Embed Size (px)
Citation preview
Bản quyền bản dịch tiếng Việt của Nguyễn Hiến Lê © Công ty Cổ phần Sách MCBooks.
Theo hợp đồng Số 01/HĐSDQTG/2018 về sử dụng quyền tác giả đối với toàn bộ di sản văn hóa là các tác phẩm của nhà văn, dịch giả, nhà ngôn ngữ học, nhà giáo dục và văn hóa Nguyễn Hiến Lê.
Không phần nào trong xuất bản phẩm này được phép sao chép hay phát hành dưới bất kỳ hình thức hoặc phương tiện nào mà không có sự cho phép trước bằng văn bản của Công ty Cổ phần Sách MCBooks
Các tác giả viết sách có nhu cầu xuất bản xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua:
Email: [email protected]
Điện thoại: (024).3792.1466
(Bấm máy lẻ 113 gặp Phòng Kế hoạch)
Chúng tôi luôn mong muốn nhận được những ý kiến góp ý của Quý độc giả để cuốn sách ngày càng hoàn thiện hơn.
Góp ý về nội dung sách: [email protected]ên hệ về bản thảo và bản dịch: [email protected]
Liên hệ hợp tác truyền thông trên sách: [email protected]ên hệ tư vấn, đại diện và giao dịch bản quyền: [email protected]
LỜI KHUYÊN THANH NIÊN
KNBOOKSCHUYÊN SÁCH KỸ NĂNG
N G U Y Ễ N H I Ế N L ÊD ị c h
LỜI GIỚI THIỆU TÁC GIẢ, DỊCH GIẢ NGUYỄN HIẾN LÊ
Ai yêu sách hẳn không còn lạ gì với cái tên học giả Nguyễn Hiến Lê - một nhà văn, nhà giáo, tác giả, dịch giả của hàng trăm đầu sách thuộc nhiều lĩnh vực như: Văn học, triết học, giáo dục, chính trị, kinh tế… Trong đó nhiều cuốn đã trở thành “Sách gối đầu giường” như Đắc Nhân Tâm, Quẳng Gánh Lo Đi Và Vui Sống, Bảy Bước Đến Thành Công, Chiến Tranh Và Hoà Bình, Sử Ký Tư Mã Thiên, Bài Học Do Thái, Kinh Dịch…
Nguyễn Hiến Lê tự là Lộc Đình, sinh năm 1912, mất năm 1984, hưởng thọ 73 tuổi. Sẽ không ngoa khi gọi Nguyễn Hiến Lê là “tượng đài văn hoá”. Cả đời ông gần như dành trọn cho nghiệp viết. Trong hơn 30 năm cầm bút, ông đã xuất bản 120 bộ sách - con số gần gấp 1,5 lần tuổi đời của ông.
Viết nhiều nhưng Nguyễn Hiến Lê lại vô cùng cẩn trọng và nghiêm túc. Năm 1968, khi dịch Chiến Tranh Và Hoà Bình, do tình hình chiến sự căng thẳng, ông đã chép tay trên giấy than thành 3 bản, một đưa cho nhà xuất bản, một cất ở nhà và một gửi về quê phòng khi thất lạc. Cũng vì cẩn trọng nên ông luôn ý thức được việc phải xin phép trước khi dịch tác phẩm. Trong hồi ký, Nguyễn Hiến Lê đã kể tỉ mỉ việc ông viết thư cho tác giả Dale Carnegie để xin dịch cuốn Đắc Nhân Tâm và trở thành người đầu tiên đưa tác phẩm giá trị này về Việt Nam. Đây là một trong những cuốn sách nổi tiếng nhất mọi thời đại, luôn đứng đầu danh sách bán chạy nhất,
được dịch sang hầu hết các thứ tiếng và có ảnh hưởng làm thay đổi cuộc đời hàng triệu người trên thế giới.
