BİLGİSAYAR I-II from Bilgisayar I-II... · yer verilmiştir. Bu kapsamda, özel öğretici yazılımlar, alıştırma ve tekrar yazılım-ları, benzeşim yazılımları, eğitsel

Temel Bilgisayar BecerileriBİLGİSAYAR I-II

U ur Ba bo ao lu

Cem Çuhada

ğ ş ğ ğ

r

Özcan Özgür Dursun

H. Co kun Çelik

erafettin Daban

ş

Ş

Leyla Bektaş

ı ı ıı

u

M. Kemal KaramanMübin K y cAyd n KiperAbdullah Kuz

Tayfun Tanyeriİ ıÖmer Faruk Ursavaş

ş

lhan Tar mer

Erkan Yanarate

Editör: Ali Güneş

6. BASKI

Editör: Prof. Dr. Ali GÜNEŞ

ISBN 978-605-4282-55-5

BİLGİSAYAR I-II

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2012, Pegem Akademi

1. Baskı: Eylül 20076. Baskı: Eylül 2012

Dizgi-Grafik Tasarım: Selda KılıçKapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Özbaran Ofset(Ankara-0312-3944560)

Yayınevi Sertifka No: 14749Matbaa Sertifika No: 13264

Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60E-ileti: [email protected]

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60

iii

ÖNSÖZ

Bu kitap, ülkemizin eğitim fakültelerindeki müfredata yönelik yeni düzenle-meye uygun olarak hazırlanan Bilgisayar-I dersinin içeriğini kapsamaktadır. Kitap doğal olarak öncelikle ilgili fakülte öğrencilerine yönelik bir ders kitabı şeklinde hazırlanmıştır. Ancak bu kitap, günümüzün olmazsa olmazı haline gelen, bilgi toplumu fertlerinin öncelikle sahip olmaları gereken bilgisayar okuryazarlığı bece-risini kazanmak isteyen herkesin faydalanabileceği bir kaynaktır. Bu kitap, aynı zamanda, ECDL sınavlarına hazırlanan kişilerin de yararlanabilecekleri bir kay-nak niteliktedir.

Bu kitabın birçok bölümünün sonunda, ilgili bölümde ele alınan konuların iş-lendiği bir eğitim uygulaması yer almaktadır. Bazı bölümlerin sonunda eğitim uygulaması başlığı olmamasının nedeni, ilgili konu anlatılırken zaten bir eğitim uygulaması senaryosu içinde ele alınmış olmasından kaynaklanmaktadır.

Kitap dokuz adet konudan oluşmakta olup, her konu, kendi üniversitelerinin Eğitim Fakültesinde uzun zamandır ilgili konuyu öğrencilere sunan ve doğal ola-rak bu konuda birikim sahibi olan, bir veya iki öğretim elemanı tarafından hazır-lanmıştır. Yani kitap, ülkemizin dokuz ayrı üniversitesindeki öğretim elemanları-nın katkılarıyla ortaya çıkmıştır. Kitapta yer alan her bir konunun içeriği yazarlarla tartışılmış, konu bütünlüğü, yazım kuralları ve şekilsel uyum dışında yazarlara mümkün olduğu kadar müdahale edilmemiştir. Yazarlar konu içinde kendi kay-nak ve örneklerini kullanmışlardır. Ancak, kitabın ilk altı konusu genel kabul gör-müş veya bir yazılımın kullanımını tanıtımına yönelik olduğu için, söz konusu konularda, yararlanılan kaynaklar sayısı az verilmiştir. Zaten ilk altı konuyu içe-ren birçok eser mevcuttur. Her konunun sonunda yer alan yararlanılan kaynaklar aynı zamanda daha fazla bilgi alınabilecek kaynaklar anlamındadır. Ancak, son üç konu, birçok araştırma sonuçlarını da yansıttığı için, buralarda yoğun olarak kaynak gösterilmiş olup, okuyucunun ilgili konuda daha derinlemesine bilgi ala-bilmesi için zengin bir başvurulabilecek kaynak listesi haline de getirilmiştir.

Kitaptaki yazılım konularda Microsoft Windows Vista ve Microsoft Office 2007 ürünleri esas alınmış olmasına rağmen olabildiğince başka sürümlerde de geçerli kavramlara yer verilmiştir. Bu nedenle, daha farklı sürümlere sahip bilgi-sayar kullanıcıları genel kavramları ve verilen birçok örneği uygulayabilirler. Ola-bildiğince söz konusu platformlara çok bağlı olunmamaya çalışılmıştır. Kitaptaki yazılım konuların çeşitli uyarlamaları vardır. Örneğin Linux ta da kullanılan bunla-ra benzer yazılımlar vardır. Bu yazılımların tamamı birbirine benzer yapıdadırlar. Bu durum çok doğaldır. Çünkü, örneğin bir kelime işlemciliyi kullanmasını bilen kişi, bir başka kelime işlemci söz konusu olduğunda çok fazla zorlanmadan bunu da kullanabilmelidir. Aksi bir durum zaten yazılım geliştirme ve yazılım pazarla-ma kavramlarına ters düşecektir.

Kitapta verilen yazılım örneklerdeki arayüzlerin büyük kısmı Türkçedir. An-cak kullanıcının kendi bilgisayarlarında Türkçe veya İngilizce arayüzler de olabi-leceği dikkate alınarak, çok fazla olmasa da, bazı konularda örneklerin İngilizce terimler içermesine izin verilmiştir. Buna karşılık, kitabın sonuna ele alınan konu-larla ilgili mini bir Türkçe/İngilizce sözlük verilmiştir.

iv

Kitabın size beklenen faydayı sağlaması için, kitaptaki örnekleri bir bilgisayar başında sizin de gerçekleştirmenizde büyük fayda vardır. Özellikle bazı bölümler, uygulamalı olarak ele alınmıştır. Bu bölümleri önce okuyup, ardından bilgisayar-da konu içinde anlatıldığı gibi uygulayınız. Her bölümün sonuna kendimizi sına-yalım soruları yer almaktadır. Konu çalışmanızı tamamladıktan sonra bu sorular-da istenenleri yaptığınızda ilgili konuyu pekiştirmiş olacaksınız.

