BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR · BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR 2 Maliyet Muhasebesinin Amaçları: I. Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek

BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

1

I. TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR Maliyet Muhasebesi : Bir işletmede üretilen mal ve hizmet birimlerinin elde edilmesi ve bunların alıcılara ulaştırılıp paraya çevrilmesi için, işletmenin yaptığı fedakârlığın parasal ölçüsünü gösteren maliyetlerin, hangi giderlerden oluştuğunu belirleyen, söz konusu giderleri; türleri, fonksiyonları ve gider yerleri bakımından hesap planındaki sınıflandırma doğrultusunda kaydedip izleyen, bu bilgilerin inceleme ve yorumunun yapılmasına imkân verecek raporların hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü amaç bilen işlemler bütünüdür. Tanımdan da anlaşılacağı gibi maliyet muhasebesi sadece hammadde tedariki ve üretimi ile sınırlı kalmayıp, pazarlama maliyetlerini de kapsayan süreçleri bünyesinde barındırır. Kısaca bir tanımla maliyet, hedeflenen bir sonuca ulaşmak için katlanılması gereken esirgemezliklerin parasal toplamıdır. Örneğin, bir malın maliyeti denildiğinde amaçlanan, eğer o mal satınalma yoluyla elde edilmişse “alış maliyeti”, eğer üretim sonucu elde edilmişse “üretim maliyeti”’dir. Sonuçta her iki durumda da elde edilen mal olup, birinci durumda maliyet “satın alma” faaliyetinin, ikinci durumda ise “üretim” faaliyetinin neden olduğu fedakârlıklarla ölçülecektir. Diğer bir yönüyle ele alındığında maliyetler sadece katlanılan fedakârlıklarla ölçülemez. Bir işletme var olan emek ve sermayesini belli bir işe kanalize ederken, alternatif bazı fırsatları kaçırmış olur. Bu durumda kaçırılan alternatif kazançlar da işletme için fırsat maliyeti sorununu ortaya çıkartır. Örneğin çılgınca artan tüketim alışkanlıkları ile beraber üretkenliğin yok olduğu ülkemizde, arazi sahibi birinin, boş arazisi üzerine dikebileceği 100 kök ceviz fidanı yerine, kendisine 2000.-TL değerinde akıllı

telefon alması gösterilebilir. 100 kök ceviz fidanı yaklaşık 10 yıllık bir vadede ortalama her yıl 3 tona yakın bir üretkenlik sağlar ki bu da yılda 60.000.-TL’lik bir kazanç anlamına gelir. Arazi sahibi bu kazancı kaçırmakla kalmayıp, telefon için de bir maliyete katlanmıştır. Bahsi geçen örnekte telefonun maliyeti “muhasebe maliyeti” olarak açıklanırken, 60.000.TL’lik kaçırılan ceviz kazancı ise “fırsat maliyeti” olarak nitelendirilebilir. Üzülerek belirtmek gerekir ki kaybolan üretkenlik ve tutumluluk bilincimizi yeniden inşa etmek oldukça zordur. Örnekte açıklanan kavramları tanımlamak gerekirse; Muhasebe Maliyeti : Sonuca ulaşmak için yapılması gereken giderler toplamıdır. Fırsat Maliyeti : Karar seçenekleri arasında birini tercih etmek nedeniyle diğerinden kaçırılan net kazançtır. Bunların yanında yönetim kararlarına ışık tutacak diğer maliyet kavramları da aşağıda açıklanmaktadır. Ek Maliyetler : Türlü seçenekler arasında bir tanesinin seçilmesi durumunda, toplam maliyetlerde (sabit, yarı değişken, değişken) ortaya çıkan değişikliklerdir. Örneğin üretimi 2000 birimden 3000 birime çıkarmayı planlayan bir işletmede; toplam maliyetlerin 100.000TL’den 180.000TL’ye çıkması durumunda ek maliyet, 80.000 TL olacaktır. Elbette bu durumda işletmenin karar alırken beklenen getiriyi de göz ardı etmemesi gerekir. Batmış Maliyet : Bir karar işlemi sırasında o karardan etkilenmeyen maliyetlere batmış maliyetler denir. Genellikle tarihsel maliyetlerdir. Çünkü bunlar geçmişte verilen bir karar ilişkindir ve bugünkü kararlarda bir etkisi olmayacaktır. Örneğin, önceden satın alınmış bir sabit kıymetin maliyeti batmış maliyettir.


2

Maliyet Muhasebesinin Amaçları: I. Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini

ölçmek II. Stokların değerlerini hesaplamak

III. Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardım etmek

IV. Giderlerin kontrolünü ve kalite standardını korumak koşulu ile olanaklar ölçüsünde maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemleri geliştirmek

V. Seçenekler arasında karar vermek durumunda olan yöneticilere maliyetle ilgili düzenli, etkili ve güvenilir bilgiler vermek

FARKLAR Maliyet Muhasebesi Finansal Muhasebe Mamul Kavramı 151 Yarı Mamul Hs. 152 Mamuller Hs. 620 Satılan Mamul

Maliyeti

Ticari Mal Kavramı 153 Ticari Mallar Hs. 621 Satılan Ticari Malların Maliyeti

İç Bilgi Kullanıcılarına yönelik veri üretir Yöneticiler Ortaklar Personel

Dış bilgi kullanıcılarının ihtiyacı olan verileri sağlar

Devlet Yatırımcılar Ortak olm. İsteyenler Kredi verenler

A. HARCAMA: Bir mal, fayda ve hizmet sağlanması veya herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve borçlanmalardır. Burada harcamadan kastedilen sadece nakit çıkışları olmayıp, vaat edilen borçlanmalarda harcamanın bileşenini oluşturur. Harcama ile gider kavramları aynı şey değildir. Harcamanın gidere dönüşmesi için, harcama karşılığında elde edilen yararın, aynı dönemde tüketilmesi gerekir. Şayet harcama yoluyla elde edilen yarar gelecek dönemlerde tüketilecek ise, harcamalar maliyete dönüşmektedir. Her harcama bir gider

olmayacağı gibi, her giderinde bir harcama olması gerekmez.

Örneğin amortisman giderleri ve karşılık giderleri

gerçekte nakit çıkışı ve yükümlülük gerektirmeyen giderlerdir. Yani bir harcamaya esas teşkil etmezler.

B. MALİYET: Herhangi bir malı veya hizmeti, kullanıldığı veya satıldığı yerde veya durumda elde edebilmek için doğrudan doğruya ve dolaylı olarak yapılan toplam harcamalardır.

a) Tükenmiş Maliyet: Peşin ödenmiş giderlerin cari döneme ait kısmıdır.

b) Tükenmemiş Maliyet: Cari dönem içerisinde tüketimi gerçekleşmemiş Stoklar, Özel Maliyetler, peşin ödenmiş giderler aktifleştirilmiş gider ya da tükenmemiş maliyet olarak kabul edilir.

c) Dönüştürme Maliyeti: Üretim esnasında hammadde ve malzemenin işlenip mamul haline getirilmesine kadar katlanılan maliyetlerdir. İşçilik ve Genel üretim giderinin bileşiminden oluşur. İşlem gideri ve şekillendirme maliyeti olarak da adlandırılmaktadır.

C. GİDER: Hasılat elde etmek amacıyla tüketilen maliyetler toplamıdır.

a) Bilanço Yaklaşımında Gider: Bir İşletmenin belli bir dönemdeki mal teslimi veya üretim, hizmet kullanımı veya sürekli ana iş konusuyla ilgili diğer işlemleri sonucunda işlemenin varlıklarında meydana gelen azalışlar veya yükümlülüklerinde meydana gelen artışlardır.

b) Gelir Yaklaşımında Gider: İşletmenin varlığını ve faaliyetini sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar sağlaması için belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin faydası tükenmiş maliyetlerin hâsılattan düşülen kısmıdır.


3

D. ZARAR: Belirli bir döneme ait giderler toplamının, o dönem hasılatından fazla olan kısmıdır. Diğer bir ifade ile işletmeden çekilen ve konan değerler hariç olmak kaydı ile dönem sonu öz sermayesi ile dönem başı öz sermayesinin karşılaştırılması suretiyle bulunan negatif farktır. Bu açıklamalardan yola çıkarak zararı ikiye ayırabiliriz.

a) Bilanço Yaklaşımında Zarar: Belirli bir dönemde bir işletmenin öz sermayesinde, giderler ve işletmeden çekilen değerler hariç, olağan dışı faaliyetler veya arızi yapılan işlemler ve olaylar sonucunda meydana gelen azalışlardır.

b) Gelir Yaklaşımında Zarar : Belirli bir dönemde işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi ve bir gelir elde edilmesi dışında, arızi iş ve olaylardan dolayı kullanılan veya tüketilen varlıkların hasılattan düşülen, yararı tükenmiş maliyetleridir.

BÖLÜM 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

4

II. KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER Üretilen mamullerin maliyeti üç ana unsurdan oluşmaktadır:

1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 2. Direkt İşçilik Giderleri 3. Genel Üretim Giderleri

Bunlardan ilk ikisi üretim hacmine bağlı değişken giderlerdir. Direkt işçilik giderleri kimi zaman “üretimde harcanan süre karşılığı ödenen ücretler” şeklinde belirlenirken, bazı uygulamalarda ise “esas üretim yerlerinde çalışan işçilerin ücret ve diğer ödemeleri” şeklinde tanımlandığından, kısmen veya tümüyle sabit olabilmektedir. Böyle bir durumda, direkt işçilik giderlerinin bir kısmı kimi zaman sabit kimi zaman ise değişken nitelik kazanabilmektedir. Genel üretim giderleri ise kapsamında hem enerji gibi değişken, hem de amortisman gibi sabit giderleri barındıran yarı değişken bir gider grubudur. Bu bakımdan söz konusu giderler iki alt gruba ayrılabilir;

a. Değişken Genel Üretim Giderleri b. Sabit Genel Üretim Giderleri

Üretim maliyetlerinin kapsamını belirleyen ve mamul için ne kadar kısmının kullanıldığının tespitinde uygulanan yöntemler şunlardır;

A. Asal Maliyet Yöntemi B. Değişken Maliyet Yöntemi C. Normal Maliyet Yöntemi D. Tam Maliyet Yöntemi

A. ASAL MALİYET YÖNTEMİ

Üretim Maliyetlerinin belirlenmesinde direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik giderini maliyetlere dâhil eden yöntemdir. Genel üretim giderlerinin tamamı maliyet dışı bırakılarak dönem gideri olarak kabul edilmektedir. “Asal Maliyet Yöntemi” endüstri öncesi toplumlarda üretimin el emeği ve küçük aletler kullanılarak mamule dönüştüğü zamanlardan kalma bir yöntem olup, günümüzün makineleşmiş üretim ortamıyla bağdaşmamaktadır.

B. DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ Maliyetlerin yalnızca değişken unsurlarını dikkate alan bir yöntemdir. Bu yöntemde giderler değişken ve sabit olarak ayrılmakta ve maliyeti bulunacak birimlere yalnızca değişken giderler yüklenmektedir. Üretilen birimlerin birim maliyetinin hesabında, bu yöntem direkt ilk madde ve malzeme, işçilik ve genel üretim giderlerinin değişken kısımlarını dikkate almaktadır. GÜG’lerinin sabit kısımları ise üretim maliyeti değil dönem gideri kabul edilmektedir. C. NORMAL MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntemde değişken üretim giderlerinin tamamının, sabit üretim giderlerinin ise kapasite kullanım oranına göre maliyetlere yüklenmesi esasına dayanır. Üretim maliyetleri bulunurken, direkt ilk madde ve malzeme, direk işçilik maliyetleri ile değişken genel üretim maliyetleri dikkate alınır. Bununla beraber sabit genel üretim maliyetlerinin dönem içinde kullanılan kapasiteye ait olan kısmı maliyetlere yüklenir. D. TAM MALİYET YÖNTEMİ Tüm maliyet unsurlarının üretim maliyetlerine dahil edildiği yöntemdir. Bu yöntemde dönemin üretim giderlerinin tamamı direkt, endirekt, sabit ve değişken olmasına bakılmaksızın üretilen mamul maliyetine dahil edilir. Not: Bu konu ile ilgili olarak hazırlanmış kalıp tablo aşağıdaki gibidir. Birçok soru bu tablodaki kurallara uyularak rahatlıkla yapılabilmektedir.

BÖLÜM 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

5

Gider Türleri Kapsamına Göre Maliyetler

Asal Değişken Normal Tam 710 Direkt İlk Md. Mlz. XX XX XX XX

720 Direkt İşçilik XX XX XX XX 730 GÜG (Değişken) -- XX XX XX

730 GÜG (Sabit) -- -- KKO* XX Toplam Maliyet XXX XXX XXX XXX Üretim Miktarı adet adet adet adet Birim Maliyet XXX XXX XXX XXX *KKO: Kapasite Kullanım Oranı

www.fuathoca.net

DEĞİŞKEN MALİYET

YÖNTEMİ KATKI TİPİ

GELİR TABLOSU Brüt Satışlar Satışların Maliyeti (-) BRÜT KATKI PAYI Dönemin Değişken Giderleri(-)

- Arge - Pasadağ - G.Yönetim

NET KATKI PAYI Dönemin Sabit Giderleri (-)

- İşçilik - GÜG - Arge - Pasadağ - G.Yönetim

KARA/ZARARA KATKI Not: Tam Maliyet ve Normal Maliyet Yöntemlerinden farklı olarak Değişken maliyet yönteminde Katkı tipi gelir tablosu kullanılmaktadır.

BÖLÜM 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

6

III. SAFHA (EVRE) MALİYETİ SİSTEMİ

Safha maliyeti sistemi, genellikle aynı cins mamullerin sürekli ve yığın halde üretildiği işletmelerde kullanılan bir maliyet hesaplama sistemidir. Un, şeker, çimento, cam vs. üreten işletmelerde kullanılır. Üretim, safhalara (işlem merkezlerine) ayrılmıştır. Üretim maliyeti raporu: Belli bir üretim merkezinde, belli bir dönemde gerçekleşen tüm maliyetleri özetleyen bir rapordur. Üç temel bölümü vardır:

I. Üretimin miktar hareketleri II. Birim maliyet hesaplamaları

III. Sağlama

Safha maliyet sisteminde, maliyet akışı açısından dört önemli nokta vardır: 1. Her bir esas üretim gider yerinin üretim maliyeti,

ayrı hesaplarda izlenir. (örneğin, 151.yarı mamuller üretim hesabı I. safha ve 151.yarı mamuller üretim hesabı II. safha gibi)

2. Üretimin I. safhasındaki toplam üretim maliyetleri, II. safhaya devreden ürünle birlikte II. safhanın 151 yarı mamuller üretim hesabına aktarılır. (ikiden fazla üretim safhası varsa, her safha için aynı işlem tekrarlanır.)

3. Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri, ilgili oldukları tüm safhalara, her üretim aşamasında ayrı ayrı yüklenir.

4. II. safhadan, tamamlanan ve mamul stoklarına devredilen maliyetler, 152 mamuller hesabının alacağına geçirilir. Satılacak mamuller için, bu hesaptan, 620 satılan mamullerin maliyeti hesabının alacağına, satılacak mamul kadar maliyet devredilir.

Not: Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim gideri hesapları, her üretim safhasında, o safhaya ait 151 yarı mamuller üretim hesabına, yansıtma hesaplarıyla aktarılır. I. safha tamamlanıp II. safhaya geçildiğinde, iki safha arasında oluşan direkt işçilik ve genel üretim giderleri de I. safha maliyetinin yanında II. Safhaya aktarılır.

EŞDEĞER BİRİM SAYISI Yarı mamullerin, tamamlanmış mamul cinsinden ifadesidir. Her safhadaki yarı mamul stok miktarı ile tamamlanma derecesinin çarpımından oluşur. Böylece, belli bir safhadaki yarı mamul, tam mamul cinsinden ifade edilebilir.

