Thöôïng sö Tsong Kha Pa taïo luaän Thang Höông Danh dòch Taïng Haùn Thích Tònh Nghieâm dòch Haùn Vieät

Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo Boà Taùt Giôùi Luaän

Töôøng Quang Tuøng Thö Phaät lòch 2550 - TL 2006

1

Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät

2

Nam moâ Tsong Khapa Thöôïng Sö

3

Lôøi Giôùi Thieäu Baûn dòch Vieät vaên

Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo Boà Taùt Giôùi Luaän, nguyeân ñeà Toái Cöïc

Thanh Tònh Boà Taùt Giôùi Taïng Trì Giôùi Haønh Töôùng Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo Luaän, laø moät trong nhöõng kieät taùc cuûa Thöôïng sö Tsong Kha Pa, toå sö khai saùng phaùi “Muõ vaøng” cuûa Maät toâng Taây Taïng. Theo truyeàn thuyeát, Thöôïng sö laø hoùa thaân cuûa Ñöùc Vaên Thuø, thò hieän laøm moät nhaø toân giaùo vó ñaïi, moät baäc hoïc giaû uyeân baùc, tinh thoâng Tam taïng, vaø cuõng laø moät nhaø canh taân vó ñaïi cuûa Phaät giaùo Taây Taïng vaøo theá kyû thöù möôøi boán!

Quyeån Boà Taùt Giôùi Luaän naøy phaân tích, bieän luaän vaø giaûi thích phaàn Giôùi Ba La Maät cuûa boä Du Giaø Sö Ñòa Luaän, moät tröôùc taùc vó ñaïi cuûa hai ngaøi Di Laëc vaø Voâ Tröôùc thuoäc tröôøng phaùi Duy Thöùc. Trong ñaây, ngaøi Tsong Kha Pa ñaõ phaân tích tæ mæ, giaûi baøy töôøng taän nhöõng aùo nghóa cuûa Boà taùt giôùi luaät, phoâ baøy söï khaùc bieät giöõa giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Thanh vaên vaø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, cuøng trình hieän toû töôøng naêng löïc vó ñaïi cuûa Boà ñeà taâm laø coù theå laøm cho moät haønh giaû Boà taùt thöøa phaïm toäi caên boån, baát luaän taïi gia hay xuaát gia, coù theå hoaøn toaøn khoâi phuïc laïi söï thanh tònh cuûa giôùi theå Boà taùt cuûa mình. Ñaây laø moät söï kieän “kinh ñoäng” maø Phaät giaùo Ñaïi thöøa Trung hoa vaø Vieät nam chöa heà mô töôûng tôùi. Hôn nöõa, boä luaän naøy coøn heù môû cho chuùng ta thaáy ñöôïc chaân trôøi sieâu vieät cuûa lyù töôûng Ñaïi thöøa, moät söï sinh ñoäng tuyeät vôøi, moät tinh thaàn caùch maïng vó ñaïi, cuøøng nhöõng söï hy sinh cao caû huøng traùng cuûa nhöõng haønh giaû Ñaïi thöøa chaân thaät.

4

Trong quyeån luaän naøy, ngoaøi nhöõng ñieàu giôùi vöøa keå treân, ngaøi Tsong Kha Pa ñaõ trích luïc theâm möôøi boán ñieàu giôùi troïng töø quyeån Ñaïi Thöøa Taäp Boà Taùt Hoïc Luaän (goïi taét laø Hoïc Taäp Luaän) cuûa Boà taùt Tòch Thieân, ñoàng thôøi, khai trieån caùc giôùi khinh thaønh boán möôi laêm ñieàu, thaønh thöû, toång coäng coù möôøi taùm giôùi troïng vaø boán möôi laêm giôùi khinh. Ngoaøi ra, ngaøi coøn tham khaûo caùc boä giôùi luaän cuøng caùc kinh ñieån khaùc ñeå tìm lôøi giaûi ñaùp thoûa ñaùng nhaát cho nhöõng söï thaéc maéc hoaëc nghi ngôø veà yù nghóa vaø coâng naêng cuûa Boà taùt giôùi luaät.

Nhöõng ñieàu giôùi Boà taùt trong phaàn Giôùi Ba La Maät ñaõ töøng ñöôïc phieân dòch taïi Trung quoác, laàn thöù nhaát do ngaøi Tam taïng Ñaøm Voâ Saám, döôùi nhan ñeà Ñòa Trì Boà Taùt Giôùi Boån, bao goàm boán giôùi troïng vaø boán möôi moát giôùi khinh, laàn thöù hai do ngaøi Tam taïng Huyeàn Traùng, döôùi nhan ñeà Du Giaø Boà Taùt Giôùi Boån, bao goàm boán giôùi troïng vaø boán möôi ba giôùi khinh. Hai quyeån giôùi boån naøy, tuy phieân dòch ñaõ laâu, nhöng vì bò söï löu truyeàn phoå bieán cuûa quyeån Phaïm Voõng Boà Taùt Giôùi Boån taïi Trung quoác aûnh höôûng, laán aùp, cho neân ñeán nay, söï löu haønh cuûa chuùng vaãn coøn raát haïn cheá.

Boà taùt giôùi luaät ñöôïc phaân tích vaø phaùt huy ôû ñaây laø gia saûn

chung cho caû Ñaïi thöøa Hieån giaùo vaø Ñaïi thöøa Maät giaùo, noù laø neàn taûng cô baûn vaø ñoàng thôøi cuõng laø moät caáu truùc quy moâ thieát yeáu cho taát caû haønh giaû Ñaïi thöøa muoán ñi treân con ñöôøng huy hoaøng ñeán muïc ñích toái cao cuûa mình laø Voâ thöôïng Boà ñeà, chöù khoâng phaûi laø chæ daønh rieâng cho nhöõng haønh giaû Maät thöøa. Cuùi xin caùc haønh giaû Ñaïi thöøa Hieån giaùo ñöøng chæ vì nhìn thaáy töïa ñeà hoaëc teân taùc giaû, roài voäi vaøng cho ñaây laø moät taùc phaåm cuûa Maät toâng maø lô laø, baùc boû.

5

Ñaây laø moät kieät taùc vó ñaïi veà Boà taùt giôùi luaät maø Phaät giaùo

Ñaïi thöøa Trung hoa vaø Vieät nam caàn phaûi ñeå taâm nghieân cöùu, haàu coù theå phaùt huy tinh thaàn vaø yù nghóa chaân thöïc cuûa Boà taùt ñaïo. Ngöôõng mong chö vò thöùc giaû haõy phaùt khôûi söï ñoàng tình, caûm thoâng vôùi nhöõng haønh giaû toân suøng lyù töôûng “thaønh Phaät ñoä sinh” vaø ñeå chuùt ít taâm tö chieáu coá ñeán nhöõng yù nghóa saâu xa chaân thaät ôû ñaây. AÂu cuõng laø moät cô duyeân may maén cho Phaät giaùo Ñaïi thöøa vaäy! Muøa Vu Lan naêm Bính tuaát 2006 Voâ Lieâu Tòch Tónh Trai Thích Tònh Nghieâm caån chí

6

Lôøi Töïa

Baûn dòch Haùn vaên Boà Taùt Giôùi laø cöông lónh cuûa vaïn haïnh, kho taøng cuûa phöôùc ñöùc, baäc thang leân quaû Phaät, ñöôøng Chaùnh ñeán Nieát baøn. Töø khi Ñaáng Ñaïi Giaùc öùng theá, khai thò phaùp moân töï lôïi lôïi tha, xieån döông giaùo phaùp Hieån thöøa, Maät thöøa, ñöa chuùng sinh leân Thaäp ñòa, ñoä höõu tình ra ba coõi, phöông tieän tuy voâ löôïng voâ bieân, nhöng khoâng coù phöông tieän naøo maø khoâng duøng giôùi luaät laøm thuyeàn beø, laáy thi la laøm bôø beán. Tu giôùi haïnh neân nghieäp aùc dieät tröø, töï thaønh thuïc maø chuùng sinh lôïi ích. Chí cöïc thay Giôùi ñoä! Haønh ñòa cuûa Boà taùt coøn coù choã vöôït ngoaøi phaïm vi naøy chaêng? Ñaùng buoàn thay, ñôøi maït phaùp suy, giôùi luaät khoâng coøn ai giaûng giaûi! Chæ trì, taùc trì maát ñi chaùnh quyõ, tu taäp, phuïng haønh oai leäch haønh nghi. Muoán vöôït bieån khoå maø khoâng nghieâm trì giôùi ñöùc, thì cuõng gioáng nhö voi cuoàng ñi laïc ñöôøng taø. Ñaïo phaùp mòt môø, aâu cuõng laø noãi lo cuûa Boà taùt vaäy! May thay, Baäc Thöôïng sö cuûa chuùng ta, Thaùnh Tsong Kha Pa, Baäc trí tueä khai ngoä sieâu vieät hôn ñôøi, Ñaáng giôùi ñöùc uy nghieâm vöôït xa theá tuïc, xuaát sinh ôû Cam Ninh, tröôûng thaønh taïi Taây Taïng, hoïc nhieàu hieåu roäng, thaâm nhaäp Thaùnh giaùo, hoaèng döông Chaân Thöøa, quang hieån Chaùnh Phaùp. Môû ñöôøng ñaït ñaïo cho ba loaïi caên cô, baøy söï thaâm saâu cuûa Hieån giaùo, Maät giaùo. Ñaây chính laø ñaép ñöôøng phaúng ñeán Nieát baøn, chaán uy phong cho giôùi luaät. Ngaøi ñaõ tham khaûo luaät taïng maø taïo neân boä luaän naøy, thoáng nhieáp vaïn haïnh

7

thaønh ba tuï, bao quaùt öùc ñoä vaøo chín loaïi. Choã xaû boû, töùc laø möôøi taùm toäi tha thaéng, boán möôi laêm toäi vi phaïm, choã giöõ laáy, töùc laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, cuøng caùc hoïc xöù luïc ñoä, töù nhieáp, laïi coøn thaâu nhieáp boån nghóa cuûa caùc boä luaän Du Giaø, Hoïc Taäp, dung hôïp yù thuù cuûa caùc ngaøi Long Thoï, Voâ Tröôùc, y cöù roäng raõi vaøo caùc sôù giaûi cuûa kinh luaän ñeå xieån minh haønh töôùng giôùi luaät, nghi quyõ thoï giôùi, cuøng haønh töôùng cuûa söï phoøng hoä tònh giôùi. Hai thöøa Hieån, Maät, xaû boû giôùi luaät thì khoâng coøn laø con ñöôøng ñaïo maø Boà taùt ba ñôøi ñeàu phaûi hoïc taäp. Ñaây quaû thöïc laø Thuyeàn Töø trong vieäc ñoä theá, Dieäu Phaåm cho söï xuaát ly. Höông Danh, luùc ôû coá ñoâ hoïc phaùp, töøng nghe vò Thöôïng sö hoï Taân noùi: “Boä luaän naøy, yù chæ saâu xa, nghóa lyù tinh xaùc. Ngöôøi taïi gia, xuaát gia hoïc taäp Phaät phaùp ôû Taây Taïng, baát luaän Hieån giaùo hay Maät giaùo, khoâng ai maø khoâng nghieân cöùu, duøng ñaây laøm phaùp thöùc cho söï tu haønh.” Hoâm nay, nhaân cô duyeân thaønh laäp Boà Ñeà Hoïc Hoäi, vôùi toâng chæ hoaèng truyeàn Phaät phaùp, Höông Danh beøn ñem quyeån luaän naøy tröng baøy tröôùc ñaïi chuùng, nguyeän yù phieân dòch, moïi ngöôøi trong hoäi nghe qua ñeàu nhieät lieät taùn ñoàng, nhaân ñaây, vaøo thaùng taùm naêm Giaùp tuaát (1934) thieát laäp Dòch Kinh Xöù, uûy nhieäm Höông Danh chuû quaûn söï vieäc naøy. Höông Danh ñaõ cung caån y vaøo baûn Taïng vaên cuûa chuøa Tung Chuùc ôû Baéc Kinh san haønh maø phieân dòch. Khi gaëp yù nghóa khoù hieåu thì ñeán nhôø söï chæ giaùo cuûa vò Ñaïo sö cuûa Boà Ñeà Hoïc Hoäi laø Thöôïng sö Vinh Taêng, qua söï thoâng dòch cuûa oâng Ngoâ Kieám Quaân, hôn nöõa, laïi coøn ñöôïc oâng Cao Quaùn Nhö giuùp ñôõ hieäu ñính lôøi vaên. Ñeán thaùng tö naêm sau, AÁt hôïi (1935) thì phieân dòch hoaøn taát.

8

Höông Danh, hoïc thöùc thoâ thieån, chöa theå hieåu thaáu yù nghóa saâu xa khoù doø, e raèng baûn dòch maát ñi phaàn naøo yù nghóa chaân thöïc. Nguyeän caùc baäc cao ñöùc Phaät giaùo, töø bi chæ chaùnh nhöõng choã sai laàm, laøm saùng toû nhöõng nôi taêm toái.

Xin nguyeän Tam Baûo gia hoä, chöùng minh loøng thaønh cuûa con, khieán cho Dieäu Phaùp ñöôïc phoå caäp, ñeå moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc ngoài treân thuyeàn Giôùi Luaät, ñeán thaúng nôi Phaät Ñòa. Tieát Maïnh Haï, Daân Quoác naêm AÁt Hôïi (1935), Thang Höông Danh kính ghi ôû Thöôïng Haûi Dòch Kinh Xöù.

9

Muïc Luïc A1. Phaàn töïa 1- Taùn thaùn Phaät Thích Ca 2- Taùn thaùn Phaät Di Laëc 3- Taùn thaùn ngaøi Voâ Tröôùc 4- Taùn thaùn Boà Taùt Ñòa 5- Nhaân duyeân ngaøi Voâ Tröôùc soaïn Boà Taùt Ñòa 6- Nhaân duyeân luaän chuû Tsong Kha Pa taïo luaän naøy 7- Toång luaän trì giôùi 8- Hai Thöøa Hieån, Maät ñeàu phaûi trì giôùi A2. Chaùnh thöùc giaûi thích giôùi phaåm B1. Toång nhieáp B2. Phaân thích C1. Noùi sô löôïc veà töï tính D1. Giôùi tính D2. Söï lôïi ích thuø thaéng C2. Noùi töôøng taän veà taát caû giôùi D1. Giôùi phaùp E1. Phaân bieät F1. Phaân bieät sôû y F2. Phaân bieät töï tính E2. Töï tính F1. Luaät nghi giôùi F2. Nhieáp thieän phaùp giôùi G1. Löôïc nhieáp G2. Noùi chi tieát G3. Nhieáp nghóa F3. Nhieâu ích höõu tình giôùi

10

E3. Nhaân duyeân ñaày ñuû F1. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa luaät nghi giôùi G1. Khoâng nuoái tieác duïc laïc ôû quaù khöù G2. Khoâng ham thích duïc laïc ñôøi vò lai G3. Khoâng ñaém meâ duïc laïc ôû hieän taïi G4. Öa thích choã vaéng veû G5. Lôøi noùi, tö töôûng thaûy ñeàu thanh tònh G6. Khoâng töï khinh mieät mình G7. Nhu hoøa G8. Nhaãn nhuïc G9. Khoâng phoùng daät G10. Ñaày ñuû quyõ taéc tònh meänh F2. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieáp thieän phaùp giôùi G1. Tuaàn töï cuûa naêm ba la maät G2. Taàng baäc cuûa Tueä ba la maät F3. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieâu ích höõu tình giôùi G1. Laøm baïn trôï giuùp cho ngöôøi caàn trôï giuùp G2. Laøm lôïi ích cho ngöôøi meâ muoäi nghóa lyù G3. Laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi ôn G4. Cöùu hoä nhöõng söï xaâm haïi, sôï seät G5. Laøm cho nhöõng ngöôøi ñang öu saàu khoå naõo ñöôïc khai taâm môû yù G6. Laøm lôïi ích cho ngöôøi thieáu thoán G7. Laøm lôïi ích cho ngöôøi ñeán caàu nöông töïa G8. Tuøy taâm chuùng sinh maø laøm lôïi ích G9. Laøm lôïi ích cho ngöôøi tu chaùnh haïnh G10. Laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi phaïm toäi G11. Duøng thaàn löïc laøm lôïi ích E4. Thaâu goùp yù nghóa chaùnh yeáu D2. Laõnh thoï giôùi phaùp

11

E1. Thoâng nghóa E2. Boån nghóa F1. Phaùp coù thaày truyeàn giôùi G1. Nghi thöùc thoï giôùi H1. Khaûi thænh I1. Bieän minh nhaân vaät J1. Bieän minh ngöôøi thoï giôùi J2. Bieän minh ngöôøi truyeàn giôùi I2. Bieän minh phaùp thoï giôùi J1. Bieän minh phaùp cuûa ngöôøi thoï giôùi J2. Bieän minh phaùp cuûa ngöôøi truyeàn giôùi H2. Ñaày ñuû tö löông H3. Cung thænh nhanh choùng truyeàn giôùi H4. Sinh khôûi nieàm vui thuø thaéng H5. Hoûi theo thöù töï G2. Nghi quyõ chaùnh haønh G3. Nghi quyõ chung haønh H1. Khaûi baïch thænh caàu chöùng minh H2. Taùn thaùn coâng ñöùc thoï giôùi H3. Cuùng döôøng baùo aân H4. Khoâng ñöôïc voäi vaøng trình baøy, khai thò Boà taùt giôùi F2. Phaùp khoâng coù thaày truyeàn giôùi D3. Phoøng hoä giôùi phaùp E1. Noùi toång quaùt veà phoøng hoä giôùi E2. Noùi chi tieát veà phoøng hoä giôùi F1. Caùc toäi neân xaû G1. Tha thaéng toäi tuï H1. Töï tính cuûa toäi tha thaéng I1. Thuyeát minh cuûa Luaän Du Giaø J1. Thoâng chi

12

J2. Bieät chi K1. Vì lôïi döôõng cung kính, khen mình cheâ ngöôøi (toäi tha thaéng thöù nhaát) K2. Boûn seûn khoâng boá thí taøi vaät, Phaät phaùp (toäi tha thaéng hai) K3. Ñaùnh ñaäp höõu tình, khoâng xaû oaùn keát (toäi tha thaéng thöù ba) K4. Phæ baùng Boà taùt taïng, noùi phaùp töông töï (toäi tha thaéng thöù tö) I2. Thuyeát minh cuûa caùc boä luaän khaùc (Hoïc Taäp Luaän noùi veà taát caû toäi caên baûn) J1. Caùc luaän sö khaùc K1. Neâu leân laäp luaän cuûa caùc luaän sö khaùc L1. Boà Ñeà Hieàn L2. Voâ UÙy Sinh L3. Taây Taïng phaùp sö 1 L4. Taây Taïng phaùp sö 2 K2. Ñaû phaù laäp luaän cuûa caùc luaän sö khaùc L1. Phaù ngaøi Boà Ñeà Hieàn L2. Phaù ngaøi Voâ UÙy Sinh L3. Phaù Taây Taïng phaùp sö 1 L4. Phaù Taây Taïng phaùp sö 2 J2. Thuyeát minh cuûa Hoïc Taäp Luaän K1. Ñoái vôùi taøi vaät cuûa Tam baûo, khoâng cho maø laáy (phaùp tha thaéng thöù nhaát) K2. Huûy baùng xaû boû chaùnh phaùp (phaùp tha thaéng thöù hai) K3. Xaâm haïi toån thöông xuaát gia tyø kheo (phaùp tha thaéng thöù ba) K4. Taïo naêm nghieäp voâ giaùn (phaùp tha thaéng thöù tö) K5. Khôûi taø kieán, chaáp chaët khoâng boû (phaùp tha thaéng thöù naêm)

13

K6. Phaù huûy, toån hoaïi truï xöù (phaùp tha thaéng thöù saùu) K7. Noùi nghóa lyù thaâm saâu cho nhöõng ngöôøi khoâng ñuû trình ñoä (phaùp tha thaéng thöù baûy) K8. Laøm cho ngöôøi khaùc thoaùi thaát taâm Ñaïi thöøa (phaùp tha thaéng thöù taùm) K9. Laøm cho ngöôøi khaùc xaû boû giôùi bieät giaûi thoaùt (phaùp tha thaéng thöù chín) K10. Huûy baùng phaùp Thanh vaên thöøa (phaùp tha thaéng thöù möôøi) K11. Töï khen mình vaø cheâ ngöôøi (phaùp tha thaéng thöù möôøi moät) K12. Noùi doái chöùng ñaéc thöôïng nhaân phaùp (phaùp tha thaéng thöù möôøi hai) K13. Cöôõng ñoaït taøi vaät cuûa Tam baûo (phaùp tha thaéng thöù möôøi ba) K14. Kieán laäp caùc phaùp aùc, v.v... (phaùp tha thaéng thöù möôøi boán) H2. Haäu quaû cuûa phaïm toäi tha thaéng H3. Phaân bieät ba loaïi phieàn naõo phaïm giôùi H4. Coù theå khoâi phuïc söï thanh tònh ñaëc thuø H5. Nhaân duyeân xaû boû Boà taùt tònh giôùi G2. Caùc toäi vi phaïm H1. Noùi toång quaùt H2. Giaûi thích töôøng taän I1. Vi phaïm luïc ñoä nhieáp thieän phaùp giôùi J1. Chöôùng ngaïi Boá thí K1. Chöôùng ngaïi taøi thí (vi phaïm thöù nhaát) K2. Chöôùng ngaïi söï ñoái trò san tham (vi phaïm thöù hai) K3. Chöôùng ngaïi voâ uùy thí L1. Ñoái vôùi thaéng caûnh (vi phaïm thöù ba)

