16
blisko zdrowia www.luxmed.pl nr 2/56 rok XV kwartalnik wiosna 2013 ISSN 2081-1039 Magazyn Pacjentów Centrów Medycznych Grupy LUX MED - tego nie warto bagatelizować s. 14 Alergia Gdy ręka szwankuje - zespół cieśni kanału nadgarstka s. 7 Profilaktyka chorób serca s. 10

Blisko Zdrowia 2/13

  • Upload
    dohanh

  • View
    216

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Blisko Zdrowia 2/13

bliskobliskozdrowiawww.luxmed.pl

nr 2

/56

rok

XV k

war

taln

ik w

iosn

a 20

13ISSN 2081-1039

Magazyn Pacjentów Centrów Medycznych Grupy LUX MED

- tego nie warto bagatelizować s. 14

Alergia

Gdy ręka szwankuje- zespół cieśni kanału nadgarstka s. 7

Profilaktyka chorób serca s. 10

Page 2: Blisko Zdrowia 2/13

2 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

W N U M E R Z E

A K T U A L N O Ś C I

3 Nowe placówki Grupy LUX MED 3 Przeszkoliliśmy kolejnych

800 nastolatków 3 Piękna, bo zdrowa 4 Profilaktyka raka jelita grubego 4 Warszawa biega pod opieką LUX MED

S Z P I TA L

5 Warsztaty z chirurgii laparoskopowej 5 Zabieg wysokospecjalistyczny 5 Szpital LUX MED na II Ogólnopolskiej

Konferencji Europejskiego Programu Edukacyjnego

5 Certyfikat „Szpital bez bólu” 6 Nowoczesna metoda rekonstrukcji piersi 7 Gdy ręka szwankuje

W G R U P I E B U PA

8 By zapewnić dłuższe, zdrowsze

i szczęśliwsze życie...

T E M AT N U M E R U

10Profilaktyka chorób serca

12 Zadbaj o kondycję naczyń mózgowych

P O R A D N I K

13Awiofobię można pokonać 14Tego nie warto bagatelizować

N A S I L E K A R Z E

15 Zawsze czuć się potrzebną

Ad res re dak cji: ul. Postępu 21c, 02-676 War sza wa, tel. 22 450 42 69, e -ma il: info@lu xmed.pl

Wydawca: LUX MED Sp. z o.o. z siedzibą: ul. Postępu 21c, 02-676 Warszawa

Projekt redakcyjny, graficzny i realizacja: Mediapolis Sp. z o.o., tel. 22 313 22 00, www.mediapolis.com.pl

Foto w numerze: archiwum LUX MED, Shutterstock. Foto na okładce: Shutterstock. Data wydania: kwiecień 2013 rok.

Spis treści

T E M AT N U M E R U s. 12

Potocznie myśli się, że wszelkie zatory krwi są groźne dla serca, tymczasem tak samo lub nawet groźniejsze mogą być one dla mózgu.

W G R U P I E B U PA s. 8

Bupa to wiodąca, międzynarodowa grupa działająca w dziedzinie opieki zdrowotnej. Na świecie obsługuje 11,8 mln Klientów w 190 krajach. Zatrudnia 54 tys. osób. Od dziesięcioleci Bupa jest pionierem w zakresie nowych produktów i usług świadczonych Klientom na całym świecie.

S Z P I TA L s. 7

Coraz częściej do ucisku nerwu pośrodkowego nadgarstka dochodzi na skutek pracy związanej z wykonywaniem powtarzających się ruchów, np. przy komputerze.

P O R A D N I K s. 13

Co możesz zrobić dla siebie podczas lotu, aby obniżyć poziom lęku? Miej ze sobą: kolorowe czasopisma, gry, sudoku, dobrą książkę, iPoda, telefon z muzyką, laptop z dobrym filmem do obejrzenia.

Page 3: Blisko Zdrowia 2/13

N O W E P L A C Ó W K I G R U P Y L U X M E D

A K T U A L N O Ś C I

2 / 2 0 1 3 w i o s n a b l i s k o z d r o w i a 3

Gorzów Wielkopolski

Gorzów Wielkopolski dołączył do miast, w których mieszczą się Centra Medyczne naszej Grupy. Placówka LUX MED zlokalizowana jest przy ul. Górczyńskiej 17. Pacjenci mogą w niej korzystać z usług lekarzy inter-nistów, pediatrów, laryngologów, okulistów, neurologów, chirurgów, orto-pedów, nefrologów, ginekologów, specjalistów medycyny rodzinnej i me-dycyny pracy, a także gastrologów, psychiatrów i onkologów. W Centrum Medycznym wykonywane są również badania laboratoryjne, ginekologicz-ne, EKG, USG, UKG serca, a także spirometria i audiometria. Do dyspo-zycji Pacjentów jest również bezpłatny parking.

Kraków Już ósme Centrum Medyczne Grupy LUX MED rozpoczęło działalność w  Krakowie. Placówka LUX MED znajduje się przy ul. Puszkarskiej 7H bud. C. Dzięki doskonałej lokalizacji przy centrum handlowym Bonarka można do niej dotrzeć w komfortowy sposób zarówno komunikacją miejską, jak i własnym środkiem transportu. W nowym Centrum Medycznym oferujemy obecnie usługi dla najmłodszych Pacjentów. Konsultacji udzielają specjaliści dziecięcy: alergolo-dzy, neurolodzy, pediatrzy, psycholodzy, psychiatrzy, lekarze rehabilitacji dzie-ci, chirurdzy, reumatolodzy, nefrolodzy, pulmonolodzy i ortopedzi. Prowadzi-my też szczepienia ochronne dzieci. Dodatkowo w Centrum Medycznym otwarta została poradnia rehabilitacyjna dla dorosłych i dzieci. Można w niej skorzystać z zabiegów takich jak: elektroterapia (elektrostymulacja, galwani-zacja, jonoforeza, prądy DD, prądy interferencyjne, prądy TENS, prądy Traberta), kinezyterapia (terapia indywidualna, ćwiczenia usprawniające, ćwi-czenia instruktażowe, terapia indywidualna według metod neurokinezjolo-gicznych), krioterapia, pole magnetyczne, laseroterapia (fonoforeza, laser,) ultradźwięki oraz kinesiotaping. W placówce wykonywane są też badania laboratoryjne dla dzieci.

Wrocław Z usług LUX MED i Medycyny Rodzinnej w nowoczesnym budynku Aqu-arius Business House przy ul. Swobodnej 1 – mogą skorzystać już także wrocławianie. Zastąpiło ono placówki przy ul. Rękodzielniczej i Szewskiej. W nowym miejscu oferujemy kompleksowy zakres medycyny pracy, a także opiekę: internistów, laryngologów, dermatologów, okulistów, endokrynologów, ortopedów dla dorosłych oraz dzieci, chirurgów dla dorosłych i dzieci, alergo-logów, ginekologów, gastroenterologów, neurologów, kardiologów, reumatolo-

gów, neurologów dziecięcych, neu-rochirurgów i urologów. Na miejscu dostępne są również ba-dania diagnostyczne: EKG, USG, spirometria, RTG, audiometria, pole widzenia i tympanometria. Dodat-kowo zarówno dla dzieci, jak i doro-słych przygotowana została oferta usług rehabilitacyjnych.

Wykwalifikowani ratownicy prze-prowadzili zajęcia w 13 szkołach – liceach i technikach. W sumie dzięki dotychczasowym działaniom prowadzonym w War-szawie, Katowicach i Krakowie, blisko 2000 nastolatków zyskało szansę praktycznego nauczenia się jak ratować ludzkie życie. „Umiem pomóc” to innowacyjny program edukacyjny stworzony przez Akademię Ratownictwa LUX MED, który został zainicjo-wany w Warszawie we wrześniu 2011 roku. W stolicy wzięło w nim udział 11 szkół – ponad 1200 uczniów. Zarówno nauczyciele, jak

i uczniowie pozytywnie oceniają szkolenia i formę prowadzonych zajęć. Dzięki nim teraz młodzi lu-dzie nie tylko chcą pomagać, ale też potrafią udzielać pierwszej po-mocy.Akcja „Umiem pomóc” zyskała też aprobatę władz regionalnych – Pre-zydenta Krakowa Jacka Majchrow-skiego oraz Prezydenta Katowic Piotra Uszoka, którzy patronowa-li temu przedsięwzięciu. Od po-czątku program jest prowadzony również pod patronatem Ministra Zdrowia, a w stolicy wspierała go Prezydent Warszawy Hanna Gron-kiewicz-Waltz.

Przeszkoliliśmy kolejnych 800 nastolatkówW ramach II etapu akcji edukacyjnej „Umiem

pomóc” 800 młodych osób z Katowic i Krakowa

nauczyło się ratować ludzkie życie.

Piękna, bo zdrowa

W ramach działań prospołecznych i edukacyjnych zaangażowaliśmy się w ogólnopolską kampanię społeczną „Piękna, bo zdrowa”. Akcja przygotowana przez Ogólnopolską Organizację „Kwiat

Kobiecości” i magazyn „Glamour” prowadzona była na rzecz profilaktyki raka szyjki macicy i raka jajnika. Grupa LUX MED zapewniła wykonanie badań cytologicznych i wsparcie merytoryczne kampanii.

Uroczyste otwarcie placówki.