Eşdeğer birim sayısı= Yarı mamul miktarı x

Yarı mamul tamamlama derecesi (yüzdesi)

Safha (Evre) maliyet yönteminin aşamaları şunlardır: (1) Miktar hareketlerinin belirlenmesi (2) Eşdeğer birim sayısının hesaplanması (3) Eşdeğer birim maliyetlerinin hesaplanması (4) Evrenin toplam maliyetinin tamamlanmış,

tamamlanmamış ve kayıp birimler(fireler) arasında dağılımı

(5) Sağlamanın yapılması

Hesaplamalarda 2 yöntem kullanılır a. Ortalama Maliyet Yöntemi b. FİFO (İlk Giren ilk Çıkar) Yöntemi (Dönem Başı yarı mamul stokları ayrıca alınır.

Safha Maliyeti Sistemi

Sipariş Maliyeti Sistemi

Üretilen mamullerde

farklılık

Aynı cins mamuller (tek tip)

Çok sayıda farklı mamul

Maliyetlerin İzlenmesinde

farklılık

Üretim maliyeti safhalar halinde toplanır

ve her safhada, tüm üretim birimlerine eşit

yüklenir.

Her mamul grubu için maliyetler

ayrı ayrı izlenir.

Kullanılan belgelerde

farklılık

Her safhaya ait üretim maliyeti tabloları vardır.

Bu tablolar, üretim maliyeti raporlarına

dönüşür.

Her sipariş için ayrı sipariş

maliyet kartı açılır.

Birim üretim maliyetlerinin

hesaplanmasında farklılık

Bölüm üretim maliyeti tablosu

üzerinde, bölümlerce

ortalama olarak hesaplanır.

Sipariş maliyet kartı üzerinden,

siparişler itibariyle hesaplanır.


7

FİFO YÖNTEMİ

I. AŞAMA – MİKTAR HAREKETLERİ ÜRETİME GİREN = ÜRETİMDEN ÇIKAN DBYM + Üretime DSYM + Tamamlanan + Fire

Başlanan

II. AŞAMA – EŞDEĞER BİRİM SAYISI (EBS)

DİMM Gid. = Dönemin DİMM

Maliyeti (TL) DİMM XX EBS

D. İşçilik Gid.= Dönemin İşçilik

Maliyeti (TL) İşçilik XX EBS

G.Ü.G. = Dönemin GÜG Maliyeti (TL)

GÜG XX EBS

ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ

I. AŞAMA – MİKTAR HAREKETLERİ ÜRETİME GİREN = ÜRETİMDEN ÇIKAN DBYM + Üretime DSYM + Tamamlanan + Fire

Başlanan

II. AŞAMA – EŞDEĞER BİRİM SAYISI (EBS)

DİMM Gid. =

Dönembaşı DİMM

Maliyeti (TL)

+

Dönemin DİMM

Maliyeti (TL)

DİMM XX EBS

D. İşç. Gid. =

Dönembaşı DİG Maliyeti

(TL) +

Dönemin DİG

Maliyeti(TL)

D.İşç.Gid. XX EBS

G.Ü.G. =

Dönembaşı GÜG

Maliyeti (TL)

+

Dönemin GÜG

Maliyeti (TL)

GÜG XX EBS

III. AŞAMA EŞDEĞER BİRİM MALİYET

III. AŞAMA EŞDEĞER BİRİM MALİYET


8

Örnek: Dönem başı Yarı Mamul 6.000 Dönem İçi Üretimine Başlanan 12.000 Dönem İçinden Üretimi Tamamlanan 14.000 Dönem sonu Yarı Mamul 4.000

Tamamlanma Derecesi DBYM DSYM DİMM %90 %70 DİG %80 %60 GÜG %80 %50 Maliyetler DBYM DÖNEMİN TOPLAM DİMM 108.000 228.000 336.000 DİG 70.800 290.000 360.800 GÜG 96000 336.000 432.000

1. MİKTAR HAREKETLERİ

ÜRETİME GİREN = ÜRETİMDEN ÇIKAN DBYM + Ü.BAŞLANAN = DSYM + Ü.TAMAMLANAN 6000+12000 = 4000+14000 18000 = 18000

2. EŞDEĞER BİRİM SAYISI

3. EŞDEĞER BİRİM MALİYET ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ

DİMM Gid. = 108.000 + 228.000 =20 TL 16800 EBS

D. İşçilik Gid.= 70.800 + 290.000 =22 TL 16400 EBS

G.Ü. G. = 96.000 + 336.000 =27 TL 16000 EBS TOPLAM =69 TL

FİFO YÖNTEMİ

DİMM Gid. = 228.000 =20 TL 11400 EBS

D. İşçilik Gid.= 290.000 =25 TL 11600 EBS

G.Ü.G. = 336.000 =30 TL 11200 EBS TOPLAM =75 TL

BÖLÜM 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

9

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

GELİR TABLOSU 60. Brüt Satışlar

600. Yurtiçi Satışlar 601. Yurtdışı Satışlar 602. Diğer Gelirler

61. Satış İndirimleri(-)

610. Satıştan İadeler (-) 611. Satış İskontoları (-) 612. Diğer İndirimler (-)

NET SATIŞLAR 62. Satışların Maliyeti(-)

620. Satılan Mamuller Maliyeti (-) 621. Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-) 622. Satılan Hizmet Maliyeti (-) 623. Diğer Satışların Maliyeti (-)

BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 63. Faaliyet Giderleri (-)

630. Araştırma ve Geliştirme Gider (-) 631. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider (-) 632. Genel Yönetim Giderleri(-)

ESAS FAALİYET KARI/ZARARI

DB Direkt İlk Madde Malzeme Stoğu Dönem içi Direkt İlk Madde Malzeme alımı (+) Kullanılabilir Direkt ilk Madde Malzeme DS Direkt İlk Madde Malzeme Stoğu(-) Kullanılan Direkt İlk Madde Malzeme Kullanılan Direkt İşçilik Gideri Kullanılan Genel Üretim Gideri Toplam üretim maliyeti (TÜM) Dönem başı yarı mamul stoğu (+) Dönem sonu yarı mamul maliyetleri (-) Üretilen mamullerin maliyeti (ÜMM) Dönem başı mamul stoğu (+)

Dönem sonu mamul stoğu (-)

SATIL AN MAMULLERİN MALİYETİ

BÖLÜM 05 – ORTAK ÜRÜNLER

10

Birden çık mamulün bir arada üretildiği üretim sürecidir. Petrol, havagazı, kok, madencilik, yağ, süt ve et mamulleri gibi bazı üretim dallarında, aynı hammaddenin ayın işlemlerden geçirilmesi sonucu aynı anda farklı farklı mamuller elde edilir. Örneğin, koyunların kesilip yüzülmesiyle deri ve et ortaya çıkar. Hayvanın parçalanması sonucu pirzola, bonfile, biftek, ciğer, böbrek, işkembe vb. ürünler elde edilir. Ham petrolün rafinasyonu sırasında benzinden katrana kadar birçok mamul meydana gelir. Bu mamullerden göreceli değeri yüksek olanlara birleşik mamuller, değeri düşük olanlara ise yan mamuller denir.

BİRLEŞİK MAMULLER Birleşik mamullerde maliyetlendirme sorunu, üretimin ayrı ayrı mamuller olarak tanımlanabildiği “ayrılma noktası” na kadar yapılan “birleşik giderler” in (örneğin koyun bedeli ile kesme, yüzme ve parçalama giderlerinin) mamullere nasıl yükleneceğidir. Ayrılma noktasına kadar yapılan birleşik giderlerin mamullere dağıtımında temel olarak aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır.

- Fiziksel Ölçüler Yöntemi - Katsayılı Fiziksel Ölçüler Yöntemi - Satış Değeri Yöntemi - Net Satış Hasılatı Yöntemi

YAN MAMULLER Ana mamullerin üretimi sırasında ortaya çıkan ancak ana mamullere oranla değeri önemsiz olan mamuller yan mamul olarak adlandırılır. Örneğin, bir un fabrikasında, un ana mamul olup kepek ve razmol yan mamuldür. Yan mamullere ayrım noktasına kadar oluşan birleşik maliyetten pay aktarılmaz. Bunun yerine, yan mamullerin satış değeri ana mamul maliyetinden indirilir.

BİRLEŞİK MALİYET DANA

AYRIM NOKTASI KESME

DERİ

ET

SAKATAT

BİRLEŞİK MALİYET DEĞİRMEN

AYRIM NOKTASI ÖĞÜTME

BEYAZ UN

KEPEKLİ UN

RAZMOL

BİRLEŞİK MALİYET HAM PETROL

AYRIM NOKTASI DAMITMA

BENZİN

MAZOT

KATRAN

BİRLEŞİK MALİYET ŞEKER

AYRIM NOKTASI ÖĞÜTME

ŞEKER

KÜSBE

BİRLEŞİK MALİYET SÜT ÜRÜNLERİ

AYRIM NOKTASI KAYNATMA

TEREYAĞ

PEYNİR

YOĞURT

BÖLÜM 06 – İŞÇİLİK GİDERLERİ

11

DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ Mamulün temel yapısını oluşturan ürün ya da hizmetlerin üretimini gerçekleştiren, ürün ya da hizmete doğrudan yüklenebilen işçiliklerdir. Bu giderler 720. Direkt İşçilik Giderleri Hs.’nda muhasebeleştirilirler.

1. Esas Üretim Gider Yeri İşçilikleri • Konfeksiyon üretiminde dikiş işçisi • Kaynak departmanında kaynak işçisi • Torna tezgâhında çalışan işçi

2. Fazla mesai ücretinin normal kısmı 3. Sipariş yetişmesi için yapılan fazla mesai ücreti

ve zamları A. ENDİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ Direkt işçilik dışında kalan ve mamule doğrudan doğruya yüklenilmeyen işçilik giderleridir. 730. Genel Üretim Giderleri Hs.’na kaydedilirler. Endirekt işçilik maliyetleri

1. Ustabaşı Ücretleri 2. Hafta tatili, bayram tatili, yıllık izin ücretleri,

ikramiyeler, fazla mesai, çocuk zamları vb. 3. Makine başında çalışan işçinin makine bakımı,

onarımı vb. konularda eğitim verirken esas işin yerine başka işlerde geçirdiği süreye isabet eden ücretleri

4. Üretimle doğrudan ilgili olmayan işçilikler, tamir, bakım, temizlik işini yapan işçi ücretleri

B. İŞÇİLİK MALİYETLERİNİN BELİRLENMESİNDE

KULLANILAN BELGELER a) İşyerinde Geçen Toplam Zamanı Gösteren

Belgeler i. İşçi saat kartı: Çok işçi çalıştıran

işletmelerde iş yerinde geçirilen zamanı göstermek için işçi zaman kartı kullanılır. İşçinin işe giriş ve çıkışında bu kartlar otomatik bir makineye okutulur. Ücret bordoları hazırlanırken temel bilgi kaynağı ise işçi saat kartıdır.

ii. Puantaj kartı (Devam çizelgesi): Az işçi çalıştıran işletmelerde görevli kişi servisleri dolaşarak işe gelen işçilerin devam çizelgesinde gösterir.

b) Zamanın Hangi İşler Üzerinde Geçirildiğini Gösteren Belgeler i. İşçi Çalışma Kartı

Her bir işçinin işyerinde geçirdiği süreyi hangi gider merkezinde, hangi işler üzerinde geçirdiğini, boşa geçen zamanın ya da fazla çalışmalarının olup olmadığını gösteren karttır. Bu karta direkt ve endirekt işçilikler niteliklerine göre işlendiği için maliyet kontrolünde ve dağıtımında etkin bir araçtır.

ii. İşçi Çalışma Kartı Özeti

Ustabaşı veya atölye şefi tarafından hazırlanan ve onaylanan bu belgede her işçi için düzenlenen işçi zaman kartlarında yer alan bilgiler daha ayrıntılı olarak yer alır. Bu karta dayanılarak muhasebe yevmiye kayıtları yapılır.

C. ÜCRET SİSTEMLERİ

a) Zaman Temeline Göre Ücret Sistemi: Bu sistemde ücret belirlenirken işçinin işbaşına geçirdiği belli bir zaman esas alınır. Zaman ölçüsü saat, gün, hafta, ay ya da yıl olabilir. Avantajları • Çalıştığı sürece işçilere sabit bir ücret

garanti etmesi. • Kolay anlaşılabilir ve uygulanabilir olması. • Çalışanlar için zaman baskısı

yaratmadığından dikkat isteyen kaliteli üretim için uygun olması.

Dezavantajları • Çalışanları teşvik edici bir sistem değildir • Kontrole daha çok gereksinim duyulur. • Verim düştüğünde birim işçilik maliyeti

artar, verim yükseldiğinde birim işçilik maliyeti azalır.


12

b) Akord Temeline Göre Ücret Sistemi: Bu sistemde, zaman göre değil, fiilen yapılan üretim miktarına bağlı olarak ücret hesaplanır. Avantajları • Yapılan iş ile ücret arasında doğrudan

doğruya bir ilişki vardır • Verimi artıran ve üretimi teşvik edici

bir niteliğe sahiptir • Kontrole fazla ihtiyaç duymaz Dezavantajları • İşçilerin yıpranması, kalitenin düşmesi,

iş kazalarının artması ve işçiler arası rekabetin çoğalmasına neden olur

• Üretim kaynaklarında aksama olduğunda üretim miktarı ve ücret düzeyi düşer.

Akord Ücret Sistemi kendi içinde i. Para Akordu: Asgari ücretler ve normal

olarak bir saatte üretilebilecek ürün miktarı dikkate alınarak hesaplanan ortalama saat ücretine birim başına akord değeri denir. Örnek: Evlerinde takı yapan bir kişinin yaptığı her takı için akord değerinin 5 TL olarak belirlendiğini ve bu kişinin günde 15 tane takı yapabildiğini varsaydığımızda kişinin hak ettiği ücreti hesaplayınız?

ii. Zaman akordu: Zaman akordunda önemli olan faktör bir birimin üretilmesi için geçen zamandır. Hak edilen ücret hesaplanırken bir birim için dakika olarak belirlenen akord zamanı, üretim miktarı ve akord faktörü ile çarpılarak bulunur. Örnek: 2 TL saat ücretiyle çalışan bir işçi % 20 akord zammı almaktadır. Akord zamanı ise 1 birim üretmek için 30 dakikadır. İşçi normal çalışma gününde 15 birim üretmiştir. Bu işçinin zaman akorduna göre günlük kazancı kaç TL’dir?

iii. Grup Akordu: Bu sistem üretimin grup olarak yapılması zorunlu olduğunda uygulanır. Akord kazancının grup üyeleri arasında dağıtılabilmesi için işçilerin normal saat ücretleri dağıtım anahtarı olarak dikkate alınır.

Örnek: Üretimi grup olarak yapılan bir ürün için verilen akord ücreti 120 YTL’dir. Akord kazancı grup üyeleri üç kişinin aldıkları normal çalışma ücretleri sırasıyla 45 YTL, 27 YTL ve 18 YTL’dir. Akord kazancı grup üyeleri arasında normal çalışma ücretleri dağıtım anahtarı alınmak suretiyle dağıtılacaktır. Buna göre 1. işçinin alacağı akord ücreti kaç YTL’dir?

c) Primli Ücret Sistemi: Bu sistemde işçiler her

zaman temeline dayalı ücret sisteminin sağladığı güvenceye sahipken hem de normal üretim düzeyini aşarsa yarattığı kazançtan belli bir oranda pay almaktadır.

D. İŞÇİLİK MALİYETLERİNDE ÖZEL KONULAR

a) Boşa Geçen Zaman Karşılığı İşçi Ücretleri

Engellenebilir Sebep Hammadde Gecikmesi Normal kapasitenin altında üretim yapılması İş tanımı ve talimatındaki eksiklikler Üretim araçlarının bozulması Malzeme ya da yarı mamullerin üretime

sevkinde çıkan aksamalar Enerji sıkıntısından kaynaklanan aksamalar Yukarıda bahsedilen sebepler nedeniyle ortaya çıkan boşa geçen zaman karşılığı ücretler “Genel Üretim Gideri” hesabında muhasebeleştirilir.


