68•

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. MARZ 1983

Blekkingabanda-lag Vihnundar- eftir Ólaf RagnarGrimsson alþm.

Vinir Vi/mundar Gylfasonarhafa löngum skemmt sér við aðfylRiast með áróðurskúnstumhans á opinberum vettvangi.Hann hefur oft staðið fyrir miklufjorL Stundum hefur gámanið aðVISUreynst ærið grátt á endanum.Klúbbdeilan, Geirfinnsmálið,Hæstaréttarr6gurinn og kjara-skerðingarkröfurnar veturinn1978-1979 eru dæmi um litríkaráróðursherferðir Vilmundar, semfengu heldur dapurleg endalok.

Á sínum tima dugðu gerninga-veðrin í kringum þessi mál Al-þýðuflokknum vel til fylgisaukn-ingar. Vilmundur taldi þvi eðli-lega, að hann ætti skilið virð-ingarsess 1 forystusveit flokksins,tæki við erfðavaldi Aragötufjöl-skyldunnar. Hann hefði sannað,að hann væri öllum öðrum fremrii áróðurssnilli, hvað eftir annaðbúið til úlfalda úr mýflugu. Ogfólkið hefði á réttum stundumhrópað húrra fyrir úlfaldanum

A siðustu tveimur árum reyndiVilmundur þVI tvisvar að ná kjörisem varaformaður Alþýðuflokks-ins. í bæði skiptin vann MagnúsMagnússon sigur. Það fannst fjöl-skyldunni aum örlög. Erfðaprins-inn hafði fallið fyrir bæjarstjór-anum úr Vestmannaeyjum. Shktsæmir ekki höfðingjum og snill-ingum. Vilmundur hætti þvi ekkiá að verða afneitað þrisvar oggekk bölvandi burt frá flokksþingiA Iþýðuflokksi ns.

OrðaleikurFljótlega eftir ósigurinn á

flokksþingi Alþýðuflokksins settiVilmundur Gylfason á svið snið-ugan orðaleik. Hann tilkynntifjolmiðlum fæðingu "Bandalagsjafnaðarmanna". Fagmaður áróð-urslistarinnar vissi, að fjölmiðl-arnir myndu falla fyrir því.Eitthvað nýtt. Hljómaði vel.

Orðaleikurinn barst á öldumljósvakans og á útsíðum blaðannatil fólksins í landinu. Enginnspurði um stefnuna. Fáir vissu umfylgismennina. En orðaleikurinn"gerði sig vel", eins og sagt er ámáli auglýsingaskrifstofanna.

Næsta stigið var mörkun stefnu"væntanlegs" Bandalags jafnað-armanna. Hún birtist í formlegritillögu á Alþingi sem send var út í5000 eintökum, eins og frægt erorðið. Auðvitað ákvað Vilmundurstefnuna einn, eins og nafnið áður.Srðan valdi hann fáeina tugi í mið-stjórn og skipaði sig sjálfan for-mann. Lýðræðiskjör á forystunnikom ekki til greina.

A fáeinum mánuðum hefurorðaleikurinn reynst vænlegur tilfylgisöfhmar. Líkt og í Geir-finnsmálinu og Klúbbdeilunumhorfa þúsundirnar hugfangnár ásnillinginn. Fjölleikahúsið er opiðbæði síðdegis og á kvöldin og fólk-ið þyrpist að.

Samsafn blekkingaVissulega hefur Vilmundi tekist

vel síðustu mánuði að matreiða tilfylgisoflunar það, sem I upphafivar aðeins orðaleikur. Bandalagjafnaðarmanna fær töluvert fylgiI flestum könnunum. Áróðurs-ml istarinn hlær og skemmtir sér.Hann spilar I ákafa plötur um nýiðhorf, valddreifingu, aðgrein-

Ingu logKÍafarvalds ~ fram-k a-mdavalds, jofnuð og siðvæð-ingu Orðin hljoma vel og jafnvelgafuðustu menn eru komnir íklappliðið. Heyrst hefur um ein-taka doktor frá Oxford sem fallið

hefur fyrir goldrunum.Vinir Vilmundar geta vissulega

o-rkað honum til hamingju meðhve vel nýjasta grínið hefur tekist.

Það er þó alvarleg vísbending umástandið I þjóðfélaginu, að blekk-ingafyrirbæri. eins og "Bandalagjafnaðarmanna", skuli hljóta slík-an hljómgrunn á jafnskömmumtíma. Eða er það kannski bestasönnunln um upplausnina, aðshku samsafni blekkinga sé tekiðmeð dundrandi húrrahrópum?

Í galdraþulu Vilmundar umBandalag jafnaðarmanna erufimm meginstef. Þau hljóma öllsnyrtilega í eyrum. Hann kann aðkoma orðum að hlutunum. ítrausti þess að innihaldið verðialdrei vandlega skoðað heldurhann áfram á fullri ferð.

