri bebegae awawa atae arase sedobebetisira. 27Edo emboberari busu daatera awa iji da betadera. Edo embodada betoro God mi ungo kasadira.28 Edo Keriso embo jiwae be da wasiribebegae da rorou edo iji da bebetisira.Edo umo sekago engenembadira ijiainde umowasiri bebegae kotembedodoari buro awa adi aera te umo emboumo simba era awawa soregadi sek-ago bugadira.

10AGODARI GE AWAWA EMBO DA JO

BEBEGAE AWA SEGARI INONO AERA1 Jew embobo da agodari ge awa

rora be da atiti nembodiba aerate agodari ge awa rora ewagaewabugadira ainda atiti kiambu ra. Edopriests mi gaeko jaige da agodari miro sira awodo rorou itari buro awaedo isera awarate embo God da yeibugudo isera awa rorou amimi ariembo da jo ewamei ari awa inono aeedo isira. 2 Edo rorou awawa inonoawa embo God tumondebain edo is-era awa God ungoda wasiri bebegaekotembedo doturira awawa gae etera.Edo ungo awawa gae etera awa rorouawawa atae ae etira. 3 Awarate gaekojaige ungo rorou awa ititise amimieuri ungo ungoda wasiri bebegae awakotembedo isera. 4 Edo wo da ororomi embo da jo segari awa inono aera.

5 Awasedo Keriso umo busu dabugadi aikambu ise God da yei sisira,“Imo kando de wo rorou itari de

awawa imo dipapa aera te imona awa rorou itari edo iso di-papa awawa anase dipapa esa.

6 Edo ungo mi wo rorou itari tendebada itido riawo mi dungedoera edo wo neinde kaindemi embo da jo bebegae awa

segarase itido era amimi aeimo iaviri aera. 7Edo jiwari minaso jawo da sedo sira, ‘Godna iso wasiri awawa adi sedobugena.’ Edo na jiwari mi siraawodo adi bugena.”

8 Edo wo neinde kainde da rorou dekando de edo ungo mi embo da jo be-begae awawa segarase wo rorou itaritendeba da itido dungoro ewudo isiraamone Keriso umone ainde sira. Edokando de rorou de amone God umonedipapa ae edo isira edo amimi ae umoiaviri aera. Awarate embo agodari miro sira awa edo rorou neinde kaindeamone itido isera. 9 Edo Keriso aindesedo sisira, “God nanemi imo ro anasedipapa esa amone namone eire.” Edoawasedo unemi roroumamatu awawabudo demonda itido rorou seka awaungoda yei da ititisira. 10 Edo IesuKeriso God mi ro arase dipapa isiraawa edo uso tamo awa iji da rorou iti-tisira awasedo ingodenaso jo bebegaawawa ewagaewa isira.

11 Edo Jew embobo da priests ijidada rorou itari tendeba da be daderido wasiri biae da rorou da buroawa edo isera awarate ungo iji be-rari rorou da awa dawa itido isera.Awarate emboboda jo bebegae awawasegari rorou awa inono ae be ra.12 Awarate Keriso embo da wasiri be-begae awasedo rorou iji da be da iti-tisira rorou awawaewamei bematawaatira. Edo umo rorou awawa itido edoumo God da ingo be da anumbedoatira. 13 Edo umo ainda simba atirariamboda God mi uso wasai awa usotuda itadira teta embo da tei da besidirido era awodo. 14 Edo Keriso usororou da awasedo embo ave uso jobiae awawa etiri ewamei isiri emboboawa ewamei matawa atorase isira.

15 Edo Asisi Kotopu daedo ge aindagebe moka awawa ingodenaso yei is-aga isira. 16 Edo God mi sisira,“Sari gari ge eiawa nanemi Israel

embobo da yei sadena. Ijibugutira ainda nanemi nasoagodari ge awawa ungoda joda itadena edo teta nanemi

Page 382: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 10:17 379 HEBREWS 10:34ungoda jiro da gaiari ingeadena.”

17 Edo God ge nei sedo sisira,“Nanemi ungoda wasiri bebegae de

ari bebegae de da awa ruveg-adena.”

18 Edo awasedo God matu ingodenasowasiri bebegae awawa matu kotem-bedo doturisira edowasiri bebegae darorou itari buro awawa atae isira.

INGODE GOD DA YEI ASUSUBEDOPURORE

19 Nanonamendi Iesu mi ingodenaawa embo betedo edo ingodena wuje-gurisira awasedo ingodena yei kotopube kotopu da toradera amone inonona. 20 Edo ingodenanemi yei kotopube kotopu da torororase sedo Kerisouso tamo topo awa teta bo keredo irada awodo kerisira edo umo ingodenaawa embomangiro pirigedo gitijigidoemboro seka da bugusira. Edo ingodeemboro seka einda pepeta ise atore.21 Edo ingodenaso priest nembodibaawa God da oro simba edo ira. 22 EdoIesu da ororo mi ingodenaso jo be-begae awa segisira edo umo ingo-dena sasaka ewamei mi ingodenasotamo segisira awasedo jo dongono aeedo goroba de ingodeKeriso tumondaise edo ingode God da yei asusubedopurore. 23 Edo God da sari gari ge in-gode gebe ari sedo era awawa ingodedoadi aerate ingode gebe ise atoreainda be awa ingode gosera God umoro sari gari sisira awa adira awasedo.24 Edo ingode kondade mina ara orodubo burise edo embo nenei da yeiari ewagaewa orase sedo awa ingodeemboro eura edo ewo mina wuja ore.25 Edo embo nenei awawa dada ae erate ingode mana awodo adera. Edoiji nembodiba awawa aikambu etiraawasedo ingode goroba edo kondademina ara ore.

26 Edo ingode Keriso da rorou awaingido sedo edo ingode ge awawaujo ae edo wasiri biae ise ataderaawa God umo ingodenaso wasiri be-begae awa mana kotembedo doadiraainda be awa wasiri bebegae da rorou

nenei awa atae awasedo. 27 Awarateembo da God da kasari da oju deungoda riawo nembodiba mi God gi-topo usibesi adira ainda ungoda ojude awa matawa atadira. 28 Edo emboda amemi Moses da agodari awawabeuso adira awa embo etoto ta ta-monde mi isaga oro embo mi jo ariae embo awa burigi be doro betadira.29 Edo embo ave God da mei ujo aeadira awa embo ainda yei ro adiraawa ingo kotevi? Edo embo amemisari gari ge seka da ororo mi uso joda wasiri bebegae uso awawa segisiraedo ororo awa uso mina awa kiambusadira awa embo ainda yei ro adiraawa ingo kotevi? Edo embo amemiAsisi Kotopu God da jo ari embo dayei budo bugudo ira ainda yei gebiae sadira awa embo ainda yei roadira awa ingo kotevi? Edo emboamemi awodo adira awa riroga unemibadira amimi riroga Jew beuso embomi kumbusera ainde inono ae awabadira. 30Edo ingodena goseraGodmisisira, “Wasiri biae da mina ari awawanaso buro ra. Nanemi mina adena.”Edo sedo sisira, “Nanemi naso emboawa kasadena.” 31 Edo ingodena Godgoroba demina adi atira ainda ingo dawosadera awawa ingodenaso yei awabiae be ra.

32 Edo matu ingoda yei ro isiraawawa ruvegeove. Edo God da us-asa ingoda tamo da janibeuri edoingo memesi nembodiba budo ewa tememesi amimi ingo patae ra. 33 Edoiji dada embomi ingoda jawo da embojiwae da jo da ge biae sise ingoda yeibiae edo era. Edo iji nenei embo miingoda otatao da yei biae edo era edoingo ungode daedomemesi budo ewa.34 Edo ingoda otatao nenei awa ungomi gajari oro da itoro edo ingo ungojo edo ungo kondade edo ewa. Edoembo mi ingoda rora bengono edoera edo iji ainde ingo tini gambariaerate iaviri edo ewa ainda be awaingo gosewa God mi ingoda yei roititira rora amimi rora bengono eteraawa dodo derigedo matawa atira.

Page 383: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 10:35 380 HEBREWS 11:1235 Awasedo goroba edo atiwo ainda

be awa ingo awodo adewa amimiriroga nembodiba badewa. 36Awarateingo God mi ingoda yei ro itadi sisiraawawakumbadi sedo awa saboa arimiGod ingo ro awase dipapa ira awa ewo.37 Edo jiwari mi sira,“Iji tupo atae ari embo bugadi ira awa

bugadira. Edo uso bugari awaaikambu etira.

38 Edo embo Keriso gebe edo eraawawa nangae da umo jigariewamei edo era edo emboboawa atadera te embo avewareregedo engenembedoera awa na embo ainda yeiiaviri adi aera.”

39 Edo ingodena awa embo war-eregedo jajovegedo era awodo aera teingodena awa embo Keriso gebe eoroGod mi soregedo ira awa ra.

11EMBO GOD TUMONDA EDO ERA

AINDA KIKI1 Tumonda ari mo rori? Ingodena

rora ro arase dipapa edo adira awagido era amone tumonda ari ra. Edoingodena rora gaera te ingode aindaatira awa gido era amone tumondaari ra. 2 Edo embo matu boroko aebe atima isera awa ungo tumonda arimi atima isera edo God mi sisira ungoawa atari ewamei atima isera.

3 Edo ingodena tumonda ari migido era God mi ge setiri rora berariawa isira awa gido era. Edo ingodenatumonda ari mi gido era God ingodero gadi jarera amimi rora berari isiraawa gido era.

4 EdoAbel umo tumonda arimi Godda yei rorou itiri uso rorou mi Cainda rorou derigurisira. Edo Abel Godtumonda isira awasedo God mi sisiraumo ungae da umo jigari ewamei datorira sisira. Edo Abel uso kando itiriGod iaviri isira. Edo Abel bebetisirate uso tumonda ari da kiki amimiingodena atopatido ira.

5EnochGod tumonda isira awasedoumo betae rate God mi kumbusira.Edo embo mi umo eura isera te umo

tambae ra ainda be awa God mi umokumbiri utu da vivitisira. Edo jiwarimi sira God umo kumbae atiri gitida umo wasiri isira amimi God iaviriisira. 6 Edo embo ave God tumondaae edo era awa ungo mi ae God iaviriaera. Edo embo ave God da yei puradidipapa era awa God atira awa gebeadera edo God embo umo eura eraainda yei isaga edo ira awagebe adera.

7 Edo God mi Noah da yei ambodaro adira awa sisira. Edo Noah gabugadi ira awawa gaera te tumondaari mi God da ge awa gebe edo nganembodiba didigurisira. Edo umo deuso orobe de nga da torero God miungo soregurisira. Edo Noah awodoisira amimi busu berari da emboboawa tumonda ae atima era awa isagaisira. Edo Noah God tumonda isiraamimi God ga da umo jigari ewameiisira.

8 Edo God mi Abraham jawo sedouso busu awa dodo busu nei Godmi uso itadi sari gari sisira aindamambarase sisira edo iji ainde Abra-ham tumonda ari mi God kera isira.Edo Abraham uso busu dodo umoyei nonda mambutiri awawa gaera teumo mambusira. 9 Edo mambudoumo tumonda ari mi busu God mi usoitadi sari gari sisira ainda atisira. Edoumo esega embo awodo busu aindaboga wo andiso mi edo ainda atimaisira. Edo God mi Isaac de Jacobde busu ainda daedo atorase sisiraedo ungo teta Abraham atima isira daawodo atima isera. 10Abrahamawodoatima isira ainda be awa umo natiGod mi sia edo isira ainda mambadisimba ise gido. Edo nati awa matawaatadira.

11 Edo Sarah Abraham da aro umoevetu ogo isira te umo uso tumondaari mi gasou jijirisira. Edo God mi usoyei sisira unemi ari umo mei badiraawa sisira. Edo umo awa setiri Sarahumo gosisira umo ro sira awa adiraawa gosisira. 12 Edo Abraham umodaedo embo ogo be isira edo umo usomei mamo ari goroba awa atae adiaikambu isira te uso orobe da ajigari

Page 384: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 11:13 381 HEBREWS 11:31awawa jiwae be jiwae isira teta utu dadamana da ajigari da awodo edo ewakora da kora ajigari da awodo jiwae bejiwae awodo.

13 Edo embobo eiawa rora God miungoda yei itadi sari gari sisira awawabae atise ungo bebetisera awarateungo rora awawa besaun be gido ungoiaviri isera. Edo ungo mi sisera busueiawa ungoda nati be aerate ungo reesega embobo awodo ra sisera. 14 Edoembo amemi ge awodo sadera awaamimi isaga ira awa ungo ungoda natibe moka utu da awawa dipapa eraawa isaga adira. 15 Edo ungo busudodo bugusera awawa kotae edo era.Edo ungo ungoda busu matu awawakotae etera awa ungo engenembaeetera awawa isaga be ra. 16 Awarateungo awodo kotae ra. Ungo busu neidipapa era utu da busu edo ungo ijiberari busu awa kotedo era. Edo ungomi sedo era God awa ungoda God edoGod awa iaviri edo ira ainda be awaunemi nati utu da ungo embo sia ira.

17-18 Edo God Abraham iji aindeitido gosisira edo Abraham tumondaari mi uso mei Isaac awa rorou awodoititisira. Edo God mi Abraham dayei sisira, “Iso mei Isaac awa orobejiwae adira.” Edo Abraham sari garige awawa ingisira te umo uso meiawa rorou itadi sia isira. 19 Edo umoawodo adi sia isira ainda be awa umogebe isira Isaac betadira awa God misekago jigari eradira awasedo. EdoIsaac teta betari inge etiri Godmi tetaumo sekago jigari erari inge isira.

20 Edo Isaac tumonda ari mi usomemei Jacob de Esau de ewamei isiraedo umo ungoda yei rora ewagaewaamboda ungoda yei bugadira awawaujugurisira.

21 Edo Jacob betae atise umo tu-monda ari mi Joseph da memei etotoawa ewamei isira. Edo umo awodoise umo uso ketu da desegedo Godtumondebain isira.

22 Edo Joseph uso betari iji aikambuetiri umo tumonda ari mi usotamo yei rawainda gowaderi awawa

ujugedo edo Israel embobo ambodaEgypt nati doadera awa sisira.

23 Edo Moses da uso ai mi umoburisira iji ainde uso aimamo mi umoawa mei dagariae be gido gido ungotumonda ari mi gitijigari nembodibada ge awa oju ae mei kiambu Mosesawa unjugurisera.

24 Edo Moses bajido umo tumondaari mi embo mi umo awa gitijigarinembodiba da gagara da mei awodoseorase sisira. 25 Edo umo wasiribiae da iaviri burigi be atae edo iraawawaujo aerate umoGodda embobode memesi badi dipapa isira. 26 EdoMoses umo riroga amboda badiraawa diti edo isira awasedo umo ko-tisira umo soregari embo God mi am-boda itari bugadira awa embomemesibadira awa ewamei na awarate Egyptbusu da gorotu nembogamo badiraawa biae awa umo kotisira.

27 Edo Moses tumonda ari migitijigari nembodiba da tini gambariawawa oju ae Egypt doturisira.Edo umo Egypt doturisira awawareregedo engenembae ra. Edo umomambuse God embomi gae jaredo eraawa gari inge edo isira. 28 Edo gaegaeedo betari da asisi mi Israel embo damemei bebego awawa dari betorasesedo Moses tumonda ari mi embojarusegari bondo sia edo wo lambdorisera ainda ororo awa mangiro beda gutorase sisira.

29 Edo Israel embobo tumonda arimi ewa jawo Ewa Kokoi awawa tetabusu garasa da derido sembarago is-era. Awarate Egypt busu embobosumbadi isera awa ungo berari ewa daindido ambujegurisera.

30 Edo Israel embobo tumonda arimi Jericho nati da puga ganuma miedo inda vitari awawa jiroroka jiro-roka etero iji 7 atae etiri puga awawawowosisira.

31 Edo Rahab tumonda ari mi Is-rael embobo etoto busu gadi buguseraawa ingo joga da isira awasedo am-boda ungo embo God beuso edo iseraawawa dorise umo dae doturisera.

Page 385: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 11:32 382 HEBREWS 12:532 Edo na rawodo edo ingoda yei be-

rari sano gevi? Na ingoda yei Gideonde Barak de Samson de Jephthah deDavid de Samuel de God da binga sariembodeda kiki awawa sadi adena awaiji ribori be adira. 33 Edo ungo awawatumonda ari mi embogo edo busujiwae da embo dedo isera. Edo ungoro ewamei awa edo God mi sari gariro sisira awa budo isera. Edo ungodatumonda ari mi euri wo nembogamolion da be gajuri wo awa ungo usibesiae edo isira. 34 Edo embo mi ungoriawo ewuri ainda itido isera te ungoewae ra. Edo gitopo mi ungo budoisera te ungo betae atima isera. Edoembo goroba egae awa goroba edoisera. Edo aumo embobo da isoroembobo mi ungode da embobgo adibugoro ungo goroba edo gitopo dedoisera. 35 Edo embo evetu nenei tu-monda ari mi ungoda orobe betedoisera awa sekago eroro budo isera.

Edo embo nenei ungoda gitopo mibudo emi gisi mi ungo dorise sedoisera imo God doadesa awa nango imodedo gaedo ari doadera sedo iserate ungo ungoda ge awa ujo ae edoGod doadi ae sedo isera ainda be awaungo garira ungoda gitopo mi ungodoro betadera te God mi ungo sekagojigari eradera edo ungoda wasiri sekaamimi wasiri ungo busu da atise edoera awa derigadira awasedo. 36 Edoembo nenei eiawa embo nenei miungoda jawo da ge bebegae sedo ve-jedo isera. Edo embobo einda embonenei awa embo mi bundedo gajarioro da itido isera. 37 Edo embo neneiawa ganuma mi wawara edo deorobebetegedo isera. Edo embo neneiawa dubo diworo betedo isera. Edoembo nenei awa embo mi kasiwo mideoro betedo isera. Edo ungo awawo da andiso awa ombudo isera. Edoungo awa rora ae embobo. Edo embonenei mi ungoda yei bebegae edodedo gaedo edo isera. 38 Edo ungoawa atari ewamei atoro gido embomiungo awa embo bebegae sedo ondedoisera. Edo ungo yei ro erae da edo

doriri da awodo rerevi edo tembuseganuma to da edo meko to da ewudoisera.

39 Edo embobo eiawa God tumondaedo isera awasedo God mi sisira ungoawa embo ewagaewa awarate ungoGod mi ungoda yei ro itadi sisiraawa berari kumbae ra ainda be awaGod ungo simba orase dipapa isiraawasedo. 40 Edo ungo simba iriroroingode namonde daedo rora ewa-gaewa Godmi itadi sari gari sisira awaberari badera.

12INGODE IESU AMBO AMBO ISE

GOROBA ORE1 Embo diti nembodiba be God tu-

monda ise atima isera edo emboboawawa teta ingodena jiroroka edo di-tini ari inge era. Edo Iesu gebe ariembo edo era amone teta geregeresumbari inge edo era awasedo rorabouga ingode ro ango era amimiedo gogo edo sumborase beitiguriraawawa ingode warawara ore. Edowasiri biae awa rora bouga jiwae raawasedo ingode warawara ore. Edopigedo ingode God mi emboro ingo-denaso dombu da itira einda geregeresumbore. 2 Edo ingode sumbuse in-gode ingodenaso dombu awa Iesu dayei itido sumbore ainda be awa tuturoda edomambudo sangoveda awaumoawawa ingodenaso tumonda ari dasusu awasedo. Edo Iesu umo oregada betadira awa gosisira awarate umodoae ra. Awarate umo iaviri usoyei bugadira awa kotedo edo oregada betadira ainda men awa kiambukotisira. Edo umo awa boroko Godda gitijigari anumba da ingo be daanumbedo atira.

3 Edo memesi Keriso da yei bu-gusira awa kotewo. Wasiri bebegaeembomei mi umo dedo gaedo ise usoyei biae isera te umo doae ra awasedomemesi ingoda yei bugadira awa joambari edo dove. 4 Edo ingo wasiribiae de da embogo ise bugudo betariaikambu aera. 5 Edo ingo gorobaawase sedoGodmi ingo uso kinapeina

Page 386: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 12:6 383 HEBREWS 12:19sedo awo gaiari ge ingoda yei sedo ira.Edo ingo ge amomo ruvegurisevi ta?God mi eiawa sisira,“Naso mei God mi iso atari awa

ewamei adi sedo iso rirogaitadira awa tumo doasowosure ta God da bekuba awakumbuio.

6 Edo kumbuio ainda be awa emboave God mi dubo budo ira awaumo embo awa edo gogo edosari uso atari awawa ewameiarase sedo riroga itido ira.

Edo embo ave God mi uso mei sedoira ainda yei umo riroga itidoira.”

7 Edo mamo mi uso mei da yeiriroga itido ira da awodo God mi in-goda yei riroga itido ira. Edo rirogaawa kumbuwo ainda be awa God in-goda yei riroga itadira amimi ingoawa uso kinapeina awa isaga adira.Edo mamo mei da riroga itae edoita? Awodo aera. 8 Edo ingo rirogabae adewa teta God da kinapeina mikumbudo era awodo adewa amimiisaga adira awa ingo awa God dakinapeina aerate tepo popoiwo ra.9 Edo ingodenaso mama mane busuda amimi ingodenaso riroga itoro in-godena ungo sapo edo era da awodoingodenasoMama utu da awa ingode-naso yei riroga itari ingode umo sapoise atore. 10 Edo ingodenaso mamamane busu da awa ungo ro ewameiira awa kotedo era awodo ingodenababojeoro ainde ingodena riroga itidoera awarate ewamei ingodenaso yeibugarase sedo awa God ingodenasoriroga itido ira. Edo God awa ingo-dena ewamei teta umo ewamei awodoorase sedo ingodenaso yei riroga itidoira. 11 Edo God ingodenaso atariewamei adi ingodenaso yei rirogaitido ira iji ainde ingodena iaviri edoeri ta? Awodo aera ingodena dubovevera edo era. Awarate amboda in-godena riroga burisera ainda rirogada be awa kumbadera. Edo rirogaainda be awa ingodena jo jamo jamode atadera.

RAWODO ATARI DA GE

12 Imo God sapo adi dipapa irirosotei iso goroba ae ari gido eio sekagogoroba are. Edo imo begogo irirosoingo ambari gido sekago jigio erare.13 Edo embo goroba ae edo tei ingoambari imo ambo ambo era awa gae-gae edo dudurigeore ta imo emborodagaia ewamei da pepeta eio. Edo asoembo tei ingo ambari awa goroba ore.

14 Edo embo de da ge bagose jaredoewo ta edo gido wasiri ewamei deda jaredo atiwo ainda be awa ingoawodo ae adewa awa ingo God gadiaera. 15 Edo gaegae edo embo da in-goda teda awa engenembedo God dajo ari awa doure simba mina ara edoewo edo gido gogo ewo. Edo gaegaeedo embo da ingoda teda awawamutitokaka de eure awa gido gogo ewoainda be awa embo awodo adira awauso ge awawa teta inja kae awodo edoari embo jiwae ingoda teda ainda yeidubo vevera puradira. 16 Edo gaegaeedo embo da ingoda teda awa ditabaita ari wasiri awawa eure gido gogoewo. Edo Esau umo kotisira ewameiari berari umo mei bego awasedokumbadira awa tepo kotisira awasedouso namendi mi uso ewamei ari kum-barase sisira. Edo uso namendi mi be-tiri umo uso namendi mi ainda minaawawamomba tewo da awawa itarasesisira. Edo gaegae edo embo ingodateda da amimi teta Esau mi isira daawodo edo God da ewamei ari awatepo awodo koture gido gogo ewo.17 Edo ingo gosewa amboda umo usomamo da ewamei ari kumbadi isirate bari sago ae isira. Edo umo ji deda emboro eura edo isiri awawa edogogo adi isira te umo tambadi sago aeisira awasedo umo ewamei ari awawaamboda kumbari sago ae isira.

18 Edo Israel embobo Sinai Doririda bugudo riawo eviri edo umenga deutumo de gosisera edo bisara nem-bodiba de edo javi teta puin da javiinge awa ingisera edo ge javi ingis-era. Awarate ingo rora ingomi tamesiadi ewa ainda bugae ra teta ingo midoriri oiawa tamesi ewa awodo awa.19 Edo embo ge javi awawa ingido

Page 387: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 12:20 384 HEBREWS 13:6sisera ungo ge awawa sekago ingariujo ae edo isera ainda be awawa geamimi etiri ungo oju isera awasedo.20 Edo ge javi mi sisira embo da woawodo mi doriri einda tei itadira awadewo betare sisira. 21 Edo ungo miro gosisera amimi etiri ungo oju nem-bodiba etero edo Moses mi sisira, “Naoju edo dudo gasetena.”

22 Edo ingo awawa doriri awodoteta ainda bugaera te ingo awa ZionDoriri da bugewa. Edo Zion Doririawawa nati God atima ira awa ra. Edonati amone utu da Jerusalem nati ra.Edo asisi ewagaewa ainda atima eraainda ajigari awawa jiwae be jiwaera. Edo ungo dada edo ise iaviri era.23 Edo ingo awa Iesu gebe ari em-bobo da iaviri de dada ari da bugewaembo ungoda jawo utu da gaiari atiraamimi. Edo ingo God embo berarikasedo ira yei bugewa. Edo ingo emboGod mi euri ewagaewa edo era aindaasisi da yei bugewa. 24 Edo ingo awaIesu God da adi sari ge seka sisiraawawa ingodenaso yei budo bugusiraainda yei bugewa. Edo unemi adi sarige seka da ororo mi ingoda tamo dapigarase bugewa. Edo Abel da ororomi etiri mina ari mina ari awa bu-gusira awarate Iesu da ororo mi etiriGod ingodena jo adira.

25 Awasedo ingo gaegae edo emboge ingoda yei sira awawa ujo ae eovegido gogo ewo. Ko embo God dage busu da sisira embo ainda ge ujoae isera ainda gagi mina ungoda yeibugusira. Awarate boroko God utu daedo ingodenaso yei ge sira awasedoingodena uso ge ingae adera mo gagimo kumberi ta kumbadi ae ri? Ingoro kotevi? 26 Edo God matu Israelembobo da yei Sinai Doriri da ge setiribusu wasiri isira awarate umo sarigari sisira,“Na sekago ano busu iji da wasiri

adira. Edo busu da awa aerateutu de da ano wasiri adira.”

27 Edo God ge sekago sisira edo iji dasisira amimi isaga ira awa rora Godmi isira rora awa wasiri adira iji ainde

atae adera. Edo rora awawa atae ariedo rora embomi ari wasiri ari katogoae rora amimi atadera.

28 Edo ingode utu da rora embomi ari wasiri ari katogo ae awawakumbusera awasedo ingode God dayei doio sadera. Edo ingode doiosise ingode God tumondebain rawodooro amimi ari God iaviri adiri awawaore. 29 Edo ingode oju de sapo aride mi ingodenaso God tumondebainore ainda be awawa umo riawo roraewudo ira awodo awasedo.

13RAWODO ATARI DA GE AWA

1 Ingo Keriso gebe edo nanona-mendi isewa awasedo dubomina baraari dove. 2 Edo embo ingo gae awawaingo esega adi bugari gido embo awaingo joga da ewo. Edo embo neneiawodo edo asisi ewagaewa da yei ingojoga da edo isera te ungo asisi ewa-gaewa da yei ingo joga da era awawaungo gaera. 3 Edo embo gajari oroda atera awawa kotewo teta ingo migajari oro da atae etewa awodo. Edoembo memesi burera awawa kotewoteta ingo mi kumbae etewa awodoawa.

4 Edo ingo berari embo de evetu dejimbari wasiri awa ewamei awasedogiwo. Edo ingo iubono embo evetunenei deda ewove edo ingo aro asiniembo nenei de da ewove. Edo emboari wasiri bebegae edo era edo embopaima ise diti ise edo era emboboawawa God mi kasadira.

5 Edo iji berari ingoda jo da ganokumbadi dipapa eove te God doiosewo ko rora ingo matu kumbusewaawa embo iaviri ewo. Edo God misisira,“Na ingo dodo mambadi aera. Na in-

gode da matawodo atadena.”6 Awasedo ingode oju ae sore,

“God awa naso kondade ari embo. Naoju adi ae. Edo embo mi ingo-denaso yei biae eri ta? Awodoaera.”

Page 388: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 13:7 385 HEBREWS 13:237 Edo ingoda gitijijigegari mamatu

ingoda yei God da binga sisera em-bobo awawa ruvegeove. Edo ungo ra-wodo atima isera edo rawodo bebete-gurisera awawa kotewo. Edo ungoKeriso rawodo tumonda edo isera awagido da awodo Keriso tumonda ewo.8 Edo Iesu Keriso awa nei aerate umoiji berari da awodo atima ira. Edoumo boroko rawodo atira da awodosipe atutara. Edo umo rawodo eumaatadira da awodo matawa atadira.

9 Edo atopapotegari neinde kaindeawawa bugadira te doawo atopatariamimi ari emboro ewamei awa dove.Edo ingodena agodari ge indari daawawa kera adera amimi ari ingode-naso jo goroba adi aera. Edo agodarige amimi embo kera edo era awawakondade aera. 10 Edo priests Jew em-bobo da tumondebain ari oro bo miari da buro edo isera awa ungo roraro rorou itari tendeba da rorou itidoisera awawa indae ra.

11 Edo Jew embobo da priest nem-bodiba awa embo da jo bebegaeawawa segadi sedo awa umo wo daororo awawa kumbudo yei kotopu bekotopu da torido ororo awa rorouawodo itido isira. Edo umo ororoawa itido edo wo da vetu de tamode awawa nati pon de itido dungedoisera. 12 Awasedo Iesu umo emboda jo bebegae awawa uso ororo topomi segadi sedo umo nati nembodibada ara ponda bebetisira. 13 Awasedoingode nati joda ro dipapa edo eriawa dodo ingode nati ponda mam-bore. Edo ingodeumomengosisira daawodomen gore. 14Edo nati nembod-iba matawodo atadira awawa ingodebusu da einda mana tambadera teingodenanemi nati nembodiba utu damatawa atadira awa simba era.

15 Awasedo Iesu mi ingodena kon-dade ari embo nenei da yei uso jawoda usasa awawa sise iji berari Godjasiga ore. Edo ingode God jasigaadera jasiga amone rorou ingode usoyei itadera. 16 Edo embo nenei dayei ewamei ari de edo kondade minamina ari de awawa ruvegeove ainda

be awa awodo ewa awa rorou ewameibe God da yei ititewa.

17 Edo ingoda gitijijigegari mi in-goda asisi de jo de awawa simba era.Edo ungo awa edo gogo era aindabe awa ungo God da diti da deridoungo ro ewora awa sadera awasedo.Awasedo ungoda ge kera ise ungosapo ewo. Edo ingo ungoda ge keraadewa awa ungo iaviri de da ungodaburo adera awarate ingo ungoda gekera ae adewa awa ungo dubo veverade da ungoda buro adera. Edo ungodubo vevera de da buro ise awa ingokondade adi ae adera.

18 Edo iji berari God da yei nangokondade arase sedo gido ewo. Edonango gosera nangoda jo da kotarimi nango bekuba aera ainda be awanango iji berari ro ewamei awawa adidipapa edo era awasedo. 19 Edo naingoda yei sedo gosena God sedo giwonaburigi be ingoda yei itari engenem-bane.

ATAE ARI GE AWA20 Iesu betetiri God mi jigiri

eririsira. Edo God mi umo jigirierido ingodenaso Bada Iesu Kerisoingodena simba ira teta wo sheepsimba ari embo mi uso wo sheepsimba edo ira da awodo ira. EdoIesu awawa wo sheep simba ari embonembodiba isira. 21 Edo ingo mi Godumo ro awase dipapa ira awawa awasesedo God uso adi sari ge matawa atarida ororo mi kondade berari ingo rodipapa ewa awa itare. Edo God mi ariKeriso da goroba ingoda jo damatawaatirari edo unemi ingo kondade irirariingo ro awo umo iaviri adira awawaave. Edo iji matawa embo mi umojasiga ore. Awara.

22 Naso nanonamendi ove nanemiingoda yei gaietena eiawa ove ri-bori aera awasedo na ingoda yei sedogosena saboa edo jo ambuia de danaso ge eiawa ingiwo. Gaegae edoingo jo ambowase sedo na ingoda yeiove jivetena.

23 Edo na ingo ingodenaso na-mendi Timothy gajari oro da ititisera

Page 389: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

HEBREWS 13:24 386 HEBREWS 13:25awawa wujeguritara awawa gawasedipapa ena. Edo umo burigi naso yeibugadira awawa na ingo gadi bugusebudo bugadena.

24 Edo ingoda gitijijigegari beraride God da embo berari de awa sewogore ategurera. Edo nanonamendiItaly busu da atima era amimi ungodaategari ingoda yei ititera.

25 Edo God da ewamei ari ingo be-rari da yei matawa atare.

Page 390: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 1:1 387 JAMES 1:19

Ove James Mi Jiwusira1 Na James mi ove eiawa jivena. Na

awawa God de Bada Iesu Keriso de daburo embo ra. Edo na Jew emboboorobe 12 busu berari da dada iseraainda yei ategari ititena.