Bắt đầu xuất bản ở Việt Nam từ năm 1951, Đắc Nhân Tâm nhanh chóng gây chú ý và trở thành “hiện tượng” trong ngành xuất bản khi liên tục được tái bản. Sức sống từ cuốn sách qua bản dịch của Nguyễn Hiến Lê đã ghi dấu ấn và có tầm ảnh hưởng lớn đến người đọc Việt bao thập kỷ qua. Bản thân cái tên “Đắc Nhân Tâm” là một sáng tạo đắt giá của Nguyễn Hiến Lê. Về sau các dịch giả khác đã dịch tác phẩm “How to win friends and Influence People” với những văn phong khác nhau nhưng vẫn đều sử dụng cái tên “Đắc Nhân Tâm” do Nguyễn Hiến Lê đặt bởi không có một cái tên nào khác có thể chuyển ngữ xuất sắc hơn.
Bên cạnh đó, phiên bản “Đắc Nhân Tâm” của Nguyễn Hiến Lê còn có thêm chương “Những bức thư màu nhiệm”, “Bảy lời khuyên để tăng hạnh phúc trong gia đình”, đặc biệt phần “Vài câu hỏi” được ông viết thêm vào cuối sách để độc giả có thể thực hành và tự tìm câu trả lời. Sau mỗi chương lại có phần tóm tắt để độc giả dễ hiểu, dễ thấm. Nguyễn Hiến Lê không phải là người duy nhất dịch “How to win friends and Influence People” nhưng bản dịch của ông được đánh giá là súc tích nhất, toàn diện nhất và sắc sảo nhất.
Thế nên, trên các diễn đàn văn học, người đời vẫn truyền tai nhau: “Muốn thành công và hạnh phúc, hãy
đọc Đắc Nhân Tâm, mà phải là Đắc Nhân Tâm của Nguyễn Hiến Lê”. Cái hay, cái khiến người đọc tâm đắc có lẽ ở chính cách sử dụng ngôn từ triết lý mà gần gũi của Nguyễn Hiến Lê.
Để có được những giá trị ấy, không chỉ bởi Nguyễn Hiến Lê đã tiếp xúc với tác giả, truyền tải được đúng “linh hồn” của bản gốc mà ông còn thổi vào đó nhân sinh quan của chính mình - nhân sinh quan của một hiền tài, một nhà nho, một nhà giáo, một vị học giả đáng kính.
Nguyễn Hiến Lê từng tự bạch: “Ghi được một vẻ đẹp của thiên nhiên, của tâm hồn, tả được một nỗi khổ của con người khiến cho đời sau cảm động, bấy nhiêu cũng đủ mang danh nghệ sĩ rồi”. Và với những gì ông để lại cho cuộc đời, Nguyễn Hiến Lê xứng đáng là một nghệ sĩ lớn trong lòng người đọc bao thế hệ ngày trước, ngày nay và cả ngày sau.
Như một sự tri ân sâu sắc đến ông, tôi tin rằng BIZBooks sẽ “Phục dựng” tủ sách Nguyễn Hiến Lê. Với mong muốn những cuốn sách có thể tiếp tục đồng hành cùng người Việt bao thế hệ, không chỉ với tinh thần của các tác giả thế giới mà còn với cốt cách của một Nguyễn Hiến Lê Việt Nam.
TS. Lê Thẩm Dương
9 THAY LỜI TỰA
15 LỜI MỞ ĐẦU
27 PHẦN THỨ NHẤT
LUYỆN BẮP THỊT và RÈN TƯ CÁCH
119 PHẦN THỨ NHÌ
LÒNG EM và
CÁCH CƯ XỬ VỚI NGƯỜI KHÁC
166 PHẦN THỨ BA
LUYỆN TRÍ ÓC
và NÂNG CAO GIÁM THỨC
234 PHẦN THỨ TƯ
NÂNG CAO TÂM HỒN
247 PHẦN THỨ NĂM
Hy VỌNG Ở TƯƠNG LAI
MỤC LỤC
THAY LỜI TỰA
Thân ái gửi các bạn trẻ! Mấy năm nay, ai cũng nhận rằng tinh thần của học sinh mỗi ngày mỗi
xuống. Tôi không nói là hết thảy các bạn đều như vậy, vì tôi đã thấy những em mới mười hai mười ba tuổi nhà nghèo, hoặc mồ côi cha mẹ, sống nhờ bà con, hễ ở trường về là phải bỏ sách vở đó, làm hết mọi việc lặt vặt trong nhà, từ giữ em tới nấu cơm, quét dọn, giặt giũ, sau bữa cơm tối mới được rảnh vài giờ để học bài, vậy mà năm nào cũng lên lớp và đậu tú tài, vào được đại học; tôi đã thấy những sinh viên đi phát báo để kiếm thêm tiền chi tiêu, vừa học vừa lưu tâm tới thời cuộc, thắc mắc, đau đớn là không phải vì cảnh nghèo khổ của mình mà vì không biết phải làm gì để cứu vãn tình thế quốc gia.