14

L2. Ñoái vôùi haèng caûnh (vi phaïm thöù tö) K4. Chöôùng ngaïi söï boá thí cuûa ngöôøi khaùc L1. Khoâng nhaän söï môøi thænh (vi phaïm thöù naêm) L2. Khoâng nhaän ñoà vaät cuùng döôøng (vi phaïm thöù saùu) K5. Chöôùng ngaïi phaùp thí (vi phaïm thöù baûy) J2. Chöôùng ngaïi trì giôùi K1. Chöôùng ngaïi söï lôïi tha L1. Chaùnh chöôùng giôùi lôïi tha M1. Boû pheá ngöôøi ñaùng thöông xoùt (vi phaïm thöù taùm) M2. Khoâng hoïc nhöõng ñieàu giôùi chung vôùi Thanh vaên (vi phaïm thöù chín) M3. Tu hoïc giôùi khoâng cuøng chung vôùi Thanh vaên (vi phaïm thöù möôøi) L2. Neâu roõ söï khaùc bieät giöõa tính toäi cuûa giôùi Boà taùt vaø tính toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt K2. Chöôùng ngaïi vieäc töï lôïi L1. Huûy phaïm tònh meänh (vi phaïm thöù möôøi moät) L2. Huûy phaïm quyõ taéc (vi phaïm thöù möôøi hai) L3. Ñaém meâ ba coõi (vi phaïm thöù möôøi ba) K3. Chöôùng ngaïi vieäc lôïi ích mình vaø ngöôøi L1. Khoâng phoøng hoä danh döï mình (vi phaïm thöù möôøi boán) L2. Khoâng duøng bieän phaùp maïnh ñeå lôïi ích chuùng sinh (vi phaïm thöù möôøi laêm) J3. Chöôùng ngaïi nhaãn nhuïc K1. Khoâng chòu an nhaãn (vi phaïm thöù möôøi saùu) K2. Khoâng xaû boû taâm saân haän trieàn mieân L1. Khoâng töï xaû boû (vi phaïm thöù möôøi baûy) L2. Khoâng tha thöù loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc (vi phaïm thöù möôøi taùm) K3. Khoâng khôûi taâm ñoái trò phieàn naõo (vi phaïm thöù möôøi chín)

15

J4. Chöôùng ngaïi tinh tieán K1. YÙ höôùng haønh vi haï lieät (vi phaïm thöù hai möôi) K2. Haønh vi löôøi bieáng (vi phaïm thöù hai möôi moát) K3. Ham ñaøm luaän voâ ích (vi phaïm thöù hai möôi hai) J5. Chöôùng ngaïi thieàn ñònh K1. Chöôùng ngaïi gia haønh (vi phaïm thöù hai möôi ba) K2. Chöôùng ngaïi chaùnh haønh (vi phaïm thöù hai möôi boán) K3. Chöôùng ngaïi chung haønh (vi phaïm thöù hai möôi laêm) J6. Chöôùng ngaïi trí tueä K1. Ñoái vôùi lieät caûnh L1. Khoâng hoïc phaùp Tieåu thöøa (vi phaïm thöù hai möôi saùu) L2. Chuyeân taâm tu hoïc phaùp Tieåu thöøa (vi phaïm thöù hai möôi baûy) L3. Chuyeân taâm tu hoïc giaùo ñieån ngoaïi ñaïo (vi phaïm thöù hai möôi taùm) L4. Ñam meâ tu hoïc phaùp ngoaïi ñaïo (vi phaïm thöù hai möôi chín) K2. Ñoái vôùi thaéng caûnh L1. Gheùt boû huûy baùng caûnh giôùi trí tueä (vi phaïm thöù ba möôi) L2. Coù theå huûy hoaïi quaû baùo trí tueä (vi phaïm thöù ba möôi moát) L3. Coù theå huûy hoaïi nhaân cuûa trí tueä M1. Khoâng ñi nghe chaùnh phaùp (vi phaïm thöù ba möôi hai) M2. Coù theå huûy hoaïi caûnh giôùi cuûa söï nghe phaùp (vi phaïm thöù ba möôi ba) I2. Vi phaïm nhieâu ích höõu tình giôùi J1. Toång töôùng K1. Khoâng laøm lôïi ích (vi phaïm thöù ba möôi boán) K2. Khoâng cöùu giuùp ngöôøi saàu khoå L1. Khoâng giuùp tröø dieät söï khoå M1. Khoâng giuùp ñôõ ngöôøi beänh (vi phaïm thöù ba möôi laêm)

16

M2. Khoâng giuùp dieät tröø söï khoå (vi phaïm thöù ba möôi saùu) L2. Khoâng giuùp dieät tröø nguyeân nhaân söï khoå (vi phaïm thöù ba möôi baûy) J2. Bieät töôùng K1. Khoâng laøm lôïi ích L1. Khoâng bieát baùo ôn (vi phaïm thöù ba möôi taùm) L2. Khoâng an uûi ngöôøi saàu khoå (vi phaïm thöù ba möôi chín) L3. Khoâng cöùu giuùp ngöôøi ngheøo khoå (vi phaïm thöù boán möôi) L4. Khoâng kheùo cheá ngöï ñeä töû (vi phaïm thöù boán möôi moát) L5. Khoâng tuøy thuaän ngöôøi khaùc (vi phaïm thöù boán möôi hai) L6. Khoâng taùn thaùn ngöôøi coù ñöùc (vi phaïm thöù boán möôi ba) K2. Khoâng ñieàu phuïc L1. Ñoái vôùi vieäc phi phaùp, khoâng chòu duøng uy ñöùc chieát phuïc (vi phaïm thöù boán möôi boán) L2. Ñoái vôùi vieäc traùi ngöôïc Thaùnh giaùo, khoâng chòu ñieàu phuïc (vi phaïm thöù boán möôi laêm) F2. Hoä trì taâm töôùng cuûa haønh giaû F3. Phöông tieän laøm cho ngöôøi phaïm giôùi khoâi phuïc thanh tònh F4. Maät yù cuûa söï thuyeát minh “tham laø toäi nheï” F5. Phaân bieät caùc toäi phaåm thöôïng, trung, haï F6. An truï trong nhaân duyeân an laïc C3. Luaän veà söï khaùc bieät cuûa caùc giôùi D1. Nan haønh giôùi D2. Nhaát thieát moân giôùi D3. Thieän só giôùi D4. Nhaát thieát chuûng giôùi D5. Toaïi caàu giôùi D6. Thöû theá tha theá laïc giôùi D7. Thanh tònh giôùi C4. Söï lôïi ích thuø thaéng cuûa giôùi

17

D1. Söï lôïi ích thuø thaéng roát raùo D2. Söï lôïi ích thuø thaéng hieän ñôøi C5. Nhieáp taäp giôùi töôùng C6. Haønh nghieäp cuûa giôùi A3. Haäu phaàn. Choã y cöù vaø yù chæ cuûa luaän chuû, khuyeán khích kyø nguyeän ./.

18

Toái Cöïc Thanh Tònh Boà Taùt Giôùi Taïng

Trì Giôùi Haønh Töôùng Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo Luaän

Thöôïng Sö Tsong Kha Pa taïo luaän Thang Höông Danh dòch Taïng Haùn Thích Tònh Nghieâm dòch Haùn Vieät

A1. Phaàn töïa.

Kính laïy Ñoàng Töû Vaên Thuø Sö Lôïi Boà Taùt Ma Ha Taùt (1) Taùn thaùn Phaät Thích Ca.

Kính laïy Baäc ñem loøng Ñaïi bi, Bao kieáp tu nhöõng coâng haïnh khoù, Nay chöùng quaû Phaät, dieãn phaùp maàu, Lay tænh chuùng sanh ñang meâ muoäi. (2) Taùn thaùn Phaät Di Laëc. Laïy Baäc ñöôïc Ñaáng Ñaïi Giaùc Toân, Thoï kyù keá vò ngoâi Phaùp Vöông,

19

Töï taïi treân ñôøi, Voâ Naêng Thaéng 1, Duøng Thanh Tònh Taïng hoä höõu tình. (3) Taùn thaùn ngaøi Voâ Tröôùc. Kính laïy döôùi chaân nhö ñoùa sen, Cuûa baäc thaùnh giaû, ngaøi Voâ Tröôùc, Ngaøi ñem ñeán moïi söï caùt töôøng, Con nay cung kính xin thôø phuïng. (4) Taùn thaùn Boà taùt ñòa. Ngaøi Voâ Naêng Thaéng dieãn dieäu phaùp, Ñoái vôùi haïnh Boà taùt caàn hoïc, Chæ daïy phaùp tu hôïp Chaùnh lyù, Ngöôøi thích Thöôïng thöøa neân thoï trì. Nhöõng ngöôøi töï xöng laø Ñaïi thöøa, Nhöng ñoái vôùi giôùi luaät Boà taùt, Muø khoâng trí tueä, khoâng phaân bieät, Hoaëc chæ tuïng nieäm theo maët chöõ, Ñoái phaùp Thöôïng thöøa caàn tu taäp, Cuøng ñaïo Ñeä nhaát cuûa Boà taùt, Khoâng theå quyeát taâm caàu Thaùnh phaùp, Phoùng daät, xaû boû nghóa chaân thöïc, Boïn hoï, taâm meâ muoäi Chaùnh ñaïo, Gioáng nhö naøi voi khoâng moùc saét. Nhöõng Baäc coù caên tính Thöôïng thöøa, Ñoái vôùi phaùp naøy, raát thích nghe. (5) Nhaân duyeân ngaøi Voâ Tröôùc soaïn Boà taùt ñòa.

20

Phaàn Kyù bieät trong quyeån Dieäu Caùt Töôøng Boån Tuïc noùi:

Coù baäc Bí soâ teân Voâ Tröôùc,

Thaáu roõ chaân nghóa cuûa luaän taïng, Hay kheùo choïn löïa caùc kinh ñieån, Taát caû lieãu nghóa, khoâng lieãu nghóa,

Laïi hay khai trieån trí theá gian, Kheùo phaân bieät luaän taïng boån nghóa, Ngaøi laø baäc vieân chöùng “trì minh” 2, Laø söù giaû cuûa Ñöùc Ñieàu Ngöï,

Baäc noùi lôøi thaät ñuû uy löïc, Kheùo hay sinh khôûi tueä thuø thaéng, Khieán Thaùnh Giaùo truï theá laâu daøi, Choïn nghóa chaân thöïc cuûa kinh ñieån, Ngaøi thoï moät traêm naêm möôi tuoåi, Sau khi maát, hieän thaân coõi Phaät, Tuy ôû trong sinh töû luaân hoài, Vónh vieãn höôûng muøi vò an laïc, Trong ñôøi vò lai seõ chöùng ñöôïc, Voâ thöôïng Boà ñeà toái cöùu caùnh. Boà taùt Voâ Tröôùc tu taäp phaùp moân thuø thaéng vi dieäu, phaùt nguyeän roäng lôùn, ñaõ trong nhieàu ñôøi, tích taäp voâ löôïng tö löông khoù nghó baøn, tinh tieán thaønh khaån tu taäp, chöùng ñöôïc Phaùp quang ñònh, coù theå laøm cho moïi ngöôøi ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt cöùu caùnh, gioáng nhö vöôït bieån lôùn, ñeàu ñöôïc ñeán bôø beân kia, ñaày ñuû naêng löïc kheùo leùo löïa choïn caùc phaùp maø caùc chuùng sanh khaùc khoù theå löôøng ñöôïc. Ngaøi ôû nôi Boà taùt Di Laëc, roäng nghe voâ löôïng Phaät phaùp, ñaëc bieät ñoái vôùi lyù thuù haønh quaû roäng lôùn cuûa Thöôïng thöøa, ngaøi ñaõ nghe vaø

21

laõnh thoï moät caùch vieân maõn. Sau ñoù ngaøi ñaõ söu taäp nhöõng nghóa lyù thieát yeáu, bieân soaïn phaàn Boà Taùt Ñòa cuûa boä Du Giaø Sö Ñòa Luaän. (6) Nhaân duyeân luaän chuû Tsong Kha Pa taïo luaän naøy.

Neáu nhö coù ngöôøi, ñoái vôùi phaùp Thöôïng thöøa, tu taäp ít oûi, söùc hieåu bieát yeáu ôùt, ñoái vôùi caùc hoïc xöù cuûa Boà taùt, khoâng theå quaùn xeùt, thoâng ñaït, vì muoán nhöõng ngöôøi keùm coûi naøy coù theå hieåu roõ moät caùch deã daøng, cho neân toâi (Tsong Kha Pa) xin giaûi thích sô löôïc yù nghóa phaåm Giôùi Ba La Maät cuûa phaàn Boà Taùt Ñòa naøy. (7) Toång luaän trì giôùi. Haønh giaû Boà taùt duøng choã naøo laøm nôi y chæ? Phaûi y nhö Thaùnh giaùo ñaõ daïy. Tröôùc tieân phaûi phaùt khôûi taâm Boà ñeà thuø thaéng, keá ñoù, ñoái vôùi nhöõng ñieàu Boà taùt phaùt nguyeän tu hoïc, phaûi duøng söï trì giôùi laøm coâng haïnh thieát yeáu, vì neáu nhö khoâng theå tu taäp hoïc xöù cuûa Boà taùt, thì khoâng theå naøo chöùng ñaéc Voâ thöôïng Boà ñeà, bôûi theá, trì giôùi laø con ñöôøng quan yeáu nhaát trong taát caû coâng haïnh cuûa Boà taùt ba ñôøi. Trong phaàn Boà Taùt Ñòa noùi raèng ba tuï giôùi naøy (luaät nghi, nhieáp thieän phaùp, nhieáp höõu tình) laø nhöõng ñieàu maø taát caû Boà taùt quaù khöù caàu Ñaïi Boà ñeà ñaõ hoïc, taát caû Boà taùt vò lai seõ hoïc, vaø taát caû Boà taùt hieän taïi ôû voâ löôïng voâ bieân möôøi phöông theá giôùi ñang hoïc. Laïi nöõa, Giôùi Sôù noùi: “Phaøm taát caû haønh giaû ñaõ phaùt taâm Voâ thöôïng Boà ñeà, böôùc vaøo ngöôõng cöûa Ñaïi thöøa, aét phaûi an truï trong tònh giôùi cuûa Boà taùt.” Neáu ñoái vôùi nhöõng hoïc xöù cuûa Boà taùt ñaõ ñöôïc giaûng noùi trong Giôùi Ba La Maät khoâng chòu tu taäp, hoaëc khoâng cung kính, tin

22

töôûng, maø töï cho mình laø haønh giaû Ñaïi thöøa, thì neân bieát ñaây chæ laø Boà taùt töông töï, chöù khoâng phaûi Boà taùt chaân thöïc. Bôûi theá, phaùt taâm Boà ñeà, maø ñoái vôùi hoïc xöù cuûa Boà taùt, khoâng chòu tu taäp vôùi loøng tin töôûng saâu xa, thì khoâng theå naøo chöùng ñaéc Voâ thöôïng Boà ñeà. Nhöõng vò haønh giaû caàu Boà ñeà, phaûi neân quaùn xeùt hoïc xöù cuûa Boà taùt, xem ñoù laø con ñöôøng chính yeáu cuûa mình, theo ñoù maø sieâng naêng tu hoïc. Thaùnh Tam Giôùi Kinh noùi: “Naøy Hoä Quang! Neáu coù thieän nam, thieän nöõ naøo tu hoïc Boà taùt thöøa, khi nghe ñöôïc Boà taùt hoïc xöù, maø laïi khoâng theå sinh loøng tin töôûng chaân thöïc saâu xa, neân bieát ngöôøi ñoù roát raùo khoâng theå chöùng ñaéc A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà. Vì sao? Do söï tu hoïc maø chöùng ñöôïc Boà ñeà, chaúng phaûi khoâng tu hoïc maø coù theå chöùng ñöôïc. Neáu nhö khoâng tu hoïc maø coù theå chöùng ñöôïc, thì nhöõng loaøi nhö meøo, thoû, v.v..., cuõng phaûi chöùng ñöôïc Voâ thöôïng Boà ñeà. Vì sao? Vì nhöõng ngöôøi khoâng tu chaùnh haïnh, aét khoâng theå chöùng ñöôïc quaû Voâ thöôïng. Laïi nöõa, neáu khoâng tu chaùnh haïnh maø chöùng ñöôïc Voâ thöôïng Boà ñeà, thì lôøi noùi, aâm thanh cuõng chöùng ñöôïc Voâ thöôïng Boà ñeà, gioáng nhö chæ caàn noùi lôøi nhö sau: “Toâi seõ thaønh Phaät! Toâi seõ thaønh Phaät!”, cuõng seõ laøm cho voâ löôïng chuùng sanh thaønh Phaät”. (8) Hai Thöøa Hieån, Maät ñeàu phaûi trì giôùi.

Neáu nhö cho raèng chæ coù haønh giaû Hieån giaùo môùi caàn tu hoïc, haønh trì tònh giôùi cuûa Boà taùt, coøn haønh giaû Maät giaùo thì khoâng caàn phaûi tu hoïc, quan nieäm nhö theá goïi laø ñaïi taø kieán. Nhöõng boä kinh Maät giaùo nhö Tam Boà Ñeà, Kim Cöông Khoâng Haønh, Kim Cöông Ñaûnh ñeàu noùi nhö sau: Con nay ñuùng lyù xin phaùt khôûi,

23

Taâm Boà ñeà toái thaéng voâ thöôïng, Ñoái vôùi taát caû giôùi luaät nghi, Cuøng giôùi nhieáp thieän phaùp vi dieäu, Giôùi nhieâu ích höõu tình thuø thaéng, Moãi giôùi ñeàu kieân quyeát thoï trì. Nghóa laø, neáu muoán thoï trì giôùi luaät cuûa Kim cöông thöøa (Maät thöøa), tröôùc tieân caàn phaûi phaùt nguyeän hoïc ba tuï giôùi naøy. Hôn nöõa, ñoái vôùi naêm Phaät boä3, phaûi neân cung kính thoï trì, y cöù vaøo nghi quyõ Maïn ñaø la, vaø cuõng phaûi hoä trì hai loaïi giôùi “coäng” vaø “baát coäng”. Coäng giôùi, töùc laø giôùi phaùp cuûa Boà taùt. Bôûi theá, haønh giaû Boà taùt phaùt taâm haønh trì, ñoái vôùi ba tuï giôùi, hoaëc saùu Ba la maät, ñeàu phaûi neân tu hoïc. Ngoaøi ba tuï giôùi vaø saùu Ba la maät, khoâng coù con ñöôøng Ñaïi thöøa Ba la maät naøo khaùc. Vì theá, vieäc tu hoïc ba tuï giôùi vaø saùu Ba la maät, laø ñieàu caàn thieát cuûa boán Tuïc boä 4 trong Maät thöøa, baát luaän laø boä naøo. Laïi nöõa, (1) phaùt taâm Boà ñeà, vaø (2) saùu Ba la maät, laø con ñöôøng chung cho caû Hieån giaùo vaø Maät giaùo, cho neân haønh giaû Maät giaùo, trong taát caû moïi thôøi, ñeàu khoâng neân xaû boû hai ñieàu naøy. Dieäu Caùt Töôøng Boån Tuïc noùi: “Haønh giaû Maät giaùo, phaûi neân ñaày ñuû vieân maõn ba phaùp. Ba phaùp ñoù laø gì? Moät laø khoâng xaû boû chuùng sanh; hai laø hoä trì Boà taùt tònh giôùi luaät nghi; ba laø khoâng töï mình boû maát nhöõng Maät phaùp hieän ñang tu taäp.” Kinh Kim Cöông Ñaûnh noùi: Ñoái vôùi saùu haïnh Ba la maät, Phaûi theo thöù töï maø tu hoïc, Coù theå laøm lôïi ích höõu tình, Ñaây goïi laø haønh Boà taùt haïnh.

24

Kinh Kim Cöông Maïn, phaåm thöù möôøi hai cuõng noùi: Con phaùt taâm Boà ñeà thuø thaéng, Roäng nhieáp taát caû keû ñaùng thöông, Nöông vaøo Thaéng Boà Ñeà tu taäp, Vì lôïi chuùng sanh, nguyeän thaønh Phaät. Hieån giaùo vaø Maät giaùo, ñoái vôùi caùc hoïc xöù cuûa Boà taùt, söï khai, giaù tuy coù khaùc bieät, song baûn theå cuûa giôùi chæ laø moät. Phaûi neân bieát raèng, Hieån giaùo vaø Maät giaùo, baát luaän tu theo phaùp naøo, ñeàu phaûi nghieâm trì giôùi luaät. A2. Chaùnh thöùc giaûi thích giôùi phaåm. Giaûi thích giôùi phaåm, sô löôïc phaân laøm hai phaàn: 1. Toång nhieáp, 2. Phaân thích. B1. Toång nhieáp. Theá naøo laø taát caû giôùi cuûa Boà taùt? Noùi sô löôïc veà haønh töôùng thì coù chín loaïi giôùi:

(1) Töï tính, (2) nhaát thieát, (3) nan, (4) Nhaát thieát moân, (5) thieän só, (6) Nhaát thieát chuûng, (7) toaïi caàu, (8) Tam theá laïc, (9) thanh tònh, Chín loaïi haønh töôùng naøy, Noùi sô löôïc veà giôùi.

25

Trong ñaây, (1) töï tính giôùi: laø toång töôùng cuûa giôùi; (2) nhaát thieát giôùi: laø söï phaân bieät moät caùch roäng raõi theå töôùng cuûa giôùi; (3) nan haønh giôùi: giôùi naøy raát khoù haønh trì, khoâng phaûi nhöõng ngöôøi taàm thöôøng coù theå haønh trì ñöôïc; (4) nhaát thieát moân giôùi: giôùi naøy coù theå phaân bieät taát caû coâng haïnh; (5) thieän só giôùi: giôùi naøy coù theå laøm choã y chæ thuø thaéng cho nhöõng baäc thieän só; (6) nhaát thieát chuûng giôùi: giôùi naøy coù theå phaân bieät roäng raõi veà haønh töôùng, chuûng loaïi cuûa giôùi; (7) toaïi caàu giôùi: nhö trong Ñaïi Sôù coù noùi: “Lìa xa söï khoå naõo cuûa ngöôøi khaùc, do vì caûnh vaø haønh coù söï thay ñoåi, khaùc bieät.” (8) tam theá laïc giôùi, vaø (9) thanh tònh giôùi, ñeàu laø noùi veà quaû baùo thuø thaéng cuûa giôùi, do phöông tieän xaû, ñaéc, maø coù söï khaùc bieät. B2. Phaân thích. Coù saùu phaàn: (1) noùi sô löôïc veà töï tính giôùi; (2) noùi töôøng taän veà taát caû giôùi; (3) laäp luaän veà söï sai bieät; (4) noùi veà söï lôïi ích thuø thaéng cuûa giôùi; (5) nhieáp taäp giôùi töôùng; (6) noùi veà haønh nghieäp cuûa giôùi. C1. Noùi sô löôïc veà töï tính giôùi.