TUMONDA ARI DE JIRO GARI DE DAGE

2-3 Naso nanonamendi wasiribebegae neinde kainde ingoda yeibugadira awa dubo ewamei ewoainda be awa ingo gosewa wasiribebegae ingoda yei bugutira amimiari ingoda tumonda ari awa gorobaadira. 4 Awasedo ingoda wasiribebegae adira awa dodo oju sumbudomambove ta dowo ingoda gorobanembodiba are. Edo ingoda gorobanembodiba ari edo ro ingoda yeibugadira awa ingo sia adewa. Edoingo inono edo goroba adewa. 5 Edoembo ingoda teda amemi jiro garibadi dipapa adira awa embo awa sewoGod da yei sedo gari uso yei itareainda be awa God umo jo ari emboawasedo embo berari da yei uso jo miberari itido ira. Edo embo awa Godda yei sedo gari God mi jiro gari usoyei itare. 6 Edo ingo God da yei sedogosise gido God mi uso yei ro embosewa awa itadira awa gebe ewo. Edojo etoto eove ainda be awa embo aveGod da yei jo etoto adira embo amoneteta bisara mi ewa piguri mambudobugudo edo ira da awodo ra. 7-8 Edoembo ave mana mana edo ira emboamone embo jo etoto de awa ra edoumo iji berari ge wareregedo sedo iraawa ra. Edo embo awa God mi uso yeiro itadi ari awa koture.

RORA JIWAE EMBO DE RORA AEEMBO DE

9 Iesu gebe ari edo rora ae emboawa God mi umo jigari inda vitidoembo awa iaviri are. 10 Edo Iesu ge beari edo rora jiwae embo awa God miumo jumbudo wosari uso rora jiwaeawa atae adira awasedo embo awa

iaviri are ainda be awa rora jiwaeembo awa teta ri wuji besedo edoborere ae ambudo sokubedo duridoira awodo ra. 11 Edo waiko veverami ve awa ewuri beturi edo uso garidagari ae ve ainda awa atae edo ira daawodo awa rora jiwae embo awa usoburo ise atae adira.

GAEDO GARI EDO BAGARI DE AWABUGADIRA

12 Embo ave jo gaedo goro doaeadira embo awa iaviri are ainda beawa umo doae etira awasedo God usoriroga awa itadira. Edo riroga God miitadira amone wasiri ewamei God miembo umo dubo budo era ainda itadisisira awa ra.

13 Edo embo amenda yei wasiri biaearase bagari bugadira awa embo awamana Godmi bagari eiawa itiri bugiraawodo awa mana sadira. Ko wasiribiae ari da bagari awa mana God dayei edo bugadira edo God embo miwasiri biae orase bagari itae edo ira.14 Awarate embo amenda yei wasiribiae arase bagari bugadira amoneembo ainda dipapa bebegae de kotaribebegae de mi wasiri biae arase umojumbutira. 15Edo embo da uso dipapabebegae de kotari bebegae de aindabe awa wasiri biae ra. Edo wasiri biaeda be awa betari ra.

16 Edo naso nanonamendi doawoembo nei mi ingo gandubeore. 17 EdoGod usasa isira amimi rora ro ewameide kando ewagaewade awautu da edoituri wosedo ira. Edo God awa neiae edo ira. Edo umo utumo bugarasesedo be nei da wareregedo be neida wareregedo aera. 18 Awarate usodipapa mi wasiri seka awa ingode-naso yei itido ira. Edo ge uso da gemoka mi etiri ingodena uso orobe dakinapeina tuturo isera teta ungo miindari tuturo da awawa God da yeirorou awodo itido isera da awodo ra.

GODDAGE INGEWAAWARARO SIRAAWA EWO

19 Naso nanonamendi naso ge in-giwo. Ingo embo nenei da ge awaburigi ingise edo ge kiambu sise edo

Page 391: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 1:20 388 JAMES 2:8ingo mi tini gambari ae adewa amoneewamei na. 20 Edo ingo tini gambariadewa awa ingo mana God ro dipapaira awawa adewa. 21 Awasedo wasiribebegae berari ingo mi iji berari sek-ago sekago edo ewa edo ingoda wasiribebegae diripu edo nembodiba iraawa warawara ewo. Edo saboa edoGod da yei bugudo uso ge ingoda joda govira teta indari ve govedo era daawodo awa kumbuwo ainda be awa geamimi ingo soregadira amone inonora.

22 Edo ingo God da ge ingido ro siraawa ewo. Edo ingo uso ge ingido dodoumo ro sira awa ae ewa amone ingoingosuka ganduburewa. 23 Edo emboave God da ge ingido edo ro sira awaae edo ira embo amone teta embo atitida uso dombu gido ira da awodo ra.24 Edo umo uso dombu gido burigibe mambuse uso dombu da gari ra-wodo ri awa ruvegedo ira. 25 Awarateembo ave agodari ge ewamei embowujegedo ira awa gido ira edo emboave agodari ge ewamei mi ro sira awaedo ira edo edo embo ave dengoro edoira edo embo awa ge awa ruvegae edoira embo awaGodmi embo ainda buroberari awa ewamei adira.

26 Edo embo amemi umo awa Godtumondebain ari embo sedo ira teumo ro sira awa gido gogo ise saeedo ira embo awa umo umosuka gan-duburira. Edo embo awa awodo iraawa uso God tumondebain ari wasiriamone pasega ra. 27 Awarate emboave popoiwo de rori garori de dubovevera tambuteoro gido simba edo iraedo embo ave wasiri bebegae embobusu da God gae mi edo era awodo aeedo ira embo ainda God tumondebainari wasiri awa God mi ewamei sira.

2EMBO TOPO DA YEI ESA DA AWODO

EMBO GARI NEINDE KAINDE DA YEI DAAWODO EIO

1 Naso nanonamendi Bada IesuKeriso ingodenaso gitijigari dagariaebe amone usasa mi jinenebetiri atira.Edo ingo umo gebe isewa awasedo

embo berari da yei ari ewamei ewa daawodo ewo. Edo embo ungoda garirawodo ri ainda gosise ewamei eove.2 Edo awa giwo. Ingo Iesu gebe ariembobo dada awo embo etoto ta ta-monde esega embobo mi torae etera.Edo embo da awa rora jiwae embo.Edo umo guri kambo nembogamo miuso dubo da oreko bareko irirari edobo ewamei ombudo umo torae etira.Edo embo nei awa rora ae embo ra.Edo umo bo kekeregari awa ombudotorae etira. 3 Edo ingo embo rorajiwae de embo awa sapo edo uso yeisae etewa eire embo nembogamo dayei einda anumbe sae etewa awarateingo embo rora ae embo ainda yeisae etewa eire embo saboa da yeieinda anumbesi ta ko derise sae etewaamone ingo ari biae be ae etewa. 4Edoingo wasiri awodo adewa awa ingoembobudo ewoga ewoedoditi neindekainde da ititewa. Edo ingoda aribiae amimi isaga ira awa ingoda kotariembo da yei awawa biae ra teta kasariembo biae inge ewa.

5 Edo naso nanonamendi naso geingiwo. God embo mo rawodo awaumo gebe orase jawo sedo iri? Umobusu da embo rora ae embobo awajawo sedo ira. Edo ungo umo gebe eroungoda tumonda ari mi busu berarida rora berari awaderigurira awasedoungo teta rora jiwae embobo ingeera. Edo ungo umo gebe era edoungo mi utu da rora ewagaewa berariGod mi embo umo dubo badera aindaitadi sari gari sisira awa kumbadera.6 Awarate ingo rora ae embobo awaujo ae ewa. Edo embo amemi ingodedo gaedo edo ingo jumbudo budobusu da kasari embo da yei budobugudo eri? Rora jiwae embobo miedo era ainda be awa ungo rora aeembo da yei biae edo era. 7 Edo rorajiwae embobo amimi Iesu Keriso dajawo ewamei awa God mi ingoda yeiititisira ainda jawoda gebebegae sedoera.

8 Edo utu da gitijigari da agodari re,“Embo nenei dubo buio teta imo imo-

Page 392: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 2:9 389 JAMES 2:26suka dubo buresa da awodo.” Agodariawawa Kerisomi sisira. 9Awarate imoembo da tamo da gari awasedo sapoesa awa imo wasiri biae esa. Edo imoawodo esa awa agodari mi iso wasiribiae awa isaga ira. 10Edo embo amemiagodari ge da awa beuso ira awa emboawa agodari berari awa beuso ira.11 Edo God mi agodari ge ititise sisiraviro eose sisira. Edo agodari ge neida sisira embo nei daso betove sisira.Edo imo viro adi aera te imo embo neidaso betadira awa imo awa agodaribeuso embo adesa.

12 Edo Godmi agodari ge seka embowujegedo ira ainda ingodenaso wasiriawawa kasadira awasedo awa ruveg-eove ta sari ewamei sise ari ewameiewo. 13 Edo God da kasari iji awabugari edo God embo amemi embonei jo ae evira ainda yeimana jo adira.Edo God da jo ari mi uso kasari awaderigurira.

TUMONDA ARI BE AE EDO IRAAMONE POGOSO RA

14 Naso nanonamendi embo da misadirita rora, “Na God tumonda edoena.” Awarate embo awa wasiriewamei ae ae etira mo uso tumondaari mi umo soregadira mo inono tainono ae ri? Inono aera. 15-16 Edonanonamendi ta ru aimono mi un-goda indari de sini bo de atae adi iri-rari umo ungoda yei sae etira God imoewamei are amomo inono ta inonoaeri? Inono aera. Edo umo ungodayei sae etira gaegae edo iso tamo jamojamo eure bo seka ombuio ta bejitambose indari jiwae indio sae etiraamomo iso ge mo inono ta inono aeri? Edo umo ungoda yei sini bo deindari de itae ae etira awa uso ge awainono ae be ra. 17 Edo da awodo imoGod tumonda ise edo ari ewagaewaae adesa awa iso tumonda ari ari beewagaewa ae ra. Iso tumonda ari awabetari ra.

18 Awarate embo da mi naso yeisadira, “Embo eiawa tumonda ariembo ra edo embo omone wasiriewamei ari embo ra.”

Edo umo awodo sari na uso yeimina sadena, “Edo embo wasiriewamei ae edo ira mo embo morawodo edo uso tumonda ari moisaga iri? Na naso wasiri ewamei minaso tumonda ari awa isaga edo ena.”19 Edo ingo God da atira awa gebe edoewa awa ewamei na te asisi bebegaeawa da awodo oju mi dudugasise Godgebe edo isera awa kotewo.

20 Edo ingo jiro bebegae emboboeiawa ujugano gave ingo God tu-monda adewa te buro ae adewa awaingoda tumonda ari awa inono aera.21 Edo ingodenaso umbogo Abrahamrawodo edo God ga da umo jigariewamei isiri? Umo uso mei Isaac awarorou itari tendeba da rorou awodoititisira edo buro awodo isira amimiuso tumonda ari isaga isira. 22 Edoingo awa gadi jarevi ta? AbrahamGodtumonda isira edo buro isira edo roraetoto eiawa iji da amimi isira. Edouso buro mi uso tumonda ari inonoisira awa isaga isira. 23 Edo jiwari miro Abraham da jawo da sira awa isira.Edo jiwari mi sira, “Abraham God tu-monda isira. Edo God Abraham datumonda ari awasedo etiri Abrahamungae da umo jigari ewamei da isira.”Edo awasedo ungo mi Abraham awaGod da otao sedo era. 24Awasedo ingogosewa God embo da tumonda ari deuso buro de awasedo etiri embo awaungae da umo jigari ewamei da isira.

25 Edo awasedo emboro da awododa viro evetu Rahab awa God gada umo jigari ewamei isira. EdoJew binga itari embobo etoto busugadi bugusera awa Rahab mi ungounjugedo emboro nei da itiri mam-busera. Edo uso kondade ari buroamimi uso tumonda ari awa isaga isiraawasedo God mi etiri umo ungae daumo jigari ewamei isira.

26Edo tamoasisi ae awabetari tamona da awodo tumonda ari buro ae awatumonda ari awa betari ra.

3INGODE INGODENASO AVEWA MI

GE RAWODO SERA AWA GIDO GOGO ISE

Page 393: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 3:1 390 JAMES 3:16

SORE1 Naso nanonamendi ingo embo

jiwae be atopatari embobo adi eoveainda be awa ingo gosewa God dakasari nango atopapotegari da yeiamimi embo nenei da awa derigadira.2 Edo nango atopapotegari awa embobudo edo gogo edo itari buro awaedo era te nango berari iji jiwae rorabebega edo era. Edo embo ave ge daro biae sae edo ira embo awa emboewamei be ra. Edo embo ainda geewamei mi isaga ira awa umo awa usotamo de jo de da kotari awa gitiji-gadira.

3 Edo nango sedo era wo horse awanango kera are edo rora auri uso beda itoro gambudo ira. Edo awa itidonango esi rora auri da digido era edonango esi da jigido wo horse awanango yei rawainda dipapa era aindajumboro yima ira. 4 Edo daedo ewanga nembodiba awa kotewo. Bisaranembodiba mi sumbudo nga awa pig-uri eiedo yima eiedo puma edo iraawarate nga ari embo mi sarau ki-ambu gunda itido ira. Edo sarau jigariembo sarau kiambumi nga awa amboderido ira euri umo yei rawaindayarase dipapa ira ainda yima ira. 5Edoembo da avewa awa kiambu be rateamimi euri ari nembogamo bugudoira.

Edo daedo eiawa awa kotewo. Ingoriawo kiambu adewa edo amimi nem-bodiba edo ri nembodiba da gambudoewudo ira. 6 Edo embo da avewaawa teta riawo ri nembodiba evedousibesi edo ira da awodo ra. Edoembo da avewa awawasiri bebegae beda susu ra. Edo wasiri biae da susuawasedo amimi tamo da papatu neneiawa derigedo atira. Edo embo daainda avewa awa biae awa embo aindakotari de dipapa berari de awa biaera. Edo avewa mi riawo ewarago edoeuri ingodenaso kotari de dipapa deawa riawo ingo euri ingodena wasiribebegae edo era. Edo avewa da riawoainda susu re yei riawomatawa ewuseatima ira awa ra.

7 Edo wo neinde kainde ambe wobusu da atima era edo wo ewa daatima era edo ri memei de edo wobusu da akogedo era ainde awa embomi undise simba edo era wo awa tamoedo era. 8 Awarate avewa amomoamemi ari tamo eiri? Edo avewaawa meani begogo aera. Edo eiedowareregedo oiedo wareregedo ise ijiberari wasiri edo ira. Edo avewa awateta jingabu wagi da be bekoro mi atoae edo iji berari yoyogo edo wosedoira da awodo ra.

9 Edo ingodena avewa mi Bada Godjasiga edo era awarate daedo ingo-dena avewa mi embo God mi usogari da awodo isira awa isibedo era.10Edo ingodena be da amimi iji berariisiburise jasiga ise eoro ge ewa debiae de yoyogo edo ira. Edo nasonanonamendi eiawa ewa aera. 11 Edoumo uriri da umo vitido ira mo umoewamei de umo tokaka de vitido ita?Awodo aera. Awasedo gaegae edodoawo ge ewagaewa de ge bebegaede ingoda be da bugure. 12 Edo nasonanonamendi ega be jegara da edoita? Awodo aera. Edo maumesi bebijo da edo ita? Awodo aera. Edo umoewamei indari katogo mo ewa de edobugudo ita? Awodo aera.

JIRO GARI BE MOKA DA GE AWA13 Ingoda teda embo amemi ungo

jiro gari embobo sadera gido awa em-bomei awawasiri ewagaewa ise atore.Edo ungo ari ewagaewa iriroro embomi gadera ungo ge sasainbari mi seraedo ungo kotari ewagaewa de jiro garide atera awa gadera. 14 Awarate ingoingoda jo da kotari bebegae embonenei da jawo da kotise edo ingo tinigambari adewa edo iji berari rora ingomi berari kumbadi dipapa adewa awajariga da ge awa jiro embo mi saragoeose ainda be awa imo ge awodo sesaawa imone ge busesa. 15 Edo kotariawodo awa Godmi busu da itae wosaera. Edo kotari awodo amimi ae embojiro gari embobo aera. Edo kotariawodo awa emboGod gae ainda kotarira. Edo Satan mi kotari awodo awaititisira. 16 Edo embo nenei da jawo

Page 394: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 3:17 391 JAMES 4:14da kotari bebegae de rora dipapa aride awa embo da jo da atadira awa ko-tari bebegaeneinde kainde awadaedoembo ainda jo da atadira.

17 Awarate jiro gari God mi utu daedo ituri wosedo ira awa dagari ae bedagari aera. Edo jiro gari einda beawa jo jamo jamo ari de kando ari dejao namendi ari de dubo bari edo ariewagaewa neinde kainde jiwae be ra.Edo embo jiro gari eiawa kumbuseraawa jiro etoto ae edo ise sarago aeembobo ra. 18 Edo embobo emimi gebagera awa eoro atae edo ira edo duboewamei ari da ve awa govedo era edove eiawa erido kori dedo be ewagaewaedo ira.

4BUSU DA RORA AWA DIPAPA EOVE

1 Embobo ingo roedo iji berari gebagise embogo ewovi? Edo dipapabebegae awa ingoda jo da embogo iseungo mi ero embogo de ge bagari deingoda teda eririra. 2 Edo ingo rorakumbari dipapa ewa te kumbari sagoae ewa awasedo ingo dawo betorasesia ewa. Edo ingo rora kumbadi jomi goroba ewa te ingo kumbari sagoae ewa awasedo ingo ge bagewa edoembogo ewa. Edo ingo ro dipapa edoewa kumbae edo ewa ainda be awaingo God da yei sedo gawo ingodayei itari sae edo ewa awasedo. 3 EdoingoGodda yei sedo gido ewa kumbaeedo ewa ainda be awa ingoda kotariawa bebegae awasedo. Edo ingo rorakumbudo amimi ari iaviri adi sedogosewa.

4 Edo embobo ingo ari bebegae edoewa teta evetumi uso iu da gitopo awadubo barago edo ira da awodo. Edoingo busu da rovi ravi da otao awaingo awa God da gitopo ra. Ingo awagadi jarevita? Embo ave busu da rovi-ravi da otao adi dipapa adira emboawa God da gitopo adira. 5 Edo jiwarimi sira, “Asisi God mi ingodenaso joda ititisira awa iji berari unemi gogoedo simba edo ira.” Edo ge ainda beawa ingo ro kotevi? 6Awarate God da

soregari kando mi ingodenaso dipapabebega awawa derigedo be atira. Edojiwari mi sira,“Godmi embo jariga edo era awamis-

uri demonda mambudo era teembo jariga ae edo era awa joedo ira.”

7 Awasedo dowo God mi ingodajo da gitijigare. Edo Satan ingodayei purirari goroba edo deriwo. Edogoroba edo derawo umo dodo sum-budo mambadira. 8 Edo God da yeiasusubedo puwo edo God ingoda yeiasusubedo purare. Edo ingo wasiribebegae embobo ingoda ingo wasiribebegae edo ira awa segewo. Edo ingoise sarago ari embobo ingoda jo be-begae awa segewo. 9 Edo ingo berariwasiri bebegae ewowa dubo veveraedo ji sewo. Edo ingo wasiri bebegaeembobo iaviri ewa ji sewo. Edo ingoiaviri ewa dubo vevera ewo. 10 Edoingo God da yei pewa saboa ewo. Edoingo saboa awa God mi ingo jigarieradewa.

EMBO NENEI KIKI DIROVE11 Naso nanonamendi ingoda jawo

da kiki mina dira eove. Edo embo aveuso namendi kiki dirira embo amoneagodari ge awa kiki dirira. Edo emboamemi uso namendi kasira amoneagodari ge awa kasira. Edo imo ago-dari ge kasadesa awa imo agodari gekera ari embo awa atae edo imo awaagodari kasari embo etesa. 12 EdoGod mi agodari ge awa ititisira edoumo umosuka kasadira. Edo Godumo umosuka soregadira edo Godumo umosuka usibesi adira. Edo ingoembo nenei kasewa embobo ingo moave awa kotise evi?

JARIGA GE SEOVE13 Naso ge ingiwo. Ingo sewa

boroko ta euma awa ingode natinembodiba da mambudo gaeko daatadera. Edo ainda gaeko da atiserora origarori edo ingode gano jiwaebe badera sewa. 14 Edo ingo awodosewa te ingo euma ingoda yei ro adiriawa ingo gaera. Edo ingoda wasirimo rawodo ri? Ingoda wasiri awa teta

Page 395: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 4:15 392 JAMES 5:14umbosi iji tupo vitido ira te burigibe atae edo ira da awodo ra. 15 Edoingo re eiedo sari katogo ra God umodipapa adira awa ingode atise eia edooia adera sari katogo ra. Awarateboroko awa ingo jariga embobo ra.Edo jariga ge awa biae ra. 16 (-)

17 Awasedo embo ave ro ewameiunemi ae etira awa ae adira embo awarora ewamei awa ae etira awasedoamone wasiri biae ra.

5GE RORA JIWAE EMBOBO DA YEI

SISIRA1 Edo boroko ingo rora jiwae de

embobo naso ge ingiwo. Ingo ingodaiji biae bugutira awasedo ji bia ewo.2 Edo ingoda gorotu jiwae awa betedoatae ira edo toau tangiri mi ingodasinibo awa indera. 3 Edo ingoda ganoawa genaku je jojira. Edo embo miingoda gano genaku je jojira awa gidoingo ingoda gano embo nenei kon-dade ae edo ewa awa gido era. Edorora teta riawo inge bugudo amimiingoda tamo pisi atae adira ainda beawa ingo ingoda gano dotewo genakuje jojira awasedo. Edo ingo iji sangoveeinde rora jiwae be burewo dida bedaira. 4 Edo embo ingoda indari buronembogamo da buro edo era awa ingoungoda mina itae edo ewa. Edo ingomambudo ungo gogo dimbudo ingobekuba era awa gave. Edo ungo gogodimbudo ingo bekuba ero God utu daisoro embobo da gitijigari mi ungodabekuba ge sera awa ingira. 5 Edo ingobusu da einda atise rora jiwae be dadaewa edo indari jiwae be indewa. Edoingo awa nati pu ingege ra. Edo ingoindari indido bajido itugatu itewa edoingo dari betari iji awa bugira aindabe awa imo iso gorotu edo gogo edojingama ae etesa awasedo. 6 Edo ingoembo ewagaewa bekuba edo budo un-goda gitopo da ingo da itido ewa. Edoungo ingoda goroba awasedo beiti-gari sago ae edo era.

KERISO SIMBA EWO BUGARE

7 Awasedo naso nanonamendibegogo eove ta Keriso simba ewobugare. Edo ba buro topo awa giwo.Umo ba govedo begogo ae rate bajewarase simba edo ira. Edo ga dedowaiko jigido ari ba bajarase sedo burotopo awa begogo aerate simba edoira. 8 Edo ingo da awodo simba iseedo begogo tambove. Edo ingodajo awa goroba edo atare ko Kerisoda engenembari iji awa asusubetiraawasedo.

9 Edo naso nanonamendi gaegaeedo God mi ingo kasure ta bekubamina ara eove. Edo kasari embo awatoradi sia edo mangiro ponda deridoatira.

10 Edo naso nanonamendi God dabinga sari embobo God da jawo da gesedo isera awa kotewo. Memesi un-goda yei bugudo isira te ungo begogoae goroba de simba ise atima iserada awodo ingo begogo eove ta gorobaedo atiwo. 11 Edo nango sedo eraungo awa yove ari embobo ra aindabe awa ungo God tumonda ari awadoae awasedo. Edo embo nei Job awamemesi burisira te umodaedobegogotambae ra. Edo ingo gosewa God miamboda uso yei da rora ewagaewajiwae be sekago ititisira ainda be awaGod umo awa iji berari jo edo ira edoumo iji berari embo dubo budo iraawasedo.

12 Edo naso nanonamendi ingo adisari ge sadi adewa awa ge awa be arasesedo re gaegae edo ge nenei mi geainda tamonda itove. Gaegae edo utuda jawo ta busu da jawo ta awa ingodage da tamonda itove awarate ge awagebe re awara sewo ko gebe ae re gebusari ra sewo. Edo ge awodo sadewaawawa ingo mana God da kasari daawa toradewa.

13 Edo ingoda teda ainda embo dawasiri biae tambita? Embo awa Godsedo gari kondade are. Edo embo daingoda teda awa iaviri ari tambita?Embo awa jasiga ari ya sare. 14 Edoingoda teda ainda emboda karu etita?Embo awa Iesu gebe ari embobo da

Page 396: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JAMES 5:15 393 JAMES 5:19-20gitijijigegari jawo sari torore. Edosari torido ungo mi ngamouso tamoda itido God da yei sedo goro umoari ewamei are. 15 Edo ungo God tu-monda edo manunugoro karu emboawa ewamei adira. Edo God mi umoari ewamei ari edo uso wasiri bebegaekotembedo doadira. 16 Awasedo ingoewamei edo atadi sedo awa ingodawasiri bebegae awamina sara edo edoGod da yei kondade arase sedo minamina sedo giwo. Edo embo ewameimiGod da yei ge sadira awa rora gorobade awa adira.

17 Edo Elijah awa embo teta ingo-dena inge ra awarate umo God da yeiga wosurase sedo gosisira. Edo Godda yei sedo getiri ga gaeko tamondeedo nei tuturo edo yise ainda soropuda awa wosae isira. 18 Edo gaekotamonde edo kariga 6 awa atae etiriumo God da yei ga wosarase sedogosisira. Edo umo God sedo getiri gawowosisira edo busu berari da ve awasekago kori dedo eririsera.

19-20 Edo naso nanonamendi emboda ingoda teda awa God da ge awadodo erigi erigi temburari edo embonei mi tambudo jigido embo awabudo sekago bugadira awa eiawa giwoembo amemi embo awa emboro biaeda pepeta irirari umo sekago budoemboro ewamei da bugadira awaembo amimi embo wasiri biae iraembo ainda asisi awa soregari betadiaera. Edo umo buro awodo irirari Godmi embo jiwae be da wasiri bebegaeawa kotembedo doadira.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daJames

Page 397: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 1:1 394 1 PETER 1:14

Ove Peter Mi Gaisira1Na Peter awa Iesu Keriso da binga

atopatari embo ra.Edo na embo God mi jawo sisira

ainda yei ove eiawa jivena. Edo ingoembo ingoda busu topo awa dodo darigaiari awasedo Pontus busu daGalatiabusu da Cappadocia busu daAsia busuda edo Bithynia busu da mambudoainda atewa. 2 Edo God Mamo dauso kotari topo mi ingo jawo sisira.Edo Asisi Kotopumi ingo ewamei etiriingo embo ewagaewa isewa. Edo ingoIesuKeriso da ge kera etewouso ororomi ingo segisira.

Ewamei ari de jo jamo jamo de in-goda yei bugudo ingo beda ore.

GOD INGODENASO YEI RO ADI DI-PAPA IRA AWA INGODE GOSERA

3 Ingode God ingodenaso Bada IesuKeriso da Mamo awa jasiga ore. EdoGod uso jo ari nembodiba mi IesuKeriso da erari awodo da ingodenasoyei wasiri seka ititisira. 4 Edo ingo-dena wasiri seka awa kumbudo in-gode gadera amboda ingode ewameiari nembodiba God mi uso emboawasedo sia isira awa kumbadera. Edoewamei ari ingo simba ise utu da atiraawa ungo betedo yaka edo atae adiaera. 5 Edo God ingoda tumonda ariawasedo uso gorobami ingo simba iraingo mi soregari God mi iji sangoveeinde isaga adira awa kumbawase.

6 Edo boroko iji tupo einda memesineinde kainde ingoda yei bugutiraawasedo ingo dubo vevera ewaawarate ingo ewamei ari nembodibaingo mi amboda kumbadewa awakotedo iaviri ewo. 7 Edo ingodatumonda ari mo ewamei ta ewameiaeri awawa memesi ingoda yeibugutira amimi isaga adira. Edoauri nembodiba jawo gold awa roramatawa atadi aera awarate ingodatumonda ari mi auri jawo gold awaderigedo matawa atadira. Edo embomi gold awa riawo da itoro wosedo

riawo mi ewuri ewamei edo irada awodo ingoda tumonda ari awaewamei arase sedo God mi ingo awamemesi da soropu da itido ira. Edoingoda tumonda ari ewamei ari Godmi amboda Iesu Keriso ujiji adira ijiainde ingo jasiga ari de usasa de sapoari de kumbadewa. 8 Edo ingo Kerisoawa gaera te ingo umo dubo burewa.Edo boroko ingo Keriso gaera te ingoumo gebe ewa. Awasedo ingo utu daiaviri deda iaviri nembodiba be ewa.Edo ingodenanemi iaviri einda ge rosadera awa ge atae ira. 9Awarate ingoawa iaviri nembodiba be ewa aindabe awa ingo ingoda tumonda ari dabe awawa kumbutewa. Edo be awaingoda asisi da soregari ra.

10 Edo God da binga sari emboboawa soregari einda ge be awa gidogogo aera. Edo ungo God mi kandoeiawa ingoda yei itadira awa jiwuserate ungoda jo da awa ungo ge eindabe awa rori awa nganega jiwae un-goda jo da edo isera. 11 Edo Kerisoda Asisi mi ungoda joda Keriso umomemesi badiri awa edo usasa ambodabugadira awa ujugedo isera awarateungo iji nonde adiri edo rawodo adiriawa gadi jarima isera. 12 Edo God miuso binga sari embobo da yei isagaedo isira awa ungo ungosuka awasedoungoda buro awa aerate ungo emboingo boroko awasedo ungoda buroawa edo isera. Edo ungo bingaewamei minonu sari embo mi seroingewa ainda binga awa sedo isera.Edo binga ewamei minonu sari em-bobo awa Asisi Kotopu da goroba Godmi utu da edo ititisira amimi bingaewamei awa minonu sedo era. Edoasisi ewagaewa awa iji berari ge aindabe awa gadi dipapa edo era.

INGODE JO EWAMEI DEDA ATORE13 Awasedo jiro ingoda ewo wu-

jewo. Edo jo bebegae de da atove.Edo ewo diti eove ta dombu gun-jedo atiwo. Edo iji berari Kerisobugadira iji ainde God mi ewamei ariingoda yei itadira awa dipapa ise ko-tise atiwo. 14 Edo iji berari God kera

Page 398: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 1:15 395 1 PETER 2:6ewo. Edomatu awa ingoda jo awa Godgaera edo ingoda joda dipapa mi ingojumburi ingo wasiri biae da emboroda pepeta edo isewa awarate borokodoawo dipapa bebegae mi ingo jum-bure. 15 Edo ingo ro berari ewa aindaawa embo ewamei be be ewo tetaGod ingo jawo sisira awa ewamei beawodo. 16 Edo jiwari mi sira, “Ingoembo ewamei be ewo ainda be awa naawa ewamei be awasedo.”

17 Edo God embo dada ungo rawodoedo era awodo da ungo kasadira. Edoumo saboa embo de embo nembog-amo de da awa ari da awodo adira.Edo ingo God da yei ge sise umo awamama sedo ewa awasedo ingo busu daeinda atise gido iji berari umo sapoewo. 18 Edo ingo matu awa ingodamamoumbogo da emboro da pepetaedo isewa awa ewamei aera. Edoingo emboro ainda pepeta isewa awateta ingo awa bundari inge ra awarateingo gosewa God mi mina itido ingowujegurisira. Edo God gano silver tagold ungoda mina burigi be atae edoira amimi mina itae ra. 19 AwarateGod Keriso da ororo mina nembodibaamimi ingo wujegurisira. Edo ungomi matu wo lamb ewagaewa tamoewagaewa de wasiri bebegae da rorouitido isera. Edo Keriso awa ewameiteta wo lamb da awodo ra. 20 EdoGod busu ae atise Keriso buro eiawaarase ititisira. Edo boroko iji sangoveeinde God ingo Keriso awa isaga etira.21 Edo ingo Keriso da buro awasedoGod gebe ewa. Edo Keriso betetiriGod mi umo jigiri eriri God mi uso yeiusasa ititisira awasedo God tumondaise edo umo ro adi sari adi sisira awasimba ise gido re goroba de da atio.

22 Edo ingo gebe moka awa keraetewo ingoda jo de asisi de awa ewa-gaewa isera. Edo awodo etiri ingo Iesugebe ari embobo nenei awa dubo badituturo etewa awasedo giwo ingo in-goda jo berari mi dubomina bara ave.23 Edo God da gebe moka awa wasiride atira edo matawa atadira. Edoingo uso ge awa gebe edo wasiri sekakumbewa teta ingo tini da edo seka

bugarago etewa. Edo ingoda aimamomi wasiri seka eiawa ingoda yei itaera te God matawa atima ira amimiingoda yei ititisira. 24 Edo jiwari misira,“Embo berari awa teta sasawa in-

gege ra. Edo embo berari dausasa awa teta ri wuji ingera. Edo sasawa garasa edobeturi edo ri wuji sokedo ira.25 Awarate God da ge awamatawa atadira.”