Tôi phục những bạn đó, họ hơn chúng tôi hồi ba bốn chục năm về trước; họ khổ hơn chúng tôi mà can đảm hơn, tháo vát hơn, có nhiệt huyết hơn chúng tôi. Tôi đã có đủ kinh nghiệm để thấy rằng cái hoạ thường biến thành cái phúc. Nỗi khổ sở, đau đớn kịch liệt của bản thân, của gia đình hay của dân tộc thường kích thích tất cả những khả năng tiềm tàng của ta, biến đổi
hẳn con người của ta, làm cho ta kiên cường hơn, tài giỏi hơn, mà cũng nhân từ hơn, đoàn kết hơn, có nhận xét xác đáng về đời, về người hơn.
Nhưng xét chung thì hạng người thắng nổi nghịch cảnh vẫn hiếm mà đa số bạn trẻ ngày nay chán nản, mất tin tưởng, hoặc đua đòi hưởng lạc càng nhiều càng tốt, càng sớm càng tốt; hoặc buông xuôi mà mỉa mai đời, kết án mọi thứ giá trị, mạt sát mọi sự gắng sức.
Đó chính là cái mối đáng cho chúng ta lo nhất vì chiến tranh tàn khốc kinh khủng này thế nào rồi cũng chấm dứt, nó không thể diệt được dân tộc chúng ta, một dân tộc mà thế giới đều nhận rằng có nguồn sinh lực mạnh nhất ở Đông Nam Á; nhưng một khi hoà bình trở lại rồi mà đa số thanh niên đều mất tin tưởng, mất cái chí gắng sức, tự cải tiến thì tương lai của Việt Nam ta mới ra sao? Tuổi các bạn vào khoảng 14-15 tới 20-21. Các bạn chưa thực sự dự bị bước vào đời, nhưng nhiều lúc đã muốn được tự do, muốn tìm lấy một hướng đi, một nhân sinh quan cho đời mình, đã nhận thấy rằng chính mình mới chịu trách nhiệm về đời mình, phải tự tạo một tương lai cho đời mình. Các bạn đã bắt đầu nghi ngờ những lời khuyên của người thân trong gia đình, mà các bạn cho là nghiêm
khắc quá, bó buộc quá, không hiểu được tâm trạng của các bạn. Các bạn cũng ít khi tin lời giáo sư mà giáo sư cũng ít vị có thì giờ để nghe lời tâm sự của các bạn, hướng dẫn các bạn. Vì vậy các bạn cần đọc sách.
Sách có cái lợi là trình bày vấn đề một cách minh bạch đầy đủ, nhiều khi lại hấp dẫn nữa, vì người viết bao giờ cũng đem hết cả tâm trí tài năng của mình vào công việc lập ngôn. Bạn lại được tự do, vui thì đọc, không thì thôi. Sau cùng không một tác giả nào có thể làm cho ta phật ý, bị thương tổn về lòng tự ái cả, điều mà những người thân nhất của chúng ta cũng có khi khó tránh cho chúng ta được.
Nhưng sách cũng có điểm bất tiện là không viết riêng cho một người nào, mà mỗi người lại là một thế giới riêng biệt, thành thử có những vấn đề chúng ta thắc mắc thì sách lại không bàn tới. Vì vậy các bạn cần phải đọc nhiều sách, trong mỗi cuốn học được vài ba điều, gom góp dần dần mà tự tạo lấy một lối sống, một nhân sinh quan, một triết lý cho riêng mình.
Hôm nay tôi xin giới thiệu với các bạn cuốn Lời khuyên thành niên (Fais ton chemin1) của bác sĩ
1 Có lẽ cụ Nguyễn Hiến Lê dùng bản của nhà Éditions J.Oliven, năm 1955. (Goldfish).
Paul Noël. Tôi lựa nó không phải vì nó thâm thuý mà vì nó bình dị, thực tế, hợp với các bạn, giải quyết được nhiều vấn đề, nhiều nỗi khó khăn trong cái tuổi còn đi học của các bạn.