Page 4: Blisko Zdrowia 2/13

A K T U A L N O Ś C I

Warto przypomnieć, że pro-filaktyka zdrowotna mo-że być pierwotna i wtór-

na. Pierwotna to zapobieganie chorobom przez kontrolowanie czynników ryzyka, np. zaprzestanie palenia, stosowanie diety niskocho-lesterolowej itp. Wtórna to zapo-bieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i le-czenie, w tym aspekcie kluczową rolę odgrywają tzw. badania prze-siewowe, np. cytologia, mammo-grafia czy kolonoskopia.

Celowe badaniaTemat spotkania Rady Naukowej doskonale wpisał się w ogólnoświa-

tową dyskusję dotyczącą profilaktyki wtórnej. Bardzo często podnoszone jest obecnie zagadnienie sensowności niektórych badań profilaktycznych, padają pytania: czy koszty realizacji zwracają się w postaci „uratowanych lat życia i zdrowia”, czy wykonane nie generują niepotrzebnego niepo-koju i  nie uruchamiają dalszych badań, które mogą być przyczyną po-wstania raka. Nowotwór jelita grubego powstaje z polipów (gruczolaków) jelita grube-go, jest to proces długotrwały: trwa 7–12 lat. Dążąc do redukcji ryzyka wy-stąpienia choroby, zaleca się postępo-wanie prozdrowotne oraz badania przesiewowe, których zasadność w dia-

gnostyce tej choroby została w pełni potwierdzona. Spośród nich można wymienić: testy na krew utajoną w kale, inne ba-dania kału oraz sigmoidoskopię, kolonoskopię czy wirtualną kolonoskopię.

Stawiamy na kolonoskopięW Polsce wybrano jako bada-nie przesiewowe kolonoskopię.

Uzasadnieniem tej decyzji była m.in. prostota organizacyjna jej wykonania (badanie jest jednostopniowe i prze-prowadzane raz w życiu) oraz niski koszt (ok. 100 euro za zabieg). Od 2000 roku w naszym kraju wykonano ok. 300 000 kolonoskopii. Obecnie jest 91 ośrodków realizujących te badania. Wyniki z lat 2000–2009 (189 196 kolonoskopii) wykaza-ły 1760 przypadków raka jelita grubego (0,93%), natomiast gru-czolaki istotne, a więc stanowiące zagrożenie rakiem, w 10 690 przy-padkach (5,65%). Wyniki badań

opublikowano w renomowanym piśmie medycznym „New England Journal of Medicine”. Autorzy artyku-łu zwracają uwagę na bardzo istotny element tego badania, tzn. właściwe kwalifikacje wykonujących je spe-cjalistów. Przez kilka lat wyszkolo-no 250 kolonoskopistów. Nowy program badań profilaktycz-nych rozpoczął się w  2012 roku. Zakłada on zapraszanie na kolono-skopię osób w wieku 55–64 lat doce-lowo do 130 ośrodków. Pełną opiekę nad badaną populacją można będzie wdrożyć od 2021 roku.

Profilaktyka raka jelita grubegoPodczas kolejnego posiedzenia Rady Naukowej szeroko omawiana była profilaktyka raka jelita grubego.

W imieniu Polskiej Fundacji Gastroenterologii temat przedstawił prof. dr hab. n. med. Eugeniusz Butruk,

współautorem prezentacji był prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła.

Z apewniliśmy opiekę medycznąponad 10 tys. uczestników 8. Półma-ratonu Warszawskiego.

Imprezę zabezpieczały zespoły specjalistycz-ne i  ratownicze karetek, a  także personel stacjonujący w namiocie medycznym w oko-licach mety. Jednocześnie na błoniach Sta-dionu Narodowego dla zainteresowanych osób został udostępniony punkt konsultacyj-ny LUX MED, w którym można było zmie-rzyć poziom glukozy, ciśnienie tętnicze oraz przeprowadzić analizę masy ciała. Półmara-ton to pierwsza z cyklu tegorocznych imprez biegowych, którą wspiera LUX MED. Już w najbliższym czasie odbędą się kolejne, a je-sienią wielki finał – 35. Maraton Warszawski.

CZYNNIKI RYZYKA ZACHOROWANIA NA RAKA JELITA GRUBEGO TO:

wiek

otyłość

palenie papierosów

czynniki etniczne

niska aktywność fizyczna

niski poziom wapnia, selenu w organizmie

dieta ubogoresztkowa

duże spożycie czerwonego mięsa, tłuszczu

przebyta cholecystektomia

4 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

Profesor Eugeniusz Butruk prezentuje wyniki badań przesiewowych.

Warszawa biega pod opieką LUX MEDWarszawa biega pod opieką LUX MED

Fot.:

Mar

ek D

aszk

iew

icz,

Rob

ert D

ziub

a

Page 5: Blisko Zdrowia 2/13

S Z P I TA L

2 / 2 0 1 3 w i o s n a b l i s k o z d r o w i a 5

W  ostatnim czasie zorganizowali-śmy warsztaty specjalistyczne dla lekarzy. W programie znalazły się

wykłady, zajęcia praktyczne oraz przekazy wideo na żywo z sali operacyjnej z wykorzy-staniem techniki 3D. Podczas pierwszego spotkania prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Baranowski przybliżył tematykę ginekologii operacyjnej. Dwa dni później profesorowie Krzysztof Paśnik i  Wiesław Tarnowski za-prezentowali nowoczesne metody stosowane w  operacyjnym leczeniu otyłości i chorób metabolicznych. To już kolejne zajęcia orga-nizowane przez Szpital LUX MED, który intensywnie rozwija się jako specjalistyczny ośrodek szkoleniowy. W warsztatach wzięło udział około 40 lekarzy, wszyscy uczestnicy otrzymali punkty edukacyjne Okręgowej Izby Lekarskiej.

W naszym Szpitalu wykonano po raz pierwszy złożoną rekonstrukcję po-włok jamy brzusznej z  powodu ol-

brzymiej nawrotowej przepukliny pooperacyjnej po wcześniejszym zastosowaniu wszczepu siatki syntetycznej. Operację 72-letniej Pacjentki prze-prowadzili dr. n med. Lubomir Lembas, specja-lista chirurg plastyk, Dariusz Kuś, specjalista chirurg ogólny i Tomasz Piórkowski, specjalista anestezjolog. Wysokospecjalistyczne operacje rekonstrukcyjne tego typu mogą stać się najlepszą alternatywą dla wielu Pacjentów z  podobnymi problemami zdrowotnymi.

Zabieg wysoko-specjalistyczny

Wdniach 23–24 marca br. odby-ła się konferencja dla lekarzy podstawowej opieki zdrowot-

nej zorganizowana przez firmę Polphar-ma. Podczas wydarzenia, w ramach inte-raktywnego stoiska Szpitala LUX MED uczestnicy mogli zapoznać się z  zakre-sem wykonywanych zabiegów, „wirtual-nie” zwiedzić placówkę i  porozmawiać o  ewentualnej współpracy. Tegoroczna konferencja zgromadziła ponad 800 le-karzy z całej Polski.

Warsztaty z chirurgii laparoskopowej

Szpital LUX MED na II ogólnopolskiej Konferencji Europejskiego Programu Edukacyjnego

Szpital LUX MED otrzymał certyfikat „Szpital bez bólu” nadawany przez prestiżowe towa-rzystwa naukowe pod patronatem Polskiego

Towarzystwa Badania Bólu w Krakowie. Dokument ten jest potwierdzeniem wprowadzenia w naszym Szpitalu najwyższych standardów uśmie-rzania bólu pooperacyjnego.

Certyfikat „Szpital bez bólu”

Page 6: Blisko Zdrowia 2/13

3

S Z P I TA L

6 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

Należy pamiętać, że proces le-czenia nie powinien się koń-czyć na amputacji gruczołu

i  wyleczeniu nowotworu. Pozostaje istotna kwestia jak najlepszej rekon-strukcji utraconej piersi.

Cele rekonstrukcji Istotne, by odtwarzana pierś była jak najbardziej podobna do drugiej, zdro-wej piersi, a w przypadkach obustron-nych rekonstrukcji najważniejsze jest zachowanie symetrii i proporcji cia-ła. Kolejny krok to odtworzenie bro-dawki z otoczką, co często wymaga dodatkowej operacji.

Jednoczasowoczy na raty? Pierś można odtwarzać podczas tej samej operacji, w trakcie której wyko-nuje się mastektomię. Otaczające tkan-ki lepiej poddają się kształtowaniu, kobieta nie ma poczucia utraty piersi i szybciej wraca do równowagi psy-chicznej. Często jednak rekonstrukcje wykonuje się dopiero w drugim etapie. Jest to podyktowane koniecznością za-stosowania leczenia uzupełniającego

– szczególnie radioterapii. Odroczona rekonstrukcja jest możliwa po sześciu miesiącach od zakończenia leczenia i ma swoje liczne zalety. Występuje większa pewność onkologiczna, że no-wotwór został wyleczony, a Pacjentki, które przeżyły stratę piersi i przez jakiś czas pozostawały bez niej, łatwiej ak-ceptują odtworzoną pierś pomimo ewentualnych niedoskonałości.

Protezą czy tkankami własnymi? Dobór metody rekonstrukcji powi-nien być indywidualny, w zależności od preferencji Pacjentki, warunków anatomicznych i jej stanu zdrowia. Od lat w  rekonstrukcjach wyko- rzystywane są protezy silikonowe umieszczane pod skórą lub mięśniem piersiowym. Jeśli skóra wymaga wcze-śniejszego przygotowania (rozcią-gnięcia), zakładany jest ekspander – rodzaj balonu w kształcie przyszłej piersi, który etapowo dopełnia się so-lą fizjologiczną do uzyskania pożą-danych rozmiarów. W drugim etapie wymienia się go na protezę silikono-wą. Nowoczesne metody rekonstruk-

cji piersi zakładają wykorzystanie tkanek własnych Pacjentki. Najlepszym miejscem, z którego moż-na pobrać tkanki do wytworzenia pier-si, jest brzuch. Wolne płaty tkankowe są całkowicie odcinane w jednym miej-scu i przenoszone w inne. Płat pobie-rany z podbrzusza zawiera skórę i tkan-kę podskórną wraz z zaopatrującym go naczyniem krwionośnym. Wymaga to połączenia naczyń przy użyciu tech-niki mikrochirurgicznej wykonywanej pod mikroskopem. Przed zabiegiem robione jest badanie tomograficzne brzucha pozwalające na ocenę tętnic potrzebnych do prawidłowego ukrwie-nia płata. Z tkanek płata formowana

jest nowa pierś. Metoda nosi nazwę DIEP (od angielskiej nazwy naczynia krwionośnego zasilającego płat). Dzię-ki temu, że pierś pochodzi z własnych tkanek, jest ciepła, ma naturalną struk-

turę oraz opada w naturalny sposób, co powoduje, że łatwiej osiągnąć sy-metrię względem drugiej piersi.

Naturalny wyglądPacjentki dobrze tolerują tę metodę – nie mają wrażenia posiadania ciała obcego. Dodatkowo pozbywają się nadmiaru tkanki tłuszczowej i skóry brzucha, która po zabiegu jest bardziej naciągnięta. Brzuch staje się płaski, a nisko umiejscowiona blizna z łatwo-ścią daje się ukryć pod bielizną. Zabieg trwa 5–8 godzin i jest przeprowadza-ny w znieczuleniu ogólnym. Pacjent-ka pozostaje w szpitalu około tygodnia, a chodzić zaczyna już w drugim dniu po operacji. Po sześciu miesiącach do roku od operacji można odtworzyć brodawkę i otoczkę. Wtedy pierś na-turalnie się układa i łatwiej jest wybrać prawidłowe miejsce. W rekonstrukcji można posłużyć się częścią brodawki i otoczki ze strony zdrowej lub spo-rządzić mały płat celem odtworzenia brodawki, a otoczkę wytatuować. Cza-sami niezbędne jest modelowanie od-tworzonej piersi i podniesienie drugiej dla symetrycznego wyglądu lub prze-szczep tkanki tłuszczowej.Odtworzenie piersi wolnym płatem daje bardziej naturalny wygląd, a po-przez wycięcie tkanek brzucha powo-duje także wyszczuplenie sylwetki. Metoda odtwarzania piersi wolnym płatem tkankowym jest szczególnie godna polecenia u chorych, które po amputacji piersi przeszły radioterapię. Tkanki klatki piersiowej są uszkodzo-ne, skóra cienka i mało podatna na rozciąganie, w wyniku czego założe-nie implantu może nie być możliwe. Z mojego doświadczenia wynika, że metoda rekonstrukcji piersi wolnym płatem jest dobrze tolerowana i doce-niana przez Pacjentki.

Nowoczesna metoda rekonstrukcji piersi

Rak piersi to najczęstszy nowotwór złośliwy występujący u kobiet. Choroba ta dotyka co 14. Polkę. Dzięki

rozwojowi medycyny systematycznie przybywa kobiet, które wygrywają z rakiem.

N A S Z E K S P E RTlek. med. Łukasz Ulatowski,specjalista chirurgii ogólnej i plastycznej, Szpital LUX MED

W Polsce na rekonstrukcję piersi decyduje się tylko

5% Pacjentek.

Stan po przeniesieniu płata i odtworzeniu brodawki z otoczką

miejsce pobrania płata

naczynia płata naczynia

piersiowe

zespolenie mikrochirurgiczne

Metoda rekonstrukcji DIEP

Oznaczenia przedoperacyjne Stan po pobraniu płata, zaoszczędzony mięsień prosty

Page 7: Blisko Zdrowia 2/13

2 / 2 0 1 3 w i o s n a b l i s k o z d r o w i a 7

S Z P I TA L

Klasyczny zespół objawów to: uczucie zdrętwienia i  mrowienia palców, które występuje nad ranem i  budzi Pa-

cjenta. Część chorych odczuwa przy tym ból o różnym nasileniu. Objawy te ustępują po kilkunastu minutach, a po-trząsanie ręką przynosi ulgę. Rzadziej ból i  zdrętwienie pojawiają się w  ciągu dnia, podczas pracy lub dłuższym utrzymy-waniu nadgarstka w dużym zgięciu albo wy-proście, np. podczas trzymania kierownicy czy mycia okien.

Powodów może być wieleDo ucisku nerwu pośrodkowego może dojść z powodu zmniejszenia rozmiarów kanału nad-garstka lub zwiększenia jego zawartości, np. poprzez rozrost błony maziowej pochewek ścięgnistych. Innymi częstymi przyczynami ZKN-u są: ciąża, RZS, zmiany zwyrodnienio-we, choroby metaboliczne czy uzależnienie od alkoholu. Coraz częściej do ucisku nerwu po-środkowego dochodzi na skutek pracy związanej z wykonywaniem powtarzających się ruchów, np. przy komputerze. Najczęściej jednak nie ma możliwości określenia dokładnej przyczyny ZKN-u.

Kilkuetapowa diagnozaRozpoznanie ZKN-u  opiera się na ocenie występowania ww. objawów klinicznych oraz wynikach testów diagnostycznych. Badanie prze-prowadzamy, opukując nerw na dłoni lub nad-garstku (objaw Tinela) palcem lub młoteczkiem neurologicznym. Wynik testu jest dodatni, jeże-li pojawiają się mrowienia w  okolicy I–III palca badanej ręki. Kolejnym sposobem oceny jest test Phalena. Pole-camy badanemu zgiąć swobodnie nadgarstki, co osiągamy, opierając powierzchnię dłoniową jednej ręki o powierzchnię grzbietową drugiej; palce zwi-sają luźno. Wynik testu jest dodatni, jeżeli w ciągu 60 sekund pojawiają się zaburzenia czucia podob-ne do tych, jakie zgłasza Pacjent. Rozstrzygające są badania elektrodiagnostyczne (EMG) oraz USG, które pozwalają ocenić grubość troczka zginaczy i stan nerwu pośrodkowego.

Ingerencja chirurgicznaZKN można leczyć zachowawczo, stosując okre-sowe unieruchomienie stawu nadgarstkowego w ortezie, fizjoterapię, farmakoterapię i dokana-łowe iniekcje steroidów. W bogatym piśmiennic-twie na temat leczenia ZKN-u efekty zastosowa-nia ww. metod oceniane są bardzo słabo. Leczenie operacyjne ZKN-u  polega na odbarczeniu (dekompresji) nerwu pośrodkowego przez prze-cięcie miękkiej ściany kanału nadgarstka (więza-dła poprzecznego), nazywanego także troczkiem zginaczy. Operacja metodą otwartą umożliwia nie tylko przecięcie troczka zginaczy, ale także usunię-cie uciskających tkanek, np. przerośniętych pochewek maziowych, torbieli galaretowa-tych, guzów. Zwolennicy tej techniki argu-

mentują, że jest ona bezpieczna, pozwala na peł-ną ocenę zarówno stanu nerwu, jak i ewentualnych patologii wewnątrzkanałowych. Przeciwnicy zwracają uwagę na częste powstawanie blizny na nadgarstku i śródręczu, która może być tak do-

kuczliwa, że niweczy częściowo lub całkowicie korzyści wynikające z de-

kompresji nerwu. Metoda endo-skopowa polega na odsłonięciu wejścia do kanału nadgarstka, identyfikacji nerwu pośrodkowe-

go oraz więzadła poprzecznego i przecięciu go przy pomocy cien-

kiego artroskopu. Zwolennicy zabiegu podkreślają, że blizna po nim jest minimal-

na, znacznie mniejszy jest też ból pooperacyjny, szybciej poprawia się siła i sprawność ręki oraz można wcześniej wrócić po nim do pracy. Prze-ciwnicy wskazują na mniejsze bezpieczeństwo (więcej powikłań) i gorszy wgląd w pole opera-cyjne, ograniczający zabieg do przecięcia troczka zginaczy. Metoda małych cięć jest najmłodsza i stanowi kompromis między techniką tradycyjną a endo-skopową, łącząc w sobie zalety obu metod ope-racyjnych.Po operacji wskazane jest wczesne uruchomienie palców, aby umożliwić poślizg nerwu pośrodko-

wego w miejscu zabiegu opera-cyjnego w okolicy nadgarstka,

także by zmniejszyć ryzyko powstawania zrostów w cza-sie dalszego leczenia.

N A S Z E K S P E RT

Zespół cieśni kanału nadgarstka (ZKN) jest chorobą wywołaną przez długotrwałe oraz intensywne uciskanie

nerwu pośrodkowego, który znajduje się w kanale nadgarstka. Współcześnie schorzenie to często pojawia

się w związku z wykonywaniem pracy zawodowej.

Gdy ręka szwankuje

zginaczy. Operacja metodą otwartą umożliwia nie tylko przecięcie troczka zginaczy, ale także usunię-cie uciskających tkanek, np. przerośniętych pochewek maziowych, torbieli galaretowa-tych, guzów. Zwolennicy tej techniki argu-

palców, aby umożliwić poślizg nerwu pośrodkowego w miejscu zabiegu opera-

cyjnego w okolicy nadgarstka, także by zmniejszyć ryzyko powstawania zrostów w cza-sie dalszego leczenia.

Praca przy komputerze może być jedną z przyczyn ZKN-u.

więzadło poprzeczne nadgarstka

nerw pośrodkowy

dr n. med. Jarosław Strychar, ortopeda, traumatolog, chirurg ręki, Szpital LUX MED

Page 8: Blisko Zdrowia 2/13

8

Bupa współpracuje zarówno z sek-torem prywatnym, jak i publicz-nym, prowadzi szeroką działalność w zakresie opieki medycznej (w tym ubezpieczeń zdrowotnych), zarzą-

dza szpitalami, klinikami zabiegowymi, przy-chodniami oraz domami opieki dla osób w po-deszłym wieku. Ma też rozległe doświadczenie w świadczeniu usług związanych z profilak-tyką oraz we współpracy z  pracodawcami. Zapewnia opiekę nad przewlekle chorymi; pro-wadzi także doradztwo w zakresie ochrony zdrowia.

Historia grupy Bupa Bupa powstała w 1947 roku, gdy 17 brytyj-skich towarzystw ubezpieczeń połączyło siły, aby zapobiegać, łagodzić skutki i leczyć wszelkiego rodzaju choroby oraz niedoma-gania. Od dziesięcioleci Bupa jest pionie-rem w zakresie nowych produktów i usług świadczonych Klientom na całym świecie. Dzięki zrównoważonemu wzrostowi oraz licznym inwestycjom stała się wiodącą mię-dzynarodową grupą, działającą w zakresie opieki zdrowotnej.Od początku swojej działalności Bupa m.in. uruchomiła pierwszy na świecie du-ży system ubezpieczeń zdrowotnych dla firm, utworzyła narodową sieć szpitali w Wiel-kiej Brytanii i pomogła zorganizować pierw-szą Międzynarodową Federację Dobrowol-nych Składek na Opiekę Zdrowotną. Jako

To przesłanie przyświeca grupie Bupa, której częścią stał się właśnie LUX MED. Bupa to wiodąca,

międzynarodowa grupa działająca w dziedzinie opieki zdrowotnej. Na świecie obsługuje 11,8 mln Klientów

w 190 krajach. Zatrudnia 54 tys. osób, głównie w Wielkiej Brytanii, Australii, Hiszpanii, Nowej Zelandii oraz

Stanach Zjednoczonych, a także w Arabii Saudyjskiej, Hongkongu, Indiach, Tajlandii, Chinach i w krajach

Ameryki Łacińskiej.

Bupa Internatio-nal świadczy również usługi w zakresie ubez-pieczeń zdrowot-nych osobom pracującym poza swoim krajem. Ważnym momen-tem w działalno-ści grupy Bupa było przejęcie Sa-nitas – najwięk-szej hiszpańskiej instytucji opieki zdrowotnej. Od lat 90. Bupa dzia-ła też na rynku domów opieki,

W G R U P I E B U PA

By zapewnić dłuższe, zdrowsze i szczęśliwsze życie...

Włączenie LUX MED do grupy Bupa to wyjąt-kowe wydarzenie nie tylko dla nas, ale – jestem o tym głęboko przekonana – również dla całego systemu opieki zdrowotnej w Polsce.

Połączenie głębokiej znajomości polskiego rynku wynikające z dwudziestoletniego doświadczenia LUX MED z eksperckim międzynarodowym za-pleczem Bupa stwarza niepowtarzalną możliwość wprowadzenia nowych rozwiązań korzystnych dla Pacjentów i całego sektora usług medycznych.

Anna Rulkiewicz, Prezes Grupy LUX MED

8 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

Page 9: Blisko Zdrowia 2/13

W G R U P I E B U PA

prof. dr hab. n. med. Krzysztof Paśnik, Szpital LUX MED

m.in. nabyła pierwszych 30 domów opieki dla osób starszych w Wielkiej Brytanii. Obecnie należy do największych na świecie instytucji świadczących usługi stacjonarnej opieki nad osobami starszymi m.in. w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Australii i Nowej Zelandii, rozpo-częła też działalność w Tajlandii. Pierwsze dziesięciolecie XXI wieku – to bar-dzo dynamiczny rozwój grupy Bupa, m.in. zna-czące inwestycje w Australii: MBF, HBA i Mu-tual Community, które zaowocowały drugą co do wielkości pozycją wśród towarzystw ubez-pieczeń medycznych na kontynencie. W tym czasie grupa dokonała również przejęć w Ame-ryce Łacińskiej, a także w Wielkiej Brytanii – Bupa Home Healthcare, oraz rozszerzyła zakres działalności na Bliskim Wschodzie i w Chi-nach. W Hiszpanii rozpoczęło się pionierskie partnerstwo publiczno-prywatne Sanitas – mar-ki grupy Bupa z rządem regionalnym Walencji. Po 2010 roku spółka Sanitas przejęła szpital CIMA w Barcelonie, aby móc zapewnić lepszą opiekę zdrowotną Pacjentom za-mieszkałym w tym regionie. W Indiach na-tomiast uruchomiona została Max Bupa wraz z Max India, ubezpieczeniem zdro-wotnym objętych zostało 146 tys. Klientów.

Sanitas – wyjątkowe rozwiązaniaW Hiszpanii grupa Bupa wraz z rządem regionalnym Walencji wzięła udział w pio-nierskim partnerstwie publiczno-prywat-nym. W  ramach tej współpracy Sanitas – hiszpańska marka grupy – odpowiada za opiekę zdrowotną w regionie zamieszkałym przez 197 tys. osób. Jako partner w tym przed-sięwzięciu Bupa zbudowała i zarządza szpi-talem Manises, szczególny nacisk kładąc na opiekę nad Pacjentami, innowacje i dosko-nałą jakość świadczeń. Przekłada się to na

priorytety szpitala, do których należy za-trudnianie najlepszych specjalistów, wdraża-nie nowoczesnych technik medycznych i urządzeń oraz kon-centracja na wydajno-ści. Sanitas zarządza także 20 ośrodkami podstawowej opieki zdrowotnej oraz dwo-ma ośrodkami specja-listycznymi.W takim samym modelu przez najbliższe 30 lat Sani-tas będzie zapewniać opiekę 136 tys. miesz-kańców Torrejón de

Ardoz na przedmieściach Madrytu, gdzie rów-nież prowadzi szpital.Jednocześnie jest wiodącym towarzystwem ubezpieczeń zdrowotnych w kraju; ponadto za-rządza szpitalami, przychodniami oraz jednost-

kami świadczącymi usługi okołomedyczne, a tak-że prowadzi ośrodki opieki dla osób starszych w innych regionach Hiszpanii. Dzięki zintegrowanej ofercie obejmującej zarówno ubezpieczenia, jak i usługi opie-ki zdrowotnej, Sanitas może kompleksowo odpowiedzieć na potrzeby bardzo konku-rencyjnego rynku. Zintegrowany model opieki zdrowotnej umożliwia zarządzanie procesem leczenia od początku do końca, zapewniając Klientom wysokiej jakości opiekę i pomagając jednocześnie kontro-lować koszty leczenia. Od 2010 roku Sanitas zarządza także szpitalem dla prze-wlekle chorych – Hospital de Crónicos de Mislata w Walencji. Przebywają w nim Pacjenci z chorobami przewlekłymi i umy-słowymi, przyjęci na średnio lub długoter-minowe leczenie.

Wspólna przyszłośćBupa zarówno finansuje, jak i zapewnia opiekę zdrowotną. Świadcząc usługi medyczne, współ-pracuje z wieloma różnymi instytucjami, w tym z rządami i publicznymi placówkami opieki zdro-

wotnej. Cały zysk grupy Bupa inwestowa-ny jest w coraz doskonalszy system opieki zdrowotnej dla Klientów i społeczności.Przyłączenie do grupy Bupa jest wydarze-niem wyjątkowym dla Grupy LUX MED, ale też bardzo ważnym momentem dla ca-łego rynku opieki zdrowotnej w Polsce. Wspólnie można zrobić wiele, by ulepszyć jakość usług medycznych świadczonych w Polsce i zwiększyć ich finansową dostęp-ność dla mieszkańców naszego kraju.Grupa LUX MED w najbliższym czasie chce kontynuować dotychczasowe kierun-ki rozwoju, wykorzystując jednocześnie naj-lepsze praktyki wypracowane przez grupę Bupa na całym świecie. Dzięki jej wsparciu można długoterminowo planować działa-nia i kolejne inwestycje. Jednocześnie cały czas opierając się na dotychczasowych do-świadczeniach, rozwijać w obszarach, w któ-rych Grupa LUX MED jest już obecna.

2 / 2 0 1 3 w i o s n a b l i s k o z d r o w i a 9

O F E RTA G R U P Y:

ubezpieczenia zdrowotne dla osób fizycznych

ubezpieczenia zdrowotne finansowane przez firmy

międzynarodowe ubezpieczenia zdrowotne

system zwrotu kosztów leczenia ubezpieczenia na czas podróży usługi zdrowotne świadczone w szpitalach prywatnych i publicznych, w tym opieka specjalistyczna, a także przychodnie zapew-niające podstawową opiekę lekarską

ubezpieczenia stomatolo-giczne usługi świadczone w przy-chodniach okulistycznych

pobyt w domach opiekii mieszkaniach dla osób starszych usługi w przychodniach dentystycznych opieka pielęgniarska w domu Pacjenta badania lekarskie, rehabilitacja i inne usługi medyczne w specjalnie zorganizowanych ośrodkach

usługi zdrowotne w miejscu pracy

Page 10: Blisko Zdrowia 2/13

1 0 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

Profilaktyka chorób serca

Na zaburzenia kardiologiczne cierpią miliony Polaków, z czego wielu nawet o tym nie wie. Zbyt często

bagatelizujemy zagrożenie i nie robimy nic, by chronić swoje serce. Co więcej, sami doprowadzamy się

do stanu chorobowego, a do lekarza wybieramy się dopiero wówczas, gdy jest naprawdę źle.

N A S Z E K S P E RTprof. dr hab. n. med. Ryszard Piotrowicz, kardiolog, LUX MED Warszawa

Choroby układu krąże-nia, w tym serca, od lat są jednymi z naj-częstszych schorzeń dotykających społe-

czeństwa na całym świecie. Kiedyś jednym z największych problemów były wady serca pochodzenia reuma-toidalnego, najczęściej spowodowane brakiem odpowiedniej profilaktyki. Obecnie największą plagą, a wręcz epidemią, są nadciśnienie tętnicze oraz miażdżyca tętnic i jej powikłania, jak na przykład choroba niedokrwienna serca, czyli popularna wieńcówka. – To choroby cywilizacyjne, spo-wodowane w głównej mierze przez prowadzenie niezdrowego try-bu życia, brak aktywności fizycz-

nej, palenie papierosów, spożywa-nie posiłków wysokokalorycznych i bogatych w cholesterol, a  także życie w ciągłym stresie – tłumaczy prof. Ryszard Piotrowicz. Postęp cywilizacyjny sprawia, że żyje się nam wygodniej, ale też leniwiej. Przemiesz-czamy się samochodami, pracujemy przy komputerze, ograniczamy ruch do minimum. Dodatkowo pęd ku karierze i coraz więcej obowiązków służbowych wzmagają stres. Brak czasu sprawia, że często stołujemy się poza domem i coraz mniej uwagi zwracamy na prawidłowe odżywianie.

Bądź czujny– Na samo nadciśnienie tętnicze choruje w naszym kraju nawet do

12 mln ludzi, kolejne 1,2 mln osób cierpi z powodu miażdżycy i jej po-wikłań. Niestety, spora część chorych może nawet nie wiedzieć, że dotyka ich ten problem. Wszystko przez to, że schorzenia układu krążenia czę-sto w początkowej fazie rozwijają się bezobjawowo. Dlatego każda osoba po 40. roku życia powinna mieć zmie-rzone ciśnienie, szczególnie jeśli pali papierosy, leczy się na cukrzycę, źle się odżywia lub jeśli w rodzinie wy-stępowały schorzenia układu krąże-nia. Jeśli pomiar będzie prawidłowy, kolejne badania trzeba powtarzać co sześć miesięcy – zwraca uwagę prof. Piotrowicz.Niepokojącymi sygnałami mogą być: bóle i zawroty głowy, dekoncentracja,

mniejsza tolerancja wysiłku fizycz-nego, a także zaburzenia erekcji.

Zadbaj o siebiePrzy pojawieniu się takich objawów należy zgłosić się do specjalisty. – Le-karz przeprowadzi z Pacjentem pro-fesjonalny wywiad medyczny. Podczas wizyty będzie też zmierzone ciśnie-nie, a  jeśli zajdzie taka potrzeba, zostaną zlecone kolejne badania. Leczenie nadciśnienia trzeba zacząć od poprawy nawyków żywieniowych, rzucenia palenia, utraty zbędnych ki-logramów i podjęcia aktywności fi-zycznej. Oczywiście zmiany należy wprowadzać sukcesywnie, w miarę własnych możliwości – wyjaśnia nasz rozmówca.

T E M AT N U M E R U

Page 11: Blisko Zdrowia 2/13

2 / 2 0 1 3 w i o s n a b l i s k o z d r o w i a 1 1

Czasem może się okazać, że takie po-stępowanie nie wystarczy do ustabi-lizowania ciśnienia tętniczego. Wte-dy konieczne jest zastosowanie farmakoterapii. – Odpowiednie do-branie leków może niekiedy potrwać, ponieważ każdy organizm jest inny i inaczej reaguje na zleconą terapię. Nie wolno się zniechęcać, jeśli pierw-sze dawki leków nie przyniosą pożą-danych efektów. Chciałbym jednak raz jeszcze podkreślić, że należy za-cząć od zmiany stylu życia. Pacjenci oczywiście lubią leczenie farmakolo-giczne, bo przecież jest najłatwiej wziąć tabletkę i mieć problem z głowy. Na-leży jednak zdawać sobie sprawę z te-go, że kiedy zacznie się brać leki na nadciśnienie, to najczęściej trzeba je przyjmować już do końca życia. Po-nadto z doświadczenia wiem, że z pra-widłowym stosowaniem farmakote-rapii różnie bywa. 50 proc. Pacjentów źle kontroluje ciśnienie i nie przyj-muje leków regularnie; zażywają je tylko wtedy, gdy poczują się źle – in-formuje prof. Piotrowicz. A niekon-trolowane ciśnienie może doprowa-dzić do niewydolności serca, rozwoju miażdżycy i jej powikłań, a także chorób nerek i oczu.

Uwaga na tętniceMiażdżyca to choroba, która prowadzi do odkładania się cholesterolu w ścia-nach tętnic, przez to zaburzony i utrud-niony jest obieg krwi. W efekcie dany narząd jest niedokrwiony, co zaburza jego funkcjonowanie, a z czasem struk-turę – to w konsekwencji prowadzi do niewydolności narządu/układu (np. nerek, serca). W zależności od tego, które tętnice zostaną zaatakowane miażdżycą, różne są konsekwencje. W przypadku chorób serca istotna jest kondycja tętnic wieńcowych. Nie-leczona miażdżyca prowadzi m.in. do rozwoju choroby niedokrwiennej serca, której następstwem jest zawał serca. – Charakterystyczne pierwsze symptomy to ból zamostkowy promie-niujący do lewej ręki w trakcie wysił-ku lub pod wpływem silnych emocji. Z reguły trwa krótko – kilka minut. Niestety bywa i tak, że pierwszym sy-gnałem choroby wieńcowej jest zawał serca, objawiający się silnym bólem za mostkiem, który pojawił się nagle, często bez wyraźnej przyczyny i nie

ustępuje – ostrzega prof. Piotrowicz. Aby zdiagnozować chorobę niedo-krwienną serca, potrzebne jest wyko-nanie m.in. EKG, próby wysiłkowej czy tomografii komputerowej tętnic wieńcowych, czasem także korona-rografii. Należy też zrobić badania laboratoryjne, które pozwolą ocenić stopień zaburzeń lipidowych i meta-bolicznych sprzyjających rozwojowi miażdżycy. Z miażdżycą tętnic moż-na żyć, oczywiście jeśli prowadzi się zdrowy styl życia i przyjmuje leki.Serce jest wrażliwe również na wszel-

kiego typu infekcje wirusowe. Niedo-leczona grypa może powodować jego niewydolność, a czasem skończyć się nawet zgonem Pacjenta. Taki scena-riusz może dotyczyć każdego, nawet osób, które nigdy wcześniej nie mia-ły problemów z układem krążenia.

Zaburzenia rytmuNasz niepokój powinny wzbudzić zaburzenia rytmu serca, odczuwal-ne jako kołatanie serca. Takie objawy mogą pojawić się u Pacjentów z nad-ciśnieniem, z chorobą wieńcową, ale

również wystąpić bez konkretnej przy-czyny, w tym u osób dbających o sie-bie i uprawiających sport. Mogą to być arytmie łagodne, ale często ich skutki są bardzo poważne, łącznie z nagłym zatrzymaniem krążenia. – Arytmia objawia się napadowym uczuciem kołatania serca, osłabieniem, zdarzają się zawroty głowy i omdle-nia, duszność, pogorszenie tolerancji wysiłku. Objawy te mogą też wystę-pować nagle w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego, doprowadzając do utraty przytomności. Zawsze należy poszukiwać przyczyny arytmii, dla-tego konieczna jest konsultacja spe-cjalisty i wykonanie odpowiednich badań. Dobra wiadomość jest taka, że często rytm serca unormować moż-na prostymi metodami: uzupełniając płyny w organizmie, wspomagając się magnezem i potasem. Trzeba też wy-eliminować czynniki sprzyjające aryt-mii, czyli stres, palenie papierosów, złą dietę, „lenistwo ruchowe”. W niektó-rych przypadkach konieczne jest jed-nak specjalistyczne leczenie.