Edo God da gebe moka awa bingaewamei ungo mi ingoda yei minonusetero gosisewa awa ra.

2IESU AWA TETA MANDO DA

GANUMA TUTURO INGE RA1 Awasedo wasiri seka kumbudo

gido wasiri bebegae neinde kaindeewowa awa ari awa dowo. Edogebusari dodo ise sarago ari dowoedo embo nenei mi rora burirari tinigambari ari awa dodo edo embo neneida jawo da ge sari awa dowo. 2-3 Edoingo God da ewamei ari de kando aride kumbadewa awa nenei jiwae barida beji awa tambuwo teta kinapeinamemeinya mi ai mane da emi emboedo era da awodo. EdoGodda ge kum-badi sedo beji awa tambuwo ainda beawa ingo uso ge kumbadewa amimiari ingo awa bajido Iesu gebe ari em-bobo goroba de adewa.

4 Keriso wasiri de atira ainda puwo.Edo umone teta mando da ganumatuturo da awodo ra. Edo embo miganuma tuturo awa biae sise ujo aeedo era te God ganuma tuturo awaewamei be ewamei sedo nenei awaujo ae edo ira. 5Edo ingo Iesu gebe ariembobo awa teta mando da ganumanenei awa itido era da awodo ra. EdoGod mi ingo embo wasiri de atewaawa jingama ise edo Asisi Kotopu damando ira. Edo ingo awa God dapriests ewamei be edo ingo ingoda joda rorou God mi Iesu Keriso da buroawa embo kumbarase sedo God da yeiititewa. 6 Edo na awa sena ainda beawa jiwari mi sira,

Page 399: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 2:7 396 1 PETER 2:19“Ganuma uso mina nembodiba awa

nanemi sia edo boroko Zionnati da ititena. Edo ganumaawa mando da ganuma tuturora. Edo Soregari Embo Godmi itari bugarase sisira awamando da ganuma tuturo awara. Edo embo amemi umogebe adera awa mana manaadi aera.”

7 Edo ingo embo Keriso gebe ewaawa ingo uso mina awa nembodibakotewa te ingo embo gebe ae edo ewaawa ingo jiwari eiawa dengoro edogiwo,“Ganuma awa mando itari embobo

mi ujo ae isera awa ganumaamimi ganuma nenei awa de-rigetira.”

8 Edo jiwari nei mi sira,“Embo mi ungoda tei awa ganuma

einda dadera. Edo ungo un-goda tei awa ganuma aindadedo ungo duradera.”

Edo ungo tei dedo dudurera aindabe awa ungo God da gebe moka awagebe ae era awasedo. Edo God miriroga re awa embo uso ge gebe ae eraembobo awa embo sia ira.

9 Awarate embo ingo God mi jawosisira. Ingo awa uso priests isewa.Edo ingo awa God da embobo ewameibe ra. Edo God mi ingo binga ariewagaewa God mi isira awa minonusawase jawo sisira. Edo embo ingoawa umenga da atima isewa awa un-emi uso usasa dagariae da bugawasejawo sisira. 10 Edo matu awa ingoGod da embo aera awarate borokoawa ingo awa uso embobo ra. Edomatu awa ingo God da jo ari da ataera awarate boroko ingo awa God da joari awa kumbudo ainda atewa.

INGODE GODDA BURO EMBOBOORO11 Naso otatao ingo awa teta embo

busu nei da mi busu einda ataragoewa awa sedo ge sano giwo. Ingodatamo da dipapa awa ingoda jo de asiside da gitopo ra awasedo tamo da di-papa awa ujo ae edo gido garago ewo.12 Edo dipapa awa ujo ae edo ingo

busu einda embo God gae ainda tedaedo gogo edo atiwo. Edo ingo edogogo edo awodo atirowo embo Godgae mi ingoda ari bari ewagaewa ewaawa gore. Edo ungo mi ingo wasiribebegae ewa sadera awa ungo ingodawasiri ewagaewa awa gido awa ungomi ingo mana bekuba adera awarateKeriso bugadira iji ainde ungomi Godjasiga adera.

13 Edo God da jawo da agodari embomi ititisera awa kera edo gogo ewo.Edo gitijijigegari nembogambo dememeinya de da ge awa kera ewo.14 Edo gitijijigegari nembogamo migitijijigegari memeinya awa embowasiri bebegae oro riroga itoraseititisera edo embo ari ewagaewaadera awa jasiga orase. 15 Edo eiawaGod ingo mi awase dipapa ira. Edoembo jiro egae mi ge tepo tapo ingoIesu gebe ari embobo da jawo da sedoera te wasiri ewagaewa iji berari ewoainda be awa ingo wasiri ewagaewaadewa amimi ari embobo awa geungoda dodo jamo jamo adera. 16 EdoGod mi ingo wujegetira awasedoembo tepo mi atarago ewo. Awaratena embo tepo etena awasedo wasiribebegae adena seove ainda be awaingo awodo adewa awa ingo ingosukagandubadewa. Edo ingo awa God daburo embobo etewa awasedo Godda buro embobo mi atarago ewo.17 Embo berari sapo ewo. Iesu gebeari embobo nenei dubo buwo. EdoGod oju ise saboa ari mi umo keraewo. Edo gitijigari nembodiba sapoewo.

MEMESI INGODA YEI BUGARI GIDOOJU SUMBOVE

18 Ingo buro embobo ingoda babo-jegari saboa ari mi sapo ewo. Edosaboa ari mi bajari ingoda yei ewameiise ingo kondade edo ira awa sapoewo awarate daedo saboa ari mi ba-jari ingoda yei biae edo ira aindeda sapo ewo. 19 Edo ingo awodoadewa awa Godmi ingo ewamei adira.Edo ingo ro ewamei awa adewa te

Page 400: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 2:20 397 1 PETER 3:10memesi badewa awa sumbudo mam-bove ainda be awa ingo gosewa ingoro God mi awase dipapa ira awa ewaawasedo. 20 Edo ingo wasiri bebe-gae edo memesi kumbadewa te ojusumbadi ae adewa mo amemi ingojasiga eri? Awarate ingo wasiri ewa-gaewa ise memesi budo oju sumbaeadewa awa Godmi ingo ewamei adira.21 Edo God mi ingo re awa awase jawosisira. Edo Keriso re ingoda jawoda memesi burisira awasedo uso teikotu da memesi da emboro awa amboambo ewo.22 “Edo umo wasiri biae da ro aera.

Edo umo ge da ro busae ra.”23 Edo embo mi uso jawo da ge be-

begae sedo isera te umo gemina biae ungoda yei saera.Edo umo memesi burisira teumo mina ro aera te umoGod kasari edo gogo edo iraawa tumonda edo isira edoumo gosisira God mi umosimba adira awa. 24 EdoKeriso orega da bebetise in-godenaso wasiri bebegae dariroga awa ango edo mambariingodena ingodenaso wasiribebegae dodo jo ewagaewa deda atorase sedo isira. Edo ingoKeriso da tamo da bubuko miewamei isewa. 25 Edo ingoawa teta wo sheep mi rereviedo munenegari inge isewa teboroko ingo sekago engenem-bedowo sheep simba ari emboingoda jo de asisi de simba edoira awa ambo ambo ewa.

3IU DE ARO DE AWA EIEDO ATADERA

1 Ingo aro asini da awodo na ingodayei ge sadena. Ingoda iubono keraewo. Edo ingoda iubono nenei awaGod da ge gebe ae edo era awa ingoedo gogo edo atadewa awa ungo in-goda ari ewagaewa awa gido God dage awa gebe adera awasedo ingodage awa kiambu are. 2 Edo ingodage awa inono aera te ungo ingodaatari ewamei awa gido God da ge

awa gebe adera. 3 Edo giro sagiroingoda beo da ewa edo giro sagiro in-goda tamo da edo ingo gari ewagaewaadi ewa awa iji berari awawa kotove.4 Awarate ingo dubo jamo jamo deedo jo ewamei de da awa giro sagirokotewa awa are. Edo giro sagiro eiawamatawa atadira. Edo God mi sira girosagiro einda mina awa nembogamona sira. 5 Edo God tumondebain ariemboevetu matu atima isera awa Godtumonda ise ungoda iubono kera edoisera. Edo ungo kera ari awa ungodajo da giro sagiro ewagaewa ra. 6 EdoSarah re awodo atisira. Edo umo usoiu Abraham awa kera edo uso bajarisedo isira. Edo ingo oju ae ari ewa-gaewa teta Sarah mi ewagaewa isiraawodo adewa awa ingo teta uso meigagara awodo edo ingoda inyei Sarahmi isira awodo adewa.

7 Edo ingo iubono ingo ingoda aroasini de atise gido ruvegeove ungodagoroba awa memeinya teta ingodagoroba aera awasedo ungo awa saboaarimi sapo ewo. Edo ungo awa ingodedaedo dada wasiri be God mi itido iraawa kumbadera awasedo. Edo gaegae edo rora mi ingoda ge God da yeisadewa awa gajurase sedo awa ingodaaro asini sapo ise simba ewo.

INGODA GITOPO DA YEI EIEDO EWO8Na ro setena berari ainda ge ambo

awa sadena. Ingo berari awa jo da edokotari da ewo. Edo ingo Keriso gebeedo jao namendi isewa awasedo dubomina bara ewo. Edo saboa edo ariewagaewa mina ara ewo. 9 Edo emboda amemi ingoda yei biae oro gidomina biae eove. Edo embo amemiingoda yei ge biae soro gido emboainda yeimina ge biae seove. Awarateembobo ainda yei ewamei ewo aindabe awa God mi ingo jawo sisira ijiainda ingo ewamei adi sari gari sisiraawasedo. 10 Edo jiwari mi sira,“Embo ave jo iaviri de atari dipapa ira

edo embo ave iji ewamei usoyei bugarase dipapa ira emboawa ge bebegae sari dodo edoge busari ge sari awa doare.

Page 401: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 3:11 398 1 PETER 4:311 “Edo umo wasiri bebegae doari

ewagaewa are. Edo umo jojamo jamo de atise edo umoawodo iji berari atadi dipapaare.

12 “Edo God awa iji berari embo ungaeda umo jigari ewamei iseraawa ditini ise atira edo ungouso yei ge sera awa umo iji be-rari dengoro edo ira awarateGod embowasiri bebegae eorogido ira awa tini gambari edoira.”

13 Edo ingo ari ewagaewa adi di-papa ewamoembo amemi arimemesiingoda yei peiri? 14 Edo ingo roewamei awa ise edo memesi badewaawa iaviri ewo dubo vevera eove. Edoembo oju eove edo ingoda kotari awatepo tapo eove. 15 Awarate ingoda joda Keriso sapo ise sedo giwo umo in-goda gitijigari are. Edo embo jiwae bemi imo ro edo Keriso gebe edo esi awaujugaso gadi sadera awasedo ungodayei iso tumonda ari awa ujugari sia iseatio. 16Awarate doio sari de edo sapoari de mi ungoda yei iso tumonda ariawa ujugeio. Edo iso kotari mi imobekuba eurase sedo iji berari ewameieio. Edo embo jiwae be ingo awaIesu gebe ari embobo awasedo ingodajawo da ge bebegae sadera te ungoingomi ewagaewa ewa awa gido ungoro sera awa men gadera.

17 Edo ingo ari ewagaewa ise God dadipapa awodomemesi badewa amonebiae ra te ingo wasiri biae ise memesikumbadewa amone biae be biae ra.18 Ko Keriso ingo awasedo bebetisira.Edo umo embo da wasiri bebegaeawasedo iji da bebetisira. Edo Godmi umo jigiri eririsira edo umo sek-ago mana betadira. Edo Keriso miingodenabudoGodda yei bugadi sedoumoembo ewameimi ingodena embobebegae awasedo bebetisira. Edo umoembo da tamo de busu da atiri ungoidorisera te God mi umo jigiri eririsiraawa umo tamo teta embo utu da aindaawodo de da atira. 19 Edo God mi umojigiri erido umomambudo asisi gajariyei da atera ainda ge minonu sisira.

20 Edo asisi amone asisi embomeiNoah mi God da binga minonu setiriingido kera ae isera ainda asisi ra. EdoGod Noah nga nembodiba angisira ijiainde saboa edo embo mi uso bingaawa gebe orase simba isira te ungoawodo aera. Awarate umo nembod-iba bojetiri embo enumba ae ajigari8 awodo mi nga nembodiba da toreropeko peko isira umo tamo edo Godmiungo soregurisira. 21 Edo ingodenaumo ainda ge sise umo amimi ariingode umo mi ari ewamei ari wasiriawa kotore. Edo ingodena umo miari ewamei ari wasiri awa kumbuseawa ingodena sedo goro God mi ingo-dena soregadira. Edo nango ingode-naso tamo dongono segari da ge saerate nango re ingodenaso jo bebegaesegari da ge awa sera. Edo ingode-naso jo ewamei ari edo ingodenasokotari mana ingodena bekuba adira.Edo God Iesu Keriso da sekago erariawasedo ingodena soregadira. 22 EdoIesu Keriso utu da vitido edo borokoGod da ingo be da atira. Edo Kerisoainda aturi asisi ewamei berari de utuda gitijijigegari berari de mi uso ditida tumondebain ise ungo umo keraedo era.

4WASIRI BIAE ARI DODO GOD MI RO

AWASE DIPAPA IRA AWA EWO1 Keriso uso tamo da memesi jaro

isira awasedo ingo umo kotisira daawodo kotise memesi burisira daawodo kumbadi sia ewo. Edo emboave memesi burira awa embo awawasiri biae adi kotae ira. 2 Awasedoingo busu da einda atise gido ingodajo da dipapa awa eove ta God ingo miro awase dipapa ira awa ise umo keraewo. 3 Edo matu ingo ro embo Godgae mi edo era awa iji jiwae be edoisewa. Edo ingo atise wasiri bebegaesino da awodo edo isewa edo ingo ditabaita ari da emboro awa dipapa edoisewa edo ingo umo okain indido jirobebegae edo isewa edo ingo bondobebegae edo isewa edo umo indaribondo bebegae edo isewa edo ingo

Page 402: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 4:4 399 1 PETER 4:19wasiri edo bebegae be ove kekeveg-ari tumondebain edo isewa. Awarateingo wasiri awa ari awa doturisewa.

4 Edo boroko embo God gae awaatari bebegae ambe wo da atari awaatise ungo kove be era ainda beawa ingo ungoda ari wasiri bebegaeera ainde da takibae ewa awasedoungo ingoda jawo da ge bebegaesera. 5 Awarate amboda ungo Godembo boroko wasiri de atera edoembo matu bebetisera awa kasadisia edo atira ainda diti da bugudoawa ungo mi uso yei ungo ro eworaawa ujugadera. 6 Edo awasedo umobinga ewamei awa daedo embo be-betegurisera ainda yei daedo minonusisira. Edo ungo ungoda busu da tamode atise ungo kasari embo busu daatima era amimi kumbudo era awakumbudo isera te ungo God da asisiatima ira awodo atorase sedo awa un-goda gebe ari iji awa atisira.

KANDO GOD MI INGODA YEI ITI-TISIRA AWA SIMBA EDO GOGO EWO

7 Rora berari da atae ari iji awaaikambu etira awasedo gido gogo iseedo God sedo giwo ingo kondade are.Edo jo ingoda berari mi dubo minabara ewo. 8 Edo ingoda dubo barimi ingoda ari ewagaewa nenei awaderigare ainda be awa dubo bari miwasiri bebegae jiwae awa gajedo iraawasedo. 9 Beuso ge seove ta jaonamendi arimina ara ewo. 10Edo ingoembo dada God mi ingoda yei kandoro ititisira awa simba edo gogo ewo.Edo kando kumbusewa awa jingamairirowoembonenei da yei ewamei pu-rarase sedo ungo kondade ewo. 11Edoembo ave ge minonu sadira awa Godda ge awa minonu sare. Edo emboave embo nenei kera adira awa umogoroba God mi uso yei ititisira amimikera are. Edo embo mi Iesu Kerisoda jawo da God jasiga orase sedo buroawodo awa ore. Edo usasa de gorobade awa God da topo ra edo uso toponatopo atare. Awara.

IESU DA JAWO AWASEDO MEMESITAMBADEWA

12Naso otatao rora teta riawo nem-bodiba inge mi ingoda yei bugutiriingo memesi burewa. Edo Godmi ingo itido gadi sedo iri memesieiawa bugutira. Edo memesi eiedoawa God da embo berari da yeibugudo ira awasedo kove eove. 13 EdoKeriso memesi jiwae tambusira daawodo ingo memesi tambutewa. Edomemesi Keriso mi tambusira awodoawa tambuse gido iaviri ewo aindabe awa amboda uso usasa isaga adiraiji ainde ingo iaviri ari nembodiba betambadewa. 14 Edo embo mi ingoawa Keriso da ambo ambo ari em-bobo awasedo ingoda jawo da ge biaesoro gido iaviri ewo ainda be awaungoda ge biae ingoda jawo da seraamimi isaga ira awa God da Asisida usasa awa ingoda tamo da atira.15 Edo na ingoda teda embo da embodari betari awasedo ta ko bengonoari sedo ta embo biae ari sedo taembo nenei da ari barari gido sari taawasedomemesi betira awa ingari ujoae ena. 16 Awarate ingo Iesu gebe ariembo awasedo memesi kumbadewaawa men geove awarate God jasigaewo ainda be awa ingo Iesu da jawokumbusewa awasedo.

17 Edo God mi kasadi tuturo adiraiji awa bugira. Edo iji awa bugiri Goduso embo topo awa tuturo edo kasira.Edo God da kasari iji awa ingodenasoteda tuturo adira awa uso kasari awaembo binga ewamei God mi itiri bu-gusira awa gebe ae isera ainda tedayise atadira mo ungoda yei ro adiraawa ingo kotevi? 18 Edo amone tetajiwari mi sisira awodo ra,“Edo embo God ga da umo jigari

ewamei da isera awa memesitambudo riawomatawa ewusetoradi aikambu adera mo edoembo wasiri biae edo era edoGod gae atima era ainda yeimo ro eiri?”

19 Awasedo embo ave God da wasiriungoda yei awasedo memesi tam-badira awa ungo ari ewagaewa oreedo ungo God da yei awodo umo ro

Page 403: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 PETER 5:1 400 1 PETER 5:14adi sari gari sedo edo ira awa ungotumonda be ore.

5IESU GEBE ARI EMBOBO DA GITIJI-

JIGEGARI UNGO TETA WO SHEEP SIMBAARI EMBOBO DA AWODO ORE

1 Na Iesu gebe ari embobo da giti-jijigegari da yei ge sadena. Na awaIesu gebe ari embobo da gitijigari daawodo ra. Edo Keriso umo oregada betisira awa na naso diti mi umogosisena. Edo amboda Keriso da us-asa bugadira iji ainde uso usasa nasotamo da janibari nanemi kumbadena.Edo awasedona ingo Iesu gebe ari em-bobo da gitijijigegari da yei ge sena.2Godmi uso embobo awa ingoda ingoda itido simba awase ititisira awasedosimba edo gogo ewo teta wo sheepsimba ari embo mi uso wo sheepsimba edo ira da awodo. Edo Godda embomei awa uso sheep ra edoingo awa uso sheep simba ari embobora. Edo buro awa ujo ae eove ta adidipapa ewo. Edo gano kumbadi sedoburo awa eove ta ingo God kera adisedo buro awa ewo. 3 Edo embo Godmi ingoda simba da ititisira awa giti-jigove teta gitijijigegari goroba de mibusu da embo gitijigido era da awodoawarate ingo God da sheep da kopirida mambutirowo ungo ingo ro ewaawa gosise ingo ambo ambo ore. 4Edoamboda sheep simba ari embo nem-bodira be bugadira iji ainde gobe biribiri de edo uso usasa atae ae atadiraawa ingo mi usasa awa kumbadewa.

5 Edo na daedo ingo mei singa dayei ge sena. Ingo sapo ari mi embonembogamo kera ewo. Edo ingo be-rari da yei sena saboa arimi keraminaara ewo ainda be awa jiwari mi sira,“Godmi embo jariga edo era awawara

wawara edo embo jariga aeedo ira awa jo edo ira.”

6Awasedo Godmi uso iji ewamei deingoda jawo jigari erarase sedo awaingo ingosuka uso ingo goroba de daitido edo saboa embobo ewo. 7 Edobouga kumbudo gido bouga berari

awa God da yei itiwo ainda be awaumo iji berari ingo simba ira awasedo.

8 Edo dombu gunjedo gido gogo isesimba ewo. Ingoda gitopo Satan awateta wo nembodiba Lion mi tembusegogo dimbudo ira da awodo ra. Edoumo awodo tembuse embo eura edogambudo nukegadi ira. 9 Awarateingo Keriso tumonda ari be goroba deedo Satanbudogunda itiwo. Edo ingogosewa memesi ingoda yei bugutirada awodo Iesu gebe ari embobo busuberari da ainda yei bugudo ira.

10 Awarate memesi ingoda yeibugutira awa iji tupo atadira edo ataeadira. Edo God ingo iji berari kondadeedo ira amimi ingo Keriso ga da dadaedo edo uso usasa matawa atari awakumbawase jawo sira. EdoGod emoneari ingo ewagaewa adewa God awara. Edo unemi ari ingo goroba adewaedo unemi kondade ari ingo gorobade deradewa. Gaegae edo durowaseunemi ingo jigadira. 11EdoKeriso awagoroba de matawa atadira. Edo umojasiga ore. Awara.

ATEGARI SANGOVE12 Silvanus naso kotari da awa otao

ewamei na. Edo umo na kondadeetiri na ove tupo eiawa ingoda yeigaietena. Edo na gosena na ingoda yeiGodda soregari kando ingoda yei senaamone gebe ra awasedo na ingoda yeisena goroba de da God da binga gebeewo edo dadara gasae deriwo.

13 Edo Iesu gebe ari embobo neneiBabylon nati da God mi jawo sisiraamimi ungo ingo ategurera. Edo nasomei Mark umo ingo daedo ategurira.14 Edo ingo awa otatao awodo awaisaga adi awa ingo jigido atega minaara ewo teta Iesu gebe ari emboboberari mi edo era da awodo. Edo ingoberari Keriso da topo de edo jo jamojamo de atare.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daPeter

Page 404: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 PETER 1:1 401 2 PETER 1:16

Ove Nei Peter Mi Gaisira1 Na Simon Peter Iesu Keriso da

kondade ari embo edo Iesu da bingaatopatari embo mi ove eiawa jivena.

Edo na ingo tumonda ari nangodada awodo kumbusewa embobo aindayei jivena.

Ingodenaso God de soregari emboIesu Keriso embo berari da yei ari daawa berari edo ira amimi tumonda arieiawa ingodenaso yei ititisira.

2 Edo ingoda gari God da edo in-godenaso Bada Iesu da amimi ariewamei ari de jo jamo jamo de ingodayei jiwae be bugare.

GOD MI INGODENA JAWO SISIRA3 Edo emboro God dipapa ira eiedo

ingodenanemi atorase edo uso gariburise God uso goroba mi kondadeari rora berari awa ingodenaso yeiititisira. Edo God uso usasa deewamei ari de kumborase jawo sisiraawa ingodena umo gari ra awasedoumo kondade ari rora berari awa in-godenaso yei ititisira. 4 Edo Godgoroba nembodiba da amimi ingode-naso yei kando mina nembogamo deitadi sisira awa ititisira. Edo embobusu da atera awa ungoda dipapa awabebegae ra. Edo gaegae edo dipapada amimi ingodenaso jo da poka edoerido ingodena usibesi eurase sedoGod mi kando eiawa ingodenaso yeiititisira. Edo ingodena kando awakumberero ungo mi ingodena kon-dade oro ingodena dipapa bebegaeda emboro awa dodo sumbudo Godda yei mambadera. Edo uso yei dasumbudo mambudo uso wasiri awakumbadera.

5 Awasedo kotedo gogo edo ingoIesu Keriso awa tumonda ise daedoewamei ewo. Edo ingo ewamei isedaedo jiro gari mi ewo. 6 Edo ingojiro gari mi ise daedo kakana ewo.Edo ingo kakana ise daedo gorobaewo. Edo ingo goroba ise God rawodoatawase dipapa ira awodo atiwo. 7EdoGod rawodo atawase dipapa ira ingo

awodo atise daedo jao namendi ariwasiri awa mina ara ewo. Edo ingojao namendi ari wasiri mina ara isedaedo embo berari dubo buwo. 8 Edoingo awodo irirowo rora ewagaewaberari amimi bajido nembodiba edoari ingo Bada Iesu Keriso da gebemoka awa gadewa. Edo ingo uso gebemoka awa gosise buro irirowo edo bejiwae be adira. 9 Awarate embo aveawodo ae adira embo awa diti gubaadi aikambu ari edo umo rora besaunbe awa gadi jaradira. Edo embo awaembo ainda wasiri bebegae matu awaGod mi kotembedo dodo edo uso jobiae segisira awa ruvegadira.

10Awasedo naso nanonamendi Godingo jawo sira awa be arase sedoedo uso ewamei ari awa ingode daatarase sedo awa buro goroba edoewo. Edo ingo awodo adewa awa in-goda tumonda ari goroba edo atirariingo mana duradewa. 11 Edo ingoawodo adewa awa amboda ingo ingo-denaso Bada edo soregari embo IesuKeriso da gitijigari yei matawa atarida toradewa iji ainde unemi sadirapuio torase sadira.

12 Edo ingo rora einda be awa gidogogowo edo edo ingo gebe moka in-gisewa awa gebe ise goroba de ded-erewa te gaegae edo ruvegeowasesedo nanemi ge awawa matawodosise atadena. 13 Edo na wasiri deatena ingo de nanemi rora eiawa in-goda yei sekago sadena amone awara.14 Edo ingodenaso Bada Iesu Kerisomi isaga naso yei siutara naso tamoeiawa kongedo itadena ainda iji awaaikambu etira. 15Awasedo gaegae edoingo rora eiawa ruvegeowase sedo naingoda yei emboro da itano kotokotoise atadewa. Edo awodo da na betanoingo mi iji berari rora eiawa kotiseatadewa.

PETERMATU KERISO DA USASA GO-SISIRA

16 Nango ingoda yei Bada IesuKeriso goroba de bugadira seworaawa tepo ewowo kiki saera. Te nango

Page 405: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 PETER 1:17 402 2 PETER 2:9nangoda ditimi uso goroba awa gosis-era. 17Edo GodMamomi Keriso da yeiusasa itiri uso dombu da batitibedojaniburisira tetawaiko janibedo ira daawodo edo uso bosini janiburisira ijiainde nango awa Keriso da demo daderido atise ro isira awa gosisera. Edonango ro isira awa gosise edo javi utuusasa de ainda ingisera amimi sisira,“Emone nasomei na awa na dubo bariena. Edo na uso yei iaviri ena.” 18 Edonango Keriso ga da doriri kotopu daatise edo ge javi awa utu da edo siriingisera.

19 Awasedo ingodena binga God dabinga sari embobo mi minonu sedoisera awa gebe be ira. Edo ingobinga awa kotedo gogo ewo aindabe awa binga awa teta usasa mi yeiumenga da janibarago isira. Awasedoboroko tuturo edo mambudo Kerisoengenembadira iji ainda awa bingaewamei gebe ise atiwo. Edo uso en-genembari iji awa teta sipo damanasipo ateteuri batitibedo janibedo irada awodo ra. 20Awarate eiawa kotewoGod da ge jiwari kato da gaisera awaembo da amemi uso jiro gari miujugadi ae be ra. 21 Ainda be awaembobo awa ungoda kotari mi saeawasedo awarate God mi binga awaitiri Asisi Kotopumi embobo ainda yeiro sadera awa sisira.

2ATOPAPOTEGARI PASEGA PISEGA

DA GE1 Matu Israel embobo da teda

God da binga be moka sedo iseraawawa atima isera awarate daedobinga nenei sari embobo gebusedoisera awawa atima isera. Edo daawodo binga sari embobo gebusedoera awa ingoda teda bugudo atadera.Edo ungo bugadera amimi atopataripasega pisega awa budo bugudo edooro ari biae bugadira. Edo ungo bajarimina itido ungo soregurisira awa ujoae edo edo ungo ungosuka usibesi ariGod mi ungo itari matawa euse atimaira ainda mambadera. 2 Awarate

embo jiwae be ungoda emboro biaeawa ambo ambo edo edo dita baita dawasiri awa adera. Edo embo jiwae bemi wasiri bebegae ungo mi era awagido edo gebe moka da emboro dage bebegae sadera. 3 Edo atopapote-gari pasega pisega emimi gano dipapaedo edo ingoda yei kiki gebusari awasadera. Edo ungo awodo ise edo in-goda rovi ravi kumbadera. Awarate ijitupo atae be ungoda kasari itari emboawa sia isira edo ungoda usibesi ariembo awa dombu gunjisira.

4 Edo matu boroko ae be asisiewamei wasiri bebega isera awa Godungo jo ae isira awarate umo ungoitiri mambudo Satan da yei da mam-busera edo ainda meko umenga dabunditero ainda atera. Edo ungoainda atera awa ungoda kasari kum-bari iji awa simba ise atera. 5 EdoGod embo matu be matu atima iseraawa jo ae edo ungoda rovi ravi usibesiedo isira. Edo God mi umo nembod-iba itiri bojisira edo umo Noah atariewamei da binga minonu sedo isiraainde edo embo nenei 7 awodo de awasoregurisira te embo nenei busu daatima isera awa wasiri bebegae edoisera umo da indido ambusera.

6 Edo God mi sisira Sodom natiembobo de Gomorrah nati embobode awa wasiri bebegae era awasedoGod mi riawo utu da edo itiri wosedoembobo ainde ungoda nati de awaewusira. Edo God awodo isira awaembo wasiri bebegae edo era aindayei ro adiri awa isaga edo isira.

7 Edo embo ewamei Lot da joawa bouga isira ainda be awa umoSodom nati embobo awa wasiri be-begae be ise edo agodari ae atimaisera awasedo. Edo God mi Lot sore-gurisira. 8 Edo embo ewamei Lot umoSodom nati embobo da teda atise go-sisira iji berari embobo awa men gaewasiri bebegae edo isera awasedo usojo awa bouga be edo isira.

9 Edo God awa Lot jo isira awasedoingodena gosera embo God da em-boro da pepeta ise memesi de bagarineinde kainde de burera awa God

Page 406: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 PETER 2:10 403 2 PETER 2:20umo ungo rawodo edo soregadiri awagosira. Edo God Sodom nati em-bobo bebegae awa kasisira awasedoingodena gosera God embo wasiri be-begae edo era ainda riroga itadiraawa. Edo ingodena gosera borokoGod embo eiawa sasainbari mi edoira awarate amboda iji God mi emboberari kasadira awa bugadira edo ijiainde embobo awa ungoda rirogakumbadera. 10 Edo ingodena goseraembobo awa ungoda joda dipapa be-begae awa iji berari ise edo God dabajari ari awa ujo ae edo era ainda yeiGod mi riroga awa itari bugadira.

Edo atopapotegari papasega em-bobo eiawaungo jariga da ge awa sedoera. Edo ungo utu da asisi ewameiusasa de embo mi gae jaredo era awasapo ae dodo ge bebegae ungoda jawoda sedo era. 11 Edo asisi ewameida goroba mi atopapotegari bebegaeeinda goroba awa derigedo atera teungo God da diti da atopapotegaripapasega eiawa tini gambari ge mibekuba aera. 12 Awarate atopapote-gari papasega eiawa ungoda kotaribebegae da awodowasiri awa era. Edoungo wasiri ro edo era awa kotiseae wasiri teta ambe wo ingode gaedoindadi edo era amimi arago edo era.Edo ungo rora ungo gae ainda jawo dage bebegae sedo era. Edo usibesi ariawa ungoda yei bugadira teta usibesiari ambe wo da yei bugudo ira daawodo.

13 Edo ungo mi eoro embo neneimemesi budo era awasedo ungomemesi kumbadewa awa ungodamina bari ra. Edo ungo iji berariumo okain indido jiro bebegae edoera te ungo awodo era awa iaviriera. Edo ungo awa embo bebegaera. Edo ungo embo gari ewagaewaawodo iso bondo da indari indadibugutera te ungo mi ero men gari isoembo da teda bugutira ainda be awaungo iji berari wasiri bebegae edo eraawasedo. 14 Edo ungo iji berari wasiribiae adi sedo diti mi emboevetuditini edo era. Edo ungoda dipapa

berari awa bebegae be ra. Edo ungoemboevetu goroba egae awa gitijigidowaoda itorowosedo era. Edo iji berariungo jinaga embobo edo gano de roviravi de dipapa edo era. Edo emboboeiawa God da riroga kumbudo edoriawo matawa ewuse atima ira aindamambadera.

15 Edo ungo emboro dambuderariawa dodo edo munenegetera. Edoungo Balaam Bosor da mei da em-boro da uso tei kotu ambo ambo era.EdoBalaamganokumbadi sedowasiribiae adi iaviri isira. 16Awarate Godmisisira awodo eurase. Edo wo donkeyge sae edo ira awa ge teta embo misarago edo Balaam da emboro biaeawa beitigurisira.

