Upload
buitu
View
234
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
BİTKİ BESLEME
Yrd.Doç.Dr. Nevzat GÜRLEVİKSDÜ
Orman Fakültesi
AGM “Mesleğe Hazırlama”
Semineri, 5-10 mayıs 2009, İzmir
İçerik
•
Bitki gelişimini etkileyen faktörler•
Orman ekosisteminde besin döngüsü
•
Bitki besin maddeleri•
Bazı
örnek uygulamalar
•
Çözüm bekleyen sorunlar
1. Fotosentezde kullanılan ışık
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
1.2
400 450 500 550 600 650 700 750
Işık dalga boyu (nm)
Işığ
ın e
mili
mi
J. ExcelsaC. libani
3. Hava
•
O2 solunum için gerekli, organik maddelerin yapısından yer alır
•
CO2 fotosentez için gerekli, aynı zamanda sera gazı
•
N2 atmosferde en fazla bulunan gaz, fakat bitkiler tarafından kullanılamaz
N2% 78
O2% 21
CO2% 0.03
4. Toprak•
Besin maddesi, hava ve su kaynağı
•
Temelde katı madde, gözenekler
ve •
bunların içerisinde yer alan organizmalardan oluşur
Göz
enek
ala
nı
Kat
ımad
de
Hava% 20-30
Su% 20-30
Mineral Madde% 45
Organik Madde% 5
5. Su•
Su yüzeyinin altında su potansiyeli pozitif
(basınç)
•
Su yüzeyinde potansiyel 0•
Su seviyesinin üzerinde su potansiyeli negatif
(noksanlık,
emme basıncı)
0 bar
-0.33 bar
-15 bar
•
Aşırı
su havasız ortam yaratıp kök solunumunu engeller
•
Yetersiz su da fotosentezi ve fidan gelişimini engeller
Bu faktörler bakımından ülkemiz ormancılığını
nasıl
değerlendirebiliriz?
•
Işık: Güneş
ışığı
bol, fidanlıklarda gölgeleme gerekebilir•
Sıcaklık: Aşırı
sıcak ve soğuk hava mümkün
•
Hava: Fazla müdahale şansımız yok, seralar hariç•
Toprak: Topraklarımız genelde hafif alkalen
ve fazla
verimli değil•
Su: Bölgeye göre kuraklık veya aşırı
su mevcut
•
Uygulamada bu faktörlerin hangilerini kontrol edebiliriz?
Orman ekosistemlerinde
besin devri
•
Orman ekosistemleri 3 temel bileşenden oluşur
–
Vejetasyon•
Alt tabaka
•
Üst tabaka–
Ölü
örtü
–
Mineral toprak
Ölü
Örtü
Reservi
Toprak Reservi
Vejetasyon reservi
Besin Devri•
Genel olarak 3 kısma ayrılır
–
Jeokimyasal (ekosistemler arası)
–
Biyojeokimyasal (ekosistemler içi)
–
Biyokimyasal (bireyler içi)
Yağıştoz, gaz
Yaprak döküm
üM
ineralizasyon
Rem
obilizasyon(geri kazanım
)
Imm
obili
zasy
onAyrışma
Bitk
i Alım
ı
Tepe Ç
atısıYıkanm
asıT
oprak Yıkanm
asıÖ
lüÖ
rtüY
ıkanması
Besin Devri
Ölü
Örtü
Reservi200-400 kg/ha
Toprak Reservi1500-2000 kg/ha
Vejetasyon reservi200-400 kg/ha
5-15 kg/ha30-40 kg/ha
30-40 kg/ha
30-40 kg/ha
?