1. blekking: Ný stefnaMegingrundvöllur Bandalags

jafnaðarmanna er boðskapurinnum "ný viðhorf". í útvarpsumræð-um sagði Vilmundur, að flokka-kerfið hefði reynst vel á undan-fornum áratugum, en á síðustu ár-um hefði komið í ljós, að það væriúr sér gengið. Stefna Bandalags-ins er túlkuð sem ný viðhorfsprottin upp úr þessum þáttaskil-um.

Hugmyndirnar um aðgreiningulöggjafarvalds og framkvæmda-valds, sérstakt kjör á forsætis-ráðherranum og aðrir textar ááróðursplötunni. eru svo tengdarstefinu um "nýja" boðskapinn.Með reglulegu millibili er i sér-hverri ræðu skotið inn orðunum:Nýtt, nýtt, nýtt.

Veruleikinn er hins vegar alltannar. Hann kom fram á þing-skjali, sem Vilmundur flutti fyrr ivetur. Nú treystir hinn sjálfskip-aði formaður hins vegar því, einsog oft áður, að á fáeinum mánuð-um gleymi flestir uppruna áröð-ursins.

Veruleikinn: Pabbi sagði,pabbi sagði ... fyrir 40 árum!

Það vill svo skemmtilega til, aðallar þær meginhugmyndir, semVilmundur byggir stefnu Banda-lags jafnaðarmanna á, eru komn-ar úr tæplega 40 ára gamalli tíma-ritsgrein sem faðir hans, Gylfi Þ.Gíslason, skrifaði I tímaritiðHelgafell. Þegar orðaleikurinn umBandalag jafnaðarmanna var aðbyrja I vetur, var Vilmundurnægilega heiðarlegur til að birtagrein Gylfa sem fyrsta fylgiskjalmeð tillogunni á Alþingi.

Í hinni gömlu grein fjölskyldu-foðurins á Aragötunni birtast all-ar helstu hugmyndirnar semVilmundur reynir nú að telja þjóð-inni trú um, að sé hinn "nýi"boðskapur Bandalags jafnaðar-manna. Þessu til sönnunar skalhér vitnað í fáeinar setningar úrgrein Gylfa. Þær sýna vel, aðVilmundur hefur engu bætt viðfrá eigin brjósti.

"Hin nánu tengsl framkvæmd-arvaldsins við stjórnmálaflokkanavalda þVI, að menn eru oft og ein-att fremur valdir til trúnaðar-starfa eftir stjórnmálaskoðunumog fylgispekt við valdhafa, enhæfileikum og dugnaði. Hafa þaðnú lengi verið ein hvimleiðustu ogjafnframt viðsjárverðustu ein-kenni á opinberu lífi þjóðarinnar,að nauðsynlegt hefur þótt að hafaflestar nefndir skipaðar flokks-fulltrúum, og stuðningsmenn rík-isstjorna hafa átt öðrum greiðariaðgang að embættum og trúnað-arstorfum."

•.Til þess að festa rrkisstjórninaI se "i og gera hana óhaða stjórn-málaflokkunum, verður að geralogRiafar- og framkvæmdarvaldiðmun háðara hvort öðru en nú er."

"Eitt af þVI, sem miður fer íopinberu lífi voru, er það, að al-þingismenn hafa ekki aðeins gerstforsvarsmenn umbjóðenda sinna íþinginu, heldur og erindrekar ein-staklinga meðal þeirra á ýmisskonar vettvangi, jafnvel j smá-snatti. Slíkt er vansæmandi fyrir

stjórnmálamennina, siðspillandifyrir kjósendurna og velduröheilbrigðu andrúmslofti i stjórn-málunum."

Í grein Gylfa eru fjölmargaraðrar setningar um nauðsyn þess,að aðskilja loggjafar- og fram-kvæmdavaldið og taka "umráðframkvæmdarvaldsins algerlegaúr höndum þingsins". Það er þvímikil blekking að Vilmundur sé aðboða hér einhverjar nýjar hug-myndir. Kjarninn í stefnunni erúr gamalli grein sem legið hefuruppi á hillu á Aragötunni I ára-tugi. Fyrir þá, sem hafa gaman afað velta fyrir sér endurtekningusögunnar, er skemmtilegt að Gylfiskuli á sínum Uma hafa fluttþennan sama boðskap - og það ásama aldri og Vilmundur er nú. "Nýiboðskapurinn" er 40 ára gamlarlummur frá pabbanum. Það verð-ur hins vegar að segja Vilmunditil hróss, að honum hefur tekist áskömmum Uma að gera þær mikluvinsælli en Gylfi gat fyrir 40 ár-um!