17 Edo embo umo ujo mi biae edoumo da mambudo umo evevegeurigido dubo vevera edo era. Edo daawodo embo kondade badi dipapaedo atopapotegari teta umo eveveg-ari ingege einda yei mambudo kon-dade ari kumbae ed dubo vevera edoera. Edo daedo atopapotegari awawateta poroga bisara mi piguri burigi besumbudo era te sasaka meani wosaeedo ira da awodo ra. Edo God miatopapotegari einda yei awa umengasoropu da sia isira. 18 Edo ungo jarigaawodo kotise ge puti sedo era. Edoembo mi ungoda ge puti awawa gebeorase sedo ungo teta jiro gari emboboinge edo embo atopatido era. Edoungo awodo ise embo wasiri biae daemboro doadi edo era awa ungoda jokumbari ge mi sedo jumboro sekagowasiri biae da emboro da mambudoera.

19 Edo ungo embo da yei sedo era,“Ingo nango ambo ambo adewa awaingo rora da ro da agipo adi aera.”Awarate ungo awodo sera awa ungoungosuka awa rora bebegae da agipoembobo era edo ainda be awa rora roembo mi sapo ira awawa embo awarora ainda agipo embo edo ira. 20 Edoembo ingodenaso Bada edo soregariembo Iesu Keriso da ge ingido edoembo God gae da emboro biae doad-era te ungo amboda emboro biae

Page 407: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 PETER 2:21 404 2 PETER 3:13da wareregadera awa ungo emboroainda pepeta adera awaungo tetawaoda wosari inge adera. Edo ingode em-bobo ainda jawo da sera, “Matu ungoKeriso da ge gae atisera ainde un-goda atari awa biae ra awarate borokoungoda atari awa biae be biae ra.”21 Edo embobo awa emboro ewameiawa tambae adera awa amone biaebe ra. Awarate embobo awa emboroewamei da pepeta ima dodo emborobiae da wosadera amone biae be biaera. 22 Edo ungoda yei ro adira amimiisaga adira awa dengoro bagari geeiawa gebe ira, “Sino awa uso berotugedo ira ainda engenembedo iraedo pu awa embo mi kainyedo eraainda engenembedo busu da apepoapepo edo ira.

3IESU KERISO ENGENEMBADI SARI-

GARI SISIRA1 Naso otatao na matu ingoda yei

ove isena edo boroko na ove nei ena.Edo ove etoto einda jo da na ingodakotari ewamei jiro da awa ewo wujadijarena. Gaegae edo ingo God da geawa ruvegeowase sedo na ove etotoena. 2 Edo na ingo God da binga sariembobo mi ge matu be sisera awaruvegeowase ujo ae ena. Edo daedoingodenaso soregari embo Bada dauso binga atopatari embobo mi ge roingoda yei sisera awa ruvegeove.

3 Edo giwo iji sangove da embonenei ungoda dipapa bebegae daawodo atima era awa bugadera. 4 Edoungo mi ingo ganduburise sadera,“Iesu mo engenembadi sari gari sisitamo saeri? Edo umo engenembadisisira mo umo mo rawari? Nangodamamoumbogo atisera edo bebetiseraawarate iji ainda tuturo edo God roraberari isira edo bugudo boroko roraberari awa da awodo atira.”

5 Edo embobo awodo sera awa ungoruvegurera matu be matu God utu debusu de isira awa. Edo God mi gesetiri utu de busu de sirore isira. EdoGod mi etiri busu umo jo da vitiri

edo umo mi busu jineneburisira edobusu soropu da atisira. 6 Awarateamboda umomi vitido busu pendetiriembo berari de rora berari de awawausibesi isira embobo da wasiri bebe-gae awasedo. 7 Edo utu de busu deboroko atira te amboda God mi gesetiri riawo itari bugudo edo amimiutu de busu de awa usibesi adira. Edoiji da ainde God embo umo ujo aeewora awa kasise ungo usibesi adira.

8 Naso otatao awa dubo burena geda eiawa ruvegeove. God iji da awagido ira iji da awa teta gaeko 1,000inge edo ira edo umo gaeko 1,000awa gido ira gaeko 1,000 awa tetaiji da inge edo ira ainda be awa ijietoto eiawa uso yei awa da edo ira.9 Edo embo nenei mi eiawa sedo eraKeriso da jawo da Keriso awa umouso engenembari iji awa ro sisira awamana mana ise gido umo iji neneibudo pundugedo pundugedo edo irasedo era. Awarate embobo awa ge rosera awa gebe aera. Awarate emboriawo matawa euse ainda mamboraseedo embo berari mi ungoda wasiribebegae awa dodo God da yei warere-gorase sedo umo jo edo ira.

10 Awarate Keriso da iji nembodibaawa bugadi sima bugarago teta ben-gono embo mi bugarago adira. Edo ijinembodiba awa bugari embo mi javinembodiba utu da ingiroro edo utuatae adira. Edo utu da rora berariingode gido era awa evedo atae adera.Edo busu de uso rora berari de awaatae adira.

11 Edo rora berari awa awodo daatae adira awa gosise ingo kotewaingo wasiri biae adewa amimi atevitako ingo kotewa ingo wasiri ewameiadewa amimi atevi? 12 Edo ingo Godda iji awa simba ise gido atari ewameiatise edo wasiri ewamei ewo. Edoiji awa burigi bugarase dipapa ewo.Edo iji awa bugari utu awa evedo ataeadira edo rora berari utu da awa vev-era edo tiwadira. 13 Awarate ingo-dena awa God umo ro adi sedo sarigari sisira awa simba era. Edo umoutu seka edo busu seka adira sisira

Page 408: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 PETER 3:14 405 2 PETER 3:18edo ainda awa embo mi ari ewagaewaumo umosuka adira te biae adi aera.

14 Awasedo naso otatao ingo iji awabugarase simba ise gido iji berari Godda diti da edo gido ewamei adi ewoedo wasiri biae ae ewo edo God gada umo jigari ewamei da ewo. 15 Edoruvegeove God umo ro edo umo ro adisisira awa simba ira awa. Edo embomi uso soregari da binga ewamei awaberari edo gido ingorase sedo umosimba ira awa ingodenaso namendiPaul ingode dubo burera amimi usojiro gari God mi ititisira awa jingamaedo ingoda yei daedo gaisira. 16 EdoPaul da ove berari da umo ge awa is-aga edo gaiedo isira. Awarate Paul daove da ge nenei da be awa unjugari raawasedo embo jiro gari ae awa manamana edo ge awa ujugari bebegae edoera. Edo ungo daedo jiwari da papatunenei awa gae awasedo jiwari da sariawa bebegae sedo era. Edo ungoawodo edo era awa usibesi ungoda yeibugarase sedo kondade edo era.

17 Awarate naso otatao ingo eiawamatu gari ra. Awasedo gaegae edoatopapotegari papasega embobo miingo gitijigido soregari yei awa dodomambari durove ta gido gogo ewo.18 Awarate God ingo jo ari ingoda tu-monda ari awa iji berari bajare. Edoingoda jiro gari ingodenaso Bada Iesusoregari embo da yei awa iji beraribajare. Edo embo berari ungo borokoedo iji matawa ingodenaso Bada IesuKeriso jasiga ore.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daPeter

Page 409: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 1:1 406 1 JOHN 2:6

Ove John Mi GaisiraIESU KERISO DA JAWO DA GE

1 Iesu Keriso awa God da ge emboda wasiri itido ira awa ra. Edo Kerisoumo tuturo da atisira edo matawaatadira. Edo nango uso ge ingiseraedonangonangoda ditimi umogosis-era. Edo nango gido gogo isera. Edonango uso demonda ra.

2 Edo wasiri be moka eiawa isagaetiri nango mi gosisera awasedonango Keriso da jawo da wasirimatawa atari awa ingoda yei sera. Edowasiri matawa atari eiawa Mamo gada atari ra. Edo unemi wasiri eindabe moka awa isaga etiri nango migosisera.

3 Edo ingo nango de da otatao edoMamo de uso mei Iesu Keriso de dadada awase sedo nango ro nangodaditi mi gido edo ingisera awa ingodayei daedo sera. 4 Edo ingodenasoiaviri awa beda arase sedo nango oveeiawa ingoda yei jivera.

GOD AWA USASA RA5Binga God dameimi siri nangomi

ingisera binga awa nango mi ingodayei minonu sera. Edo binga re eireGod awa usasa ra. Edo umenga usojoda atae ra. 6 Awasedo ingodenawasiri biae da umenga da pepeta iseingodena God da otatao sadera awaembo mi ingodenaso ari barari awagido ingodena ge busera awa gadera.7Awarate ingodena Iesu gebe ari em-bobo usasa da teta God umo usasada atira awodo atadera awa ingodenateta otatao awodo dada anumbedokiki mina dira ise atadera. Edo ingo-dena awodo iriroro God da uso meiIesu da ororo mi ingodenaso wasiribebegae awa segirari ingodena ewa-gaewa adera.

8 Edo ingodena wasiri bebegae aeatari sadera awa ingodena ingode-naso jo awa ganduburera. Edo in-godena wasiri biae ae atari sadera

awa God da gebe moka awa ingode-naso jo da atae ra. 9 Awarate ingo-dena wasiri bebegae adera awa Godda yei soro God umo ro adi sari garisisira awa adira edo unemi ro ewameiawa ingodenasoyei adira. Edo un-emi ingodenasowasiri bebegae ro edoera awa kotembedo dodo edo unemiingodenaso jo awa segari ewagaewaadera. 10 Edo ingodena wasiri bebe-gae ae sadera awa ingodena sera Godingodenaso jawo da ge busari seraainda be awamatuGodmi sisira emboberari awa wasiri bebegae isera. Edoingode awodo sadera awa God da geingodenaso jo da atae ra.

2KERISO AWA INGODENASO KON-

DADE ARI EMBO RA1 Naso kinapeina ingo wasiri be-

begae eowase sedo na ove eiawa in-goda yei jivena awarate embo da avewasiri biae adira awa embo ewameiIesu Keriso awa God da dombu daatise ingodenaso jawo da God da yeige sira awara. 2Edo Keriso God da tinigambari wasiri biae da awa atae arasesedo umo betedo ingodenaso wasiribiae da mina itari isira. Edo ingodenada awa embo aera te umo bebetisiraawa edo busu berari da embo berarida wasiri bebegae da mina itari isira.

3 Edo ingodena God da agodari keraadera gido awa ingodena God isaga begadera. 4 Edo embo da amemi Godda agodari beuso ise umo God garisadira embo awa umo ge busira. Edoembo ave awodo ira awa God da gebemoka awa uso jo da atae ra. 5Awarateembo aveGod da ge kera ira embo awaumo God dubo be burira edo God dadubo bari awa uso jo da ra. Edo em-boro awodo da awa ingodena goseraingodena awa Iesu gebe ari emboboawa. 6 Edo embo ave umo Iesu gebeari embo sadira awa embo awa IesuKeriso rawodo atisiri da awodo atare.

INGODE GOD DA USASA DA PEPETAORE

Page 410: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 2:7 407 1 JOHN 2:247 Naso dubo bari otatao agodari

nanemi ingoda yei gaiena eiawa ago-dari seka aera. Agodari emone matura edo agodari tuturo da ingomi kum-busewa awa ra. Edo agodari matuemone binga ingo mi matu ingisewaawara. 8 Gebe agodari amone maturate iji berari seka edo ira. Edo ago-dari Keriso da joda awa seka ra edoda awodo agodari ingoda joda amoneseka ra. Ko umenga awa tuturo edoatae iri edo usasa be moka awa tuturoedo janiburira.

9 Edo embo ave uso namendi ujoae ise umo usasa da atari sira emboawa umo umenga da atira. 10 Edoembo ave uso namendi dubo buriraembo awaumousasa da atira awasedoembo amimi bagae embo nei wasiribiae aera. 11 Awarate embo ave usonamendi ujo ae ira embo awa umoumenga da atira. Edo embo awaumenga da pepeta ise edo umo ra-wodo mambutiri awa gae jarira aindabe awa umengami etiri embo awa ditiguba etira awasedo.

12 Naso kinapeina God awa usomei Iesu Keriso da tamo da ingodawasiri bebegae kotembedo doturisiraawasedo na ingoda yei gaiena. 13 Edoingo mamono Keriso matawa atimaisira edo ingo umo garira awasedona ingoda yei jivena. Ingo singa naingoda yei ove jivena ainda be awaingo wasiri bebegae da susu emboawa dorisewa awasedo.

14 Edo ingo kinapeina ingo Mamogarira awasedo na ingoda yei ovejivena. Edo ingo mamono Kerisoatevira awa ingo garira awasedo naingoda yei ove jivena. Edo ingomemei singa na ingoda yei ove jivenaainda be awa ingo awa goroba jiwaeawasedo. Edo God da ge awa wasiride ingoda joda atira edo ingomi embowasiri biae da susu awa dorisewa.

15 Edo busu da rora de busu de awadubo beove. Edo ingo rora awa dubobadewa awa ingo Mamo dubo badiaera. 16Edo busu da rora re eire emboda jo da dipapa bebegae edo embo

mi rora gido kumbadi dipapa edo eraedo rora berari busu da amimi euriembo jariga edo era rora amone busuda rora ra. Edo God mi rora awa itaebugae ra. Edo rora berari amone busuda rora ra. 17 Edo busu de rora beraribusu da embo mi dipapa edo era roraawa atae adira awarate embo ave Godmi ro orase dipapa ira awa edo eraembo awa matawodo atadera.

KERISO DA GITOPO18 Naso kinapeina iji sangove awa

aikambu etira. Edo ingo Keriso dagitopo bugadira awa ingisewa. Edoembo awa gitijigari nembodiba be Sa-tan da yei edo Satanmi itari wosarasesisira awa bugadira. Edo Keriso dagitopo jiwae be awa matu bugeraawasedo nango gosera iji sangoveawa aikambu etira. 19 Edo nan-goda embo nenei awa nango dodomambera awarate ungo awa nangodaotatao be aera awasedo ungo nangodotera. Edo ungo nangoda otatao bere ungo nango doadi aera te ungonangode atae etera. Edo embo in-godena doturisera embobo emoneKeriso da wasai ra.

20 Awarate Keriso Asisi Kotopu itiriwowosisira. Edo Asisi Kotopu wose-tiri ingo Asisi Kotopu kumbusewaawasedo ingo God da ge be moka awagosewa. 21 Na ove eiawa ingoda yeiena ainda be awa ingo gebemoka awagae awasedo aerate ainda be awa ingoge be moka awa garira awasedo. Edodaedo ingo gosewa ge busari mi ge bemoka ae awasedo.

22 Awasedo ingode embo ro awabusari embo seri? Embo Iesu awaSoregari Embo God mi itari bugarasesisira ae sedo ira embo awa busariembo ra. Edo embo awa Keriso dagitopo ra. Edo embo awa God de usomei de awa ujo ae edo ira. 23Edo emboamemi God da mei ujo ae ira emboawaMamodaedo ujo ae ira. Edo emboave God da mei kumbutira embo awaMamo daedo kumbutira.

24 Awasedo binga ingo mi tuturoda ingido gebe ise kumbusewa bingaawa ingoda joda itiwo. Edo binga

Page 411: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 2:25 408 1 JOHN 3:12awa ingoda jo da atadira awa ingo ijiberari God de uso mei de da demondaatadewa. 25 Edo Keriso umo umosukawasiri matawa atari awa ingodenasoyei itadi sari gari sisira.

26 Edo ingo mi embo ingo gan-dubadi dipapa era ainda kotari awagawase sedo na ove eiawa ingoda yeijivena. 27 Awarate Keriso uso Asisiawa itiri ingoda yei wowosisira. Edowosetiri ingo umo kumbusewa. Edouso Asisi ingode da atirari ingo embonenei mana sawo ingo atopataderaainda be awa uso Asisi mi rora berariawa ingo atopatido ira awasedo. Edounemi ingo ro atopatido ira awa gebemoka ra gebusari aera. Awasedo ingoAsisi Kotopu da atopatari awa kera iseKeriso da jigido takibedo atiwo.

28 Awara naso kinapeina ingodeKeriso da engenembari iji de gorobade da atadi sedo awa ingode Kerisoda jigido takibedo atore. Edo gaegaeedo Keriso da engenembari iji de mengido unjugeore ta ingode Keriso dajigido takibedo atore.

29 Edo ingo gosewa God awaewamei be ra awasedo ingo gosewaembo ave ewamei era embo amoneGod da kinapeina na.

3GOD DA KINAPEINA

1 Mamo ingodena dubo budogogowo edo ira awa giwo. Edo umoiji berari ingodena dubo budo gogoise ingodena uso kinapeina sedo ira.Edo awa gebe ra ingodena awa God dakinapeina na awasedo embo God gaeembobo awa ingodena gaera. 2 Nasootatao ewagaewa boroko ingodenaawa God da kinapeina na awarateamboda ingodenaso yei mo ro eiri?Edo boroko awa isaga aera awarateingodena gosera Keriso bugadira ijiainde ingodena teta Keriso ingegeadera ainda be awa ingodena usodombu gosise umo gadera. 3 Edoembo ave Keriso bugadira awa gosiseumo simba ira embo awa edo gogo

edo atare teta Keriso umo ewameiawodo.

4 Edo embo ave wasiri biae iraembo awa umo God da agodari bejiraainda be awa wasiri biae awa God daagodari bejari rora ra. 5 Edo ingogosewa Keriso umo embobo da wasiribebegae kumbudomambadi sedo awaumo isaga da bugusira. Edo ingogosewa Keriso awa wasiri biae aera.6 Awasedo embo ave Keriso da de-monda atira embo awa umo iji berariwasiri biae aera te embo ave iji berariwasiri bebegae edo ira embo awa umoKeriso gaera edo umo awa Keriso daembo aera.

7 Naso kinapeina memeinya emboda amemi ingo gandubadi ari gido usoge ingove. Edo embo ave ro ewameiira embo awa embo ewamei na tetaKeriso embo ewamei awodo ra. 8 Edoembo ave iji berari wasiri bebegae edoira embo awa Satan da embo ra aindabe awa tuturo da edo bugudo borokoawa Satan umo wasiri biae edo iraawasedo. Edo God da mei awa umoSatan da buro awa usibesi adi sedobugusira.

9 Edo embo ave awa God da ki-napeina awa God da wasiri awa un-goda jo da atira awasedo ungo iji be-rari wasiri biae aera. Edo God awaungoda Mamo na awasedo ungo ijiberari mana wasiri bebegae adera.10 Edo ungo God da kinapeina ta koSatan da kinapeina ri awa ungo roadera amimi isaga ari gadewa. Edoembo ave ro ewamei awa ae era edoungoda namendi dubo bae era emboawa God da mei aera.

DUBO MINA BARA EWO11 Binga ingo mi tuturo da gebe

isewa amone eire dubo mina baraewo. 12 Edo ingode Cain mi aragomana adera. Cain awa embo wasiribebegae berari da susu da meiawasedo umo uso namendi detiribebetisira. Edo Cain roedo usonamendi dorisiri? Umo uso namendidorisira ainda be awa wasiri umoedo isira awa bebegae rate wasiri uso

Page 412: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 3:13 409 1 JOHN 4:5namendi mi edo isira awa ewagaewaawasedo.

13 Awasedo naso nanonamendiembo God gae mi ingo ujo ae irirorogido kove eove. 14 Edo ingodenagosera ingodena awamatu teta betarida awodo rate ingodena wasiri sekakumbusera. Edo ingodena awa goseraainda be awa ingodena ingodenasonanonamendi dubo burera awasedo.Edo embo ave embo nei dubo baeadira embo awa betari embo ingera. 15 Edo embo ave uso namendi ujoae adira embo awa uso jo da embonenei dari betari embo ra. Edo ingogosewa embo nenei dari betari emboawa wasiri matawa atari kumbae ra.

16 Edo Keriso uso wasiri awa in-godena embo ititisira awodo da in-gode gosera ge dubo bari da be awa.Awasedo ingode ingodenaso nanona-mendi awa embo ingodenaso wasiriawa itore. 17 Edo embo rora jiwaeembo mi uso namendi rora ae emboawa rora ro dipapa irirari dodo kon-dade ae adira amomo God da dubobarimo embo ainda joda atitamo ataeri? Atae be ra. 18 Edo naso kinapeinaingode tepo bemi ge jiwae sise ingodeembo dubo bari mana sadera awarateingode ari ewagaewa embo nenei dayei adira amimi isaga adira awa ingo-dena embo nenei dubo burera.

INGODE OJU AE GOD DA DOMBU DAATORE

19 Edo ingode awodo ise ingodenaIesu gebe ari embobo da teda ateraawa gore. Edo ingode God da dombuda oju ae atore. 20 Edo ingodenasojo da ge mi ingodena bekuba ari gidoingode mana ruvegadera God da gemi ingodenaso jo da ge awa deriguriraawa gore. Edo ingodena gosera Godrora berari awa garira.

21Awasedo naso otatao ingodenasojo da ge mi ingodena bekuba ae adiraawa ingodena oju ae God da dombuda goroba de atadera. 22 Edo in-godena ro God da yei itarase sedogosera awa kumbutera ainda be awaingodena uso agodari ge awa kera era

edo ingodena ro era amimi iri umoiaviri ira awasedo. 23 Edo God umoingodenanemi agodari kera orase siraamone eire. God mi ingodena usomei Iesu Keriso da jawo da tumondaorase sira edo ingodena dubo minabara orase sira teta Keriso mi ingo-dena dubo mina bara orase sisira daawodo. 24 Edo embo ave God da ago-dari ge kera ira embo awa iji berariGod ga dapepeta ira edoGodungae dapepeta edo ira. Edo emboro eiedo daingodena gosera God iji berari ingodenangae pepeta edo ira awa. Edo in-godena gosera ainde be awa God usoAsisi Kotopu ingodenaso yei ititisiraawasedo.

4GEBE MOKA SARI ASISI DE

GEBUSARI ASISI DE AWA ATERA1 Naso otatao ewagaewa, ge busari

binga sari embobo awa yei berari datembera awasedo embo berari ungoGod da Asisi kumbari sera awa gebeeove. Awarate ingo God mi asisi awaititisita mo ko itae ri awa gadi sedoawa ungo itido giwo. 2 Edo asisiamomo God da yei edo bugusita moko God da yei bugaeri awawa em-boro eiedo da isaga gadewa. Emboamemi Soregari Embo God mi itaribugarase sisira amone Iesu ra awasira embo awa asisi unemi kumbusiraawa God mi ititisira. 3 Awarate emboamemi Soregari Embo God mi itaribugarase sisira amone Iesu ra awa saeedo ira embo awa asisi unemi kum-busira awa God mi itae isira. Awarategitijigari nembodiba be Satan da yeiedo bugadira amimi asisi awa iti-tisira. Edo ingo ingisewa asisi rebugadira awa edo boroko asisi awamatu bugudo busu da atira.

4 Awarate naso kinapeina ingoawa God da topo ra. Edo ingogebusari binga sari embobo awamatupatetewa ainda be awa Asisi ingoda joda atira ainda goroba mi asisi emboGod da topo ae da jo da atera aindagoroba awa derigetira awasedo. 5 Edo

Page 413: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 4:6 410 1 JOHN 5:1embo God da topo ae awa ungo ijiberari busu da rora da ge awa sedoera edo embo iji berari busu da roraawa kotedo era embobo awa emboboainda ge awa ingido era. 6 Awarateingodena awa God da topo ra. Edoembo ave God garira awa ingodenasoge ingido ira awarate embo ave Godda topo ae awa ingodenaso ge ingaeedo ira. Awasedo ingodena awodo dagosera asisi amomo ge be moka sariasisi ta ge busari asisi ri awa gosera.

GOD AWA DUBO BARI DA SUSU RA7 Naso otatao God awa dubo bari

da susu ra awasedo ingode dubominabara ore. Edo embo da amemi embonei dubo badira amimi isaga adiraawa embo awa God da mei edo umoGod gari ra. 8 Edo embo da amemiembo nei dubo bae adira amimi isagaadira awa embo awa umo God gaeraainda be awa God awa dubo bari dasusu ra. 9 Edo emboro eiedo da Godumo ingodena dubo burira awa isagaadi ira. God umo uso mei awo daawabusu da itiri bugusira ingode umotumonda edo wasiri seka kumborasesedo. 10 Edo ge dubo bari da be morori? Ingodenanemi God dubo baeaera sadi aera awarate God umo in-godenaso wasiri bebegae kotembedodoadi sedo ingodena dubo budo umouso mei ingodenaso Soregari Emboarase ititisira awa ge dubo bari da bere eire.

11 Edo naso otatao ewagaewa Godawodo da ingodena dubo budo gogoedo ira awasedo ingode dubo minabara ore. 12 Edo embo da amemiGod gaera awarate ingode dubo minabara adera awa God ingodenaso jodaatirari uso dubo bari ingodenaso jodaawa bajadira.

13 Edo ingodena rawodo edo Godingodenaso demonda pepeta iri edoingodena God da demonda pepeta eraawa goseri? Eiedo da gosera. God usoAsisi ingodenaso yei ititisira. 14 Edoingodena Keriso gido edo ingodenaembo nenei da yei Mamo mi uso meiawa busu da embo berari da soregari

embo arase ititisira awa sero gosera.15 Edo embo amemi Iesu awa God damei sira embo awa God da demondapepeta iri edo God uso demondapepeta ira. 16 Edo God umo ingodenadubo bari siri ingodena umo gebe eraainda be awa uso dubo bari awa ingo-denaso joda totorisira awasedo.

God awa dubo bari da susu awasedoembo ave embo nenei dubo badiraamimi isaga adira awa embo awa Godda demonda pepeta iri edo God emboainda demonda pepeta ira. 17 Edoingodena God da embo kasari iji deoju ae derorase sedo God mi etiriuso dubo bari ingodenaso jo da awagoroba edo babojisira. Edo ingodenabusu da atera emboro amone Kerisobusu da atisira emboro da awodo at-era awasedo ingodena oju ae God dadombu da deradera. 18 Edo oju dedubo bari de awa mana iji da amimiingodenaso jo da mana atadera. Edodubo bari ingodenaso jo da atadiradubo bari amimi oju awawa mimine-gari ponda wosadira. Awasedo emboave oju adira awa dubo bari awa emboainda jo da atae ra. Edo embo averiroga bugutira awa kotadira awa ojuawa embo ainda jo da ra.

19 God ingodena giti dubo burisiraawasedo ingodena God dubo buriseedo embo nenei dubo budo era. 20Edoembo da amemi uso namendi ujo aeise dodo na God dubo budo ena sedoira embo awawa ge busari embo raainda be awa embo awa uso namendigosira awa dubo bae ira mo umo ra-wodo edoGodumodombugae ira awadubo buriri? 21 Edo eiawa Iesu mi in-godenananemi orase sisira embo aveGod dubo burira awa embo awa usonamendi daedo dubo bare.

5INGODENA BUSU DA BAGARI AWA

PATETERA1 Embo amemi Iesu awa soregari

embo God mi itari bugarase sisiraawa gebe adira embo awa umo Godda mei adira. Edo embo ave Goddubo burira embo da amimi God da

Page 414: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 5:2 411 1 JOHN 5:18

kinapeina dubo badira. 2 Edo emboroeiedo da ingodena God da kinapeinadubo burera awa gosera. IngodenaGod dubo burise edo uso ge kera eraamimi isaga ira awa ingodena God dakinapeina dubo burera. 3 Edo ingo-dena God da agodari kera era ainda beawa God dubo burera awasedo. 4 Edouso agodari kera era awa ingodenasoyei bouga aera ainda be awa God dakinapeina berari mi busu da bagariawapatadera. Edo ingodena tumondaari de daedo atadera awa emboroawodo da ingode busu da bagari awapatadera. 5 Edo embo amemi busuda bagari awa pateiri? Embo Iesuawa God da mei awodo gebe ira emboamimi busu da bagari awa patadira.

EMBORO EIEDO DA INGODENA IESUAWA GOD DA MEI AWODO GIDO ERA

6-7 Iesu umo mi ewamei ari wasiriawa kumbusira iji ainde God utu daedo sisira Iesu awa usomei sisira. EdoIesu umo betae giti da God utu daedo sekago sisira Iesu awa uso meisisira. Edo Asisi Kotopu umo umo-suka daedo sedo ira Iesu awa God damei edo ingodena gosera uso ge awagebe ainda be awa Asisi Kotopu iji be-rari gebe sedo ira awasedo. 8Awasedoumo de ororo de Asisi Kotopu de roratamonde emimi ge da awa sera amimiisaga ira awa Iesu awa God da mei na.9 Edo embo da mi rora da ro awa sariingodena umo gebe adera edo Godingodenaso yei rora da ro awa sariingodeumogebe ore ainda be awausoge mi embo da ge awa derigedo iraawasedo. Edo God uso mei da jawoda ingodenaso yei ro sisira awa gebesisira. 10 Edo embo ave God da meigebe adira embo awa umo gosira usojo da God da ge uso mei da jawo daawa gebe ra. Awarate embo amemiGod da ge awa gebe ae ise edo Godawa ge busari embo sadira ainda beawa embo awaGodmi usomei da jawoda ro sisira awa gebe aera. 11 Edo Godingodenaso yei gemo rori sisiri? Umosisira umo wasiri matawa atari ingo-denaso yei ititisira edo ingode wasiri

matawa atari eiawa uso mei da yeiawodo tamborase sisira. 12 Edo emboave uso mei kumbusera embo awawasiri matawa atari eiawa kumbusirate embo ave God da mei kumbae awaembo awa wasiri natopo atari awakumbae ra.

WASIRI NATOPO ATARI DA GE13 Embobo ingo awa God da mei

da jawo awa gebe ewa. Edo ingo miwasiri matawa atari awawa burisewagawase sedo na ove eiawa ingoda yeijivena. 14 Edo ingodena oju ae God dadombu da atadera ainda be awa ingo-dena gosera ingodena God da wasirida awodo atise rora ro itarase sedogadera awa umo ingodenaso yei den-goro adira. 15 Edo iji nonde ingodenaGod da yei sedo gadera awa umo in-godenaso ge ingadira. Edo ingodenagosera umo ingodenaso ge ingido iraawasedo ingodena gosera umo ingo-denanemi ro embo sedo gosera awaititira.

16 Edo ingo namendi da wasiri biaeari gadewa amimi umo mana budobetari matawa atari da emboro damambadira awa God da yei sedo giwoembo da wasiri biae awa kotembedodoare. Edo God uso wasiri biae awakotembedo dodo wasiri itadira. Edona ge sena amone embo umo wasiribiae edo ira te amimi gitijigido betarimatawa atari da emboro da mam-bae edo ira ainde sena. Edo wasiribiae embo gitijigido betari da em-boro damambudo ira atirawasiri biaena ainda ge saera. Edo imo ungoembo God manunugadi adewa awajigido gogo edo ewo. 17 Edo wasiribebegae berari atira amone biae raawarate wasiri biae embo gitijigidobetari matawa atari da emboro damambae edo ira amone atira.

18 Edo ingodena gosera embo aveumo Iesu gebe ari embo edo ira awaumo iji berari wasiri biae ae edo iraainda be awa God da mei mi umosimba edo ira awasedo. Edo God damei mi embo awa simba eono edoembo wasiri bebegae da susu emboawa embo awa usibesi ae edo ira.

Page 415: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

1 JOHN 5:19 412 1 JOHN 5:2119 Edo embowasiri bebegae da susu

awa busu da embo berari awa gitijijig-urira awarate ingodena gosera ingo-dena awa God da totopo ra.

20 Edo ingodena gosera God da meibugudo jiro gari ingodenaso yei iti-tisira awasedo ingodena God be mokagarira. Edo ingodena iji berari Godbe moka da demo da atima era aindabe awa ingodena iji berari uso meiIesu Keriso da demonda atima eraawasedo. Edo Iesu Keriso awa Godbe moka ra. Edo Keriso awa wasirimatawa atari ra.

21 Naso kinapeina gaegae edo ovekekevegari tumondebain eove ta ijiberari gido gogo ewo.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daJohn

Page 416: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

2 JOHN 1 413 2 JOHN 13

Ove Nei John Mi Gaisira1 Evetu imo God mi jawo sisira edo

iso kinapeina ainda yei na Iesu gebeari embobo da gitijigari mi ove eiawajivena. Na imo be dubo budo ena.2 Edo na da emimi imo dubo bae rateembo berari God da gebe moka garimi imo dubo burera ainda be awa Godda gebe moka awa ingodenaso jo daatira edo matawa ingodenaso jo daatadira awasedo.

3 God Mamo de Iesu Keriso Godda mei de mi ewamei ari de jo aride jo jamo jamo ari de ingodenasoyei itore. Edo ungo rora eiawa ingo-denaso yei itoro edo ingode God dagebemoka awa dengoro ise edo emboembo nenei dubo bore.