0
60-8
0 kg
/ha
Tepe Ç
atısıYıkanm
ası<1 kg/ha
Ölü
Örtü
Yıkanm
ası•
N Devri
(yıllık değerler)
Organik Maddelerin Bileşenleri
Organik Madde
Karbonhidratlar (% 60)Şeker ve nişasta (% 1-5)Hemiselüloz
(% 10-20)Selüloz (% 20-50)
Protein (% 10)Yağlar, taninler (% 5)
Lignin (% 25)
C% 44
O% 44
H % 8Kül % 8
Su
Kurumadde
Bitki besin maddeleri•
Bitki bünyesinde 60 dan fazla element bulunur, altın dahil
•
Ancak bunlardan sadece bir kısmı
besin elementi olarak ele alınır
•
Mutlak gerekli (16 element)–
3 kriter
•
Yokluğunda bitki hayat döngüsünü
tamamlayamaz•
Özeldir, elementin görevi başka bir element tarafından yerine getirilemez
•
Bitki büyümesine ve metabolizmasına doğrudan etki eder
•
Bitkilerin pek çoğu tarafından ihtiyaç
duyulur
Bitki besin maddeleri
•
Makrobesinler
–
Karbon (CO2
)–
Oksijen (O2
, H2
O)–
Hidrojen (H2
O)
–
Azot (NH4+, NO3
-)–
Fosfor (H2
PO4-, HPO4
2-)–
Potasyum (K+)
–
Kalsiyum (Ca2+)–
Magnezyum (Mg2+)
–
Kükürt (SO42-)
•
Mikrobesinler
–
Klor (Cl-)–
Demir (Fe2+, Fe3+)
–
Mangan (Mn2+)–
Çinko (Zn2+)
–
Bor (BO3-, B4
O7-)
–
Bakır (Cu2+)–
Molibden (MoO)
Bitki besin maddeleri•
Faydalı
(beneficial)
–
Si (silisyum): pirinç
vb. bitkilerde gövde sertliği, hastalıklara dayanıklılık ve zehirlenmeye tolerans üzerine etkili
–
Co
(kobalt): N bağlayan bakteriler için gerekli–
Ni
(nikel): üreaz
enziminde bulunur, ürenin
amonyuma dönüşümü
için gereklidir–
Ti (titanyum): Daha iyi gelişme
–
Na
(sodyum): Daha iyi gelişme, substitude
for
K–
V (vanadyum): Daha iyi gelişme, substitude
for
Mo
İnorganikAzot
AtmosferAzotu
(% 78 N2
)
Organikmadde
Atmosferikbağlama
Endüstriyelbağlama
Biyolojikbağlama
Mineralizasyon
NH4+
NO2-
NO3-
İmmobilizasyon
Buharlaşma
Azot alımı
Yıkanma
İnorganikazot
Yüzeyselakış
NO3-
NO2-
NO N2
O N2
DenitrifikasyonNH4
+
NH3
Asitliğin etkileri
Azot
Fosfor
Potasyum
Kükürt
Kalsiyum
Magnezyum
Demir
Mangan
Bor
Bakır ve Çinko
Molibden
Kuvvetli asitOrtaasit
Zayıfasit
ÇokZayıfasit
ÇokZayıfalkali
Zayıfalkali
Ortaalkali Kuvvetli alkali
Besin Maddelerinin Bitkide Hareketlilikleri
•
Bütün elementler öncelikle köklerden aktif büyüyen organlara iletilirler
•
Ancak ihtiyaç
durumunda sadece bazı
elementler yaşlı
yapraklardan genç
yapraklara iletilebilir (remobilizasyon)
•
Hareketlilik (mobilite) besin noksanlıklarını
belirlemede önemlidir
•
Eğer sadece yaşlı
yapraklar etkilenmişse hareketli bir element, genç yapraklar etkilenmişse hareketsiz bir element noksanlığı
muhtemeldir
Besin Maddelerinin Bitkide Hareketlilikleri
Mineral Besinlerin Floemde
Hareketlilikleri (Marshner)
Çok Orta Az
NPK
MgSCl
(Na)
FeZnCuB
Mo
CaMn
Sedirde muhtemelFe
eksikliği
Besin Maddelerinin Toprakta Hareketlilikleri
•
Genel olarak N, K, Ca, ve Mg gibi elementler hareketli
•
Cu, Fe, Mn
ve Zn
gibi metal elementler den hareketsizdir.