Bu kitap dokuz bölümden meydana gelmiştir.

Birinci bölümde, bilgisayar ve bilişim teknolojileriyle ilgili temel kavramlar ele alınmıştır. Bu bölümde okuyucular bir bilgisayar sisteminin fiziksel yapısını, prog-ram ve yazılım kavramlarını, bilgisayarda bilgi saklanması, bilgisayarlı bilgi ağla-rının kullanımı, günlük hayatta bilgisayar kullanımı kavramları hakkında bilgiler verilmiştir. Bu bölümün sonunda, bir eğitim uygulaması olarak kişisel bilgisayar seçimi ele alınmıştır.

İkinci bölümde, kişisel bilgisayarda en yaygın kullanılan Windows işletim sis-teminin temel özelliklerini kullanmayı öğretmek amaçlanmıştır. Bir masaüstü or-tamı içinde bilgisayarın açılması, kapatılması, dosya ve dizinlerin yaratılması, yönetilmesi örneklerle gösterilmiştir. Bu bölümün sonuna, bir eğitim uygulaması olarak, kişisel bilgisayara işletim sisteminin kurulması ele alınmıştır.

Üçüncü bölümde, kelime işlemci kavramı, yine en yaygın kullanılan bir keli-me işlemci yazılımı olan Word ile ele alınmıştır. Bu bölümde kelime işlemci oluş-turma, biçimlendirme, sonlandırma, dağıtma ve yazdırma işlemlerinin nasıl ya-pıldığı örneklerle gösterilmiştir. Bu bölümün sonunda bir eğitim uygulaması ola-rak, bir katılım belgesinin nasıl hazırlanabileceği ele alınmıştır.

Dördüncü bölümde, elektronik tablo kavramı, yine en yaygın kullanılan bir elektronik tablo yazılımı olan Excel ile ele alınmıştır Bu bölümde, elektronik tablo oluşturma, biçimlendirme, standart formül ve fonksiyonları kullanabilme, sonlan-dırma, grafik oluşturma ve yazdırma işlemlerinin nasıl yapıldığı örneklerle göste-rilmiştir. Bu bölümün sonunda sınav notlarının analizine yönelik bir eğitim uygu-laması ele alınmıştır.

Beşinci bölümde, belirli bir amaç için hazırlanacak olan bir sununun bilgisa-yarda nasıl hazırlanabileceği, nasıl biçimlenebileceği ve nasıl gösterilebileceği konuları üzerinde durulmuştur. Bu bölümde sunu yazılımı olarak Power Point kullanılmış ve örnekler bu konuda verilmiştir.

Altıncı bölümde, okuyucuya temel veri tabanı kavramalarını vermek, veri ta-banı tasarlayabilme ve planlayabilme konuları gösterilmiştir. Bu bölümde Access tanıtılmış ve bununla veri tabanı yaratma, form kullanımı, veri tabanından sorgu-lama, seçme, sınıflama ve raporlama işlemleri hakkında bilgi ve örnekler veril-miştir.

Yedinci bölümde eğitimde Internet kullanımı ele alınmıştır. Bu bölümde Internet kavramı ve kullanımı, web de arama, yer işaretleri, elektronik posta iş-lemleri, adres defteri işlemleri, mesaj yönetimi ve sohbet konuları üzerinde du-rulmuş ve örnekler verilmiştir. Bu bölümün sonunda kişisel sayfa hazırlamaya yönelik bir eğitim uygulaması ele alınmıştır.

v

Sekizinci bölümde, bilişim teknolojilerinin sosyal yapı üzerindeki etkileri ve eğitimdeki yeri ele alınmıştır. Bu amaçla, günlük hayatta bilgisayar kullanımı, bilgi toplumu kavramı, bilgisayarların eğitimdeki kullanımına ilişkin konu ve ör-neklere yer verilmiştir. Bu bölümün sonunda, sosyal ve eğitim amaçlı blog sayfa-sı oluşturmaya yönelik bir eğitim uygulaması gösterilmiştir.

Dokuzuncu bölümde, bilişim sistemlerinin güvenliği ve ilgili etik kavramlar üzerinde durulmuştur. Bu amaçla, bilgi sistemlerinde güvenlik, yaygın saldırı tür-leri, güvenlik yazılımlarının kullanımı, etik, bilgi çağının etik sorunları ve bilgisa-yar etiğine ilişkin kavramlar ele alınmış ve örnekler verilmiştir. Bu bölümün so-nunda bir kişisel bilgisayara antivirüs ve güvenlik duvarı yazılımı kurulumu ve ayarları hakkında bir eğitim uygulaması verilmiştir.

Onuncu bölümde, bilgisayar destekli öğretim ile ilgili temel kavramlar, öğele-ri, kurumsal temelleri ve uygulama yöntemlerine yer verilmiştir.

Onbirinci bölümde, bilgisayar destekli öğretimde kullanılan yaygın formatlara yer verilmiştir. Bu kapsamda, özel öğretici yazılımlar, alıştırma ve tekrar yazılım-ları, benzeşim yazılımları, eğitsel oyun yazılımları ve problem çözme yazılımları üzerinde durulmuştur.