2. blekking:gömlu flokkanna

Næst á eftir boðskap um hiðnýja er á plötunni sungið aftur ogaftur um gagnsleysi gömlu flokk-anna. Þeir eru allir settir undireinn hatt. Þeir eru allir eins.Ónýtir og einskis trausts verðir.Ágreiningi milli þeirra er stungiðundir stól. Álmálið og Nató eruekki til á umræðu plötu Vilmund-ar. Hið gamla er gerónýtt.

Hann minnir hvað eftir annað ásönginn I Bjarna Guðnasyni fyrirtæpum 10 árum, þegar Bjarnihljóp úr Samtökunum og stofnaðiFrjálslynda flokkinn. Nú er Bjarnihins vegar kominn í Alþýðuflokk-inn, en Vilmundur farinn úr Al-þýðuflokknum eftir að hafa tapaðvaraformannskosningu. Hannboðar nú frjálslyndi Bandalagsjafnaðarmanna á sama hátt ogBjarni boðaði jafnaðarstefnuFrjálslynda flokksins.

Gagnsleysi

Veruleikinn: Misheppnaðframabrölt í gamla kerfinu

Það eru ekki nema fáeinir mán-uðir síðan Vilmundur var hæst-ánægður með gömlu flokkana.Hann var þá i framboði til vara-formanns í Alþýðuflokknum. íviðtölum við blöð lýsti hann Þvihátíðlega, að hann væri "vara-formanns-týpa". Hann hélt ræðurá Alþingi og hældi Kjartani Jó-hannssyni, formanni Alþýðu-flokksins. Hann bauð sig fram tilað leiða elsta st.;: rnmálanokk á Ís-

Ólafur Ragnar Grímsson

"Á fáeinum mánuðumhefur orðaleikurinn reynstvænlegur til fylgisönunar.Líkt og í Geirfinnsmálinuog Klúbbdeilunum horfaþúsund irnar hugfangnar ásnillinginn. Fjölleikahúsiðer opið bæði síðdegis og ákvöldin og fólkið þyrpistað."

landi! Þá var gamli flokkurinnnógu góður.

Sama hafði gerst tveimur árumáður. Þá sóttist Vilmundur Iikaeftir sömu vegtyllu í gamlaflokknum og stimplaði sig þá ífjölmiðlum "hægri-krata" til aðþóknast gömlu klíkunni í Alþýðu-flokknum.

Eins og allir vita, vantaði 7 at-kvæði upp á, að Vilmundur næðivaraformannstitlinum i gamlaflokknum. Hefðu þessir sjö hættað styðja Magnús og fært sig tilVilmundar, hefði VilmundurGylfason nú í fjóra mánuði boðaðalþjóð ágæti elsta stjórnmálanokksá Islandi!

En framabröltið mistókst eftirtvær tilraunir og Vilmundur hættiekki á ósigur í þriðja sinn. Hannhljóp burt úr gamla flokknum þóttáður hefði verið óskadraumur aðsitja þar I forsæti. Það gamla vargott I nóvember. Nú er það hinsvegar af hinu illa. Munurinn felsteingöngu í því, að Vilmundi mis-tókst að verða veraformaður.Hann vildi verða kóngur í kerfinu,en hirðin reyndist ekki nógu stór.

3. blekking: Valddreifingog lýðræði

Í fylgisöflun verður að nota fal-leg orð. Valddreifing og lýðræðihafa góðan hljóm. Þess vegna eruþau áróðursmeistaranum törn átungu. Greinilegt er, að fjöldinnallur af ungu fólki telur sig styðjaBandalag jafnaðarmanna á

grundvelli kenninganna umvalddreifingu og lýðræði. Shkireru galdrar ræðunnar, að svo virð-ist sem fáir úr hópi fylgismannahafi sest niður og kannað, hvortstefnumiðin vísi i raun á shkabraut. ÞÓ er varla nokkur blekkingí boðskapnum í jafnmikilli mót-sögn við veruleikann.

Veruleikinn: Ofurvald einsmanns - "ríkisstjóri"

Kjarninn í stefnu VilmundarGylfasonar, sem á fáeinum mán-uðum hefur gefið sjálfum sérnafnið Bandalag jafnaðarmanna,er að kjósa skuli forsætisráðherra.Síðan skuli forsætisráðherranneinn velja alla ríkisstjórnina.Þessi foringi ríkisstjórnarinnar ásíðan að hljóta allt vald sem ráð-herrum er nú gefið og meira til.Hann á að velja alla embættis-menn í sérhverri ríkisstofnun ográðuneyti. Hann á að ákveða einnhvaða stjórnarfrumvörp eru lögðfyrir Alþingi. Hann á að ráða einnhverjum af samþykktum þingsinsverður hafnað. í vinnuskjali fráVilmundi er þessi valdsmaðurréttilega nefndur "ríkisstjóri". tvinnuskjalinu er skýrt tekið fram,að ríkisstjórinn skuli vera "einráð-ur um skipan stjórnar sinnar".