Bitki beslemenin ormancılıkta uygulamaları
•
Doğal ve özellikle yapay ormanlarda
•
Orman fidanlıklarında
Fidanlıkta gübreleme
•
Yeşil gübre•
Çiftlik gübresi
•
Diğer organik madde katkıları•
İnorganik suni gübre
Justus von Liebig’in Minimum Kanunu (1862)
•
Bir yetişme ortamında ürün miktarı
minimumdaki besin maddesi ile sınırlıdır
•
Bitki gelişimi, optimumuma oranla en az miktarda bulunan büyüme faktörü
ile
sınırlıdırBrady, 1990
Beslenme sorunları
nasıl tespit edilebilir?
•
1. Görsel belirtiler•
2. Toprak analizi
•
3. Yaprak analizi•
4. Gübreleme denemeleri
–
Hepsinin de avantaj ve dezavantajları
var!!
•
5. Tecrübe!
Beslenme bozukluklarının görsel belirtileri
Bitki kısmı Belirtiler Bozukluk
Eksiklik
Yaşlı, olgun yaprakKloroz
UniformDamarlar arası
veya lekeliN (S)Mg (Mn)
NekrozUç
ve kenar yanığıDamarlar arası
KMg (Mn)
Genç
yaprak
KlorozUniformDamarlar arası
veya lekeliFe
(S)Zn
(Mn)
Nekroz (kloroz)Ca, B, Cu
Deformasyon Mo
(Zn, B)
Fazlalık
Yaşlı, olgun yaprakNekroz
BenekliUç
ve kenar yanığıMn
(B)B, tuzluluk
Kloroz, nekroz Spesifik olmayan zehirlenme
Kuru maddedeki mineral miktarı
A ve B
aşırı
noksanlıkC orta noksanlıkD lüks tüketimE toksik bölge
Kritik sınır
Büy
üme
Şekil 2.34 Büyüme veya hasılat ile bitki dokusundaki besin konsantrasyonu arasındaki ilişki (Jones
et al. 1991)
N: %1.2-1.6
•
Daha iri fidanlar
•
Kök ve gövde morfolojisi değişmiş
•
Gövde kök oranları•
Kontrol: 1.5
•
Amonyum sülfat: 1.8•
Kompoze: 2.0 Kontrol 20 g N/m2
Kompozegübre
•
Gübrelenmiş fidanlarda kök
gelişim potansiyeli adet, uzunluk ve ağırlık bakımından daha fazla
K, N ve Komp örneklerinde kök gelişim potansiyeli
0102030405060
K N Komp
adet
uzunluk (cm)
ağırlık (mg)
Sedirde gübreleme
•
1+0 yaşlı
gübrelenmiş sedir fidanları
kontrol
parsellerinde 6.3 cm boy ve 2.2 mm çapa sahipken bu değerler gübrelenenlerde % 40 ve % 6 oranında artmaktadır
•
Bunun neticesinde ıskarta fidan oranı
düşmektedir
•
Gövde/kök oranları ise kontrolde 1.5’ten
gübrelenenlerde 1.8- 1.9’a çıkmaktadır
Tüplü sedirde gübreleme
•
Tüpün besin ortamı
ve
sulama / drenaj özellikleri optimum olduğunda gübrelemeye tepki vermiyor
Gübrelemenin genel değerlendirmesi
•
Her yıl üretilen fidanların çıkarılmasıyla aslında besin maddesi uzaklaştırılıyor
•
Yan etkileri de olabilir
–
Toprak reaksiyonu (pH)•
Asit yapıcı
gübreler (amonyum sülfat)
–
Toprak strüktürü•
Alında birer tuz olan gübreler toprak strüktürünü
bozabilir
(potasyumlu gübreler)–
Topraktaki ağır metallerin toksik
seviyeye çıkması
•
Hayvansal organik gübreler–
Yeraltı
ve yerüstü
suları
•
Nitrat yıkanması, ötrofikasyon
Gübrelemenin tek başına çözemediği durumlar yok mu?