Onikinci bölümde, ders yazılımlarının tasarımı, değerlendirilme yaklaşımları ve seçimine yer verilmiştir. Bu kapsamda, ders yazılımlarının tasarım süreci, tasarım öğeleri, değerlendirme yaklaşımları, ders yazılımlarının seçimi ve yazılım seçiminin belirleyici öğeleri üzerinde durulmuştur.

Onüçüncü bölümde, uzaktan eğitim uygulamaları konusuna yer verilmiştir. Bu kapsamda, uzaktan eğitimin temelleri, uzaktan eğitim ve İnternet, uzaktan eğitimin toplumsal yansımaları, Türkiye’de ve Dünya’da uzaktan eğitim uygula-maları ele alınmıştır.

Öncelikle bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen tüm konu yazarlarına gösterdikleri ilgi ve katkıları için ayrı ayrı teşekkür ediyorum. Kitabın hazırlanma-sında kendi bölümümdeki birçok arkadaşımın da çeşitli düzeylerde katkısı ol-muştur. İsimlerini tek tek sayamadığım bu kişilere de çok teşekkür ediyorum. Kitabın hazırlanmasına vesile olduğu için de, Pegem Akademi Yayıncılıktan Sa-yın Servet Sarıkaya’ya teşekkür ederim.

Kitapta, varsa, hatalar için şimdiden özür diliyorum. Söz konusu hatalar ilk yeni baskıda düzeltilecektir. Bu amaçla, kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi lütfen [email protected] adresine Bilgisayar-I-II konu başlığıyla gönderiniz.

Kitabın bilgi toplumu yolunda ilerlemek ve burada yer edinmek isteyen kişile-re katkı sağlamasını dilerim.

Prof. Dr. Ali Güneş

İstanbul Aydın Üniversitesi, 2011

vii

BÖLÜMLER ve YAZARLARI 1. Bölüm: Bilişim Teknolojileri Temel Kavramları H. Coşkun Çelik – Şerafettin Daban, Siirt Üniversitesi Eğitim Fakültesi

2. Bölüm: Genel Olarak İşletim Sistemi ve Bilgisayar Kullanımı Ömer Faruk Ursavaş, Rize Üniversitesi Eğitim Fakültesi

3. Bölüm: Kelime İşlemci Erkan Yanarateş, Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

4. Bölüm: Elektronik Tablo Microsoft Excel M. Kemal Karaman, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi

5. Bölüm: Veri Sunumu Uğur Başboğaoğlu – Mustafa Akdağ, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi

6. Bölüm: Veri Tabanı İlhan Tarımer, Muğla Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi 7. Bölüm: Eğitimde İnternet Kullanımı Aydın Kiper, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Mübin Kıyıcı, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8. Bölüm: Yeni İletişim Teknolojilerinin Eğitimde Kullanılması Leyla Bektaş, İstanbul Aydın Üniversitesi Uzaktan Eğitim Araştırma ve

Uygulama Merkezi

9. Bölüm: Bilişim Sistemleri Güvenliği ve İlgili Etik Kavramlar Abdullah Kuzu, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Öğretim İle İlgili Temel Kavramlar, Öğeleri, Kuramsal

Temelleri ve Uygulama Yöntemleri Tayfun Tanyeri, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

11. Bölüm: Bilgisayar Destekli Öğretimde Kullanılan Yaygın Formatlar Abdullah Kuzu, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12. Bölüm: Ders Yazılımlarının Tasarımı, Değerlendirilme Yaklaşımları ve Seçimi Özcan Özgür Dursun, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

13. Bölüm: Uzaktan Eğitim Uygulamaları Cem Çuhadar, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Mübin Kıyıcı, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi

ix

İÇİNDEKİLER Önsöz..............................................................................................................iii Bölümler ve Yazarları.....................................................................................vii İçindekiler ....................................................................................................... ix

1. BÖLÜM

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ TEMEL KAVRAMLARI (ss: 1- 44)

Giriş................................................................................................................. 2 Bilgisayar ve Bilgisayar Teknolojisi ....................................................... 2 Bilgisayar Çeşitleri................................................................................. 3 Bir Kişisel Bilgisayarın Temel Parçaları ................................................ 5

Donanım.......................................................................................................... 7 Anakart .................................................................................................. 7 Merkezi İşlem Birimi .............................................................................. 7 Bellek ve Çeşitleri.................................................................................. 8 Ön Bellek.............................................................................................11 Flash Bellek.........................................................................................12 Giriş Birimleri .......................................................................................12 Çıkış Birimleri ......................................................................................14 Hem Giriş Hem Çıkış Birimleri ............................................................16 Bilgisayar Performansını Etkileyen Faktörler ......................................20

Yazılım ..........................................................................................................21 Sistem Yazılımları ...............................................................................21 İşletim Sistemi Yazılımları ...................................................................21 Hizmet Yazılımları ...............................................................................24 Uygulama Yazılımları ..........................................................................24 Ofis Yazılımları ....................................................................................24 Zararlı Yazılımlar.................................................................................27 Bilgisayara Virüs Bulaştığının Anlaşılması, Temizlenmesi ve Virüslere Karşı Korunma ..................................................................... 28 Yazılımın Yasal Kullanımı ...................................................................28 Programlama Dilleri.............................................................................29 Programlama Süreci ...........................................................................30

Bilgi Ağı .........................................................................................................33 Telefon Ağlarının Bilgisayarda Kullanımı ............................................36 İnternet ................................................................................................38 İnternet’in Kullanım Alanları ................................................................38

Bir Eğitim Uygulaması: Kişisel Bilgisayar Seçimi..........................................40 Kendimizi Sınayalım .....................................................................................43 Yararlanılan Kaynaklar..................................................................................43

x

2. BÖLÜM

GENEL OLARAK İŞLETİM SİSTEMİ VE BİLGİSAYAR KULLANIMI

(ss: 45 - 116)