ZapobieganieNajlepszym sposobem, by uchronić się przed chorobami serca, jest – jak już wielokrotnie zostało powiedzia-ne – prowadzenie zdrowego stylu ży-cia. Oczywiście zdarzają się Pacjenci, którzy mają po prostu pre-dyspozycje genetyczne do wystąpie-nia tego rodzaju schorzeń, lub leczą się na inne choroby, których skutki doprowadzają do zaburzeń kardio-logicznych. – Pomijając jednak te przypadki, większość Pacjentów sa-ma doprowadza się do złego stanu zdrowia. Dlatego warto pamiętać o so-bie, zdrowo się odżywiać, rzucić pa-lenie i zacząć uprawiać sport lub cho-ciaż czasem zrezygnować z auta na rzecz spaceru albo skorzystać ze scho-dów zamiast windy. – Osoba chora musi zrozumieć, że ustąpienie dole-gliwości w dużej mierze zależy od niej. Myślę, że ta świadomość wzra-sta. Widzę po swoich Pacjentach, że najtrudniej przychodzi im walka z oty-łością, a zdecydowanie łatwiej jest im rzucić palenie. Także do aktywności fizycznej dają się przekonać, gdyż systematyczny ruch daje szybko za-uważalne efekty – podsumowuje profesor Ryszard Piotrowicz.

T E M AT N U M E R U

P R O F I L O WA N E P R O G R A M Y D I A G N O S T Y C Z N EGrupa LUX MED we współpracy z ekspertami w dziedzinie kardiologii

opracowała trzy programy diagnostyczne:

ZABURZENIA RYTMU SERCA – BEZPIECZNE UPRAWIANIE SPORTU

Etapy Programu – zakres usług:

CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA

Etapy Programu – zakres usług:

ZABURZENIA NACZYNIOWE W OŚRODKOWYM UKŁADZIE NERWOWYM

Etapy Programu – zakres usług:

PlacówkądedykowanądoProgramówjestCentrumMedyczneLUXMEDprzyul.Postępu21CwWarszawie.Szczegółoweinformacjedostępne

podnumeremtelefonu223393 733.

Konsultacja kwalifikująca do programu przeprowadzona przez lekarza chorób wewnętrznych.

Badania laboratoryjne:● morfologia + rozmaz ● sód ● potas ● kreatynina ● lipidogram ● glukoza ● TSH

Badania diagnostyczne:● EKG spoczynkowe ● USG serca (echo) ● holter RR ● holter EKG ● test wysiłkowy z oceną EKG,

RR i wydolności fizycznej ● RTG klatki piersiowej ● spirometria

Konsultacja lekarza kardiologa podsumowująca program z omówieniem wyników i wydaniem

zaleceń na przyszłość.

Usługa Doradcy Hospitalizacyjnego w ciągu trzech miesięcy od daty aktywacji pakietu.

Koordynacja wykonania badań i konsultacji przez Asystenta Programu.

Konsultacja kwalifikująca do programu przeprowadzona przez lekarza chorób wewnętrznych.

Badania laboratoryjne:● morfologia + rozmaz ● glukoza ● TSH ● elektrolity (Na, K) ● lipidogram ● CK ● NT

pro-BNP ● homocysteina

Badania diagnostyczne:● RTG klatki piersiowej ● EKG spoczynkowe ● EKG wysiłkowe ● USG serca

Konsultacja lekarza kardiologa podsumowująca program z omówieniem wyników

i wydaniem zaleceń na przyszłość.

Usługa Doradcy Hospitalizacyjnego w ciągu trzech miesięcy od daty aktywacji pakietu.

Koordynacja wykonania badań i konsultacji przez Asystenta Programu.

Konsultacja kwalifikująca do programu przeprowadzona przez lekarza chorób wewnętrznych.

Badania laboratoryjne:● lipidogram ● morfologia + rozmaz ● APPT ● INR ● glukoza ● kreatynina ● antykoagu-

lant toczniowy

Badania diagnostyczne:● angiogram MR głowy ● doppler tętnic szyjnych ● echo serca (wykluczenie materiału

zatorowego do OUN-u)

Konsultacja lekarza neurologa podsumowująca program z omówieniem wyników

i wydaniem zaleceń na przyszłość.

Usługa Doradcy Hospitalizacyjnego w ciągu trzech miesięcy od daty aktywacji pakietu.

Koordynacja wykonania badań i konsultacji przez Asystenta Programu.

Page 12: Blisko Zdrowia 2/13

1 2 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

T E M AT N U M E R U

Co powoduje schorzenia naczyń ośrodkowego układu nerwowego? Walerian Staszkiewicz: Są one czę-ścią chorób układu sercowo-naczy-niowego, będących największym zabójcą wśród Polaków. Potocznie myśli się, że wszelkie zatory krwi są groźne dla serca, tymczasem tak sa-mo lub nawet groźniejsze mogą być one dla mózgu. Mózg potrze-buje około tysiąca mililitrów krwi na minutę, jeśli ten proces zostanie zaburzony, może dojść do jego niedokrwienia i mar-twicy, co skutkuje udarem, a co za tym idzie – zmianami neu-rologicznymi prowadzącymi do trwałego kalectwa, a  nawet śmierci. Częstą przyczyną jest miażdżyca naczyń tętnic szyj-nych i kręgowych, przez które dostarczana jest krew do mózgu. Zdarza się też, że w naczyniach mózgowych powstają naczynia-ki i tętniaki, które, gdy pękną, i na-stąpi krwotok do mózgu, mogą powodować podobne konsekwencje.

U kogo mogą wystąpić choroby naczyniowe mózgu?W. S.: Na pewno czynnikiem zwięk-szającym ryzyko jest wiek. U osób po 60. roku życia zaczynają zanikać różne procesy, spada aktywność hor-monalna, dochodzi także do zmian naczyniowych. Problem ten jednak coraz częściej dotyka osób młodszych. Większość Pacjentów to palacze pa-pierosów. Wpływ na rozwój choroby mają także: stres, brak ruchu, otyłość, dieta wysokokaloryczna i zbyt boga-ta w tłuszcze, a także funkcjonowa-nie w zanieczyszczonym środowisku. W grupie ryzyka jest więc duża część

populacji. Szczególnie narażone są osoby po przebytym zawale serca oraz chore na cukrzycę i  nadciśnienie tętnicze. Co więcej, aż 60 proc. Pacjentów z  chorobą wieńcową w późniejszym czasie będzie miało zmiany w  naczyniach szyjnych. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że o ile w przypadku miażdżycy tętnic zna-

my większość przyczyn jej występo-wania i możemy odpowiednio wcze-śnie zareagować, to bardziej skomplikowana jest sprawa naczy-niaków czy tętniaków. Naczyniaki są zazwyczaj wrodzone, natomiast tętniaki mogą wystąpić nawet u oso-by zupełnie zdrowej, prowadzącej wzorowy tryb życia.

Co powinno nas zaniepokoić?W. S.: Często pierwszym sygnałem są chwilowe i gwałtowne zaburzenia widzenia. Może też wystąpić szum uszny (szczególnie jednostronnie), zawroty i bóle głowy, problemy z mo-wą, a także krótkotrwałe porażenie ręki czy nogi i wiele innych neuro-logicznych zaburzeń. Problem w tym,

że te zdarzenia w początkowej fazie choroby mają charakter przemijają-cy, więc często bywają bagatelizowa-ne. Pacjenci mylnie wnioskują, że jak nastąpiła poprawa, to nie ma co się przejmować. Niestety zdarza się też, że Pacjent właściwie zareaguje i przyjdzie do lekarza, ale ten zlek-ceważy objawy.

Najczęściej taka sytuacja doty-czy osób starszych, których za-burzenia krążenia mózgowego mylnie łączy się po prostu z de-mencją starczą czy chorobą Alzheimera. Oczywiście może tak być, ale nie wolno od razu wykluczyć choroby naczynio-wej mózgu. Konsekwencje ta-

kiego myślenia mogą być niezwykle poważne, a kolejne zaniewidzenie czy niekontrolowane wypadnięcie szklanki z ręki może skończyć się nawet udarem mózgu. W najtragicz-niejszych przypadkach może dojść do zgonu.

W jaki sposób się przed tym uchronić?W. S.: Tak jak już mówiłem, trzeba przede wszystkim o siebie dbać, być aktywnym fizycznie, zdrowo się od-żywiać i zrezygnować z palenia ty-toniu. Wskazane jest wykonywanie badań kontrolnych typu: morfolo-gia, kontrola poziomu cukru i cho-lesterolu we krwi, a także okresowa kontrola ciśnienia krwi. Gdy mamy

nadciśnienie, nie zapominajmy o je-go leczeniu. W przypadku wystą-pienia niepokojących objawów na-leży zgłosić się do lekarza, który poza szczegółowym badaniem kli-nicznym powinien zlecić ultrasono-grafię tętnic szyjnych i kręgowych. To badanie wskaże, czy i jak duże jest zwężenie tętnic lub wykluczy to podejrzenie i wówczas trzeba będzie szukać innej przyczyny zaistniałych objawów. Jeśli okaże się, że potrzeb-na jest interwencja, może ona pole-gać na leczeniu operacyjnym bądź zabiegu angioplastyki z wstawieniem stentu. W lżejszych przypadkach wystarczy zmienić dotychczasowy tryb życia, bądź wprowadzić farma-

koterapię. Pacjent powinien pozo-stawać pod okresową kontrolą lekarską. Najtrudniej jest zdiagno-zować tętniaka, gdyż nie daje typo-wych objawów. Nieświadomy Pacjent może z nim żyć przez wie-le lat, jak na tykającej bombie ze-garowej, która nie wiadomo kiedy wybuchnie. Gdy tętniak pęknie, może dojść do poważnego uszko-dzenia tkanki mózgowej. Aby je wykryć, trzeba wykonać tomografię komputerową lub rezonans magne-tyczny. Dlatego jeżeli dopadnie nas gwałtowny, uporczywy ból głowy lub inne niepokojące zaburzenia neurologiczne, nie zwlekajmy z  udaniem się po pilną pomoc lekarską.

W ramach profilaktyki wskazane jest wykonywanie badań kontrolnych typu: morfologia, kontrola poziomu

cukru i cholesterolu we krwi, a także okresowa kontrola ciśnienia krwi.

Choroby naczyniowe mózgu bywają zdradliwe. Pierwsze ich objawy zazwyczaj wyglądają niewinnie, więc

łatwo je przeoczyć, a konsekwencje zbyt późnego wykrycia są poważne i mogą doprowadzić nawet do

śmierci. O tym, jak zareagować w odpowiednim czasie, rozmawiamy z prof. Walerianem Staszkiewiczem.

W ramach profilaktyki wskazane jest wykonywanie badań kontrolnych typu: morfologia, kontrola poziomu

cukru i

Zadbaj o kondycję naczyń mózgowych

N A S Z E K S P E RTprof. dr hab. n. med. Walerian Staszkiewicz,Rada Naukowa LUX MED

Page 13: Blisko Zdrowia 2/13

O ile lekkie podener-wowanie samym procesem podroży, np. obawa o bagaż, punktualne przyby-

cie na lotnisko czy odlot samolotu o czasie, jest naturalne i usprawie-dliwione, to jednak są wśród nas ta-cy, którym lęk przed lataniem utrud-nia wykonywanie obowiązków i realizację celów zarówno zawodo-wych, jak i prywatnych. Silnie nara-stający strach przed podróżą lotniczą albo całkowicie nie pozwala nam wejść na pokład, albo każe szukać rozwiązań, które nie są zdrowe, a do-datkowo obniżają naszą wydajność i efektywność (np. tabletki uspoka-jające, alkohol czy inne używki). Czasem strach przed lataniem jest tak intensywny, że w miarę możli-wości wybieramy inny środek komu-nikacji, jak pociąg czy samochód. Zdarza się jednak, że nie mamy wy-boru i wtedy musimy zrezygnować ze spotkania czy całego projektu wy-magającego od nas częstego prze-mieszczania się z miejsca na miejsce.Paraliżujący strach przed odbyciem lotu nazywany jest fobią specyficz-ną lub izolowaną. Fobie tego typu najczęściej pojawiają się już w dzie-ciństwie lub wczesnym okresie wie-ku dorosłego i jeśli są nieleczone, mogą utrzymywać się przez dzie-sięciolecia. Ludzie, którzy boją się latać, mają tendencję do:

martwienia się na długo przed sa-mym lotem o to, co się zdarzy w je-go trakcie,

skupiania się na psychicznych i fi-zycznych symptomach w czasie lotu,

myślenia o wszystkich złych rze-czach, które mogłyby się przytra-fić w czasie podróży.

Czym może być powodowany lęk przed lataniem?Niezrozumieniem dlaczego samo-loty latają, lękiem wysokości, lękiem przed otwartą przestrzenią, brakiem

kontroli nad maszyną, którą się po-ruszamy, brakiem wiary w kwalifi-kacje pilotów, oddaniem kontroli za swoje życie innym ludziom, poczu-ciem uwięzienia w samolocie, z któ-rego nie można się wydostać, bra-kiem wiary w sprawność techniczną maszyn, nieznajomością podstawo-wych procedur lotniczych, lękiem przed turbulencjami i złą pogodą, poczuciem zagrożenia związanego z oderwaniem się od ziemi, lękiem przed zamachami terrorystycznymi ale też wieloma innymi czynnikami.

Co możesz zrobić dla siebie pod-czas lotu, aby obniżyć poziom lęku?

1 Miej ze sobą: kolorowe czaso-pisma, gry, sudoku itp., dobrą książkę, iPoda, telefon z muzy-ką, laptop z dobrym filmem do obejrzenia.

2 Jeśli możesz, nawiąż kontakt z innym pasażerem.

3 Poproś stewardessę o coś do pi-cia przed startem, porozmawiaj

z nią, powiedz o swoim samo-poczuciu.

4 Jeśli to możliwe, postaraj się po-znać lub chociaż zobaczyć pilota, który będzie leciał razem z Tobą.

5 Zastanów się, skąd się bierze two- je złe samopoczucie. Czy jest to myśl negatywna (wyobrażenie), czy to odczucie w ciele?

Jeśli jest to myśl lub obraz negatyw-ny, to zastanów się, czy jest coś, co mogłoby podważyć tę myśl? Znajdź trzy kontrargumenty.

Przykład Myśl: „Samolot na pewno będzie miał usterkę”.Trzy racjonalne argumenty podwa-żające tę myśl:

Przed każdym rejsem samolot li-nii pasażerskich jest dokładnie sprawdzany.

Zapytaj sam siebie, jak często pod-czas twoich lotniczych podróży samolot miewał poważne usterki. Czy w jakiejkolwiek dziedzinie zdarzyło Ci się wiedzieć coś „na pewno”?

Jeśli to uczucie w ciele, staraj się na przemian napinać i rozluźniać wszyst-kie mięśnie.

N A S Z E K S P E RTAgnieszka Markiewicz, psycholog, Pokochaj Latanie

Awiofobię można pokonaćIstnieje wiele form lęku lub obaw przed określonymi sytuacjami życiowymi. Wiążą się z nimi

zróżnicowane natężenia emocji. I tak: przed lotem jedni z nas czują się lekko zaniepokojeni,

a inni przeżywają paniczny lęk i są głęboko przekonani, że nigdy nie wejdą na pokład samolotu.

P O R A D N I K

2 / 2 0 1 3 w i o s n a b l i s k o z d r o w i a 1 3

Jeśli trudno poradzić sobie z lękiem samemu, to warto przed następnym lotem skorzystać z pomocy profesjonalistów i wybrać się na specjalistyczne warsztaty. Program warsztatów „Pokochaj Latanie” jest realizowany wspólnie przez firmę Pokochaj Latanie, Centrum Medycyny Lotniczej LUX MED oraz Eurolot. Dokładny program i ter-miny warsztatów można znaleźć na stronie www.pokochajlatanie.pl.

Z A P R A S Z A M Y N A WA R S Z TAT Y

Zadbaj o kondycję naczyń mózgowych

Page 14: Blisko Zdrowia 2/13

1 4 b l i s k o z d r o w i a 2 / 2 0 1 3 w i o s n a

P O R A D N I K

N A S Z E K S P E RT

Z roku na rok zwiększa się liczba dzieci cierpiących na alergie – katar sienny, egzemę, astmę i inne

choroby wynikające z zaburzenia pracy układu immunologicznego.

dr n. med. Wojciech Janowicz,alergolog dziecięcy, LUX MED Warszawa

Tego nie warto bagatelizować

Alergia jest nieprawidło-wą odpowiedzią orga-nizmu na zetknięcie z czynnikiem zewnętrz-nym. Ze środowiskiem

bezpośrednio kontaktujemy się przez spojówkę oka wyściełającą powieki i część gałki ocznej, skórę, błonę ślu-zową wyściełającą drogi oddechowe (nos, tchawicę, oskrzela, zatoki obocz-ne nosa, ucho środkowe) oraz przewód pokarmowy – począwszy od jamy ust-nej, przez przełyk, żołądek i jelita, a na odbytnicy skończywszy.

Co nam szkodzi?Alergeny to substancje uczulające, które wywołują reakcje alergiczne

u człowieka. Zawarte są we wdycha-nym przez nas powietrzu lub w spo-żywanym pokarmie, także niektóre leki mogą być alergenami. Mogą one wywoływać objawy chorobowe bez-pośrednio w miejscu, w którym sty-kają się z  naszymi śluzówkami, reakcje w różnych narządach we-wnętrznych albo w całym organizmie. Alergeny uczulają sezonowo lub z róż-nym nasileniem przez cały rok – np. składniki kurzu domowego czy sierść zwierząt. Inne, takie jak np. zarod-niki grzybów pleśniowych, mogą być alergenami sezonowymi lub całorocz-nymi. Istnieją też czynniki zakaźne – bakterie, grzyby, a głównie wirusy, które mogą sprzyjać uczuleniu. Do

rozwoju albo okresowego nasilenia alergii może przyczynić się także in-fekcja dróg oddechowych lub prze-wodu pokarmo-wego. Istotne znaczenie ma też zanieczyszczenie powietrza, czyli przede wszyst-kim pyły i dymy przemysłowe, toksyczne gazy (tlenki azotu, wę-gla i siarki), ozon, spaliny samochodowe, cząsteczki opon samochodowych, „kwaśne deszcze”, lotne substancje chemiczne, np. ben-zen, ksylen, metale (m.in. kadm,

chrom, ołów, rtęć, nikiel, miedź). Zanieczyszczenia powietrza w po-mieszczeniach, poza niektórymi sub-

stancjami wymie-nionymi wyżej, to głównie sub-stancje drobno-cząsteczkowe, radon, formalde-hyd, włókna syn-tetyczne, aerozo-le, policykliczne węglowodory, a także substan-

cje organiczne. Jednym z najbardziej szkodliwych, uczulających czynni-ków, szczególnie dla dzieci, jest dym papierosowy.

za

małe

C O P O W I N N O N A S U WA Ć P O D E J R Z E N I E . . .