13

Engellenemez – Öngörülemez bir sebep Doğal Afet Yangın Genel Enerji Kesintisi Grev Şayet engellenemez bir sebep nedeniyle boşa geçen zaman oluşmuşsa bu durumda verilen ücretler “680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları” hesabında muhasebeleştirilir.

Örnek: Saat ücreti 10 TL olan bir işçinin normal çalışma süresinin 8 saat, bu sürenin 1 saatlik kısmının,

i. Hammadde gecikmesi sebebiyle çalışılamamıştır. Gerekli kaydı yapınız

ii. Genel enerji kesintisi sebebiyle

çalışılamamıştır. Gerekli kaydı yapınız.

b) Fazla Çalışma Karşılığı İşçi Ücretleri İşçilerin normal çalışma süreleri dışında yaptıkları çalışmalar için hak ettikleri tutardır. Fazla çalışma ücretleri genellikle normal çalışma ücretinin %50 si kadardır. Fazla çalışma belli bir siparişin yetiştirilmesi için yapılmış ve bu maliyet artışı müşteri tarafından kabul edilmişse; fazla tutar direkt işçilik kabul edilir. Fazla çalışma kapasitesi eksikliğinin giderilmesi için yapılmışsa, fazla tutar endirekt işçilik sayılıp Genel Üretim Maliyetine dahil edilir. Burada dikkat edilmesi gereken önemli husus fazla çalışmalar karşılığında ödenen normal ücretler değil, zamlı ücretlerdir.

Örnek: Saat ücreti 10 TL olan bir işçinin normal çalışma süresinin 8 saattir. İşçi bir çalışma gününde 11 saat olarak fazla çalışmıştır. İşletmenin fazla çalışmalarda % 50 zamlı ödeme yapmaktadır. Buna göre;

i. Fazla çalışma belli bir siparişin yetişmesi için yapılmıştır. Gerekli kaydı yapınız.

ii. Fazla çalışmanın kapasite eksikliği nedeniyle

yapılmıştır. Gerekli kaydı yapınız.

c) Yıllık Ücretli İzin ve İkramiyeler Bu ödemeler bir genel üretim maliyeti unsurudur. Ancak bu tür maliyetler yıl içinde belirli dönemlerde ödendiklerinden ödemelerin yapıldığı aylarda genel üretim maliyetleri artar. Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için yıl içinde ödenecek ücretli izin ve ikramiyeler önceden tahmini olarak belirlenir. Bu tutar 12 aya bölünerek her aya eşit dağıtılır. i. Her ay yapılacak kayıt şöyledir.

ii. Ücretli izin ve ikramiye ödendiğinde;


14

d) İşçi Kıdem Tazminatı Ödemeleri İş kanununda belirtilen durumlarda iş akdi sona eren işçiye veya kanuni mirasçılarına işverence ödenen paradır. Mamul maliyetlerinin sağlıklı ve doğru hesaplanabilmesi için kıdem tazminatlarının aylar itibariyle üretim maliyetleriyle ilişkilendirilerek maliyet dağıtımlarının yapılması gerekir. i. Tahakkuk edeceği tahmin edilen kıdem

tazminatlarının 1/12 si şu şekilde muhasebeleştirilir:

ii. Uzun vadeli kıdem tazminatı borcunun kısa

vadeli borçlara aktarılması:

iii. Kıdem tazminatının ödenmesi durumunda ise şu kayıt yapılır.

BÖLÜM 07 – BÜTÇELER VE SAPMALAR

15

1. Fiili – Standart Maliyet Ayırımı: Fiili maliyetler gerçekte “olanı”, standart maliyetler ise “olması gerekeni” gösterir. Fiili maliyetin saptanabilmesi için, maliyete konu olayın meydana gelmiş olması veya işlemin yapılmış bulunması gereklidir. Oysa standart maliyet ilke olarak, ilgili olay veya işlemden önce saptanır. Başka bir deyişle, fiili maliyet “geçmişe”, standart maliyet ise “geleceğe” yöneliktir.

2. Sapma Kavramı: Fiili maliyetler ile standart maliyet arasındaki farka “sapma” adı verilir. Fiili maliyet standart maliyetten fazla ise sapma “olumsuz”, fiili maliyet standart maliyetin altında ise, sapma “olumlu” olarak nitelendirilir.

STANDART MALİYETLERİN

HESAP PLANINDA İZLENMESİ 71. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

710. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri 711. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma 712. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Fiyat Farkı 713. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Miktar Farkı

72. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

720. D. İşçilik Giderleri 721. D. İşçilik Giderleri Yansıtma 722. D. İşçilik Giderleri Ücret Farkı 723. D. İşçilik Giderleri Süre (Zaman) Farkı

73. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

730. Genel Üretim Giderleri 731. Genel Üretim Giderleri Yansıtma 732. Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkı 733. Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkı 734. Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkı

Standart Fiili

İlk Madde Malzeme

X hammaddesi Y hammaddesi Z hammaddesi

Mamul

A Mamulü B Mamulü

Üretim Süreci A Mamulü – B Mamulü

1

2

3

Ne kadar satabiliriz? Depoda mal var mı acaba? Süleyman nerede? Depoyu say bakalım.

Dönem sonunda depoda emniyet stoğu bulundursak mı acaba?


16

ALIŞTIRMALAR 1. Aşağıda tek tip gömlek üreten bir tekstil

işletmesinin üç aylık dönem için bütçelenmiş üretim miktarları yer almaktadır.

Bütçelenmiş üretim miktarları Ocak 200 birim Şubat 400 birim Mart 500 birim

Her gömlek için 1 m kumaş kullanılmaktadır. İşletme her ay sonunda, bir sonraki ay için bütçelenen üretimde kullanılacak kumaş miktarının % 20 si kadar stok bulundurmaktadır. Bu bilgilere göre, işletmenin Şubat ayı için satın alması gereken kumaş miktarı kaç metredir?

2. Aşağıda tek tip gömlek üreten bir tekstil

işletmesinin üç aylık dönem için bütçelenmiş üretim miktarları yer almaktadır. Mayıs 250 birim Haziran 350 birim Temmuz 400 birim Her gömlek için 2 m kumaş kullanılmaktadır. İşletme her ay sonunda, bir sonraki ay için bütçelenen üretimde kullanılacak kumaş miktarının % 20 si kadar stok bulundurmaktadır. Bu bilgilere göre, işletmenin Haziran ayı için satın alması gereken kumaş miktarı kaç metredir?

3. İşletmenin 01 Ocak- 31 Aralık bütçe dönemine ait tahmin edilen satışları aşağıdaki gibidir:

I. Üç Ay : 5.000 birim II. Üç Ay : 6.000 birim III. Üç Ay : 4.000 birim IV. Üç Ay : 1.000 birim Döneme ilişkin satış miktarının % 20 si kadar da dönem sonu mamul stoklarının olacağı öngörülmektedir. Bu bilgilere göre II. Üç Aylık dönem için bütçelenmesi gereken üretim miktarı kaç birimdir?

4. İşletmenin bütçe dönemine ilişkin “F” Mamulü ile ilgili satış bilgileri aşağıdaki gibidir: Dönemler Miktar Birinci üç ay 500 İkinci üç ay 600 Üçüncü üç ay 700 Dördüncü üç ay 400 Birinci üç aylık dönemin başında işletmenin elinde 100 adet “F” cinsi mamul bulunmakta ve işletme her dönem sonunda bir sonraki dönem için bütçelediği satışların % 20’si kadar stok bulundurmak istemektedir. Bu bilgilere göre Üçüncü üç aylık dönem için bütçelenmesi gereken üretim miktarı kaç adettir?


17

5. Aşağıda bir üretim işletmesinin üçer aylık dönemler itibariyle bir yıllık bütçelenmiş satış miktarları yer almaktadır.

DÖNEMLER 1 2 3 4

Bütçelenmiş Satış Miktarı

200 400 600 900

İşletme her dönem sonunda bir sonraki dönem için bütçelediği satışların %10’u kadar bir stok miktarı elinde bulundurmak istemektedir. Bu bilgilere göre işletmenin üçüncü üç aylık dönem itibariyle gerekli üretim miktarı kaç birimdir?

6. Aşağıda bir üretim işletmesinin üçer aylık

dönemler itibariyle bir yıllık bütçelenmiş direkt isçilik saatleri yer almaktadır:

DÖNEMLER 1 2 3 4

Bütçelenmiş Direkt İşçilik Saatleri

1200

1130

1080 1100

İşletmede direkt isçilik saati başına 3 TL değişken genel üretim gideri meydana gelmekte ve 3.200 TL tutan sabit genel üretim giderleri ise dönemlere eşit olarak dağıtılmaktadır. Bu bilgilere göre, işletmenin dördüncü dönem bütçelenmiş toplam genel üretim giderleri tutarı kaç TL’dir?

7. “A” İşletmesinin Ocak ve Şubat ayları için bütçelenmiş üretim miktarları aşağıdaki gibidir:

DÖNEMLER OCAK ŞUBAT

Bütçelenmiş Üretim Miktarı

100 400

İşletme her mamul için 4 kg hammadde kullanmaktadır. Ayrıca her ay sonunda bir sonraki ay için bütçelenen üretim miktarı için kullanılacak hammadde miktarının %10'u kadar hammadde stoku bulundurmak istenmektedir. Aralık ayı sonundaki hammadde stoku ise100 kg'dır. Hammaddenin kg alış fiyatı 1 TL olduğuna göre, Ocak ayı için satın alınacak hammaddenin maliyeti kaç TL dir?

BÖLÜM 08 – GİDER DAĞITIMLARI

18

Mamul maliyetlerini oluşturan direkt ilk madde ve malzeme giderleriyle, direkt işçilik giderleri dışında kalan, üretimle ilgili diğer giderlere; “genel üretim giderleri” diyoruz. Bu giderler; endirekt ilk madde ve malzeme giderleri, endirekt işçilik giderleri ve üretime “doğrudan doğruya” yüklenilemeyen diğer üretim giderlerini kapsar. Ortak üretim giderleri de denilen bu giderler her üretim işletmesinin “üretim ilişkisine” göre çeşitli farklılıklar gösterebilir. Çokça karşılaşabileceğimiz genel üretim giderlerinden bazılarını şöylece sıralayabiliriz:

- Endirekt ilk madde ve malzeme giderleri - Endirekt işçilik giderleri - Üretimde kullanılan sabit değer amortisman

giderleri - Üretimde kullanılan sabit değerlerin, vergileri,

kiraları, harçları - Enerji ve yakıt giderleri - Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma giderleri - Tamir, bakım ve onarım giderleri - Sosyal, sağlık, spor tesisleri yemekhane giderleri

dinlenme yerleri vb.

Görüldüğü gibi, genel üretim giderleri değişik özellikteki çeşitli üretim giderlerinden oluşmaktadır. Bu giderlerin mamullere dağıtımında seçilecek “dağıtım ölçüsü” oldukça önemlidir. Bu ölçünün, mamulle gider arasındaki ilişkiyi en iyi şekilde temsil etmesi gerekir. (Örneğin; ısıtma giderinin “alan genişliği” ölçüsüne göre dağıtılması olumlu bir ilişkidir.) ÖZELLİKLERİ

1. Mamulle arasında direkt bir ilişki yoktur 2. Birbirinden çok farklı nitelikte çok farklı maliyet

unsurlarından oluşur • Sabit • Değişken

3. Bir kısmı zaman içinde düzensiz dağılım gösterir • İkramiyeler • İzin ve tatil ücretleri • Isınma giderleri

4. Bir kısmının kesin tutarları ancak yılsonlarında belirlenebilir. • Bakım onarım giderleri • Amortisman giderleri

5. Yıllık tutarı belli olan bazı GÜG’lerin imalata yüklenmesi isteğe bağlıdır.

GİDER YERLERİ: Gider yerleri, giderleri ayrı olarak izlenen örgüt veya hesap birimleridir. GİDER YERLERİNİN BÖLÜMLENMESİ: Gider yerleri, giderlerin fonksiyonel bölümlenmesine ve Tekdüzen Hesap Planına uygun şekilde, şu şekilde gruplandırılabilir.

A- ÜRETİM GİDER YERLERİ 1. Esas Üretim Yerleri 2. Yardımcı Üretim Yerleri 3. Hizmet Yerleri 4. Üretim Yerleri Yönetim Gider Yerleri

B- DÖNEM GİDER YERLERİ

5. Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri 6. Pazarlama Satış ve Dağıtım Gider Yerleri 7. Genel Yönetim Gider Yerleri 8. Finansman Gider Yerleri


19

GİDER DAĞITIM YÖNTEMLERİ

1) Birinci Dağıtım : Giderlerin gider yerlerine

dağıtımıdır 2) İkinci Dağıtım : Yardımcı üretim ve yardımcı

hizmet gider yerleri giderlerinin esas üretim gider yerlerine dağıtılmasıdır.

3) Üçüncü Dağıtım : Esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin (maliyetlerin) üretilen mamullere dağıtılmasıdır.

Yard. Hiz. Gid. Yeri

II. DAĞITIM (Esaslara) -Basit (Doğrudan) Dağıtım - Kademeli Dağıtım - Matematiksel Dağıtım - Standart (Planlı) Dağıtım - Karşılıklı (Turlamalı) Dağıtım

GÜG I. DAĞITIM (Heryere)

Yard. Üret Gid. Yeri

Esas. Üret Gid. Yeri

III. DAĞITIM (Mamullere)

MAMULLER


20

ESAS ÜRETİM YERLERİ İşletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan mamullerin üretimini yapan bölümlerdir. Bazı yapıtlarda işlem merkezleri adıyla da anılan bu gider yerlerine örnek olarak, bir iplik fabrikasında “iplik”, “bobin”, ve “büküm” bölümleri; kumaş fabrikasında “dokuma”, “beyazlatma”, “boyama” ve “apreleme” bölümleri; bir ağaç işleri ( mobilya ) fabrikasında “ kesim”. “ makine”, “montaj”, “ boya-cila” ve “ döşeme” bölümleri sayılabilir.

YARDIMCI ÜRETİM YERLERİ

Esas üretim yerlerinin ve diğer birimlerin faaliyetlerini sürdürmeleri için gerekli yan girdileri üreten “ elektrik santrali” , “buhar “(kazan dairesi), “basınçlı hava (kompresör) dairesi”, vb. birimleri kapsar.

ÜRETİM YERLERİ YÖNETİM GİDER YERLERİ

Fabrikadaki çalışmaları yöneten veya yönlendiren “ fabrika müdürlüğü” , “ üretim planlama bölümü” , vb. birimleri kapsar.

HİZMET YERLERİ Diğer gider yerlerine hizmet vermek üzere kurulmuş “bakım ve onarım servisi”, “ nakliye servisi “, “ personel taşıma servisi”, “ laboratuar”, “ yemekhane” ve “ malzeme ambarı” gibi birimlerdir.

ÜRETİM GİDER YERLERİ

ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME

GİDER YERLERİ Araştırma ve geliştirme giderlerinin biriktirildiği gider yerleridir. Genelde hesap birimi olarak tek bir gider yeri şeklinde karşımıza çıkar. Ancak, araştırma ve geliştirmeye büyük önem vererek, örgüt yapısını buna göre oluşturmuş işletmelerde, örgüt birimleri halinde birkaç gider yerini kapsayabilir.

PAZARLAMA, SATIŞ DAĞITIM

GİDER YERLERİ Üretim sonrası depolama, dağıtım vb, faaliyetleri yürüten “ pazarlama bölümü” , “ satış mağazaları” , “mamul ambarı”, nakliye servisi ( mamul)” ve “ satış sonrası hizmet ( bakım) servisi” gibi birimleri kapsar.

FİNANSMAN GİDER YERLERİ

Finansman giderlerinin biriktirildiği, genelde tek hesap biriminden oluşur.

GENEL YÖNETİM GİDER YERLERİ

Genel yönetim giderlerinin yapıldığı yerlerdir. Örnek olarak “ genel müdürlük”, “ muhasebe bölümü”, “ hukuk müşavirliği” vb birimler sayılabilir.