Coù hai phaàn: (1) giôùi tính, (2) söï ích lôïi thuø thaéng. D1. Giôùi tính.

Trong phaàn giôùi tính, coù boán coâng ñöùc, nghóa laø coâng ñöùc cuûa töï tính giôùi toång coäng coù boán loaïi: (i) coâng ñöùc cuûa söï chaùnh thöùc töø ngöôøi khaùc thoï giôùi; (ii) coâng ñöùc cuûa söï vui thích thanh tònh; (iii) coâng ñöùc cuûa söï saùm hoái thanh tònh nhöõng söï phaïm giôùi; (iv)

26

coâng ñöùc cuûa söï cung kính saâu xa, chuyeân taâm töôûng nieäm, haønh trì giôùi phaùp khoâng coù söï vi phaïm.

Boán coâng ñöùc, coù nghóa laø: (i) Do söï chaùnh thöùc töø ngöôøi khaùc thoï giôùi, neáu coù nhaân duyeân vi phaïm giôùi phaùp, bieát roõ seõ bò ngöôøi khaùc quôû traùch, huûy baùng söï baát chaùnh, vì vaäy ñoái vôùi nhöõng haønh ñoäng xaáu, sanh taâm hoå theïn; (ii) vì ñoái vôùi giôùi phaùp coù nieàm tin vui thích thanh tònh, cho neân, neáu coù nhaân duyeân vi phaïm, lieàn töï quaùn xeùt chính mình, e sôï söï phaïm giôùi seõ loâi keùo, phaù hoaïi nhöõng coâng phu tu haønh, lieàn khôûi taâm hoå theïn ñoái vôùi vieäc aùc. Do vì hai vieäc: (iii) sau khi phaïm giôùi, saùm hoái thanh tònh, vaø (iv) khoâng heà huûy phaïm giôùi phaùp, cho neân xa lìa phaùp aùc. Do vì Boà taùt chaùnh thöùc töø ngöôøi khaùc thoï giôùi, nöông vaøo nieàm vui thích thanh tònh, cho neân sinh taâm hoå theïn, vaø do taâm hoå theïn, cho neân khoâng phaïm giôùi; hoaëc giaû, neáu lôõ phaïm thì lieàn saùm hoái thanh tònh, nhôø ñoù coù theå kheùo phoøng hoä nhöõng ñieàu giôùi ñaõ thoï. Do vì caån thaän phoøng hoä, neân khoâng bò phaïm giôùi, xa lìa phaùp aùc. Bôûi theá, coù theå noùi raèng, nhöõng ngöôøi thoï giôùi phaûi neân ñuùng lyù, duøng trí löïc quaùn xeùt töï taâm; do thöôøng thöôøng quaùn xeùt, cho neân xa lìa nhöõng söï hoå theïn, hoái haän; cho ñeán khi khoâng coøn phaïm vaøo caùc ñieàu giôùi, duø naëng hay nheï, do ñaây maø coù theå sanh khôûi taâm thanh tònh thuø thaéng. Nhaân ñaây, töø luùc baét ñaàu thoï giôùi, khoâng coøn bò nhieãm oâ bôûi söï loãi laàm, giaû nhö, ñoâi luùc bò maát chaùnh nieäm, bò nhieãm oâ bôûi söï loãi laàm, thì vaãn coù theå ngay laäp töùc, khoâng moät chuùt do döï, khieån tröø nhöõng loãi laàm ñoù khoâng coøn maûy may, baèng caùch phaùt loä saùm hoái tröø dieät toäi phaïm giôùi, laøm cho trôû laïi thanh tònh. Sau khi saùm hoái xong, phaûi neân khôûi taâm cöïc kyø hoå theïn; sau ñoù phaûi neân töø moät

27

vò thieän tri thöùc ñaày ñuû ñöùc haïnh uy nghi, caàu thoï laïi tònh giôùi. Söï mong muoán thoï giôùi, khoâng phaûi laø theo yù ngöôøi khaùc, maø phaûi do chính ngöôøi thoï giôùi suy ngaãm, quyeát ñònh; cuõng khoâng phaûi vaâng theo meänh leänh cuûa ngöôøi khaùc, maø laø y theo söï vui thích vi dieäu thuø thaéng cuûa chính mình. Ñoái vôùi hai nhaân duyeân naøy, phaûi kheùo chuyeân taâm chuù yù. Boán coâng ñöùc naøy, nhöõng boä sôù giaûi khaùc, phaàn nhieàu ñeàu cho raèng coâng ñöùc thöù nhaát laø do söï thoï giôùi, coøn ba coâng ñöùc sau laø do söï hoä giôùi; theá nhöng, luaän Du Giaø thì cho raèng hai coâng ñöùc ñaàu laø nhaân cuûa söï hoä giôùi. Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng noùi: Duøng nieàm vui thanh tònh thuø thaéng, Töø vò thaày giôùi ñöùc thanh tònh, Trí löïc thuø thaéng, maø thoï giôùi.

Nghóa laø hai coâng ñöùc ñaàu thuoäc veà söï thoï giôùi, coøn hai coâng ñöùc sau thuoäc veà söï hoä giôùi. Laïi nöõa, caùc Boà taùt, luùc ñang caàu thoï giôùi, neáu nhö khoâng gaëp ñöôïc vò thaày ñaày ñuû giôùi ñöùc, thì coù theå quaùn töôûng chö Phaät, Boà taùt, hieän ñeán tröôùc maët, truyeàn thoï giôùi phaùp cho mình. Theá nhöng, töø ngöôøi khaùc thoï giôùi vaãn laø ñieàu chính yeáu. Neáu nhö gaëp ñöôïc baäc thieän tri thöùc, thì phaûi ñeán choã cuûa ngaøi, raäp ñaàu caàu thænh vò aáy truyeàn giôùi cho mình. Sau khi ñaõ ñöôïc truyeàn thoï giôùi phaùp, phaûi neân cung kính vui möøng, hoä trì nhöõng ñieàu giôùi ñaõ thoï, thì coù theå nhanh choùng phaùt sanh giôùi haïnh thanh tònh. Hoïc Taäp Luaän noùi: “Trì giôùi, nghóa laø haønh giaû ñoái vôùi hoïc xöù cuûa Boà taùt, phaûi neân töø baäc coù giôùi ñöùc laõnh thoï haønh trì, chaân thöïc tu taäp tònh giôùi cuûa Boà taùt. Nhöõng haønh giaû nhö theá, neáu vi phaïm nhöõng ñieàu giôùi ñaõ hoïc,

28

phaûi neân khôûi taâm hoå theïn, sôï raèng ñaõ khi doái baäc Thöôïng sö cho neân sinh loøng hoå theïn. Do loøng hoå theïn ñoù, cho neân khoâng caàn phaûi nhôø vaøo söï khích leä cuûa ngöôøi khaùc, maø töï ñoái vôùi giôùi phaùp sinh taâm vui möøng cung kính. Vì vaäy, taát caû Boà taùt, neáu muoán thaønh töïu caùc hoïc xöù naøy, phaûi neân ñoái tröôùc chö Phaät maø chaùnh thöùc thoï hoïc!” Noùi veà haønh töôùng nhaân quaû cuûa coâng ñöùc. Phaûi neân bieát raèng hai coâng ñöùc ñaàu coù theå daãn phaùt hai coâng ñöùc sau. Hai coâng ñöùc ñaàu laø nhaân, hai coâng ñöùc sau laø quaû. Haønh töôùng cuûa söï daãn phaùt ñaõ ñöôïc trình baøy ôû phaàn treân. Trong boán loaïi coâng ñöùc treân, hai loaïi coù theå laøm giôùi haïnh thanh tònh, töùc laø: (1) hoaøn toaøn khoâng vi phaïm, (2) sau khi phaïm giôùi, saùm hoái khoâi phuïc söï thanh tònh. Neân bieát, do ba ñieàu: (1) söï chaùnh thöùc thoï giôùi töø ngöôøi khaùc, (2) söï vui thích thanh tònh, (3) cung kính saâu xa, chuyeân taâm töôûng nieäm, khoâng coù söï vi phaïm, coù theå laøm cho haønh giaû seõ khoâng huûy phaïm nhöõng ñieàu giôùi thanh tònh ñaõ thoï. Laïi nöõa, (4) sau khi phaïm giôùi, saùm hoái thanh tònh, coù theå laøm cho ngöôøi phaïm giôùi trôû laïi thanh tònh, laïi laøm cho khoâi phuïc giôùi theå. Do hai loaïi naøy, neân noùi laø coù boán. Trong caùc boä sôù giaûi khaùc, taäp hôïp boán loaïi coâng ñöùc maø giaûng thaønh boán ñieàu: (1) Coâng ñöùc ñaàu tieân laø söï thoï giôùi, ba coâng ñöùc sau laø söï hoä trì giôùi. (2) Moät coâng ñöùc thuoäc veà söï vui thích, ba coâng ñöùc thuoäc veà söï haønh trì. (3) Söï vui thích chaùnh thöùc thoï giôùi, vaø ba töï tính giôùi. Chaùnh thöùc thoï giôùi laïi coù ba ñieàu: (i) töï mình trònh troïng thænh caàu maø thoï giôùi; (ii) hoaëc vì muoán laøm phöôùc ñieàn

29

cho ngöôøi khaùc maø thoï giôùi; (iii) hoaëc vì muoán ñöôïc töï taïi, xa lìa söï toån naõo chuùng sanh maø thoï giôùi. Töï tính giôùi cuõng coù ba ñieàu: (i) giôùi phaùp ñaõ thoï, (ii) sau khi thoï saùm hoái thanh tònh; (iii) phoøng hoä giôùi phaùp. (4) Hai nhaân vaø hai quaû cuûa tònh giôùi. D2. Söï lôïi ích thuø thaéng.

Coù boán loaïi: (i) dieäu thieän tònh giôùi, (ii) voâ löôïng tònh giôùi, (iii) nhieâu ích nhaát thieát höõu tình giôùi, (iv) naêng hoaïch ñaïi quaû thaéng lôïi giôùi.

(i) Dieäu thieän tònh giôùi: sau khi töø ngöôøi khaùc chaùnh thöùc

laõnh thoï giôùi phaùp töï tính ñaày ñuû boán coâng ñöùc nhö theá xong, tuøy thuaän giôùi luaät maø tu hoïc, thì coù theå phaùt sanh nhieàu söï lôïi ích. Moät laø töï lôïi, nghóa laø caùc vò Thanh vaên, luùc tu haïnh töï lôïi, bieát roõ töù ñeá, lìa xa caùc phieàn naõo vaø nhöõng söï khoå khoå, ít laøm, ít vieäc, chæ lo tu taäp, töï thaân tòch tónh, hoaëc töï ñieàu phuïc. Coøn caùc vò Boà taùt, luùc tu haïnh töï lôïi, lieàn ñoaïn tröø hai chaáp (ngaõ chaáp, phaùp chaáp), maø chöùng hai trí (thöïc trí, quyeàn trí). Hai laø lôïi tha, nghóa laø luùc môùi phaùt taâm, lieàn muoán laøm lôïi ích roäng lôùn cho hai loaïi höõu tình höõu tính vaø höõu tình voâ tính. Laøm theá naøo ñeå lôïi ích höõu tình voâ tính? Nghóa laø hieän tieàn, ñoái vôùi vieäc cöùu ñoä, phaùt taâm laøm cho chuùng sinh xa lìa neûo aùc: chuùng sanh chöa sanh khôûi vieäc aùc, laøm cho khoâng sanh khôûi; ñaõ sanh khôûi vieäc aùc, laøm cho xaû boû, ñaây goïi laø haïnh laøm lôïi ích chuùng sanh cuûa Boà taùt; hôn nöõa, laïi daãn ñaïo chuùng sanh tu taäp phaùp laønh: chuùng sanh chöa sanh khôûi phaùp laønh, laøm cho sanh khôûi; ñaõ sanh khôûi phaùp laønh, laøm cho taêng tröôûng, ñaây goïi laø haïnh laøm an laïc cho chuùng sanh cuûa Boà taùt. Laïi nöõa, ñoái vôùi caùc chuùng sanh voâ tính, taâm coøn nhieàu saân haän, khoâng coù duyeân laønh ñoái vôùi Phaät phaùp, laïc trong ñöôøng taø, rôi vaøo neûo aùc, Boà taùt vì nhöõng chuùng sanh naøy maø

30

laøm ngöôøi höôùng daãn, laõnh ñaïo, lôïi ích an laïc, vui thích cöùu ñoä khoâng heà xaû boû chuùng sanh; thöôøng ñôïi nhöõng cô hoäi ñeå laøm lôïi ích cho hoï. Ñaây goïi laø haïnh cuûa Boà taùt thöông xoùt chuùng sanh. Laøm theá naøo ñeå lôïi ích höõu tình höõu tính? Nghóa laø coù theå daãn daét caùc chuùng sanh höõu tính naøy tu taäp, ñaït ñeán caùc thaùnh quaû, ñaây goïi laø haïnh cuûa Boà taùt lôïi ích taát caû trôøi ngöôøi. Laøm theá naøo ñeå lôïi ích? Nghóa laø duøng phöông tieän daãn daét hoï töø hai giai baäc tö löông vaø gia haïnh, ñaït ñeán thaùnh quaû. Laïi coù theå laøm cho hoï hieän ñôøi ñöôïc an laïc, thaân taâm thanh thoaùt, haân thöôûng nieàm vui cuûa söï giaûi thoaùt. Ñaây goïi laø haïnh an laïc cuûa Boà taùt. Do nhöõng coâng haïnh naøy maø haønh giaû ñoái vôùi giôùi phaùp Boà taùt thanh tònh vi dieäu khoâng coøn laàm laãn nghi hoaëc. Trong caùc boä sôù giaûi khaùc coù noùi nhieàu veà nhöõng söï lôïi ích cuûa giôùi phaùp. ÔÛ ñaây khoâng theå trình baøy heát ñöôïc. (ii) Voâ löôïng tònh giôùi: nhieáp thoï voâ löôïng phaùp hoïc (hoïc xöù) cuûa Boà taùt.

(iii) Nhieâu ích chö höõu tình giôùi: trong hai giai ñoaïn tu haønh (tu ñaïo) vaø chöùng ñaéc (cöùu caùnh ñaïo), ñeàu thöôøng laøm lôïi laïc cho taát caû chuùng sanh.

(iv) Naêng hoaïch ñaïi quaû thaéng lôïi giôùi: trong luùc ñang ôû giai vò Boà taùt thì töï mình caàu chöùng ñaéc quaû vò Boà ñeà roäng lôùn vieân maõn, ñeán luùc ñaït ñöôïc quaû Phaät, thì coù theå ñem quaû vò naøy boá thí cho chuùng sanh ñöôïc söï thaéng lôïi to lôùn. Theá naøo laø söï thaéng lôïi to lôùn? Caùc baäc Thanh vaên phaûi ñaày ñuû ba hoïc (giôùi ñònh tueä) thì môùi ñöôïc söï hoaøn thieän trong ba thôøi, coøn Boà taùt chæ caàn thoï trì giôùi phaùp thì ñaõ ñöôïc söï hoaøn thieän trong ba thôøi, nghóa laø luùc môùi phaùt taâm, noùi roäng veà vieäc lôïi ích töï tha, ñaây goïi laø sô thieän, keá ñoù thöïc söï laøm lôïi

31

ích taát caû chuùng sanh, ñaây goïi laø trung thieän, cuoái cuøng chöùng ñöôïc quaû Phaät, ñaây goïi laø haäu thieän. C2. Noùi töôøng taän veà taát caû giôùi.

Coù ba phaàn. Phaàn moät laø giôùi phaùp, phaàn hai laø laõnh thoï giôùi phaùp, phaàn ba laø phoøng hoä giôùi phaùp. D1. Giôùi phaùp.

Phaàn moät laïi coù boán phaàn: (1) phaân bieät, (2) töï tính, (3) nhaân duyeân ñaày ñuû, (4) taäp hôïp ñaày ñuû nghóa thieát yeáu. E1. Phaân bieät. Sô löôïc coù hai loaïi: F1. Phaân bieät sôû y.

Sôû y coù hai: moät laø Boà taùt taïi gia, hai laø Boà taùt xuaát gia, cuøng taát caû nhöõng ngöôøi thuoäc veà hai chuùng Boà taùt naøy. Nhö vaäy, nhöõng giôùi phaùp maø hai haøng taïi gia, xuaát gia y chæ ñöôïc goïi laø taát caû giôùi phaùp. Do vì moãi ngöôøi y chæ hoïc taäp taát caû giôùi phaùp, neân goïi laø Boà taùt taïi gia, Boà taùt xuaát gia.

Laïi nöõa, ngaøi Toái Thaéng Töû coù noùi: “Ba aùc ñaïo vaø coõi trôøi chæ coù söï töï nhieân thoï giôùi, nghóa laø chæ coù giôùi phaùp taïi gia; rieâng coõi ngöôøi thì coù caû hai loaïi giôùi phaùp, taïi gia vaø xuaát gia.” Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Ba aùc ñaïo vaø coõi trôøi saéc giôùi, khoâng töø ngöôøi khaùc thoï giôùi, maø chæ coù söï töï nhieân thoï giôùi; coøn coõi trôøi ngöôøi trong duïc giôùi thì coù hai caùch thoï giôùi: töï nhieân thoï giôùi vaø töø ngöôøi khaùc thoï giôùi, cho neân coù hai loaïi giôùi taïi gia vaø xuaát gia. Nhö vaäy, ngöôøi thoï giôùi phaùp Boà taùt, sau khi cheát, tuy luaân chuyeån trong ba coõi, nhöng

32

giôùi theå vaãn vónh vieãn khoâng maát, tuøy choã thoï sanh, töï nhieân ñöôïc laïi giôùi theå.”

Noùi toùm taét, ngöôøi thoï giôùi, tuy sau khi maát, löu chuyeån trong ba coõi, nhöng giôùi theå cuûa Boà taùt tònh giôùi vaãn duy trì lieân tuïc, vónh vieãn khoâng maát. ÔÛ ñaây, noùi coù hai loaïi taïi gia vaø xuaát gia, laø do caùc vò Boà taùt ñoái vôùi naêm loaïi giôùi xuaát gia, nhö sa di, v.v..., coù thoï trì ñaày ñuû hay khoâng maø coù söï phaân bieät. F2. Phaân bieät töï tính.

Y cöù vaøo hai phaàn tònh giôùi taïi gia vaø xuaát gia naøy, noùi sô löôïc veà ba loaïi: (1) luaät nghi giôùi, (2) nhieáp thieän phaùp giôùi, (3) nhieâu ích höõu tình giôùi. Ba loaïi giôùi naøy haøm nhieáp taát caû giôùi phaùp maø Boà taùt thoï trì.

Vì sao ba loaïi giôùi treân coù teân nhö vaäy? Theo caùc boä sôù giaûi khaùc, coù hai loái giaûi thích: (1) Coù ngöôøi noùi: “Trong Thanh vaên thöøa coù ba loaïi luaät nghi, gioáng nhö ba tuï giôùi ôû ñaây, nghóa laø (a) bieät giaûi thoaùt luaät nghi, haøng phuïc phieàn naõo, (b) tónh löï luaät nghi, taïm thôøi döùt heát caùc duyeân, (c) voâ laäu luaät nghi, vónh vieãn ñoaïn tröø taát caû phieàn naõo.” (2) Laïi coù ngöôøi noùi: “Haïnh cuûa Boà taùt, phaùt khôûi töø hai vieäc: (a) töï thaønh thuïc chính mình vaø (b) thaønh thuïc ngöôøi khaùc. (a) Do vì muoán töï thaønh thuïc chính mình maø xa lìa haønh ñoäng aùc, tích taäp coâng haïnh laønh, cho neân coù hai loaïi giôùi luaät nghi vaø nhieáp thieän phaùp, (b) do vì muoán thaønh thuïc ngöôøi khaùc, cho neân phaûi gìn giöõ nhieâu ích höõu tình giôùi. Ñaây laø yù nghóa cuûa ba tuï giôùi cuûa Boà taùt.” Trong hai loái giaûi thích vöøa neâu treân, chuùng ta neân y theo loái giaûi thích thöù hai.

33

Vì sao laïi saép ñaët ba giôùi theo thöù töï treân (luaät nghi, nhieáp thieän phaùp vaø nhieáp höõu tình)? Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Giôùi vieãn ly (nhieáp luaät nghi) thì chung cho caû hai (Boà taùt laãn Thanh vaên), coøn hai giôùi sau (nhieáp thieän, nhieáp chuùng sanh) ñeàu laáy giôùi luaät nghi laøm nhaân, theá nhöng, khi haønh trì thì khoâng theå hoãn taïp. Haønh trì khoâng hoãn taïp, nghóa laø töï mình chöa ñöôïc ñaéc ñoä thì chöa theå ñoä ngöôøi khaùc, töï mình chöa ñoaïn tröø phieàn naõo thì chöa theå ñoaïn tröø phieàn naõo cho ngöôøi khaùc, töï mình chöa tu phaùp laønh, thì chöa theå laøm lôïi ích cho chuùng sanh (nhieâu ích höõu tình). Cho neân ñaõ noùi theo thöù töï treân.” E2. Töï tính. Coù ba phaàn: F1. Luaät nghi giôùi.