Kişisel Bilgisayar İşletim Sistemleri...............................................................46 MS-DOS İşletim Sistemi......................................................................47 İç Komutlar ..........................................................................................48 Dış Komutlar........................................................................................51

Windows İşletim Sistemi ...............................................................................52 Windows Vista’yı Başlatmak ...............................................................57 Başlat Menüsü.....................................................................................60 Masaüstü Simgeleri.............................................................................62 Bilgisayarı Kapatmak ..........................................................................63 Pencereler ...........................................................................................65 Araç Çubukları.....................................................................................68 Bilgisayar Penceresi/Windows Gezgini...............................................70 Bilgisayarım Penceresinden Öğe Seçme ...........................................77 Dizin/Klasör Ayarları............................................................................79 Dizin Klasör Oluşturma .......................................................................81 Dosya/Dizin Kopyalama (Kopyala-Yapıştır) .......................................82 Dosya/Dizin Taşıma (Kes-Yapıştır).....................................................84 Windows Gezgininde Kopyalama/Taşıma İşlemi................................84 Dosya/Dizin Silme ...............................................................................86 Dosya Arama.......................................................................................87 Disk/Bellek Biçimlendirme (Formatlama) ............................................89 Dosya Sistemi .....................................................................................90 Bilgisayardan Yardım Alma.................................................................90 Masaüstünde Kısayol Oluşturma ........................................................91 Dosya/Dizin Adı Değiştirme ................................................................92 Dosya Kaydetme.................................................................................93 Dosya Yazdırma..................................................................................96 Görev Çubuğu ve Başlat Menüsü Ayarları..........................................98 Denetim Masası ................................................................................101 Windows Programları ........................................................................102 Program Kurma.................................................................................103 Dosya/Dizin Sıkıştırma......................................................................104

Bir Eğitim Uygulaması: Kişisel Bilgisayara İşletim Sistemi Kurma .............107 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................115 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................116

xi

3. BÖLÜM

KELİME İŞLEMCİ

(ss: 117 - 220) Microsoft Office Word 2007’deki Bazı Yenilikler .........................................118 Başlangıç İşlemleri......................................................................................120

Uygulamayı Başlatma .......................................................................121 Temel Ayarların Yapılması................................................................122 Word 2007’de Kullanılan Menü, Çubuk ve Araç Şeritleri ..................123 Yeni Bir Belge ile Çalışma.................................................................127 Üzerinde Çalışılan Dosyayı Kaydetme .............................................127 Mevcut Bir Dosya ile Çalışma ...........................................................128 En Son Kullanılan Dosyaları Açma ...................................................130 Birden Fazla Dosyayı Aynı Anda Açma ............................................130 Birden Fazla Belge ile Çalışma.........................................................131 Belgeyi veya Uygulamayı Kapatma ..................................................131

Temel İşlemler.............................................................................................132 Metin İçinde Değişiklikler Yapma ......................................................132 Metinden Bir Bölümü Seçme.............................................................133 Veri Kopyalama, Taşıma ve Silme....................................................133 Geri Al - Yeniden (Yinele) .................................................................134 Veri Kopyalama.................................................................................134 Veri Kesme........................................................................................135 Kesilen ya da Kopyalanan Veriyi Yapıştırma....................................135

Biçimleme....................................................................................................137 Dil Ayarları ve Heceleme...................................................................138 Yazı Tipi Ayarlarını Değiştirme..........................................................139 Paragraf Ayarlarını Değiştirme..........................................................143 Satır Aralığını Değiştirme ..................................................................146 Diğer Paragraf Özellikleri ..................................................................147 Biçim Boyacısı...................................................................................148 Büyük/Küçük Harf Değiştirme ...........................................................148 Yapılan En Son İşlemi Tekrarlama....................................................149 Başlangıç Harfini Büyük Yapma........................................................150 Özel Karakterler Ekleme ...................................................................151 Dipnot Ekleme...................................................................................152 Metni Sütunlara Bölme......................................................................153 Madde İşaretleri ve Numaralandırma................................................155 Otomatik Madde İşaretleri ve Numaralar Ekleme .............................157 Metin Arama ve Değiştirme...............................................................157

Belge Sonlandırma .....................................................................................161 Sayfa Yapısını Değiştirme.................................................................161 Üst Bilgi ve Alt Bilgi Ekleme ..............................................................162 Sayfa Numarası Ekleme ...................................................................164 Belgeye İçindekiler Tablosu Ekleme .................................................166

xii

Yazdırma.....................................................................................................169 Belgeyi Ön Görüntüleme (Baskı Önizleme) ......................................169 Belgeyi Yazdırma ..............................................................................172

İleri Özellikler...............................................................................................174 Belgede Tablo Oluşturma .................................................................174 Belgede Şekil ve Resim Kullanma ....................................................184 Belgeye Nesne Ekleme.....................................................................195 Belgeyi Başka Dosyalara Bağlama...................................................195 Belgeye Elektronik Tablo Ekleme .....................................................196 Belgeye Denklem Ekleme .................................................................197 Makro Oluşturma...............................................................................198 Adres Mektup Birleştirme ..................................................................201

Bir Eğitim Uygulaması: Katılım Belgesi Hazırlama.....................................204 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................216 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................220

4. BÖLÜM ELEKTRONİK TABLO MICROSOFT EXCEL

(ss: 221 - 274)

Microsoft Excel 2007...................................................................................222 Başlangıç İşlemleri ......................................................................................222