DÖNEM GİDER YERLERİ

BÖLÜM 09 – SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ

21

Belirli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça farklı tür veya nitelikte mamuller üreten işletmelerde, her bir mamul veya mamul grubunun maliyetlerini ayrı ayrı saptayabilmek için kullanılan bir yöntemdir. İnşaat, uçak, gemi, makine, mobilya, konfeksiyon, döküm imalatı yapan şirketler ve yayınevleri gibi büyük ve birbirinden ayrı birimler üreten işletmelerde, tür yada nitelikleri ve işlevleri müşteri tarafından belirlenen mamullerin siparişi üzerine üretim yapan tüm şirketlerde kullanılabilir. TEMEL İLKELERİ 1) Üretimine başlanan her bir sipariş için ayrı sipariş

kartı açılır ve bu kartlar numaralandırılır 2) Her bir sipariş emriyle ilgili direkt ilk madde ve

malzeme ve direkt işçilik maliyetleri fiili tutarları ile genel üretim maliyetleri ise tahmini tutarları ile sipariş maliyet kartına işlenir.

3) Üretim maliyetlerinin muhasebeleştirilmesinde her bir maliyet yeri için üretim hesabı açılır

4) Üretimi tamamlanan ürünlerin toplam maliyeti için Mamul Stokları Hesabına borç, Yarı Mamul Üretim Hesabına alacak kaydı yapılır.

SİPARİŞ MALİYET KARTI

Üretime Başlama Tarihi : …../…./201.. İş Parti No : … Üretime Bitiş Tarihi : …../…./201.. Mamulün Adı: … Üretime Alınan Miktar : Üretimi Tamamlanan Miktar :

TUTARLAR AÇIKLAMALAR

ESAS ÜRETİM YERLERİ TOPLAM

10 11 12

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid.

XX XX

XX XX

XX XX

XX XX

Tarih İstek Fiş No

Mal. Kod.

Mal. Miktarı

10.3.13 16.3.13

22 28

06 06

200 360

Direkt İlk Mad. Ve Mlz. Gid. Toplamı XX XX XX XX

Direkt İşçilik Gideri XX XX

XX XX

XX XX

XX XX Tarih Çalışma

Kart No. Yapılan İş Kodu

İşlem Süresi

Direkt İşçilik Giderleri Toplamı XX XX XX XX

Genel Üretim Giderleri XX XX

XX XX

XX XX

XX XX Tarih İş Ölçümü Yükleme

Oranı İş Birim Sayısı

Genel Üretim Giderleri Toplamı XX XX XX XX Bu partide yapılan üretimin toplam maliyeti XX Bu partide yapılan üretimin birim maliyeti XX

SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE KULLANILAN BELGELER

SİPARİŞ MALİYET KARTI: Üç ana bölümden oluşur.

1.Başlık Bölümü: Üretim işletmesinin adı, sipariş numarası, stok için mi, sipariş için mi üretim yapıldığı, başlama ve bitiş tarihleri, mamul tipi ve adedi gibi bilgiler yer alır. 2.Maliyet Unsurları Bölümü: Siparişe ait direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri, esas üretim maliyet yerleri itibariyle ayrı ayrı gösterilir. 3.Maliyet Özeti Bölümü: Bu bölümde maliyet analizlerine ve birim mamul maliyetlerinin hesaplanmasına yönelik bilgiler yer alır.

İLK MD. VE MALZ İLE İLGİLİ BELGELER:

İlk madde ve malzeme giderlerinin sipariş maliyet kartına işlenebilmesi için “ilk madde ve malzeme istek fişi” nden yararlanılır. Sipariş için ambardan çekilen ilk madde ve malzemeler ayrıca stok kartlarına da işlenmelidir. İlk madde ve malzeme istek fişi kullanılarak yapılan işlemler şu şekilde sıralanabilir. 1) Sipariş maliyet kartına direkt ilk madde ve

malzeme maliyetleri işlenir 2) Stok kartlarında, üretime sevk edilen ilk madde ve

malzeme kadar azalış gösterilir 3) İlk madde ve malzeme istek fişi özetleri

düzenlenerek, haftalık, aylık ya da on günlük yevmiye kayıtları yapılabilir.

İŞÇİLİK İLE İLGİLİ BELGELER

İşçilik maliyetlerinin sipariş bazında izlenebilmesi için işçi saat kartı, işçi çalışma kartı ve işçi çalışma kartı özetleri kullanılır. 1)İşçi Saat Kartı: İşçinin işyerinde kaç saat çalıştığını gösterir. Ücret bordrosu ve işçi çalışma kartlarının hazırlanması için temel belge niteliğindedir. 2)İşçi Çalışma Kartı: Bir işçinin işletmede bulunduğu süre içinde hangi maliyet yerinde, hangi işler için çalıştığını, boşa geçen zamanlarını ve fazla mesaisini

BÖLÜM 09 – SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ

22

gösterir. Sipariş maliyet kartına direkt işçilik maliyetlerinin kayıtlanabilmesi ve işçi çalışma kartı özetinin hazırlanması için kullanılır. 3)İşçi Çalışma Kartı Özeti: Haftalık, on günlük ya da bir aylık gibi belirli dönemlerde yevmiye kayıtlarının yapılması amacıyla kullanılır.

GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİ

İşletmeler ürettikleri mamullerin maliyetini dönem sonu gelmeden belirlemek için direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik giderleri dışında genel üretim maliyetlerini de hesaplamak zorundadır. Ancak;

• Genel üretim maliyetleri ile mamuller arasında doğrudan doğruya ilişki kurulamaması

• Genel üretim maliyetlerinin birbirinden

farklı birçok giderden oluşması

• Bazı genel üretim maliyetlerinin mevsimsel değişikliklerden etkilenerek düzensiz gelişme göstermesi gibi nedenlerle mamul maliyetleri belirlenirken genel üretim maliyetleri tahmini tutarlar üzerinden hesaplanır.

Genel Üretim Maliyetlerinin Mamullere Tahmini Tutarlar İle Yüklenmesinin Yararları Şu Şekilde Sıralanabilir: Yıl içinde üretilen tüm mamullere aynı düzeyde

genel üretim maliyeti yüklenebilir. İşletme sipariş teklifi aldığında, bu siparişin

maliyetlerini belirleyerek siparişe ilişkin fiyat verebilir.

Kısaca siparişin maliyetinin istenilen zamanda ve doğru olarak belirlenebilmesi için genel üretim maliyetlerinin bütçelenen (tahmini) tutarlar üzerinden yüklenmesi gerekir. Bu yüklemeyi yapmak için yükleme oranı (haddi) belirlenir. Yükleme Oranı: Dağıtımı yapılacak genel üretim maliyeti tutarının faaliyet hacmine bölünmesi sonucunda elde edilen orandır.

Yükleme Oranının Belirlenebilmesi İçin: 1) İşletmede genel üretim maliyetlerinin neler

olduğunu tek tek belirlenmesi gerekir. 2) Genel üretim maliyetlerinin gelecek yıl

gerçekleşeceği tahmin edilen tutarları bulunmalıdır

3) Genel üretim maliyetlerini mamullere yüklemede mantıklı, pratik ve ölçülebilir dağıtım anahtarı tespit edilmelidir.

G.Ü. G.

Yükleme Oranı

Bütçelenen Genel Üretim Maliyeti

Bütçelenen Faaliyet Hacmi Küçük işletmelerde genel üretim maliyetlerinin üretime yüklenmesinde tek bir yükleme oranı genellikle yeterli olabilir. Orta büyüklükteki işletmelerde bazı bölümler emek yoğun iken bazı bölümler sermaye yoğun olabilir. Bu takdirde emek yoğun bölümlerde direkt işçilik saati, sermaye yoğun bölümlerde ise makine saati ölçüsü temel alınarak genel üretim maliyetlerini dağıtımı yapılır. Belli büyüklüğe ulaşan işletmelerde tek yükleme ölçüsü kullanmak, mamul maliyetlerinin sağlıklı hesaplanmasına engel olur. Bu nedenle yapılan işlerle ilgili olarak birden fazla yükleme ölçüsü kullanılmalıdır.

TAHMİNİ HS. FİİLİ HS. FARK HS.

711.DİMM YANSITMA 710.DİMM 712. DİMM FİYAT FARKI

713. DİMM MİKTAR FARKI 721.DİG YANSITMA 720. DİG 722.DİG ÜCRET FARKI

723.DİG SÜRE FARKI

731.GÜG YANSITMA 730.GÜG

732.GÜG BÜTÇE FARKI 733.GÜG VERİMLİLİK FARKI 734.GÜG KAPASİTE FARKI

741.HÜG YANSITMA 740.HÜG 742.HÜG FARKI

751.ARGE YANSITMA 750.ARGE 752.ARGE FARKI

761.PASADAĞ YANSITMA 760.PASADAĞ 762.PASADAĞ FARKI

771.G.YÖN.G. YANSITMA 770.G.YÖN.G 772.GYG FARKI

781.FİNANS. YANSITMA 780. FİNANS. GİDERİ 782. FİN.GİD. FARKI

BÖLÜM 10 – GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI

23

A. ÜRÜNLERE YÜKLENMELERİNE GÖRE a) Direkt Gider: Belirli bir mal veya hizmetin

üretime doğrudan doğruya herhangi bir dağıtım anahtarı kullanmadan yüklenebilen giderlerdir.

b) Endirekt Gider: Belirli bir mal veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenmeyip birtakım dağıtım ölçüleri ile yüklenebilen giderlerdir.

B. FAALİYET HACİMLERİNE GÖRE

a) Sabit Giderler: Belirli bir zaman dilimi ve hacmi içinde faaliyet hacmindeki atış ve azalışlardan etkilemeden aynı kalan giderlerdir. Yapısal Giderler: İşletmenin yapısına bağlı

olarak ortaya çıkan ve zorunlu olan maliyetlerdir. (Amortisman Giderleri)

Programlanmış Giderler: Yöneticilerin alacakları kararlardan etkilenen ve vazgeçilebilir nitelikte olan maliyetlerdir. (Reklam, AR-GE giderleri)

b) Değişken Giderler: Faaliyet hacmine bağlı

olarak artan veya azalan giderlerdir.

c) Yarı Sabit- Yarı Değişken Giderler Yarı Değişken Giderler: Yarı değişken giderler; Faaliyet hacmi durduğunda tamamen ortadan kalkmayan ancak faaliyet hacmine bağlı olarak artan veya azalan giderlerdir. Bakım onarım giderleri Yarı sabit giderler: Belirli bir faaliyet aralığında sabit olan bu hacım aşıldığında sıçramalar gösteren giderlerdir.

BÜTÇE DENKLEMİ Y = a + b.(x)

Karma Maliyet = Toplam + Birim Faaliyet Sabit Değişken Hacmi Maliyet Maliyet

İşletmede giderlerin sabit ve değişken kısımlara ayrılmasında kullanılan yöntemler şunlardır; • En düşük ve en yüksek hacimler tekniği • Yarı ortalamalar tekniği (Çifte Ortalamalar) • Grafik Tekniği Yöntemi (Serpilme Grafiği) • İş Ölçümü Yöntemi • En Küçük Kareler Yöntemi • Muhasebe Yöntemi

C. FONKSİYONLARINA GÖRE (7/A Seçeneği)

a) Stok Maliyet Giderleri a. Alış Gideri b. Üretim Giderleri

• Direkt İlk Md. ve Malzeme Gideri • Direkt İşçilik Gideri • Genel Üretim Gideri

b) Dönem Giderleri a. Araştırma Geliştirme Gideri b. Pazarlama Satış ve Dağıtım Gideri c. Genel Yönetim Gideri d. Finansman Gideri

D. ÇEŞİTLERİNE GÖRE (7/B Seçeneği)

0. İlk madde ve malzeme giderleri 1. İşçi ücret ve giderleri 2. Memur ücret ve giderleri 3. Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler 4. Çeşitli giderler 5. Vergi resim ve harçlar 6. Amortismanlar 7. Finansman giderleri

Giderler

Üretim Miktarı

Birim Değişken Maliyetler

Giderler

Üretim Miktarı

Toplam Sabit Maliyet

Birim Sabit Maliyetler

Üretim Miktarı

Giderler

Toplam Değişken Maliyetler

Giderler

Üretim Miktarı

Giderler

Üretim Miktarı

Yarı Sabit Maliyet

Giderler

Üretim Miktarı

Yarı Değişken Maliyetler

BÖLÜM 11 – İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

24

DİREKT İLK MADDE ve MALZEME GİDERİ Mamulün esas yapısını oluşturan ve hangi mamul

için ne kadar kullanıldığı kolayca saptanabilen ilk madde ve malzemenin maliyetidir

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri “doğrudan doğruya” mamulün maliyetine yüklenirler.

Üretimde kullanılmaları durumunda 710. Direkt İlk Md. Mlz. Gid. Hs.’nın borcuna kaydedilirler.

Elbise üretiminde kumaşın maliyeti Ayakkabı üretiminde derinin maliyeti Yoğurt üretiminde sütün maliyeti Halı üretiminde ipin maliyeti Ekmek üretiminde unun maliyeti

ENDİREKT İLK MADDE ve MALZEME GİDERİ Mamullerin esas yapısını oluşturmayan ancak

tamamlanabilmesi için gerekli olan, yardımcı malzeme maliyeti ile işletme malzemesinin maliyetinden oluşur.

Hangi mamul ya da mamul grubu için ne kadar kullanıldığı kolaylıkla tespit edilemeyen malzeme maliyetleridir.

Mamul maliyetlerine yüklenirken doğrudan yüklenemeyen, dolaylı olarak dağıtım ölçüleri aracılığıyla yüklenebilen maliyetlerdir.

Üretimde kullanılmaları durumunda 730. Genel Üretim Gid. Hs.’nın borcuna kaydedilirler.

a) Yardımcı Malzeme Üretilen ürünün bünyesine girmekle beraber değer ve miktar olarak ne kadar kullanıldığı tespit edilemeyen ya da ekonomik olarak hesaplanması anlamlı olmayan malzeme maliyetleridir. Elbise üretiminde astar ve ipin maliyeti Ekmek üretiminde tuzun maliyeti b) İşletme Malzemesi Üretilen ürünün bünyesine girmeyen ancak işletmenin faaliyetlerinde kullanılan malzemelerdir. Temizlik Malzemeleri Kırtasiye Malzemeleri Makine Yağı

İLK MADDE VE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ a) İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FİFO): Bu yöntemde ilk alınan ilk madde ve malzeme, öncelikle üretime gönderilir. Dolayısıyla bu yöntemde düşük maliyetli ilk madde ve malzeme üretimde kullanılırken, maliyeti yüksek olan ilk madde ve malzeme “stokta” kalmaktadır. En yüksek Brüt Satış Karını veren yöntemdir. İşletmenin vergi yükü artar. b) Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LİFO): Son giren “ilk madde ve malzemeden” başlamak üzere üretime gönderilir. Dolayısıyla, maliyeti yüksek olan ilk madde ve malzeme üretimde kullanılmakta, maliyeti düşük olan stokta kalmaktadır. Bu yöntemde kar düşük hesaplanır ve işletmenin vergi yükü azalır. c) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi: İşletme aldığı her “ilk madde ve malzeme” den sonra “ortalama maliyet” bulur. Üretime ilk madde ve malzeme bu “ortalama maliyete” göre gönderilir. Ortalama birim maliyetleri bulmak için; her defasında kalan tutarı, kalan miktara bölmek yeterlidir. Böylece dönem içindeki çıkışların maliyetindeki farklılıklar önemli ölçüde giderilmiş olmaktadır. d) Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde “ortalama birim maliyet” dönem sonunda bulunur. Dönemin ilk madde ve malzeme giriş maliyetleri toplamı; dönem içindeki giren toplam miktara bölünmek suretiyle “birim ortalama maliyet” saptanır. Dönem içinde ilk madde ve malzemelerin tamamı bu maliyet üzerinden üretime gönderilir. Bu yöntemlerin dışında, Gerçek Parti Maliyet Yöntemi (Has Maliyet) İlk Gelecek olan İlk Çıkar Yöntemi (NİFO) En yüksek Fiyatlı İlk Çıkar Yöntemi (HİFO) Yenileme Maliyeti Yöntemi (Piyasa Fiyatı) Standart Maliyet Yöntemi Güvenlik Stoklarını Dikkate Alan Değerleme