Töùc laø caùc Boà taùt thoï trì giôùi bieät giaûi thoaùt luaät nghi cuûa baûy chuùng (giôùi tyø kheo, giôùi tyø kheo ni, giôùi chaùnh hoïc nöõ, giôùi caàn saùch nam, giôùi caàn saùch nöõ, thuoäc veà giôùi xuaát gia; giôùi caän söï nam, giôùi caän söï nöõ, thuoäc veà giôùi taïi gia). Hôn nöõa, giôùi bieät giaûi thoaùt thöïc söï coù taùm loaïi, nhöng ôû ñaây khoâng lieät keâ caän truï giôùi (baùt quan trai giôùi) laø vì nhö Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích noùi: “Chæ thoï trì moät ngaøy ñeâm, khoâng phaûi laø ñieàu khoù laøm, khoâng theå vónh vieãn xa lìa söï daâm duïc, khoâng theå thoï trì lieân tuïc (trong thôøi gian laâu daøi), cho neân khoâng lieät keâ.” Coøn Traùt Muïc Tra Sôù thì noùi: “Giôùi caän truï (baùt quan trai) laø choã y chæ cuûa caän söï nam, caän söï nöõ, cho neân khoâng lieät keâ.” Neáu noùi giôùi caän truï (baùt trai giôùi) bò bao haøm trong giôùi caän söï (nguõ giôùi), thì ñieàu naøy khoâng ñuùng vôùi söï thöïc. Traùt Muïc Tra Sôù laïi noùi: “Giôùi chaùnh hoïc nöõ (thöùc xoa ma na) ñöôïc bao haøm trong giôùi tyø kheo ni.” Ñieàu naøy cuõng khoâng ñuùng.

34

Hoûi: Neáu vaäy, giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt coù khaùc bieät vôùi giôùi luaät nghi cuûa baûy chuùng hay khoâng?” Neáu noùi khaùc bieät, thì töông phaûn vôùi laäp luaän cuûa Boà Taùt Ñòa, bôûi vì trong Boà Taùt Ñòa, ngoaøi giôùi luaät nghi cuûa baûy chuùng ra, khoâng thaáy noùi ñeán caùc giôùi khaùc. Coøn neáu noùi khoâng khaùc bieät, thì coù phaûi gioáng nhö giôùi bieät giaûi thoaùt, nghóa laø sau khi maïng chung, giôùi theå cuõng seõ bò maát, vaø nhö vaäy caùc haøng trôøi ngöôøi, v.v..., tuy muoán phaùt taâm tu hoïc ba tuï tònh giôùi cuûa Boà taùt, roát raùo cuõng khoâng theå ñöôïc giôùi theå luaät nghi cuûa Boà taùt? Traû lôøi: Neáu laø haøng xuaát gia, ñaày ñuû Boà taùt giôùi, thì trong nhöõng loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa naêm chuùng xuaát gia, tuøy thoï moät loaïi giôùi, thì ñoù töùc laø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt; coøn haøng Boà taùt taïi gia, ñoái vôùi hai loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa haøng taïi gia, tuøy thoï moät loaïi giôùi, töùc laø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt. Haøng trôøi ngöôøi, khoâng caàn phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, cuõng vaãn coù theå ñaéc ñöôïc giôùi theå cuûa Boà taùt. Ví nhö giôùi vieãn ly, nghóa laø xa lìa möôøi nghieäp baát thieän, hoaëc laø xa lìa baûy nghieäp baát thieän cuûa thaân vaø mieäng, laø töôùng chung cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt vaø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, maø khoâng phaûi laø töôùng rieâng cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt. Ñaïo Cöï Luaän Sôù noùi: “Boà taùt luaät nghi giôùi, nghóa laø baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt phoøng hoä cheá toäi, giôùi phoøng hoä tính toäi, vaø giôùi phoøng hoä möôøi ñieàu baát thieän.” Trong ñaây, phaàn ñaàu (baûy loaïi giôùi luaät nghi) laø theå cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, coøn phaàn sau (giôùi phoøng hoä tính toäi, vaø giôùi phoøng hoä möôøi ñieàu baát thieän) laø töôùng chung vôùi baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt. Laïi nöõa, Ma Ni Hoä Nieäm Trang Nghieâm Luaän noùi: “Luaät nghi giôùi laø giôùi ngaên chaën, nghóa laø phaûi nhö thöïc xa lìa baûy aùc (thaân ba, khaåu boán), maø laïi coù theå

35

sinh khôûi ba loaïi phaùp laønh, töùc laø voâ tham, voâ saân, vaø chaùnh kieán.” Boä luaän treân laïi noùi: “Sau khi sinh khôûi (ba loaïi phaùp laønh), laïi do ñaày ñuû löïc taêng thöôïng cuûa giôùi, neân coù theå thaønh töïu möôøi nghieäp laønh.” Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích noùi: “Boà Taùt Ñòa noùi veà giôùi luaät nghi, cho raèng Boà taùt thoï bieät giaûi thoaùt luaät nghi cuûa baûy chuùng, phaûi neân bieát raèng bieät giaûi thoaùt giôùi laø moät phaàn cuûa Boà taùt giôùi, caû hai ñeàu cuøng moät theå tính. Cho neân ngöôøi ñaày ñuû bieät giaûi thoaùt luaät nghi, töùc laø ngöôøi coù caên khí chaùnh thöùc thoï giôùi Boà taùt, ñöôïc pheùp laõnh thoï nhöõng hoïc xöù maø Boà taùt caàn phaûi hoïc, nghóa laø trong giôùi Boà taùt luaät nghi, nhöõng giôùi nhö caám saùt sanh, v.v..., ñeàu khoâng khaùc vôùi giôùi bieät giaûi thoaùt. Neáu nhö chöa theå ñình chæ vieäc taïo nghieäp thì khoâng theå trôû thaønh caên khí thoï giôùi Boà taùt.” Ñieàu maø ñoaïn vaên treân muoán noùi, coù nghóa laø vì khoâng ñình chæ nhöõng nghieäp saùt sanh, v.v..., cho neân khoâng theå trôû thaønh caên khí thoï giôùi Boà taùt. Neáu suy ngaãm cho kyõ, yù nghóa cuûa söï ñình chæ cuõng gioáng nhö trong giôùi bieät giaûi thoaùt. Cho neân Boà Taùt Ñòa, cho raèng baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt laø cuøng moät theå vôùi Boà taùt luaät nghi. Nhö phaàn sau coù noùi, trong giôùi Boà taùt, ñoái vôùi baûy chi cuûa thaân vaø mieäng nhö saùt sanh, v.v..., cuõng coù söï khai duyeân. Ñieàu naøy tuy coù khaùc vôùi giôùi saùt sanh, v.v..., cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, nhöng vaãn khoâng phaûi laø sai laàm, nghóa laø tröø giôùi uoáng röôïu ra, taát caû nhöõng cheá toäi (giaù toäi) khaùc, trong tröôøng hôïp bò beänh hoaïn, ñeàu ñöôïc khai duyeân. Ñieàu naøy khoâng gioáng nhö giôùi phaùp cuûa tyø kheo, bôûi vì muoán ñaéc giôùi tyø kheo thì phaûi thoï toaøn phaàn, chöù khoâng theå chæ thoï coù moät phaàn giôùi maø thoâi. Boà taùt luaät nghi, tröø baûy chi giôùi cuûa thaân vaø mieäng coù söï khai duyeân ra, caùc ñieàu giôùi khaùc, cuõng

36

phaûi gioáng nhö giôùi bieät giaûi thoaùt, nghóa laø phaûi thaø maát thaân maïng, quyeát giöõ gìn khoâng cho vi phaïm. Ñaïo Cöï Luaän noùi:

Baûy loaïi bieät giaûi thoaùt luaät nghi, Thöôøng cuøng caùc giôùi khaùc töông öng, Trong Boà taùt giôùi ñöôïc khai duyeân, Coøn caùc giôùi khaùc khoâng phaûi vaäy. Do ñaây coù theå noùi raèng, neáu nhö tröôùc tieân chöa theå tuøy thuaän haønh töôùng cuûa baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt, thì khoâng theå sanh khôûi giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, ñieàu naøy coù nghóa laø neáu khoâng coù coäng töôùng cuûa baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt, khoâng theå sanh khôûi Boà taùt tònh giôùi, chöù khoâng coù nghóa laø khoâng coù bieät töôùng cuûa baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt, khoâng theå sanh khôûi Boà taùt tònh giôùi. Ñaïo Cöï Luaän Sôù noùi: “Ñieàu maø baøi keä muoán noùi, laø muoán chæ roõ söï y chæ thuø thaéng cuûa tònh giôùi.” Ñieàu naøy trong quyeån sôù cuûa ngaøi Boà Ñeà Hieàn cuõng ñaõ noùi roõ, ôû ñaây chæ goùp nhaët yù nghóa trong ñoù, vaø noùi toùm löôïc laïi maø thoâi. Nghóa lyù naøy, töø xöa ñaõ coù hai laäp luaän khaùc nhau: (1) moät beân cho raèng phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, nhö noùi: “Neáu muoán sanh khôûi vaø an truï trong Boà taùt luaät nghi, phaûi neân y chæ giôùi bieät giaûi thoaùt,” (2) coøn moät beân cho raèng khoâng neân nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, nhö noùi: “Giôùi bieät giaûi thoaùt laø cuûa Thanh vaên thöøa, phaûi nghó raèng noù seõ chöôùng ngaïi Boà taùt luaät nghi.” Phaùi chuû tröông neân nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt noùi: “Ñaõ noùi raèng coù Boà taùt bieät giaûi thoaùt (nhieáp luaät nghi), töùc laø phaûi coù giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng cuûa hai thöøa Ñaïi Tieåu. ÔÛ ñaây duøng söï khoâng toån haïi naõo loaïn chuùng sanh khaùc laøm coäng töôùng

37

cho giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa hai Thöøa, phaûi neân y chæ vaøo coäng töôùng naøy, khoâng ñöôïc toån naõo ñoái vôùi taát caû chuùng sanh coù ôn vôùi chuùng ta. Ñeán nhö söï khaùc bieät cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa hai thöøa Ñaïi Tieåu, chaúng haïn nhö giôùi theå töông tuïc khoâng ñoaïn, giöõ yù cho ngöôøi khaùc, sau khi phaïm giôùi coù theå saùm hoái thanh tònh, thöôøng öa thích laøm lôïi ích chuùng sanh, nhöõng ñieàu naøy trong giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Tieåu thöøa khoâng coù. Ñaây laø nhöõng ñieàu bieät giaûi thoaùt giôùi cuûa Ñaïi thöøa traùi ngöôïc vôùi Tieåu thöøa. Neáu nhö khoâng phaân bieät coäng töôùng vaø baát coäng töôùng, thì khi chö Boà taùt y vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Tieåu thöøa, seõ ñi ngöôïc laïi vôùi toâng chæ Boà taùt cuûa mình. Boà taùt thöïc söï duøng giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Ñaïi thöøa laøm hoïc xöù chaùnh yeáu, laøm choã y chæ, vaø ñieàu naøy khoâng coù söï töông vi naøo caû. Kinh Baûo Vaân noùi: “Bieät giaûi thoaùt luaät nghi (cuûa Tieåu thöøa) coù söï khaùc bieät vôùi phaùp hoïc cuûa Boà taùt.” Laïi nöõa, baûy chuùng cuûa Ñaïi thöøa, khi laõnh thoï, hoaëc hoä trì giôùi luaät, phaûi y nhö nhöõng ñieàu giaûng daïy trong caùc boä Tyø naïi da (luaät taïng) maø haønh trì. Nhöõng ngöôøi phaûn ñoái laäp luaän vöøa neâu treân cho raèng: “Nhöõng ñieàu vöøa neâu leân hoaøn toaøn khoâng hôïp lyù. Neáu nhö Boà taùt luaät nghi phaûi y vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng maø phaùt khôûi, thì haøng trôøi ngöôøi (chöa thoï giôùi cuûa baûy chuùng) khoâng theå sanh khôûi Boà taùt luaät nghi. Neáu nhö nhaát ñònh phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt ñeå an truï, thì chuùng sanh sau khi cheát, luaân chuyeån trong sanh töû, taïi moãi nôi thoï sanh, ñeàu khoâng maát giôùi bieät giaûi thoaùt; neáu theá, trôøi, ngöôøi, suùc sanh, ñeàu coù giôùi tyø kheo (moät caùch töï nhieân, khoâng caàn phaûi thoï giôùi). Do ñaây, söï sanh khôûi cuûa Boà taùt luaät nghi, khoâng caàn phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt. Maâu Ni Hoä Nieäm Trang Nghieâm Luaän cuõng coù noùi: “Neáu cho raèng caän söï nam, caän söï nöõ, caàn saùch nam, caàn saùch nöõ, chaùnh hoïc nöõ, bí soâ, bí soâ ni, moãi ngöôøi phaûi neân troïn ñôøi, tuøy ñòa vò cuûa mình an truï trong

38

giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, thì môùi coù theå ñöôïc thoï Boà taùt luaät nghi, neáu khoâng nhö vaäy (thoï giôùi bieät giaûi thoaùt), khoâng theå sanh khôûi Boà taùt luaät nghi, thì ngöôøi noùi ñieàu naøy chöa thoâng ñaïi yù nghóa cuûa kinh ñieån Ñaïi thöøa. Neáu cho raèng khoâng coù giôùi bieät giaûi thoaùt luaät nghi thì khoâng theå sinh khôûi Boà taùt luaät nghi, thì trong Boà taùt taïng vaø caùc luaän sôù khaùc cuõng phaûi neân noùi roõ raèng giôùi bieät giaûi thoaùt laø caên boån cuûa Boà taùt hoïc xöù, vaø cuõng phaûi neân noùi raèng: Quyeát ñònh phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, gioáng nhö muoán ñi treân con ñöôøng Boà ñeà Ñaïi thöøa, quyeát ñònh phaûi nöông vaøo haïnh Tam quy y.” Bôûi vaäy, khi Boà Taùt Ñòa noùi Boà taùt luaät nghi giôùi laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, neân bieát ñieàu naøy coù hai phaàn: moät laø giôùi bieät giaûi thoaùt caên baûn cuûa baûy chuùng, vaø hai laø phaàn giôùi töôùng cuûa tính toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt chung vôùi Boà taùt luaät nghi, chöù khoâng phaûi chæ laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng. Trong ñaây, giôùi töôùng cuûa tính toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt chung vôùi Boà taùt luaät nghi vaø Boà taùt luaät nghi, ñöôïc sanh khôûi cuøng luùc, bôûi vì khoâng coù söï phaân bieät giöõa giôùi töôùng cuûa tính toäi vaø naêng y sôû y cuûa Boà taùt luaät nghi. Nhö vaäy, duø chöa thoï giôùi bieät giaûi thoaùt caên baûn cuûa baûy chuùng, vaãn coù theå sinh khôûi (laõnh thoï) Boà taùt luaät nghi. Theá nhöng, toát nhaát vaãn phaûi nhö phaùp, nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, nghóa laø tröôùc tieân phaûi thoï moät loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt taïi gia hay xuaát gia. Neáu khoâng nhö theá töùc laø vöôït thöù baäc maø Ñöùc Phaät ñaõ giaûng daïy. Ví nhö chöa thoï giôùi sa di maø laïi thoï giôùi tyø kheo, tuy vaãn coù theå sanh khôûi giôùi theå tyø kheo, nhöng khoâng neân laøm nhö theá.

39

Phaùi chuû tröông khoâng nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt noùi: “Neáu nhö khoâng theå xa lìa yù thích töï lôïi, thì khoâng theå sanh khôûi Boà taùt luaät nghi. Ñieàu naøy (giôùi bieät giaûi thoaùt) goïi laø söï chöôùng ngaïi cuûa Boà taùt luaät nghi. Neáu tröôùc kia ñaõ ñaày ñuû Boà taùt luaät nghi, maø sau ñoù laïi sanh khôûi yù thích töï lôïi, phaù huûy Boà taùt luaät nghi, thì goïi laø söï chöôùng ngaïi cuûa vieäc an truï trong Boà taùt luaät nghi.” Ñieàu môùi vöøa laäp luaän ôû treân, ñaõ phaïm vaøo loãi laàm laø khoâng phaân bieät ñöôïc söï khaùc bieät giöõa “giôùi bieät giaûi thoaùt” vaø “yù thích Tieåu thöøa (töï lôïi)”. Cho neân muoán sinh khôûi Boà taùt luaät nghi, phaûi neân xa lìa yù thích Tieåu thöøa, chöù khoâng phaûi xa lìa giôùi bieät giaûi thoaùt. Neáu nhö ñaõ ñaày ñuû Boà taùt luaät nghi, maø laïi coøn sanh khôûi yù thích Tieåu thöøa, thì seõ maát Boà taùt luaät nghi, ñeán nhö giôùi bieät giaûi thoaùt thì khoâng neân xa lìa, bôûi vì giôùi bieät giaûi thoaùt laø chung cho caû hai Thöøa. Neáu nhaân vì khoâng thích “yù thích Tieåu thöøa” maø xa lìa giôùi bieät giaûi thoaùt, thì ñaây laø moät ñieàu phi lyù. Neáu ngöôøi naøo tröôùc ñoù ñaõ ñaày ñuû giôùi bieät giaûi thoaùt, thì ñaây laø ngöôøi ñöôïc trang bò thuø thaéng nhaát ñeå thoï giôùi Boà taùt, bôûi vì hoï ñaõ ñaày ñuû choã y chæ. Neáu nhö cho raèng thoï trì Boà taùt giôùi, laø phaûi xaû boû giôùi bieät giaûi thoaùt, thì ñaây laø phaù huûy nhöõng ñieàu Ñöùc Phaät ñaõ noùi, cuõng nhö ñaõ laøm cho nhöõng luùa maï lôïi ích chuùng sanh bò moät traän möa ñaù taøn huûy, nhö vaäy töùc laø khoâng hieåu roõ yeáu nghóa tröôùc sau maø kinh ñieån muoán noùi. Phaûi neân xa lìa nhöõng chaáp kieán ñieân ñaûo nhö vaäy, ngaên chaën khoâng cho chuùng sanh khôûi. Nhö Thaùnh Tam Giôùi Kinh noùi: “Thöôøng phaûi neân tuøy thuaän lôøi daïy veà giôùi bieät giaûi thoaùt nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân. Naøy Hoä Quang! Treân theá gian, neáu coù ngöôøi naøo ñoái vôùi giôùi bieät giaûi thoaùt sanh khôûi yù töôûng choáng ñoái, töùc laø ñaõ choáng ñoái vôùi phaùp Thaäp löïc, Töù voâ sôû uùy cuûa chö Phaät. Neáu nhö choáng ñoái phaùp Thaäp löïc, Töù voâ sôû uùy cuûa chö Phaät, töùc laø ñaõ

40

choáng ñoái chö Phaät ôû quaù khöù, vò lai vaø hieän taïi. Do ñaây trong töông lai seõ nhaän chòu voâ löôïng quaû baùo khoå naõo. Giaû nhö taát caû chuùng sanh trong moät tam thieân ñaïi thieân theá giôùi ñeàu thoï laõnh söï khoå ôû ñòa nguïc, neáu so vôùi söï khoå naõo maø ngöôøi kia nhaän chòu, traêm phaàn khoâng baèng moät, ngaøn phaàn khoâng baèng moät, traêm ngaøn caâu chi nhaãn ñeán toaùn soá ví duï oâ ba ni saùt ñaøm phaàn, cuõng khoâng baèng moät. Neáu muoán xa lìa söï khoå naõo, phaûi neân xa lìa nhöõng bí soâ coù loaïi aùc kieán nhö vaäy. Duø ñaõ caùch xa haøng ngaøn do tuaàn cuõng phaûi traùnh xa, huoáng chi gaàn hôn khoaûng naøy. Chæ caàn nghe teân cuûa ngöôøi aáy cuõng phaûi lìa xa, huoáng chi maét thaáy tai nghe maø khoâng chòu rôøi boû ngöôøi aáy!” Laïi nöõa, Dieäu Tyù Boà Taùt Thænh Vaán Kinh noùi:

Nhö taát caû luùa nöông vaøo ñaát, Vì khoâng tai öông, neân sinh tröôûng, Nhö vaäy phaùp laønh nöông vaøo giôùi, Nöôùc “bi” thaám nhuaàn laøm sanh khôûi, Ñöùc Phaät trong taïng Tyø naïi da, Giaûng noùi tònh giôùi bieät giaûi thoaùt,

Taïi gia Maät thöøa, ngoaøi nghi taéc, Taát caû phaùp khaùc, phaûi thoï trì.

Nghóa laø ngöôøi taïi gia trong Maät thöøa, tröø nhöõng haønh nghi, taùc nghieäp, quyõ taéc, cuøng nhöõng ñieàu giôùi rieâng bieät cuûa caùc vò xuaát gia ra, taát caû nhöõng ñieàu giôùi maø Tyø naïi da ñaõ ñeà caäp ñeán, ñeàu phaûi hoïc taäp, thoï trì, huoáng chi nhöõng ngöôøi xuaát gia trong Maät thöøa, ñaày ñuû Boà taùt luaät nghi, maø laïi khoâng hoïc nhöõng ñieàu giôùi aáy!

41

Laïi nhö ngaøi Giaø Thaáp Di La Thieän Theä Baûo Ñaûnh Caùt Töôøng Trí Höõu Toân Giaû, cuõng ñaõ töøng cöïc löïc coâng kích nhöõng chaáp kieán ñieân ñaûo haï lieät naøy, ñeå ñöa veà chaùnh nghóa, nhö trong luaän Baát Vi Vieät Tònh Giôùi Luaät Nghi Boån Theä noùi:

Nhö coù ngöôøi xuaát gia, Ñaõ trì giôùi Hieån, Maät, Sau ñoù vì ngu si, Ñoái vôùi ñieàu ñaõ thoï, Giôùi hoïc cuûa Thanh vaên, Trong giôùi bieät giaûi thoaùt, Choã noùi veà hoïc xöù, Phaàn lôùn khoâng giöõ ñöôïc, Neân noùi luaät Thanh vaên, Khaùc vôùi giôùi Boà taùt, Beøn giöõ giôùi Boà taùt, Maø boû luaät xuaát gia.