Mevcut Bir Excel Dosyası İle Çalışmak ............................................226 Hızlı Erişim Araç Çubuğunun Öğelerini Düzenlemek .......................226 Sayfa Büyütme/Küçültme..................................................................227 Uygulamayı Kapatmak ......................................................................228

Temel İşlemler.............................................................................................228 Hücrelere Veri Yerleştirmek ..............................................................228 Veri Seçimi ........................................................................................230 Kopyalama, Taşıma ve Silme ...........................................................232 Arama ve Yerine Koyma ...................................................................234 Sıra ve Sütun İşlemleri ......................................................................235 Sıralama İşlemleri ............................................................................237

Formül ve Fonksiyonlar...............................................................................238 Aritmetik ve Mantık Formülleri...........................................................240 Fonksiyonlarla Çalışmak ...................................................................242

Biçimlendirme..............................................................................................250 Seçili Alanları (Hücre-Satır-Sütun) Biçimlendirmek ..........................250 Koşullu Biçimlendirme.......................................................................253

Yazdırma.....................................................................................................254 Ön Görüntüleme................................................................................256

İleri Özellikler...............................................................................................258 Elektronik Tabloya Bir Nesne Taşımak.............................................258 SmartArt Grafik..................................................................................260

xiii

Bir Eğitim Uygulaması: Sınav Notlarının Analizi .........................................262 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................272 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................274

5. BÖLÜM

VERİ SUNUMU

(ss: 275 - 313)

Giriş.............................................................................................................276 Temel İşlemler.............................................................................................276

PowerPoint Ekranını Tanıma ............................................................277 PowerPoint Görünümleri ...................................................................278 Bir Tasarım Şablonu Kullanarak Yeni Bir Sunu Başlatmak ..............278 Sunuyu Kaydetme.............................................................................283 Yeni Bir Slayt Oluşturmak .................................................................283 Otomatik Şekil Ekleme ......................................................................290 Otomatik Şekle 3-B Özelliği Uygulama .............................................293 Köprü Ekleme....................................................................................296 Ses Dosyası Eklemek .......................................................................298 Film Ekleme.......................................................................................301 Slayt Görünümlerini Değiştirmek.......................................................302 Slayt Silme, Kesme, Kopyalama ve Yapıştırma................................305 Slayt Geçişlerini Ayarlamak ..............................................................307 Slayt Metnine Canlandırma Efekti Uygulamak..................................309 Metin Canlandırması Slayt Ayarlarını Değiştirmek ...........................311

Sunuyu Yazdırmak......................................................................................311 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................313 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................313

6. BÖLÜM

VERİ TABANI

(ss: 315 - 359)

Veri Tabanı..................................................................................................316 Veri Tabanında Temel Kavramları.......................................................316 Bir Veri Tabanı Oluşturmak .................................................................317 Bir Şablonda Veri Tabanı Oluşturmak .................................................318

Tablo Oluşturmak........................................................................................320 Bir Şablondan Tablo Oluşturmak.........................................................324 Tablo Sütunlarını ve Satırlarını Düzenlemek.......................................325

Bir Veri Tabanını Bilgilerle Doldurmak........................................................328

xiv

Başka Bir Access Veri Tabanından Bilgi Almak ..................................328 Bir Excel Çalışma Sayfasından Bilgi Almak ........................................330 Bir Metin Dosyasından Bilgi Almak......................................................332 Bilgileri Paylaşmak ve Yeniden Kullanmak..........................................334 Başka Bir Access Veri Tabanına Bilgi Vermek....................................335 Excel’e Bilgi Vermek ............................................................................337 Word’e Bilgi Vermek ............................................................................338 Metin Dosyasına Bilgi Vermek.............................................................340 Diğer Office Programlarına Bilgi Kopyalamak .....................................342

Formları Kullanarak Veri Girişini Kolaylaştırmak ........................................344 Form Aracını Kullanarak Form Oluşturmak .........................................345 Form Özelliklerini Düzenlemek............................................................346 Forma Denetimler Eklemek .................................................................351 Access 2007 Kullanarak SQL Server’a Veri Aktarımı .........................355

Kendimizi Sınayalım ...................................................................................359 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................359

7. BÖLÜM

EĞİTİMDE İNTERNET KULLANIMI

(ss: 361 - 402) Giriş.............................................................................................................362

İnternet’in Yapısı ...............................................................................362 Bir Web Sitesine Erişmek..................................................................365 Internet Adresi Nedir? .......................................................................366 Web Sayfasında Gezinmek...............................................................369 Web Sayfasını Saklamak veya Yazdırmak .......................................374

Web Arama .................................................................................................376 Arama Motorları ve Kullanımı, Arama Özelliklerini Belirlemek ......377

Yer İşaretleri................................................................................................379 Bir Web Sayfasını Yer İmi Olarak Seçmek .......................................380 Yer İmi Konulmuş Bir Web Sayfasını Açmak....................................381

Elektronik Posta İşlemleri............................................................................383 Elektronik Posta Nedir?.....................................................................383 E-Posta Adresi Nedir?.......................................................................384 Bir Elektronik Posta Kullanıcısı ve Posta Kutusu Tanımlamak.........385 Posta Kutusunu Açmak ve Elektronik Posta Okumak ......................391 Elektronik Postaya Cevap Verme veya Yönlendirmek .....................391 Yeni Bir Elektronik Posta Oluşturmak ...............................................391 Elektronik Postaları Saklamak ve Yazdırmak ...................................392 Adres Defteri İşlemleri .......................................................................393 Sohbet ...............................................................................................393

Bir Eğitim Uygulaması: Kişisel Sayfa Hazırlanması....................................394 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................402 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................402

xv

8. BÖLÜM

YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN EĞİTİMDE KULLANILMASI

(ss: 403 - 430)

