Hossein Madhani

University of Tehran

Bio زیست ، حیات

ریشه لغت

Logy شناختن ، شناسی

علمی که منجر به شناخت موجودات زنده و عوامل موئر بر آنها

در واقع هر بررسی که روی موجودات زنده صورت . می شود

.می پذیرد در حیطه کاری علم زیست شناسی است

سوال؟ !

موجود زنده چیست؟

به چه چیز موجود زنده می گوییم؟

.درمقایسه با اشیای بی جان طبیعت سازمان دهی بیشتری دارند1.

دارای هومئوستازی هستند، بدین معنی که محیط داخلی خود را 2.

به نوعی موجودات زنده ایجاد کننده نظم )تقریباٌ ثابت نگه می دارند

(.اند

.توانایی تولید مثل دارند3.

.توانایی رشد دارند4.

.انرژی و مواد را از محیط جذب نموده و آن را تغییر می دهند5.

.به محرک ها پاسخ می دهند6.

.با محیط خود سازش می یابند7.

همه موجودات از جانداران میکروسکوپی بسیار کوچک گرفته تا

جانداران بزرگتر و پیچیده تر مانند انسان، همگی از واحدهای

.زیستی یکسانی ساخته شده اند

این واحد زیستی یکسان که کوچکترین واحد زیستی می باشد

.دارد نام (cell)سلول

سلول درواقع یک اتاقک بسته می باشدد کده درون آن حداوی مدواد و

اجزای خاصی بوده و به کمک این مواد و اجزا شدرایط وید ه ای را

.در طول حیات خود حفظ می نماید

سلول دارد وجود سلول نوع دو کلی طور به زنده دنیای در

یک داراری که (Eukaryotic cells)یوکاریوتی های

غشایی شبکه همچنین و اند یافته سازمان و مشخص هسته

prokaryotic)پروکاریوتی های سلول و دارند درونیcells) فاقد همچنین و نداشته ای یافته سازمان هسته که

.باشند می درونی غشایی سیستم

سلول شدن جدا به منجر و کرده احاطه را سلول که است پوششی

.شود می اطرافش دنیای از

سلول به موضوع این

شرایط تا کند می کمک

زیستن برای که ای وی ه

این در را است مناسب

آورده وجود به بسته فضای

.نماید حفظ و

ساخته لیپید های مولکول از غالباٌ که شفاف و نازک ای دیواره

.است شده

اجازه (...و غذایی مواد اکسی ن، آب، :مانند) مواد از گروهی به

.نماید می جلوگیری مواد از برخی ورود از و داده عبور

باشد می انتخابی پذیری نفوذ خاصیت دارای غشاء واقع در.

بزرگ و رشد با تواند می همچنین و است پذیر انعطاف غشاء

.کند رشد سلول شدن

گرفته قرار هسته و پالسمایی غشای بین در که سلول از ای ناحیه

می ها اندامک و سیتوزول شامل که گویند می سیتوپالسم را است

.باشد

سیتوزول (cytosol) حل های یون آب، شامل که است سیالی ماده

این در .باشد می ها پروتئین و کوچک های مولکول آن، در شده

می انجام به سلول برای الزم شیمیایی فرآیندهای از بسیاری بخش

.رسد

که شده تشکیل سیتوزول نام به سیال ماده یک از سیتوپالسم درواقع

ماده این مجموعه به و .باشند می شناور آن در سلولی های اندامک

.گویند می سیتوپالسم آن در موجود های اندامک و سیال

مولکول است، سلول اطالعات ذخیره محل DNA اصلی عامل که

.دارد جای هسته درون در است وراثت

است سلول مدیریت و فرمانروایی محل هسته درواقع.