Laïi noùi:

Ngöôøi boû luaät xuaát gia,

Ñoái vôùi giôùi Hieån, Maät, Ñeàu khoâng theå thoï trì.

Laïi noùi: Baäc Thaùnh ñuû thaéng tueä, Ñaïi Boà taùt tyø kheo, Phöông tieän raát kheùo leùo, Trong moäng, khoâng thaát nieäm.

42

Trong caùc kheá kinh cuõng noùi chi tieát veà caùc Boà taùt taïi gia, thò hieän laøm chuyeån luaân vöông, ñaõ töøng tu taäp haïnh Boà taùt daøi laâu, coøn phaûi boû gia nghieäp, tìm caàu söï xuaát gia thoï giôùi cuï tuùc. Cho neân, nhöõng haønh giaû Ñaïi thöøa, ñoái vôùi taát caû giôùi bieät giaûi thoaùt, ñaëc bieät laø ñoái vôùi luaät nghi cuûa baäc xuaát gia, phaûi neân yeâu thích, laõnh thoï, giöõ gìn. F2. Nhieáp thieän phaùp giôùi. Coù ba phaàn: G1. Löôïc nhieáp.

Caùc vò haønh giaû, sau khi thoï giôùi Boà taùt, taát caû coâng haïnh ñeàu vì Ñaïi Boà ñeà, do thaân vaø mieäng tích taäp caùc phaùp laønh, noùi chung, ñeàu goïi laø giôùi nhieáp thieän phaùp. Trong caùc luaän sôù ñeàu cho raèng, ôû ñaây, caâu “sau khi thoï giôùi Boà taùt”, phaûi neân söûa laø “sau khi thoï giôùi luaät nghi”. Ñieàu naøy coù ba yù nghóa: (a) Thôøi gian: nghóa laø sau khi chaùnh thöùc thoï giôùi, nhö trong kinh coù noùi: “An truï trong giôùi, tích taäp caùc vieäc laønh, nghóa laø an truï trong giôùi môùi coù theå sanh khôûi phaùp laønh, an truï trong phaùp laønh, vaø taêng tröôûng phaùp laønh. Ñaây laø nhôø chaùnh thöùc thoï Boà taùt luaät nghi, môùi coù theå tích taäp taát caû phaùp laønh, bôûi vaäy, tröôùc tieân phaûi kieân coá tònh giôùi luaät nghi. (b) Sôû duyeân: nghóa laø taát caû coâng haïnh ñeàu vì Ñaïi Boà ñeà. Do töï mình thaønh thuïc taát caû Phaät phaùp. ÔÛ ñaây, giôùi nhieáp thieän phaùp, laø söï töï thaønh thuïc, coøn giôùi nhieâu ích höõu tình laø thaønh thuïc ngöôøi khaùc. Ñaây goïi laø sôû duyeân khaùc bieät cuûa hai phaàn giôùi naøy. (c) Töï töôùng, hoaëc coøn goïi laø töï taùnh: nghóa laø do thaân, mieäng tích taäp caùc nghieäp laønh. ÔÛ ñaây khoâng noùi ñeán yù nghieäp, nhö caùc sôù giaûi khaùc coù noùi: “Tu taäp giôùi nhieáp thieän phaùp, chæ laø tu taäp giôùi cuûa thaân vaø mieäng.” Theá nhöng, trong Quaûng Sôù, thöôøng thöôøng noùi ñeán nghieäp thieän cuûa yù. Trong boä sôù giaûi cuûa ngaøi Ñöùc Quang, cuõng noùi ñeán

43

nghieäp thieän cuûa yù, cho raèng trong nghieäp cuûa thaân vaø mieäng, töï nhieân ñaõ coù löïc löôïng cuûa yù nghieäp. Loái giaûi thích naøy raát hôïp lyù. Laïi nöõa, Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích vaø Ñaïo Cöï Luaän Sôù, ñeàu cho raèng trong Du Giaø Sö Ñòa Luaän phaûi coù chöõ “yù”.

Nhö vaäy, ba nghieäp thaân mieäng yù taïo taùc khaùc nhau, hoaëc laø hai nghieäp thaân mieäng taïo taùc, hoaëc laø caû ba taïo taùc thieän nghieäp. Ñaây goïi laø giôùi nhieáp thieän phaùp. G2. Noùi chi tieát. Coù taùm phaàn:

(a) Sinh khôûi ba tueä: Boà taùt y chæ, an truï trong giôùi nhieáp luaät nghi, phaûi neân dieät tröø taùn loaïn, nghe kinh hoïc phaùp, tìm caàu vaên tueä, tích taäp tö löông nghe phaùp, phaùt khôûi tö tueä, keá ñoù tu chæ quaùn, töùc laø nhaäp vaøo tu tueä. Laïi phaûi öa thích moät mình ôû nôi vaéng veû, tinh tieán tu taäp, xa lìa söï naùo nhieät, xa lìa söï baát thieän cuøng caùc taàm tö aùc. Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích ñoái vôùi vaán ñeà naøy cuõng coù noùi: “Phaûi neân öa thích ôû moät mình nôi vaéng veû.” Trong ñaây tu chæ, töùc laø ñònh hoïc, coøn phaàn vaên tueä, tö tueä vaø tu quaùn, töùc laø tueä hoïc. Do tu taäp caùc hoïc xöù cuûa giôùi, maø sanh khôûi hai phaàn ñònh tueä naøy.

(b) Tích taäp tö löông phuùc ñieàn: Neáu thaáy baäc toân tröôûng, khoâng neân coù thaùi ñoä kieâu maïn, phaûi toû ra vui veû ñoùn möøng, noùi lôøi chaøo thöa, hoûi han leã baùi, keùo gheá môøi ngoài; neáu nhö ñang ngoài, phaûi laäp töùc ñöùng daäy moät caùch nhanh choùng, cung kính; thaáy baäc toân tröôûng ñeán gaàn, chaép tay kính leã, hoaëc phuïc dòch, thöøa söï moät caùch cung kính leã ñoä; hoaëc ñoái vôùi ngöôøi beänh, khôûi loøng thöông xoùt, aân caàn chaêm soùc, cung caáp nhöõng gì hoï ñang caàn. Nhö vaäy, moät caùch toång quaùt, coù ba loaïi ruoäng phöôùc, nghóa laø (i) ruoäng aân,

44

(ii) ruoäng kính, (iii) ruoäng bi. Ruoäng aân laø chæ cho cha meï, ruoäng kính laø chæ cho baäc toân tröôûng, ruoäng bi laø chæ cho ngöôøi beänh hoaïn, ngheøo khoå. Ba loaïi ruoäng naøy laø caên boån ñeå sanh khôûi phuùc ñieàn cho hai haøng Boà taùt taïi gia vaø xuaát gia.

(c) Tuøy hyû coâng ñöùc ñoái vôùi nhöõng baäc coù ñöùc: Khi thaáy coù ngöôøi dieãn noùi chaùnh phaùp, hoaëc taùn thaùn Tam Baûo, hoaëc noùi nhöõng lôøi hay ñeïp, phaûi neân môû lôøi ca tuïng. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaày ñuû coâng ñöùc vaên tueä, v.v..., phaûi neân chaân chaùnh khen ngôïi, ñoái vôùi vieäc phuùc ñöùc cuûa taát caû höõu tình, phaûi neân duøng taâm vui thích thuø thaéng, noùi lôøi tuøy hyû; hôn nöõa, neáu bieát roõ ñoái phöông laø ngöôøi ñaùng ñöôïc cuùng döôøng, trong loøng neân vui möøng, xa lìa söï ganh gheùt. Nhö vaäy, tuy khoâng phaûi chính mình laøm, nhöng do söï tuøy hyû, mình ñöôïc coâng ñöùc cuõng baèng vôùi ngöôøi ñaõ laøm nhöõng vieäc thieän ñoù. Phaûi neân tuøy hyû nghieäp laønh cuûa ngöôøi khaùc, xem nhö töï mình laøm, sanh loøng vui möøng voâ haïn.

(d) An nhaãn: Neáu nhö coù ngöôøi ñeán gaây söï toån haïi phieàn naõo, phaûi neân suy ngaãm quaùn xeùt, xem ñoù laø do nghieäp aùc ñôøi tröôùc cuûa mình chieâu caûm, ñoái vôùi keû oaùn ñòch, sanh loøng thöông xoùt, khoâng oâm loøng oaùn haän, cuõng khoâng tìm caùch traû thuø.

(e) Hoài höôùng phaùt nguyeän: Vì muoán nhöõng phaùp laønh ñaõ taïo taùc khoâng bò toån hoaïi maát maùt, hôn nöõa, laïi coøn sanh khôûi phöôùc ñöùc roäng lôùn, phaûi neân ñem taát caû nhöõng thieän nghieäp do thaân mieäng taïo taùc trong ñôøi quaù khöù cuõng nhö hieän taïi hoài höôùng Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Boà ñeà. Laïi vì muoán thaønh thuïc voâ löôïng coâng ñöùc, phaûi neân trong moãi thôøi khaéc phaùt khôûi möôøi loaïi ñaïi nguyeän, nhö trong kinh Thaäp Ñòa, hoaëc phaåm Phoå Hieàn Haïnh Nguyeän ñaõ daïy.

45

(f) Cuùng döôøng Tam Baûo: Ñoái vôùi Tam Baûo, duøng taát caû caùc

loaïi taøi vaät, cuøng söï haønh trì, maø cuùng döôøng thöôïng dieäu roäng lôùn.

(g) An truï trong phaùp khoâng phoùng daät: Thöôøng thöôøng neân duõng maõnh tinh tieán tu taäp taát caû coâng haïnh cuûa saùu phaùp ba la maät.

(h) Tu taäp caùc phaùp laønh trong tö löông ñaïo: Ñoái vôùi caùc hoïc xöù, phaûi neân chaùnh nieäm, chaùnh tri, chaùnh thaân, chaùnh ngöõ; phaûi neân phoøng thuû, giöõ gìn caùc caên moät caùch mieân maät, khoâng cho chuùng chaïy theo caùc traàn caûnh, duø caûnh öa thích, hoaëc caûnh khoâng öa thích, maø sanh khôûi tham, saân. Muoán giöõ gìn caùc caên, tröôùc heát phaûi neân gìn giöõ taâm yù cuûa mình. Laïi nöõa, neáu nhö quaù no hoaëc quaù ñoùi, thì cuõng khoâng theå tinh tieán tu taäp, cho neân phaûi aên uoáng vöøa ñuû, khoâng phaïm vaøo hai ñieàu treân; aên nhöõng moùn thích hôïp, vaø aên vöøa phaûi. Laïi nöõa, moãi ñeâm chia laøm ba phaàn, giöõa ñeâm nguû nghæ, phaàn ñaàu ñeâm, cuoái ñeâm vaø ban ngaøy thì phaûi neân, hoaëc sieâng naêng ñoïc tuïng kinh ñieån, hoaëc tu taäp phaùp du giaø, laïi neân gaàn guõi caùc baïn laønh thuø thaéng, bieát tu thieän xaû aùc, y chæ caùc vò thieän tri thöùc daïy phaùp. Hôn nöõa, phaûi duøng töï taâm mình laøm thieän tri thöùc cho chính mình. Ñoái vôùi nhöõng ñieàu giôùi ñaõ phaïm, phaûi neân quaùn xeùt saâu xa, bieát roõ loãi laàm cuøng quaû baùo trong hieän taïi cuõng nhö trong vò lai; kheùo leùo ñoái trò, laøm cho taát caû loãi laàm cuõng nhö quaû baùo ñeàu ñöôïc tieâu tröø. Hôn nöõa, ñoái vôùi ñieàu giôùi ñaõ phaïm, neáu coù nhaân duyeân thuø thaéng, gaëp Phaät, Boà taùt, lieàn phaûi ñeán tröôùc caùc ngaøi phaùt loà saùm hoái, ñuùng nhö phaùp tröø dieät toäi phaïm giôùi. Neáu nhö khoâng gaëp, phaûi neân ñoái tröôùc töôïng cuûa chö Phaät Boà taùt, hoaëc caùc vò ñoàng thoï giôùi Boà taùt, phaùt loä saùm hoái, ñuùng nhö phaùp tröø dieät toäi phaïm giôùi.

46

G3. Nhieáp nghóa.

Caùc phaùp nhö treân, neáu coù theå daãn nhieáp, hoä trì, taêng tröôûng caùc thieän phaùp giôùi, thì ñeàu ñöôïc goïi laø Boà taùt nhieáp thieän phaùp giôùi, nghóa laø coù theå sanh tröôûng ba tueä. Hoä trì, nghóa laø sau khi sanh khôûi, laøm cho khoâng bò toån hoaïi, giaû nhö tu phaùp nhaãn nhuïc, neáu khoâng tröø dieät saân haän, thì coù theå bò saân haän laøm toån hoaïi taát caû phaùp thieän ñaõ tích taäp ñöôïc. Taêng tröôûng, nghóa laø sau khi ñaõ hoä trì, laïi laøm cho taêng tröôûng roäng lôùn, vieân maõn, chaúng haïn nhö hoài höôùng Voâ thöôïng Boà ñeà, phaùt nguyeän roäng lôùn nhö ñaõ noùi ôû treân. F3. Nhieâu ích höõu tình giôùi.

Theá naøo laø Boà taùt nhieâu ích höõu tình giôùi? Neân bieát giôùi naøy, sô löôïc coù möôøi moät töôùng: (1) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi giuùp ñôõ; (2) ñoái vôùi ngöôøi ngu si; (3) ñoái vôùi ngöôøi ôn; (4) ñoái vôùi ngöôøi gaëp söï sôï haõi; (5) ñoái vôùi ngöôøi saàu khoå; (6) ñoái vôùi ngöôøi ngheøo tuùng; (7) ñoái vôùi ngöôøi caàu y chæ; (8) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi tuøy thuaän yù cuûa hoï; (9) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi chæ daãn hoï tröïc tieáp; (10) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi duøng nghòch duyeân ñeå chuyeån ñoåi hoï; (11) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi duøng thaàn thoâng ñeå ñieàu phuïc hoï. Nhö vaäy, tuøy tröôøng hôïp maø laøm lôïi ích. E3. Nhaân duyeân ñaày ñuû. Coù ba loaïi: F1. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa luaät nghi giôùi.

Caùc vò Boà taùt an truï trong giôùi luaät nghi, laøm theá naøo ñeå kheùo hoä trì giôùi luaät. ÔÛ ñaây coù möôøi ñieàu: G1. Khoâng nuoái tieác duïc laïc ôû quaù khöù.

47

Nghóa laø caùc vò Boà taùt xaû boû nhöõng caûnh duïc laïc thuø thaéng

trong loaøi ngöôøi cuûa ngoâi vò chuyeån luaân vöông maø xuaát gia, khoâng heà nuoái tieác, nhö xaû boû raùc röôùi. ÔÛ ñaây chöõ “duïc”, coù hai nghóa, moät laø choã mong caàu ôû beân ngoaøi, töùc laø nhöõng vaät thoï duïng, hai laø söï mong caàu ôû beân trong, goïi laø phieàn naõo duïc, töùc laø söï tham aùi trong taâm. Söï tham aùi naøy laø caên boån cuûa taát caû söï mong caàu ao öôùc. “Khoâng nuoái tieác”, nghóa laø ñoái vôùi vaät duïc, töôûng nghó ñeán söï xaû boû, nhö pheá boû coû raùc, khoâng coøn ñoaùi töôûng ñeán. Boà taùt xaû boû duïc laïc, cuõng gioáng nhö vaäy. Ñoái vôùi söï tham luyeán, bieát laø khoâng chaân thöïc, beøn xaû boû khoâng moät chuùt nuoái tieác. Laïi nöõa, Boà taùt ñoái vôùi aùi duïc, quaùn töôûng laø söï baát tònh, xaû boû söï thoái baån ñoù khoâng chuùt luyeán tieác. Ñoái vôùi phieàn naõo trong taâm, xem nhö vaät thoái baån, vöùt ñi khoâng theøm nhìn. Ñoái vôùi nhöõng taøi saûn taïi gia ñaõ xaû boû ñeå ñi xuaát gia, sau ñoù neáu coøn khôûi taâm tham tieác, thì ñoái vôùi giôùi luaät nghi, seõ khoâng ñöôïc thanh tònh. Phaûi neân xaû boû söï tham aùi, tu hai phaùp quaùn töôûng, nhö trong hai ví duï ôû phaàn treân, thöôøng nhôù nieäm ñieàu naøy moät caùch vöõng chaéc. G2. Khoâng ham thích duïc laïc ñôøi vò lai.

Tu taäp phaïm haïnh khoâng phaûi ñeå caàu duïc laïc trong ñôøi vò lai, duø laø caûnh duïc laïc ôû cung thieân ma cuûa coõi trôøi Tha hoùa töï taïi cuõng khoâng mong caàu, huoáng chi laø nhöõng caûnh duïc laïc khaùc.

ÔÛ ñaây noùi “khoâng ham thích”, nghóa laø phaûi nhö thöïc quaùn nieäm nhöõng duïc laïc ñoù nhö röøng raäm ñaày daãy hoå, beo, cho neân khoâng muoán vaøo.

48

Phaàn treân noùi khoâng nuoái tieác duïc laïc ôû quaù khöù, laø chæ noùi veà caûnh duïc laïc ôû coõi ngöôøi, chöa noùi ñeán caûnh duïc laïc coõi trôøi, vì giôùi luaät nghi, chuù troïng xuaát gia, maø coõi trôøi thì khoâng coù ngöôøi xuaát gia. Coøn ôû ñaây noùi khoâng ham thích duïc laïc ñôøi vò lai, chæ laø noùi ñeán duïc laïc coõi trôøi, maø khoâng noùi ñeán duïc laïc coõi ngöôøi, vì söï höôûng duïc ôû coõi thieân ma laø thuø thaéng nhaát trong coõi duïc. Trong ñôøi vò lai coøn khoâng mong caàu söï höôûng duïc ôû coõi trôøi, huoáng hoà laø caûnh duïc laïc cuûa coõi ngöôøi. Noùi toùm laïi, luaät nghi xuaát gia, phaûi neân raát thanh tònh, phaûi neân kheùo hoä trì. Khoâng vì caàu söï duïc laïc ôû ñôøi sau maø tu phaïm haïnh, chöù khoâng phaûi chæ laø khoâng nuoái tieác duïc laïc trong quaù khöù. G3. Khoâng ñaém meâ duïc laïc ôû hieän taïi.

Ñoái vôùi söï ñöôïc cung kính lôïi döôõng cuûa caùc baäc quoác vöông, tröôûng giaû, coøn khoâng tham muoán, huoáng laø tham ñaém söï cung kính lôïi döôõng taàm thöôøng cuûa nhöõng haïng daân ty tieän. Neân duøng chaùnh tueä quaùn xeùt nhöõng söï duïc laïc ñoù nhö ñoà oùi möûa, khoâng ñaùng ham thích.

ÔÛ ñaây phaûi neân chuù yù, neáu nhö nguyeän caàu duïc laïc ñôøi sau maø tu phaïm haïnh, thì chæ goïi laø thieän nguyeän, chöù khoâng ñöôïc goïi laø trì giôùi bieät giaûi thoaùt. Trong giôùi luaät nghi cuûa haøng taïi gia, tuy khoâng baét buoäc phaûi tuyeät ñoái xaû boû nhöõng vaät thoï duïng trong quaù khöù, nhöng cuõng khoâng neân tham ñaém caûnh duïc laïc ôû hieän taïi, coøn ngöôøi xuaát gia thì phaûi neân tuyeät ñoái xaû boû taát caû söï tham ñaém duïc laïc. Neáu nhö khoâng theå chuyeån ñoåi taâm tham ñaém cuûa mình, nhö phaàn tröôùc quaùn töôûng veà söï luaân hoài trong ba coõi, vaø quaùn töôûng veà söï loãi laàm cuûa coõi duïc, neân bieát ngöôøi ñoù khoâng theå kheùo leùo giöõ gìn tònh giôùi.

49

G4. Öa thích choã vaéng veû.

Öa thích ôû moät mình nôi vaéng veû. Neáu nhö ôû trong chuùng, neân tìm caùch an truï trong hoaøn caûnh khoâng coøn suy tö tìm caàu söï ham muoán. Khoâng nhöõng chæ sanh loøng ham thích thoûa maõn ñoái vôùi giôùi luaät nghi, maø coøn phaûi nöông vaøo tònh giôùi ñeå tinh tieán tu taäp voâ löôïng ñaúng trì 5 cuûa Boà taùt, laøm cho ñöa ñeán söï chöùng ñaéc, töï taïi. Neáu nhö ñoái vôùi giôùi luaät chæ bieát sinh taâm öa thích, thoûa maõn, maø khoâng chòu taàm caàu nhöõng coâng ñöùc toái thaéng, phaûi bieát ngöôøi ñoù khoâng theå thaønh töïu vieân maõn tònh giôùi. G5. Lôøi noùi, tö töôûng thaûy ñeàu thanh tònh.

Tuy ôû trong chuùng, khoâng neân baøn luaän nhöõng vieäc taïp nhieãm baát thieän. Tuy ôû moät mình choã vaéng veû, cuõng phaûi kheùo phoøng hoä, khoâng neân khôûi leân, duø moät thoaùng, nhöõng taàm tö 6 aùc, nhö tham duïc, v.v..., hoaëc coù luùc maát chaùnh nieäm, nhöõng taïp töôûng taïm thôøi hieän haønh, phaûi neân töùc khaéc thaáy roõ söï loãi laàm, maïnh meõ phaùt taâm hoå theïn, saùm hoái. Neáu coù theå thöôøng thöôøng tu taäp nhö vaäy, tuy ñoâi luùc taïm thôøi hieän khôûi lôøi noùi hoaëc tö töôûng baát chaùnh, nhöng vaãn coù theå nhanh choùng quay veà an truï trong chaùnh nieäm, daàn daàn nhö theá, tuy khoâng caàn phaûi ñeå taâm quaùn xeùt, vaãn coù theå an truï trong chaùnh nieäm. Do nhaân duyeân naøy, coù theå caâu thuùc, kieåm ñieåm; do vì quen söï kieåm thuùc, daàn daàn coù theå boû ñöôïc nhöõng taäp quaùn xaáu aùc trong quaù khöù, nghóa laø chuyeån ñöôïc hai taâm: (1) öa thích noùi lôøi baát chaùnh, (2) suy tö baát chaùnh, laøm cho chuùng khoâng coøn hieän khôûi.