Các bạn sẽ thấy tác giả rất thành thực, đứng vào địa vị một người “anh cả” nhiều kinh nghiệm, chịu suy tư mà dắt dẫn các bạn - trong năm vấn đề dưới đây:
Tìm hiểu cơ thể của các bạn.
Tìm hiểu đời sống tình cảm - Cách cư xử với mọi người
Luyện trí óc - Cách học hành, đọc sách, tiêu khiển.
Nâng cao tâm hồn.
Lựa một nghề thích hợp với các bạn.
Lời khuyên của tác giả không có gì là xa vời. Có thể rằng một số bạn trẻ hoài bão những lý tưởng cao thượng còn cho nó là tầm thường nữa và như vậy càng đáng quý; nhưng cả những bạn đó, đọc kỹ cuốn này cũng sẽ hiểu rõ mình hơn, nhận định được khả năng cùng trách nhiệm của mình để tổ chức cuộc đời cho hữu hiệu hơn. Còn đối với những bạn đã gần mất tin tưởng, vì hoàn cảnh nước ta trong hai chục năm nay thì tôi chắc rằng sách rất có ích lợi: các bạn ấy chỉ cần chịu khó áp dụng ít lời khuyên của tác giả là sẽ
tìm lại được cái vui của mọi cuộc đời lành mạnh, lạc quan, có quy củ, cái vui của những học sinh được gia đình, thầy học, bạn bè quý mến, hơn nữa, được tự hài lòng về chính mình, hãnh diện rằng sau này mình có thể làm vẻ vang cho nhà và cho nước, và ngay từ bây giờ, những người biết mình đã đặt nhiều hy vọng vào mình rồi.
Tôi chưa được đọc một đoạn văn nào tả niềm vui đó, niềm vui của một học sinh chỉ nhờ sự gắng sức của mình mà kết quả tiến bộ rõ rệt, vượt dần dần từng bậc trong sự xếp hạng và nhất là trong sự yêu mến của thầy và các bạn: mỗi buổi sáng, cắp sách tới trường, ta thấy không khí trong trẻo hơn, thơm tho hơn, chim ríu rít hơn, cây cỏ xanh tốt hơn; ta thấy con đường đã vạch sẵn, tương lai rực rỡ, tưởng chừng như có thể ôm cả vũ trụ trong cánh tay được. Những lúc vui đó để lại ấn tượng sâu nhất trong đời ta, và tôi chúc cho các bạn đều được hưởng nó.
Chiến tranh này đương tới lúc quyết liệt mà tới lúc quyết liệt là sắp tới lúc chấm dứt, ai nấy cũng đều chán cảnh xáo trộn do chiến tranh gây nên trong mấy năm nay. Người ta đã nghĩ tới cách lập lại trật tự, kỷ luật trong học đường. Sau học đường rồi thì tới xã hội.
Phải có sự thay đổi. Có thể rằng đương có sự biến chuyển rồi đấy. Tôi mừng rằng cuốn này ra đúng lúc để thúc đẩy cho sự biến chuyển đó mau được thực hiện.
Cũng như mấy cuốn khác trong loại này, tôi dịch thoát và sửa đổi, bỏ bớt ít đoạn cho hợp với hoàn cảnh nước ta.
Góc chú thích ở cuối trang đều là của tôi.
Sài Gòn ngày 27-10-1966
NGUYỄN HIẾN LÊ
LỜI MỞ ĐẦU
Cần tự biết mình
Này em, em làm sao vậy, ít lâu nay em thay đổi hẳn, không còn là một thiếu nhi hiền lành và nhu mì nữa.
Em ít sợ người lớn hơn trước. Em hơi bướng bỉnh, hay phản kháng.
Trong lớp, em hay vo tròn giấy để liệng vào bạn, lúc nào cũng chỉ nghĩ chuyện chế giễu người khác. Óc tưởng tượng, ý nghĩ không lấy gì làm đẹp về thầy giáo và những bạn học siêng năng, chuyên cần hơn em.