الیه دو از که دارد نام هسته پوشش کند می احاطه را هسته که آنچه

و هسته بین مواد جریان که است منافذی دارای و شده تشکیل غشاء

.کند می کنترل را توپالسمیس

شکل که دارند وجود کروماتین تنیده درهم های رشته هسته درون

فشرده حالت در DNA باشد، می DNA نشده فشرده و باز

.دارد نام کروموزوم

درون هسته توده هایی با فشردگی بیشتر دیده می شود که محل ساختن

.می گویند( Nucleolus)هستکریبوزوم ها می باشند و به آن ها

نوکلئوپالسمبه مایعی که درون هسته را پر کرده است(Nucleoplasm )

.می گویند

به را سیتوپالسم یوکاریوتی های سلول در سلولی درون غشاهای

.گویند می اندامک ها آن به که اند کرده تقسیم مجزایی های بخش

فضای این در که باشند می درونی فضای یک حاوی ها اندامک

های اندامک درونی شرایط شود، می حفظ ای وی ه شرایط درونی

فرآیندهای اندامک هر درون در است، متفاوت یکدیگر با مختلف

می انجام به دارند ای وی ه شرایط به نیاز که مختلفی متابولیسمی

.رسند

و درونی غشای)شده تشکیل هم از جدا غشای دو از که است اندامکی

است؛ شده تقسیم قسمت دو به خود میتوکندری داخل فضای واقع در ،(بیرونی

که)درونی غشای در محصور فضای و بیرونی و درونی غشای دو بین فضای

(است شده پر میتوکندری ماتریکس نام به مایعی از

هایی خوردگی چین دارای داخلی غشای

خوردگی چین هر به که باشد می داخل سمت به

.گویند می کریستا یک

میتوکندری کار اصلی محل داخلی غشای سطح

بازدهی آن سطح افزایش با کریستاها و باشد می

.اند داده افزایش را میتوکندری

در موجود انرژی یعنی باشد، می «انرژی کردن آزاد» میتوکندری کار

نام به مولکولی در شیمیایی انرژی به را (قند مثل) غذایی مواد های مولکول

ATP کند می تبدیل.

ATP رایج شکل واقع در است، سلولی کار انجام برای انرژی اصلی منبع

.باشد می سلول در انرژی

سنتز محل ATP باشد می کریستاها همان یا درونی غشای روی.

کلروپالست فقط در سلول های گیاهان و جلبک ها یافت می شود.

محل انجام فتوسنتز می باشد.

غشاهای داخلی کلروپالست آن را به سه فضای اصلی تقسیم کرده اند.

.فضای بین غشای داخلی و خارجی کلروپالست 1.

استروما فضای احاطه شده توسط غشای داخلی که حاوی یک مایع غلیظ به نام 2.(stroma )و شبکه ای از لوله ها و قرص های توخالی.

.فضای داخل قرص ها و لوله های تو خالی. 3

تیالکوئیدبه هر کدام از این قرص ها(thylakoid) گویند .

گرانومبه یک مجموعه ستون مانند از تیالکوئیدها(granum ) گویند و به

.می گویند( grana)گراناجمع گرانوم ها در کنار هم

شبکه اندوپالسمی مجموعه ای از کیسه ها و لوله های به هم .پیوسته ای از جنس غشاء می باشد

شبکه اندوپالسمی از نظر ساختار و عملکرد بر دو نوع است:

(کیسه ای)شبکه اندوپالسمی زبر .1

(لوله ای)شبکه اندوپالسمی صاف . 2

همین به) باشد می خود روی بر هایی ریبوزوم دارای زبر اندوپالسمی شبکه و (شود می دیده زبر و نقطه نقطه صورت به میکروسکوپ زیر در دلیل

شبکه اما .است پیوسته هم به هسته پوشش بیرونی غشای با همچنین .نیست پیوسته هسته پوشش به همچنین و است ریبوزوم فاقد صاف اندوپالسمی

ساختن غشاء. 1: شبکه اندوپالسمی زبر

ساختن پروتئین. 2

اسیدهای چرب،: برای مثال) ساختن لیپیدها. 1: شبکه اندوپالسمی صاف

...(فسفولیپیدها، استروئیدهاو

که برای انقباض )ذخیره کردن یون کلسیم. 2

ماهیچه ها در سلول های ماهیچه ای الزم

(است

دستگاه گل ی مجموعه ای از کیسه های پهن از جنس غشا می باشد کهبر خالف شبکه اندوپالسمی این کیسه ها به هم پیوسته نیستند، بلکه روی