50

Töø luùc baét ñaàu tinh tieán tu taäp, phaûi neân laøm cho nhöõng taàm tö aùc khoâng hieän haønh, hoaëc giaû ñoâi luùc hieän haønh, laäp töùc coù theå xaû boû nhöõng nieäm aùc, thaáy roõ loãi laàm, maïnh meõ hoå theïn saùm hoái, nieäm tröôùc nieäm sau, chuyeån ñoåi ngöôïc laïi, maø an truï trong tònh giôùi. Ñaây goïi laø thaùnh giaùo voâ thöôïng thi la thanh tònh, ngaên caám khoâng cho söï nghòch lyù hieän haønh. G6. Khoâng töï khinh mieät mình.

Neáu nhö nghe nhöõng baäc Boà taùt ñaõ nhaäp thaùnh vò (ñaêng ñòa), trong voâ löôïng kieáp, töø thuôû laâu xa ñaõ tu haønh ba tuï tònh giôùi moät caùch roäng lôùn, voâ löôïng, khoâng theå nghó baøn, chaúng haïn nhö xaû boû thaân meänh ñeå boá thí, v.v..., nhöõng ñieàu maø ngöôøi khaùc khoù coù theå laøm ñöôïc, thì cuõng khoâng neân töï ti; phaûi neân tröø dieät taâm khieáp nhöôïc, sôï haõi, töï cho laø mình khoâng theå laøm ñöôïc, roài töï khinh mieät chính mình. Laøm theá naøo ñeå tröø dieät taâm töï ti naøy? Phaûi neân nghó nhö vaày: “Caùc vò Boà taùt ñoù, xöa kia cuõng laø ngöôøi phaøm, töø töø tu hoïc, cho ñeán khi thaønh töïu vieân maõn caùc hoïc xöù cuûa Boà taùt, chöù khoâng phaûi töùc khaéc maø laøm ñöôïc. Mình cuõng laø ngöôøi, töø töø tu hoïc, tinh tieán khoâng ngöøng, quyeát ñònh cuõng seõ ñöôïc thaønh töïu nhö caùc vò aáy.” Töø ñaây sanh khôûi nieàm vui thích thanh tònh.

Neáu nhö nghe voâ löôïng hoïc xöù nhö vaäy, khoâng theå tu taäp, lieàn laäp töùc xaû boû, hoaëc töï nghó raèng: “Ñaây laø choã caùc vò Boà taùt khaùc tu taäp, khoâng phaûi laø choã cuûa mình coù theå laøm ñöôïc”, maø voäi vaøng xaû boû, thì ñaây goïi laø chöôùng ngaïi söï taêng tröôûng cuûa haït gioáng Boà taùt. Phaûi neân nhö phaàn treân ñaõ daïy, xaû boû söï khieáp nhöôïc, chaân thöïc duõng maõnh, sieâng caàn tu taäp; tuy taïm thôøi khoâng theå laøm ñöôïc nhöõng vieäc khoù laøm, nhöng vaãn phaûi taâm nieäm nhö sau: “Ta ñoái vôùi phaùp hoïc, roát raùo seõ ñöôïc thaønh töïu.” Phaûi thöôøng sanh khôûi söï vui

51

thích, sieâng naêng tu haønh, nhö vaäy, seõ tích taäp phaùp laønh, tònh tröø phaùp aùc, phaùt nguyeän roäng lôùn. G7. Nhu hoøa.

Thöôøng thöôøng quaùn xeùt loãi laàm cuûa mình, khoâng nhìn loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, maø cuõng khoâng laøm cho ngöôøi khaùc sanh loøng saàu khoå. Hoûi: “Neáu vaäy, chaúng leõ ñeå cho ngöôøi khaùc maëc tình phaïm loãi?” Traû lôøi: “Khoâng phaûi nhö vaäy. Neáu thaáy ngöôøi khaùc ñang soáng trong phieàn naõo, neân sanh khôûi loøng thöông xoùt. Laøm sao sanh khôûi? Neân nghó raèng ñaây khoâng phaûi laø loãi laàm cuûa hoï, maø laø do söùc maïnh cuûa phieàn naõo khoáng cheá, laøm cho hoï khoâng ñöôïc töï taïi. Ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh hung aùc phaïm giôùi, khoâng sanh loøng toån haïi, hoaëc sanh loøng hôøn giaän ñoái vôùi hoï, maø phaûi sanh loøng raát thöông xoùt, tìm caùch laøm lôïi ích cho hoï. Laïi muoán laøm thieän tri thöùc cho hoï, thöôøng muoán laøm cho hoï phaùt taâm Boà ñeà, xa lìa phieàn naõo, khoâng ñeå cho phieàn naõo taêng tröôûng, cho ñeán khi hoï ñöôïc thaønh Phaät.” G8. Nhaãn nhuïc.

Duø gaëp ngöôøi duøng tay, chaân, gaïch, ngoùi, dao, gaäy, v.v..., ñaùnh ñaäp, laøm toån thöông, cuõng khoâng bao giôø khôûi leân moät thoaùng saân haän, thì leõ naøo ñoái vôùi ngöôøi khaùc laïi coù theå noùi lôøi ñoäc aùc, nhuïc maï, chöûi ruûa, hoaëc laø ñaùnh ñaäp, haønh hung hoï? Do ñaây maø ba nghieäp thaân, mieäng, yù, daàn daàn trôû neân thanh tònh. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Ñoái vôùi phieàn naõo lôùn coøn coù theå nhaãn chòu, huoáng hoà ñoái vôùi ngöôøi khaùc maø laøm ñieàu toån haïi; duø trong moät thoaùng cuõng khoâng khôûi leân nhöõng taâm aùc nhö huûy nhuïc, quôû traùch, phaãn haän, baùo thuø, v.v...” Laïi nöõa, trong Luaän Du Giaø cuõng coù noùi: “Huoáng hoà laø ñem

52

nhöõng vieäc aùc nhö huûy nhuïc, söï khoå cuûa baùt phong 7 maø laøm toån naõo chuùng sanh.” ÔÛ ñaây muoán noùi raèng ñoái vôùi ngöôøi ñaùnh ñaäp, chöûi ruûa, mình coøn khoâng khôûi taâm saân haän, baùo thuø, huoáng chi töï mình laïi ñaùnh ñaäp, chöûi ruûa ngöôøi khaùc!

Ñoaïn naøy muoán noùi laø khi bò ngöôøi khaùc laøm toån naõo, mình phaûi an nhaãn khoâng lay ñoäng, maø an truï trong boán phaùp cuûa sa moân. G9. Khoâng phoùng daät.

Naêm haïnh khoâng phoùng daät laø tieàn teá, haäu teá, trung teá, tieân thôøi, caâu thôøi. 8 Theo nhö thöù töï, trong thôøi quaù khöù, taát caû nhöõng ñieàu ñaõ phaïm, phaûi neân nhö phaùp saùm hoái tröø dieät; trong thôøi vò lai, phaûi neân suy ngaãm quaùn xeùt loãi laàm cuûa söï phoùng daät; trong thôøi hieän taïi, khoâng ñöôïc queân chiùnh nieäm, maïnh meõ phaùt theä nguyeän: “Toâi seõ haønh ñoäng, an truï ñuùng nhö giôùi phaùp ñaõ quy ñònh, khoâng ñeå huûy phaïm. Haønh ñoäng theo quy taéc, an truï trong chiùnh nieäm, khoâng khôûi taâm huûy phaïm giôùi phaùp.” Do nöông vaøo giôùi phaùp, cho neân moãi cöû moãi ñoäng ñeàu goïi laø haïnh khoâng phoùng daät thieát yeáu nhaát cuûa hoïc xöù bieät giaûi thoaùt.

Naêm haïnh khoâng phoùng daät naøy, haïnh thöù boán laø caên baûn. Neáu ñuû boán haïnh ñaàu, seõ phaùt sanh haïnh khoâng phoùng daät thöù naêm. Neáu chöa phaùt sanh haïnh thöù naêm maø ñaõ phaùt sanh söï phaïm giôùi, thì phaûi theo thöù töï maø saùm hoái ñuùng phaùp, tröø dieät toäi chöôùng. G10. Ñaày ñuû quyõ taéc tònh meänh.

Quyõ taéc, coøn goïi laø tònh haïnh, laø khoâng neân vì mong ñöôïc tieáng taêm maø khoe khoang coâng ñöùc cuûa mình. Khoâng che giaáu

53

nhöõng loãi laàm, ñoàng thôøi phaùt loä nhöõng vieäc aùc maø mình ñaõ phaïm. Luùc ñöôïc cuùng döôøng nhöõng vaät toài taøn, xaáu xí, ít oûi, phaûi bieát ít muoán maø khoâng saàu naõo; khi ñöôïc cuùng döôøng nhöõng vaät haûo haïng, dö daät, phaûi neân bieát ñuû, ñöøng tham. Nhaãn chòu nhöõng söï khoå, nhö noùng, laïnh, ñoùi, khaùt. Neáu caàu khoâng ñöôïc ñieàu mình muoán, taâm khoâng saàu buoàn. Saùu caên luùc naøo cuõng phaûi nhu nhuyeãn, an tónh, khoâng lao xao. Khoâng ñeå beân ngoaøi aûnh höôûng, taâm luùc naøo cuõng an nhaøn, tòch tónh, khoâng boân choân, naùo ñoäng, cöû chæ ñöôøng hoaøng, suy nghó ñuùng lyù, uy nghi tòch tónh.

Tònh meänh, laø xa lìa naêm phaùp taø meänh, nhö traù hieän dò töôùng, v.v...

Tuy ñaõ phoøng hoä hoïc xöù, nhöng trong saùu tröôøng hôïp sau ñaây vaãn chöa ñöôïc goïi laø kheùo phoøng hoä: (1) chæ môùi phoøng hoä chuùt ít, lieàn cho laø ñaõ ñaày ñuû; (2) lôøi noùi, haønh ñoäng ñeàu khoâng theå thanh tònh; (3) töï khinh mieät chính mình; (4) khoâng theå thoáng laõnh ñeä töû; (5) khi vi phaïm giôùi luaät, khoâng theå saùm hoái tröø dieät; (6) nghi taéc vaø tònh meänh khoâng ñöôïc thanh tònh. Trong ñieàu (1) laïi coù hai phaàn: (a) tuy phoøng hoä hai nghieäp thaân vaø mieäng, nhöng taâm vaãn mong caàu duïc laïc cuûa ba coõi; (b) tuy coù theå phoøng hoä yù nghieäp, nhöng vaãn khoâng thích nöông vaøo giôùi luaät ñeå tu thieàn ñònh. Ñöùc Quang Luaän Sö noùi: “Khoâng theå thoáng laõnh ñeä töû, nghóa laø khoâng theå nhieáp thoï, nhaãn chòu nhöõng ñeä töû nghieâm trì tònh giôùi 9.” F2. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieáp thieän phaùp giôùi.

ÔÛ ñaây coù hai loaïi ñaày ñuû naêm phaåm. G1. Tuaàn töï cuûa naêm ba la maät.

54

Thöù nhaát, söï tuaàn töï tu taäp naêm ba la maät, theo nhö thöù töï,

phaûi lìa xa naêm söï vi nghòch laøm chöôùng ngaïi naêm ñoä laø: (i) sanh khôûi taâm boûn seûn, tham lam, duø laø raát nheï, ñoái vôùi thaân meänh, taøi saûn; (ii) sanh khôûi taát caû nhaân duyeân phaïm giôùi, caên boån phieàn naõo, cuøng caùc tuøy phieàn naõo, nhö phaãn, haän, v.v...; (iii) sanh khôûi nhöõng taâm aùc nhö giaän döõ, möu haïi, oaùn traùch, haän thuø; (iv) löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, öa naèm, öa döïa, khoâng cung kính, khoâng chòu xuùc tieán caùc vieäc laøm thieän; (v) khôûi taâm tham luyeán thieàn ñònh, hoaëc khôûi nhöõng phieàn naõo nhö hoân traàm, traïo cöû, v.v... Noùi toùm laïi, neáu nhö khôûi leân nhöõng söï vi nghòch ñoái vôùi giôùi luaät, phaûi laäp töùc tinh tieán ñoái trò, hoaëc ngaên chaën khoâng cho phaùt sanh, quyeát khoâng ñeå theá löïc cuûa phieàn naõo lôùn maïnh, maø bò noù lay chuyeån. G2. Taàng baäc cuûa Tueä ba la maät.

Keá ñeán laø noùi veà taàng baäc cuûa Tueä ba la maät, nghóa laø coù theå bieát roõ nhö thöïc nhöõng thaéng lôïi laønh, coù theå bieát roõ nhö thöïc nhöõng nhaân duyeân laønh, coù theå bieát roõ nhö thöïc söï ñaûo vaø voâ ñaûo cuûa quaû laønh, laïi coù theå bieát roõ nhö thöïc nhöõng söï chöôùng ngaïi nhieáp thieän phaùp, rôøi xa naêm söï chöôùng ngaïi “voâ tri” nhö treân.

“Thaéng lôïi”, töùc laø ñaït ñöôïc ba loaïi quaû baùo - ngöôøi, trôøi vaø Boà ñeà. “Nhaân duyeân”, laø neâu roõ nhaân duyeân cuûa quaû laønh thuø thaéng cao tuyeät, chaúng haïn nhö laø nöông vaøo baïn laønh, nghe hieåu chiùnh phaùp, suy ngaãm tu taäp, v.v... “Ñaûo vaø voâ ñaûo”, nghóa laø ñoái vôùi nhöõng quaû laønh mong caàu, neáu coi ñoù nhö laø “thöôøng, laïc, ngaõ, tònh”, ñaây goïi laø ñaûo, coøn neáu quaùn saùt ngöôïc laïi thì goïi laø voâ ñaûo. ÔÛ ñaây muoán noùi laø caùc Boà taùt ñaéc ñöôïc quaû laønh, khoâng coøn caùi nhìn ñieân ñaûo ñoái vôùi söï khoâng ñieân ñaûo.

55

Nhö vaäy, bieát roõ söï thaéng lôïi cuûa quaû laønh cuûa saùu phaùp ba

la maät vaø nhaân laønh cuûa chuùng, bieát roõ caùch xa lìa söï vi nghòch laøm chöôùng ngaïi saùu ñoä, tích taäp taát caû nhöõng caên laønh cuûa saùu ñoä, töùc laø coù theå tích taäp caùc phaùp laønh moät caùch nhanh choùng, bôûi vì taát caû thieän phaåm theá gian xuaát theá gian ñeàu ñöôïc haøm nhieáp trong saùu ñoä. Neáu coù theå xa lìa caùc phaùp vi nghòch cuûa saùu ñoä, thì coù theå deã daøng tích taäp caùc phaùp laønh. Caùc taàng baäc nhö vaäy, coù theå thaønh töïu mau choùng caùc nhaân duyeân cuûa saùu ba la maät. F3. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieâu ích höõu tình giôùi.

Coù möôøi moät haønh töôùng an truï trong giôùi nhieâu ích höõu tình, ñoái vôùi moãi haønh töôùng thaønh töïu taát caû moïi loaïi, chaúng haïn nhö haønh töôùng laøm baïn giuùp ñôõ, laø phaûi neân laøm baïn giuùp ñôõ taát caû höõu tình, duøng taát caû haønh töôùng laøm baïn giuùp ñôõ, laïi nhö luùc baùo ôn, thì ñoái vôùi moãi moät höõu tình trong möôøi moät loaïi, tuøy vieäc caàn phaûi laøm, duøng möôøi moät haønh töôùng maø laøm lôïi ích. Theá naøo laø möôøi moät töôùng? G1. Laøm baïn trôï giuùp cho ngöôøi caàn trôï giuùp.

Ñieàu naøy coù hai: (i) laøm baïn trôï giuùp veà söï nghieäp, (ii) laøm baïn an uûi tinh thaàn cho ngöôøi ñang gaëp khoå naõo.

(i) Trôï giuùp söï nghieäp coù taùm loaïi: (a) trôï giuùp vieäc tính toaùn, nghóa laø trôï giuùp chuùng sanh möu tính coâng vieäc neân laøm hay khoâng neân laøm, höng thaïnh hay suy thoaùi; (b) trôï giuùp haønh ñoäng, nghóa laø trôï giuùp trong söï quyeát ñònh hieän tieàn; hai ñieàu naøy goïi laø hai loaïi trôï giuùp baèng “yù nieäm”; (c) laøm baïn ñoàng haønh cho nhöõng

56

ngöôøi löõ haønh khoâng coù baïn ñoàng haønh, hoaëc trôï giuùp hoï trong luùc ñöôøng xaù hö hoaïi, taéc ngheõn; (d) trôï giuùp phaùt trieån söï nghieäp, nghóa laø chæ daãn moät caùch töôøng taän nhöõng phöông caùch troàng troït, v.v...; (e) trôï giuùp gìn giöõ nhöõng cuûa caûi hieän coù, nghóa laø chæ daãn nhöõng phöông caùch ñeå giöõ gìn taøi saûn, khoâng ñeå troäm caép cöôùp giaät; (f) trôï giuùp trong vieäc hoøa hôïp söï chia reõ, giaûi tröø söï oaùn haän; (g) trôï giuùp nghóa lôïi, nghóa laø trôï giuùp trong söï löïa choïn cô hoäi ñeå tu nghieäp phöôùc; (h) trôï giuùp tu phöôùc, nghóa laø neáu nhö ngöôøi ñoù khoâng bieát lôïi duïng cô hoäi ñeå tu phöôùc, thì neân trôï giuùp cho hoï coù cô hoäi tu taäp phöôùc ñöùc. Luaän sö Ñöùc Quang noùi: “Hai söï trôï giuùp ñaàu laø trôï giuùp nhöõng ngöôøi chöa coù taøi saûn gaây döïng taøi saûn; boán söï trôï giuùp keá tieáp laø trôï giuùp nhöõng ngöôøi ñaõ coù taøi saûn giöõ gìn taøi saûn, laøm cho ñöôïc taêng tröôûng; hai söï trôï giuùp cuoái laø höôùng daãn nhöõng ngöôøi ñaõ taêng tröôûng taøi saûn, tu taäp cuùng döôøng.” (ii) Ñoái vôùi vieäc giuùp ñôõ tinh thaàn, cuõng coù hai loaïi:

(a) ñoái vôùi söï khoå veà thaân, goàm coù boán ñieàu: (i) ñoái vôùi ngöôøi beänh: cung caáp thuoác men, chaêm soùc voã veà; (ii) ñoái vôùi ngöôøi taøn taät: daãn daét ngöôøi muø loøa, chæ daãn ngöôøi caâm ñieác; (iii) ñoái vôùi ngöôøi queø quaët: hoaëc duøng thaân coõng vaùc, hoaëc duøng xe chuyeân chôû, ñöa hoï ñeán nôi ñeán choán; (iv) ñoái vôùi ngöôøi ñi ñöôøng meät nhoïc: cung caáp thöùc aên choã ôû, chaêm soùc cho hoï ñôõ moûi meät.

(b) ñoái vôùi söï khoå veà taâm, goàm coù ba ñieàu: (i) khoå veà caùi chöôùng, nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi bò nguõ caùi troùi buoäc,10 phaûi ñem lôøi daïy cuûa baäc thaùnh chæ baøy, laøm cho hoï hieåu roõ; (ii) khoå khoâng giaùn ñoaïn, nghóa laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò baùt taàm tö troùi buoäc, phaûi neân thuyeát phaùp ñoái trò, laøm cho hoï thoâng hieåu; baùt taàm tö laø: (1) tham duïc; (2) saân khueå; (3) haïi; (4) baø con hoï haøng; (5) coõi nöôùc; (6) söï

57

baát töû; (7) bò ngöôøi khaùc khinh mieät; (8) toäc tính töông öng. Toäc tính töông öng, töùc laø nhöõng ngöôøi coù taøi saûn, doøng doõi, theá löïc, buoâng thaû trong söï höôûng thuù duïc laïc, laïi coøn töï cho laø haøo kieät toân quí; (iii) ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoå vì: (1) bò ngöôøi khaùc khinh mieät, hoaëc (2) thaáy ngöôøi khaùc troäi hôn, thì phaûi cho hoï bieát söï khoå naõo cuûa nhöõng söï hôn thua treân theá gian, ñoàng thôøi giaûng cho hoï hieåu roõ nghóa lyù voâ ngaõ cuûa phaùp xuaát theá gian. G2. Laøm lôïi ích cho ngöôøi meâ muoäi nghóa lyù.