21. Yüzyılda Değişen Dünya Algısı ............................................................404 Yeni İletişim Teknolojileri (YİT) ve Özellikleri..............................................405 Yeni İletişim Teknolojilerinde Yakınsama ...................................................406 Yeni İletişim Teknolojileri Kapsamında Yer Alan Uygulamalar ve Eğitim Ortamının Dönüşümü ............................................406

Mobil Cihazlar....................................................................................407 Akıllı Tahtalar ....................................................................................412

Eğitimde Web Uygulamaları .......................................................................414 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................426 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................426

9. BÖLÜM

BİLİŞİM SİSTEMLERİ GÜVENLİĞİ VE İLGİLİ ETİK KAVRAMLAR

(ss: 431 - 468) Giriş.............................................................................................................432 Bilişim Sistemlerine Karşı Tehditler Ve Güvenlik........................................432

Kişisel Bilgisayar Güvenliği ...............................................................433 İnternet ve Ağ Güvenliği ....................................................................434

Bilişim Sistemlerinde Güvenlik Açıkları.......................................................435 Yaygın Saldırı Türleri ........................................................................435 Güvenlik Önlemleri ............................................................................439 Güvenlik Ayarlarını Gözden Geçirme ...............................................441 Güvenlik Yazılımlarını Kullanma .......................................................441 Güvenlik Duvarı Yazılımları...............................................................442 Casus Yazılım Temizleme Araçları ...................................................442 Ekran ve Klavye İzleme Yazılımları...................................................443

Etik ..............................................................................................................443 Etiğe Genel Bakış .............................................................................443 Etik Kuramları....................................................................................444 Etik Göreceliği ...................................................................................445 Normatif Etik......................................................................................445 Uygulamalı Etik .................................................................................446 Bilgi Çağının Etik Sorunları ...............................................................447

Bilgisayar Etiği.............................................................................................450 Bilgisayar Etiğine İlişkin Kurallar .................................................................452

xvi

Bir Eğitim Uygulaması: Kişisel Bilgisayara Anti Virüs ve Güvenlik Duvarı Yazılımı Kurulumu ve Ayarları.........................................................457 Kendimizi Sınayalım ...................................................................................466 Yararlanılan Kaynaklar................................................................................466

10. BÖLÜM

BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR, ÖĞELERİ, KURAMSAL TEMELLERİ VE

UYGULAMA YÖNTEMLERİ

(ss: 469 - 496) Bilgisayar Destekli Öğretim ........................................................................470 Bilgisayar Destekli Öğretimin Kuramsal Temelleri......................................473

Davranışçı Kuramlar.............................................................................473 Bilişsel Kuramlar...................................................................................473 Oluşturmacı Kuramlar...........................................................................473

Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamaları ..................................................476 Öğretim Yazılımları...............................................................................477 Hiper Metin ve Hiper Ortam..................................................................479 Sanal Gerçeklik ....................................................................................482 Yapay Zeka ..........................................................................................485 Zeki Öğretim Sistemleri ........................................................................487 Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamalarının Yararları ve Sınırlılıkları............................................................................................489

Bilgisayar Destekli Öğretimde Öğretmen ve Öğrenci Rolleri......................490 Öğretmen Rolleri ..................................................................................490 Öğrenci Rolleri......................................................................................493


xvii

11. BÖLÜM

BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMDE KULLANILAN YAYGIN FORMATLAR

(ss: 497 - 530) Özel Öğretici Yazılımlar ..............................................................................498

Özel Öğretici Yazılımların Yararları......................................................500 Özel Öğretici Yazılımların Sınırlılıkları..................................................500 Özel Öğretici Yazılımları Seçme Ölçütleri ............................................501 Özel Öğretici Yazılımlarının Entegrasyon Stratejileri ...........................502 Özel Öğretici Yazılımları Kullanma Kılavuzu........................................503

Alıştırma ve Tekrar Yazılımları....................................................................504 Alıştırma ve Tekrar Yazılımlarının Yararları .........................................506 Alıştırma ve Tekrar Yazılımlarının Sınırlıkları.......................................507 Alıştırma ve Tekrar Yazılımlarını Seçme Ölçütleri ...............................508 Alıştırma ve Tekrar Yazılımlarının Entegrasyon Stratejileri..................509 Alıştırma ve Tekrar Yazılımlarını Kullanma Kılavuzu ...........................509

Benzeşim Yazılımları ..................................................................................510 Benzeşim Yazılımlarının Yararları........................................................513 Benzeşim Yazılımlarının Sınırlılıkları....................................................514 Benzeşim Yazılımlarını Seçme Ölçütleri ..............................................515 Benzeşim Yazılımlarının Entegrasyon Stratejileri ................................516 Benzeşim Yazılımlarını Kullanma Kılavuzu..........................................518

Eğitsel Oyun Yazılımları..............................................................................518 Eğitsel Oyun Yazılımlarının Yararları ...................................................519 Eğitsel Oyun Yazılımlarının Sınırlılıkları ...............................................521 Eğitsel Oyun Yazılımlarını Seçme Ölçütleri..........................................521 Eğitsel Oyun Yazılımlarının Entegrasyon Stratejileri............................522 Eğitsel Oyun Yazılımlarını Kullanma Kılavuzu .....................................523

Problem Çözme Yazılımları ........................................................................523 Problem Çözme Yazılımlarının Yararları..............................................525 Problem Çözme Yazılımlarının Sınırlılıkları..........................................525 Problem Çözme Yazılımlarını Seçme Ölçütleri ....................................527 Problem Çözme Yazılımlarının Entegrasyon Stratejileri ......................527 Problem Çözme Yazılımlarını Kullanma Kılavuzu................................527


xviii

12. BÖLÜM

DERS YAZILIMLARININ TASARIMI, DEĞERLENDİRİLME YAKLAŞIMLARI VE SEÇİMİ

(ss: 531 - 572)