.هم قرار گرفته اند

دستگاه گل ی مواد ساخته شده توسط شبکه اندوپالسمی را : وظیفه

. دریافت کرده و تغییر می دهد

هایی که از شبکه اندوپالسمی می آیند را وزیکولدرواقع

به . دریافت کرده و از نظر شیمیایی آن ها را تغییر می دهد

به عبارتی آن ها را با این تغییرات شیمیایی نشان دار کرده

.و به قسمت های مختلف سلول و یا به بیرون از سلول می فرستد

کیسه های کوچک غشایی هستند که مولکول ها را در سلول انتقال می وزیکول ها .دهند

کننده است جسم تجزیهلیزوزوم به معنی.

توسط شبکه اندوپالسمی زبر و جسم گل ی ساخته می شود.

محتوی آنزیم های تجزیه کننده می باشد.

وظیفه آن تجزیه مواد غذایی وارد شده به سلول و تبدیل آن ها به

.مولکول های کوچکتر می باشد

اندامک های پیر و آسیب دیده نقش دارد ههمچنین در تجزی.

کیسه هایی غشاءدار هستند که اعمال مختلفی انجام می دهند.

حاوی موادی مانند آب، مواد محلول در آب، مواد غذایی و مواد .زائد هستند

.فقط در سلول های گیاهی دیده می شود: واکوئل مرکزی -

حاوی مواد غذایی است که طی اندوسیتوز : واکوئل غذایی -

وارد سلول شده اند انواع واکوئل ها.

از ترکیب واکوئل غذایی و لیزوزوم به : واکوئل گوارشی -

.وجود می آید

در آغازیان آب شیرین، آب اضافی : واکوئل ضربان دار -

.درون سلول را دفع می نماید

به متعدد های آنزیم حاوی ای کیسه واقع در که غشادار اندامکی

.است خاصی اهداف منظور

اکسی نه آب که است کاتاالز آنزیم حاوی اندامک این مثال برای

تجزیه اکسی ن و آب به را (است سمی العاده فوق ای ماده که)

.دارد می امان در سمی مواد گزند از را سلول و کند، می

از حفاظتی مانند توری شبکه یک دارای یوکاریوتی های سلول

می نامیده سلولی اسکلت کلی طور به که هستند نرم های رشته

.شوند

باشد می پروتئین از ها رشته جنس.

سلولی های فعالیت نمودن تنظیم سلول، استحکامی ساختار :وظایف

.سلول حرکت ها، پیام مکانیکی انتقال طریق از

اسکلت سلولی از لوله ها و رشته های پروتئینی تشکیل شده است

:که بر سه نوع اند

1. actin filaments :رشته های نازک پروتئینی که قطری

.نانومتر دارند7در حدود

2.microtubules : لوله هایی از جنس پروتئین با قطری در

.نانومتر دارند 25حدود

3.intermediate filaments :شته هایی از جنس پروتئین با ر

قطری حد واسط دو جزء

(.نانومتر 10)قبلی

یک کمپلکس مولکولی بسیار بزرگ متشکل از پروتئین وRNA

.می باشد

به صورت دانه های ریزی شناور در سلول و بالخص روی شبکه

.اندوپالسمی زبر و همچنین پوشش هسته قرار گرفته اند

ریبوزوم از دو زیر واحد کوچک و بزرگ تشکیل شده است .

وظیفه این کمپلکس ساختن پروتئین است.

---------------------------------------------------

RNA :ریبو نوکلئیک اسید

DNA :دئوکسی ریبونوکلئیک اسید

آغازیان بیشتر یا ها جلبک ها، قارچ ها، باکتری گیاهی، های سلول

خود پالسمایی غشای روی بر محکم و ضخیم دیواره یک دارای

.دارد نام سلولی دیواره که باشند می

میکروب حمله از جلوگیری و سلول شکل حفظ باعث ساختار این

.گردد می زا بیماری های

ندارند دیواره جانوری های سلول.

نفوذپذیری خاصیت پالسمایی، غشای برخالف سلولی دیواره

.کنند می عبور آن از ها مولکول از بسیاری و ندارد انتخابی

.تراواست کامالٌ درواقع

پپتیدوگلیکان ها باکتری

کیتین ها قارچ

متنوع آغازیان

سلولز گیاهان

مجموعه ای از میکروتوبول ها که با سازماندهی خاصی به

.صورت استوانه ای در کنار هم قرار گرفته اند

در سلول های گیاهی وجود ندارند.

در تقسیم سلولی نقش مهمی ایفا می کنند.

تایی از 3ردیف 9سازماندهی آنها به صورت قرار گرفتن

.میکروتوبول ها به صورت استوانه ای می باشد

تمام موجودات زنده از نظر تکاملی به دو حوزه اصلی تقسیم بندی

:می شوند

پروکاریوت ها یوکاریوت ها

موجوداتی تک سلولی، فاقد هسته و اندامک های غشاء دار و اغلب

دارای دیواره

پروکاریوت ها خود به دو گروه اصلی تقسیم بندی می شوند:

یوباکتری ها آرکی ها

(باکتری های واقعی)

پرسلولی انواع هم و سلولی تک انواع دارای هم که موجوداتی

باشند می.

باشند می غشاءدار های اندامک و هسته دارای هایشان سلول.

گیاهان -

جانوران - مختلف های گروه

آغازیان - یوکاریوتها

ها قارچ -

بسیار های تفاوت ها یوکاریوت مختلف گروه 4 این دانید می که طور همان

و هسته دارای هایی سلول داشتن در ها آن همگی اما داشته یکدیگر با زیادی

.هستند مشابه اندامک

و ها اندامک از معدودی تعداد نداشتن یا داشتن نظر از هایشان سلول تنها

.دارند تفاوت یکدیگر با سلول هر خاص تمایزهای همچنین

از که جانداری بنابراین بوده، کلروپالست دارای گیاهی های سلول مثال برای

نور از استفاده قدرت (گیاه)آید می وجود به ها سلول این گرفتن قرار هم کنار

سلول بودن دارا دلیل به جانوران اما .دارد انرژی منبع عنوان به را خورشید

.ندارند را قدرت این کلروپالست، فاقد هایی

پرسلولی یا و سلولی تک جانداران همه فهمیدیم که طور همان .هستند

و اند، شده ساخته سلول یک از تنها که اند جاندارانی ها سلولی تک .دهد می انجام سلول یک همان را جاندرا به مربوط وظایف تمام

زیادی تعداد از متشکل پیکرهایی دارای ها پرسلولی مقابل در اما صورت وظایف تقسیم ها سلول این بین در که باشند، می سلول .است گرفته

به یا پذیرفته صورت سطحی چه در وظایف تقسیم آنکه حال شده تخصصی چقدر اش وظایف انجام برای سلول هر عبارتی آغازیان برخی مثل ساده بسیار توانند می سلولی پر جانداران باشد،

.انسان مانند پیچیده بسیار یا و باشند ها قارچ یا و پرسلولی

سطح در ها سلول بین وظایف تقسیم که پیچیده های سلولی پر در که) ای مشابه های سلول از هایی مجموعه دارد، قرار باالتری خاص وظیفه یک انجام برای(اند کرده پیدا ویکسانی خاص تمایز به را بافت نام به عملکردی بخش یک و گرفته قرار هم کنار در

.اند آورده وجود

قرار هم درکنار بزرگتر هدفی راستای در نیز مختلف های بافت را اندام نام به تر پیچیده و بزرگتر عملکردی بخش یک و گرفته های اندام از که است زنده موجود این نهایت در و اند کرده ایجاد

.است شده ساخته مختلف

دیده اند پیچیده هایی پرسلولی که نیز گیاهان میان در روند این

.شود می

بهتر شناخت منظور به گیاهان ساختارهای و ها وی گی بررسی

...ها آن

قرار هم کنار از که هستند سلولی پر موجوداتی گیاهان درواقع

داشتن مانند)خاصی های وی گی دارای که هایی سلول گرفتن

وجود به هستند (...و سلولی دیواره مرکزی، واکوئل کلروپالست،

.آیند می

سلول های تمایز یافته

بافت

اندام

جاندار