Yöntemi Piyasa Fiyatı ve Alış Maliyetinden Düşük Olanı ile

Değerleme Yöntemi

MUHASEBE

TARAMA 01 - TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

25

1. İşletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar elde edebilmesi için belirli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin, faydası tükenmiş maliyetlerin hasılattan düşülen kısmına ne ad verilir? A) Brüt satış karı B) Harcama C) Gider D) Maliyet E) Zarar

2. Belirli bir dönemde işletme faaliyetlerinin

sürdürülmesi ve bir gelir elde edilmesi dışında, arızi iş ve olaylardan iş ve olaylardan dolayı kullanılan veya tüketilen varlıkların hasılattan düşülen, yararı tükenmiş maliyetlerine ne ad verilir? A) Maliyet B) Zarar C) Harcama D) Ödeme E) Gider

3. Bir mamulden, fayda ve hizmet sağlanması veya

herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve borçlanmalara ne ad verilir? A) Tahakkuk B) Harcama C) Gider D) Maliyet E) Zarar

4. Herhangi bir malı veya hizmeti, kullanıldığı veya

satıldığı yerde elde edebilmek için doğrudan doğruya ve dolaylı olarak yapılan toplam harcamalara ne ad verilir? A) Ödeme B) Maliyet C) Zarar D) Gider E) Fire

5. Aşağıdakilerden hangisi harcamanın oluşmasına bir örnektir? A) İlk madde ve malzemenin imalata verilmesi B) Üretimi tamamlanan mamullerin, mamul

ambarına gönderilmesi C) İlk madde ve malzeme satın alınması D) Mamullerin satılması E) İmalata verilen malzemenin kaydedilmesi

6. Bir üretim işletmesinde üretim maliyetlerinin

gidere dönüştüğü nokta aşağıdakilerden hangisidir? A) Doğal afet sonucu mamullerin satış değerinin

kalmaması B) Mamullerin satılması C) İlk maddeye malzemenin satılması D) Satıcıya olan borcun ödenmesi E) İlk madde ve malzemenin üretimde

kullanılması 7. Bir üretim işletmesinde “maliyet” ne zaman

oluşur? A) İlk madde ve malzeme satın alındığında B) Üretimi tamamlanan mamuller satıldığında C) Üretimi tamamlanan mamuller ambara

gönderildiğinde D) İlk madde ve malzeme üretime verildiğinde E) Üretimi tamamlanan yarı mamuller

tamamlandığında 8. Ortaya çıkmalarıyla beraber işletmeye bir yarar

sağlamayan tüketimlere ne ad verilir? A) Maliyet B) Gider C) Zarar D) Harcama E) Tükenmiş Maliyet

TARAMA 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

26

1. K işletmesinin üretim kapasitesi 10.000 birim olup, Mart ayı üretim miktarı 7.500 adettir. İşletmenin aynı döneme ilişkin brüt satışları toplamı 11.500 TL, satış indirimleri 1.000 TL’dir. İşletme maliyetlerini “Değişken Maliyet Yöntemi” ‘ne göre hesapladığında 4.500 TL, “Tam Maliyet Yöntemi” ‘ne göre hesapladığında ise 8.500 TL olarak tespit etmiştir. Bu bilgilere göre “Normal Maliyet Yöntemi” ‘ne göre işletmenin Brüt Satış Karı kaç TL’dir? A) 5 000 TL B) 4 000 TL C) 3 000 TL D) 2 000 TL E) 1 000 TL

2. D işletmesi tek bir üretim noktasında tek bir mamul üretimi gerçekleştirmekte olup, yılık ortalama üretim kapasitesi 6000 birimdir. İşletmede Ekim döneminde 400 adet E mamulü üretilmiş ve direkt ilk madde malzeme gideri olarak 5000 TL maliyete katlanılmıştır. İşletmenin değişken maliyet yöntemine göre üretim maliyetleri 20.000 TL, tam maliyet yöntemine göre ise 24.000 TL’dir. Bu bilgilere göre “Normal Maliyet” yöntemine göre işletmenin toplam üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 19 000 TL B) 21 000 TL C) 23 200 TL D) 24 500 TL E) 25 000 TL

3. L işletmesinin Eylül ayı üretim miktarı 6000 adettir. İşletme maliyetlerini “Tam Maliyet Yöntemi” ‘ne göre hesapladığında birim üretim maliyeti 8,00 TL, “Değişken Maliyet Yöntemi”’ni kullanarak hesapladığında ise birim maliyetleri 6,00 TL olarak gerçekleşmektedir. Bu bilgilere işletmenin sabit GÜG gideri tutarı kaç TL’dir? A) 12 000 TL B) 24 000 TL C) 36 000 TL D) 48 000 TL E) 60 000 TL

4. E işletmesinin yıllık üretim kapasitesi 60.000

birimdir. İşletme Şubat ayında 4000 adet ürünün üretimini tamamlamış ve 12000 TL malzeme gideri, 16.000 TL işçilik gideri, 8.000 TL değişken GÜG gideri, 10.000 TL de sabit GÜG giderine katlanmıştır. Bu bilgilere göre işletmenin “Normal Maliyet Yöntemi” ‘ne göre birim maliyeti kaç TL’dir? A) 7,20 TL B) 8,80 TL C) 9,00 TL D) 11,00 TL E) 11,50 TL


27

5. F işletmesinin Nisan ayı üretim miktarı 10.000 adettir. İşletmenin dönem içinde gerçekleşen üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Direkt İlk Madde Ve Mlz. Gideri : 25 000 TL Direkt İşçilik Gideri : 20 000 TL Değişken Genel Üretim Gid. : 10 000 TL Sabit Genel Üretim Gideri : 20 000 TL

“Normal Maliyet Yöntemi”’ne göre birim maliyeti 6 TL olduğuna göre işletmenin Nisan ayı kapasite kullanım oranı kaçtır? A) 0,25 B) 0,30 C) 0,40 D) 0,50 E) 0,60

6. K işletmesi üretim maliyetlerini aşağıdaki

hesaplama yöntemlerine göre belirlediğinde birbirinden farklı maliyet bilgilerine ulaşmaktadır.

Değişken Maliyet Yöntemi : 62 000 TL Normal Maliyet Yöntemi : 71 000 TL Tam Maliyet Yöntemi : 80 000 TL

Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin dönem içinde gerçekleştirdiği kapasite kullanım oranı yüzde kaçtır? A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 55

7. ETZ işletmesi Ocak ayında 600 adet mamulün üretimini tamamlamıştır. Dönem başı ve dönem sonu yarı mamul stoğu bulunmayan işletmenin aynı dönemde gerçekleşen maliyetleri çeşitli sistemlere göre aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

Asal Maliyet : 9 500 TL Değişken Maliyet : 12 000 TL Normal Maliyet : 13 600 TL Tam Maliyet : 16 000 TL

Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin üretim kapasitesi kaç birimdir? A) 600 birim B) 900 birim C) 1200 birim D) 1500 birim E) 1800 birim

8. ZTE işletmesinin Ocak üretim maliyetleri Değişken

Maliyet yöntemine göre 30.000 TL, Tam Maliyet yöntemine göre ise 40.000 TL olarak hesaplanmıştır. Normal Maliyet yöntemine göre maliyetleri 36.000 TL olarak hesaplanan işletmenin kapasite sapması tutarı kaç TL’dir? A) 6000 TL B) 4000 TL C) 10 000 TL D) 36 000 TL E) 34 000 TL


28

9. T işletmesinin “Değişken Maliyet Yöntemi”’ne göre üretim maliyetleri 35.000 TL, “Normal Maliyet Yöntemi”’ne göre 45.000 TL olarak hesaplanmıştır. Kapasite kullanım oranı %40 olan işletmede kapasite sapması tutarı kaç TL’dir? A) 14 000 TL B) 15 000 TL C) 18 000 TL D) 21 000 TL E) 27 000 TL

10. M işletmesi Ekim ayı içerisinde 10.000 adet

mamulün üretimini gerçekleştirmiş ve tamamını satmıştır. İşletmenin aynı döneme ilişkin satış ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Direkt İlk Md. ve Mlz. Gideri : 8 000 TL Direkt İşçilik Gideri : 7 000 TL Genel Üretim Gideri : 9 000 TL

Değişken : 3 000 TL Sabit : 6 000 TL

Pazarlama Satış ve Dağıtım Gid : 5 000 TL Değişken : 2 000 TL Sabit : 3 000 TL

Genel Yön. Gid. (tamamı sabit) : 4 000 TL Satışlar : 30 000 TL

Değişken Maliyet yöntemine göre maliyetlerini izleyen işletmenin Ekim dönemine ait net katkı payı tutarı kaç TL’dir? A) 6 000 TL B) 9 000 TL C) 10 000 TL D) 12 000 TL E) 18 000 TL

TARAMA 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

29

1. Üretimi safhalar halinde gerçekleştiren T işletmesinin döneme ait üretim miktarları aşağıdaki gibidir: DBYM 5 000 br DSYM 8 000 br D. İçi Üretimine Başlanan 15 000 br Üretimi Tamamlanan 12 000 br

DİMM DİG GÜG DBYM Tam. Der. %80 %70 %50 DSYM Tam. Der. %60 %40 %40 Bu bilgilere göre FİFO (İlk giren İlk Çıkar) yöntemine göre Direkt İşçilik Gideri eşdeğer birim sayısı kaç adettir? A) 12 800 B) 11700 C) 12 700 D) 15 200 E) 16 800

2. K işletmesi dönem içinde 50.000 adet mamul

üretimi tamamlamış olup, dönem sonu itibariyle henüz 10.000 adet birimin üretimini tamamlayamamıştır. İşletmede ortalama maliyet yöntemine göre yapılan hesaplamada eşdeğer mamul miktarları DİMM, DİG ve GÜG açısından sırasıyla 58.000, 54.000 ve 57.500 adettir. Bu bilgilere göre dönem sonu yarı mamullerin GÜG açısından tamamlanma yüzdesi aşağıdakilerden hangisidir? A) %80 B) %74 C) %75 D) %20 E) %25

3. M işletmesi safhalar halinde üretim gerçekleştirmekte olup, birinci safhada tamamlanıp devredilen ürün sayısı 40.000 adettir. İşletme aynı dönemde 10.000 adet dönem sonu, 5 000 adet ise dönem başı stoğuna sahiptir. Dönem sonu ve dönem başı yarı mamul stokları için tamamlanma yüzdeleri ve üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Tamamlanma Dereceleri DIMM DIG GÜG

DB Yarı Mamul %40 %50 %60 DS Yarı Mamul %80 %70 %60 Üretim Maliyetleri DIMM DIG GÜG DBYM Maliyetleri 6 000 TL 7 500 TL 15 000TL Dönemin Üretim Maliyetleri 92 000 TL 89 000 TL 129 000TL

Yukarıdaki bilgilere göre FİFO (İlk Giren İlk Çıkar) yöntemine göre DİMM eşdeğer birim maliyeti kaç TL’dir? A) 2,00 TL B) 3,00 TL C) 3,50 TL D) 4,00 TL E) 4,50 TL

4. Üretim tek bir safhada gerçekleştiren Z işletmesi,

dönem içinde 12.000 adet mamulün üretimine başlamıştır. DB yarı mamul stoğu bulunmayan işletmenin DS yarı mamul stoğu 2.000 adettir. İşletmede yarı mamul tamamlanma dereceleri DİMM, DİG ve GÜG açısından sırasıyla %100, %50 ve %70 oranında gerçekleşmiştir. İşletmenin dönem içinde katlandığı üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir: D. İlk Md. Mlz Gideri : 72 000 TL D. İşçilik Gideri : 52 000 TL G. Üretim Gideri : 45 600 TL Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin ortalama maliyet varsayımıyla direkt işçilik gideri açısından eşdeğer birim maliyeti kaç TL’dir? A) 15,00 TL B) 11,00 TL C) 6,00 TL D) 5,00 TL E) 4,00 TL

TARAMA 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

30

5. Safha maliyeti sistemini İlk Giren İlk Çıkar (FİFO) yöntemiyle birlikte uygulayan bir üretim işletmesinde, miktar hareketlerine ve yarı mamul stoklarının tamamlanma derecelerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir: Tamamlanma Derecesi

Miktar Hareketleri DİMM Şekillendirme

DBYM 20 000 ad ? ? Üretimine Başlanan 40 000 ad

Üretimi Tamamlanan 50 000 ad

DSYM 10 000 ad %100 %40 Maliyetler DBYM Maliyetleri 12 000 TL 18 000 TL Dönemin Maliyetleri 108 000 TL 132 000 TL İşletmenin mamullere ilişkin şekillendirme eşdeğer birim maliyeti 3 TL olduğuna göre dönem başı yarı mamullerin şekillendirme açısından tamamlanma derecesi yüzde kaçtır? A) 30 B) 40 C) 45 D) 50 E) 60

6. Safha maliyet sisteminde, dönem başı yarı

mamul stoklarının, içinde bulunulan dönemde üretimine başlanıp bitirildiğini varsayan yöntem aşağıdakilerden hangisidir? A) İlk giren ilk çıkar yöntemi B) Son giren ilk çıkar yöntemi C) Ortalama maliyet yöntemi D) Standart maliyet yöntemi E) Fiili maliyet yöntemi

7. T işletmesi tek bir mamulün üretimini gerçekleştirmekte olup, Haziran ayı üretim bilgileri aşağıdaki gibidir: Dönem başı yarı mamul miktarı : 5 000 adet Dönem içinde üretime başlanan : 15 000 adet Dönem içi üretimi tamamlanan : 16 000 adet Dönem sonu yarı mamul miktar : 4 000 adet

Tamamlanma Dereceleri DBYM DSYM Direkt İlk Md. Malzeme %100 %80 Direkt İşçilik Gideri %80 %60 Genel Üretim Gideri %70 %50

Yukarıdaki bilgilere göre “İlk Giren İlk Çıkar” yöntemine göre işletmenin direkt işçilik gideri açısından eşdeğer ürün miktarı kaç adettir? A) 19 200 B) 18 400 C) 14 200 D) 14 500 E) 14 400

TARAMA 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

31

1. K işletmesinin üretim dönemi ilişkin maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

DB İlk Madde Malzeme Stoğu 40 000 DS İlk Madde ve Malzeme Stoğu 20 000 D. İçi İlk Madde ve Malzeme Alımı 160 000 Direkt İşçilik Gideri 140 000 DB Yarı Mamul Stoğu 100 000 DS Yarı Mamul Stoğu 40 000 Endirekt İşçilik Gideri 25 000 Fabrika Binası Amortismanı 30 000 Amortisman Gideri (%75 Üretim, %25 Arge)

80 000

Endirekt Malzeme Gideri 15 000 DS Mamul Stoğu 50 000 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Gideri 60 000

DB mamul stoğu bulunmayan işletmede yukarıda verilen bilgilere göre satılan mamullerin toplam maliyeti kaç TL’dir? A) 450 000 B) 460 000 C) 480 000 D) 510 000 E) 520 000

2. Bir üretim işletmesinde mayıs ayına ait üretim

maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Direkt İlk Madde Malzeme Gideri : 70 000 TL Endirekt Malzeme Gideri : 15 000 TL Direkt İşçilik Gideri : 40 000 TL Endirekt İşçilik Gideri : 22 000 TL DS Yarı Mamul Stoğu : 32 000 TL DB Mamul Stoğu : 35 000 TL Satılan Mamul Maliyeti : 120 000 TL DB yarı mamul stoğu olmayan işletmenin DS Mamul stoğu kaç TL’dir? A) 45 000 B) 35 000 C) 30 000 D) 47 000 E) 40 000

3. F işletmesi stok hareketlerini aralıklı envanter yöntemine göre izlemekte olup, işletmeye ait dönem içi stok hareketleri aşağıdaki gibidir:

Direkt işçilik giderleri 36 000 TL, genel üretim gideri ise 40 000 TL olan işletmenin Üretilen Mamul Maliyeti kaç TL’dir? A) 140 000 TL B) 168 000 TL C) 155 000 TL D) 126 000 TL E) 180 000 TL