Ders Yazılımlarının Tasarımı ......................................................................532 Ders Yazılımı Geliştirme Süreci ...........................................................532 Tasarım Ekibinin Seçilmesi ..................................................................533 İhtiyaç Analizinin Yapılması..................................................................533 Hedeflerin Belirlenmesi ........................................................................534 Hedef Kitlenin Analizi............................................................................535 Tasarım Öğelerinin Belirlenmesi ..........................................................535 Yazılım Araçlarının Belirlenmesi ..........................................................536 Tasarımın Bilgisayar Ortamına Aktarılması (Kodlama)........................537 İçeriğin Tasarlanması ve Şablona Yerleştirilmesi ................................538 Ara Değerlendirmelerin Yapılması .......................................................539 Yardımcı Malzemelerin Geliştirilmesi ...................................................539 Pilot Denemenin Yapılması ..................................................................539 Son Kontrollerin Yapılması ve Çoğaltma .............................................541 Görsel-İşitsel Öğelerin Tasarımı...........................................................541 Metne Dayalı Öğelerin Tasarımı ..........................................................544 Grafik Arayüz Tasarımı.........................................................................547 Tasarım İlkeleri .....................................................................................549 Kullanılabilirlik.......................................................................................556 Esneklik ................................................................................................557 Etkileşimlilik ..........................................................................................557

Ders Yazılımlarını Değerlendirme Yaklaşımları..........................................557 Biçimlendirmeye Yönelik Değerlendirme..............................................558 Düzey Belirlemeye Yönelik Değerlendirme..........................................560 Değerlendirmede Yöntem ve Yaklaşımlar............................................561

Ders Yazılımlarının Seçimi..........................................................................563 Amaca Uygunluk ..................................................................................564 Hedef Kitleye Uygunluk ........................................................................564 Maliyet ..................................................................................................565 Güncellik...............................................................................................567 Teknik Destek.......................................................................................567


xix

13. BÖLÜM

UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMALARI

(ss: 573 - 612)

Uzaktan Eğitimin Temelleri .........................................................................574 Uzaktan Eğitimin Tarihi ........................................................................575 Uzaktan Eğitimin Üstünlükleri...............................................................576 Uzaktan Eğitimin Sınırlılıkları ...............................................................578 Uzaktan Eğitimde Tasarım ...................................................................578 Uzaktan Eğitimde Görev Alacak Personel ...........................................581 Uzaktan Eğitimde Değerlendirme.........................................................582 Uzaktan Eğitimde Ders Materyallerinin İletilmesi ................................584 Uzaktan Eğitimde Etkileşim..................................................................590 Uzaktan Eğitimin Toplumsal Yansımaları.............................................593 Uzaktan Eğitim ve İnternet ...................................................................595

Türkiye’de Uzaktan Eğitim Uygulamaları....................................................597 Anadolu Üniversitesi Uygulamaları ......................................................597 Sakarya Üniversitesi Uygulamaları ......................................................601 Milli Eğitim Bakanlığı Uygulamaları ......................................................604

Dünya’da Uzaktan Eğitim Uygulamaları .....................................................606 Canada Virtual University.....................................................................606 North Carolina State University ...........................................................607 Open Universities of Australia ..............................................................608


Yrd. Doç. Dr. Halil Coşkun ÇELİK* - Öğr. Gör. Şerafettin DABAN**

• Bilgisayar ve Bilgisayar Teknolojisi

• Bir Kişisel Bilgisayarın Temel Parçaları

• Donanım

• Yazılım

• Bilgi Ağı

• İnternet

* Siirt Üniversitesi, Eğitim Fakültesi ** Siirt Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ TEMEL KAVRAMLARI

1 BÖLÜM

.

Bilgisayar I-II

2

Giriş u bölümde bilgisayarın kısa bir tanımı yapılarak, bilgisayar sistemini oluşturan temel bileşenler, bilgisayarın kullanım alanları, bilgisayar kullanımında sağlık ve güvenlik faktörleri ele alınacaktır.

Bilgisayar ve Bilgisayar Teknolojisi Bilgisayar, kullanıcılar tarafından aldığı ham verileri, kendi ana yapısı

altında belirlenen bir programa göre işleyebilen, bunlar üzerinde çok sayıda sayısal veya mantıksal işlemler yaparak; yaptığı işlemlerin sonucunu karşılaştırabilen, saklayabilen, paylaşabilen ve istenildiğinde kullanıcılara oluşturduğu kullanılabilir bilgiyi sunabilen elektronik bir makinedir. Kısacası bilgisayar, bilgi işleyen elektronik bir makinedir. Kelimenin Türkçe'deki gerçek karşılığı "hesaplayıcı" olmasına rağmen, hesap yapmanın yanı sıra bazı mantıksal işlemler yapabilme ve veri işleme imkânına sahip olduğu için bu araç dilimizde BİLGİSAYAR şeklinde kullanılmaktadır.

Bilgisayarlar basit ve iyi tanımlanmış görevleri yerine getiren parçalardan oluşurlar. Bu parçaların kendi aralarındaki uygun iletişimi ile veriler işlenebilir. Uygulayacağı program doğru bir şekilde yapılandırılmışsa, ayrıca bu program için uygun ve doğru veri verilmiş ise, bir bilgisayar veriyi işleyerek doğru bir çözüm üretebilir.