Ñoái vôùi nhöõng höõu tình ñang bò khoå naõo vì nhöõng vieäc aùc maø hoï ñaõ gaây taïo, thì neân giaûng noùi chiùnh phaùp, giuùp cho hoï quaøy ñaàu, ngöøng nhöõng vieäc aùc. Giaûng noùi chiùnh phaùp nhö theá naøo? Töùc laø ñem taùm loaïi chiùnh phaùp ñaày ñuû boán coâng ñöùc ra ñeå giaûi ñaùp ba loaïi nghi vaán cuûa haïng ngöôøi meâ muoäi. (a) Ñoái vôùi ngöôøi do khoâng bieát maø hoûi, thì neân noùi phaùp “töông öng giuùp ñôõ”, nghóa laø duøng nghóa lyù hoøa hôïp khoâng ñieân ñaûo maø giaûi ñaùp. (b) Ñoái vôùi ngöôøi bieát nhöng coá yù hoûi lôøi traùi nghòch, thì neân noùi phaùp “tuøy thuaän roõ raøng”, nghóa laø duøng nghóa lyù tuøy thuaän, tröôùc sau khoâng maâu thuaãn maø giaûi ñaùp. (c) Ñoái vôùi ngöôøi khoâng bieát nhöng laïi hoûi lôøi traùi nghòch, thì phaûi duøng phöông phaùp “höõu duïng töông xöùng”, sau ñoù laïi noùi phaùp “tuøy thuaän”, “thöôøng uûy phaàn tö löông” maø giaûi ñaùp. (i) “Höõu duïng töông xöùng”, nghóa laø duøng phöông tieän laøm cho ñoái phöông toû ngoä. (ii) “Tuøy thuaän”, nghóa laø tuøy thuaän nhöõng coâng ñöùc maø theá

58

gian ñaõ laäp ra. (iii) “Thöôøng uûy phaàn tö löông”, nghóa laø döïa vaøo tö löông cuûa thaùnh ñaïo 11 maø giaûi ñaùp. Ngaøi Luaän sö Ñöùc Quang noùi: “Theá gian goïi laø thöôøng uûy, töùc laø vì muoán phoøng hoä taâm mình, phaûi neân thöôøng thöôøng sieâng naêng giöõ gìn, luùc naøo cuõng caån thaän, cheá phuïc caùc phieàn naõo.” Ñieàu naøy gioáng nhö lôøi giaûi thích cuûa ngaøi Toái Thaéng Töû. Hai loái giaûi ñaùp sau, (ii) vaø (iii), ngaøi Ñöùc Quang cho raèng: “Do giaûi taêng thöôïng maø giaûi ñaùp”, coøn ngaøi Toái Thaéng Töû cho raèng: “Do chöùng taêng thöôïng maø giaûi ñaùp.” Laïi nöõa, ôû ñaây tuy noùi ba loaïi nghi vaán, nhöng laïi roõ raøng lieân heä ñeán boán loaïi nghi vaán. “Töông xöùng”, nghóa laø tröôùc sau khoâng traùi nghòch; “tuøy thuaän”, nghóa laø tuøy thuaän chaân lyù; “höõu duïng”, nghóa laø tuøy söùc maø ñieàu phuïc; “thöôøng uûy” (coøn goïi laø öùng thuaän), nghóa laø tuøy thuaän tònh haïnh. Ví nhö naêm loaïi aâm thanh: thaâm thuùy, ngoït ngaøo, vöøa yù, hieàn töø, ñaùng öa, theo nhö thöù töï goïi laø maïnh meõ, eâm tai, vui söôùng, roõ raøng, laøm cho taát caû vui loøng . Ngaøi Ñöùc Quang noùi: “Nhö vaäy, moãi hai caâu, caâu sau haøm nhieáp yù nghóa cuûa caâu tröôùc. Ñoái vôùi moïi nghi vaán, duøng boán coâng ñöùc ñeå giaûi ñaùp”. Trong luaän Du Giaø cuõng noùi: “Hoaëc laø duøng phöông tieän thieän xaûo ñeå tuyeân thuyeát”, nghóa laø ñoái vôùi nhöõng höõu tình thoâ aùc phaïm giôùi, nöông vaøo taùm caâu, chæ daãn ñuùng nhö phaùp, laøm cho hoï ngöøng nhöõng vieäc aùc, ñoái vôùi chuùng sanh boûn seûn, noùi phaùp boá thí maø ñieàu phuïc hoï, nhaãn ñeán noùi phaùp cho nhöõng chuùng sanh saân haän kieân coá laøm cho hoï xaû boû taâm saân haän, ñaây goïi laø phöông tieän thieän xaûo; ñoái vôùi chuùng sanh ñang caàu taøi saûn cuûa caûi, chæ cho hoï phöông phaùp, duøng ít söùc löïc, maø coù theå ñöôïc nhieàu taøi saûn, giöõ gìn khoâng bò maát maùt; ñoái vôùi nhöõng ngöôøi gheùt boû Thaùnh giaùo cuûa chö Phaät, hieån thò thaàn thoâng, laøm cho hoï sanh khôûi loøng tin thanh tònh,

59

qui höôùng Phaät giaùo; ñoái vôùi chuùng sanh ñaõ vaøo trong Phaät phaùp, phaûi laøm cho hoï ñoaïn tröø kieán chaáp, chöùng ñöôïc kieán giaûi thanh tònh, thoaùt khoûi caùc neûo aùc. G3. Laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi ôn. Khi gaëp ngöôøi ôn, neân baøy toû söï cung kính, môû lôøi chaøo hoûi, töôi cöôøi tieáp ñoùn, keùo gheá môøi ngoài, cuùng döôøng vaät duïng, chaâu baùu, hoaëc baèng hoaëc hôn (phaàn maø mình ñaõ thoï nhaän töø ngöôøi ôn). Trong hieän ñôøi khi baùo ñaùp ôn nghóa, khoâng duøng nhöõng vaät xaáu keùm. Ñoái vôùi coâng vieäc cuûa ngöôøi ôn, tuy hoï khoâng nhôø ñeán, mình coøn phaûi giuùp ñôõ hoï, huoáng hoà khi hoï coù vieäc caàn. Nhö theá, nhaãn ñeán duøng thaàn thoâng daãn daét hoï vaøo ñaïo, cuøng laøm taát caû nhöõng söï lôïi ích. G4. Cöùu hoä nhöõng söï xaâm haïi, sôï seät.

a/ Söï xaâm haïi coù hai loaïi: (1) Söï xaâm haïi cuûa loaøi baøng sanh, nghóa laø ôû nôi hoang daõ thì bò sö töû, coïp, beo xaâm haïi, ôû döôùi nöôùc thì bò caùc loaøi thuûy toäc xaâm haïi, ñaây goïi laø söï xaâm haïi cuûa loaøi baøng sanh. (2) Söï xaâm haïi cuûa loaøi ngöôøi, nghóa laø hoaëc bò nhaø caàm quyeàn xaâm haïi, hoaëc bò troäm cöôùp xaâm haïi, hoaëc bò keû oaùn ñòch xaâm haïi, hoaëc bò keû quyeàn theá xaâm haïi, ñaây goïi laø boán söï xaâm haïi cuûa loaøi ngöôøi.

b/ Söï sôï seät goàm coù: (1) Sôï khoâng ñaày ñuû ba thöù ñaùng öa:

taøi saûn, haïnh laønh, taøi aên noùi; (2) hoaëc sôï cheát, (3) hoaëc sôï tieáng xaáu, (4) hoaëc sôï uy ñöùc cuûa ñaïi chuùng, (5) hoaëc sôï phi nhaân; phi nhaân coù hai loaïi: (a) yeâu tinh, (b) thaây cheát bò ñieàu khieån bôûi chuù thuaät. Nhöõng söï sôï haõi nhö vaäy, ñeàu phaûi neân cöùu hoä.

60

G5. Laøm cho nhöõng ngöôøi ñang öu saàu khoå naõo ñöôïc khai taâm môû yù.

Ñieàu naøy coù hai: (1) öu khoå vì xa lìa thaân thuoäc, (2) öu khoå vì maát maùt cuûa caûi.

1/ Öu khoå vì xa lìa thaân thuoäc coù naêm loaïi: (a) maát cha meï; (b) maát vôï con; (c) maát toâi tôù, boä haï; (d) maát baïn beø cuøng nhöõng ngöôøi thaân thuoäc trong ngoaøi; (e) maát thaày daïy vaø baïn ñoàng tu. 2/ Öu khoå vì maát cuûa caûi coù hai loaïi: (a) cuøng nhaân khoå cuûa theá gian, (b) khoâng cuøng nhaân khoå cuûa theá gian. (a) Cuøng nhaân khoå, nghóa laø, hoaëc bò nhaø caàm quyeàn, troäm cöôùp xaâm ñoaït, hoaëc bò löûa chaùy, hoaëc bò nöôùc cuoán troâi. (b) Khoâng cuøng nhaân khoå, coù hai loaïi: (i) khoâng giöõ gìn taøi saûn ñuùng phaùp, (ii) do ngöôøi khaùc maø bò maát maùt. (i) khoâng giöõ gìn ñuùng phaùp, coù hai tröôøng hôïp: (1) giöõ gìn taøi saûn khoâng ñuùng phaùp, nghóa laø bò ngöôøi khaùc löøa gaït; (2) vaän chuyeån, caát chöùa khoâng ñuùng phaùp, nghóa laø söï nghieäp voâ côù bò toån thaát. (ii) do ngöôøi khaùc maø bò maát maùt, coù hai tröôøng hôïp: (1) ngöôøi oaùn ñòch cöôõng ñoaït moät caùch phi lyù, coù choã noùi: “do keû thaân thuoäc hung aùc phi lyù cöôõng ñoaït”; (2) do con caùi trong nhaø hoang phí, coù choã noùi: “do con caùi hö phung phí”.

61

Do nhöõng lyù do maát maùt taøi saûn, thaân thuoäc nhö treân, sinh khôûi nhöõng söï saàu khoå phaåm haï, trung, thöôïng, luùc ñoù phaûi neân noùi phaùp voâ thöôøng cho hoï hieåu roõ. Söï saàu naõo coù phaåm thöôïng, trung, haï, nghóa laø: maát cha meï laø phaåm thöôïng; maát toâi tôù laø phaåm trung, coøn maát taøi saûn laø phaåm haï. Phaûi bieát ñaây laø choã maø chuùng sanh yeâu meán, hoaëc choã maø hoï caàn thieát. G6. Laøm lôïi ích cho ngöôøi thieáu thoán.

Coù saùu tröôøng hôïp: (1) ñoái vôùi ngöôøi khoå vì ñoùi khaùt, neáu hoï xin thöùc aên uoáng, cho hoï thöùc aên uoáng; (2) ñoái vôùi ngöôøi meät nhoïc, cho hoï xe coä; (3) ñoái vôùi ngöôøi hoå theïn, neáu hoï xin quaàn aùo cho hoï quaàn aùo, neáu hoï caàn trang söùc, cho hoï ñoà trang söùc, bôûi vì hoï thieáu quaàn aùo vaø ñoà trang söùc neân sanh loøng hoå theïn; (4) ñoái vôùi ngöôøi khoå vì thieáu ñoà vaät, neáu hoï xin ñoà vaät thì cho hoï ñoà vaät; (5) ñoái vôùi ngöôøi khoå vì thaân theå hoâi haùm, neáu hoï ñeán xin höông, hoa, phaán thôm, thì cho hoï höông hoa, phaán thôm; (6) ñoái vôùi ngöôøi thieáu choã nghæ ngôi, hoaëc caàn ñeøn ñuoác, ngöôøi ñeán xin choã nghæ ngôi, cho hoï choã nghæ ngôi, ngöôøi tu haønh sieâng naêng, ñeán xin ñeøn ñuoác, thì cho hoï ñeøn ñuoác. G7. Laøm lôïi ích cho ngöôøi ñeán caàu nöông töïa. Coù hai tröôøng hôïp:

(1) Öa muoán nhieáp thoï ñeä töû: khoâng phaûi vì caàu tieáng taêm, lôïi döôõng, cung kính, maø chæ vì loøng thöông xoùt maø laøm lôïi ích, duøng taâm khoâng taïp nhieãm maø cho hoï nöông töïa.

(2) Phöông caùch nhieáp thoï ñeä töû, coù hai tröôøng hôïp: (a) taøi nhieáp, (b) phaùp nhieáp.

62

(a) Taøi nhieáp, coù hai tröôøng hôïp: (i) caàu xin vaät duïng töø ngöôøi khaùc ñeå cung caáp cho ñeä töû: vì muoán nhieáp thoï ñeä töû, phaûi neân töø caùc cö só caàu xin y phuïc, thöïc phaåm, ngoïa cuï, thuoác men, v.v..., cung caáp cho hoï; (ii) ñem ñoà vaät cuûa mình cho ñeä töû duøng chung, nghóa laø ñem y phuïc, thöïc phaåm, v.v..., maø mình ñaõ ñöôïc cuùng döôøng ñuùng nhö phaùp ra ñeå cho moïi ngöôøi cuøng höôûng duïng.

(b) Phaùp nhieáp, cuõng coù hai tröôøng hôïp:

(i) Daïy doã, coù taùm tröôøng hôïp. Noùi toùm löôïc thì coù ba tröôøng hôïp.

(1) ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chöa ñònh taâm, coù naêm phöông phaùp chæ baûo laøm cho hoï buoäc taâm vaøo, nghóa laø ñoái vôùi caùc phieàn naõo nhö tham, saân, si, maïn vaø nghi, phaûi baûo hoï tu taäp nguõ ñình taâm quaùn (quaùn baát tònh, quaùn töø bi, quaùn duyeân khôûi, quaùn giôùi sai bieät vaø quaùn soå töùc) ñeå ñoái trò;

(2) ñoái vôùi ngöôøi ñaõ ñònh taâm, coù moät phöông phaùp daïy baûo laøm cho hoï ñöôïc lôïi ích, nghóa laø chæ daãn hoï tu taäp phaùp quaùn trung ñaïo, xa lìa söï chaáp ñoaïn, chaáp thöôøng;

(3) ñoái vôùi ngöôøi maø vieäc tu haønh chöa ñöôïc hoaøn taát cöùu caùnh, coù hai phöông phaùp chæ baûo laøm cho hoï lìa boû nhöõng chöôùng ngaïi trong vieäc tu haønh, nghóa laø xa lìa hai söï taêng thöôïng maïn: (a) chöa tu laïi töï cho laø ñaõ tu; (b) chöa chöùng quaû laïi töï cho laø ñaõ chöùng quaû.

Phaûi bieát ba ñieàu treân bao quaùt taùm tröôøng hôïp daïy doã.

63

(ii) Raên nhaéc, coù naêm tröôøng hôïp: (a) ngaên chaën laøm vieäc aùc; (b) khuyeán khích laøm vieäc laønh; (c) neáu taïm thôøi vi phaïm, phaûi neân nhö phaùp can giaùn chæ baûo; (d) neáu nhö thöôøng thöôøng vi phaïm giôùi luaät, tieáp tuïc laøm aùc, thì phaûi neân nhö phaùp ñieàu phuïc; (e) ñoái vôùi ngöôøi tuaân thuû giôùi luaät, thì neân hoan hyû khen ngôïi. G8. Tuøy taâm chuùng sinh maø laøm lôïi ích. Coù hai phaàn: (1) Noùi sô löôïc: Luùc Boà taùt tuøy thuaän taâm tính cuûa chuùng sinh ñeå laøm lôïi ích, tröôùc heát phaûi hieåu roõ, hoaëc taâm tính, hoaëc theå tính, hoaëc caên tính cuûa chuùng sinh ñoù. Sau khi hieåu roõ, neáu coù theå ôû chung thì seõ ôû chung, neáu coù theå coäng taùc thì seõ cuøng hoï coäng taùc. Taâm tính, töùc laø nhöõng taâm nhö thieän, aùc, saân haän, töø bi, v.v..., caên tính, töùc laø söï tin öa, coøn theå tính, töùc laø phieàn naõo. Phaûi neân quaùn xeùt kyõ caøng caên cô cuûa hoï, tröôùc khi tuøy thuaän laøm lôïi ích,.

(2) Noùi chi tieát: Luùc Boà taùt tuøy thuaän chuùng sinh, phaûi neân chuù yù ñeán nhöõng vieäc toån haïi hoaëc lôïi ích cho ñoái phöông. Neáu nhö Boà taùt muoán tuøy thuaän theo taâm chuùng sinh, phaûi neân quaùn saùt lôøi noùi cöû chæ cuûa mình, coù laøm cho chuùng sinh phaùt sinh saàu khoå hay khoâng. Neáu nhö söï saàu khoå ñoù khoâng theå laøm cho hoï xa lìa phaùp aùc, quay veà neûo laønh, thì Boà taùt luùc ñoù seõ coá gaéng khoâng laøm cho chuùng sinh ñoù saàu khoå; coøn neáu nhö söï saàu khoå ñoù coù theå laøm cho hoï xa lìa phaùp aùc, quay veà neûo laønh, thì Boà taùt luùc ñoù khoâng neân tuøy theo yù hoï, maø phaûi duøng taâm thöông xoùt, tìm ñuû phöông tieän, laøm cho hoï saàu khoå, muïc ñích giuùp cho hoï ñöôïc söï lôïi ích cöùu caùnh. Taát caû phöông tieän vöøa neâu ra, khoâng ngoaøi muïc ñích traùnh cho chuùng sinh saàu khoå. Neáu coù chuùng sinh nhaân ñaây sinh khôûi

64

phieàn naõo, Boà taùt phaûi taïm xaû boû phöông tieän naøy. Nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Giaû nhö Boà taùt duøng nhöõng phöông tieän, khoâng phaûi vì tuøy thuaän chuùng sinh, maø do söï töï chuyeân, bieåu hieän thaân khaåu, laøm cho boïn hoï saàu khoå, neáu nhö nhöõng phöông tieän ñoù, (1) hoaëc khoâng ôû trong hoïc xöù cuûa Boà taùt, (2) hoaëc khoâng phaûi laø tö löông cho phuùc ñöùc hoaëc trí tueä, (3) hoaëc khoâng theå laøm cho hoï xa lìa phaùp aùc, an truï trong phaùp laønh, luùc ñoù Boà taùt vì muoán hoä trì taâm cuûa hoï, thì phaûi neân laäp töùc ñình chæ, khoâng ñöôïc duøng nhöõng phöông tieän naøy. Coøn neáu nhö töông phaûn vôùi ba ñieàu treân, thì Boà taùt neân duøng taâm thöông xoùt, noã löïc tinh tieán, söû duïng nhöõng phöông tieän vöøa ñeà caäp ñeå laøm lôïi ích cho hoï. Nhö phaàn treân ñaõ giaûng qua. Laïi nöõa, Boà taùt tuøy thuaän taâm chuùng sinh, neáu bieát chuùng sinh ñoù taâm nhieàu phaãn haän, oâm aáp söï giaän döõ khoâng chòu xaû boû, luùc ñoù Boà taùt coøn khoâng khen ngôïi hoï, huoáng chi laø quôû traùch, vaø hôn nöõa, cuõng chaúng neân khuyeân can hoï. Laïi nöõa, Boà taùt tuøy thuaän taâm chuùng sinh, thaáy coù ngöôøi ngu si, khoâng hieåu ñaïo lyù, thì duø ngöôøi ñoù khoâng ñeán thaêm vieáng hoûi han, Boà taùt coøn phaûi töï mình tìm ñeán thaêm vieáng hoûi han hoï, huoáng laø ngöôøi aáy tìm ñeán thaêm vieáng hoûi han maø Boà taùt laïi khoâng chòu thuø ñaùp? Laïi nöõa, Boà taùt tuøy thuaän taâm chuùng sinh, luùc khuyeân nhaéc hoaëc quôû traùch, khoâng bao giôø coá yù xuùc phaïm laøm cho hoï phieàn naõo, maø phaûi duøng taâm töø bi, beân ngoaøi hieän veû an hoøa maø khuyeân nhaéc hoaëc quôû traùch.