GEBE DE DUBO BARI DE DA GE4 Na dubo ewamei be ewamei ena

ainda be awa ingoda kinapeina neneiawa God da gebe moka ambo amboise ingodenanemi rawodo pepetaorase God mi sisira awodo pepeta eraawasedo. 5 Awasedo dubo bari evetuingodena Iesu gebe ari embobo beraridubo mina bara ore. Edo na ingodayei agodari seka awa saera awaratena ingoda yei dubo bari da agodariingode matu tuturo da ingido gebeisera awawa sena. 6Edo ingodena Goddubo badera awa ingode ro orase siraawa adera. Edo umo tuturo da ingodedubo mina bara orase sisira. Edo ingoberari einda aise gido awa dubo minabara adewa awa dubo bari da agodarituturo da ingisewa awa ra.

7 Edo embo jiwae be embo gan-dubedo era awa busu berari da tem-bera. Edo embobo awa SoregariEmbo God mi itari bugarase sisiraamone Iesu ra awa atopatae edo era.Edo embo awodo edo era awa embobagedo era edo ungo awa Keriso dagitopo ra. 8Awasedo gaegae edo ingonangoda atopatari buro da be awadove ta atopapotegari pasega embobo

gido gogo ewo. Edo amboda ingodariroga awa kumbave.

9 Edo embo ave Keriso da jawo daatopatari ingisira awa jigido gogo aedodo ge nei ambo ambo edo ira emboawa mana God da yei asusubedo pu-radera. Awarate embo ave atopatariKeriso da jawo da ainda jigido gogowoadira embo awa umo Mamo da yeiedo uso mei da yei asusubedo puseatadira.

10 Edo embo ave ingoda yei pu-radira te Keriso da atopatari awabudo puraera te atopatari biae kundobugadira awa gido nati ainda doawotorure. Edo umo atega eove. 11 Edoembo amemi embo awa atega ise sarinati da toradira awa embo awa kon-dade ari uso wasiri biae buro awaadira.

GE SANGOVE12 Na ge jiwae ingoda yei sari di-

papa ena te na ge awa ove einda joda jiwari ujo ae ena. Awarate naingode da iaviri nembodiba adi sedoawa na ingo esega ise ingoda yei gesari dipapa ena.

13 Edo iso jao da kinapeina God mijawo sisira amimi imo ategurera.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daJohn

Page 417: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

3 JOHN 1 414 3 JOHN 15

Ove Nei John Mi Gaisira1Naso otao Gaius dubo be budo ena

iso yei na Iesu gebe ari embobo dagitijigari mi ove eiawa jivena.

2Naso dubo bari otao na gosena isoasisi awa ewamei da atira awarate imokaru eosase edo gogo edo atasase sedona God mi imo kondade arase sedogosena. 3 Edo na iaviri ena ainda beawa nanonamendi nenei mi na esegaise setero gosana imo God da gebemoka da jigido gogo ise edo God daemboro gebe da pepeta esa awa. 4Edona naso kinapeina awa God da em-boro gebe da pepeta edo era awa in-gena awasedo na iji berari iaviri ena.Edo iaviri ari nei kumbadena amimiiaviri ari ingoda atari ewamei mi etirikumbutana awa mana derigadira.

GAIUS EMBONENEI KONDADE ISIRA5 Naso otao ewamei imo nanona-

mendi pepeta ise God da ge atopatidoera awa kondade ari buro edo esaamone ewamei edo esa. Edo imonamendi imo gae awa kondade edoesa. 6 Edo ungo einda bugudo Iesugebe ari embobo da jo da iso jawoawa jasiga edo era ainda be awa buroinemi esa awasedo. Edo emboro ra-wodo da aso God iaviri arase sedo awaungoda yei kando itido edo kondadeeio ungoda pepeta awa ore. 7Awasedoungo Iesu Keriso da jawo Iesu Kerisoda jawo da embo Iesu gebe ae edo eraembobo ainda kando awa kumbae edoera. 8Awasedo ingodena Iesu gebe ariembobo mi ingode ungo kondade oreKeriso da buro awa orase sedo ingodeungoda yei kando itore.

DIOTROPHES DE DEMETRIUS DE DAGE

9 Na ove tupo Iesu gebe ari em-bobo da yei jiutana te Diotrephes umoiji berari ungoda gitijigari adi dipapaedo ira amimi na ro sena awa ingaeira. 10 Awasedo na iso yei bugadenaiji ainde embo berari da yei umo roedo ira awa sano gadera. Edo nanemi

sano gadera umo ingodenaso jawo dage bebegae sedo ira edo ge busedo iraawa sano gadera. Edo umo da awodoira te daedo nanonamendi umo esegaedo era awa atega ae edo ira. Edodaedo embo nenonamendi atega adidipapa edo era awa unemi emborogajedo ira. Edo emboro gajise edoumo ungo ondari Iesu gebe ari em-bobo awa dodo mamborase edo ira.

11 Edo naso otao embo wasiri bebe-gae edo era awawa ambo ambo eose taembo wasiri ewagaewa iji berari edoera awa ambo ambo eio. Edo emboave wasiri ewamei edo ira awa Godda topo ra awarate embo ave wasiribebegae edo ira embo awa umo Godgaera.

12 Edo embo berari mi seraDemetrius awa embo ewamei na. Edoumo ari ewagaewa ira amimi isaga iraawaumoembo ewamei na. Edonangodaedo sedo era umo embo ewamei na.Edo imo gosesa nango gebe sedo era.

GE SANGOVE13 Na ge jiwae ingoda yei sari di-

papa ena te na ge awawa ove einda joda gaiari ujo ae ena. 14 Edo iji tupona bugudo imo gari dipapa ena edo ijiainde dombu mina gara ise ge minasara sadera.

15 Edo jo jamo jamo iso yei matawaatare.

Edo iso otatao berari mi imo ate-gurera. Edo imo de daedo ingodenasootatao berari ategeio.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daJohn

Page 418: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JUDE 1 415 JUDE 11

Ove Jude Mi Gaisira1 Na Jude mi ove eiawa jivena. Na

awa Iesu Keriso da buro embo edo naawa James da namendi.

Ingo embo Godmi jawo sisira aindayei na ove eiawa jivena. Edo ingoGod da dubo bari kumbudo edo atariewamei atewa edo Iesu Kerisomi ingosimba ira.

2 Jo ari de jo jamo jamode dubo baride ingoda jo da raware.

ATOPAPOTEGARI PASEGA EMBOBODA GE

3 Naso otatao ewagaewa na ingodayei ingodenaso soregari da ge awawajiwari dipapa ena te atopapotegaripasega embobo awa kotise gido nakotetena ungoda jawo da ge ingodayei gaiadena. Edo embo eiawa miedo gido tumonda ari da ge God miuso embobo da yei ititisira awa jum-boro wosarase jarera awasedo na oveeiawa ingoda yei edo sano ingo em-bobo einda dombu da derido dagaiaedo ungoda yei Keriso da jawo dabinga awa gebe ra awa goroba desawo gorase sena. 4 Edo embo eiawaawa gae teda torido ingodenaso embonenei da teda atera. Edo ungo emboawa God gaera. Edo ungo God daewamei ari ge awa ingido edo ungoge awa budo wareregeoro ge nei edoira. Edo ungo mi sedo era wasiribebegae adera amone awara ainda beawa God awa embo da yei ewamei edoira awasedo. Edo ungoda ge awa biaera. Edo ungo Iesu Keriso ingodenasoBada de bajari de awa ujo ae edoera. Edo matu be matu jiwari da sis-era riroga embobo amimi kumbaderaawawa sisera.

5 Edo ingo ingoda mamo umbogoda kiki ingisewa awarate gaegae edoruvegeowase sedo na ingoda yei sek-ago sari dipapa ena. Edo Israelembobo awa Egypt busu da memesiburise atero Godmi ungo soregurisiraawarate amboda God embo uso ge

dodo isera awa usibesi isira. 6 Edoasisi ewamei nenei da buro God miorase itido isira awa dodo ungo wasiribebegae eiawa edo isera. Edo God miungo awa yei umenga matawa atarida tuda ititisira edo unemi ungo bun-disira. Edo ungo bundetiri ungo Godda kasari iji awawa bugarase simbaera. Edo iji awa bugari God mi ungokasadira. 7 Edo nati Sodom de Go-morra de edo nati nenei demondada awodo isera ainda ro isiri awaruvegeove. Nati ainda embobo awawasiri bebegae edo isera. Edo ungoembo nenei da aro asini da ambo dayima edo isera. Edo embo ungoda arododo ungosukawasiri sino da awa edoisera. Awasedo ungo ungoda wasiribebegae da riroga awa kumbudo edoriawomatawa atari da totorisera. Edoungoda yei ro isiri awa gido emboberari oju ore.

8 Da awodo atopapotegari pasegaembobo eiawa wasiri bebegae ari awadoae era. Edo ungoda atopatari awateta embo da kotari eturo da awodora. Edo ungo God da bajari awa ujoae edo ungo utu da gitijijigegari dajawo da ge bebegae sera. 9 AwarateMichael asisi ewagaewa da gitijigariembo awodo aera. Michael Satan gada Moses da tamo da ge bagisera edoiji ainde umo isibari ge mi ge bebe-gae Satan da yei saera awarate umosisira God mi imo bekuba edo imokasare sisira. 10 Awarate atopapote-gari pasega embobo eiawa rora ungogae ainda jawo da ge bebegae sedoera. Edo rora ungo gosera rora awaungo teta ambewodakotari da awodokotise gido era awarate rovi ravi reamimi ungo usibesi adira.

11 Edo ungo ungoda kasari kum-badera iji awa bugadira. Edo ungoawa Cain da emboro biae awa amboambo era. Edo gano kumbadi sedoungo wasiri biae teta Balaam miwasiri biae isira da awodo awa adera.Edo ungo God da yei beuso era tetaKorah mi God beuso isira da awodoedo era. Edo ungo teta Korah ataeisira da awodo atae adera.

Page 419: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

JUDE 12 416 JUDE 2512 Edo embobo awa ingoda bondo

da bugudo men ae wasiri bebegaeadera. Edo ungo awa teta embo don-gono de embo ewamei da teda inge ra.Edo ungo iji berari indari ungo awaembo kumbadi kotedo era te ungoembo nenei awa kotae edo era. Edoungo awa teta poroga ga ae bisara mipiguri tepo sumbudo era da awodo ra.Edo ungo awa teta ri ribe ari iji debe ae edo ira da awodo ra. Edo ungoawa teta ri embo mi sokubeoro am-budo ira da awodo ra. 13 Edo ungodawasiri bebegae awa teta poro bebegaeyawata ise piguri kora da vitido ira daawodo ra. Edo ungo awa teta damanamambudo bugudo ise utu da atima irada awodo ra. Edo God mi yei umengabe umenga da ungo awa embo sia etiriatira.

14 Adam da orobe bugusera. Edoorobe 6 awodo atae etiri Enoch bu-gusira. Edo umo God da binga sariembo edo embobo einda jawo da gesedo sisira, “Giwo Keriso uso asisiewamei jiwae be jiwae de bugadira.15 Edo umo bugudo embo berarikasadira. Edo unemi wasiri bebegaeberari wasiri bebegae ari embobo Godgae mi era awa isaga adira. Edo ungoGod oju ae wasiri bebega era edo Godda jawo da ge bebegae sera. Edounemi ungoda wasiri bebegae berariawa God da dombu da isaga ari ungoge atae adera.

16 Edo embobo eiawa iji berarimendo detegurise edo ungo iji berariembonenei bekuba edo era. Edo ungoungoda dipapa bebegae awa amboambo ise atima era. Edo ungo ro eraawa jariga ge sedo era. Edo ungo roraro dipapa era awa kumbadi sedo embonenei da yei jo bari ge sedo era.

DENGORO ARI GE AWA17 Awarate naso otatao ingodenaso

Bada Iesu Keriso da atopapotegariembobo mi ingoda yei ro sisera awaruvegeove. 18Edo ungo ingoda yei sis-era iji sangove da iji awa bugari emboingo gandubadera awa bugadera edo

embobo awa God oju ae ungoda di-papa bebegae awa ambo ambo aderasisera.

19 Edo embobo amimi oro embokausu kausu edo dombu dombuadera. Edo God da Asisi awa ungoda joda gitijigae ra awarate ungoda dipapabebegaemi ungoda jo da gitijijigurira.20Awarate naso otatao ingoda gorobaawa iji berari babojise atarase sedoawa Keriso tumonda ise atiwo. Edoingoda tumonda ari awa ingodagoroba da tutuvi ra. Edo Asisi Kotopuda uso gorobami ingo kondade irirariiji berari God manunugewo. 21 Edoingo Iesu Keriso mi ingoda yei wasirimatawa atari itarase simba ise gido ijiberari God da dubo bari da atiwo. EdoKeriso awa ingo jo edo ira edo God dadubo bari mi ingo jiroroka edo ira.

22 Edo embo utu da ge da jiroburo ae edo era ainda yei jo ewo.23 Edo nenei awa soregewo teta ingomi embo riawo da be da soumbaragoewo. Edo embo nenei da yei edo gogoise kondade ewo awarate gaegae edoungo mi oro ingo wasiri biae ungo miedo era da awodo eove ta gido gogobe ewo. Edo ungo jo adewa te ungodawasiri bebegae awa ujo ae ewo.

GOD JASIGA EWO24 Gaegae edo ingo kokosa da

durowase Godmi ingo kondade adira.Edo God mi ingo wasiri biae ae budouso jo da bugadira. Edo umo ingobudo uso jo da bugadira awa ingoiaviri be adewa. 25 Edo ingodena IesuKeriso ingodenaso Bada da yei awodoingode God ingodenaso soregariembo jasiga ore. Edo God usasa degitijigari da giro sagiro de edo gorobade boroko atira. Edo umomatu awodoatisira edo matawodo atadira.

AwaraIso namendi

Iesu Keriso da jawo daJude

Page 420: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 1:1 417 REVELATION 1:12

Ge Iesu Keriso Mi IsagaIsira

1 Ove eiawa kiki rora Iesu Keriso miisaga isira ainda ra. Edo Iesu Kerisomi ingodena uso buro embobo da yeirora iji tupo bugadira awaGodmi roraeiawa uso yei ujugurisira awa isagaadi sedo isira. Awasedo Iesu roraeinda jawo da ge awa isaga adi dipapaedo uso asisi ewamei da na John usoagipo embo da yei ititisira. 2 Edoasisi ewamei mi naso yei bugudo roragosisena ainda be awa ujugurisira.Awasedo na binga Godmi ititisira edogebe moka Iesu Keriso mi isaga isiraawa jivena. 3 Edo embo amemi jiwarieiawa embonenei da yei ajigadira awaumo God da ewamei ari kumbadira.Edo embo amemi rora amboda roadira ainda ge awa ingido edo geawa kera adira embo awa daedo Godda ewamei ari kumbadira. Edo roraeiawa adira ainda iji awa aikambuetira.

JOHN IESU GEBE ARI EMBOBO DITI 7AWA ATEGURIRA

4 Na John mi ge eiawa ingo Iesugebe ari embobo diti 7 Asia busu be-rari da ainda jivena.

God awa boroko atira. Edo umoiji berari atima ira edo umo matawaatadira. Edo God da gitijigari daanumba da awa asisi ewamei 7 awodoatera. 5 Edo Iesu Keriso God dagebe moka isaga edo ira awa daedoatira. Edo God Mamo de God Mei edoGod Asisi Kotopu ungo tamonde miewamei ari de jo jamo jamo de ingodayei itore. Edo Iesu Keriso betetiri Godmi umo jigiri eririsira awa umo awaembo tuturo da eririsira. Edo Kerisoawa busu da gitijijigegari berari dagitijigari ra.

Umo ingodena dubo budo ira.Edo umo uso ororo mi ingodenasowasiri bebegae da bupuri awawawujegurisira. 6 Edo ingodena IesuKeriso tumonda edo era emboboawawa God mi priest mi God kera edo

ira da awodo umo kera orase ititisira.Edo ingode umo jasiga ore ainda beawa umo usasa de goroba de atima iraawasedo.

7 Giwo umo poroga mi jirorokaetero bugutira. Edo embo berari miumo gadera. Edo embomei umo itukaoregedo ainda dorisera awa daedoungo umo gadera. Edo embo beraribusu da umo gido uso bugari awasedodubo vevera de oju de da ji sadera. Enawa gebe awodo adira.

8 Edo Bada God goroba de ateviraedo boroko goroba de atira edo umogoroba de atadira amimi sira, “Roraberari da tuturo edo sangove awa nanasuka ra.”

JOHN ETUROARAGO ISE KERISO GO-SISIRA

9 Na ingoda namendi John Kerisoawa embo memesi burena teta ingoingo memesi burewa da awodo.Awarate na God da ewamei ari jiwaebe kumbutena teta ingo God daewamei ari kumbutewa da awodo.Edo na doae goroba de atena da ingodoae goroba de atewa da awodo. Edoungo mi na sandido budo ingigi jawoPatmos einda ititisera ainda be awana God da binga minonu sedo isenaedo Iesu Keriso da kiki isaga edoisena awasedo. 10 Edo God da iji deAsisi Kotopu naso joda goroba edogitijijigurise na God tumondebainedo isena. Edo na awodo Godtumondebain eno ge javi naso gunda setiri na ingisena. Edo javi awateta puin da javi inge ra. 11 Edo nadengoro eno ge javi mi sisira, “Imo rogadi esa awa jiveio. Edo jivedo gidoove awa itio Iesu gebe ari embobo diti7 Ephesus nati da, Smyrna nati da,Pergamum nati da, Thyatira nati da,Sardis nati da, Philadelphia nati daedo Laodicea nati da mambare.”

12 Edo embo amemi naso yei da gesiri awa gadi sedo na wareregurisena.Edo wareregedo na goriwo esegarirora berari 7 awodo gosisena. Edogoriwo esegari rora 7 awa ganumamina nembodiba jawo gold mi egari

Page 421: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 1:13 418 REVELATION 2:7ra. 13 Edo goriwo esegari rora 7 aindasoropu da awa embo gari teta Godda mei embo isira awa inge deridoatisira. Edo bo ribori be ombiri edowosedo uso tei da dorisira. Edo siniauri gold mi ari awa uso oka da edotamoda didigurisira. 14Edo uso kopiritu awa parara be parara teta angiada tu inge ra. Edo uso diti awajaniburisira teta ri avewa inge. 15 Edouso tei awa biri biri teta auri riawo daingedo u mi jigari biri biri arago isira.Edo uso ge javi awa teta umomi doririmendo da wosedo ganuma da dorisejavi sarago isira. 16Edo umo damana 7awodo awa uso ingo be mi jijigurisiraedo kasiwo tetawo dangoro da di ingeawa uso be da ra. Edo uso dombuawa teta waiko beo da edo batitibedojanibedo ira da awodo janiburisira.

17 Edo na umo gido na uso tei dateta betedo durarago isena awarateunemi uso ingo be mi na tamesi isesisira, “Oju eose. Edo rora berari datuturo edo sangove awa na nasukara. 18 Edo na awawa wasiri da susura. Edo na betedo sekago erido edomatawa atena awasedo nanemi sanoembo mi toradera ko dodo ijegadera.Edo nanemi betari da mangiro edobetari da nati awa simba edo ena.

19 “Awasedo na iso yei ro isaga enagosesa awa jiveio. Edo na borokoro iri edo amboda ro adiri berariawa isaga ena awasedo jiveio. 20 Edodamana 7 naso ingo be da gosesa edorora goriwo esegari rora gold mi ari7 gosesa ainda be awa unjugari raawarate ainda be awa nanemi uju-gadena. Damana 7 amone Iesu gebeari embobo diti 7 ainda gitijijigegarira. Edo goriwo esegari rora 7 amoneIesu gebe ari embobo diti 7 awa ra.”

2BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITI

DA EPHESUS NATI DA ATIMA ISERAAINDA YEI MAMBUSIRA

1 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga ro sadi ena awawa jiveio. Edojiveio gido binga awa Iesu gebe ari

embobo diti da Ephesus nati da atimaera ainda gitijigari yei itio.” 2 Edobinga Iesu mi sisira eire.“Embo damana 7 uso ingo be mi

jigido edo goriwo esegari rora7 ainda teda tembira amimiingoda yei sira, ‘Na ingo roewowa awawa gari ra. Edona gosena ingo begogo aeburo nembogamo doae edoewa awa. Edo na gosena embobebegae mi ari bebegae eoroingo mi sedo ewa amone biaera sedo ewa. Edo embo neneiungo awa Iesu da binga atopa-potegari embobo seoro ingomi ungo itido gido ungo gebusera awa gido ewa. 3 Edoingo na awa embo memesinembodiba budo ewa te be-gogo edo doae edo ewa.

4 ‘Awarate wasiri biae da ingo miisewa awa atira. Ingo tuturo da nadubo be burisewa te boroko ingodadubo bari awa kiambu ira. 5 Edoingo yei ribori be dudurisewa awawakotewo. Edo wasiri biae awa dodoGod da yei wareregewo edo sekagoemboro ingo tuturo da pepeta isewaainda pepeta ave. Edo ingo ingodawasiri bebegae awa dodo edo God dayei wareregae adewa awa na bugudoingoda goriwo esegari rora awa jum-bano wowosegadira. 6 Awarate roranei ingo mi edo ewa awawa ewameina. Ingo Nicolas da ambojimbi mi roedo era awa ujo ae edo ewa teta naungo mi ro era awa ujo ae edo ena daawodo.7 ‘Edo ingo embo ave ge ingari sago

gido awa Asisi Kotopu mi Iesugebe ari embobo da yei ro siraawa ingiwo.

Edo embo amemiwasiri bebegae deri-gadira embo ainda yei nanemiwasiri da ri God da buro daeririra ainda be awa uso yeiitadena. Edo ri be awa itanoindadira.’ ”

BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITIDA SMYRNA NATI DA ATIMA ISERA

Page 422: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 2:8 419 REVELATION 2:17AINDA YEI MAMBUSIRA

8 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga ro sadi ena awawa jiveio. Edojivedo gido binga awa Iesu gebe ariembobo diti da Smyrna nati da atimaera ainda gitijigari yei itio.” Edo bingaIesu mi sisira eire.“Embo rora berari da tuturo edo

sangove amimi ge sira. Edoembo betedo edo sekagowasiri de eririsira amimiingoda yei sira, ‘Na gosenaingo memesi tambutewa awa.9 Edo na gosena ingo awa roraae embobo rate ruvegeoveingo awa utu da rora da awarora jiwae embobo ra. Edona gosena embo ungo awaJew embobo sedo era amimiingoda jawo da ge bebegaesera te ungo awa Jew emboboaera ungo awa Satan da totopora. 10 Edo memesi nembodibaawa ingoda yei bugadira teoju eove. Edo Satan mi ingoitido gadi sedo edo unemiari embo mi ingo awa gajarioro da itadera. Edo umoawodo ari ingoda memesi awanembodiba be iji 10 awodoatadira. Edo ingo betari oju aena sapo ise atadewa awa ingobetadewa iji ainde nanemiingoda yei wasiri seka itadenateta gitijigari embo da gobeitido era da awodo awa.

11 ‘Edo embo ingodengoro atirari gidoawa Asisi Kotopu mi ro Iesugebe ari embobo da yei siraawa ingiwo.

‘Edo embo amemi wasiri bebegaederigadira gido awa riawonatopo atari mi uso jawobetari sangove awa manaembo awa usibesi adira.’ ”

BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITIDA PERGAMUM NATI DA ATIMA ISERAAINDA MAMBUSIRA

12 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga sadi ena eiawa jiveio. Edobinga awa jivedo gido itio Iesu gebeari embobo diti da Pergamum nati

da atima era ainda gitijigari da yeimambare.” Edo binga mi Iesu sisiraeire.“Embo kasiwo teta wo dangoro da

di inge uso be da atira amimiingoda yei sira, 13 ‘Na gosenanati Satan uso gitijigari daanumba atira nati ainda ingoawa atewa. Awarate ingo awaiji berari naso jawo awa jig-oro erido ira. Edo Satan atiranati ainda saboa edo agipo edoisira embo Antipas awa doris-era te iji ainde awa ingo nagebe ae doae isewa.

14 ‘Awarate ingo rora bebegae neneiisewa awa eire. Embo neneiingoda nati da amimi Balaamda atopatari awa ambo amboise uso emboro da pepeta era.Edo Balaam mi matu be matukotari Balak da jiro da itiri edoBalak mi Israel embobo gan-dubetiri wasiri bebegae isera.Edo unemi ungo gandubetiriungo indari embo nenei miove kekevegari da yei rorouitido isera awa indido iseraedo ungo sino pu da wasiriawa edo isera. 15 Edo daedoembo nenei ingoda teda awaNicolaitan da ambojimbi daatopatari awa ambo ambo era.Edo na ungoda atopatari awaujo ae edo ena. 16 Edo ingodawasiri bebegae awa dodo Godda yei wareregewo. Edo ingoawodo ae adewa awa na burigibe ingoda yei bugudo kasiwonaso be da atira emimi em-bobo ainde da embogo adena.

17 ‘Edo embo ingodengoro atirari gidoro Asisi Kotopu mi Iesu gebeari embobo da yei sira awaingiwo.

‘Edo embo amemi wasiri bebegaederigadira embobo ainda yeinanemi utu da indari unjugarida atira jawo Manna awaitadena. Edo daedo nanemiembo dada da yei ganumaparara nanemi jawo seka

Page 423: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 2:18 420 REVELATION 2:29jiusena awa itadena. Edo jawoainda be awa embo ganumaawa kumbadira embo amimigadira te embo neneimimanagadera.’ ”

BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITIDA THYATIRA NATI DA ATIMA ISERAAINDA MAMBUSIRA

18 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga sadi ena eiawa jiveio. Edojivedo gido binga awa Iesu gebe ariembobo da gitijigari Thyatira nati daatira ainda itio mambare.” Edo bingaIesu mi sisira eire.“God da mei uso diti awa jani burira

teta riawo da avewa mi jani-barago edo uso tei awa biribiri teta auri riawo da ingedoedo u mi jigari biri biri aragoira amimi ingoda yei sira,‘Na ingo mi ewamei ewa awagosena. Edo na gosena ingodubo budo ewa edo ingo Godgebe edo ewa edo ingo Godde embo nenei de da sapo edogogo edo ewa doae. 19 Edo nagosena buro ingo mi borokoewa amimi buro ingo mi tu-turo da isewa awa deriguriraawa gosena.

20 ‘Awarate ingo wasiri biae da ewa.Evetu Jezebel umo God dabinga sari evetu sedo ira evetuawa uso buro biae awawadoarase sae edo ewa. Edoevetu awa atopapotise nasoburo embobo gandubuririungo sino pu da wasiribebegae awa ise edo ungoindari embo nenei mi ovekekevegari da yei rorou itidoera awa indido era. Edo usoatopatari awa biae ra. 21 Edoumo uso wasiri bebegae awadodo God da yei wareregarasesedo na uso yei iji ewagaewajiwae be ititewona te umoumo wasiri bebegae awa dodoGod da yei wareregari ujo aeedo ira. 22 Edo nanemi anoumo karu biae be adira. Edoemboungae dawasiri bebegae

ewora ainde da ungodayei memesi nembodiba bebugadira. Edo ungo ungodawasiri bebegae awa dodoGod da yei wareregae aderaawa memesi awa ungodayei bugadira. 23 Edo daedonanemi uso ambojimbi awadigano bebetegadera. Edo naawodo adena awa Iesu gebe ariembobo diti diti amimi gaderaawa na embo berari ro koteraedo dipapa era awa gosenaawa gadera. Edo ingo embodada ro edo ewa awa tetegedona ingoda mina itadena.

24 ‘Awarate ingo embo nenei Thy-atira nati da awa ingo atopa-potegari bebegae awa amboambo aera. Edo ingo roraembo nenei mi jawo sedoera Satan da asisi mando darora unjugari awa ingo gaera.Edo na ingoda yei sena namana bouga nenei ingoda yeiitadena. 25 Awarate na ro in-goda yei ititisena awa jigidotakibewo. Edo amboda nabugadena iji ainde jigido tak-ibedo atiwo.

26 ‘Edo embo amemi wasiri bebegaederigadira edo embo amemina ro dipapa ena awa doaematawa ise atadira emboainda yei iji sangove dananemi goroba itadena. Edogoroba naso Mama mi nasoyei ititisira goroba da awawananemi ungoda yei itadena.27 Edo nanemi goroba ungodayei itano ungo ketu gorobami ari amimi busu berari daembo berari awa gitijigadera.Edo ingode ou busu mi ariawa kumbudo deoro bejedoira da awodo ungo mi busuda embo da yei awodo adera.28Edo nanemi ungoda yei sipodamana daedo itadena.

29 Edo ingo embo dengoro atirari gidoro Asisi Kotopu mi Iesu gebe

Page 424: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 3:1 421 REVELATION 3:9ari embobo da yei sira awaingiwo.’ ”

3BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITI

DA SARDISNATI DAATIMA ISERAAINDAYEI MAMBUSIRA

1 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga nanemi sadi ena awa jiveio.Edo jivedo gido binga awa Iesu gebeari embobo da gitijigari Sardis nati daainda atira ainda itio.” Edo binga Iesumi sisira eire.“Embo God da asisi ewamei 7 de

damana 7 de awodo jigidoatira embo amimi ingoda yeisira, ‘Na ingo ro ewa awagosena. Edo na gosena embomi ingo wasiri de atari sera teingo awa bebetegari embobomi atarago ewa. 2 Awasedoeriwo. Edo ingoda ari ewa-gaewa nenei ewa awa atae adiaikambu etira awasedo eridoedo goroba de atave. Edoingo atewa emboro awa Godumo gosira emboro awa awaraaera. 3 Awasedo ge matuingo atopapotisera ge awa ru-vegeove ta kera ewo. Edoge awa kera ise edo ingodawasiri bebegae awa dodo edoGod da yei wareregewo. Edoingo erae adewa awa na ingosae gae ingoda yei bugadenateta bengono embomi sae gaebugudo ira da awodo. Edona bugadena iji awa ingo mimana iji awa gadewa.

4 ‘Awarate embo enumba ae Sardisnati da atera awawa edogogo ise edo wasiri bebegaeae edo era. Edo emboboawa teta embo emboro busubegara de ainda edo gogoedo pepeta euri edo usosinibo dongono ae edo ira daawodo. Edo ungo edo gogoedo awodo atera awasedoamboda nanemi ungoda yeibo esa itano edo ungo nangaedada pepeta adera. 5 Edo

embo amemi wasiri bebegaederigadira gido awa bo esaawa kumbadira. Edo emboboamemi wasiri matawa atarikumbadera embobo aindajawo awawa nanemi wasirida jiwari kato da jivetenoatira. Edo embo amemi wasiribebegae derigadira emboainda jawo awa nanemi manatupadena. Edo nanemi nasoMama de uso anela de dadombu da embobo awa nasototopo sadena.

6 ‘Edo embo ingo dengoro atirari gidoAsisi Kotopu mi ro Iesu gebeari embobo da yei sira awaingiwo.’ ”

BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITIDA PHILADELPHIA NATI DA ATIMA IS-ERA AINDA YEI MAMBUSIRA

7 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga sadi ena eiawa jiveio. Edojivedo gido binga awa Iesu gebe ariembobo diti da Philadelphia nati daatima era ainda gitijigari da yei itio.”Edo binga Iesu mi sisira eire.“Embo binga eiawa sira embo awa

umone ewamei de gebe deda susu ra. Edo unemi Davidda mangiro pirigari rora awaingo mi jigido atira. Edounemi mangiro pirigadiraawa embo nei mi mangiroawa gajari katogo ae ra. Edounemi mangiro gajadira awaembo nei mi mangiro awapirigari katogo ae ra. 8 Edounemi ingoda yei sira, ‘Naingo ro ewa awa gosena. Edona gosena ingoda gorobaawa kiambu rate ingo nasoatopatari ambo ambo ise edona sapo edo gogo edo ewa.Edo nanemi naso ge sari daemboro awa ingoda yei itidoedo emboro be pirigetena.Edo nanemi emboro be awapirigetena awa embo nei migajari katogo aera. 9 Nasoge ingiwo. Embo Satan datopomi ungo awa Jew embobo

Page 425: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 3:10 422 REVELATION 3:20setera te ungo awa ge buseraawasedo nanemi ungo ingodayei itano mambudo edo ungomen gido edo ingoda diti datumondebain adera. Edo ungogadera na ingo dubo budoena awa. 10 Edo buria iji awabusu berari da embobo awaitido gadi sedo bugutira edoiji ainde nanemi ingo awaedo gogo edo simba adenaainda be awa ingo goroba edonanemi ro awase sisena awaewowa awasedo.

11 ‘Edo iji tupo atae ari na bugadena.Edo gaegae edo embo mi utuda riroga God mi ingo embosia etiri atira awa bengonoeore ta edo gogo edo rorakumbusewa awa simba edogogo ewo. 12 Edo embo amemiwasiri bebegae derigadiraawa nanemi ano embo awateta God da tumondebainari oro da tutuvi inge adira.Edo embo awa mana Godda tumondebain ari oro awadoadira. Edo nanemi usotamo da naso God da jawo awagaiedo edo naso God da natiseka da jawo Jerusalem natiseka awa jiwadena. Edo Godmi nati seka awa itari utu dodowosadira. Edo daedo naneminaso jawo seka awa gaiadena.