Em thấy các giáo sư bớt đáng kính trọng và em đặt nhiều biệt hiệu cho các vị ấy. Em cho rằng họ có nhiều thói xấu hơn là đức tốt và em gần như muốn coi họ ngang hàng với mình. Trong giờ học, thấy một giáo sư nào ăn bận lôi thôi, em trố mắt ra ngó, thích thú lắm rồi tưởng tượng lối sống kỳ cục của giáo sư đó khi ở nhà.
Tới cả cha mẹ của em, em cũng không tha. Tự nhiên, như do một bản năng, em thấy muốn chỉ trích, phê phán cha mẹ, soát xem lời xác định của các người có đúng không? Không còn coi các người như thần tượng nữa, may lắm là còn một chút kính nể,
chứ không đến nỗi cãi lại sa sả. Em cho rằng cha mẹ nghiêm khắc quá, thích làm trái ý con cái và thường khi chấp nhất, một mực chống lại những dự định của em, chẳng hề xét phải trái. Em thấy cái nhu cầu mơ hồ muốn thoát ly gia đình, được tự do làm gì tuỳ ý.
Nếu em có chị hay em gái thì em thấy họ khó thương lắm. “Ô, cái thứ con gái ấy mà!”. Thấp kém làm sao bằng con trai được, chỉ để mình sai vặt, hoặc để giúp má chạy việc này việc nọ, may vá, làm việc nhà là tốt. Thương làm sao được: tỏ tình cảm với họ thì xấu hổ chết đi! Nói vậy chứ trong thâm tâm, em cũng mơ hồ có chút lòng mến họ. Em chọc tức họ, chỉ trích họ, em phán đoán họ một cách nghiêm khắc, tự cho rằng mình không thể lầm được. Đúng, em đã thay đổi hẳn rồi, không như trước nữa! Em ngán học. Học gì mà học hoài học huỷ! Còn phải học hành, gắng sức biết là mấy năm nữa đây? Vài thằng bạn đã thôi học, lại kiếm được chút tiền, được sống ra vẻ tự do: từ sáu giờ chiều là được thảnh thơi, khỏi bị ám ảnh về cái nỗi trả bài, học thi, thi lục cá nguyệt, thi trung học; còn mình thì cứ bị bó buộc hoài. Nghĩ tới kỳ thi tú tài mà sợ, rồi thấy tương lai ảm đạm quá. Có lúc em ước ao cuộc đời dễ dàng, thích thú của các “bồ” đó.
Cơ thể em biến đổi và gây cho em nhiều nỗi ngạc nhiên mà thường khi chính mẹ em cũng không ngờ. Còn bố em thì lúc nào cũng bận việc mà lại ít nói. Trừ vài câu hỏi về sự học hành, số điểm trong lớp, các trò thể thao của em, còn thì sự tiếp xúc trong gia đình chỉ là mấy cuộc đàm thoại vô vị trong bữa cơm hoặc những lúc đi chơi.
Tóm lại là em cô độc, rất cô độc. Như một con vật nhỏ hung hăng, em thấy tràn trề sinh lực. Em cho sinh lực đó là một cái gì tự nhiên, không hề nhận rõ được mà em cũng không thấy cần phải tìm hiểu nó. Em “đâm bổ” vào một khoảng trống có vẻ như vô biên. Không có cái gì thắng bớt hoạt động, hy vọng cùng mơ ước của em lại...
Tuy nhiên, có vài sự nghi ngờ làm rối loạn cái sinh lực phi thường đó. Em có tham vọng nhưng đã vài lần nếm mùi thất bại: em bứt rứt vì bị những điếm xấu ở trong lớp và bị rầy. Bảy năm đằng đẵng ở Trung học! Phải biết bao là kiên nhẫn. Mà chính đức kiên nhẫn lại không phải là đức tính nỗi bật của một thanh niên ở tuổi em. Làm sao thổ lộ những nỗi lo lắng đó với cha mẹ, thầy giáo hoặc bạn bè? Em nhút nhát, e lệ, muốn nói rồi lại thôi. Làm sao bây giờ? Hỏi ý kiến ai bây giờ để cho khỏi mất thể diện, khỏi có cái vẻ tự hạ mình? Lựa những sách nào bây giờ để biết cách xây dựng
đời sống của mình cho hoàn hảo hơn? Hết thảy chúng ta đều cần có một sự quân bình trong tâm hồn, một nhân sinh quan, một triết lý (tiếng này không phải là cao xa quá đâu ngay cả đối với em, vì người nào có một quan niệm về đời sống, một lối sống, tức là có một triết lý rồi) để hướng dẫn hành động của ta một cách có quy củ, hợp lý chứ không hỗn loạn. Muốn vậy em nên nhớ lời khuyên dưới đây mà người Hy Lạp thời xưa đã khắc ở đền Delphes: “Phải tự biết mình”. Biết cá tính, thể chất của mình thì em có thể tăng phần may ở trên đời, tăng trách nhiệm hành động, tăng khả năng chú ý. Em có thể giảm bớt tật xấu, chưa biết chừng, sửa được nó nữa.
Em cần dùng tất cả sự chú ý để phát triển, kích thích những đức tốt của em, đặc biệt là đức cương quyết, có nghị lực, nó diệt được tính uể oải, làm biếng mà kích động sự thông minh, lòng cao vọng, đức kiên nhẫn của em. Này em, em nên tự tin. Đời của em tuỳ thuộc nơi em, nơi một mình em thôi. Không có lý gì mà em không thấy trong lòng em cái tia sáng và niềm tin nó ủ ắp trong tâm hồn mỗi người.
Cần tự giáo dục lấy mình
Sự tu thân đó cần thiết để bây giờ học hành tấn tới hơn và sau này, thành công hơn trên trường đời. Em có nhiều năng lực tinh thần mà cần biết cách chế ngự, hướng dẫn nó thì mới có kết quả tốt trong sự học, trong các trò thể thao và cả trong sự tiêu khiển nữa.
Thể thao cần thiết cho sự phát triển của em. Thân thể có khoẻ mạnh thì tinh thần mới được quân bình. Chúng ta sẽ trở lại vấn đề đó trong chương về thể thao và về sự tổ chức công việc.
Tâm linh gồm nhiều năng lực (trí tuệ, tình cảm, ý chí) có liên quan với nhau ít nhiều, và do đó, có thể bị một biến cố ở ngoài làm cho kích động lên hoặc nhụt bớt đi, mà như vậy hoàn toàn có hại cho sự sâu sắc vì cơ hồ như mọi thớ thịt, thớ gân, mọi dây thần kinh cũng bị kích thích một lúc. Nếu bị kích thích quá mà tới nổi giận, thì ta sẽ mất khôn, không làm chủ được ngôn ngữ, cử động và hành vi của ta nữa. Một lời vô ý lỡ phát ra, một lời phản đối vụng về có thể làm cho người khác có một phán đoán không tốt về mình; đọc quá vội vàng đề một bài toán thì cách giải có thể sai; không suy nghĩ kỹ mà đã vội viết thì có thể bàn ra ngoài đề bài luận văn. Những thí dụ đó cho em thấy rằng cần
phải thận trọng, giữ mình, hãm bớt những phản ứng của mình nếu em thuộc vào dạng đa huyết chất1.
Vậy em có bổn phận tận lực đào tạo lấy mình để có thể tự chủ được mà chế ngự những xu hướng bẩm sinh của em. Một em bé thu thập, ghi nhận mọi ấn tượng mà không có thành kiến, không phán đoán, lựa chọn gì cả. Điều ấy tự nhiên. Những ấn tượng đó tiếp nối nhau theo cái nhịp điệu gia tốc của đời sống tuồi thơ, cho nên em bé tiến bộ rất mau. Khả năng ghi nhận của em bé thực lớn lao. Tất cả những ấn tượng mới mẻ điều ghi vào trong óc non nớt, tươi tắn của em ấy thật dễ thương, thật linh hoạt, nhưng cũng thật là lộn xộn! Những bộ lạc dã man cũng giống như các em bé. Họ sống bình dị. Đời sống của họ tương đối ít thay đổi mà những quyền lợi của họ cơ hồ như nhau cả. Họ không biết sự hăng hái làm việc, việc suốt đời ganh đua để dự bị đời sống và để mưu sinh. Đừng tìm cách sửa tính họ làm gì, vô ích.
Cứ để cho họ tự nhiên thu nhận mọi ấn tượng, ưa cái hào nhoáng bề ngoài, nhảy những vũ điệu giật gân, tìm những cái vui xuất thần tập thể và giữ những thần bí giáo của họ.
1-Coi chương sau.