...astmy oskrzelowej ● Powtarzające się napady kaszlu, świszczącego

oddechu, duszności: – w czasie zakażeń dróg oddechowych, – w czasie lub po wysiłku, – po kontakcie z kurzem (odkurzanie), zwierzętami, pyłkami roślin itp., – po kontakcie z dymem papierosowym, ostry-

mi zapachami. ● Występowanie powyższych objawów: w nocy,

szczególnie nad ranem, w rodzinie obciążonej alergią, u osoby z innymi chorobami alergiczny-mi, z przewlekłym ropnym katarem.

● Przewlekły lub nawracający kaszel; przed-łużający się kaszel po zakażeniach dróg oddechowych.

● Przeziębienie, które zawsze „schodzi” na oskrzela.

...kataru alergicznego● Katar (wyciek z nosa, zatkanie, uczucie spły-

wania wydzieliny po tylnej ścianie gardła) utrzymujący się ponad 10–14 dni.

● Katar połączony z łzawieniem, swędzeniem, zaczerwienieniem oczu.

● Napady kichania.

● Katar związany ze swędzeniem nosa (chory „majstruje” przy nosie).

● Katar nasilony w trakcie pobytu na dworze wiosną lub latem.

● Katar po kontakcie z kurzem lub zwierzętami.● Katar po przeziębieniu, który utrzymuje się zwy-

kle kilka tygodni.● Przewlekłe lub nawracające zapalenie zatok,

ropny katar.● Nawracające zapalenie ucha środkowego, prze-

wlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego.● Przewlekłe upośledzenie oddychania przez nos

(otwarte usta, chrapanie w nocy).● Podkrążone oczy.

...alergii pokarmowej● Bóle brzucha, wzdę-

cia, kolki, bie- gunka, wymioty, czasem zaparcie – objawy te naj-częściej występu-ją jednocześnie z objawami ze stro-ny układu oddecho-wego i skóry.

...że zmiany skórne mogą mieć podłoże alergiczne● Swędzące zmiany skórne utrzymujące się

lub nawracające przynajmniej przez sześć miesięcy.

● Zmiany skórne w następujących miejscach: zgięcia łokciowe, za kolanami, na kostkach, na nadgarst-kach, pod pośladkami, wokół szyi, uszu lub oczu.

● Zmiany pojawiające lub nasilające się: – po spożyciu pewnych pokarmów, – po kontakcie ze zwierzętami, – w trakcie lub po wykonywaniu czynności zwią-

zanych z pracą zawodową.Jeżeli zaobserwujesz opisane objawy u dziecka,

warto wykonać diagnostykę alergiczną.

Grupa LUX MED wprowadzi-ła „Program Diagnostyka Aler-

gii” przeznaczony dla dzieci w wieku od 3. do 18. roku ży-cia, obejmujący zestaw badań laboratoryjnych oraz dwie spe-cjalistyczne konsultacje z ukie-runkowaniem dalszego lecze-

nia i postępowania.

Więcej informacji: www.luxmed.pl

Alergiczny nieżyt nosa występuje

u ok. 24–30% dzieci, atopowe zapalenie

skóry u ok. 9%, a alergia na pokarmy

– u ok. 11-13%.

Page 15: Blisko Zdrowia 2/13

N A S I L E K A R Z E

Zawsze czuć się potrzebnąMedycyna to u nas tradycja rodzinna. Prapradziadek i pradziadek byli

lekarzami, a dziadek felczerem. Do dziś przechowuję jego ręcznie

wypisaną receptę. Mama z kolei jeszcze przed wojną pracowała

jako pielęgniarka. Leczenie i pomoc mam chyba we krwi.

Jak zaczęła się Pani przygoda z medycyną?Monika Madalińska: Karierę zawodową rozpoczęłam u pol-skich prekursorów trans-plantologii, potem zajęłam się pulmonologią i praco-wałam w Akademii Me-dycznej, m.in. prowadziłam wykłady ze studentami. Na początku lat 90. zostałam dy-rektorem medycznym w kor-poracji medycznej, po wielu zmia-nach przekształconej w  jedną z bardziej znanych na polskim rynku firm farmaceutycznych.

Co Pani zdaniem znaczy być dobrym i spełnionym lekarzem?M. M.: Całe życie postępuję zgod-nie z  zasadami wyniesionymi ze szkoły medycznej. Moi mento-rzy nauczyli mnie przede wszyst-kim solidności i analizy. Drugim bardzo ważnym aspektem jest go-towość. Ja po prostu muszę reago-wać, gdy coś się dzieje. Z czcią pa-trzę na ludzi, którzy pomagają innym. Gdy widzę na ulicy karetkę jadącą na sygnale i zapalone w środ-ku światło, to zatrzymuję się i pra-wie staję na baczność, bo wiem, że tam właśnie trwa walka o czyjeś życie.

Skąd decyzja, żeby mimo eme-rytury kontynuować pracę i to właśnie w LUX MED?M. M.: Pracę tutaj rozpoczęłam właściwie przez przypadek. Moim uczniem był ówczesny dyrektor medyczny AVI, który przy okazji jakiegoś spotkania zaprosił mnie do współpracy. Pracuję już blisko

cztery lata i przede wszystkim ce-nię tutejszą atmosferę. Lubię ludzi i cieszę się, mogąc udzielać kon-sultacji i pomagać.

Co dla Pani jest najważniejsze w życiu zawodowym?M. M.: Już jako mała dziewczyn-ka bawiłam się głównie w szpital. Pasja leczenia była we mnie od zawsze, moim konikiem medycz-nym są leki, ich zastosowanie i daw-kowanie. Zainteresowanie nimi rozwijało się we mnie już od cza-sów stanu wojennego, kiedy wspól-nie z wieloma kolegami pracowa-liśmy w kościele św. Stanisława Kostki. Otrzymywaliśmy tam w da-rach tysiące leków, które trzeba było ocenić pod kątem wskazań, daty ważności i przygotować za-sady ich rozdziału. Także od tego momentu coraz silniej odczuwa-łam potrzebę zaangażowania się w pomoc potrzebującym. Od cza-su do czasu zbierałam pieniądze np. na buty dla dzieci w Bieszcza-dach, a potem zabawki. Kilka lat temu zorganizowano akcję dla

dzieci, które nie mogą samodziel-nie oddychać, prowadzoną przez Centrum Zdrowia Dziecka. W jej

ramach odbył się m.in. piknik pod hasłem „Oddech dla Mar-ty”, który dla mnie osobiście stał się momentem kluczowym. Wtedy umocniło się we mnie przekonanie, że muszę zaan-gażować się w działania spo-

łeczne. Potem koleżanki zapro-siły mnie do przychodni dla bezdomnych prowadzonej przez Lekarzy Nadziei – moja praca tam trwa już siedem lat. Myślę, że m.in. w ten sposób realizuje się moje chrześcijaństwo. Oprócz mnie w przychodni pracuje 20 lekarzy wielu specjalności, wszyscy są wolontariuszami.

Jak Pani spędza czas wolny?M. M.: Jestem zapaloną internaut-ką. Przez internet zwiedzam świat, np. ostatnio Korsykę, oglądam tak-że relacje na żywo ze świata zwie-rząt, m.in. żubry z Białowieży. Te zwierzęta są dla mnie symbolem prawdziwego życia. Od ponad czterech lat robię też szalik, ma już z  półtora metra i  końca nie widać. Kolekcjonuję również filiżanki, które przy-woziłam z najróżniej- szych stron świata. Im mniejsze, tym le-piej. Mam ich tak du-żo, że coraz trudniej znaleźć mi miejsce na kolejną. Bardzo lubię zegary i włoską kuchnię, a także

spektakle muzyczne i  teatralne, szczególnie zaś balet i  do tego klasyczny.Współpracuję również ze Stowa-rzyszeniem Dziennikarzy dla Zdro-wia, m.in. jestem jurorem w kon-kursie na najlepsze materiały medyczne publikowane w mediach. W tym roku w ramach podzięko-wania otrzymałam obrazek anioł-ka przygotowany przez dzieci bę-dące pod opieką fundacji Anny Dymnej. Taki dowód wdzięczno-ści to dla mnie prawdziwy powód do dumy.

Dziękuję za rozmowę.ką. Przez internet zwiedzam świat, np. ostatnio Korsykę, oglądam także relacje na żywo ze świata zwierząt, m.in. żubry z Białowieży. Te zwierzęta są dla mnie symbolem prawdziwego życia. Od ponad czterech

już z  półtora metra i  końca nie widać.

ką. Przez internet zwiedzam świat, Dziękuję za rozmowę.ką. Przez internet zwiedzam świat, np. ostatnio Korsykę, oglądam tak-że relacje na żywo ze świata zwie-rząt, m.in. żubry z Białowieży. Te zwierzęta są dla mnie symbolem prawdziwego życia. Od ponad czterech

już z  półtora metra i  końca nie widać.

Dziękuję za rozmowę.

C U R R I C U L U M V I TA E

W 1961 roku ukończyła Akademię Medyczną w Warszawie. W 1971 roku uzyskała tytuł

doktora nauk medycznych.

Posiada też II stopień specjalizacji w zakresie chorób wewnętrznych i chorób płuc.

Pracuje w placówce LUX MED przy ul. Bobrowieckiej w Warszawie.

dr n. med. Monika Madalińska

Pani Doktor od lat kolekcjonuje filiżanki.

Page 16: Blisko Zdrowia 2/13

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

4.59b Program Diagnostyka Alergii - prasa do kwartalnika.ai 1 2013-03-20 12:54:07