4. EF işletmesinin dönem içi üretim giderlerine ait

bilgiler aşağıdaki gibidir:

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri : 20 000 TL Direkt İşçilik Gideri : 30 000 TL Genel Üretim Gideri : 40 000 TL Üretilen Mamul Maliyeti : 100 000 TL DB Mamul Maliyeti : 10 000 TL DS Mamul Maliyeti : 20 000 TL Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gideri : 25 000 TL

Satışlarını üretilen mamul maliyeti üzerinden %20 karlı olarak gerçekleştiren işletmenin satış indirimleri tutarı 5000 TL’dir. Bu bilgilere göre işletmenin Brüt Satış Karı veya Zararı tutarı kaç TL’dir? A) 20 000 TL zarar B) 15 000 TL zarar C) 15 000 TL kar D) 25 000 TL kar E) 30 000 TL kar

İlk Madde ve Malzeme

Yarı Mamul Mamul

DB Malz. 10 000 DBYM 14 000 DB Mamul 28 000 D. İçi Alış 70 000 DSYM --- DS Mamul 13 000 Alış Gideri 20 000 Alış İade 7 000 Alış Iskonto 3 000 DS Stok 40 000

TARAMA 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

32

5. M işletmesinin döneme ait üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Dönem başı yarı mamul : 6 000 TL Dönem başı mamul : 3 000 TL D. içi malzeme alışları : 7 000 TL Üretilen Mamul Maliyeti : 9 000 TL Dönem Sonu Mamul : 2 000 TL Direkt İşçilik Gideri : 1 000 TL Bu bilgilere işletmenin satılan mamul maliyeti kaç TL’dir? A) 15 000 B) 12 000 C) 10 000 D) 8 000 E) 6 000

6. F işletmesi Mayıs ayında 10 000 birim mamulün

üretimini gerçekleştirmiş olup, aynı dönemde tamamını satmıştır. DB Mamul stoğu bulunmayan işletmenin Mayıs ayına ait üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir: - DB Yarı Mamul Maliyeti : 8 000 TL - DB İlk Md. Mlz. Maliyeti : 3 000 TL - Dönem içi ilk Md. Mlz. Alımı : 23 000 TL - DS İlk Md. Mlz. Maliyeti : 4 000 TL - DS Yarı Mamul Maliyeti : 3 000 TL - Direkt İşçilik Maliyeti : 18 000 TL - Endirekt İşçilik Maliyeti : 2 000 TL - Bina Amortismanı : 13 000 TL - Ar-ge Gideri : 11 000 TL - Pazarlama Satış Dağıtım Gideri : 17 000 TL

Yukarıdaki bilgilere göre Mayıs ayına ait satılan mamul maliyeti tutarı kaç TL’dir? A) 60 000 TL B) 55 000 TL C) 63 000 TL D) 58 000 TL E) 55 000 TL

7. T üretim işletmesinde Mayıs ayı üretim maliyetlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:

D. İlk Md. Mlz. Gideri 22 000 TL D. İşçilik Gideri 25 000 TL DB Yarı Mamul 8 000 TL DS Yarı Mamul 5 000 TL Üretilen Mamul Maliyeti 90 000 TL Finansman Gideri 12 000 TL Fabrika Binası Sigortası 18 000 TL Endirekt Malzeme Gideri 13 000 TL Makine Amortismanı ?

Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin makine amortismanı için katlanmış olduğu maliyet tutarı kaç TL’dir? A) 7 000 B) 8 000 C) 9 000 D) 10 000 E) 12 000

TARAMA 05 – ORTAK ÜRÜNLER

33

1. Z işletmesi birlikte üretime tabi tuttuğu A, B ve C ürünleri için ayrım noktasına kadar 30.000 TL ortak maliyete katlanmıştır. Üretilen ürünlere ilişkin birim satış tutarları ve üretim miktarları aşağıdaki gibidir: Mamuller Miktar

(kg) Birim Satış Fiyatı (TL)

A 500 50 B 1000 20 C 1500 10

Ortak maliyetlerin mamullere dağıtımında “Satış Değeri” yöntemini kullanan işletmenin A mamulüne ait toplam maliyeti kaç TL’dir? A) 5 000 B) 7 500 C) 10 000 D) 12 500 E) 15 000

2. L işletmesi birleşik imalat sonucunda üretmiş

olduğu ürünlerini ayrım noktasından sonra ya da ek işleme tabi tutarak satışa sunmaktadır. İşletmenin ayrım noktasına kadar katlandığı maliyet 150 000 TL olup, ayrım noktasından sonra yapılan ek maliyetler ve satış tutarları aşağıdaki gibidir:

Mamuller Satış Değeri Ek

Maliyet Ek İşlem Sonrası

Satış Değeri K 100 000 20 000 130 000 L 180 000 30 000 200 000 M 120 000 10 000 150 000

İşletme ortak maliyetlerin dağıtımında “Satış Değeri” yöntemini kullanması durumunda aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) K mamulüne ait ortak maliyet tutarı 50.000

TL’dir. B) L mamulü ek işlem sonrası satıldığında 20 000

TL’lik ek kar elde edecektir. C) M mamulünün ek işlem dâhil toplam maliyeti

70 000 TL’dir. D) K mamulü ek işlem sonrası satıldığında satış

karı 10.000 TL artar. E) L mamulüne ortak maliyetten 90.000 TL’lik

pay düşer.

3. P işletmesi üreticiden KDV hariç 10.000 TL’ye satın aldığı 10 ton buğdayı öğütme işlemine tabi tutarak ekmeklik beyaz un ve kepekli un elde etmiştir. İşletme ürünler için harmanlama ve paketleme masraflarına katlanmış olup, mamullere ilişkin üretim ve satış bilgileri aşağıdaki gibidir:

ÜRÜN Miktar Ek Maliyet

Satış Fiyatı

Beyaz Un 7 ton 1 000 TL 12 000 TL Kepekli Un 3 ton 2 000 TL 18 000 TL

Ortak maliyetlerin dağıtımından Satış değeri yöntemini kullanmaktadır. Bu bilgilere göre “Kepekli Un” ürünün ortak maliyetten alacağı pay kaç TL’dir? A) 3 000 TL B) 4 000 TL C) 6 000 TL D) 7 000 TL E) 8 000 TL

4. Tek bir üretim sürecinde üç mamulün birlikte

üretimini gerçekleştiren KLM işletmesinde ayrım noktasına kadar ortaya çıkan üretim maliyeti 30.000 TL’dir. Ürünlere ilişkin üretim miktarları, satış değerleri ve ek maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Mamul Üretim Miktarı

Satış Değeri

Ek Maliyet

K mamulü 1500 kg 18 000 TL 1000 TL L mamulü 2000 kg 16 000 TL 500 TL M mamulü 2500 kg 26 000 TL 1500 TL

Ortak maliyetlerin dağıtımında “Satış Değeri” yöntemini uygulayan işletmede K mamulünün ek gider sonrası toplam maliyeti kaç TL’dir? A) 8 000 B) 8 500 C) 9 000 D) 10 000 E) 14 500

TARAMA 06 – İŞÇİLİK MALİYETLERİ

34

1. L işletmesi A siparişinin üretimini 140 saatte tamamlamış olup, bunun 60 saatlik kısmı fazla mesaiyi kapsamaktadır. Saat ücretinin 20 TL olduğu işletmede, fazla mesai ücreti %60 oranında zamlı olarak gerçekleştirmektedir. Bu bilgilere göre işletme tarafından yapılacak işçilik kaydında aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur? A) Direkt İşçilik gideri Hs. Alacaklı 1600 TL B) Personele Borçlar Hs. Alacaklı 2800 TL C) Genel Üretim Giderleri Hs. Borçlu 600 TL D) Direkt İşçilik Giderleri Hs. Borçlu 3400 TL E) Genel Üretim Giderleri Hs. Borçlu 1800 TL

2. F işletmesi Mayıs ayı içinde makine bozulması

sebebiyle eksik kapasite çalışmış olup, bir sonraki dönemde kapasite eksikliğini gidermek için 50 saatlik fazla mesai gerçekleştirmiştir. İşçilik saat ücretinin 10 TL olduğu işletmede, fazla mesailerde %50 zamlı ödeme yapılmaktadır. Bu bilgilere göre yapılacak yevmiye kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? A) Direkt İşçilik Gideri Hs. 500 TL borçlu,

Genel Yönetim Gideri Hs. 250 TL borçlu B) Genel Üretim Gideri Hesabı 500 TL borçlu,

Direkt İşçilik Gideri Hesabı 250 TL C) Direkt İşçilik Gideri Hs. 500 TL borçlu,

Genel Üretim Gideri Hs. 250 TL borçlu D) Direkt İşçilik Gideri Hs. 750 TL borçlu E) Genel Üretim Gideri Hs. 750 TL borçlu

3. K işletmesi dönem içinde katlanacağı yıllık izin ücretlerine ilişkin tahmini giderlerinin 240 000 TL olacağını öngörmekte ve söz konusu masraflarını aylık periyotlarla üretim maliyetlerine yüklemek istemektedir. Bu bilgilere göre işletmenin her ay düzenlemesi gereken yevmiye kaydı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 730 Genel Üretim Gideri

373. Maliyet Gider Karşılığı

XXX XXX

B) 720 D. İşçilik Gideri

373. Maliyet Gider Karşılığı

XXX XXX

C) 373. Maliyet Gider Karşılığı

730. Genel Üretim Gideri

XXX XXX

D) 730 Genel Üretim Gideri

381 Gider Tahakkukları

XXX XXX

E) 770 Genel Yönetim Gideri

335. Personele Borçlar

XXX XXX

TARAMA 06 – İŞÇİLİK MALİYETLERİ

35

4. B işletmesi Mayıs ayında makinaların bozulması sebebiyle ortaya çıkan üretim kaybının telafisi için fazla mesai gerçekleştirmiştir. İşletme bu amaçla saat ücreti 10 TL üzerinden 80 saatlik kısmı normal, 40 saatlik kısmı ise fazla mesai olmak üzere işçilerine %50 fazla mesai ödemesi yapmıştır. Bu bilgilere göre işçilere ödenecek ücretin takibinde kullanılması gereken hesaplar ve kayıt şekilleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Direkt İşçilik gideri hesabı borçlu 800 TL, Genel Üretim Giderleri hesabı borçlu 600 TL

B) Direkt İşçilik gideri hesabı borçlu 1000 TL, Genel Üretim Giderleri hesabı borçlu 400 TL

C) Direkt İşçilik gideri hesabı borçlu 1200 TL, Genel Yönetim Giderleri hesabı borçlu 200 TL

D) Direkt İşçilik gideri hesabı borçlu 800 TL, Genel Üretim Giderleri hesabı borçlu 200 TL

E) Direkt İşçilik gideri hesabı borçlu 1200 TL, Genel Üretim Giderleri hesabı borçlu 200 TL

5. L işletmesi üretimde kullandığı ve öngörülebilir nitelikte olan bazı gider kalemlerini bütçe dönemi başlangıcında tahmin ederek, üretim maliyetlerine aylık periyotlarla yüklemektedir. Bu bilgilere göre işletmenin aylık olarak düzenlediği yevmiye kaydında alacaklandırılması gereken hesap aşağıdakilerden hangisidir? A) Genel Üretim Giderleri B) Borç ve Gider Karşılıkları C) Gider Tahakkukları D) Maliyet Gider Karşılığı E) Genel Yönetim Giderleri

6. L işletmesi 2017 yılı için Mart ve Ekim aylarında olmak üzere işçilere toplamda 180.000 TL ikramiye ödemesi gerçekleştireceğini, bununla beraber yaz dönemi için 60.000 TL tutarında yıllık izin ücreti ödeyeceğini tahmin etmektedir. Bu bilgilere göre işletmenin tahmini giderlerine ilişkin aylık olarak düzenlemesi gereken yevmiye kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? A) 730 Genel Üretim Giderleri hesabı 20.000 TL

alacaklı B) 720 D. İşçilik Giderleri hesabı 20.000 TL borçlu C) 730 Genel Üretim Giderleri hesabı 15.000 TL

borçlu D) 373 Maliyet Gider Karşılığı hesabı 20.000 TL

alacaklı E) 381 Gider Tahakkukları hesabı 15.000 TL

alacaklı

TARAMA 07 – BÜTÇELER VE SAPMALAR

36

1. L işletmesi maliyet hesaplamada standart maliyet yöntemini kullanmaktadır. Dönem içinde 5000 adet mamulün üretimi gerçekleştirmeyi hedefleyen işletme, mamullerin her biri için 2 kg malzeme kullanılacağını ve standart birim fiyatının 4 TL olacağını öngörmektedir. Mayıs ayında 4500 adet mamul üretimini gerçekleştiren işletme, mamuller için 60.000 TL ödeyerek 12.000 kg ilk madde ve malzeme satın almış olup, dönem içinde 10200 kg malzemeyi kullanmıştır. Bu bilgilere göre işletmenin Mayıs dönemine ait direkt ilk madde ve malzeme miktar farkı nedir? A) 4.800 TL olumsuz B) 6.000 TL olumsuz C) 10.200 TL olumlu D) 10.200 TL olumsuz E) 12.000 TL olumsuz

2. K işletmesi dönem içinde 6000 adet mamulün

üretimini tamamlamayı hedeflemekte olup, söz konusu tahminlere ait standart maliyet kartından elde edilen bilgiler aşağıdaki gibidir:

D. İlk Md. Mlz Maliyeti 2 mt x 5TL/mt = 10 TL Direkt İşçilik Maliyeti 3 DİS x 10TL/DİS = 30 TL Genel Üretim Maliyeti 3 DİS x 15TL/DİS = 45 TL

İşletme dönemde 5000 adet mamulün üretimini 12.000 saatte tamamlamış ve 144.000 TL işçilik giderine katlanmıştır. Bu bilgilere göre işletmenin direkt işçilik giderleri süre sapması aşağıdakilerden hangisidir? A) 6 000 olumlu B) 18 000 olumsuz C) 24 000 olumsuz D) 30 000 olumlu E) 30 000 olumsuz

3. Standart maliyet yöntemini kullanan M işletmesinin standart ve fiili işçilik giderlerine ait bilgiler aşağıdaki şekilde verilmiştir:

Standart Fiili Direkt İşçilik Saati 3 saat 4 saat Ücret 12 TL 15 TL Üretim Miktarı 8 000 adet

Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin direkt işçilik gideri açısından toplam sapması kaç TL’dir? A) 96 000 TL olumsuz B) 96 000 TL olumlu C) 192 000 TL olumsuz D) 288 000 TL olumsuz E) 480 000 TL olumsuz

4. Z İşletmesi Haziran 2014 dönemi için 600 adet

mamul üretmeyi planlamaktadır. İşletmenin birim başına standart işçilik süre 7 saat olup, tahmini işçilik maliyeti 20 TL’dir. İşletmenin haziran ayına ilişkin fiili üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir:

DİMM 10 mt/brm 160 000 TL DİG 8 DİS/brm 192 000 TL GÜG 15 TL/brm 120 000 TL Üretim Miktarı 800 adet

Bu bilgilere göre işletmeni direkt işçilik giderleri süre farkı aşağıdakilerden hangisidir? A) 16 000 olumlu B) 32 000 olumlu C) 32 000 olumsuz D) 16 000 olumsuz E) 64 000 olumsuz


37

5. Aşağıda bir üretim işletmesinin üçer aylık dönemler itibariyle bir yıllık bütçelenmiş satış miktarları yer almaktadır.