•
Hiçbir faktör tek başına bir çözüm olamaz
•
Fidan gelişimine etkileyen faktörler bütün olarak ele alınmalıdır
Sararmış
1-0 sedir fidanlarıSorun 1:Yüksek pH
(8.1)
Sorun 2: Kötü
havalanmaSorun 3: Aşırı
sık
Sorun 4: Soğuk hava……..
Ağaçlandırmadaki temel sorunlar nelerdir
•
Dikim zamanı
ile ilgili sorunlar
•
Dikilecek fidan materyali ile ilgili sorunlar–
Tür x kalite x yetişme ortamı
ilişkileri araştırmacılar ve
dahası
yerinde uygulayıcılar tarafından çözülmelidir
•
Dikim sonrası
bakım çalışmalarıyla ilgili sorunlar
Temel sorun!
•
Fidanlıkta, ağaçlandırmada veya genel olarak ormancılıkta yerel, bölgesel ve küresel ölçekte kısa ve uzun vadede amaçlarımız nelerdir?
•
Bu amaçlara nasıl ulaşırız?
•
Ne pahasına ulaşırız?
Yapılan çalışmalar küresel sorumluluklarımıza ne kadar hizmet
ediyor?
•
Doğa koruma ve sertifikalandırma•
Çölleşme ile mücadele
•
Biyoçeşitlilik, tehlike altındaki türler•
İklim değişikliği ve karbon borsası
–
İç
Anadolu’nun her metrekaresini ardıçlarla ağaçlandırabilsek, kendimizi ne derece başarılı
saymalıyız?
•
Ülkemizin liderliği üstlendiği, üzerinde düşünülebilecek iki husus…
–
Ülkemizin büyük başarısı: Ağaçlandırılan alan bakımından Avrupa’da liderlerden, dünyada ilk 10 içerisindeyiz
•
Ağaçlandırma eylem planı
(2.3 milyon ha)
–
Verimli orman alanı
bakımından Avrupa’da 6. sıradayız. Ancak ormancılıkta insan gücü
kullanımı
bakımından, hem toplamda hem de hektar bazında Avrupa’da açık ara lideriz!
Ormancılık sektöründe çalışan işgücü
sayısı
0
100
200
300
400
500
TürkiyeRusya Fed.
PolonyaAlmanya
RomanyaUkraynaFransaİtalya
Çek Cum.İspanyaBelarus
FinlandiyaSlovak Cum.Bulgaristan
İsveçBirleş ik
LatviaMacaristan
LitvanyaPortekiz
Hırvatistanİsviçre
YunanistanEstonya
AvusturyaNorveç
DanimarkaSlovenya
GürcistanMoldovaBelçikaİrlandaBosna
Hollanda
Çalışan sayısı (1000 tam zamanlı çalışan)0 10 20 30 40 50
TürkiyeÇek Cum.
Slovak Cum.Moldova
RomanyaDanimarkaMacaristan
İsviçrePolonya
BulgaristanBirleş ik Krallık
LitvanyaHırvatistan
AlmanyaUkrayna
LatviaEstonyaBelarusBelçikaİrlandaİtalya
SlovenyaHollanda
PortekizYunanistan
Fransaİspanya
AvusturyaAvrupa Ortalamas ı
GürcistanFinlandiya
Bosnaİsveç
NorveçRusya Fed.
Çalışan / 1000 ha
Sour
ce: M
CPF
E 20
03. S
tate
of E
urop
e's
fore
sts