Séu þessar tillögur bornar sam-an við stjórnskipun lýðræðisríkjaí Evrópu, kemur í ljós, að í enguþeirra er einum manni falið slíktvald, sem Vilmundur Gylfason villnú færa í hendur forsætisráðherraeða ríkisstjóra á íslandi. Í Frakk-landi og Finnlandi eru kosnir for-setar, sem falin eru margvíslegvöld. Engu að síður er forsetaemb-ættið i Frakklandi og Finnlandimun valdaminna en það ríkisst jóra-embætti sem Vilmundur vill innleiðaá Íslandi. Það er ekki hægt að finnaneitt lýðræðisríki í allri Evrópu, þarsem einum manni er fengið sliktofurvald. Ekki á Norðurlöndum,ekki í Frakklandi, ekki í Þýska-landi, ekki i Hollandi, ekki iGrikklandi, ekki neins staðar, þarsem lýðræðislegar hefðir Evrópueru grundvöllur stjórnskipunar-innar.

Það sýnir best óskammfeilniblekkingarmeistarans, að hannskuli setja fram slík stefnumiðmeð merkimiðum valddreifingarog lýðræðis. Stjórnkerfisbreyt-ingar Vilmundar myndu, ef sam-þykktar yrðu, færa Island langt útúr þVI lýðræðissamfélagi sem nkthefur með þjóðum Evrópu. "Ein-ráður ríkisstjóri" er í hrópandimótsögn við þá lýðræðishugsjónog mannréttindi sem talin eru tilhins besta í evrópskum menning-ararfi.

4. blekking; Aðgreiningframkvæmdavalds oglöggjafarvalds

Ekki þarf að fara mörgum orð-um um þann háa sess, sem boð-skapurinn um aðgreiningu fram-kvæmdavalds og löggjafarvaldshefur í málflutningi Vilmundar

Um undirbúning opin-berra framkvæmda- eftir KristjánBaldursson umdæm-isverkfræðing

Í grein minni 20. okt. sl. fjallaðiég um vöntun á undirbúningi fyriropinberar framkvæmdir. Þar semeinungis var stiklað á stóru ogvandamálin aðeins lauslega nefndvil ég bæta við nokkrum orðum tilskýringa.

Að allri undirbúningsvinnufyrir opinberar framkvæmdirverður að standa í nánu samstarfivið eignaraðila, þ.e, ráðuneyti,sveitarfélog og stofnanir, þar semfulltrúar eignaraðila leggja framsín sjonarmið varðandi þarfirnarfyrir sína notendur, varðandistærð, gæði og val á arkitektum oghönnuðuni og fl. En ein hönnunar-og framkvæmdadeild rtkisins ættiað sjá um framkvæmd á allri und-

irbúningsvinnu og samræma ogstjórna hönnun og samstarfi ogbera ábyrgð á Útkomunni.

FrumathugunFrumathugunin merkir í lögun-

um frá 1970 mat á valkostum semtil greina koma til að fullnægjaþeim félagslegu þörfum sem liggjaað baki kröfunum fyrir fram-kvæmd.

Það eru að sjálfsögðu margirkostir sem til greina koma fyrirhverja framkvæmd. Það er þvímikilvægt að meta alla möguleikasem rettast í upphafi áður en end-anleg ákvörðun er tekin. Það þarfað gaumgæfa vel þarfirnar eins ogþær eru nú og hvernig þær breyt-ast í hlutfalli við tímann. Er fyrir-huguð starfsemi í byggingunnisem betur er hægt að leysa á ann-an hátt t.d, með bættum samgöng-um eða samstarfi sveitarfélaga

eða stofnana? Hvað er þörf á stórugölfplássi, bílastæðum, loftræsti-kerfi? Hvernig verður byggingingerð hagkvæmust fyrir notend-urna og jafnframt hagkvæm íbyggingu og rekstri? Þetta eru alltsaman mikilvægar spurningarsem verður að svara og ákveðafyrirfram. Það er á frumathugun-ar- og áætlanastiginu að hlutirnirráðast um hvernig til tekst meðendanlega framkvæmd. Þessvegnaer það Sérstaklega mikilvægt áþessu stigi málsins að leggjamikla vinnu í undirbúninginn.

ÁætlanaJ!erðÍ lögunum frá 1970 er gert ráð

fyrir að áætlunargerð um opinber-ar framkvæmdir skuli vera ítvennu lagi.

