Biznes Planet Rregullatore të KRU-ve

Vehbi Duraku Autoriteti Rregullator për Shërbimet e Ujit-ARRU

Prishtinë, Nëntor 2017

Baza Ligjore

Ligji Nr. 05/L -042 Për Rregullimin e Shërbimeve të Ujit

• Përcaktimin e tarifave të drejta dhe të arësyeshme dhe të mundësojnë qëndrueshmërinë financiare të ofruesve të shërbimeve;

• Aktet që duhet te hartohen nga ofruesit e shërbimeve dhe të aprovohen nga Autoriteti, përfshijnë:

Planet e biznesit;

Planet e menaxhimit të aseteve;

Planet afatgjata të investimeve;

Planet e menaxhimit të thatësisë;

Planet e furnizimit me ujë në situata të emergjencave;

• Ligji Nr. 03/L-087 - Ligji për ndërmarrjet publike – KRU-të janë të obliguara të dorëzojnë planet e tyre të Biznesit tek aksionari

Historiku i proceseve tarifore

• Proceset tarifore një vjeçare

Procesi Tarifor 2006-2007

Procesi Tarifor 2007-2008

• Në vitin 2008 kemi filluar procesin tonë të parë të shqyrtimit tre vjeçarë të tarifave (2009- 2011). – Bazohet në projeksione largëpamëse të shpenzimeve,

investimeve kapitale, bazën rregullatore të aseteve dhe lejimit për kthim në kapital të mjaftueshëm për të tërhequr investitorët në sektor.

– Tarifat janë vendosur mbi nivelet e çmimeve të vitit bazë (2008) për tre vitet e periudhës së shqyrtimit.

Procesi i shqyritimit të Planeve të Biznesit (I)

Konsultimet mes KRU dhe Rregullatorit të cilat fillojnë nga fundi i kuartalit të parë të vitit të fundit tarifor.

Të dhënat Primare të Biznes Planit Rregullator

• Të dhënat operative

• Të dhënat komerciale

• Menaxhimi i aseteve

• Burimet e financimit

• Të dhënat shtesë të Biznes Planit Rregullator

• Kthimi në Kaptial

• Kushtet kufizuese

• BRRA

• Zhvlerësimi sipas kostos aktuale

Kontabilitetit

Rregullator

Menaxhimi i

aseteve

Operative

Komerciale

Financimi

Performanca,

p.sh. UPF dhe

numri i konsumatorëve,

Konsumi ne m3

Performanca,

e.g. Shkalla e

arkëtimit

Projeksionet e

shpenzimeve

operative

Investimet,

mirëmbajtyja

kapitale and

rritja kapitale

Burimet e

financimit,

grantet etj.

Baza

rregullatore e

aseteve,

zhvlerësimi

sipas kostos

aktuale

Udhëzimet

nga ARRU

Kthimi në

kapital, kushtet

e kufizimeve

Të dhënat primare të planit të

biznesit

Të dhënat shtesë të Planit të

Biznesit

Plani i

Biznesit Modeli Tarifor

Projeksionet e

shpenzimeve dhe

performanca

Tarifat

Aplikacioni Tarifor

Caqet e pajtuara të

performancës

Pasqyrat financiare

të projektuara

Procesi i shqyrtimit të Planit të Biznesit (II)

Procesi për dorëzimin e aplikacionit për tarifa varet nga biznes planet rregullatore,

kontabiliteti rregullator dhe nga dokumente tjerë mbështetëse të ARRU, këto të fundit

duhet të inkorporohen në modelin e biznes planit rregullator.