13 ‘Edo embo ingo dengoro atadiragido awa ro Asisi Kotopu miIesu gebe ari embobo da yeisira awa ingiwo.’ ”

BINGA IESU GEBE ARI EMBOBO DITIDA LAODICEA NATI DA ATIMA ISERAAINDA YEI MAMBUSIRA

14 Iesu Keriso mi naso yei da sisira,“Binga sadi ena eiawa jiveio. Edojivedo gido binga awa Iesu gebe ariembo diti da Laodicea nati da atimaera ainda gitijigari da yei itio mam-bare.” Edo binga Iesu mi sisira eire.“Edo Iesu umo God da ge da awara

sari embo mi edo gogo edoGod da gebe moka awa isagaira. Edo umo awa rora berari

God mi isira ainda susu ra.15 Edo unemi ingoda yei sira,‘Na ingo ro isewa awa gosena.Embo umo ujo euri ungo ijinei sasaka jamo jamo indidoera edo iji nei ungo sasakaawa vevera indido era awaratesasaka awa vevera be ae adiraawa ungo mi tugadera. Edoingo awa naso ge awa ujo aeaera te kumbae ewa awasedoingo awa teta sasaka veveraae jamo be aera te soropu daawodo ra. 16 Edo ingo nasoge ujo ae ae etewa amoneawara edo ingo naso ge kum-bae etewa amone awara teingo awa teta sasaka veverabe ae awodo etewa awasedona ingo naso be da awa tugadiaikambu etena. 17 Edo ingosewa ingo rora jiwae emboboedo atari ewamei ewa sewa.Edo ingo ingoda yei rora jiwaeatira awasedo ingo rora neneiujo ae ewa sewa. Awarateingo men gosewa edo dubovevera tambutewa awa ingogaera. Edo ingo awa teta emborora ae edo bosini ae edo ditiguba egeregari da awodo ra.18Edo awasedo nanemi ingodayei sena ingo rora jiwae em-bobo adi sedo awa naso yei dapuwo edo naso utu da gaiapaawa ori ave. Edo daedo ingodamen awa atae adi sedo awautu da bo parara ori ave. Edodaedo ingo mi gadi sedo awautu da siwo awaori edo ingodadombu da itiwo.

19 ‘Edo embo berari nanemi dubobudo ena awa ungo mi ariewagaewa orase sedo awananemi ungo isiburise edoungo dedo ena. Awasedo ingoingoda jo berari mi ingodawasiri bebegae dodo Godda yei wareregewo. 20 Edona mando mangiro pon daderido atise tain tain dorena.Edo embo amemi naso ge

Page 426: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 3:21 423 REVELATION 4:11javi ingido mando mangiropirigari na mando da toridona embo ainga da dada indariindadena.

21 ‘Edo embo amemi wasiri bebegaederigadira awa nanemi emboawa kumbudo naso gitijigariyei da mambano edo umonaso demonda anumbadira.Edo na daedo gitopo patidoedo na naso Mama da gitiji-gari yei damambudo edo nasoMama da demonda anumbedoatena.

22 ‘Edo embo ingodengoro atirari gidoro Asisi Kotopu mi Iesu gebeari embobo da yei sira awaingiwo.’ ”

4JOHN UTU DA TUMONDEBAIN ERO

GOSISIRA1 Edo na rora berari awa gido atae

ise edo utu da mangiro pirigedo atirigosisena.

Edo ge javi teta puin da javi ingematu naso yei ge siri ingisena awasekago ingisena. Edo ingeno umosisira, “Imo einda vitio. Edo eindavitaso nanemi ro amboda adi ira awaisaga ano gase.” 2 Edo umo awodo se-tiri Asisi Kotopu mi bugudo naso jodagoroba edo gitijijigurisira. Etiri edona utu da gitijigari embo da anumbagosisena. Edo na embo anumba aindaanumbedo atiri gosisena. 3 Edo usodombu awa teta ri munju mi ewaragoisira. Edo uso agu da awa eririgari neinde kainde mi umo jirorokaisira. 4 Edo gitijijigegari embobo 24ainda anumba nenei mi gitijigari daanumba awa joda atiri jiroroka edoatisera. Edo gitijijigegari embobo 24awawa gitijijigegari embobo 24 aindaanumba da anumbedo atisera. Edogitijijigegari embobo awa bo pararaawa ombari berari isera edo ungodakopiri da awa gobe auri goldmi ari gi-tijigari embomi asugurisira da awodoawa asugurisera. 5 Edo gitijigariembo ainda anumba soropu da atisira

ainda edo birigi biri jara iri edo bingabarara diviri edo javi neinde kaindebugusira. Edo gitijigari da anumbasoropu da atisira ainda dombu daawa goriwo 7 awodo benibedo ewuseatisira. Edo goriwo 7 awa God da asisiewamei 7 awa ra. 6 Edo gitijigari daanumba soropu da atisira ainda jodarora teta ewa binonu edo atima ira daawodo awa atisira. Edo na rora aindajo awa isaga be gosisena.

Edo rora 4 awodo gitijigari embo daanumba soropu da atisira ainda de-monda wasiri de derido atisera. Edorovi ravi 4 ainda oka de gun da awaditi mi ato ae ari ra. 7 Edo rora dawasiri de ainda uso gari awa teta woLion da gari da awodo ra. Edo neiainda uso gari awa teta wo cow dameida gari da awodo ra. Edo nei da usogari awa teta embo da dombu da garida awodo ra. Edo nei uso gari awa tetari wakana mi pupusari inge da awodora. 8Edo rovi raviwasiri de 4 awaungodada da piki awa berari 6 awodo ra.Edo piki ainda be nei benei awa ditimi ato ae ari ra. Edo iji berari iji detumba de ungo iji berari God jasiga iseya sedo isera,“God Mamo imo Kotopu. God Mamo

imo awa Kotopu edo imo awagoroba jiwae. God Mamo nan-goda Bada imo awa Kotopu beKotopu. Imo atima esa, atesaedo matawa atadesa.”

9 Edo rovi ravi wasiri de 4 ungoya de da God jasiga edo isera. Edoembo gitijigari embo da anumba daanumbedo atisira ainda yei jasiga iseategedo isera. Edo embo re amimimatawa atima ira. 10 Edo ungo ya deGod jasiga eoro gitijijigegari embobo24 awawa embo gitijigari da anumbada anumbedo atima isira embo aindajoda baingo dederi edo isera. Edoungo baingo dederi ise embo matawaatima ira embo awa tumondebain edoisera. 11 Edo ungoda gitijigari emboda gobe ungoda kopiri da awa kum-budo gitijigari embo da jo da ititisesedo isera,

Page 427: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 5:1 424 REVELATION 5:11“Nangoda Bada God inemi rora be-

rari isesa. Edo inemi dipapaeoso ungo wasiri de bugudoisera. Awasedo embo berarimi imo jasiga ise imo sapo iseedo imo goroba nembodiba deatari sore.”

5JOHN JIWARI KATO RUWARI GO-

SISIRA1 Na ove jiwari rora ruwari embo

gitijigari da anumba da anumbedoatisira amimi uso ingo be mi jigidoatiri gosisena. Edo ove jiwari roraainda be etoto awa ove mi beda arira. Edo umbaka vibu 7 awodo miove jiwari rora awa gajedo gogowoari ra. 2 Edo na asisi ewamei gorobagosisena. Edo unemi gogo dim-budo sisira, “Embo ewamei mo rawami itari gambari umbaka vibu eiawateugedo edo jiwari rora ruwari eiawabesugeiri?” 3 Edo umo awodo setiriungo yei berari da embo ewamei dami jiwari rora awa besugarase euraisera te embodautu da ta busu tuda taawodo mi jiwari rora awa besugoraseawa tambae isera. Edo embo berariawa ove jiwari rora awa besugedo edoajigari awa inono ae ra. 4 Edo naji koma javi de sisena ainda be awaembo da ave ewamei amemi jiwarirora awa besugari katogo tambae is-era awasedo. 5 Edo na ji awodo senoembo da gitijijigegari 24 ainda da minaso yei sisira, “Ji seose ta gio. Davidda orobe nembodiba jawo sedo eraJudah da ewowo da wo Lion mi gi-topo awa patetira. Edo unemi gitopoawa patetira edo umo inono gido itarigambari umbaka vibu awa teugedoedo ove jiwari rora awa besugadira.”

JOHN WO SHEEP DA MEI GOSISIRA6 Edo na gitijigari da anumba de

rora wasiri de 4 ainde gitijijigegariembobo 24 gitijigari da anumbajiroroka edo atisera awa gosise edosoropu da wo sheep da mei jawoLamb awa gosisena. Edo Lamb ungomi matu dorisera te umo betedo edo

wasiri de sekago eririsira. Edo Lambainda kopiri da gi awa 7 edo usodombu da ajigari awa daedo 7 na. EdoLamb ainda diti 7 awa God da asisiewamei 7 God mi itiri busu berarida mambusera awa ra. 7 Edo Lambawawa mambudo embo gitijigariemboda anumbada anumbedo atisiraainda ingo be da jiwari rora ruwariawa kumbusira. 8 Edo umo awakumbiri rovi ravi wasiri de 4 edogitijijigegari embobo 24 ainde daLamb ainda jo da baingo dederi edotumondebain isera. Edo ungo dadaawa rora teta guitar inge ingo jigariberari edo edo aga gold mi ari awajigido isera. Edo aga jo da awa garawamuno eviri edo muno ewamei bevivitisira. Edo muno ewamei awa Godda embobo mi iji berari God da yei gesedo isera awa ra. 9 Edo ungo aindabaingo dederi edo atise ya seka sisera,“Imo itari gambari umbaka vibu

teugedo edo ove jiwari rorabesugadesa awa inono naainda be awa ungo mi imodetero edo iso ororo mi etiriembo jiwae be jiwae God dayei bugusera.

“Edo embobo awa embobo ge neindekainde busu da awa sedo iseraembobo awa ra.

“Edo embobo awa busu berari da em-bobo ra. Edo ungo awa busuberari da orobe neinde kaindeedo nati neinde kainde da em-bobo ra.

10 “Edo inemi ungo awa God dapriest edo ingodenaso Godkera orase ititisesa. Edo ungomi busu da embobo awa gitiji-gadera.

“Imo awa jiwari rora besugadesa awainono na.”

11 Edo ya awa setero na sekago go-sisena. Edo na ditini ise edo anelajiwae be jiwae da ge javi ingisena. Edoasisi ewagaewa awawa gitijigari emboda anumba de rovi ravi 4wasiri de edogitijijigegari embobo 24 awodo atis-era awa jiroroka edo derido atisera.

Page 428: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 5:12 425 REVELATION 6:10Edo asisi ewagaewa ainda ajigari awajiwae be jiwae ra.

12 Edo ungo ainda derido atise yaeiawa sisera,“Lamb dorisera awa umo goroba de

gaiapa de jiro gari de gorobaari de sapo ari de jasiga ari dekumbadira amone inono na.”

13 Edo rora berari utu da atima eraedo busu da atima era edo ewa daatima era amimi ya sero ingisena. Edoungo ya eiedo sisera,“Embo gitijigari embo da anumba da

anumbedo atira edo Lamb deawa ungo iji matawa jasiga aride sapo ari de goroba ari dekumbuse atore.”

14 Edo ungo ya awodo setero roviravi 4 wasiri de mi mina sisera, “En,awa gebe.” Edo gitijijigegari embobo24 awa baingo dederi edo tumonde-bain isera.

6LAMB MI UMBAKA VIBU 6

AWODO AWA JIWARI RUWARI DA AWATEUGURISIRA

1 Edo na Lamb mi jiwari itari gam-bari umbaka vibu da awa teuguririgosisena. Edo rovi ravi 4 wasiri deainda da mi ge siri javi teta bingabarara diwarago iri na ingeno sisira,“Puio.” 2 Setiri edo na wo horseparara bugutiri gosisena. Edo emboda ainda tamo da anumbedo edo umogi emi jigido atiri gosisena. Edo umogitijigari embo da gobe awa kum-budo edo embo dari embo isira edoumo embo patido dari betorasemam-busira.

3 Edo Lamb mi jiwari itari gambariumbaka vibu nei awa teugurisira. Edoteugetiri edo na ingise ateno rorawasiri de nei mi sisira, “Puio.” 4 Setiriedo wo horse kokoi bugutiri gosisena.Edo embo ainda tamo da anumbedoatisira awa goroba ari kumbudo ariembo busu da awa embogo edo minadara orase burisira. Edo umo gorobaari budo koma ewamei ari busu da

awawa ari atae adira. Edo umo em-bogo embo da kasiwo nembodiba awakumbusira.

5 Edo Lamb mi jiwari itari gambariumbaka vibu nei awa teugurisira. Edoteugetiri na ingise ateno rora wasiride nei mi sisira, “Puio.” Setiri wohorse umenga bugutiri gosisena. Edoembo da ainda tamo da anumbedoatisira awa rora da bouga tega arirora awa jigido atisira. 6 Edo awawagido na rovi ravi wasiri de 4 aindateda javi ingisena. Edo ingise atenoge javi mi sisira, “Embo da mi ambeingije kiambu awa ori adi sedo emboda mi gano itadira, uso iji da buroetira ainda betira awa. Edo embo daami siri munju dogo kiambu da awakumbadi sedo embo da amemi uso ijida buro etira ainda mina gano awaitadira. Awarate oil de grape ngamowine de da mina awa atare.”

7 Edo Lambmi jiwari gajari umbakavibu nei awa teugurisira. Edo umoteugetiri edo na ingise ateno rorawasiri de nei amimi sisira, “Puio.”8 Setiri wo horse karako bugutiri go-sisena. Edo embo da uso tamo daanumbedo atisira uso jawo awa be-tari. Edo riawo matawa ewuse atariawa ambo ambo edo wo horse aindaambo da bugusira. Edo ungo mibusu kataburisera edo etero dombu 4awodo isira edo ungo dombu da aindaembobo awa doro betorase gorobakumbusera. Edo ungo embomei awadadi sedo etero embogo de baimanade karu de busu da ambe wo berariawa dadi bugusera.

9 Edo Lambmi jiwari gajari umbakavibu nei awa teugurisira. Edo umoteugetiri edo rorou itari tendeba judabusu da embo mi embo deoro betedoisera ainda asisi awa gosisena. Edoembobo awa ungo busu da atise edoGod da ge awa minonu sedo iseraedo ungo edo gogo edo embo da yeiKeriso da jawo da ge seoro gido iseraawasedo busu da embo mi ungo de-tero bebetegurisera. 10 Edo ungo migogo dimbudo sisera, “Bada God imoawa goroba jiwae ra. Edo imo awa

Page 429: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 6:11 426 REVELATION 7:7kotopu edo iso ge awa gebe moka ra.Edo iji roinge atae ari edo imo busu daembobo nango dorisera awa kasedoungoda riroga itesi?” 11 Edo God miembo dada da yei bo parara dada isira.Edo umo awawa ungoda yei itidosisira iji tupo ribori go simba orasesisira. Edo awa sedo ungoda yei sisira,“Ingo simba irirowo busu da embobomi Iesu gebe ari embobo nenei Iesusapo edo era awa ingo dorisera daawodo doro betadera. Edo Iesu gebeari embobo da ajigari nanemi matubetorase awara sisena ajigari awa be-toro awa busu da embobo mi ungodari betari awa atae adera.”

12 Edo Lambmi jiwari itari gambariumbaka vibu nei awa teugurisira. Edoumo awa iri na ditini isena. Edo naditini eno didira nembodiba isira. Edowaiko umenga teta ungotu inge isira.Edo kariga teta ororo inge kokoi isira.13Edo damana sokedo utu da edo busudawowosisera teta bisarami sumbuseeuri ri wasiri euri igi pururusedo busuda wosedo ira da awodo isira. 14 Edoutu ruwusira teta ingode opi ruvedoera da awodo. Edo utu awodo ruvedoedo atae edo mambusira. Edo doririberari de ingigi berari de ungoda yeidodo gigiseburisera.

15 Edo busu da embobo da gitiji-jigegari nembogamo dememeinya deisoro embobo da gitijijigegari de rorajiwae embobo de embo nembogamode agipo embobo de embo agipo em-bobo ae de ungo berari meko to daedo doriri temba da ganuma nem-bogamo da to da totorigedo unjugedoisera. 16 Edo ungo ainda unjugedoatise ganuma da edo doriri da yeigogo dimbudo sedo isera, “Gaegaeedo Lamb nangoda yei tini gambariira amimi nango tambure edo embogitijigari da anumba da anumbedoatira amimi nango geure ta wosedonango apuregegae. 17 Edo embo etotoainda tini gambari iji awa bugira. Edoiji awa bugari embo inono mo amemiuso dombu da dereri?”

7GOD MI ISRAEL EMBOBO 144,000

AINDA BEO DA USO SASA ITITISIRA1 Edo na awa berari gido asisi

ewamei 4 awodo gosisena. Edo asisiewamei 4 awa busu da sangove 4ainda derido busu da bisara 4 awabusu da edo ewa da edo ri tamo daawodo sumborase sedo ungo mi bis-ara awa to berari busu da ainda awagajisera.

2 Edo na goseno asisi ewamei neiwosedo yari kena edo bugusira edoumo God wasiri de atima ira amimisasa itido ira rora awa kumbudo bu-gusira. 3 Edo God mi asisi ewamei 4ainda yei busu da edo ewa da memesiitorase goroba ititisira asisi ewagaewaainda yei sisira, “Memesi boroko busuda edo ewa da edo ri da yei itave.Awarate giti ingode God da agipo em-bobo da beo da sasa itadera. Edoingode awa edo awa ingo awomemesibugadira.” 4 Setiri edo na ingenoembo God da sasa ungoda beo dakumbusera ainda ajigari awa sisera.Edo Israel orobe berari ainda tedaawa embo 144,000 amimi God da sasakumbusera. Edo Israel da embomei daorobe da jawo eire.5 Edo Judah da orobe da sasa

kumbusera ainda tega awa12,000. Edo Reuben daorobe da sasa kumbuseraainda ajigari tega awa 12,000.Edo Gad da orobe da sasakumbusera ainda ajigari tegaawa 12,000. 6 Edo Asherda orobe da sasa kumbusiraainda ajigari tega awa 12,000ra. Edo Naphtali da orobeda sasa kumbusera aindaajigari tega awa 12,000. EdoManasseh da orobe da sasakumbusera ainda ajigari tegaawa 12,000. 7 Edo Simeonda orobe da sasa kumbuseraainda ajigari tega awa 12,000.Edo Levi da orobe da sasakumbusera ainda ajigari tegaawa 12,000. Edo Issacharda orobe da sasa kumbusera

Page 430: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 7:8 427 REVELATION 8:5ainda ajigari tega awa 12,000.8 Edo Zebulun da orobe dasasa kumbusera ainda ajigaritega awa 12,000. Edo Josephda orobe da sasa kumbuseraainda ajigari tega awa 12,000.EdoBenjaminda orobe da sasakumbusera ainda ajigari tegaawa 12,000.

EMBO JIWAE BE JIWAE DADA ISERA9 Edo na awawa gido atae edo sek-

ago ditini isena. Edo embo jiwae bejiwae embo mi ajigari katogo ae awagosisena. Edo embobo eiawa busuda orobe berari edo nati berari daembobo awa ra. Edo ungo awa busuda atise busu da ge gari neinde kaindesedo isera awa ra. Edo embobo awawabo parara ewari berari edo ijiga ingomi jigari berari edo Lamb da jodadederigedo atisera. 10 Edo emboboawa ainda dederigedo atise ungo gogodimbudo sedo isera, “God gitijigarianumba da anumbedo atira edo Lambde ungo etoto awawa soregari da susura.” 11 Edo asisi ewamei berari degitijijigegari embobo 24 de rovi ravi 4wasiri de gitijigari embo da anumbajinenebedo atima isera amimi God tu-mondebain edo isera. 12 Edo God tu-mondebain ise sedo isera, “Awa gebejasiga ari de usasa de jiro gari de doiosari de sapo ari de goroba de matawanatopo atari awa God da topo ra. Enawa gebe.”

13Edo ungo awa setero gitijijigegariembobo 24 ainda embo da mi nasoyei sisira, “Imo embo bo parara ewariberari etera eiawa gosesita? Edo imoungo yei rawainda edo buguseri awagosesita?”

14 Setiri na mina sisena, “Bajari nagaera te imo gosesa awasedo naso yeiujugeio gane.”

Seteno umo naso yei sisira, “Em-bobo gosesa eiawa ungo busu damemesi nembodiba be nembodiba dasoropu da sembusera awa ra. Edoungo awa Lamb da ororo mi ungodasinibo segedo edo parara isera awara.15 Awasedo ungo God da gitijigarianumba demonda atise edo ungo uso

mando da iji berari umo sapo edoera awara. Edo embo gitijigari emboda anumba da anumbedo atira amimiungo edo gogo edo simba adira. 16Edoungo sekago mana beji tambaderi tako umoujo awamana tambadera. Edowaiko vevera mi mana ungo ewadira.Edo bisara vevera ta rora vevera neneiro mi mana ungo ewadira. 17 Aindabe awa Lamb soropu da anumbedoatira amimi ungo simba adira tetawo sheep simba ari embo mi uso wosheep simba edo ira da awodo. EdoGodmi ungoda diti da jijiu awa tupariungo iaviri adera.”

8LAMB MI JIWARI RORA UMBAKA

VIBU MI ITARI GAMBARI AMBO BEAMBO AWA TEUGURISIRA

1 Edo Lamb mi umbaka vibu jiwarirora da ambo be ambo awa teugetirige javi de javi nenei berari de utu daawa 30 minutes awodo atae isira.

2 Edo iji awa atae etiri na asisiewamei 7 awodo God da joda ded-erigedo atero gosisena. Edo nagoseno ungo da da puin burisera.

3 Edo asisi ewamei nei aga goldmi ari rora ewuse muno ewamei iraawa kumbari rora awa jigido edo umobugudo rorou itari tendeba demondadederisira. Edo ungo mi asisi ewameiainda rora muno ewamei de jiwaeititisera unemi God da embobo dabenunu de da dada edo edo rorouitari tendeba da gold mi ari gitiji-gari embo da anumba da joda atisiraainda itarase sedo. 4 Edo rora munoewamei de dungisira ainda muno da-gari ae be awa asisi ewamei God dajoda derido atisira ainda ingo da agada awa dodo edo God da yei God daembo da benunu God da sedo iseraainda da dada vivitisira. 5 Edo awodoedo asisi ewamei rigotu rorou itaritendeba da budo uso aga joino munode kumbudo isira ainda joda ititisira.Edo joda itido aga awa warawara etiribusu da wowosisira. Edo wosetiribinga barara de javi nembodiba deedo birigi de didira de busu da isira.

Page 431: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 8:6 428 REVELATION 9:7ASISI EWAGAEWA PUIN PUSISERA

6 Edo asisi ewamei 7 puin kum-busera awa ungo puin pusadi sia baiaisera.

7 Edo asisi ewamei da uso puinpusisira. Edo pusetiri ga de gosorode riawo ororo de dada ari busu dawowosisira. Edo riawo mi busu beda awa eviri edo busu be etoto awaatisira. Edo riawo mi ri nembogamoberari da be da awa ewuse edo beetoto awa doturisira. Edo riawo misasawa berari awa evetiri atae isera.

8 Edo asisi ewamei nei uso puinpusisira. Edo pusetiri edo rora tetadoriri riawo mi ewarago ise wosedoewa da mambusira. Edo ewa da wose-tiri be da nembodiba awa wareregedoororo isira. Edo ewa be da awa ororoetiri edo ewa be etoto awa atisira.9 Edo rora wasiri de ewa da ainde san-gove nei nembodiba da awa bebeteroedo sangove nei be etoto awa atisera.Edo embo da nga nembogambo san-gove nei da nembodiba awa bejedodada ero edo sangove nei etoto awaatisera.

10 Edo asisi ewamei nei uso puinpusisira. Edo pusetiri damana nem-bodiba biri biri edo ewuse uso yeiutu da awa teugedo edo umo deumo uriri memeinya nenei de dawowosira. 11 Edo damana ainda jawoawa tokaka ra. Edo umo wosetiriedo umo sangove nenei nembogamoawa tokaka etero edo sangove neneietoto awa atisera. Edo umo tokakaisera awa embo jiwae bemi indido edobebetegurisera ainda be awa umo awatokaka isira awasedo.

12 Edo asisi ewamei nei mi uso puinpusisira. Edo pusetiri waiko da san-gove nei nembodiba de kariga da benei nembodiba de edo damana be-rari da ungoda sangove nembodibanei de da yei biae ari bugiri sangovenenei nembogambo etoto atima is-era. Edo ungoda usasa sangove neinembodiba awa atae isira. Edo un-goda usasa sangove da awa atae etirigido ungo janibedo gogo ae etero gidosipo bugusira edo waiko edo gogoedo janibae etiri tumba bugusira edo

kariga de damana de janibari bebegaejaniburisera.

13 Edo na dombu inda edo wakananembodiba utu inbe inda iri gosisena.Edo wakana mi sisira, “Eiawa biae bebiae be biae ra. Edo asisi ewameinenei tamonde awa ungoda puin pu-sadi aikambu isera edo iji ainde awamemesi nembodiba be nembodibaawa embo busu da atima era ainda yeibugari ungo ro eri?”

9ASISI EWAMEI NENEI TAMONDE

UNGODA PUIN PUSISERA1 Edo asisi ewamei nei mi uso puin

pusisira. Edo pusetiri na damanautu da edo busu da wowosiri go-sisena. Edo damana amimi riawomatawa ewuse atari da yei damangiroawawa pirigarase sedo God mi man-giro pirigari rora awa uso yei ititisira.2 Edo damana mangiro riawo matawaatari da yei da awa pirigetiri umbosinembodiba be teta eke ewuse umbosiarago ise ijegedo bugudo inda vitidoedo waiko de utu de awa gajetiri edobusu awa umenga isira. 3 Edo um-bosi ainda jo da awa sopika busu dawowosisira. Edo sopika awawa embooro memesi teta ganuma to guwo migaiurimemesi budo era da awodo awasopika mi oro embo memesi kumb-orase sedo sopika goroba ari kum-busera. 4 Edo sasawa de ri de rinenei de awa usibesi adi aerate ungore embo God da sasa ungoda beoda itae awa dedo gaedo orase sis-era. 5 Edo sopika mi embobo awa de-goro bebetegorase saerate oro kariga5 awodo memesi kumborase sisera.Edo ungo memesi kumbadera awamemesi awa teta ganuma to guwomi embo gaiuri memesi budo era daawodo borase sisera. 6 Edo kariga 5ainda joda embobo awa betadi dipapaadera te ungo mana betadera. Edoungo betari eura adera te tambadiaera ainda be awa betari awa ungododo sumbudo mambadira.

7Edo sopika sena ainda ungoda gariawa teta horse embo mi isoro da giro

Page 432: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 9:8 429 REVELATION 10:2sagiro itoro edo era da awodo ra. Edoembo mi horse tamo da anumbedomina dara adi sedo horse giro edo erada awodo ra. Edo horse ainda kopirida awa rora na kotisena awa rorauso gari teta gitijigari embo da gobegold mi ari da awodo ra. Edo horseainda dombu da gari awa teta embodadombu ingege ra. 8Edohorse aindatu awa teta evetu da kopiri tu ingeedo ungoda di awa teta wo lion da diingege ra. 9 Edo rora uso gari tetaoka da bere auri mi ari ingege miungoda oka awa gajisera. Edo sopikaainda ungoda piki da javi awa tetahorsemi gaga embo sirari kato de awaisoro embobo sirido isoro da sum-barase javi sedo ira da awodo sisira.10 Edo sopika ainda ungoda senta awateta dumi da awo da awodo ra. Edoungo awo amimi oro embo kariga 5awodo memesi tambadera. 11 Edogitijigari nembodiba mi sopika eiawagitijigido ira. Edo gitijigari awa asisibiae yei riawo matawa ewuse atimaira ainda gitijigido ira awa ra. Edo usojawo Hebrew embobo da ge mi sedoera awa Abaddon na edo uso jawoGreek embobo da ge mi sedo era awaApollyon na. Edo jawo Apollyon deAbaddon de ainda be awa rora usibesiari embo.

12 Edo rovi ravi bebegae tamondewakana mi sari setena. Edo biae daawa atae etiri edo bebegae etoto awaatira.

13 Edo asisi ewamei nei uso puinpusisira. Edo umo pusetiri ge javisangove 4 rorou itari tendeba Godda joda ainda bugutiri na ingisena.14 Edo ge javi amimi asisi ewameiuso puin pusisira ainda sisira, “Asisiewamei 4 umo nembodiba jawo Eu-phrates da bengi da bundetero at-era awa wujegedo doio mambore.”15 Edo setiri asisi ewamei mi ungowujegurisira. Edo asisi ewamei 4 awaembo diti nembodiba busu da atimaisera awa usibesi adi sia isera. Edoasisi ewamei 4 awawa iji eiawa edokariga eiawa edo gaeko eiawa simbaewora. 16Edo na setero gosisena isoro

embobo horse da tamo da anumbedotembera ainda ajigari awa 200 millionna.

17 Edo na eturo arago ise na horseainde embobo horse da tamo daanumbedo atisera awa gosisena. Edoembobo bere kokoi teta riawo kokoiinge edo umenga teta utu umengainge edo karako ingege awa om-busena. Edo horse da kopiri awateta lion da kopiri ingege ra. Edoriawo de umbosi de rora ewuse masabiae horse ainda be da bugudo isira.18 Edo riawo de umbosi de edo roraewuse muno biae edo isira rora aindeedo rora tamonde amimi embo ditinembodiba da busu da awa deteroedo diti etoto atisera. 19 Edo horseawa ungoda be de ungoda senta demi memesi adera awa ungoda gorobaatira. Edo ungoda senta awa tetajingabu be mi gambudo ira da awodora. Edo ungo senta amimi eoro emboembo memesi budo era.

20 Awarate busu da embo diti etotorovi ravi tamonde mi dae doturis-era embobo awa ove kekevegari ungoro isera awa dodo God da yei war-eregae isera. Edo ungo auri minanembogamo mi ganuma mi ri mi ovekekevegedo isera. Edo ove kekevegariungo diti egae edo dengoro egae edopepeta ae awa ungo tumondebain aridoae edo isera. Edo ungo asisi bebe-gae tumondebain ari doae edo isera.21 Edo daedo embobo awa embo daribetari edo inja edo dita ari viro ariwasiri de bengono ari wasiri de awadodo God da yei wareregae edo isera.

10ASISI EWAMEI MI JIWARI JOHN DA

YEI ITITISIRA1 Edo asisi ewamei nei goroba jiwae

awa utu dodo wowosiri gosisena. Edoasisi ewamei awa bo teta poroga ingeombusira edo eriri mi uso kopiri jiro-roka isira. Edo uso dombu awa tetawaiko mi janibarago isira. Edo uso teietoto awa teta riawo avewa inge isira.2 Edo umo jiwari kiambu pirigari usoingo da jijigurisira. Edo umo uso tei

Page 433: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 10:3 430 REVELATION 11:8be awa ewa tamo da itido uso tei andaawa busu da derido edo umogogo tetalionmanemi dimbarago edo ge sisira.3 Edo umo gogo dimbiri binga barara7 awodo uso ge mina gogo de sisera.4 Edo ungo ge mina sero na ungo rosisera awa gaiadi isena te ge javi utuda siri ingisena. Edo na ingeno ge javimi sisira, “Duberi 7 mi ro setera awajiwose ta ungoda ge awa unjugari dadoio atare.”

5 Edo ge javi awodo setiri na asisiewamei tei nei ewa da edo tei nei busuda edo derido atiri gosisena amimiuso ingo be awa utu kena jigiri eririsari gari ge sisira. 6Edo umoge awawaGod utu de edo rora berari aindaatima ira ainde edo busu de edo roraberari ainda atima ira ainde edo ewade edo rora berari ainda atima ira awaisira embo matawa atima ira aindajawo da ge awa sisira, “Iji bugari iji neiawa simba eose. 7 Edo asisi ewameiambo be ambo awa uso puin pusariGod mi jo ge matu uso binga sariembobo da yei sisira awawa awodoteta awa adira.”

8 Edo umo awodo setiri ge javi utuda siri ingisena ge javi awa sekagonaso yei sisira, “Mambuio jiwari piri-gari asisi ewamei tei nei ewadaderidotei nei busu da derido edo atira amimijigido atira awa kumbase.”

9 Edo ge javi awodo setiri na mam-budo asisi ewamei da yei jiwari ki-ambu awa naso yei itarase sedo go-sisena. Edo sedo geteno umo nasoyei sisira, “Kumbudo indio. Edo imoindaso jiwari awa iso be da awa porereteta jou mi arago adira te iso tini daawa tokaka biae be adira.”

10 Setiri na jiwari kiambu awa usoingo da kumbudo edo indisena. Edoindisena awa naso be da awa porereteta joumi porere arago isira te nuke-gurisena awa naso tini da awa tokakaisira. 11 Edo na awodo eteno umonaso yei sisira, “Imo sekago God dabinga awa busu da embo diti jiwae deedo ungoda gitijijigegari embobo deungoda ge neinde kainde de edo tamo

neinde kainde da yei God da bingaawa minonu seio.”