Günümüzde bilgisayarların yarı-iletken teknolojisiyle üretilmiş şekli kullanıldığından, yanlış olmakla beraber, elektronik beyin olarak da adlandırılmıştır. Ancak tarihsel açıdan ilk bilgisayarlar mekanik olmuştur. Bilgisayardaki işlemler aritmetiksel (+,-,*,/ gibi) ve/veya mantıksal (<, > ,=, ve, veya gibi) biçimde olabilirler. Bilgisayarın diğer makinelerden farkı, onlarla kıyaslanamayacak ölçüde hızlı işlem yapması, çok büyük bilgiyi belleğinde saklayabilmesidir. Ancak bilgisayarın en önemli özelliklerinden birisi, amaca uygun olarak programlanabilmesidir. Bir bilgisayar, kendisine yüklenen programlarla, işleri bilgilerin verilmesinden itibaren sonuç alıncaya kadar otomatik olarak yapar. Şimdilik düşünme yeteneği yoktur. Bilgisayar birçok konu veya problem için programlanabilir, ancak bir program olmadan kendi başına bir iş yapamaz.

Bilgisayar yazılım ve donanım olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Bilgisayar sistemi donanım ve yazılımıyla birlikte bir anlam ifade eder. Donanım, bilgisayar sistemini oluşturan fiziksel ve elektronik bileşenlerin en genel ismidir. Yani bir bilgisayarda görebildiğimiz ya da dokunabildiğimiz parçalar donanım birimlerini oluşturmaktadır. Bilgisayar kasası, ekran, klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, hoparlör-mikrofon vb birimler donanım bileşenleridir. Yazılım ise bilgisayarın kullandığı programların genel adıdır. Bunları göremez ve dokunamayız. İşletim sistemleri, kelime işlemciler, tablolama, sunu programları, oyunlar birer yazılım bileşenleridir. Yazılım, program ve veri olmak üzere iki bileşenden oluşur. Belirli bir amaca yönelik

B

Bilişim Teknolojileri Temel Kavramları

3

olarak yazılmış, bilgisayarda yerine getirilmesi istenilen sıralı işlemler için komut ve işlem adımlarının tümüne program denmektedir. Programda tanımlanan ilk işlem adımından başlayarak her bir adım, aşamalı ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilir. Hazırlanan program bilgisayara girildiğinde, programlama işlemi tamamlanmış olur. Veri, herhangi bir konu ile ilgili toplanmış bilgilerin bilgisayara girilen işlenmemiş durumundaki bilgilerdir.

Günümüzde bilgisayar, hemen hemen her alanda yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Bilgisayarın nasıl çalıştığını öğrenmek için onun bilgileri nasıl kullandığını anlamak gerekir. Harfler ve rakamlar bilgisayarda kodlar şeklinde ifade edildikten sonra kullanılır. Elektronik bir makine olarak tarif ettiğimiz bilgisayarlarda kodlar elektrik olarak voltajın olup olmaması ile ifade edilir. Örneğin, voltaj var 1; voltaj yok 0 kodlarını alır. İki durumlu olan bu kodlamaya ikili sayı sistemi denir. Bilgisayara tuşlardan verilen her bilgi 1 ve 0 kodlarına çevrilir. Her 0 ve 1, bit olarak; sekiz bitlik grup ise, byte olarak ifade edilir. Bilgisayar, işlemlerini ikilik sayı sistemi ile yapar. İşlemler çok sade ve basit olmakla beraber çok hızlıdır.

Bilgisayar Çeşitleri Bilgisayarlar kullanım alanlarına göre özel amaçlı ve genel amaçlı

bilgisayarlar olmak üzere iki grupta sınıflandırılabilir. 1. Özel amaçlı bilgisayarlar: Hangi amaçla yapıldıysa sadece o alanda

hizmet verebilen bilgisayarlardır. Müzik setleri, robotlar veya günlük hayatımızdaki elektronik çamaşır makineleri gibi ev araçlarını özel bilgisayarların kullanım alanlarına örnek gösterebiliriz.

2. Genel amaçlı bilgisayarlar: Programlanabilen her işi yapabilen bilgisayarlardır. Üzerine yüklenen programa göre bilgisayarın kullanım amacı da değişmektedir. Bu gruba giren bilgisayarlar büyüklüklerine ve işlem kapasitelerine göre (doğal olarak fiyatlarına göre) aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. Ancak bu sınıflama günün teknolojik gelişmelerine göre değişebilir. Bugün ana bilgisayar sınıfına giren bir bilgisayar, birkaç yıl sonra orta boy bilgisayar sınıfına inebilir. Örneğin, bugün bir kişisel bilgisayarın kapasitesi ve hızı 20 yıl önceki büyük boy bir bilgisayarın hızını ve kapasitesini aşmaktadır.

Büyük Boy-Süper Bilgisayarlar: Bu bilgisayarlar, “main frame “ denilen bir ana bilgisayar ve ona bağlı olarak çalışan mikro bilgisayarlardan oluşmaktadır. Bunlar günümüzde kullanıcı sayısının çok fazla olduğu yerlerde veya çok yüksek işlem hızı gerektiren bilimsel çalışmalarda kullanılır. Güncel olarak en hızlı bilgisayarlar süper bilgisayar sınıfına girmektedir. Bu sınıftaki bilgisayarlar büyük üniversiteler, araştırma kurumları veya NASA gibi kurumlarda kullanılmaktadır.

Ana Bilgisayarlar: Bunlar da, büyük boy bilgisayarlar gibi en kapsamlı bilgisayarlardır. Pek çok işi aynı anda yapabilirler. Kapasiteleri oldukça

Documents

BİLGİSAYAR I-II from Bilgisayar I-II... · yer verilmiştir. Bu kapsamda, özel öğretici yazılımlar, alıştırma ve tekrar yazılım-ları, benzeşim yazılımları, eğitsel