Konsumatorët dhe ndërsubvencionimi

Ngarkesa volumetrike për ujë

Ngarkesa volumetrike për ujëra të zeza

Tarifa fikse mujore

Ngarkesa volumetrike për ujë

Ngarkesa volumetrike për ujëra të zeza

Tarifa fikse mujore

Konsumatorët shtëpiak Konsumatorët jo-shtëpiak

Ndërsubvencionimi (ɳ) Për ujë; ɳ <2

Për ujëra të zeza; ɳ >2

Parimi i kalkulimit të tarifës sipas BPRR

Tsh - Tarifa për konsumatorët shtëpiak

TJ.sh - Tarifa për konsumatorët jo-shtëpiak (Biznese, Institucione dhe Industri)

ɳ - Koeficienti i ndërsubvencionimit

K.H - Kërkesa për të hyra

(Shpenzimet operative; Mirëmbajtja Kapitale; Kthimi në Kapital)

Ash - Shitjet e arkëtuara për konsumatorët shtëpiak (m3)

Ash - Shitjet e arkëtuara për konsumatorët biznesor në (m3)

Ash - Shitjet e arkëtuara për konsumatorët Industrial në (m3)

Ash - Shitjet e arkëtuara për konsumatorët Institucionalnë (m3)

K.H Tsh = -------------------------- [€/m3] Ash+ɳ(Ab+AIns+AInd) TJ.sh = ɳ x Tsh

Përtëritja Infrastrukturë

Rritja Infrastrukturë

Rritja Jo-infrastrukt.

Zëvendësimi Jo—infrastrukt.

Infrastrukturë

(asete nëntoksore)

Jo infrastrukturë

(asete mbitoksore)

1/70

1/70

Kthimi në kapital

Përtëritja e Infrastrukturës

Zhvlerësimi sipas kostos

aktuale

Shpenzimet operative

4 %

4 %

Kons. Shtëpiak

Norma e hargjimit të ujit

% e arkëtimit

Kons. Biznesor & industria

Norma e hargjimit të ujit

% e arkëtimit

Kons. Institucional

Norma e hargjimit të ujit

% e arkëtimit

BRRA Investimet gjatë vitit

Kërkesa për të hyra

(€)

Arkëtimi

(m3)

Tarifa

(€/m3)

K.H Tsh = ---------------- Ash+ɳ(Ab+AI)

=

Zbrit tarifën mujore fikse

Zbrit taksën e kyçjes

1/35

TJ.sh = ɳ x Tsh

ɳ - Koeficienti i ndërsubvencionimit

Ndikimi i investimeve në Tarifa sipas BPRR

Sfidimi i planeve të biznesit

Shpenzimet operative për furnizim me ujë

a) Resurset dhe trajtimi i ujit (duke përjashtuar Energjinë Elektrike)

b) Shpenzimet e distribuimit të ujit për km të gypit ( me perjashtim te energjisë)

c) Aktivitetet Biznesore për ujë për konsumatorë

Shpenzimet operative për shërbimet e ujërave të ndotura

a) Grumbullimi i ujërave të ndotura për km të gypit (me përjashtim të energjisë)

b) Aktivitetet biznesore për konsumatorë për ujëra të ndotura

Analiza e regresionit linear në distribuim të ujit

ARRU

Shpenzimet e distribuimit të ujit për km të gypit

(me përjashtim të energjisë)

Biznes Planet Rregullatore 2012-2014

• Proces i avancuar softuerik për llogaritjen e tarifave.

• Nëpërmjet kuadrit rregullator baza e raportimit të të dhënave është shumë më e përmirësuar.

• Kemi bërë ndërlidhjen e BPRR me Modelin softuerik për kalkulimin e tarifave.

• Për dallim nga BPRR 2009-2011 kemi marrë për bazë edhe indeksimin e tarifa me lëvizjet inflatore në vend.

Pamje të Biznes Planit Rregullator

Përmbushja e caqeve të BPRR në nivel sektori (2012-2014)

Grupi i te dhenave Komponentet e matjes

se performances

Pesha komponentes ne

grup

Pesha e grupit

Totali Pesha

individuale

Te dhenat teknike

Prodhimi i Ujit 35% 25.00%

100%

8.75%

Humbjet e Ujit 25% 25.00% 6.25%

Faturimi i ujit 25% 25.00% 6.25%

Nr i konsumatoreve 15% 25.00% 3.75%

Te dhenat financiare

Shpenzimet operative per uje 20% 45.00% 9.00%

Shpenzimet operative U.Z 10% 45.00% 4.50%

Faturimi uje 20% 45.00% 9.00%

Faturimi per U.Z 15% 45.00% 6.75%

Arketimi per uje 20% 45.00% 9.00%

Arketimi per U.Z 15% 45.00% 6.75%

Investimet vetanake

Investimet vetanake per uje 70% 30.00% 21.00%

Investimet vetanake per U.Z 30% 30.00% 9.00%

0%

5%

10%

15%

20%

Prodhimi i Ujit

Humbjet e Ujit

Faturimi i ujit

Nr i konsumatoreve

Shpenzimet operative

per uje

Shpenzimet operative

U.Z

Faturimi uje

Faturimi per U.Z

Arketimi per uje

Arketimi per U.Z

Investimet vetanake

per uje

Investimet vetanake

per U.Z

SEKTORI Caqet nga ARRU

% e realizimit të cakut

64%

Biznes Planet Rregullatore 2015-2017 dhe 2018-2020

• Është vazhdimësi e BPRR 2012-2014

• Nuk është bërë ndonjë ndryshim substancial, përpos disa ndërhyrjeve të nevojshme për t’u përshtatur rrethanave në vend.

• Monitorimi i caqeve ka vazhduar përmes 4 raporteve mbi përmbushjen e caqeve.

• Shuma e investimeve kapitale të realizuara ka pasur ngecje tek disa kompani.

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Prodhimi i Ujit

Humbjet e Ujit

Faturimi i ujit

Nr i konsumatoreve

Shpenzimet operative

uje

Shpenzimet operative

U.Z

Faturimi uje

Faturimi per U.Z Arketimi per uje

Arketimi per U.Z

inv. Resurse dhe trajtimi

i ujit

inv. Distribuim

inv. Aktivitetete

biznesore uje

Inv. Grumbullimi i u.z

Inv. Aktivitete biznesore

u.z

SEKTORI 2015 Kompania Ideale

% e realizimit te caqeve

68%

Përmbushja e caqeve të BPRR për vitin 2015

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Prodhimi i Ujit

Humbjet e Ujit

Faturimi i ujit

Nr i konsumatoreve

Shpenzimet operative uje

Shpenzimet operative U.Z

Faturimi uje

Faturimi per U.Z Arketimi per uje

Arketimi per U.Z

inv. Resurse dhe trajtimi i ujit

inv. Distribuim

inv. Aktivitetete biznesore uje

Inv. Grumbullimi i u.z

Inv. Aktivitete biznesore u.z Kompania Ideale

% e realizimit te caqeve

74%

Përmbushja e caqeve të BPRR për vitin 2016

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

INVESTIMET KAPITALE VETANAKE NDËR VITE

Aprovuara

Realizuara

Arkëtimi i ulët

Rritja e shpenzimeve

Sfidat dhe diskutimet

• Si të përmirësohet BPRR me anë të mekanizmave rregullatore në mënyrë që KRU-të të performojnë më mirë?

• Si të veprohet që KRU-të t’i përmbushin obligimet e tyre ndaj Biznes Planeve Rregullatore, me theks të veqantë invstimet kapitale?

• A duhet Rregullatori të bazohet në mekanizma të atillë që shpërblejnë dhe ndëshkojnë KRU-të, varësisht prej performancës së tyre? (Me ndëshkim nënkuptohet që KRU-ve t’u merren paratë që u janë dhënë për investime të cilat nuk i kanë realizuar)

• Si mundet Rregullativa eknomike e ujit dhe ujërave të ndotura të përmirësojë shkallën e arkëtimit?

• A është i përshtatshëm afati kohor 3 vjeqar i procesit tarifor?

• Cfarë mekanizma duhet përdorur që KRU-të të dorëzojnë planet më të qëndrueshme të biznesit?

FALEMINDERIT PËR VËMENDJE!