Fullnaðaruppdrættir og tækni-leg verklýsing á þeirri fram-kvæmd sem fyrirhuguð er og skrá

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. MARZ 1983 69Gylfasonar. Eins og áður segir, erþetta stef alfarið ættað úr hinnigömlu grein Gylfa. Hins vegar erforðast að útskýra með nákvæmni,hvað felst I slíkum breytingum.Hinn fallegi hljómur orðanna erlátinn nægja í þágu áróðursins.Enda er markmiðið eitt: að aflafylgis.

Veruleikinn: Drottnunframkvæmdavalds yfirlöggjafarvaldinu

Lýðræðið á íslandi hefur allt frábaráttuárum Jóns Sigurðssonarog annarra forystumanna ísjálfstæðishreyfingu 19. aldarbyggst á kröfunni um, að þjóð-kjörið þing væri æðsti vettvanguri stjórn landsins. Fólkið veldi sérfulltrúasveit, sem komi saman áopinn vettvang og tæki ákvarðanirum lög, reglur og stjórn. íslend-ingar hafa á alþjóðavettvangi bentstoltir á Alþingi sem ættmóðurþingræðisins.

Nú vill Vilmundur kasta fyrirborð á einu bretti þessum grund-velli lýðræðisins í landinu. Hannboðar stjórnskipun, þar sem lög-gjafarvaldið er sett á lægri bekk."Einráður n'kisstjóri" er kosinnsérstaklega til að drottna yfirþinginu. Einn maður á að veljaríkisstjórnina. Einn maður á aðleggja mikilvægustu frumvörpinfyrir þingið. Einn maður á að getahafnað þvi, sem þingið ákveður.Einn maður á að deila og drottna áAlþingi. Allt þetta vald á að færaeinum manni.

Tillögur Vilm undar um aðgrein-ingu löggjafarvalds og fram-kvæmdavalds fela ekki í sér jafn-rétti þessara aðila. Þvert á móti ergrundvöllurinn að afhenda "rlkis-stjóranum" drottnunarvald yfirAlþingi. Þingræðishefðinni erhafnað. Þjóðþingið er gert að ann-ars flokks stofnun. Bjargvætturinnverður í staðinn sterkur ríkisstjóri.Það er veruleikinn sem felst aðbaki boðskapnum um ••þjóðkjörinnforsætisráðherra".

5. blekking: JöfnuðurÞegar nýjasta orðaleik I ára-

löngu áróðursstríði Vilmundar varvalið nafn, kaus hann einfaldlegavegna hljómsins orðið "jöfnuður".Bandalag jafnaðarmanna var vöru-merkið. Þar með var gefið tilkynna, að fyrirbrigðið væri ættaðúr hugsjónaherbúðum þeirra semí áratugi hafa aðhyl1st kenningarfélagshyggju og jafnréttis.

Ljóst er, að fjölmargir vinstrimenn hafa fallið fyrir þessariblekkingu, Þeir hafa ekki áttað sigá því, að grundvöllurinn I efna-hagskenningum Vilmundar er dul-búin útgáfa af markaðskenning-um Hayeks og Friedmans. Munamenn ekki greinarnar sem Vil-mundur reit frjálshyggju mark-aðskerfisins til dýrðar? Það var áþeirri tið, þegar hann ætlaði að náóánægðum frjálshyggjumönnumút úr Sjálfstæðisflokknum og inn ígamla Alþýðuflokkinn. Þá átti að

breyta kratanokknum r rIótta-mannaberbúðir "ayebsinna úrSjálfstæðisflokknum. Enda varVilmundur löngum eins konarheiðursmeðlimur I Eirnreiðar-hópnum, sem nú hefur I kraftiVerslunarráðsins og vst búið tilnýja forystu handa Sjálfstæðis-flokknum.

Veruleikinn: Markaðs-drottnun hinna sterku

Kjarninn I efnahagsstefnuBandalags jafnaðarmanna ernákvæmlega hinn sami og hjáHayek og Friedman. Markaðurinná að vera sá vettvangur, þar semvandamálin eru leyst með sigrihinna sterku. Rikisvaldið á þarhvergi nærri að koma. Fáu bölvarVilmundur meira í ræðum sinum,en afskiptum hins opinbera afsamningastríðinu á markaðiframleiðslu og þjónustu. Í staðsamfélagslegrar niðurstöðu á aðkoma stríð markaðsananna. Þaðeru ekki mörg spor frá hagkenn-ingum Vilmundar yfir í ofstækiHannesar H. Gissurarsonar. Of-trúin á ágæti markaðarins til aðleysa vandamálin er sameiginlegbáðum. Fordæming á afskiptumhins opinbera sömu ættar.

Þeir yrðu áreiðanlega skrýtnir ásvipinn, Willy Brandt og Palme ISvíþjóð, gæfist þeim færi á aðhlýða á efnahags boðskap áröð-urmeistarans á íslandi, sem segistvera jafnaðarmaður. Allir sannirjafnaðarmenn, sem kunna skil áhugsjónum stefnunnar, værufljótir að átta sig á að hér væri áferðinni lærisveinn Hayeks ogFriedmans.