Dönemler 1 2 3 4 Bütçelenmiş Satış Miktarı 200 400 600 900

İşletme her dönem sonunda bir sonraki dönem için bütçelediği satışların %10’u kadar bir stok miktarı elinde bulundurmak istemektedir. Bu bilgilere göre işletmenin üçüncü üç aylık dönem itibariyle gerekli üretim miktarı kaç birimdir? A) 630 adet B) 420 adet C) 460 adet D) 640 adet E) 690 adet

6. İşletmenin bütçe dönemine ilişkin “F” Mamulü ile

ilgili satış bilgileri aşağıdaki gibidir:

Dönemler Miktar Birinci üç ay 500 İkinci üç ay 600 Üçüncü üç ay 700 Dördüncü üç ay 400 Birinci üç aylık dönemin başında işletmenin elinde 100 adet “F” cinsi mamul bulunmakta ve işletme her dönem sonunda bir sonraki dönem için bütçelediği satışların % 20’si kadar stok bulundurmak istemektedir. Bu bilgilere göre Üçüncü üç aylık dönem için bütçelenmesi gereken üretim miktarı kaç adettir? A) 780 adet B) 740 adet C) 640 adet D) 620 adet E) 480 adet

7. T Üretim işletmesi maliyetlerini tahmini olarak gerçekleştirmekte olup, dönem içinde üretilen yarı mamul, mamul ve satılan mamul maliyetlerine ait bilgiler aşağıdaki gibidir:

151 Yarı Mamul-Üretim Hs. 40 000 TL 152 Mamuller Hs. 60 000 TL 620 Satılan Mamul Maliyeti Hs. 100 000 TL İşletme dönem sonunda yapmış olduğu değerlendirmede, maliyetlere tahmini olarak yansıttığı 50.000 TL’lik genel üretim giderinin 70.000 TL olduğu belirlenmiştir. Bu bilgilere göre ortaya çıkan farkın muhasebeleştirilmesinde aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? A) GÜG Yansıtma Hs. Alacaklı 10 000 TL B) Satılan Mamul Maliyeti Hs. Alacaklı 10 000 TL C) Yarı Mamul-Üretim Hs. Borçlu 6000 TL D) Mamuller Hs. Borçlu 6000 TL E) Yarı Mamul-Üretim Hs. Alacaklı 4000 TL

8. F işletmesinin dönem içinde tahmin ettiği ve

üretim unsurları yansıttığı maliyetleri ile gerçekleşen maliyetleri aşağıdaki gibidir:

710 D.İlk Md. ve Mlz Gid. 2250 TL 711 D. İlk Md. ve Mlz Gid. Yansıtma 2000 TL 720 D. İşçilik Gid. 3250 TL 721 D. İşçilik Gid. Yansıtma 3000 TL 730 Genel Üretim Gideri 5500 TL 731 Genel Üretim Gideri Yansıtma 5000 TL 151 Yarı Mamul-Üretim Hs. 1000 TL 152 Mamuller Hs. 3000 TL 620 Satılan Mamul Maliyeti Hs. 6000 TL

İşletme ortaya çıkan farkı üretim unsurlarına oransal yüzdelerine göre dağıtılacaktır. Bu bilgilere göre Satılan Mamul Maliyetine düşen pay kaç TL’dir? A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 600


38

9. Maliyetlerini hesaplamada Standart Maliyet yöntemini kullanan Z işletmesinde tahmini üretim maliyetleri ve fiili üretim maliyetlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:

710 D. İlk Md. Mlz. Gideri : 11 000 TL 711 D. İlk Md. Mlz. Gideri Yansıtma : 10 000 TL 720 D. İşçilik Gideri : 14 000 TL 721 D. İşçilik Gideri Yansıtma : 12 000 TL 730 G. Üretim Gideri : 19 000 TL 731 G. Üretim Gideri Yansıtma : 18 000 TL 151 Yarı Mamul-Üretim Hesabı : 5 000 TL 152 Mamuller Hesabı : 15 000 TL 620 Satılan Mamul Maliyeti Hesabı : 25 000 TL Yukarıdaki bilgilere göre ortaya çıkan eksik yükleme veya fazla yükleme tutarı kaç TL’dir? A) 1 000 TL eksik yükleme B) 2 000 TL eksik yükleme C) 4 000 TL eksik yükleme D) 3 000 TL fazla yükleme E) 4 000 TL fazla yükleme

151 Yarı Mamul-Üretim Hs.

711 D. İlk Md Mlz. Gid. Yansıtma 721 D. İşçilik Gid. Yansıtma 731 GÜG Yansıtma

XXX XXX XXX XXX

10. Muhasebe sistemi uygulama genel tebliği 7/A

seçeneği ve eş zamanlı kayıt düzenine göre, yukarıdaki yevmiye kaydı aşağıdaki muhasebe işlemlerinden hangisine aittir? A) Tahmini üretim maliyetlerinin üretim hesabına

aktarılması B) Yansıtma hesaplarının kapatılması C) Gerçekleşen üretim maliyetlerin kapatılması D) Fiili veya tahmini maliyetlerin üretime devri E) Maliyet hesaplarının kapatılması

11. Maliyet hesaplamalarında standart maliyet yöntemini uygulayan bir işletmenin A üretim bölümünde tek bir Z mamulü üretilmekte olup, bu mamule ilişkin standartlar 2015 yılı başında aşağıdaki şekilde saptanmıştır.

D. İlk Md. ve Mlz. Gideri (300.TL/mt x 2 mt/adet) Direkt İşçilik Giderleri (60. TL/saat x 3 saat/birim) Genel Üretim Giderleri (50. TL/saat x 3 saat/birim)

A üretim bölümünün 2015 Nisan ayına ait veriler ise aşağıdaki biçimde gerçekleşmiştir.

Üretim Miktarı 3000 adet Satın Alınan Malzeme(4000 metre) 1.400.000 TL D. İşçilik Gideri (7500 saat karşılığı) 450.000 TL Genel Üretim Giderleri 420.000 TL

Yukarıdaki bilgilere işletmenin Direkt İlk Madde ve Malzeme gideri açısından ortaya çıkan Fiyat Farkı kaç TL’dir? A) 300.000 olumsuz sapma B) 600.000 olumlu sapma C) 500.000 olumsuz sapma D) 300.000 olumlu sapma E) 100.000 olumsuz sapma

TARAMA 08 – GİDERLERİN DAĞITIMI

39

1. X Üretim İşletmesi’nin Boyama ve Dikiş esas üretim gider yerleri ile Yemekhane ve Tamir-Bakım yardımcı gider yerlerine ilişkin bilgiler şu şekildedir:

Gider Çeşitleri Dağıtım Ölçüsü

Oluşan Gider

Fabrika Binası Amortismanı m2 250 000 TL

Isıtma Gideri Petek Sayısı 150 000 TL

Yüzölçümü m2 Petek Sayısı

Boyama 900 80 Dikiş 700 60 Yemekhane 250 40 Tamir-Bakım 150 20

Bu bilgilere göre, yapılacak I. Dağıtım’ında Boyama esas üretim gider yerinin fabrika binası amortismanından alacağı pay ne kadardır? A) 18.700 TL B) 31.500 TL C) 52.250 TL D) 87.500 TL E) 112.500 TL

2. Birinci gider dağıtım sonunda gider yerlerinde

toplanan gider ile dağıtım anahtarlarına ilişkin bilgiler şöyledir.

EÜGY 1 EÜGY 2 YGY (A) YGY (B)

I.Gid. Dağıtım Toplamı

500.000 400.000 100.000 70.000

Dağıtım Anahtarları İşçi Sayısı 60 40 8 10 İstek Fişi

Sayısı 200 150 40 75

www.fuathoca.net “YGY (A)” nın giderleri işçi sayısı, “YGY (B)” nin giderleri istek fişi sayısı dikkate alınarak dağıtılacaktır. Bu bilgilere ve basit dağıtım yöntemine göre “EUGY 2” nin II. Dağıtım sonrası toplam maliyeti kaç TL’dir? A) 30 000 B) 40 000 C) 70 000 D) 440 000 E) 470 000

3. Bir sanayi işletmesinde üretim X ve Y esas üretim gider yerlerinde gerçekleştirilmektedir. Sosyal Tesis, Bakım Onarım bölümleri de yardımcı gider yerleridir. İşletmede Mart ayı üretim dönemine ait genel üretim giderleri gider yerlerine dağıtılmış ve aşağıdaki I. Toplam tutarları elde edilmiştir:

X Esas Üretim Gider Yeri 140 000 TL Y Esas Üretim Gider Yeri 110 000 TL Sosyal Tesis Yard. Hiz. Gid. Yeri 65 000 TL Bakım Onarım Yard. Hiz. Gid. Yeri 70 000 TL

Gider Yeri İşgören Sayısı

Bakım Onarım Saati

X 35 170 Y 15 110 Sosyal Tesis 12 95 Bakım Onarım 8 40 Toplam 70 415

Yardımcı hizmet gider yerlerinde toplanan genel üretim giderleri, esas üretim gider yerlerine doğrudan dağıtım yöntemi ile dağıtılmaktadır. Yukarıdaki dağıtım verileri ışığında X Esas Üretim Gider Yeri’nin yardımcı gider yerlerinden pay aldıktan sonraki toplamı kaç TL’dir? A) 45 500 B) 157 000 C) 185 500 D) 228 000 E) 385 000


40

4. İşletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:

Yardımcı Hizmet Gider

Yerleri

Esas Üretim Gider

Yerleri Bakım Enerji Döküm Montaj

I. Gider Dağıtımı Toplamı 31 500 28 000 xxx xxx

Dağıtım Anahtarı

İşçi Sayısı 10 30 40 20

m2 5 5 50 20 İşletme II. gider dağıtım’ında “kademeli dağıtım Yöntemi”ni uygulamakta ve bakım bolumu dağıtım anahtarı olarak “işçi sayısını” kullanmaktadır. Bu bilgilere göre, bakım bölümünün montaj bölümüne yüklediği gider payı ne kadardır? A) 14 000 B) 10 500 C) 9 000 D) 7 000 E) 6 300

5. “B” Uretim İşletmesi'nin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan gider tutarları ile yemekhane ve personel taşıma yardımcı gider yerlerinin diğer gider yerlerine sağladıkları hizmetlerin oranları aşağıdaki gibidir:

Biçki, Dikiş

Yemekhane

Personel Taşıma

Finansman Gider Yeri

I.Dağıtım Toplamı 400.000 300.000 100.000 150.000

Yemekhane % 75 - %15 %10

Personel Taşıma %70 %25 - %5

www.fuathoca.net İşletme, II. dağıtımda matematiksel dağıtım yöntemini kullanmaktadır. Yemekhane “X” ve personel taşıma “Y” ile ifade edilirse, matematiksel dağıtım yönteminde karşılıklı dağıtıma girecek gider yerlerinin matematiksel denklemleri aşağıdakilerden hangisidir? A) X = 300.000 + 0,25Y

Y = 100.000 + 0,15X B) X = 100.000 + 0,15Y + 150.000

Y = 300.000 + 0,25X + 150.000 C) X = 400.000 + 0,25Y

Y = 400.000 + 0,15X D) X = 300.000 + 0,25Y + 400.000

Y = 100.000 + 0,15X + 400.000 E) X = 100.000 + 0,15Y

Y = 300.000 + 0,25X


41

6. Üretimini 3 esas üretim gider yeri ve 2 yardımcı hizmet gider yerinde gerçekleştiren ZTE işletmesinin genel üretim giderlerinin birinci dağıtım sonuçları ve yardımcı hizmet gider yerlerinin hizmet dereceleri aşağıda verilmiştir:

Kaynak Montaj Döküm Y.Hane Enerji Birinci Dağıtım 10000 15000 18000 4000 3500

İşçi Sayısı %20 %15 %35 - %30

Kw/h %30 %40 %10 %20 -

İşletme yemekhane bölümünün gider dağıtım anahtarı olarak işçi sayısı, enerji bölümünün ise Kw/h birim ölçüsü baz alınacaktır. Bu bilgilere göre ikinci dağıtımda “Matematiksel Dağıtım” yöntemini kullanan işletmede Yemekhane Bölümünün dağıtıma tabi gider tutarı kaç TL’dir? A) 4700 B) 5000 C) 1000 D) 1500 E) 4500

7. M işletmesi X ve Y adlı iki esas üretim gider yerinde A, B ve C ürünlerini üretmektedir. X bölümünde emek yoğun üretim gerçekleştirilmekte ve genel üretim maliyetleri direkt işçilik saatleri (DİS )baz alınarak üretime yüklenmektedir. Y bölümünde ise teknoloji yoğun üretim gerçekleştirilmekte olup, makine saatleri baz alınmaktadır. İşletmede A, B ve C ürünlerine ait üretim maliyetleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

X Esas Üretim Gider Yeri

Y Esas Üretim Gider Yeri

A B C A B C D. İlk Md. ve

Malz. Gid. 9000 TL

8000 TL

7000 TL

5000 TL

4000 TL

6000 TL

D. İşçilik Gid. 4000 TL

7000 TL

6000 TL

6000 TL

4000 TL

2000 TL

GÜG 20 000 TL 18 000 TL

Dağıtım Anahtarı

Direkt İşçilik Saati (DİS)

Makine Saati (MS)

200 DİS

500 DİS

300 DİS

200 MS

180 MS

120 MS

Yukarıdaki bilgilere göre X esas üretim noktasında C mamulü için ortaya çıkan toplam üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 31 320 TL B) 25 000 TL C) 19 000 TL D) 17 000 TL E) 12 320 TL


42

8. TZE işletmesi X ve Y esas üretim gider yerlerinde A ve B adlı iki tür mamul üretimi gerçekleştirmektedir. X gider yerinde ortaya çıkan direkt ilk madde ve malzeme gideri 60.000 TL, Y esas üretim gider yerinde ise 80.000 TL’dir. Direkt işçilik gideri ise X esas üretim gider yerinde 50.000 TL, Y esas üretim gider yerinde 60.000 TL’dir. Genel üretim giderleri iki gider yeri için toplamda 150.000 TL olarak gerçekleşmiştir. İşletmede esas üretim gider yerleri itibariyle üretilen mamullere ilişkin dağıtım oranları ve işçilik saatleri aşağıdaki gibidir:

Mamuller / Giderler

X Esas Üretim Gider Yeri

Y Esas Üretim Gider Yeri

A Mamulü

B Mamulü

A Mamulü

B Mamulü

D. İlk Md. Mlz.

Gideri %60 %40 %50 %50

D. İşçilik Gideri %70 %30 %40 %60

Direkt İşçilik Saati

200 DİS

300 DİS

100 DİS

400 DİS

Genel üretim giderlerinin dağıtımında toplam direkt işçilik saatlerini baz alan işletmenin X esas üretim gider yerinde gerçekleşen A mamulüne ait üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 79 000 TL B) 101 000 TL C) 84 000 TL D) 136 000 TL E) 180 000 TL

9. Faaliyetlerini 2 EÜGY ve 2 YHGY’de gerçekleştiren ZTE işletmesinin ikinci dağıtım sonrası esas üretim gider yerlerinde toplanan GÜG 50.000 TL olarak gerçekleşmiştir. K ve L adlı iki adet mamul üretimi yapılan işletmede mamuller için katlanılan maliyetler, üretim miktarları ve işçilik saatleri aşağıdaki gibidir:

K MAMULÜ L MAMULÜ

DİMM 15.000 TL DİMM 30.000 TL DİG 25.000 TL DİG 10.000 TL D. İşçilik Saati 400 saat D. İşçilik

Saati 600 saat

Üretim Miktarı 3000 Ad Üretim

Miktarı 2000 Ad.