11EMBO ETOTO MI GOD DA BINGA MI-

NONU SADERA1Edo unemi naso yei tega bari ituka

teta ketu inge awa itido sisira, “EridoGod da tumondebain ari oro de rorouitari tendeba de da tega awa kum-buio. Edo embo roinge mi God usotumondebain ari oro da tumondebaineri awawa ajigeio. 2 Awarate God datumondebain ari oro arapa da tegaawa kumbose yei amone embo Jewae awa kumboro toradera. Edo ungotorido kariga 42 awodo Jerusalemnatiewamei be ewamei da yei biae iseatadera. 3 Edo ungo awodo ise atiroronanaso binga sari embobo etoto itanomambudo iji 1,260 ainda joda nasobinga minonu sadera. Edo ungo re bobetari waia awodo awa ombadera.”

4 Edo binga sari embobo etotoemone teta ri olive etoto inge edogoriwo esegari rora etoto iji beraribusu berari da gitijigari da joda atimaira da awodo ra. 5 Edo embo amemibinga sari embobo etoto awa usibesiadi adera awa riawo ungoda be da edobugudo ungoda gitopo usibesi adira.Edo emboro eiedo da embo amemiungo usibesi adi adera awa bebete-gadera. 6 Edo gaegae edo iji ainde gabugurase sedo ungo God da binga mi-nonu sadi sedoungoutu gajari gorobaawa kumbusera. Edo ungo sasakamemeinya awa soro ororo arase sedoungo goroba ari kumbusera. Edoungo soro karu neinde kainde busuda embobo da yei bugarase sedo ungogoroba kumbusera. Edo ungo awodoadi goroba kumbusera ungo iji nondedipapa adera ainde.

7 Edo ungo God da binga minonusedo atae oro ambe wo mi riawomatawa ewuse atima ira yei ainda edobugudo ungo de da embogo adira.Edo ungo patido dari bebetegadera.8 Edo ungo betoro ungoda tamo awanati nembodiba uso jawo Jerusalem

Page 434: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 11:9 431 REVELATION 12:2da emboro da doro ungo ainda pasidoatadera. Edo embo mi ge unjugarida sise awa ungo mi iji nenei natiawa Sodom nati sadera edo iji neneiawa Egypt busu sadera. Edo natire da ainda ungo mi Iesu awa ben-ema mi orega da detero bebetisira.9 Edo iji tamonde edo nei soropuainde embo nati neinde kainde edoungoda ge neinde kainde edo ungodatamo gari neinde kainde mi God dabinga sari embo etoto da tamo awagadera. Edo embo da amemi tamoawa kumbudo mambudo gowadi di-papa oro edo embomi embo ainda yeisadera ungo gowove sadera. 10 EdoGod da binga sari embobo etoto awabebetegetoro embo busu da atima eraawa iaviri edo kando mina ita aderaedo ungo mi bondo dada adera aindabe awa God da binga sari emboboetoto amimi eoro embo busu da awamemesi kumbutewora awabebetiseraawasedo.

11 Edo iji tamonde edo nei soropuda awa atae ari God mi ungoda yeiwasiri seka da oena awa itari edo ungowasiri seka de eradera. Edo ungoerero embo berari mi ungo gido ojube isera. 12Edo ge javi nembodiba utuda edo ungoda yei einda vitiwo setiriGod da binga sari embobo etoto geawa ingisera. Edo ungo ge awa ingidoedo ungoda gitopo awaditini ise ateroungo poroga da joda utu da vivitisera.

13 Edo ungo vitero didira nembod-iba isira. Edo didira etiri edo natida oro mando diti nembodiba da awausibesi etiri edo diti 9 awodo awa atiriedo embo 7,000 awodo bebetisera.Edo awodo etiri embonenei berari ojumi biae edo ungo God utu da atima iraawa jasiga isera.

14 Edo wakana iji tamonde biaesisira. Edo bebegae etoto awa ataeetira te biae da atira awa bugadiaikambu etira.

ASISI EWAMEI AMBO BE AMBO USOPUIN PUSISIRA

15 Edo asisi ewamei ambo be amboawa uso puin pusisira. Edo pusisira.

Edo pusetiri ge javi jiwae utu da sis-era,“Busu berari da busu da gitijijige-

gari gitijigido isera yei berariainda ingodenaso Bada God deSoregari Embo God mi itaribugarase sisira awawa borokogitijijigurera.”

16 Edo ge javi awodo setero gitiji-jigegari embobo 24 ungoda gitijigarianumbaGod da jo da ainda anumbedoatima isera awa ungo baingo dederiedo dombu mi busu tamesi ise Godtumondebaion ise sisera,17 “Bada God imo goroba da susu awa

matawa atima esa. Edo imoiso goroba nembodiba mi gi-tijigari tuturo etesa awasedonango iso yei doio sera. 18 Edoembo God gae awa tini gam-bari etera te iso tini gam-bari ari iji awa bugira. Edoembo bebetegurisera awa in-emi kasadesa iji awa bugira.

Edo iji inemi iso agipo embobo bingasari embobo da riroga itadesaiji awawa bugira. Edo iji in-emi riroga iso embo berariembo nembogamo de embomemeinya de da itadesa ijiawa bugira. Edo iji inemiembo busu usibesi isera awausibesi adesa iji awa bugira.”

19 Edo tumondebain ari oro utuda ainda be awa pirigurisira. Edopirigetiri embo mi sari gari ge dadaari tumondebain ari oro jo da awagosisera. Edo birigi de gogo de bingabarara de didira de ga nembodiba degosoro de isira.

12EVETU DE WO NEMBODIBA TETA

INGABA INGE AINDA GE AWA1 Edo utu da rora na matu gae awa

etiri duduku be duduku isena. Edona evetu teta bo waiko mi ewari ingeawa gosisena. Edo uso tei tu da awakariga edo gitijigari evetu da gobedamana 12 de awa uso kopiri da ra.2 Edo evetu awa gasou de ra edo mei

Page 435: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 12:3 432 REVELATION 12:16kumbadi aikambu isira ainda memesiawa kumbusira.

3 Edo utu da na rora nei na matugae awa gido duduku be isena. Edona rora wo ingaba inge nembodibagosisena. Edo wo ainda tamo da oveawa kokoi edo uso kopiri awa 7 edokopiri da gi awa 10 edo kopiri dadaainda awa gitijigari embo da gobera. 4 Edo wo amimi damana ditietoto nembogamo awa doturise usojimbi mi damana diti nembodiba daawa utu da edo jumbudo wawara etiriungo busu da wowosisera. Edo awodoedo evetu awa mei kumbadi aikambuiri gido umo evetu da yei asusubedomambudo kotisira evetumei kumbarinanemi nukegadena kotisira. 5 Edoevetu mei burisira awa ituka auri miari amimi busu berari da embobo awagitijigadira. Edo evetu awa mei betiriembo da mi mei awa soumbedo budoGod da gitijigari anumba demondakumbudo mambusira. 6 Edo evetuawa yei embo atae yei ainda sumbudomambusira yei God mi umo embo siaisira ainda edo ainda ungo mi umoawa iji 1,260 awodo simba adera.

7 Edo utu da embogo nembodibatuturo isira. Edo Michael de usoasisi ewagaewa de mi wo nembodibaingaba inge awa ondoro mambarasesedo ungae da embogo isera. 8 Edowo nembodiba de uso anela de war-eregedo embogo isera te Michael deuso asisi ewagaewa de mi wo nem-bodiba de uso asisi bebegae de awadorisera. 9 Edo ungo dedo Michaelmi wo nembodiba awa warawara etiriutu dodo wowosisira. Edo wo nem-bodiba ingaba inge umo awa jingabuogo jawo Satan ra edo uso jawo neiawa Binei na. Edo embo re amimibusu da embo berari gandubedo ira.EdoMichael de uso asisi ewagaewa demi umo dedo ungo mi umo de usoasisi bebegae berari de awa warawaraetero ungo busu da wowosisera.

10 Edo ungo awodo etero ge javinembodiba mi utu da edo sisira,“Boroko God da soregari bugira. Edo

boroko God gitijigari goroba

awa uso topo awa isaga etiraedo boroko soregari emboGodmi itiri bugusira awa daedogitijigari goroba awa uso topoawa isaga etira. Edo awawaisaga etira ainda be awa iji detumba de embo amimi God dadombu da iji berari ingode-naso nanonamendi Iesu gebeari embomei awa bekuba eviraedo embo awa pigetero utudodo wosetira.

11 Edo ingodenaso nanonamendiLamb da ororo mi edo God dagebe moka ungo mi minonusisera amimi Satan pasetira.Edo ungo oju ae Iesu da jawoda bebetegadi ungo gitopo deda embogo isera. 12 Awasedoutu de ingo berari utu daatewa awa iaviri ewo. Awaratebusu de ewa de ingoda yei awabiae be biae ra ainda be awaSatan ingoda yei wowosiraawa tini gambari be ira. Edoumo tini gambari be tinigambari ira ainda be awa umogosira uso iji awa atae adiaikambu etira awasedo.”

13 Edo wo nembodiba teta ingabainge awa umo warawara etero utudodo busu da wosetira awa gido gidoumo evetu mei kumbusira evetu awaondadi tuturo isira. 14 Awarate evetuawawa pupusedo uso yei embo ataeainda mambarase sedo ungo mi usoyei piki nembogamo wakana da awaetoto ititisera. Edo evetu awa pu-pusedo uso yei da mambari aindajingabu mi umo dari jaredo doadiraainda be awa God mi gaeko tamondeedo nei da soropu da awodo umosimba adera. 15 Awasedo evetu awaoju sumbiri jingabu uso ambo dabugudo sasaka uso be da tugetiriwosedo teta umo nembodiba bojariinge isira. Edo jingabu mi evetu awaumo tamo da peko peko edo mam-barase sedo umo bojari awa tugisira.16 Awarate busu mi evetu awa kon-dade edo be angedo sasaka wo nem-bodiba da be dawowosisira awa nuke-

Page 436: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 12:17 433 REVELATION 13:14gurisira. 17 Edo wo nembodiba awaevetu ainda yei tini gambari edomambudo evetu ainda orobe dedaembogo isira. Edo evetu ainda orobeawa embo berari God da ge kera iseIesu mi gebe moka isaga isira awagebe ise atima era awa ra. 18 Edowo nembodiba ingaba inge awa umomambudo ewa be da dederisira.

13WO NEMBOGAMO ETOTO ARI BEBE-

GAE ISERA AINDA KIKI1 Edo ditini eno wo nembodiba ewa

tuda edo vivitisira. Edo wo nembod-iba ainda kopiri da gi awa 10 edo usokopiri awa 7. Edo gitijigari embo dagobe awa wo ainda kopiri da gi berari10 ainda dada atisira edo kopiri 7ainde daedo atisira edo jawo bebegaemi isibari ge bebegae God da jawoda sisera awawa ainda gaisera atira.2 Edo wo nembodiba gosisena awawauso gari awa teta ambe wo jawo leop-ard uso gari teta pusi da da awodoainda ra. Edo wo ainda uso tei awateta ambe wo jawo bear da da awodora. Edo wo ainda be awa teta lionda be inge ra. 3 Edo na wo da aindakopiri awa embo amemi dari betariinge rate bubukomi sekago evevegariedo kopiri sekago ewamei ari ingeawa gosisena. Edo busu da emboboberari wo awa gido kove edo dipapaedo wo awa ambo ambo isera. 4 Edobusu da embo berari wo nembodibaingaba inge awa tumondebain iseraainda be awa unemi uso goroba awawonembodiba ewa tuda edo vivitisiraainda yei ititisira awasedo. Edo ungodaedo wo nembodiba awa tumonde-bain ise sedo isera, “Embo da ave edowo da rawa ungoda goroba wo eindeda inono aera awasedo embo da rawaiedo wo da rawa ungae da embogo adiaera.”

5 Edo kariga 42 awodo wo nem-bodiba ewa tuda edo vivitisira amimiuso buro bebegae be awa edo isira teGod mi beitigae ra. Edo iji ainde wonembodiba mi goroba de ge bebegaesedo isira. 6 Edo umo ge bebegae God

da jawo da sedo isira edo yei umoatima ira jawo da sedo isira edo emboberari utu da atima isera ainda jawoda sedo isira. 7EdoGodmi awara seuriwo nembodiba ewa tuda edo vivitisiraamimi God da embobo de embogo edoungo derigedo isira. Edo umo embotamo neinde kainde edo ge neindekainde da gitijigari embo isira. 8 Edoembo berari busu da atera amimi woawa tumondebain adera. Edo Godumobusu ae atise embonenei da jawowasiri matawa atari da jiwari kato dajiusira. Edo wasiri da jiwari kato reLamb ungo mi detero betisira aindatopo ra. Awarate embo wo awa tu-mondebain adera embobo awa ungoungoda jawo God mi wasiri matawaatari da jiwari kato da jiwae amimiadera.

9 Edo embo ingo dengoro atirarigido ingiwo. 10 God awara sari Iesugebe ari embo awa budo gajari oroda itadi adera awa embo kumbudogajari oro da itadera. Edo God miawara sari Iesu gebe ari embo awakasiwomi doro betadi adira awa embodoro betadira. Awasedo Iesu gebe ariembobo ungo goroba de atise edo ijiberari Iesu gebe ore.

11 Edo wo nembodiba nei busu daedo vivitiri gosisena. Edo wo ainda gietoto awa teta lamb da gi da awodora edo uso ge awa teta wo ingabada ge inge ra. 12 Edo wo nembodibaewa tuda edo vivitisira ainda uso be-tari da bubuko awa ewamei etiri edouso goroba awa wo nei amboda busuda edo vivitisira ainda ititisira. Edowo nembodiba busu da edo vivitisiraamimi setiri busu da embo beraride rora berari de mi wo ewa tudaedo vivitisira awa tumondebain isera.13 Edo wo nembodiba busu da edovivitisira amimi ari wasiri nembog-amo edo isira. Edo awodo ise seuribusu da embo berari ditini eoro riawoutu da edo busu da wosedo isira.

14 Edo God mi awara seuri wo nem-bodiba busu da edo vivitisira amimiwo nembodiba da joda ari wasirigoroba de edo isira edo amimi embo

Page 437: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 13:15 434 REVELATION 14:9berari busu da atima isera awa gan-dubedo isera. Edo wo nembodibabusu da edo vivitisira amimi setiribusu da embo berari mi ove kewariuso gari teta wo nembodiba ewa tudaedo vivitisira awa kasiwo mi dari be-tadi aikambu edo sekago erari ingeda gari awodo isera. 15 Edo God miawara setiri wo nembodiba busu daedo vivitisira amimi oena pusetiri ovekewari uso gari teta wo nembodibaewa tuda edo vivitisira ainda ingeainda yei toriri ove kewari awa wasirikumbudo ge sadi tuturo isira. Edo ovekewari amimi setiri ungo mi emboove kewari tumondebain ae edo is-era awawa degeregurisera. 16 Edo wonembodiba ewa tuda edo vivitisiraamimi setiri embo berari embo nem-bogamo de memeinya de embo rorajiwae de rora ae de agipo embobo deembo agipo ae edo era ainde ungotaroro ungoda kopiri da ta ingo be daawodo burisera. 17 Edo tararo da usogari awa wo da jawo de uso ajigaritega de ra awasedo embo taroro eiawakumbae edo isera awa ungo rovi raviori garori ari sago ae isera.

18 Edo eiawa kotewo. Embo avejiro gari embo awawonembodiba ewatuda edo vivitisira ainda ajigari eindabe awa tambare ainda be awa ajigariawa embo da jawo ra. Edo ajigari usotega re 666 ra.

14EMBO IESU MI MINA ITIDO SORE-

GURISIRA UNGO MI YA SEKA SISERA1 Edo na wo Lamb doriri Zion da

deriri gosisena. Edo embo 144,000awodo Lamb da jawo de uso Mamo dajawo de awa ungoda kopiri da jiwariawa ungo Lamb ga da derido aterogosisena. 2Edoge javi utu da ingisena.Edo ge ainda javi awa teta umo midoriri mendo da edo wosedo ganumada dorise javi sarago isira. Edo ge javiawa teta barara diwarago isira. Edo gejavi ingisena awa uso ge javi awa tetaembo jiwae bemi rora teta guitar ingedorirari sarago da awodo isira.

3 Edo embo 144,000 ungoda dombuawa gitijigari embo da anumba kenaedo rovi ravi 4 wasiri de derido atis-era awa kena isera. Edo ungo aindaderido atise ya seka sisera. Edo embo144,000 Iesu mina itido busu da sore-gurisa awa ungo ya awa garira teembo nenei ya awa gae awasedo ungosari katogo aera. 4 Edo embo 144,000awa ungo ari wasiri bebegae ae iseraawawa jo ewagaewa de atisera. EdoLamb yei rawainda mambutira awaungo umo ambo ambo edo era. Edoungo re embo Iesumimina itido busuda embobo da yei soregurisira em-bobo awa ra. Edoungo awa teta gitagoda rora be tuturo ingege ta edo embounemi tuturo da God da yei ititisira.5 Edo ungo ge da busae. Edo ungowasiri bebegae ae atima isera.

ASISI EWAMEI TAMONDE MI BINGAMINONU SISERA

6 Asisi ewamei da utu inda pupusirigosisena. Edo umo binga ewameimatawa atari awa embo ge neindekainde edo tamo neinde kainde da yeiminonu sadi sedo burisira. 7 Edo asisiewameimi gogo dimbudo sisira, “Godoju ewo ainda be awa unemi busu daembo berari kasadira ainda iji awaaikambu etira. Edo embo utu de busude edo ewa de umo de isira embo awatumondebain ewo.”

8 Edo umo awodo setiri asisiewamei nei umo ambo ambo isiraamimi sisira, “Nati nembodibaBabylon awa munjegedo edo ataeetira. Nati eiawa teta evetu biaemi euri busu da embo berari aribebegae sino da pu da ari awa edoera da awodo ra. Edo evetu eindaari wasiri biae awa teta sasaka jawowine goroba be embo mi indido jirobebegae edo era da awodo. Awasedonati ainda embobo de embo berariungoda ge ingewora ainde awa Godda tini gambari awawa gadera.”

9 Edo asisi ewamei nei asisi ewameietoto awa ambo ambo isira amimisisira, “Embo amemi wo nembodibaewa tuda edo vivitisira awa tumon-debain edo ira edo embo ave taroro

Page 438: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 14:10 435 REVELATION 15:2uso kopiri da ta ko ingo da dorisiraembo awa God da tini gambari gadira.10 Edo God da tini gambari awa tetaumowine okain adego da jojedo ira daawodo ra. Edo gaegae edo umo okainawa goroba ae eurase sedo sasaka dedada ae edo ira awodo ra. Edo Godmi seuri embo mi aga da umo okainawa indido era da awodo ra. Edoembo ave awodo adira awa umo ri-awo de busu de masa biae ise ewuseatima ira ainda soropu da wosadiraedo umo God da asisi ewagaewa deLamb de ainda dombu da memesiburise atadira. 11Edo riawomi ari em-bobo awa memesi kumbutiroro edouso umbosi awa mata awodo ewuseatadira. Awasedo embo wo nembod-iba de edo wo ove kewari de awa tu-mondebain adera awa ungo de embonenei wo da taroro kumbadera em-bobo de awa memesi awa ungo dodomambadi aera. Edo memesi awaatirari embobo awa mana jango in-dadera.”

12 Awasedo God da embobo ungoGod da agodari ge kera ise edo Iesugebe ari doae edo era awa ungogoroba de atore.

13 Edo ge utu da setiri ingisena edosisira, “Eiawa jiveio, ‘Boroko iji eindetuturo edo embo ave Iesu da buro eraawa betedo ungo iaviri adera.’ ”

Edo ge javi awa setiri Asisi Kotopumi mina sisira, “Awa gebe embo Iesuda buro awodo edo era awa ungojango indise edo gogo edo ataderaainda be awa ungo utu da mambudoungoda buro da riroga kumbadera.”

UNGO AWODO ISERA AWA BUSU DARIBE INDARI DADA ISERA

14 Edo awodo edo atae etiri nadombu inda edo rora uso gari tetaemboda inge gosisena. Edo embo awaporoga parara da anumbedo atisira.Edo gitijigari embo da gobe gold miari awa uso kopiri da edo uso ingoda awa kasiwo di de ongegebari ji-jigurisira. 15 Edo asisi ewamei neimi God da tumondebain ari oro daedo mambuse gogo dimbudo emboporoga da anumbedo atisira ainda yei

sisira, “Busu da ribe awa sari etira edoinemi dada adesa iji be awa bugiraawasedo imo iso kasiwo mi busu daribe awa divedo dada eio.” 16 Edoawodo setiri embo poroga tamo daanumbedo atisira amimi uso kasiwomi pigedo busu da ribe awa dada isira.

17 Edo umo awodo etiri asisiewamei nei God da tumondebainari oro utu da ainda edo bugutirigosisena. Edo umo daedo kasiwo dide ongegebari awa jijigurisira.

18 Edo asisi ewamei nei riawo simbaedo ira awa umo rorou itari tendebaawa dodo bugusira. Edo umo bugudogogo dimbudo asisi ewamei kasiwo dide jigido atisira ainda sisira, “Wine bebusuda awa sari etira awasedo imo isokasiwo mi divedo wine be awa dadaeio.” 19 Edo umo awodo setiri asisiewamei kasiwo uso awa pigedo winebe awa diwusira. Edo umo divedowine be awa God da ribe jasari rora dawawara isira. Edo ribe jasari rora awaGod da tini gambari ra. 20 Edo asisiewamei rora ainda wawara etiri winebe awa jasisira etiri ororo ribe jasarirora ainda edo yoyogo isira awa tetaumo bojedo yei pendido ira da awodoisira. Edo uso kapuru tega awa emboda awodo ra edo mambusira awa 300km awodo ra.

15ASISI EWAMEI 7 EMBO JIWAE BE

USIBESI ADERA AINDA GOROBA DE AWADEDERISERA

1 Edo na utu da rora da namatu gaeawa gido na kove be isena. Edo anela7 awodo memesi berari 7 awodo awajigido edo busu da itoro wosedo embojiwae be usibesi orase sedo derido siaisera. Edo memesi 7 ambo be amboawa bugadira awaGod da tini gambariawa atae adira.

2 Edo na rora da uso gari awa tetaewa binono edo ira ainda gari daawodo gosisena. Edo na rora da ewada uso gari awa teta riawo da gariawodo gosisena. Edo na daedo em-bomei wo nembodiba ewa tuda edovivitisira edo uso ove kewari tumon-debain ae edo uso sasa de edo uso

Page 439: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 15:3 436 REVELATION 16:9ajigari de kumbae patido deriguriseraawa gosisena. Edo embobo gosisenaawa ungo sino God mi ungoda yeiititisira awa jigido edo rora teta ewabinono dari inge isira ainda demondaderido atero gosisena. 3 Edo ungoainda derido atise edo jasiga ari yaGod da agipo ari emboMoses de Lambde mi God da jawo da sisera awa yasisera,“Bada God imo goroba nembodiba

de atesa. Edo wasiri in-emi edo esa awa nembodibaedo goroba. Edo busu be-rari da emboda gitijigari nem-bogamo awa imo embo gan-duburise wasiri aerate imo ariwasiri ewagaewa edo esa.

4 “Bada God embo berari mi imo sapoore. Edo embo berari mi isojawo jasiga ore. Edo imo imo-suka awa ewamei. Edo busu daembo berari mi iso joda pumaimo tumondebain adera aindabe awa ari ewagaewa inemiedo esa awa isaga edo ira.”

5 Edo awawa geteno edo God datumondebain ari oro utu da ainda beawa pirigetiri edo na ainda joda Godda oro kire bo mi ari gosisena. 6 Edoasisi ewamei 7 memesi 7 awodo jijig-urisera awa God da tumondebain arioro da edo bugusera. Edo ungo awawabo seka awawa ombudo edo esi goldmi ari awawa emi tu da didigigedobugusera. 7 Edo ungo bugero roviravi wasiri de 4 ainda da mi aga 7awodogoldmi ari awawa asisi ewamei7 ainda ititisira. Edo aga ungodayei ititisira awa God da tini gambarimatawa atima ira awara. 8 Edo Godda tumondebain ari oro joda awa Godda goroba de usasa de da umbosi mibeda isira. Edo embo tumondebainari oro da joda torari awawa inonoae isira. Awarate memesi 7 anela7 mi kumbudo bugusera memesi 7awawa atae ari awa iji ainde embo mitumondebain ari oro da toradera.

16ASISI EWAGAEWA 7 MI GOD DA TINI

GAMBARI UNGODA AGA DA AWA JO-JETERO BUSU DA WOWOSISIRA

1 Ge javi nembodiba God da tu-mondebain ari oro da gogo dimbiriingisena. Edo ge javi amimi asisiewamei 7 da yei sisira, “MambudoGod da tini gambari aga 7 da awajojawo busu da wosare.”

2 Edo ge javi awodo setiri asisiewamei giti awa rora uso aga daawawa jojetiri busu da wowosisira.Edo wosedo embo wo nembodiba ewatuda edo vivitisira ainda taroro buris-era edo wo nembodiba da ove kewaritumondebain edo isera embobo aindatamo da iso mamatu gari neindekainde awa bugiri ungomemesi nem-bodiba be burisera.

3 Edo asisi ewamei nei uso agada rora da ro awa jojetiri ewa dawowosisira. Edo wosedo ewa awa tetabetari embo da ororo inge etiri rorawasiri de berari ewa da awa bebete-gurisera.

4 Edo asisi ewamei nei uso aga darora rori awa jojetiri edo umo daedo umo uriri da wowosisira. Edowosetiri sasaka awa dodo ororo isira.5 Edo asisi ewamei umo simba edoira awa na ingeno sisira, “God imoawa ewamei be ewamei ra. Edo imomata awodo atima ewosa awa borokoatesa edo imo riroga eiawa itadesaamone ewamei ra. 6 Edo busu daembobo mi iso embobo de edo isobinga sari embobo de degoro ungodaororo yogogo edo ira awasedo inemibusu da embobo da yei ororo indoraseitesa. Edo awodo riroga eiawa etesaawa ewamei be etesa.”

7 Edo umo awodo setiri ge javi neirorou itari tendeba da siri ingisena,“BadaGod iso goroba awawanembod-iba ra. Edo emboro awodo esa amonemina esa awasedo amone awara.”

8 Edo asisi ewamei nei uso aga darora rori awa jojetiri edo waiko dawowosisira. Edo God mi awara setiriwaiko vevera be edo uso usasa miembo ewusira. 9 Edo waiko da usasami embo eviri ungo isiburise God dajawo da ge bebegae memesi itari gesisera te ungo ungoda wasiri bebegae

Page 440: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 16:10 437 REVELATION 17:2awa dodo God da yei wareregae iseraedo umo jasiga ae isera.

10 Edo asisi ewamei nei mi uso roraro aga da awa jojetiri edo wo nem-bodiba ewa tuda edo vivitisira aindagitijigari anumba da wowosisira. Edowosetiri yei wo nembodiba mi giti-jigido isira awa umenga isira. Edoembo memesi nembodiba be kum-buse edo ungoda avewa gambudo is-era memesi awasedo. 11 Edo ungo un-goda iso mamatu de memesi de awaembo God utu da embo nembogamoda yei isiburise bebegae sedo iserate ungo ungoda wasiri bebegae awadodo God da yei wareregae ra.

12 Edo asisi ewamei nei mi usoaga da rora rori awa jojetiri wosedosasaka nembodiba jawo Euphrates dawowosisira. Edo rora awa wosetiriumo awa atae be evevegurisira. Edoevevegetiri emboro gitijijigegari em-bobo waiko vitido yari kena da atimaisera awa pepeta orase isira. 13 Edona ditini eno wo nembodiba ingabainge da be to da edo wo nembodibaewa tuda edo vivitisira ainda be toda edo wo nembodiba busu da edovivitisira uso jawo binga sari embopasega ainda be to da asisi bebegaetamonde ungoda gari teta genaku dagari awodo awa bugusera. 14 Edoasisi bebegae awa ari wasiri gorobade neinde kainde edo isera. Edo asisibebegae tamonde amimi setero busuberari da gitijijigegari embobo Godgoroba jiwae da iji de dada edo em-bogo adera.

15 Edo Iesu mi sisira, “Giwo ben-gono embo mi embo umo bugadi aeawodo kotiroro bugadira da awodoawa na embo mi na bugadi ae awodokotiroro bugadena. Edo embo avedombu gunjedo atira awa uso bosinisimba ise iaviri are ko gae gae edobosini ambu pepeta irirari embo migoro men geure.”

16 Edo asisi biae tamonde mi seterobusu berari da gitijijigegari nembog-amo yei Hebrew ge mi jawo sedoera Armageddon ainda embogo orasedada isera.

17 Edo asisi ewamei ambo be awauso rora ro aga da awa jojetiri bis-ara da wowosisira. Edo wosetiri Godda tumondebain ari oro da nati dagitijigari da anumba da ge javi misisira, “Atae be atae etira.” 18 Edoge javi awodo setiri birigi iri edo javinembogamo de binga barara diviriedo didira isira. Edo didira nembod-iba amimi didira nenei embo busuda atero isira awa derigurisira. Edodidira nembodiba awodo awa matuaera. 19 Edo didira nembodiba awaetiri nati nembodiba awa saredo dititamonde isira. Edo busuberari da em-bobo da nati nembodiba awa usibesiedo dada edo atae isira. Edo GodBabylon nati nembodiba da embo awaruvegae gido ungoda yei uso tini gam-bari da umo tokaka awa ititisira. Edosetiri ungo mi indisera. 20 Edo ewa daingigi de doriri de berari awawa ataeisira. 21 Edo ga nembodiba uso be awaokain teta ganuma bouga be bougada awodo utu da edo wosedo busuembobo dorisira. Edo ungo detiribusu da embobo God da jawo da gebebegae sise umo isiburisera ainda beawa ga nembodiba uso be okain debisibisara de awa nembodiba amimietiri ungoda memesi awa biae be biaeisira awasedo.

17WASIRI BIAE BE BIAE ARI EVETU

MEMESI BIAE TAMBUSIRA1 Edo asisi ewamei 7 aga 7 jigido

atisera ainda teda da mi naso yeibugudo sisira, “Puio nanemi inia gemi nati nembogamo umo jiwae dabe da didigurisera ainda riroga kum-badera awa isaga ano gase. Edonanemi nati eiawa da jawo da gesadena awa teta evetu wasiri bebegaeedo ira ainda ge sarago adena. 2 Edobusu berari da embobo da gitijijige-gari nembogamo iji berari wasiri be-begae edo era edo evetu wasiri biaeedo ira ainde da. Edo busu berari daembobo iji berari uso wasiri biae dawine okain awa indido edo iji berariungo jiro bebegae edo ira.”

Page 441: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 17:3 438 REVELATION 17:173 Edo umo awodo sedo Asisi Kotopu

naso joda goroba edo gitijijiguriseedo asisi ewamei mi na kumbudo yeiembo atae da mambusira. Edo umona kumbudo mambiri edo evetu wokokoi da tamo da anumbedo atiri go-sisena. Edo wo ainda tamo da awajawobebegaeneinde kaindemi isibarige bebegae God da jawo da siseraawawa gaisera atisira. Edo wo aindakopiri awa 7 edo uso kopiri da gi awa10 awodo. 4 Edo evetu awa bo kokoide karako de awa ombusira edo girosagiro neinde kainde edo giro sagirogold mi ari edo ganuma ewagaewamiari bogera mi ari awa uso kopiri dara. Edo uso giro sagiro da mina awanembodiba be ra. Edo evetu awa usoingo da aga ribe bebetegari da masada awodo uso wasiri bebegae mi bedaari jigido atisira. 5Edo uso beo da awajawo uso be unjugari awa eiedo jiwarira,“Babylon nati nembodiba awa busu

berari dawasiri bebegae ari daai ra.”

6 Edo evetu awa God da embobo daororo edo Iesu gebe ari embobo gebeari doae edo isera embobo ungo midorisera ainda ororo awa indido evetuawa jiro biae etiri gosisena.

Edo na evetu awa ditini ise kovebe isena. 7 Edo asisi ewamei mi nanganega edo sisira, “Imo roedo kovebe esi? Nanemi evetu einda inia geda be de edo wo kopiri 7 de gi 10de evetu eiawa budo tembira aindabe awa iso yei isaga adena. 8 Edowonembodiba ewa tuda edo vivitisiraawa getesa awa matu awa wasiri deatisira te betedo uro umenga da tube tuda wowosisira. Edo wosedo awaboroko sekago bugadi aikambu ira.Edo vitari ungo mi usibesi adera. Edobusu da embobo ungoda jawo Godbusu ae atise wasiri natopo atari dajiwari kato da ungoda jawo gaiae awaungo wo nembodiba awa gido kove beadera ainda be awa wo awa matu awawasiri de atisira te betedo edo sekagowasiri de bugadira awasedo.

9 “Edo embo jiro embobo mi geeinda be awa gadera. Edo kopiri 7awa doriri 7 evetu mi anumbedo atiraawa ra. Edo kopiri 7 awa daedo giti-jijigegari embobo nembogamo 7 awara. 10 Edo gitijijigegari nembogamo5 awa matu bugudo atae isera. Edogitijigari nembodiba da awa borokowasiri de atise gitijijigurira edo giti-jigari nei awa amboda bugadira. Edoumo bugudo iji tupo be atadira. 11Edowo nembodiba matu wasiri de atisirate bebetisira awa gitijijigegari em-bobo nembogamo 7 ainde da dada ariungoda ajigari awa 8 adira. Edo wonembodiba awodo adira awarate usoyei da usibesi ari bugadira.

12 “Edo wo nembodiba da gi 10getesa amone gitijijigegari embobonembogamo 10 bugudo gitijigadi tu-turo ae atera awa ra te ambodaungo wo nembodiba de daedo iji tupobe gitijigadera. 13 Edo gitijijigegariembobo nembogamo 10 awa kotarida awodo edo ungoda gitijigari dagoroba awa wo nembodiba da yeiitadera. 14 Edo ungo mi Lamb ga daembogo adera te Lamb awa embomeiunemi matu jawo setiri uso saboa ariambojimbi isera ainde da gitijijigegariembobo nembogamo de wo nembod-iba de awa derigadera ainda be awaLamb awa busu berari da gitijijigegariembobo berari da gitijigari edo umoawa babojegari berari busu da aindabajari ra awasedo.”

15 Edo asisi ewamei awa sedo ge neinaso yei sisira, “Imo wasiri biae be arievetu sasaka jiwaedabeda anumbedoatiri getesa edo sasaka amone busuberari da embobo da ungoda tamogari neinde kainde edo ungoda geneinde kainde ra. 16 Edo kopiri da gi10 getesa edo wo nembodiba getesaawaungowasiri biae ari evetu awaujoae edo uso rora berari de uso ombaridigari berari awa dodo kumboro ijiainde men nembodiba gadira. Edoungo uso rora berari kumbudo usotamo pisi indido edo riawo da itoroewadira. 17 Ainda be awa God mi ro

Page 442: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 17:18 439 REVELATION 18:12-13adira awa ungoda jiro da ititisira awaungo mi umo ro arase dipapa ira awaoro adira. Edo ungo kotari da awodoedo ungoda gitijigari goroba awa woda yei itadera. Edo ungo awodo aderaawa ro God mi sisira awa adira.

18 “Edo evetu getesa awa natinembodiba be ra amimi busu berarida gitijijigegari nembogamogitijigidoira.”

18BABYLON NATI NEMBODIBA AWA

ATAE ADIRA1 Edo awa berari edo atae etiri asisi

ewamei nei utu da edo bugutiri go-sisena. Edo umo goroba jiwae deda bugutiri uso usasa mi busu berarijaniburisira. 2Edo umo gogo dimbudosisira,“Umo atae etira awara. Edo Babylon

nati nembodiba awa atae etiraawara. Edo atae etira aindaasisi bebegae de ri memei be-begae gari neinde kainde awaboroko uso dumbari da atera.3 Ainda be awa evetu amimiuso wasiri bebegae da wineokain itido seuri ungo mi in-dido era. Edo busu da gitiji-jigegari embobo nembogamobugudo ungae da sino pu dawasiri awa ewora. Edo busu daembo rovi ravi ori garori ariburo edo era awa ungo evetuainda rora mina nembogamode awa dipapa edo ori garoriburo ungae edo ungo rora em-bobo ewora.”

4 Edo umo awodo setiri ge javi neiutu da siri ingisena. Edo ge javi amimisisira,“Naso embobo nati awa dodo ijegewo.

Edo ungae da wasiri bebe-gae eove ainda be awa ingowasiri bebegae unemi ira daawa adewa awa ingo rirogaunemi kumbadira riroga daawa kumbadewa.

5 “Edo evetu ainda wasiri bebegaeawa diripu edo utu da vivi-tira. Edo God uso wasiri be-begae ruvegae umo kasadi siaira. 6 Awasedo ingoda yei roedo ira da awodo mina ewoawarate ingoda mina ari miunemi ro evira awa derigare.Edo wine okain unemi ingomiindawase itido ira awa biae rate wine okain ingo mi unemiindarase itadewa awa biae bebiae are.

7 “Edo umo iji berari rora jiwaede jasiga ari de kumbadi di-papa evira awasedo uso yeimemesi uso dipapa bebegaeda tega da awodo itiwo. Edoumo uso joda sira, ‘Na giti-jigari evetu nembodiba eindaanumbedo atena. Edo naawa rori aera edo dubo veveranaso yei mana bugadira.’

8 “Edo umo ge awodo sira awasedoiji da rovi ravi bebegae usoyei bugadira karu bebegae debetari da dubo vevera edo beji.Edo riawo mi umo atae adiraainda be awa Bada God gorobajiwae mi uso wasiri biae damina ititira.

9 “Edo busu berari da gitijijigegarinembogamo ungae da indido kum-budo ise uso wasiri bebegae de usodipapa bebegae da awodo ungo di-papa bebegae ewora awa ungo umoeviri umbosi vivitira awa gido ungo jinembo be sadera. 10 Edo ungo umomemesi burirari gido besaun be de-radera ainda be awa ungo oju adera.Edo ungo mi sadera,“ ‘Eiawa biae be ra. Edo Babylon

nati nembodiba nati gorobaiso riroga iji da mi bugira.’

11 “Edo busu da rora ori garori ariembobo mi sera amemi ingodenasorora ori eiri sera edo ungo daedo dubovevera edo ji sadera. 12-13 Edo roraungo mi ori garori edo era amoneeire. Auri ewagaewa jawo gold desilver de edo bogera dagari egae

Page 443: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 18:14 440 REVELATION 18:23ganuma mi ari edo kambo ewagaewaedo bo gari neinde kainde parara dekokoi de edo umenga de edo ri munoewagaewa neinde kainde de edo wonembogamo da di mi rora neindekainde ari de edo rovi ravi neindekainde ri mina nembogamo mi ariedo auri de ganuma ewagaewa deedo indari porere de edo rora munoewagaewa de joino de ri vibu munode jawo frankincense de myrrh de ribe jawo wine de oil de indari ewameijasari jawo flour de indari ve jawowheat de cow de sheep de horsesde ungoda jumbari kato de agipoembobo de ungo mi ori garori edoera. Edo ungo mi daedo embomei origarori edo era teta rovi ravi ori garoriedo era da awodo. Edo rovi ravi reeiawa ori garori edo era te embo mimana ori adera.

14 “Edo busu da rora ori garori ariembobo mi Babylon nati embobo dayei sadera, ‘Rovi ravi neinde kaindeewagaewa dipapa ewowa awa ataeetira. Edo ingoda ewowo da gorotude indari de awa atae etira. Edo ungoatae etera edo ingo mi ungo euraadewa te mana sekago tambadewa.’15 Edo busu da rora ori garori ariembobo de Babylon nati embobo derora jiwae embobo isera awa memesiawa gido oju edo besaun be deradera.16 Edo ungo besaun be derido dubovevera ise sadera,“ ‘Eiawa biae be ra. Edo iji biae awa

nati einda bugira. Edo matubo gari neinde kainde pararade kokoi de umenga de awaainda ra. Edo giro sagiroewagaewa neinde kainde edorora gold mi ari edo ganumaewagaewa edo bogera minanembogamo de awa aindara. 17 Awarate gorotu awa roarago ise burigi be atae etira.’

“Edo ewa nga da totopo de embonga de mambudo bugudo edo iseraainde edo embo nga da buro ari em-bobo de edo ewa da buro embobo

nenei de ungo daedo besaun be ded-erisera. 18 Edo ungo besaun deridoatise riawo da umbosi vivitiri gidogogo dimbudo ji sise sisera, ‘Natinembodiba omimi busu da nati neneiawa derigurisira.’ 19 Edo ungo avigami ungoda kopiri da gutedo dubo vev-era mi ji sise sisera,“ ‘Eiawa biae be ra. Edo memesi biae

be awa nati nembodiba eindabugira. Edo ewa nga da totopoewa da mambudo bugudo is-era awa nati nembodiba eindagorotu awa embo ise rora em-bobo ewora te iji tupo be natiainda gorotu de itipapo deatae etira.

20 ‘Awasedo utu de God da embobode Iesu da binga atopapote-gari embobo de God da bingasari embobo de nati eiawaatae etira awasedo iaviri ewo.Ainda be awa God mi natiainda uso embobo mi ingodayei ro isera awasedo mina edoumo usibesi etira.’ ”

21 Edo ungo awodo setero asisiewamei goroba jiwae de amimiganuma nembodiba be ganuma roraindari ve jasedo era ainda tega daawodo awa kumbudo pigetiri ewada wowosisira. Edo wosetiri asisiewamei mi sisira,“Da eiedo ungo mi isoro edo nati

nembodiba Babylon awa doroatae adira. Edo atae ari embomi eura adera te sekago manatambadera. 22 Edo sino dariembobo de puin pusari em-bobo de sekago nati aindaiaviri mana adera. Edo buroneinde kainde edo nati aindagano kumbudo era awa ataeadira. Edo indari ve jasariganuma nembodiba da javiawa nati ainda mana sekagosadira.

23 Edo goriwo sekago nati ainda manajanibadira. Edo embo da iavirida javi jimbari bondo da natiainda ewora awamana sekago

Page 444: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 18:24 441 REVELATION 19:10adira. Edo Babylon nati in-goda rora ori garori ari em-bobo da goroba mi busu neneiberari da rora ori garori ariembobo da goroba awa derig-urevira. Edo ingo inja mi edorora burise busu berari da em-bobo ganduburewowa.”

24 Edo Babylon nati jo ainda God dabinga sari embobo da ororo de Godda embobo da ororo de busu berarida embobo ungo mi deoro beteworaainda ororo de awa atira awasedo Godmi nati ainda riroga itira.

19JOHN UTU DA IAVIRI DA JAVI IN-

GISIRA1 Einda amboda embo jiwae be da

ge javi awa utu da ingisena. Edo ungoGod jasiga ise sisera,“Ingode God jasiga ore. Soregari

de usasa de goroba de awaingodenaso God da topo ra.2 Edo God ari bebega da minaawa inono da ira. Edo wasiribiae ari evetu umo sino puda wasiri bebega awa ise euribusu da embo berari wasiribiae ewora awa God mi umodetira. Edo umo dedo rirogaitira ainda be awa umo God daagipo embobo deuri beteworaawasedo.”

3 Edo embo jiwae be awa sedo ungogogo dimbudo sisera,“Ingode God jasiga ore. Edo nati

nembodiba evira ainda um-bosi awa mata awodo vivitiseatadira.”

4 Edo ungo mi awodo setero gitiji-jigegari embobo 24 de rovi ravi wasiride 4 ungo mi God uso gitijigari emboda anumbada anumbedo atisira aindajo da baingo dederi edo tumondebainise sisera,“Awa gebe. Ingode God jasiga ore.”

BADA GOD JIMBARI BONDO SIAISIRA

5 Edo ge javi gitijigari embo nem-bodiba da anumbari demonda bugiriingisera awa sisira,

“God da agipo embobo berari deembo berari God oju edo era,embo nembogamo de embomemeinya de ingo berari in-godenaso God jasiga ewo.”

6 Edo ge javi awodo setiri embojiwae be mi gogo dimbero ingisena.Edo embo jiwae be ainda javi awa tetaumo nembodiba mi doriri mendo dawosedo ganuma da dorise javi saragoisera. Edo ungoda javi awa daedobinga barara da javi awodo ra. Edoungo ge sero ingisena awa ungo eiedosisera,“God jasiga ewo ainda be awa in-

godenaso Bada God gitijigarinembodiba mi gitijijigurira.7 Edo ingode jo iaviri ise duboewamei ore. Edo ingode usojawo jasiga ore ainda be awaIesu God da Lamb mi usoembobo teta embo mi usoaro kumbudo ira da awodokumbarase iji bugira awasedo.Awasedo uso embobo umogebe edo era awa uso aroawodo ungo sia etera.

8 Edo God mi ungoda yei bo pararabiribiri edo ira awa omboraseitira.” (Bo parara biribiri iraamone God da embobo da ariewagaewa awa ra.)

9 Edo ungo awodo setero asisiewamei mi naso yei sisira, “Eiawajiveio, ‘Embo ave God mi Lamb dajimbari bondo da purorase oru etiraembo awa umo iaviri are.’ ” Edo asisiewamei awa sedo sisira, “Ge borokoiso yei jiwasase setena ge amone Godda gebe moka ra.”

10 Edo asisi ewamei awodo setiri nadaedo uso jo da baingo dederi edoumo tumondebain adi isena te un-emi naso yei sisira, “Na tumondebaineose. Edo namonde imonde daedoedo embo berari gebe moka Iesu miisaga isira ainda jigido era awa agipoembobo ra. Edo God da tumondebaineio. Edo Iesu awa isaga adi sedo bingasari embobo God da gebe moka sedoera awa uso binga awa minonu sera.

Page 445: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 19:11 442 REVELATION 20:311 Edo utu pirigetiri na wo horse

parara gosisena. Edo embo horseainda tamo da anumbedo atisiraembo ainda jawo awa Embo IngodeGosera Umo Kondade Ira edo GebeMoka Sari Embo ra. Edo embo amimiembo kasedo ira awa inono be ra. Edoumo embogo adi edo ira awa embogoinono da edo ira. 12 Edo uso dombuetoto awa riawo avewa ingege ra. Edouso kopiri da awa giro sagiro jiwaebe teta gitijigari embo da gobe ingera. Edo uso jawo nei da uso tamo dagaiari ra awarate umo umosuka aindabe awa garira. 13 Edo bo ribori unemiombusira awa ororo mi saburu isira.Edo uso jawo ungo mi sedo isera awaGod da Ge.

14 Edo utu da isoro embobo ombariparara awa ombudo horse parara davitido umo ambo ambo isera. 15 Edoumo kasiwo di de uso be da amimibusu da embo berari dedo edo ungopatadira. Edo umo busu da emboberari patido umo goroba nembodibade da ungo gitijigadira. Edo embomi grape jasari rora da grape jasorouso ngamo sununu keputu edo irada awodo embo awa horse pararaainda tamo da anumbari amimi ariedo God goroba jiwae da tini gambariawa busu da embobo da yei yoyogoadira. 16Edo embo ainda bo ribori edouso tei da ge eiawa jiwari ra,“GITIJIJIGEGARI NEMBOGAMBO DA

GITIJIGARI EDO BABOJEGARIBERARI DA BAJARI AWA.”

17 Edo ainda amboda asisi ewameiwaiko da deriri gosisena. Edo umogogo dimbudo ri memei inda yimapuma edo isera ainda yei sisira,“Puwo God bondo nembodiba siaira awasedo dada ewo. 18 Edo puwogitijijigegari embo nembogambo deisoro embobo da gitijijigegari deisoro embobo de wo horse de edoembo horse tamo da anumbedoera ainde edo embo berari agipoembobo de agipo ae embobo de embonembogamo de embo memeinya deda ungoda tamo pisi awa indave.”

19 Edo umo awodo setiri na wonembodiba ewa tuda edo vivitisira de

busu da gitijijigegari embobo de un-goda isoro embobo de dada edo embohorse parara da tamo da anumbedoatisira ainde uso isoro embobo deda embogo adi dada isera awa go-sisena. 20 Awarate ungo mi wo nem-bodiba ewa tuda edo vivitisira awakumbudo edo binga pasega sari em-bobo wo nembodiba busu da edo vivi-tisira ainda jo da ari wasiri goroba deedo isera awa bundisera. (Edo bingapasega sari embo ari wasiri gorobade edo isira amimi embo wo nem-bodiba ewa tuda edo vivitisira aindataroro burisera ainde edo embo wonembodiba da ove kewari tumonde-bain edo isera awa unemi gandubedoisira.) Awasedo embo horse parara datamo da anumbedo atisira amimi wonembodiba de binga pasega sari embode ungo wasiri de atero kumbudo ri-awo matawa ewuse atari da pigisira.21 Edo nenei awa kasiwo embo horseparara da tamo da anumbedo atisiraainda be da mi dega buriga etiri be-betegurisera. Edo dega buriga etiribebetegetero ri memei bugudo un-goda tamopisi awa indido ungoda tinikakau kakau isira.

20IESU KERISO GITIJIJIGURIRA

1 Edo na asisi ewamei uro umengatu be tuda awa pirigari rora deesi bouga de awa jigido utu dodowowosiri gosisena. 2 Edo anela miwo nembodiba teta ingaba inge usojawo Jingabu Ogo edo Binei edo Sa-tan awa jigido edo gaeko 1,000 awodoatarase bundisira. 3 Edo bundedoasisi ewamei mi uro nembodiba joumenga de ainda jo da pigisira. Edoainda pigedo gaegae edo gaeko 1,000ainda joda busu embobo awawa gan-dubeurase sedo be awa didigurisira.Edo embo mi bugudo be awawa piri-gaderi ta awa gadi sedo itari gambariumbaka vibu mi mangiro be awa itirigambudomina semba edo begitiminagamba isira. Edo gaeko 1,000 atae ariungo mi Satan awa iji tupo wujegoroatadira.

Page 446: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 20:4 443 REVELATION 21:24 Edo na gitijigari embo da anumba

de edo embo ainda anumbedo eraainde awa gosisena. Edo emboanumba ainda anumbedo era awaembo kasadi sedo goroba ari kum-busera. Edo na embo God da geminonu sedo isera edo gebe mokaIesu mi isaga edo isira awa minonusedo isera awa embo deoro betedoisera ainda asisi awawa gosisena. Edoembobo awa wo nembodiba ta usoove kewari ta ko wo nembodiba ewatuda edo vivitisira ainda taroro un-goda kopiri da ta ingo da awa kum-bae edo tumondebain ae embobo ra.Edo embobo awawa ungoda uje beda edo eririgedo Keriso ga da giti-jijigegari da buro awa gaeko 1,000awodo isera. 5Edobebetegari emboboawa eririsera awa erari tuturo awara. Edo gaeko 1,000 atae etiri embonenei bebetegurisera awaungo eriris-era. 6 Edo embo erari tuturo eraderaembobo awa ungo iaviri adera edoGodmi ungo ewamei adira. Edo riawomatawa ewuse atari jawo sedo erabetari nei amimi mana embobo eiawausibesi adira. Edo ungo matawa atiseedo ungo God da edo Keriso da priestembobo adera. Edo ungo Keriso ga dagaeko 1,000 awodo gitijigadera.

UNEMI SATAN RIAWO MATAWAEWUSE ATARI DA PIGADIRA

7 Edo gaeko 1,000 atae ari ungomi Satan wujegoro uro jo umenga daawa dodo vitadira. 8 Edo umo vitidobusu da embobo gandubadira Gog deMagog de. Edo umo busu da emboboberari awawa gandubedo sari ungodada edo embogo adera. Edo emboboainda ajigari tega awa nembodiba bera teta ewa kora da kora jiwae beawodo ra. 9 Edo Satan da uso embobomi dada edo God da embobo awawajiroroka isera edo nati God mi dubobudo ira ainde da awarate riawo miutu da edo wosedo Satan da emboboawawa evetiri ungo bebetisera.

10 Edo ungo betetero Satan ungoganduburisira awa God mi riawomatawa atari da pigetiri wowosisira.Edo ungo mi matu wo nembodiba

ewa tuda edo vivitisira de bingapasega sari embo de pigetero riawomatawa atari da wowosisera da aindawowosisira. Edo ungo iji de tumbade mata awodo memesi kumbuseatadera.

KASARI SANGO BE SANGOVE11 Ainda amboda na gitijigari embo

da anumba nembodiba parara edoembo ainda anumbedo atiri gosisena.Edo busu de utu de uso dombu daawa inono ae edo sumbudomambudoatae be atae isira. Edo ungo atae iseraawa embo mi ungo awa sekago gaera.12 Edo embo nembogamo de embomemeinya de bebetisera awa ungogitijigari da anumba be da dederigedoatisera. Edo ungo ainda dederigedoateroumo jiwari katonenei awapirig-urisira. Edo awa pirigedo umo jiwarikato neinda uso jawo wasiri da jiwarikato awa pirigurisira. Edo embo be-betegurisera amimi ro edo iseri awajiwari kato ainda jiwusera. Edo jiwarikato ainda ro jiwusera awodo da Godmi embobo ainda mina awa ititisira.

13 Edo embo ewa da mambuse be-betegurisera awa ungoda tamo awaewa da atiri embobo awa ewa daedo vivitisera. Edo embo berari be-betegedo betari da yei da atima iseraawa ungo vivitisera. Edo embobo awaro edo isera awodo da God mi ungokasisira. 14EdoGodmi betari da yei debetari de kumbudo riawomata awodoewuse atima ira ainda pigisira. (Edoriawo matawa atari sena emone be-tari nei embo mi mambudo kumbudoera awa ra.) 15 Edo embo amendajawo wasiri da jiwari kato da jiwaritambae edo isera embo awa pigororiawo matawa ewuse atari da wosedoisira.

21UTU SEKA DE BUSU SEKA DE

BUGADIRA1 Ainda amboda utu seka de busu

seka de gosisena. Edo utu matu debusu matu de atae isira. Edo ewadaedo atae isira. 2 Edo na Jerusalemnati seka God mi utu da edo itiri

Page 447: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 21:3 444 REVELATION 21:18wowosiri gosisena. Edo gagara jim-badi euri giro sagiro tamo da viturigari ewamei edo ira da awodo Godmi nati awa gongoburisira. 3 Edoge javi nembodiba gitijigari embo daanumba da edo bugutiri ingisena edoge javi awa eiedo sisira, “Boroko Godembo da teda atira. Edo umo ungodateda atirari ungo uso embobo adera.4 Edo unemi ungoda dombu da jijiuawa gaimbadira. Edo betari de dubovevera de ji de memesi de awa ataeadira ainda be awa rovi ravi berarimamatu awa atae etira.”

5 Edo ge javi awodo setiri embo giti-jigari embo da anumba da anumbedoatisira amimi sisira, “Gio nanemi anorora berari awa seka adira.” Edo umoawodo sedo naso yei daedo sisira, “Geawawa gebe moka ra awasedo jiveio.”

6 Edo awodo sedo sisira, “Nanemieteno ijegetira. Edo rora berari datuturo edo sangove awa nanasuka ra.Embo ave umoujo ira awa embo aindayei nanemi umo uriri kapuru da aindadimbudo umo awa tepo mina itaeitano indadira. 7 Edo embo amemina embo embogo edo derigadira awana embo ainda God ano edo emboawa naso mei adira edo ewamei arire awa itano kumbadira. 8 Awarateembo embogo ari oju adira edo emboembogo edo oju sumbadira edo emboiji berariwasiri bebegae adi kotedo siaedo ira edo embo edo deoro betedoera edo embo sino da wasiri bebe-gae edo era edo embo inja edo eraedo embo ove kekevegari tumonde-bain edo era edo embo ge busedo eraawa ungo berari riawomatawa ewuseatima ira ainda mambudo betari neiawa kumbadera.”

JERUSALEM SEKA UTU DA EDOWOSADIRA

9 Asisi ewamei 7 aga 7 awodomemesi 7 awodo jigido atisera aindateda asisi ewamei da mi bugudo nasoyei sisira, “Puio, Iesu gebe ari emboboLamb simba era teta evetu mi jimbadisia edo iu simba arago era awa itanogase.”

10 Edo umo awa sedo Asisi Kotopunaso joda goroba edo gitijijiguriseasisi ewamei mi na kumbiri na doririin be inda ainda tamo da vivitisena.Edo God mi Jerusalem nati kotopuawa itiri utu da edo wowosiri asisiewamei amimi isaga etiri na gosisena.11 Edo God da usasa mi nati awajaniburisira. Edo nati ainda usasaawa nembodiba be isira teta ganumamina nembogamo de mi birigi jaragaarago isira. 12 Edo ganuma mi natiawa puga digido jiroroka isera in beinda. Edo mangiro berari 12 awodoawa puga ainda edo asisi ewamei 12awodo mi mangiro awa simba edoisera. Edo mangiro ainda awa Is-rael embobo da orobe 12 ainda jawoawa gaiari ra. 13 Edo mangiro be-rari tamonde awa puga ainda demoberari ainda ra. Edo sawari kena daawa mangiro tamonde ijari kena daawa mangiro tamonde edo iji vitidoyari kena da awa mangiro tamondeiji wosedo purari kena awa mangirotamonde ra. 14 Edo puga ainda jangisangove sangove awa ganuma berari12 awodo ra. Edo ganuma ainda begitida Lamb da binga atopatari embobo12 da jawo awa gaiari ra.

15 Edo asisi ewamei naso yei gesisira awa umo nati ainda tega deuso mangiro da tega de puga datega de awa kumbadi sedo umo tegabari ituka gold mi ari awa jijigurisira.16 Edo nati ainda demo demo da tegaawa da awara. Edo asisi ewamei minati awa jiroroka ise uso tega bariituka mi tega kumbusira. Edo demodemo ainda tega awa 2,400 km ra.Edo inda vitari da tega awa 2,400 kmra. 17 Edo asisi ewamei tega barirora embo mi ungoda mando da tegakumbudo era awa jingama edo natigajari rora da tega awa kumbusira.Edo inda vitari da tega awa 72 metresra. 18Edonati aindapuga awaganumaewagaewa mi egari ra. Edo nati awagold mi ari ra. Edo nati awa isagabe teta dombu gari atiti da awodogido imo uso joda ro atira awa gadesa.

Page 448: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 21:19 445 REVELATION 22:819 Edo tutuvi sangove da derari daganuma ainda demo da awa ove garineinde kainde ari ra ganuma minanembogamo ari gido biribiri edo isira.20 Edo tutuvi da ainda ganuma aindamina nembodiba edo teta waiko mijanibarago edo isira. Edo ganumatutuvi nei da awa umenga inge ra.Edo ganuma tutuvi nei da awa pararaedo tutuvi nei da ganuma awa jejeugaedo tutuvi nei da ganuma awa kokoiedo tutuvi nei da ganuma awa pararainge edo tutuvi nei da ganuma awakokoi edo tutuvi nei da ganuma awainjibari edo tutuvi nei da ganuma awaumenga be edo tutuvi nei da ganumaawa karako edo tutuvi nei da ganumaawa daedo karako edo tutuvi nei daganuma awa umenga inge edo tutuvinei da ganuma awa kokoi ra. 21 Edomangiro 12 awawa sameme nembog-amo mi egari ra. Edo mangiro dadaawa sameme dada mi egari ra. Edonati jo da emboro awa gold teta atitigari rora da awodo mi ari ra.

22 Edo na tumondebain ari mandonati ainda gae isena ainda be awaBada God goroba jiwae umo umo-suka edo Lamb de da awa nati aindatumondebain ari mando awasedo.23 Edo kariga de waiko de awa aindaatae ra ainda be awa God uso us-asa mi janibedo isira edo Lamb awanati ainda goriwo awasedo. 24 Edobusu berari da embobo awa nati aindausasa mi atadera. Edo busu berarida gitijijigegari berari awa ungodagorotu rora awa kumbudo nati aindatoradera. 25 Edo tumba da umengaawa nati ainda bugadi aera awasedonati ainda mangiro awa mana ga-jadera te pirigari berari iji nembodibade atadira. 26 Edo busu berari da em-bobo mi ungoda rora mina nembog-amo de edo ungoda gorotu de kum-budo nati ainda toradera. 27 Awaraterora dongono de edo embo ge busedoera ainde edo embo rora eoro mengido era ainde awa mana nati aindatoradera. Awarate embo ungoda jawoLamb da wasiri da jiwari kato da

ungoda jawo atira amimi nati aindatoradera.

22WASIRI DAUMODEWASIRI DARI DE

DA GE1 Edo asisi ewamei mi wasiri da

sasaka awa ujiji etiri gosisena. Edoumo awa dongono ae ewamei be edopiribiri. 2 Edo umo awa God de Lambde da gitijigari anumba da edo natida emboro soropu da sumbudo ira.Edo umo ainda bengi da awa wasirida ri gaeko dada da jo da iji 12 awodokariga dada da be edo ira awa eririra.Edo ri ainda igi awa busu da emboari ewagaewa ari siwo ra. 3 Edo Godmi rora ro biae arase seuri biae edoira awa embo mi mana nati aindatambadera.

Edo God de Lamb de da gitijigarianumba awa nati ainda atirari edoGod awa uso agipo embobo mi tu-mondebain adera. 4 Edo God da agipoembobo mi uso dombu awa gaderaedo uso jawo awa ungoda kopiri dagaiadera. 5Edo tumba da umenga awamana nati ainda bugadira edo embomana goriwo dipapa adera o waiko dausasa dipapa adera ainda be awa BadaGod awa ungoda usasa adira awasedo.Edo God da agipo embobo ungo awagitijijigegari embobo edomata awodogitijijigurise atadera.

IESU ENGENEMBADIRA6 Ainda amboda asisi ewamei mi

naso yei sisira, “Ge awa gebe moka ra.Edo Bada God mi uso asisi awa bingasari embobo da yei ititisira edo umouso agipo embobo da yei ro bugadiraawa isaga orase sedo uso asisi ewameiititisira.”

7 Iesu mi sira, “Ingiwo. Na iji tupobe bugadena. Edo embo ave ge jiwarikato einda jo da awa kera adira emboawa iaviri adira.”

8 Edo na John mi ge berari eiawaingena edo rora berari eiawa getena.Edo na dombu mi gido edo dengoromi ingido asisi ewamei mi naso yei

Page 449: BINGAEWAMEIIESUKERISODAJAWODA · da ititise edo puti awa pigari riawo da ewadira riawo matawa atari da ewadira.” JOHNIESUUMOMIEWAMEIISIRA 13 Edo iji ainde Iesu Galilee busu awadodoedoJordanumobedabu-gusiraJohnmiaindaumomiewamei

REVELATION 22:9 446 REVELATION 22:21eiawa isaga isira asisi ewamei awa tu-mondebain adi uso jo da baingo ded-eri isena. 9 Awarate na baingo dederietenoumonaso yei sisira, “Na tumon-debain eose. Ta namonde imondeedo iso nanonamendi God da bingasari embobo de edo embo berari gejiwari kato einda atira awa kera edoera awa agipo embobo ra. God da awatumondebain eio.

10 Edo umo awodo naso yei sedosisira, “Jiwari einda ro bugadira aindage awa unjugeose ainda be awa roraberari eiawa bugadira ainda iji awaaikambu etira awasedo. 11 Edo emboave embo biae awa umo wasiri be-begae adi dipapa ari gido dowo are.Edo embo ave jo dongono de awa umojo dongono da atadi ari gido dowoatare. Edo embo ave wasiri ewagaewairirari gido dowo wasiri ewagaewa iseatare. Edo embo ave God da ge mi rosira awodo atirari gido dowo awodoatare.”

12 Edo Iesu mi sira, “Ingiwo. Na ijitupo be bugadena. Edo na bugadenaawa embo dada da ungoda wasiri dariroga awa budo bugadena. Edo emboumo ro edo ira awodo da tega usoriroga awa itadena. 13 Edo na awa tu-turo edo sangove. Edo rora berari datuturo de sangove de awa na nasukara.

14 “Edo embo ungoda wasiri bebe-gae awa segadera teta ungoda bosinidongono segedo era da awodo aderaembo awa iaviri adira ainda be awaGod mi awara sari ungo wasiri dari da be awa indise edo ungo natida mangiro be da awodo torido natida joda atadera. 15 Awarate embosino da wasiri bebegae awodo edo eraedo inja edo era edo embo dita baita

edo era edo embo embo nenei de-oro betedo era edo embo ove kewaritumondebain edo era edo ge busedoera embobo awa ungo ponda matawaatadera.

16 “Edo na Iesu nanasuka naso asisiewamei rora eiawa ingo Iesu gebeari embobo da diti ainda yei minonusorase ititisena. Edo na awa David daorobe ra. Edona awa sipo damana ra.”

17 Edo Asisi Kotopu de Iesu gebeari embobo de ungo awa Iesu embosia etera teta gagara ademei mi usojimbari iji sia edo ira da awodo edoungo sera, “Iesu puio.”

Edo embo ave ge eiawa ingira awaumo daedo puio sare.

Edo embo awa umo ujo iri awapurare. Edo embo amemi dipapa iraembo awa puma wasiri da umo awaindare. Edo umo sasaka awa ori adiaera te God da kando uso yei da ititira.

GE SANGOVE BE SANGOVE18 Ingo berari ge isaga etiri gaietena

eiawa ingewa embobo ainda yei geeiawa sadena. Edo amemi uso kotarimi ge nei ge einda pundugadira awaGod mi ari embo awa memesi jiwarieinda setira awa tambadira. 19 Edoembo amemi uso kotari mi ge neneieinda gaietena awa tupadira awa umowasiri da ri da be awa mana kum-badira edo God mi uso emboro gajariedo umo mana Nati Kotopu da manatoradira. Edo rora einda kiki awananemi einda gaietena.

20 Edo embo rora berari eiawa isagaisira embo amimi sira, “Awa gebe. Naiji tupo be bugadena.”

Awara Bada Iesu, puio.21 Bada Iesu Keriso da soregari da

kando nembodiba ingo berari da yeimatawa atare.