Það er enginn grundvallarmun-ur á kenningum Vilmundar ogstefnu Verslunarráðsins. Erumenn búnir að gleyma greininni,sem Vilmundur skrifaði fyrir fá-einum árum, þegar hann lýsti yfirstuðningi við kosningastefnuSjálfstæðisflokksins 1979? Hannharmaði, að .Jeiftursökn" hefðireynst óheppilegt nafn. Innihaldiðhefði verið ágætt, en árððursmis-tökin fólust í nafngiftinni. Slíkmistök gerir Vilmundur ekki. Þessvegna klæðir hann markaðs-drottnun sma I nafngift jafnað-arstefnu. Það er hápunkturinn íblekkingarstarfinu.

Hve lengi?Í upphafi þessarar greinar var

vikið að nokkrum gömlum áróð-ursmálum sem Vilmundi tókst ásinum tima að gera að spennandiframhaldssögu í fjölmiðlum.Klúbbdeilurnar og Geirfinnsmáliðheyra nú sögunni til. Fimm áralofsöng um gamla Alþýðuflokkinnafneitar Vilmundur nú með ofur-kappi.

Búinn hefur verið til marg-slunginn blekkingarvefur, sem berheitið Bandalag jafnaðarmanna.Allar meginstoðir þeirrar stefnumunu í veruleikanum snúast íhrópandi andstæður. Það verðurfróðlegt að fylgjast með því, hvelengi þær duga til fylgisöflunar.

Kóngur vill siglaen byr hlýtur að ráðaeftir Þorvald Þor-valdsson, Akranesi

Ég fékk heldur betur orð í eyrafrá Guðlaugu Þórarinsdóttur íMorgunblaðinu 10. febr. sl. undirfyrirsögninni ••Vítaverður atvinnu-rógnr". Minna mátti nú gagn gera.Hvernig væri nú ef stjórnmála-menn æptu: "Atvinnurógur" íhvert sinn sem störf þeirra værugagnrýnd. Eða ætli kennararmættu ekki oft kvarta um at-vinnuróg. ef þeir væru jafn við-kvæmir fyrir slíku og frúin. Nei,ég vona sannarlega, að störf kenn-ara verði gagnrýnd áfram, svo aðþeir staðni síður í starfi sínu.

Hvað snertir grein mína í Morg-unblaðinu 2. febrúar sl. þá var húnekki atvinnur6gur, heldur var hérbent á alvarlegt mál, sem er þvimiður allt of lítill gaumur gefinnað hér á landi. Ég vil t.d. geta þess,að sama daginn og ég sendi greinmína frá mér, þá valt önnur rúta áKjalarnesinu með mörgum far-þegum. Oft hef ég ekið framhjávöruflutningabílum liggjandi áhliðinni við vegarbrún hér undirHafnarfjalIi eftir rokhviður, svoað ég tel alls enga goðgá, þó að umþetta mál sé ritað.

Ég þekki mann sem var fyrirnokkrum árum farþegi Irútu fyrirHvalfjörð. Hann margbað bíl-stjórann að snúa við, en hann barahló að hræðslu hans og héltáfram. Skömmu síðar lá bíllinn áhliðinni og viðkomandi farþegihefur mátt þola verki og óþægindiæ síðan sem afleiðingar þessararveltu, en bætur fékk hann engar.

Frúin spyr í grein sinni: "Varþað ekki einmitt farþegannavegna sem lagt var í þessa ferð,eins og svo ótal margar aðrarferðir? Farþegarnir velja sér dagtil ferðar, en bifreiðastjórinn leys-ir af hendi skyldustörfin. Hrædd-ur er ég um að fækkaði mjög ser-leyfisferðum um landið eða þærlegðust nánast niður með öllu, efaldrei væri lagt út í tvísýnu."

Það er varla hægt að skilja þessiorð frúarinnar öðru vísi en svo, aðfarþegarnir eigi að ráða því hvortlagt sé af stað í ferð eða ekki.Hvernig væri að taka þessa regluupp í sambandi við flugið innan-lands? Ef farþegar þurfa að kom-ast, þá skal flogið hvað sem flug-stjóri segir. Ef farþegar þurfa aðkomast frá Akranesi til Reykja-víkur, þá skal Akraborg sigla hvaðsem skipstjóri segir.

Nei, Þorvaldur vinur minn Guð-mundsson skipstjóri á Akraborgtekur ákvörðun um það sjálfur aðfella niður ferð ef honum sýnist

Þorvaldur Þorvaldsson

óráðlegt að hætta skipi ogmönnum, farþegar ráða þar enguum. Ég vona að svo verði áfram,ég vona að hann láti aldrei far-þega hafa áhrif á slíka ákvörðun.Eg er líka hræddur um, að það séfarsælla að flugstjórar ákveði aðfella niður ferðir, en láti ekki far-þega ráða því, ef við viljum haldaflugslysum í lágmarki.

Nú um þessar mundir berastfréttir frá Bandaríkjunum umþað, að umferð hafi lamast, fólkorðið að hírast tvo sólarhringa áflugvöllum og allt lífið farið úrskorðum. Veðrið sem þessu ollivar kannski ekkert verra en þauveður voru sem hér komu hvert iannars slóð fyrstu daga janúar-mánaðar. Hvers vegna lét blessaðfólkið ekki aka sér heim af flug-völlunum í stað þess að hýrastþar? Fyrir skömmu kom ofsaveðurí Danmörku, sem varð fréttaefnium alla Evrópu, samgöngur löm-uðust næstum alveg meðan veður-ofsi nn gekk yfir, en þetta veðurvar ekkert verra en þau veður semhér voru í byrjun ársins.

Við tslendingar verðum að geraokkur I jóst, að hér á landi komaað jafnaði nokkrum sinnum á áriveður, sem úti í Evrópu koma að-eins á nokkurra ára fresti. Samterum við hér á landi með rútu bílaí ferðum, sem eru hannaðir suðurí löndum og engum dettur í hug aðaka þar um vegi ef svo bregður viðað slík veður geisa.

um efnisþörf ásamt nákvæmrikostnaðaráætlun um verkið, tíma-áætlun um framkvæmd þess oggreiðslu og fjáröflunaráætlunfyrir framkvæmdatímabilið. Ogannars vegar rekstraráætlun semnær til minnst 5 ára eftir að fram-kvæmd er lokið.

Það er ástæða til að framfylgjabetur þessum lagaákvæðum um aðgera nákvæma kostnaðaráætlunog tima- og fjárOflunaráætlunfyrir allt verkið, og auk þessrekstraráætlun til 5 ára.

Allar þessar áætlanir eru nauð-synlegar til þess að hægt sé aðgera sér sem bezta grein fyrirframkvæmdinni fjárhagslega ogtæknilega fyrirfram og finnabeztu heildarlausnina, þær erusnar þáttur i því að góður árangurnáist.

Svona undirbúningsvinna er þVImiður ekki I hávegum hofð og alltof margir skilja ekki hversu mik-ilvægt þetta er fyrir þjóðarhaginn.Það er allt of algengt að rekin séóábyrg kröfupólitík og barizt fyrirþVI í heimahéraði að byrjað sé aðbyggja strax og aurað hefur veriðsaman smáupphæð. þó undirbún-

Kristján Baldursson

"Það er allt of alJ!engt aðrekin er óábyrg kröfu póli-tík oJ!barist fyrir því íheimahéraði að byrjað séað byggja strax og auraðhefur verið saman smá-upphæð, þó undirbúningisé hvergi nærri lokið ogaurarnir nægi ekki nemafyrir grunninum."

ingi sé hvergi nærri lokið og aur-arnir nægi ekki nema fyrir grunn-inum.

Þetta er sjálfsagt gert í góðritrú um það að hálfnað sé verk þáhafið er eins og máltækið segir, ogauðveldara verði að berja út fjár-veitingar þegar byggingin er haf-in.

En þetta eru auðvitað ekki réttvinnubrögð, Það er miklu betra aðvinna vel og örugglega að undir-búningi framkvæmdarinnar oggera sér góða grein fyrir hvernigbezt og hagkvæmast er að hafahana og ljúka öllum undirbúningi,áætlunum, hönnun, teikningum ogfjármögnun og bvggja siðan ástuttum tíma og klára fram-kvæmdina i einni lotu.

Áætlanagerð kostar mikið enþað er kostnaður sem borgar sigvel, það er dýrt að gera mistök ámistök ofan.

Yfirstjórn opin-berra framkvæmda

Lögin frá 1970 kveða á um aðfjármálaráðuneytið, fjárlaga- og

hagsýslustofnun, fari með fjár-málalega yfirstjórn opinberraframkvæmda, þ.e. frumathugun-ar- og áætlanagerðar, en frumat-hugunin sjálf og áætlanagerðinfari fram á vegum hlutaðeigandiráðuneytis, stofnunar eða sveitar-félags.

Hér færi betur á þVI að hafabæði fjármálalega og faglega yfir-stjórn samræmda.

Framkvæmdadeild IR fer meðyfirstjórn verklegrar framkvæmd-ar. Samstarfsnefnd um opinberarframkvæmdir sér um fjármála-legu yfirstjórnina. En fagleg yfir-st jorn og samræming á frumat-hugunum og áætlanagerð oghönnunarstjórn verður útundaneins og ástandið er nú.

Alla þessa stjórnunarþætti ættiein hönnunar- og framkvæmda-deild rrkisins að annast.

Það er mikið hagsmunamálfyrir þjóðina að ollum bygginga-og framkvæmdamálum. sem unn-in eru fyrir fé úr sameiginlegumsjsði allra landsmanna, sé velstjórnað og yfirskyggist ekki aflandshornarig og þrýstihópapðli-tík.

Fyrir þrátíu árum rúmum varég á ferð austur yfir fjall um ára-mót í veðri sem gæti hafa veriðsvipað og stóru janúarveðrin nú,en þá var notaður bíll sem varþungur og ekki nema um tveggjametra hár frá jörðu. Það varð aðganga kengboginn innan dyra iþessum bíl, en hann fauk ekki.Hann var hannaður til vetrar-ferða á Íslandi, Rútubílar í dageru hannaðir suður I Evrópu, stór-ir og háir og taka á sig mikinnvind. Þessir bílar eru sannarlegaskemmtilegir að sumarlagi en eruhættulegir í miklum rokum. Þegarhliðin á bílnum fer að nálgast 30fermetra má ljóst vera að vind-álagið verður mikið I 11-12vindstiga veðri, og við slíkar að-stæður þola sumir þessara bílaekki mikinn hliðarhalla á vegi tilað velta. Við vitum líka, að á sum-um stöðum á íslandi er landslagþannig, að vindsveipir geta mynd-ast geysilega sterkir, enda þóttheildarveður sé máski ekki nema9-10 vindstig. Ég nefni hér tildæmis Eyjafjallasveit, Hvalfjörð-inn og veginn undir Hafnarfjalli.Á þessum stöðum og auðvitaðmiklu víðar, þarf að gæta sér-stakrar varúðar ef hvessir í viss-um vindáttum.

Ég teldi það ekki út í bláinn, aðrútubílstjórar af landinu ölluhéldu með sér ráðstefnu og fengjugóðan verkfræðing til að skýravindálag á stóran bli við vissar að-stæður, og hve mikið þarf til aðvelta honum. Einnig mætti fá áráðstefnuna veðurfræðing til aðskýra hvar helst er von á vind-sveipum og hvernig þeir myndast.

Þess er vænst af okkur kennur-um, að við förum helst árlega ánámskeið til að halda okkur við ístarfinu. Ég vona, að rútubílstjór-ar telji sig ekki upp úr þvi vaxnaað læra betur um bílinn sinn, oghvað óhætt er að bjóða honum.

Í lok greinar Guðlaugar er spurthvers vegna ég fékk klígju. Þarsnýr málið að blaðamönnunum ogmeðferð þeirra á fréttum. Það er

; aurnkunarvert að sjá i sama blaði,næstum á sömu síðu, að fyrir-hyggjulaus glannaskapur er for-dæmdur á annarri síðu, en prísað-ur á hinni. Við eigum að hættaslíkri fréttamennsku. Varúðin ermiklu hrósverðari eiginleiki enfífldirfskan. Þegar það tekur tíuklukkustundir fyrir velbúinnsjúkrabil að koma slasaðri mann-eskju frá Eyjafjöllum til Reykja-vikur, þá er ekki veður fyrir stórarútu bíla að vera á ferð. Það geturverið, að farþegar noldri ef felld erniður ferð, en það er rútubílstjðr-ans að taka ákvörðun um þaðhvort ráðlegt sé að leggja í ferðeða ekki, þeirri ábyrgð getur hannekki varpað yfir á farþegana.

Ég nenni varla að elta ólar viðmarklaust bull frúarinnar að öðrulevti eins og t.d. þennan vísdóm:"Óhöpp geta alltaf átt sér stað,hvar sem við erum stödd. Það værief til vill réttara að hætta séraldrei út fvrir dvr í hálku, en velað merkja: til eru dæmi um að fólkdetti á gólfið heima hjá sér ogbeinbrotni. Hver getur ákveðiðhvar við erum fullkomlega ör-ugg?M

Það væri kannske rett fyrir þaðgóða fólk hér á landi, sem unniðhefur að slysavörnum árum sam-an, að gefa gaum að þessum orð-um IY..' hætta þessu veseni ollusaman? Að áliti frúarinnar eigumvið að ana út í hvað sem er og lataforsjónina raða.

Mér er ekki illa við forsjónina,það er nú öðru nær. Oft hefur húnverið góð við mig, miklu betri enég átti skilið. En mér finnst þaðljótur leikur að níðast á góðsemihennar, það kann aldrei goðrilukku að stvra.

Með þökk fyrir birtraguna..\kranesi 13. febrúar 198.1,Þorvaldur Þorvaldsson kennari.