İşletmede genel üretim giderlerinin dağıtımında işçilik saati baz alınacaktır. Bu durumda K mamulünün birim üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 20 TL B) 30 TL C) 35 TL D) 15 TL E) 25 TL

TARAMA 09 – SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ

41

1. A ve B adlı iki esas üretim gider yerinde üretimi gerçekleştirmekte olan ABC işletmesinin bütçelediği genel üretim giderleri (GÜG) toplamı 200.000 TL’dir. İşletme dönem içinde 20.000 direkt işçilik saati (DİS) çalışılacağını öngörmektedir. İşletmenin yıl içinde C siparişine ait maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Direkt İlk Madde Malzeme Gideri : 8000 TL Direkt İşçilik Giderleri : 7000 TL Üretim Miktarı : 2000 adet

GÜG’nin siparişlere yüklenmesinde DİS’leri baz alan işletmede C siparişi 700 DİS çalışılmıştır. Bu bilgilere göre C siparişine ait birim üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 7,00 B) 7,50 C) 10,00 D) 11,00 E) 12,00

2. T işletmesi 2015 dönemine ait bütçelenmiş

faaliyet hacminin 20.000 direkt işçilik saati (DİS) olacağını öngörmektedir. Bununla beraber bütçelenmiş GÜG tutarını ise 300.000 TL olarak tahmin etmektedir. İşletmenin üretmiş olduğu K mamulüne ilişkin sipariş maliyet kartından elde edilen bilgiler aşağıdaki gibidir: Direkt İlk Md. ve Malzeme Gideri 5 TL Direkt İşçilik Gideri 7 TL Direkt İşçilik Saati 500 DİS Üretim Miktarı 1000 adet İşletme Genel Üretim Giderlerinin siparişlere yüklenmesinde direkt işçilik saatlerini (DİS) kullanmaktadır. Bu bilgilere göre işletmenin K mamulüne ait birim üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 19,50 TL B) 20,00 TL C) 21,00 TL D) 27,00 TL E) 22,00 TL

3. Sipariş maliyet sistemini uygulayan bir işletmeden alınan bilgiler aşağıdaki gibidir:

I. Sipariş II. Sipariş DİMMG 100.000 50.000 DİG 70.000 30.000 Direkt İşçilik Saati 10 20 Makine Saati 40 50 GÜG Yükleme Haddi 2.500 TL/DİS 500TL/MS Yukarıdaki bilgilere göre I. ve II. Siparişin toplam GÜG kaç TL’dir? A) 125.000 B) 160.000 C) 35.000 D) 50.000 E) 45.000

4. "D" Mamulü siparişi ile ilgili bazı bilgiler aşağıdaki

gibidir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri : 500.000 Direkt İşçilik Gideri : 150.000 Sipariş Miktarı : 50.000 br Genel üretim giderleri, siparişin maliyetine direkt işçilik giderlerinin % 200'ü oranında yüklenecektir. Bu bilgilere göre "D" mamulünün birim maliyeti kaç TL'dir? A) 19 B) 10 C) 20 D) 18 E) 37,5

TARAMA 10 – GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI

42

1. Aşağıdakilerden hangisi mamul vücuda getirilmesinde ortaya çıkan ve üretim maliyetlerine doğrudan yüklenebilen giderlerden birisidir? A) Endirekt Giderler B) Sabit Giderler C) Direkt Giderler D) Yapısal Giderler E) Dolaylı Giderler

2. Aşağıdakilerden hangisi mamul veya mamul

grubu için ne kadar kullanıldığı doğrudan tespit edilemeyen, üretilen mamulün maliyetine çeşitli yükleme oranları üzerinden dâhil edilen giderlerden birisidir? A) Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri B) Direkt İşçilik Giderleri C) Direkt Giderler D) Sabit Giderler E) Birim Değişken Maliyetler

3. Aşağıdakilerden hangisi “Yapısal Giderler” için

doğru bir ifadedir? A) İşletmelerin üretim ile ilgili ortaya çıkan

maliyetlerini ifade eder. B) İşletmelerde doğrudan üretimle

ilişkilendirilemeyen ve işletmenin yapısına bağlı olarak ortaya çıkan, kısa dönemde vazgeçilmesi zor olan sabit maliyet türüdür.

C) İşletmelerde üretim dışında ortaya çıkan ve kolaylıkla yok edilebilen maliyetlerdir.

D) İşletmelerde üretimle beraber ortaya çıkan ve üretimdeki artış/azalışa bağlı olarak artan veya azalan maliyetlerdir.

E) İşletmenin kısa vadede yok edebileceği, yapısal bir takım zorunluluklardan dolayı katlanmak zorunda olduğu sabit maliyet türüdür.

4. İşletmede üretim miktarındaki artışa bağlı olarak toplam olarak sabit kalabilen ancak belli bir kapasiteden sonra kademeli (basamaksal) olarak artan maliyetlere ne ad verilir? A) Yarı Sabit Maliyetler B) Birim Değişken Maliyetler C) Toplam Değişken Maliyetler D) Birim Sabit Maliyetler E) Yarı Değişken Maliyetler

5. Aşağıdaki maliyet türlerinden hangi ikisinin

üretim miktarındaki değişmeden etkilenmediği varsayılır? A) Toplam Sabit Maliyetler –Toplam Değişken

Maliyetler B) Toplam Sabit Maliyetler – Birim Sabit

Maliyetler C) Birim Sabit Maliyetler – Birim Değişken

Maliyetler D) Toplam Sabit Maliyetler – Birim Değişken

Maliyetler E) Toplam Değişken Maliyet – Birim Sabit

Maliyetler 6. ETZ işletmesinin üretim ile ilgili ortaya çıkan

maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir: Birim Değişken Maliyetler : 6 TL Birim Sabit Maliyetler : 8 TL Üretim Miktarı : 6000 Adet Bu bilgilere göre işletmenin üretim miktarını 8000 birime çıkarması durumunda toplam üretim maliyeti kaç TL’dir? A) 48 000 TL B) 72 000 TL C) 84 000 TL D) 96 000 TL E) 100 000 TL

TARAMA 10 – GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI

43

7. ZET işletmesinin Ocak ayı üretim miktarı 40.000 adettir. İşletmenin aynı döneme ilişkin toplam sabit maliyetleri 24.000 TL olup, toplam değişken maliyetleri ise 120.000 TL’dir. Bu bilgilere göre işletmenin genel üretim gideri esnek bütçe denklemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Y=40.000+3X B) Y=24.000+5X C) Y=120.000+5X D) Y=24.000+3X E) Y=40.000+5X

8. 20.000 birim üretim kapasitesine sahip TZE

işletmesinin %60 kapasite kullanım oranında birim sabit maliyetleri 5 TL, birim değişken maliyetleri ise 12 TL’dir. Bu bilgilere göre işletmenin bütçe denklemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Y=60 000+5X B) Y=60 000+12X C) Y=144 000+5X D) Y=144 000+12X E) Y=12 000+12X

9. ZTE işletmesinin üçer aylık dönemlerine ait üretim

ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir: I. Dönem 1000 adet 4500 TL II. Dönem 1200 adet 5100 TL III. Dönem 1600 adet 7300 TL IV. Dönem 2000 adet 7500 TL

Yukarıdaki bilgilere göre “En Yüksek En Düşük Noktalar Tekniği” yöntemine göre işletmenin birim başına değişken maliyeti kaç TL’dir? A) 3,00 TL B) 3,50 TL C) 4,00 TL D) 4,50 TL E) 5,00 TL

10. ETZ işletmesinin 1000 birimlik üretim hacminde toplam sabit maliyetleri 32.000 TL olup, toplam değişken maliyetleri ise 50.000 TL’dir. Bu bilgilere göre işletmenin faaliyet hacmini 1200 birime çıkarması durumunda katlanacağı toplam maliyet kaç TL olur? A) 60.000 TL B) 80.000 TL C) 82.000 TL D) 88.400 TL E) 92.000 TL

TARAMA 11 – İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

44

1. “A” üretim işletmesine ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir: Tarih Açıklama Miktar Brm Mal 01.07.08 Donem başı stokları 600 br 50 TL/Br 08.07.08 Üretime Gönderilen 400 br - 14.07.08 Satın alınan 250 br 60 TL/Br 22.07.08 Satın alınan 300 br 70 TL/Br 26.07.08 Üretime Gönderilen 400 br -

Bu bilgilere ve ilk giren ilk çıkar stok değerleme yöntemine göre donem sonu ilk madde ve malzeme stokları kaç TL dir? A) 25.000 B) 24.000 C) 20.000 D) 19.000 E) 17.000

2. İşletmede Ocak ayı sonu itibariyle 2,00 TL/adet

üzerinden 4.000 adet A hammaddesi bulunmaktadır. Şubat ayı içerisinde 2,50 TL den 2.000 adet daha A hammaddesi alınmıştır. Bu alımdan sonra 5.000 adet A hammaddesi üretime sevk edilmiştir. Bu bilgilere ve ilk giren ilk çıkar yöntemine göre, üretime sevk edilen hammaddenin maliyeti kaç TL dir? A) 10 500 B) 11 000 C) 11 500 D) 12 000 E) 12 500

3. X işletmesinin dönem başı itibariyle deposunda

500 TL maliyetli 100 metrelik kumaş mevcudu vardır. İşletme dönem içinde 4800 TL’ye 800 metre kumaş daha satın almıştır. İşletme bu kumaşlardan 600 metresini üretime sevk etmiş ve 50 adet gömlek üretimi gerçekleşmiştir. Bu bilgilere göre İlk Giren İlk Çıkar yöntemine göre üretilen mamulün malzeme açısından birim maliyeti aşağıdakilerden hangisidir? A) 72 B) 70 C) 96 D) 48 E) 60

4. “M” Üretim İşletmesi nin üretmekte olduğu kamyon için gerekli olan lastiklerle ilgili Nisan ayı stok hareketleri aşağıdaki gibidir: Satın Alınan Kullanılan

DB Stoku 800 adet x 60 TL/adet 6 Nisan 200 adet x 65 TL/adet 11 Nisan 900 adet 22 Nisan 900 adet x 69 TL/adet 24 Nisan 500 adet Bu bilgilere ve hareketli ortalama maliyet yöntemine göre işletmenin üretimde kullandığı lastiklerin maliyeti kaç TL dir? A) 80.000 B) 89.000 C) 90.000 D) 93.000 E) 97.000

5. Aşağıdaki ifadelerden hangisi ilk madde ve

malzeme değerlemesinde kullanılan hareketli ortalama maliyet yöntemi için doğrudur? A) Bu yöntemin kullanılması üretim işletmeleri

için uygun değildir B) Birim maliyet dönem sonunda bir kez

hesaplanır C) Üretime verilen ilk madde ve malzemenin

maliyeti dönem sonunda hesaplanan birim maliyet dikkate alınarak belirlenir

D) Dönem sonu stoklarının maliyeti en son satın alınan ilk madde ve malzemenin maliyetinden oluşur

E) Her yeni ilk madde ve malzeme satın alma işleminden sonra birim maliyet yeniden hesaplanır

TARAMA 11 – İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

45

6. Fiyatların sürekli olarak yükseldiği piyasa şartlarında dönem sonu stoklarının maliyetinin yüksek, üretime verilen malzeme maliyetlerinin ise düşük belirlenmesi istenmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu amaçla kullanılacak değerleme ölçüsüdür? A) Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi B) Gerçek Maliyet Yöntemi C) Son Giren İlk Çıkar Yöntemi D) İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi E) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi

7. Fiyatların yükselme eğiliminde olduğu bir

ekonomide aşağıdaki maliyet hesaplama yöntemlerinden hangisi kullanıldığında üretimde kullanılan malzeme maliyeti diğerlerine göre her zaman daha yüksek çıkar? A) İlk giren ilk çıkar B) Ağırlıklı ortalama maliyet C) Son giren ilk çıkar D) Hareketli ağırlıklı ortalama E) Gerçek parti maliyeti

8. İlk madde ve malzeme hesabının borç kalanı için

aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Satıcıya olan senetsiz borç toplamıdır. B) Üretimde kullanılan ilk madde ve

malzemelerin maliyetidir. C) İlk madde ve malzeme ambarına iade edilen

malzemenin maliyetidir. D) Dönem içindeki ilk madde ve malzeme

alışlarının toplam maliyetidir. E) Dönem sonu ilk madde ve malzeme

stoklarının maliyetidir. 9. Aşağıdakilerden hangisi işletme malzemesine bir

örnektir? A) Tutkal B) Somun C) Temizlik malzemeleri D) Çivi E) Düğme

10. Pencere üretiminde kullanılan camın maliyeti aşağıdakilerden hangisinin kapsamında ele alınır? A) İşletme malzemesi maliyeti B) Endirekt madde ve malzeme maliyeti C) Direkt ilk madde ve malzeme maliyeti D) Mamul maliyeti E) Yardımcı madde ve malzeme maliyeti

11. Aşağıdaki stok değerleme yöntemlerinden

hangisi fiyatların yükseldiği donemde üretim maliyetlerinin düşük hesaplanmasına ve fiktif karların doğmasına neden olmaktadır? A) Tartılı ortalama maliyet yöntemi B) Basit ortalama maliyet yöntemi C) Hareketli ortalama maliyet yöntemi D) İlk giren ilk çıkar yöntemi E) Son giren ilk çıkar yöntemi

12. Üretilen ürünün bünyesine giren, ürünün temel

yapısını oluşturan, hangi ürün ya da ürün grubu için ne kadar kullanıldığı izlenebilen, iktisadi nitelikteki hammadde ve malzemelere ne ad verilir? A) Şekillendirme maliyetleri B) Endirekt hammadde maliyetleri C) Yardımcı malzeme maliyetleri D) İşletme maliyetleri E) Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri

13. Aşağıdakilerden hangisi yardımcı malzemedir?

A) Mobilya üretimde kullanılan sunta B) Toz şeker üretimde kullanılan pancar C) Elektronik sanayinde kullanılan temizlik

malzemeleri D) Ayakkabı üretiminde kullanılan makine

yağları E) Makine üretiminde kullanılan somun ve

cıvatalar

TARAMA SORULARI – CEVAP ANAHTARI

46

Konular / Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Tarama 01 - Temel Kavramlar ve Tanımlar C B B B C B D C Tarama 02 - Kapsamına Göre Maliyetler C C A D A D D B B C Tarama 03 - Safha Maliyeti Sistemi B C A E D C E Tarama 04 - Satışların Maliyeti B C A D C A C Tarama 05 - Ortak Ürünler D B C D Tarama 06 - İşçilik Maliyetleri D C A E D D Tarama 07 - Bütçeler ve Sapmalar A D C D A C D E C A A Tarama 08 - Gider Dağıtımları E E D D A B C B A Tarama 09 - Sipariş Maliyeti Sistemi D A D A Tarama 10 - Giderlerin Sınıflandırılması C D B A D D D B A E Tarama 11 - İlk Madde ve Malzeme Gideri B A B B E D C E C C D E E

Değerli SMMM Adayı,

Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak verilen bu sorular sınav analizlerine göre değerlendirilmiş olup, çıkması muhtemel konular baz alınarak hazırlanmıştır. Maliyet Muhasebesi derslerine ilişkin tüm konuları kapsamamaktadır. Bu bilgiler ışında değerlendirme yapmanızı önerir, başarılar dileriz…

Çıkmış Soruların Konulara Göre Dağılımı

Konu Başlıkları 2014-01

2014-02

2014-03

2015-01

2015-02

2015-03

2016-01

2016-02

2016-03

2017-01

2017-02

2017- 03 TOPLAM

1 Bütçe Sapmaları 1 2 3 1 1 2 2 - 2 1 2 1 18

2 Giderlerin Dağıtımı 1 2 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 15

3 Kapsamına Göre Maliyetler 2 1 - 1 2 1 1 - 1 1 1 1 12

4 Satışların Maliyeti Tablosu - 1 1 1 - 2 1 1 1 1 1 - 10

5 Safha Maliyeti 1 1 1 1 1 1 1 - - 1 1 - 9

6 Başabaş Noktası 1 1 2 1 1 - 1 - - - - - 7

7 Sipariş Maliyeti - - 1 2 - 2 - 1 - 1 - - 7

8 İşçilik Maliyetleri - - - - 1 - 1 1 1 - 1 2 7

9 Ortak Ürünler - - - - - - - 1 1 1 1 1 5

10 İlk Md. Mlz Değ. Yöntemleri - 1 - - 1 - - 1 - - - 2 5

11 Giderlerin Sınıflandırılması 2 1 - - 1 - - 1 - - - - 5

12 Optimum Sipariş Miktarı 1 - - - - - - 1 1 - - - 3

13 Maliyet Hesapları ve Kayıtları 1 - 1 - - - - - - 1 - - 3

14 Temel Kavramlar - - - - 1 - - - - - - - 1

15 Üretim Kayıpları - - - - - 1 - - - - - - 1

Toplam 10 10 10 10 10 10 8 8 8 8 8 8 108

Documents

BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR · BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR 2 Maliyet Muhasebesinin Amaçları: I. Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek