BÁO CÁO NGÀNH TÔM VIỆT NAM NĂM 2012 - vasep.com.vn · PDF fileViệt Nam thường cao hơn 15 – 25% so với giá tôm Indonesia và Ấn Độ hay Ecuador. 2 3. Báo cáo

HIỆP HỘI CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM

BÁO CÁO NGÀNH TÔM VIỆT NAMNĂM 2012

XU HƯỚNG NĂM 2013

Hà Nội, ngày 28/12/2012

BÁO CÁO NGÀNH TÔM VIỆT NAM NĂM 2012

XU HƯỚNG NĂM 2013

Nội dung

I. TÌNH HÌNH CHUNG VỀ SẢN XUẤT VÀ XUẤT KHẨU TÔM NĂM 2012 2

II. 10 NÉT NỔI BẬT CỦA NGÀNH TÔM NĂM 2012 3

III. XU HƯỚNG NGÀNH TÔM NĂM 2013 10

Biên tập Nội dung:

Ban Biên tập Bản tin Thương mại Thủy sản

Lê Hằng – Trưởng Ban Biên tập

Nguyễn Thị Bích – Chuyên gia thị trường

Báo cáo ngành tôm Việt Nam năm 2012 - Xu hướng năm 2013

BÁO CÁO NGÀNH TÔM VIỆT NAM NĂM 2012XU HƯỚNG NĂM 2013

I. TÌNH HÌNH CHUNG VỀ SẢN XUẤT VÀ XUẤT KHẨU TÔM NĂM 2012

1. Sản xuất nguyên liệu

Theo số liệu của Tổng cục Thủy sản, năm 2012 có 30 tỉnh thành nuôi tôm nước lợ, đã thả nuôi 657.523 ha, đạt sản lượng 476.424 tấn, tăng 0,2% diện tích và giảm 3,9% sản lượng. Trong đó diện tích nuôi tôm sú 619.355 ha, sản lượng 298.607 tấn, giảm 7,1% diện tích và 6,5% sản lượng; tôm chân trắng 38.169 ha, tăng 15,5%, sản lượng 177.817 tấn, tăng 3,2% so với năm 2011.

Diện tích tôm sú chiếm 94,1% diện tích nuôi tôm và 62,7% sản lượng, tôm chân trắng chiếm 5,9% diện tích và 27,3% sản lượng.

Khu vực ĐBSCL chiếm diện tích và sản lượng lớn nhất với 595.723 ha và 358.477 tấn, trong đó tôm sú là 579.997 ha và 280.647 tấn, tôm chân trắng 15.727 ha và 77.830 tấn.

Năm 2012 cả nước có 1.529 cơ sở sản xuất tôm sú giống, sản xuất được hơn 37 tỷ con giống và có 185 cơ sở sản xuất tôm chân trắng giống với gần 30 tỷ con giống.

2. Xuất khẩu

Năm 2012, Việt Nam XK tôm sang 92 thị trường, với tổng giá trị ước tính đạt 2,25 tỷ USD, giảm khoảng 6,3% so với năm 2011.

11 tháng đầu năm nay, XK tôm của Việt Nam đạt giá trị 2,06 tỷ USD, giảm 4,7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong top 10 thị trường NK chính tôm Việt Nam (chiếm tới 95,2% tỷ trọng GT XK tôm cả nước), có tới 5 thị trường giảm mạnh NK tôm từ Việt Nam. Trong đó, XK tôm sang Mỹ giảm 15,6%, sang EU giảm 24,8%, sang Canada giảm 14,1%, sang ASEAN giảm 22,2% và Thuỵ Sĩ giảm 10,5%).

XK tôm sú đạt 1,16 tỷ USD, chiếm 56,1% tổng GT XK tôm cả nước, tôm chân trắng đạt 676,6 triệu USD, chiếm 32,8%.

Nguyên nhân sụt giảm giá trị XK:

Năm 2012, XK tôm Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn cả trong nước và trên thị trường tiêu thụ. Tuy nhiên có 4 nguyên nhân chính tác động tới XK tôm Việt Nam năm vừa qua.

Thứ nhất, dịch bệnh Hội chứng tôm chết sớm xảy ra tại nhiều vùng nuôi tôm (cả tôm sú và tôm chân trắng) ngay từ vụ nuôi đầu tiên khiến nguồn tôm nguyên liệu bất ổn, giá tôm nguyên liệu biến động mạnh khiến DN rất khó xoay sở.

Thứ hai, chi phí đầu vào tăng cộng với dịch bệnh liên tiếp khiến chi phí sản xuất tôm Việt Nam tăng 15 – 25%. Tỷ lệ thành công trong sản xuất tôm của Việt Nam chỉ đạt 30-40%. Trong khi tỷ lệ thành công của nước khác như Thái Lan đạt tới 70%. Giá tôm nguyên liệu cao ảnh hưởng lớn tới giá thành phẩm tôm khiến tôm Việt Nam khó cạnh tranh được về giá với nhiều nhà cung cấp khác. Giá tôm Việt Nam thường cao hơn 15 – 25% so với giá tôm Indonesia và Ấn Độ hay Ecuador.

2 3


Thứ ba, rào cản Ethoxyquin từ Nhật Bản – thị trường NK lớn nhất và được coi là “cửa ra quan trọng” của tôm Việt Nam năm 2012. Từ sau khi áp dụng quyết định kiểm tra 100% tôm Việt Nam NK vào Nhật Bản đối với Ethoxyquin, XK tôm của Việt Nam sang thị trường này bị ảnh hưởng nghiêm trọng. 5 tháng đầu năm XK tôm sang Nhật Bản đạt mức tăng trưởng hàng tháng 23 – 52,5% so với cùng kỳ, từ tháng 7, XK tôm giảm rõ rệt (1,5% - 16,6%). Tôm XK của Việt Nam bị ép giá do vấn đề Ethoxyquin, nên giảm mạnh từ cuối tháng 9 (giảm 22% so với trước thời điểm kiểm tra Ethoxyquin).

Thứ tư, nhu cầu của các thị trường NK sụt giảm: Bên cạnh sự sụt giảm của thị trường Nhật Bản vào nửa cuối năm, NK tôm từ EU và Mỹ gần như giảm liên tục trong cả năm. NK tôm vào EU năm 2012 giảm mạnh do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính tại khu vực này. NK tôm vào khu vực này 7 tháng đầu năm giảm tới 27,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

NK tôm các loại vào Mỹ 10 tháng đầu năm nay giảm 7,6% so với cùng kỳ năm ngoái do cung vượt quá cầu và do tiêu thụ chậm. Trong thời gian tới, theo nhiều nguồn tin từ Mỹ, nhu cầu tiêu thụ tôm tại thị trường này vẫn ở mức thấp bởi lượng dự trữ tôm của nước này còn nhiều. Giá tôm từ các nhà cung cấp tăng do nguồn cung khan hiếm trong khi giá tôm trên thị trường Mỹ lại nhích lên rất chậm. Thực tế này khiến cho các nhà NK Mỹ không muốn mua thêm hàng.

Thị trường NK tôm 11 tháng đầu năm 2012 (GT) Giá trị XK tôm 11 tháng đầu năm, 2008 - 2012

Các thị trường khác14,6%Trung Quốc

11,0%

Australia4,7% EU

13,9%

Mỹ20,6%

Nhật Bản27,7%

HànQuốc7,5%

XUẤT KHẨU TÔM 11 THÁNG ĐẦU NĂM 2012

Nhật BảnMỹEUĐứcAnhHà LanTQ và HKHồng KôngHàn QuốcAustraliaĐài LoanCanada Thụy SĩASEAN SingaporePhilippinesCác TT khácTổng

571,990425,447286,471

74,72046,95541,875

227,25556,745

154,26297,60169,14664,17036,62833,37823,412

5,14998,154

2.064,504

27,720,613,9

3,62,32,0

11,02,77,54,73,33,11,81,61,10,24,8

100

+5,0-15,6-24,8-26,4-29,8

-5,5+12,9

+7,8+9,8

+35,7+5,4-14,1-10,5-22,2-30,4

+17,9-1,6-4,7

THỊ TRƯỜNG Tỷ lệ GT (%)11 tháng đầu năm 2012 (GT) So với cùng kỳ 2011 (%)

2 3


II. 10 NÉT NỔI BẬT CỦA NGÀNH TÔM NĂM 2012

1. Dịch bệnh Hội chứng tôm chết sớm (EMS)

Năm 2012 nuôi tôm nước lợ bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch bệnh Hội chứng tôm chết sớm (EMS) trên diện rộng. Năm 2012 cả nước có khoảng 100.766 ha diện tích nuôi tôm nước lợ bị thiệt hại do dịch bệnh (trong đó 91.174 ha nuôi tôm sú và 7.068 ha nuôi tôm thẻ).

Theo điều tra, khảo sát và nghiên cứu của Tổng cục Thủy sản, chứng hoại tử gan tụy cấp tính (AH-PNS) chiếm 45,7% diện tích thiệt hại và xảy ra chủ yếu trên diện tích nuôi tôm công nghiệp. Phần còn lại là do bệnh đốm trắng, đầu vàng.

Đã gần hết một năm nhưng nguyên nhân gây tôm chết nhiều và chết sớm vẫn chưa được xác định rõ. Mặc dù, người nuôi đã sử dụng con giống đảm bảo chất lượng, nuôi theo đúng quy trình kỹ thuật nhưng tôm vẫn chết, thậm chí tôm nuôi tới 60 - 90 ngày tuổi, gần đến vụ thu hoạch vẫn bị chết mà không biết nguyên nhân.

Xác định nguyên nhân gây dịch bệnh tôm là vấn đề “sống còn” hiện nay đối với ngành tôm. Một số DN phải bỏ ra khoản chi phí “khổng lồ” để thuê chuyên gia nước ngoài về tìm hiểu căn nguyên của dịch bệnh và thậm chí là thuê chuyên gia sang Việt Nam để trực tiếp nuôi và hướng dẫn nuôi tôm. Tuy nhiên, số DN có khả năng chi trả cho những chi phí này rất ít. Các DN khác đang hoàn toàn trông đợi vào các biện pháp giải quyết triệt để của cơ quan chức năng!

2. Tăng mạnh NK tôm nguyên liệu từ Thái Lan

Năm 2012, dịch bệnh lan rộng khiến nguồn tôm nguyên liệu không ổn định, đặc biệt thiếu hụt nghiêm trọng vào nửa đầu năm khi mà nhu cầu của các nước vẫn còn tương đối ổn định và chưa có rào cản Ethoxyquin tại thị trường Nhật Bản.

Chi phí đầu vào (điện, nước, nhiên liệu, giá thức ăn, lao động) gia tăng khiến cho giá tôm nguyên liệu trong nước tăng cao. Đầu tháng 6/2012, tôm chân trắng bán tại đầm ở Thái Lan cỡ 60 con/kg có giá bán khoảng 80.000 đồng/kg nhưng tại Việt Nam, tôm cùng cỡ, có giá bán từ 100.000 – 120.000 đồng/kg. Tôm cỡ 70 con/kg tại Thái Lan có giá bán 75.000 đồng/kg nhưng tôm Việt Nam cùng cỡ có giá 90.000 – 95.000 đồng/kg.

Để đáp ứng nhu cầu của thị trường tiêu thụ, tạo công ăn việc làm và sự ổn định thu nhập cho người lao động, các DN tôm đã phải NK tôm từ nước ngoài để gia công, XK.

Năm 2012, Việt Nam ước tính NK tôm trị giá khoảng 170 triệu USD, trong đó tôm chân trắng khoảng 105 triệu USD, tôm sú 33 triệu USD.

Việt Nam NK tôm từ 27 nước, chủ yếu là từ Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Ecuador, Canada, Malay-sia, Achentina, Anh, Singapore, Trung Quốc, Mỹ… Trong đó, NK tôm nguyên liệu từ Thái Lan tăng mạnh. Tám tháng đầu năm 2012, Việt Nam, lần đầu tiên, đứng thứ 4 về NK tôm Thái Lan sau Mỹ, Nhật Bản và Canada với khối lượng đạt 7.047 tấn, giá trị đạt trên 45,7 triệu USD.

Ước tính nguồn tôm nguyên liệu NK để gia công và SXXK mang về kim ngạch XK khoảng 14% tổng giá trị XK tôm của Việt Nam năm 2012, đạt 310 triệu USD.

Nếu như tình trạng dịch bệnh tiếp tục không được kiểm soát và khống chế, chắc chắn NK tôm vào Việt Nam sẽ tiếp tục gia tăng. Do ảnh hưởng của dịch bệnh và chi phí đầu vào trong sản xuất tôm ở VN tăng cao nên theo tính toán của DN chế biến tôm thì sử dụng tôm nguyên liệu NK sẽ hạ giá tôm thành phẩm 1USD/kg so với sản phẩm sử dụng tôm nguyên liệu trong nước.

4 5


3. Giá tôm nguyên liệu biến động thất thường

Năm 2012, giá tôm nguyên liệu biến động bất thường, đặc biệt là trong quý II, có thời điểm giá giảm tới 50%. Tháng 1/2012, tôm sú nguyên liệu cỡ 30/40 con tại Cà Mau có giá bán khoảng 155.000 – 195.000 đồng/kg thì đến tháng 6/2012, giá giảm còn 120.000 – 130.000 đồng/kg.

Nhu cầu tiêu thụ tôm trên thị trường thế giới giảm cộng với ảnh hưởng từ các chính sách bất lợi như phí kiểm dịch tăng, tín dụng bị thắt chặt khiến nhu cầu thu mua tôm nguyên liệu cho chế biến giảm dẫn tới giá tôm nguyên liệu giảm mạnh. Tuy nhiên, quý III/2012 giá tôm nguyên liệu lại có xu hướng nhích dần lên do nhu cầu thu mua tôm nguyên liệu từ các nhà chế biến tăng lên nhằm đáp ứng nhiều đơn hàng phục vụ tiêu thụ cuối năm ở các thị trường NK lớn.

Đầu tháng 10/2012, giá tôm cỡ 30 con/kg đã tăng thêm 8% lên mức 130.000 – 135.000 đồng/kg. Giá tôm chân trắng nguyên liệu cỡ 100 con/kg cũng tăng khoảng 7% trong 3 tháng qua từ mức 80.000 – 81.000 đồng/kg lên 85.000 – 87.000 đồng/kg.

Theo tính toán của người nuôi, giá thành tôm chân trắng loại 50 con/kg năm nay là 75.000 đồng/kg trong khi năm 2011 chỉ là 60.000 đồng. Giá thành sản xuất tôm sú cỡ 40 con/kg là 80.000 đồng/kg trong khi năm ngoái chỉ mất từ 65.000 – 70.000 đồng/kg.

4. Giá tôm XK của Việt Nam cao hơn 2- 4 USD/kg so với Indonesia và Ấn Độ

Việt Nam không thể cạnh tranh về giá với các nước cung cấp khác như Thái Lan, Indonesia, Ecua-dor hay Ấn Độ do giá thành sản xuất quá cao và tỷ lệ thành công trong nuôi tôm thấp, chỉ đạt 30% - 40%.

Trên thị trường Nhật Bản, giá trung bình tôm nguyên liệu đông lạnh NK từ Việt Nam đạt 11,2 USD/kg trong khi giá trung bình NK từ Ấn Độ là 8,6 USD/kg, thấp hơn 2,6 USD/kg.

Diễn biến giá tôm sú nguyên liệu tại Cà Mau 11 tháng đầu năm 2012

Diễn biến giá tôm chân trắng tại Phú Yên và Cà Mau 11 tháng đầu năm 2012(cỡ 100 con/kg)

4 5


Trên thị trường Mỹ, đầu tháng 11, giá tôm sú HLSO cỡ 16/20 của Việt Nam có giá bán 6,85 USD/pao trong khi tôm cùng cỡ Indonesia có giá 5,55 USD/pao và tôm Ấn Độ có giá 5,30 USD/pao.

Không thể hạ giá thành phẩm so với đối thủ cạnh tranh trở thành vấn đề “đau đầu” nhất đối với các nhà chế biến và XK tôm Việt Nam, đặc biệt trong năm 2012 này. Ảnh hưởng của suy thoái kinh tế toàn cầu đã tác động không nhỏ tới nhu cầu cũng như thói quen tiêu dùng của nhiều thị trường NK. Giá cả đã trở thành ưu tiên số 1 tại nhiều thị trường lớn như Mỹ, EU...

Một số nhà NK lớn ở Mỹ cho biết đa số khách hàng của họ không quan tâm đến sự khác biệt về chất lượng tôm từ các nhà cung cấp mà chỉ quan tâm tới giá bán!. Thực tế này cho thấy rõ sức cạnh tranh thấp của tôm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

5. XK tôm Nhật Bản giảm mạnh do Ethoxyquin

Năm 2012, Cơ quan thẩm quyền Nhật Bản tiếp tục kiểm soát chất Ethoxyquin đối với tôm Việt Nam (không kiểm chất này đối với tôm Thái Lan, Indonesia...). Từ ngày 18/05/2012, CQTQ Nhật Bản đã quyết định kiểm tra 30% lô tôm NK từ Việt Nam đối với chất Ethoxyquin với mức giới hạn cho phép là 0,01ppm (10ppb).

Quyết định của Nhật Bản kiểm tra Ethoxyquin đối với tôm NK từ Việt Nam đã ảnh hưởng mạnh đến XK tôm Việt Nam sang thị trường này, vì mức dư lượng tối đa cho phép (MRL) chỉ 0,01 ppm là quá thấp và không công bằng đối với DN tôm Việt Nam.

XK tôm sang Nhật Bản bắt đầu giảm sau 5 tháng tăng trưởng mạnh từ 23 – 52,5%. Tháng 7/2012, XK tôm sang Nhật Bản giảm 1,4% so với cùng kỳ 2011 và sang tháng 8 tiếp tục giảm 16,6%, tháng 9: - 9,2%, tháng 10: - 15,8% và tháng 11: -5,3%.

Với khoảng 300 DN XK, trong những năm gần đây, mặt hàng tôm chiếm 36 – 38% tổng kim ngạch XK thủy sản của Việt Nam, tạo công ăn việc làm và thu nhập cho khoảng 1,5 triệu người lao động. Năm 2011, XK tôm Việt Nam đạt trên 2,4 tỷ USD, trong đó thị trường Nhật Bản chiếm 27 -28% giá trị. Tuy nhiên, quy định kiểm tra Ethoxyquin đã ảnh hưởng nặng nề tới tâm lý của nhiều DN XK tôm Việt Nam.

Theo thống kê chưa đầy đủ, tại ĐBSCL có đến 70% số nhà máy chế biến tôm đang phải sản xuất cầm chừng vì thiếu nguyên liệu và giá nguyên liệu quá cao và từ tháng 5 đến nay lại bị thêm áp lực từ thị trường Nhật vì vấn đề Ethoxyquin.

Nhiều DN không dám mua tôm nguyên liệu nuôi theo phương thức công nghiệp do lo sợ nhiễm Ethoxyquin. Nhiều DN đã không dám tiếp tục XK tôm sang thị trường Nhật Bản. Những DN cố duy trì XK sang thị trường này đều phải chấp nhận sử dụng tôm nuôi quảng canh hoặc bỏ nhiều chi phí để kiểm nghiệm tôm nguyên liệu trước khi chế biến. Tuy nhiên, nguồn cung tôm nuôi quảng canh không đủ đáp ứng nhu cầu nguyên liệu của họ, đồng thời chi phí kiểm tra kiểm nghiệm càng khiến cho DN khó khăn về vốn và bị giảm mạnh lợi nhuận.

XUẤT KHẨU TÔM VIỆT NAM SANG NHẬT BẢNNĂM 2012 (đvt: USD)

Tháng 1Tháng 2Tháng 3Tháng 4Tháng 5Tháng 6Tháng 7Tháng 8Tháng 9Tháng 10 Tháng 1111 tháng Ước cả năm 2012

32.649.48534.894.55745.962.80550.723.31055.358.69056.182.69252.970.07454.244.90557.648.27967.527.00063.829.000

571.990.000645.000.000

-12,2+50,5+26,4+39,8+52,5+23,7

-1,4-16,6

-9,2-15,8

-5,3+5+6

Tháng 2012So với cùng kỳ

2011 (%)

6 7


Nguồn nguyên liệu tôm đang khan hiếm, càng eo hẹp vì yêu cầu kiểm Ethoxyquin sẽ khiến cho giá XK tôm của Việt Nam tăng lên và sức cạnh tranh sẽ bị giảm tại thị trường Nhật Bản.

Một hệ lụy nữa là rào cản từ thị trường Nhật sẽ khiến cho DN phải đổi hướng sang thị trường khác và sẽ dễ bị rơi vào tình trạng bị ép giá tại các thị trường khác.

XK tôm Việt Nam sang Nhật Bản 11 tháng đầu năm 2012 đạt gần 572 triệu USD, tăng 5% so với cùng kỳ năm ngoái, chủ yếu nhờ tăng trưởng 5 tháng đầu năm. Ước tính cả năm, XK tôm sang thị trường này sẽ đạt khoảng 645 triệu USD, tăng khoảng 6% so với năm 2011

Nhật Bản vẫn đang là thị trường quan trọng nhất đối với tôm Việt Nam, chiếm 27,7% giá trị XK tôm của Việt Nam. Do vậy, nếu không có giải pháp cho vấn đề Ethoxyquin, chắc chắn XK tôm sang Nhật Bản sẽ còn giảm nữa.

Cơ hội của Thái Lan và Indonesia: Cùng với Việt Nam, Ấn Độ đang bị áp đặt quy định kiểm tra Ethoxyquin 100% tôm NK vào Nhật Bản với mức dư lượng 0,01 ppm. Tháng 11, Nhật Bản cũng bắt đầu áp dụng chế độ kiểm tra giám sát đối với tôm Phillippin.

Mặc dù chính phủ hai nước Ấn Độ và Việt Nam đã nỗ lực đàm phán với chính phủ Nhật Bản để giải quyết tình hình. Ấn Độ thậm chí đang chuẩn bị kiện Nhật Bản lên WTO. Tuy nhiên, vấn đề Ethoxy-quin vẫn chưa được giải quyết. Thái Lan và Indonesia đang tận dụng cơ hội này để gia tăng XK tôm sang Nhật Bản.

9 tháng đầu năm 2012, tôm NK từ Ấn Độ và Việt Nam vào Nhật Bản chiếm 33% tổng NK tôm vào thị truờng này. NK từ Thái Lan và Indonesia chiếm 38%. Do ảnh huởng của Ethoxyquin, tỷ trọng nguồn cung sẽ thay đổi. Theo đó, NK tôm từ Ấn Độ và Việt Nam cả năm 2012 dự báo sẽ giảm còn 25%. Trong khi NK từ Thái Lan và Indonesia sẽ tăng lên trên 40%.

6. Xuất khẩu tôm sang Mỹ giảm mạnh

XK tôm sang Mỹ 11 tháng đầu năm 2012 đạt 425,4 triệu USD, giảm 15,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Mỹ đứng thứ 2 về NK tôm Việt Nam, với 20,6% tỷ trọng giá trị. Ước tính XK tôm sang Mỹ cả năm 2012 sẽ đạt khoảng 480 triệu USD, giảm 14% so với năm 2011.

Cung vượt quá cầu là nguyên nhân chính dẫn tới NK tôm vào Mỹ giảm mạnh trong nửa cuối năm nay, đặc biệt là vào tháng 8 (giảm 23,3%), tháng 9 (giảm 20,7%), tháng 10: giảm 20,2%. 10 tháng đầu năm 2012, NK tôm các loại vào Mỹ giảm 7,6% so với cùng kỳ năm 2011, đạt 430.473 tấn. Trong khi đó, 10 tháng đầu năm 2011, NK tôm vào Mỹ tăng gần 4% so với một năm truớc đó.

Mất thị phần cho Ấn Độ và Ecuador: NK vào EU giảm do ảnh hưởng của khủng hoảng nợ công

Xuất khẩu tôm sang Nhật Bản, 11 tháng đầu năm 2011 - 2012

6 7


khiến Mỹ trở thành thị trường tiêu thụ trọng điểm của nhiều nước cung cấp tôm trên thế giới. Mỹ trở thành thị trường có áp lực cạnh tranh rất lớn trong khi giá tôm Việt Nam trên thị trường này cao hơn từ 3 - 5 USD/kg so với Ấn Độ và Ecuador.

Ảnh hưởng nặng nề từ dịch bệnh và nhiều yếu tố khác trong SX và XK cũng khiến tôm VN đang mất dần lợi thế trước nhiều đối thủ khác như Ấn Độ, Ecuador trong việc cung cấp tôm cho Mỹ.

10 tháng đầu năm 2012, NK tôm Việt Nam vào Mỹ giảm 12,3%. NK tôm Ấn Độ vào Mỹ lại tăng 25,7%, và từ Ecuador tăng 12,1%.

Tôm thịt (peeled shrimp) là mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất, chiếm 56,7% cơ cấu NK tôm Việt Nam vào Mỹ. 10 tháng đầu năm nay, NK tôm thịt từ Việt Nam vào Mỹ giảm 4,27% về KL và 10,5% về GT. NK mặt hàng này từ Ecuador và Ấn Độ lại tăng mạnh với mức tăng lần lượt 11,9% và 31,2% về KL và 10,5% và 5,6% về GT.

Ecuador cũng đang gia tăng nhanh chóng thị phần trên thị trường tôm cỡ lớn <15 của Mỹ. 10 tháng đầu năm 2012, NK mặt hàng này từ Ecuador vào Mỹ tăng 95,6% so với cùng kỳ năm ngoái, từ 503,4 tấn lên 984,7 tấn. Việt Nam là nhà cung cấp lớn thứ hai tôm cỡ <15 cho Mỹ sau Mexico tuy nhiên, mức tăng trưởng chỉ đạt 9,5%. NK tôm cỡ <15 từ Mexico vào Mỹ trong thời gian này giảm 1,3%, NK từ Ấn Độ, nhà cung cấp lớn thứ 3 cũng giảm 5%.

7. Xuất khẩu tôm sang EU giảm sâu liên tục

Là thị trường bị sụt giảm mạnh nhất về giá trị NK tôm từ Việt Nam, do ảnh hưởng từ khủng hoảng nợ công trong khu vực, nhu cầu tiêu thụ giảm và khả năng thanh toán của các nhà NK thấp khiến các nhà XK tôm cũng hạn chế đưa hàng sang thị trường này.

11 tháng đầu năm nay, NK tôm Việt Nam vào EU đạt 286,5 triệu USD, giảm 24,8% so với cùng kỳ năm ngoái. EU chiếm 14% tỷ trọng XK tôm của Việt Nam, đứng thứ 3 sau Nhật Bản và Mỹ. Ước tính XK tôm sang EU cả năm 2012 đạt khoảng 320 triệu USD, giảm 22,5% so với năm 2011.

XK tôm sang EU giảm mạnh ngay từ đầu năm và liên tục duy trì mức giảm trên 2 con số trong 11 tháng qua. Không chỉ có Việt Nam mà hầu hết các nước cung cấp tôm chính cho thị trường này như Ecuador, Indonesia, Thái Lan đều giảm XK sang đây.

Việt Nam hiện là nhà cung cấp tôm lớn thứ 9 cho thị trường EU sau Ecuador, Ấn Độ, Bangladesh, Hà Lan, Thái Lan, Argentina, Trung Quốc và Tây Ban Nha.

Ecuador là nhà cung cấp tôm nguyên liệu lớn nhất cho EU, chiếm 17,3% tỷ trọng giá trị NK tôm nguyên liệu vào khu vực này. Bảy tháng đầu năm 2012, NK tôm nguyên liệu đông lạnh từ Ecuador vào EU giảm 8,6%, từ Ấn Độ giảm 1,6%, từ Bangladesh: - 13,9%, từ Thái Lan: -13,3%.

8 9

Xuất khẩu tôm sang Mỹ, 11 tháng đầu năm 2011 - 2012


8. Xuất khẩu sang Trung Quốc tiềm ẩn nhiều rủi ro

Là thị trường tiêu thụ lớn thứ 4 với 11% tỷ trọng XK tôm của Việt Nam, đạt 227,3 triệu USD trong 11 tháng đầu năm, tăng 12,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ước tính XK tôm cả năm sang Trung Quốc đạt khoảng 270 triệu USD, tăng 20,5% so với năm 2011.

Hai năm trước, NK tôm sang Trung Quốc tăng trưởng mạnh, năm nay bắt đầu có xu hướng chững lại do nhu cầu giảm và ảnh hưởng của suy thoái kinh tế. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng có động thái dựng rào cản để hạn chế NK thủy sản của Việt Nam.

Là nước NK tôm từ Việt Nam, Trung Quốc đồng thời cũng là đối thủ đối với tôm XK của Việt Nam. Vì vậy, việc thương lái Trung Quốc đang gia tăng thu gom tôm nguyên liệu của Việt Nam, kể cả tôm có bơm agar là một vấn nạn, tiềm ẩn nhiều nguy cơ làm mất uy tín của con tôm Việt Nam, càng làm gia tăng hoạt động gian lận này.

Chín tháng đầu năm 2012, Trung Quốc XK 190.143 tấn tôm, trị giá 1.562,7 triệu USD, tăng lần lượt 14% và 31% so với cùng kỳ năm ngoái. Giá trung bình XK tôm của Trung Quốc đạt 8,22 USD/kg, tăng 14% so với cùng kỳ năm ngoái.

9. Hàn Quốc và Australia – hai thị trường khả quan nhất năm 2012

Hàn Quốc là thị trường NK lớn thứ 5 với 7,1% tỷ trọng. 11 tháng đầu năm nay, XK sang Hàn Quốc đạt 154,3 triệu USD, tăng 9,8% so với cùng kỳ. Ước tính XK tôm sang Hàn Quốc cả năm 2012 đạt khoảng 165 triệu USD, tăng khoảng 6% so với năm 2011.

Xuất khẩu tôm sang EU, 11 tháng đầu năm 2011 - 2012

Xuất khẩu tôm sang Trung Quốc, 11 tháng đầu năm 2011 - 2012

8 9


Hàn Quốc được coi và tiếp tục kỳ vọng là thị trường tiềm năng cho XK tôm cho Việt Nam do thương mại song phương giữa hai nước tiến triển tốt. Ngoài ra, Hàn Quốc là thị trường có thói quen và thị hiếu tiêu dùng khá giống với Nhật Bản. Nên đây được xem là thị trường tiêu thụ tốt cho tôm VN, đặc biệt khi trong những thời điểm vấp phải rào cản kháng sinh từ thị trường Nhật Bản.

Tuy nhiên, theo thông tin từ một số DN, Hàn Quốc cũng đã bắt đầu áp dụng kiểm tra Ethoxyquin trong tôm NK từ Việt Nam với mức MRL 0,01 ppm từ ngày 19/11/2012. Nếu Hàn Quốc tăng cường kiểm tra Ethoxyquin trong tôm NK từ Việt Nam như Nhật Bản sẽ khiến nhiều DN bế tắc trong XK.

Do đó, giải quyết vấn đề Ethoxyquin không chỉ cho riêng thị trường Nhật Bản mà sẽ còn đảm bảo duy trì ổn định XK sang Hàn Quốc trong năm tới.

Australia là thị trường NK lớn 6, chiếm 4,7% tỷ trọng GT XK tôm VN. 11 tháng đầu năm 2012, XK tôm sang Australia tăng 35,7% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 97,6 triệu USD. Ước tính XK tôm sang thị trường này sẽ đạt 110 triệu USD trong cả năm 2012, tăng 37,5% so với năm 2011.

XK tôm sang Australia duy trì mức tăng trưởng dương trong suốt 11 tháng qua, có tháng tăng tới 3 con số như tháng 2: tăng 173%, tháng 3 tăng 114,6%.

10 tháng đầu năm 2012, Thái Lan, Trung Quốc và Việt Nam là ba nhà cung cấp tôm lớn nhất cho Australia, chiếm trên 85% tổng GT NK tôm vào thị trường này. Trong đó, NK tôm Thái Lan chiếm 30,4%, Trung Quốc chiếm 29,5% và Việt Nam chiếm 25,1%.

Năm 2012, Thái Lan gia tăng nhanh chóng thị phần trên thị trường Australia và vượt qua Trung Quốc trở thành nhà cung cấp tôm lớn nhất cho nước này. Năm 2011, Trung Quốc đứng đầu về cung cấp tôm cho Australia với 31% tỷ trọng GT. Thái Lan đứng thứ 2 với 27,7% và Việt Nam chiếm 26%.

Xuất khẩu tôm sang Hàn Quốc, 11 tháng đầu năm 2011 - 2012

10 11

Xuất khẩu tôm sang Australia, 11 tháng đầu năm 2011 - 2012


10. Số DN chế biến và XK tôm giảm mạnh

Tính đến tháng 10/2012, số DN XK tôm chỉ còn khoảng 70 DN. Dịch bệnh, thiếu vốn và nhu cầu từ thị trường thế giới sụt giảm đang là những yếu tố căn bản khiến nhiều DN CB&XK tôm phải ngừng tham gia XK.

Nhiều chính sách quản lý của nhà nước như quy định về kiểm soát an toàn thực phẩm (Thông tư 55) cũng trực tiếp và gián tiếp tạo thêm gánh nặng về chi phí & sức cạnh tranh cho DN.

III. XU HƯỚNG NGÀNH TÔM VIỆT NAM NĂM 2013

4 thách thức chính với ngành tôm năm 2013:

(1) Dịch bệnh và hội chứng tôm chết sớm (EMS) đối với tôm nuôi công nghiệp (kể cả tôm sú và tôm chân trắng) sẽ làm giảm mạnh sản lượng tôm nguyên liệu cho chế biến XK. Sản lượng tôm nuôi công nghiệp chiếm khoảng 60% sản lượng tôm nguyên liệu của cả nước. Đây là bệnh chưa có thuốc chữa tính đến thời điểm hiện nay, dự kiến sẽ gây thiệt hại lớn về sản lượng cũng như chất lượng tôm tại các nước sản xuất chính trong đó có Việt Nam,

(2) Cạnh tranh thu mua tôm nguyên liệu tại các tỉnh ĐBSCL (khu vực chiếm 75% sản lượng tôm nuôi của cả nước) với lực lượng thu gom tôm cho XK tiểu ngạch sang Trung Quốc. Trong việc cạnh tranh này, nhóm thương lái thu mua cho Trung Quốc có lợi thế hơn so với DN tôm Việt Nam về mặt kiểm tra, kiểm soát chất lượng, vì vậy họ thu gom cả tôm bơm chích (việc này đang làm gia tăng nạn bơm chích agar và thậm chí khiến cho chiến dịch chống bơm chích kém hiệu quả).

(3) Thị trường tiêu thụ tiếp tục khó khăn: Báo cáo mới nhất của Liên Hợp Quốc về kinh tế toàn cầu nhận định tăng trưởng kinh tế toàn cầu đã yếu đi đáng kể trong năm 2012 và dự báo vẫn tăng trưởng chậm trong 2 năm tới, thậm chí có thể rơi vào đợt suy thoái mới. Các nền kinh tế phát triển, nhất là một số nước châu Âu, đang rơi vào vòng xoáy thất nghiệp cao, rủi ro tài chính, nợ công cao, thắt chặt tài khóa nên tăng trưởng chậm lại. Khủng hoảng nợ ở Châu Âu và Mỹ, tăng trưởng kinh tế chậm lại ở Trung Quốc và Nhật Bản sẽ ít nhiều tác động giảm NK tôm vào những thị trường này.

(4) Rào cản Ethoxyquin từ thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc: Hai thị trường chủ lực và ổn định của ngành tôm Việt Nam (chiếm 35%) trong những năm qua. Nhật Bản đã thực hiện kiểm tra 100% tôm Việt Nam NK và mặc dù Việt Nam đã có nhiều động thái tác động để Nhật Bản bỏ quyết định này, nhưng cho đến nay vẫn chưa có dấu hiệu tích cực về vấn đề này. Hàn Quốc dù mới quyết định kiểm tra ngẫu nhiên ethoxyquin trong tôm Việt Nam, nhưng không thể lường trước được họ có thể tăng cường kiểm tra trong năm tới hay không.

Ngoài ra, ngành tôm sẽ tiếp tục phải đối mặt với những vấn đề khác như thiếu vốn, chi phí sản xuất gia tăng và thuế NK tôm vẫn ở mức cao từ 10 – 15%.

Cơ hội:

(1) XK tôm sang các nước Châu Á có thể tăng vì tăng trưởng kinh tế khu vực này được dự báo ở mức ổn định. Do vậy, XK sang các nước như Singapore, Philippines, Đài Loan, Trung Quốc vẫn sẽ tăng khả quan trong năm 2013.

(2) Sản lượng tôm toàn cầu sẽ giảm, một số nước sản xuất chính như Thái Lan sẽ bị giảm sản lượng và XK. Khối lượng XK tôm của Thái Lan năm 2013 sẽ duy trì ở mức 350.000 tấn do ảnh hưởng của dịch bệnh và hội chứng EMS và do nhu cầu toàn cầu suy giảm, đặc biệt là ở EU và Mỹ.

10 11


2. Dự báo xu hướng năm 2013

Với 4 thách thức trên, và 2 cơ hội được đặt ra, dự báo năm 2013, sản xuất và XK tôm VN sẽ diễn ra theo xu hướng của một trong 3 kịch bản sau:

2.1. Kịch bản khả quan:

Bối cảnh:

4 thách thức cơ bản được giải quyết hoặc giảm thiểu mức độ ảnh hưởng: tìm được giải pháp chữa bệnh tôm chết sớm, tìm được chất thay thế Ethoxyquin trong thức ăn nuôi tôm, có chế tài pháp lý hoặc biện pháp ngăn chặn tình trạng thương lái tranh mua tôm nguyên liệu để xuất tiểu ngạch sang Trung Quốc...

Bên cạnh đó vẫn tồn tại những khó khăn như thị trường NK chưa ổn định, chất lượng tôm nguyên liệu chưa kiểm soát được, giá thành SX tôm trong nước cao, thuế NK tôm còn giữ 10-15%.

Dự báo:

Nguồn tôm nguyên liệu sẽ tăng so với năm 2012, sản lượng tôm XK sẽ đạt khoảng 240.000 tấn, GTXK tôm Việt Nam sẽ giữ mức 2,4 tỷ USD như đã đạt trong năm 2011 và tăng khoảng 6,5% so với năm 2012.

2.2. Kịch bản duy trì

Bối cảnh:

Dịch bệnh EMS có giải pháp chữa và vấn đề Ethoxyquin cũng có giải pháp tháo gỡ.

Tuy nhiên, nếu tình trạng thương lái thu gom tôm nguyên liệu tại các tỉnh ĐBSCL để XK tiểu ngạch sang Trung Quốc vẫn tiếp diễn hoặc nghiêm trọng hơn, cùng với vấn đề thiếu vốn không được giải quyết, DN tôm sẽ bị thiếu nguyên liệu cho chế biến, vấn đề chất lượng tôm XK cũng bị ảnh hưởng.

Dự báo:

Với bối cảnh này, dự báo tình hình sản xuất và XK tôm sẽ khó khăn vì:

• Nguồn cung nguyên liệu cho chế biến XK không đủ, NK tôm sẽ tăng mạnh hơn có thể lên hơn 200 triệu USD/năm.

• Giá tôm XK sẽ cao hơn và khả năng cạnh tranh của tôm Việt Nam càng bị ảnh hưởng, đối tác NK sẽ hạn chế.

• Dự báo sản lượng tôm XK có thể đạt 220.000 tấn, trị giá khoảng 2,2 tỷ USD, tương đương với giá trị của năm 2012.

2.3. Kịch bản kém khả quan

Bối cảnh:

2 thách thức chính là dịch bệnh và hội chứng tôm EMS và rào cản Ethoxyquin tại thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc không có giải pháp, cùng với khó khăn về chi phí gia tăng và thuế NK nguyên liệu ở mức cao.

Vấn đề vay vốn có thể được nhà nước quan tâm hơn, DN và người nuôi có thể sẽ có điều kiện để đầu tư nuôi và thu mua nguyên liệu.

12


Dự báo:

Với bối cảnh này, dự báo năm 2013, ngành tôm Việt Nam sẽ có nhiều thay đổi lớn:

• Nguồn cung sẽ giảm đáng kể (30 - 40%), tôm sú nuôi quảng canh sẽ có cơ hội phát triển nhưng sản lượng nuôi sẽ thấp; sản lượng tôm chân trắng sụt giảm nghiêm trọng.

• DN sẽ phải NK tôm từ một số nước để gia công chế biến XK, giá trung bình tôm XK sẽ tăng do nhu cầu lớn hơn nguồn cung.

• Dự báo sản lượng XK tôm sẽ đạt dưới 200.000 tấn các loại, giá trị đạt khoảng 1,9 tỷ USD, giảm 13% so với năm 2012.

---------------------- oOo --------------------

Documents

BÁO CÁO NGÀNH TÔM VIỆT NAM NĂM 2012 - vasep.com.vn · PDF fileViệt Nam thường cao hơn 15 – 25% so với giá tôm Indonesia và Ấn Độ hay Ecuador. 2 3. Báo cáo