65

Laïi nöõa, Boà taùt tuøy thuaän taâm chuùng sinh, vì sôï hoï sinh khôûi nhaân duyeân khinh mieät mình sau naøy, khoâng bao giôø ôû giöõa ñaùm ñoâng maø cöôøi nhaïo khinh khi laøm cho hoï phaûi hoå theïn; hôn nöõa, vì sôï hoï soáng khoâng an oån, khoâng neân laøm cho hoï saàu naõo. Tuy coù naêng löïc thaéng ñöôïc ñoái phöông, nhöng khoâng bao giôø phoâ baøy söï thua keùm cuûa hoï, vì sôï hoï sinh khôûi maëc caûm töï ti. Tuy hoï coù loøng tin saâu xa, toû ra khieâm haï, Boà taùt khoâng bao giôø hieän töôùng töï cao haùch dòch, vì sôï laøm cho hoï sinh taâm khieáp nhöôïc. Laïi nöõa, Boà taùt tuøy thuaän taâm chuùng sinh, tuy cuõng tôùi lui vôùi hoï, nhöng khoâng neân quaù thaân maät, khoâng neân thöôøng tôùi lui, vì sôï hoï bò giaùn ñoaïn coâng vieäc, sinh taâm nhaøm chaùn. Hôn nöõa, khoâng neân tôùi lui saùi thôøi, maø phaûi neân bieát giôø giaác. Ba söï vieäc treân, caùc chuù sôù khaùc khoâng coù giaûi thích. Laïi nöõa, Boà taùt tuøy thuaän taâm chuùng sinh, khoâng bao giôø ôû tröôùc maët hoï, huûy baùng ngöôøi maø hoï yeâu thích, hoaëc khen ngôïi ngöôøi maø hoï khoâng öa thích, vì sôï hoï khoâng ñöôïc vui loøng. Neáu nhö khoâng phaûi thaâm giao, khoâng bao giôø thoå loä taâm söï cuûa mình, vì sôï taâm tình khoâng hôïp. Khoâng neân hy voïng ngöôøi khaùc cuùng döôøng mình. Bieát vöøa ñuû maø thoï nhaän, vì sôï hoï sinh taâm chaùn gheùt, cheâ cöôøi, giaän hôøn, baát kính, khoâng coøn boá thí vôùi loøng tin tha thieát nhö xöa, hoaëc giaû, hoï laïi coøn khôûi taâm muoán ñoøi laïi vaät ñaõ cuùng. Neáu nhö tín chuû môøi ñeán thoï trai, Boà taùt khoâng bao giôø thoaùi thaùc, vì sôï hoï phaät loøng, phaûi neân an hoøa töø toán, duøng nhöõng

66

lyù do chính ñaùng maø thoaùi töø, chaúng haïn nhö phaûi ñoïc tuïng, tu thieàn, trì giôùi, v.v..., laøm cho thí chuû taâm tình hoan hyû. G9. Laøm lôïi ích cho ngöôøi tu chaùnh haïnh. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tu haønh, ñaày ñuû tín taâm, trì giôùi, ña vaên, boá thí, trí tueä, v.v..., phaûi neân xöng döông taùn thaùn coâng ñöùc cuûa hoï, chaúng haïn, ñoái vôùi ngöôøi tu haïnh trì giôùi, boá thí ñaày ñuû, thì ca ngôïi haïnh trì giôùi, boá thí laø nhaân cuûa söï toân quyù, trong töông lai hoï seõ ñöôïc thaân töôùng trang nghieâm, cuûa caûi traøn ñaày; ñoái vôùi ngöôøi tu haïnh trí tueä, thì ca ngôïi hoï ñaõ troàng nhaân cho söï giaûi thoaùt; ñoái vôùi ngöôøi tu haïnh ña vaên, thì taùn thaùn hoï ñaõ troàng nhaân trí tueä; ñoái vôùi ngöôøi tu taäp tín taâm, thì ca ngôïi hoï ñaõ troàng ñöôïc nhaân cho söï toân quyù (trì giôùi, boá thí) vaø giaûi thoaùt (ña vaên, trí tueä). G10. Laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi phaïm toäi. Ñoái vôùi chuùng sinh phaïm toäi, hoaëc nheï, hoaëc vöøa, hoaëc naëng, phaûi duøng taâm khoâng toån naõo, khoâng saân haän, theo ñuùng nhö phaùp maø quôû traùch. Vieäc trò phaït cuõng töông töï nhö tröôøng hôïp quôû traùch. Neáu nhö chuùng sinh phaïm toäi, hoaëc naëng, hoaëc vöøa, hoaëc nheï, luùc aáy Boà taùt duøng taâm thöông xoùt raên daïy hoï vaø nhöõng ngöôøi khaùc. Duøng loøng töø bi, phöông tieän truïc xuaát ngöôøi phaïm toäi, hoaëc moät thaùng, hai thaùng, cho ñeán nhieàu naêm, sau ñoù môùi thaâu nhaän laïi. Neáu nhö chuùng sinh phaïm toäi naëng, luùc ñoù Boà taùt vì thöông xoùt ngöôøi ñoù, khoâng muoán cho hoï toån hoaïi theâm nhieàu phöôùc baùo, laïi vì muoán raên daïy nhöõng ngöôøi khaùc, beøn phaûi truïc xuaát hoï vónh

67

vieãn, khoâng thaâu nhaän laïi. ÔÛ ñaây, toån hoaïi nhieàu phuùc baùo, laø söï höôûng duïng cuûa tín thí moät caùch khoâng xöùng ñaùng, hoaëc ngang nhieân thoï nhaän söï leã laïy cuûa nhöõng baïn ñoàng tu; loãi laàm, laø ñoái vôùi nhöõng vieäc ñuùng lyù neân laøm maø khoâng laøm; coøn vi phaïm, laø ñoái vôùi nhöõng vieäc khoâng neân laøm maø laïi laøm. Ñieàu naøy gioáng nhö ngaøi luaän sö Ñöùc Quang ñaõ noùi. G11. Duøng thaàn löïc laøm lôïi ích.

Vì muoán laøm lôïi ích chuùng sinh, duøng thaàn löïc ñieàu phuïc hoï. Coù hai tröôøng hôïp. 1/ Duøng thaàn löïc khuûng boá hoï: Hoùa hieän cho hoï thaáy nhöõng ñòa nguïc noùng, laïnh, v.v..., sau ñoù noùi vôùi hoï: “OÂng soáng treân ñôøi ñaõ töøng gaây taïo nhieàu ñieàu aùc, nay phaûi chòu nhöõng quaû baùo nhö vaäy”, laøm cho hoï khieáp sôï, khoâng coøn daùm laøm ñieàu aùc nöõa. Laïi coù moät loaïi chuùng sinh khoâng coù loøng tin, Boà taùt ñaõ ôû trong ñaïi chuùng tuøy vieäc tra hoûi, nhöng ñoái phöông laïi ngoan coá, cöï tuyeät khoâng chòu traû lôøi. Luùc aáy Boà taùt beøn hieän Chaáp kim cang thaàn, hoaëc bieán ra quæ daï xoa to lôùn döõ tôïn khuûng boá ñoái phöông, laøm cho hoï vì lyù do naøy maø sinh khôûi loøng tin töôûng kính troïng, traû lôøi nhöõng caâu hoûi moät caùch chính ñaùng. Nhöõng ngöôøi chung quanh cuõng nhôø ñoù maø ñöôïc ñieàu phuïc. Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Ñieàu naøy muoán noùi raèng ñoái phöông muoán laøm toån hoaïi thanh danh cuûa Boà taùt ôû tröôùc ñaïi chuùng, thaønh thöû môùi toû thaùi ñoä ngoan coá, cöï tuyeät khoâng traû lôøi. Vì muoán ñoái phöông phaûi traû lôøi chính ñaùng nhöõng caâu hoûi cuûa mình neân luùc ñoù Boà taùt môùi phaûi hieän thaàn löïc laøm cho hoï sôï haõi.” 2/ Duøng thaàn löïc ñeå daãn daét hoï: Hoaëc moät thaân hoaù ra nhieàu thaân, nhieàu thaân nhaäp thaønh moät thaân, hoaëc ñi xuyeân qua nuùi, vaùch

68

ñaù, v.v..., tôùi lui khoâng chöôùng ngaïi, nhaãn ñeán bieán thaønh thaân trôøi Phaïm thieân moät caùch töï taïi, thaân treân phuït löûa, thaân döôùi phun nöôùc. Hieän caùc loaïi thaàn bieán khaùc bieät, hoaëc nhaäp Hoûa giôùi ñònh, v.v..., duøng phöông tieän daãn daét nhieáp thoï, laøm cho chuùng sinh khôûi loøng vui möøng, laøm cho nhöõng ngöôøi chöa tin, nhöõng ngöôøi phaïm giôùi, nhöõng ngöôøi doát naùt, nhöõng ngöôøi boûn seûn, nhöõng ngöôøi taø kieán, ñeàu ñöôïc ñaày ñuû tín, giôùi, xaû, tueä, v.v... Nhö vaäy, möôøi moät haønh töôùng cuûa giôùi nhieâu ích höõu tình, caùc sôù giaûi khaùc giaûi thích coù phaàn khoâng ñoàng. Chæ coù quyeån Giôùi Thaäp Nhò Tuïng Nan Thích laø giaûi thích gioáng nhö phaàn treân, nghóa laø ba loaïi trôï giuùp ñeàu cuøng moät töôùng. Ñieàu naøy raát kheá hôïp vôùi luaän Du Giaø. Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Nhöõng ñieàu laøm cho taêng tröôûng phöôùc ñöùc cuûa chính mình thì goïi laø Thieän phaùp giôùi, coøn nhöõng ñieàu daãn phaùt yù nguyeän laøm lôïi ích cho chuùng sinh thì goïi laø Nhieâu ích höõu tình giôùi”. YÙ muoán noùi, tuy chöa chaân thöïc laøm lôïi ích, nhöng taâm ñaõ khôûi öôùc nguyeän laøm ñieàu naøy thì ñöôïc goïi laø Nhieâu ích höõu tình giôùi. Theá nhöng, luaän Du Giaø chæ ñeà caäp ñeán nhöõng ñieàu Nhieâu ích höõu tình giôùi chaân thöïc lôïi ích cho chuùng sinh. Neáu nhö chöa thöïc söï lôïi ích cho ngöôøi khaùc, thì chöa ñöôïc goïi laø ñaày ñuû Nhieâu ích höõu tình giôùi. Tuy chöa ñaày ñuû, nhöng cuõng khoâng sai, gioáng nhö ñang luùc chuùng ta taùn loaïn hoaëc hoân traàm, tuy khoâng coù taâm phoøng hoä, nhöng cuõng khoâng theå goïi laø phaïm giôùi luaät nghi. Phaùt Boà Ñeà Taâm Nghi Quyõ noùi: “Luùc môùi phaùt taâm, duøng Luaät nghi giôùi laøm caên baûn, goïi laø nguyeän haønh; luùc giaûi ngoä haønh trì, duøng Thieän phaùp giôùi laøm caên baûn, goïi laø tónh löï haønh; luùc Ñaêng Ñòa, duøng Nhieâu ích höõu tình giôùi laøm caên baûn, goïi laø hoan hyû

69

haønh”. Tuy coù ba loaïi caên baûn giôùi haønh tröôùc sau nhö vaäy, theá nhöng, töø luùc vöøa thoï giôùi xong, nhöõng ngöôøi chöa coù thaàn thoâng, tuy chöa theå chaân thöïc laøm lôïi ích cho chuùng sinh, vaãn phaûi sieâng naêng tu taäp Nhieâu ích höõu tình giôùi. Do ñoù, ngaøi Thöôïng sö Voâ Tröôùc ñaõ phaân bieät caûnh giôùi cuûa söï nhieâu ích höõu tình maø tuyeân thuyeát giôùi töôùng cuûa Nhieâu ích höõu tình giôùi moät caùch roõ raøng thieát yeáu. Chuùng ta phaûi neân hieåu roõ, phaûi neân nöông töïa vaøo ñoù maø tu hoïc haïnh nhieâu ích höõu tình. Ñaây goïi laø Boà taùt thaønh töïu taát caû caùc loaïi Nhieâu ích höõu tình giôùi. E4. Thaâu goùp yù nghóa chaùnh yeáu. Nhö Boà Taùt Ñòa noùi, ba taïng giôùi cuûa Boà taùt, Luaät nghi giôùi, Thieän phaùp giôùi, Nhieâu ích höõu tình giôùi, bao quaùt voâ löôïng tònh giôùi hoïc xöù, cuõng goïi laø voâ löôïng ñaïi coâng ñöùc taïng. Phaàn Boà Taùt Ñòa trong Quyeát Traïch Phaàn cuûa Du Giaø Sö Ñòa Luaän, ñem ba taïng giôùi naøy, gom thaønh ba tuï tyø naïi da (ba tuï giôùi). Veà phaàn Luaät nghi giôùi, phaûi neân y theo giôùi bieät giaûi thoaùt cuøng nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc noùi trong caùc boä quaûng luaät maø tu hoïc.

Veà phaàn Nhieáp thieän phaùp giôùi, phaûi neân sieâng naêng tu taäp quaùn saùt saùu taâm.

Nhö Nhieáp Traïch Phaàn noùi: “Neân bieát Boà taùt tyø naïi da, khaùi

löôïc coù ba tuï. Thöù nhaát laø Luaät nghi giôùi tyø naïi da, töùc laø giôùi töôùng tyø naïi da maø Ñöùc Baïc Giaø Phaïm ñaõ cheá ñònh ñeå ñoä hoùa haøng Thanh vaên.

70

Coøn Nhieáp thieän phaùp giôùi laø gì? Töùc laø caùc vò Boà taùt trong luùc sieâng naêng tu taäp Nhieáp thieän phaùp giôùi, caàn phaûi kheùo leùo quaùn saùt saùu taâm. Saùu taâm ñoù laø gì? Moät laø taâm khinh mieät, hai laø taâm bieáng nhaùc, ba laø taâm bò che chöôùng, boán laø taâm meät moûi, naêm laø taâm mang beänh, saùu laø taâm coù ma chöôùng. Neáu nhö Boà taùt coù taâm coi thöôøng, taâm khoâng thaéng giaûi 12, cuøng taâm laêng mieät, thì goïi laø coù taâm khinh mieät. Neáu taâm löôøi bieáng, meâ ñaém, phoùng daät, thì goïi laø taâm bieáng nhaùc. Neáu nhö taâm bò moät hay nhieàu phieàn naõo troùi buoäc, che chöôùng, thì goïi laø taâm bò che chöôùng. Neáu nhö vì gaéng söùc noã löïc tinh tieán maø thaân taâm bò meät moûi, baàn thaàn, thì goïi laø taâm meät moûi vì gaéng söùc. Neáu nhö coù beänh laøm toån haïi ñeán taâm, laøm cho khoâng coøn söùc löïc tu haønh, thì goïi laø taâm mang beänh. Neáu nhö taâm coù nhöõng ma chöôùng nhö ham thích ñaøm luaän thò phi, v.v..., thì goïi laø taâm coù ma chöôùng.” Neáu nhö sinh khôûi saùu loaïi taâm nhö vaäy, tuøy haønh giaû nhaãn thoï hay khoâng nhaãn thoï maø goïi laø coù toäi hoaëc khoâng coù toäi. Luaän Du Giaø Sö Ñòa laïi noùi: “Boà taùt phaûi neân quaùn saùt kyõ löôõng saùu loaïi taâm naøy, xem boïn chuùng coù ñang hieän tieàn hay khoâng. Ñoái vôùi ba loaïi taâm ñaàu, Boà taùt nhaát quyeát khoâng neân sinh khôûi. Giaû nhö ñaõ sinh khôûi, khoâng neân nhaãn thoï (nghóa laø phaûi tìm caùch tröø dieät ngay), neáu nhö nhaãn thoï khoâng chòu xaû boû, thì taát caû (haønh ñoäng) ñeàu laø coù toäi. Neáu nhö taâm meät moûi sinh khôûi, noù coù theå laøm cho haønh giaû xaû boû nhöõng phöông tieän kheùo, theá nhöng, neáu chæ taïm thôøi nghæ ngôi cho thaân taâm ñôõ moûi meät, ñeå töông lai tu taäp nhieàu thieän phaùp hôn, thì vieäc naøy (nghæ ngôi, khoâng phaûi laø bieáng nhaùc) khoâng coù toäi.

71

Neáu nhö xaû boû taát caû, cho raèng mình caàn gì phaûi tu taäp nhöõng phaùp thieän naøy ñeå phaûi chòu khoå, neáu nghó nhö vaäy, thì seõ coù toäi. Luùc taâm mang beänh hieän tieàn, Boà taùt khoâng ñöôïc töï taïi, khoâng theå tu phaùp thieän theo yù mình, tuy phaûi (baát ñaéc dó) nhaãn thoï, nhöng khoâng coù toäi. Neáu nhö taâm ma chöôùng hieän tieàn, neáu nhö khoâng bò ñoïa laïc, hoaëc thaáy vieäc laøm ñoù coù ñöôïc nghóa lôïi lôùn, tuy coù nhaãn thoï, vaãn khoâng coù toäi. Coøn nhö neáu bò ñoïa laïc, hoaëc thaáy vieäc laøm khoâng coù hoaëc ít coù nghóa lôïi maø vaãn nhaãn thoï, thì seõ coù toäi. Ñoái vôùi saùu taâm treân, neáu ba taâm ñaàu sinh khôûi maø vaãn nhaãn thoï, thì ñeàu laø coù toäi. Neáu taâm coù beänh, tuy phaûi nhaãn thoï, hoaøn toaøn voâ toäi. Hai taâm coøn laïi, neáu sinh khôûi maø vaãn nhaãn thoï, thì hoaëc laø coù toäi, hoaëc laø voâ toäi. Trong luùc thöïc haønh giôùi Nhieâu ích höõu tình, phaûi neân quaùn saùt saùu vieäc. Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn noùi: “Neáu chö Boà taùt, trong luùc sieâng naêng tu taäp thöïc haønh giôùi lôïi ích höõu tình, phaûi neân chaân chaùnh quaùn saùt saùu vieäc, nghóa laø: mình, ngöôøi, taøi suy, taøi thaïnh, phaùp suy, phaùp thaïnh, ñaây goïi laø saùu vieäc.” Taøi suy, nghóa laø y phuïc, thöïc phaåm, v.v..., chöa ñöôïc thì khoâng ñöôïc, coøn ñaõ ñöôïc thì bò giaùn ñoaïn, hö hoaïi. Neáu töông phaûn vôùi nhöõng töôùng traïng vöøa noùi thì goïi laø taøi thaïnh. Phaùp suy, nghóa laø khoâng nghe nhöõng ñieàu chöa ñöôïc nghe, chaúng haïn nhö nhöõng phaùp thaéng nghóa, hoaëc Ñöùc Nhö Lai giaûng noùi nhöõng phaùp vi dieäu, ñaây goïi laø söï nghe phaùp bò chöôùng ngaïi; nhöõng ñieàu tröôùc kia chöa tö duy nghóa lyù, thì khoâng coøn cô hoäi tö duy, giaû söû coù nghe phaùp hoaëc tö duy chaêng nöõa, chaúng bao laâu laïi queân maát, ñaây goïi laø söï tö duy nghóa lyù bò chöôùng ngaïi; ñoái vôùi

72

phaùp laønh ñaõ tu maø chöa chöùng ñaéc thì khoâng chöùng ñaéc, hoaëc giaû coù chöùng ñaéc chaêng nöõa, cuõng bò thoaùi thaát, ñaây goïi laø söï tu taäp bò chöôùng ngaïi. Neáu töông phaûn vôùi nhöõng töôùng traïng treân thì goïi laø phaùp thaïnh. Trong ñaây, mình, ngöôøi, töùc laø choã nöông cuûa taøi, phaùp, thaïnh, suy. Laïi quaùn saùt töôùng traïng tieán, thoaùi cuûa saùu vieäc, hoaëc laø coù toäi, hoaëc laø voâ toäi. Nhö trong Luaän coù noùi: “Trong ñaây, Boà taùt laøm cho phaùp cuûa mình suy ñeå cho taøi cuûa ngöôøi khaùc thaïnh, ñaây laø ñieàu khoâng neân laøm. Töông töï, laøm cho phaùp mình suy ñeå phaùp ngöôøi khaùc thaïnh, cuõng laø ñieàu khoâng neân laøm.

YÙ nghóa ôû ñaây muoán noùi, nhöõng tröôøng hôïp, hoaëc nhieáp vaøo “vieät sôû hoïc”, 13 hoaëc nhieáp vaøo “tuøy thuaän vieät sôû hoïc”, hoaëc nhieáp vaøo “thoaùi thaát phaùp ñaõ chöùng ñaéc”, neân bieát ñaây ñeàu laø phaùp suy. Laïi nöõa, chö Boà taùt laøm cho taøi mình suy ñeå cho taøi ngöôøi khaùc thaïnh, neáu nhö ñieàu naøy khoâng laøm cho phaùp mình suy, thì ñaây laø ñieàu neân laøm; neáu nhö ñöa ñeán phaùp mình suy, thì ñieàu naøy khoâng neân laøm. Tröôøng hôïp laøm cho phaùp ngöôøi khaùc thaïnh cuõng töông töï nhö vaäy. Laïi nöõa, chö Boà taùt laøm cho taøi mình thaïnh ñeå cho taøi ngöôøi khaùc thaïnh, ñaây laø ñieàu neân laøm. Tröôøng hôïp laøm cho phaùp ngöôøi khaùc thaïnh cuõng töông töï nhö vaäy.

73

Laïi nöõa, chö Boà taùt laøm cho phaùp mình thaïnh ñeå taøi ngöôøi khaùc thaïnh, ñaây laø ñieàu neân laøm. Laøm cho phaùp mình thaïnh ñeå phaùp ngöôøi khaùc thaïnh cuõng töông töï nhö vaäy. Ñoái vôùi nhöõng vieäc nhö vaäy, neáu nhö khoâng tu taäp, goïi laø coù toäi. Neáu nhö chaân chaùnh tu taäp, thì goïi laø voâ toäi. Nhö vaäy, ñoái vôùi ba tuï tònh giôùi (tieát löôïc tyø naïi da) maø chö Boà taùt thoï trì, Boà taùt phaûi neân chuù yù, tö duy tu hoïc.” Nhö vaäy, Boà taùt ñoái vôùi höõu tình, muoán thöïc haønh phaùp lôïi, hoaëc taøi lôïi, neáu nhö töï mình huûy hoaïi hoïc xöù (Boà taùt giôùi) maø mình ñaõ thoï, hoaëc tuy chöa huûy hoaïi nhöng saép söûa huûy hoaïi, hoaëc ñaõ huûy hoaïi nay thoï laïi, hoaëc vöøa môùi thoï laàn ñaàu, do nhöõng lyù do naøy maø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc lôïi ích cho ngöôøi khaùc, trong nhöõng tröôøng hôïp naøy thì voâ toäi. Neáu nhö vieäc lôïi ích cho ngöôøi khaùc, tuy laøm cho taøi cuûa mình suy nhöng phaùp khoâng suy, neáu nhö khoâng laøm, thì goïi laø coù toäi. Neáu nhö ñöa ñeán phaùp cuûa mình suy, thì khoâng neân laøm. Neáu nhö laøm cho taøi, phaùp cuûa mình thaïnh, maø khoâng laøm cho ngöôøi khaùc thaønh töïu hai ñieàu naøy (taøi thaïnh, phaùp thaïnh), thì goïi laø coù toäi. Laïi nöõa, vieäc laøm lôïi ngöôøi, hoaëc coù khi coù toäi, hoaëc coù khi voâ toäi. Nhö Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn noùi: “Neáu chö Boà taùt, ñoái vôùi caùc höõu tình coù ôn cuûa mình, tuøy thuaän loøng mang ôn, tieáp tuïc phaùt khôûi yù thích thaân thieän, duøng taâm nhieãm oâ (thieân vò), tìm phöông

74

caùch nhieáp thoï, mong laøm beø ñaûng vaây caùnh, neân bieát ñaây laø coù toäi; hoaëc ñoái vôùi caùc höõu tình coù oaùn vôùi mình, tuøy thuaän loøng aùc caûm, tieáp tuïc phaùt khôûi tö töôûng oaùn thuø, coù taâm xaáu xa, neân bieát ñaây laø coù toäi; hoaëc ñoái vôùi caùc höõu tình khoâng ôn khoâng oaùn, tieáp tuïc phaùt khôûi yù töôûng laïnh nhaït, xaû boû, neân bieát ñaây laø coù toäi. Giaû söû hieän tieàn coù ngöôøi muoán xuaát gia, phaûi neân tuøy thuaän quaùn saùt ngöôøi ñoù, neáu nhö vì thôøi gian chöa thích hôïp, hoaøn caûnh chöa thích hôïp, khoâng ñoä cho hoï xuaát gia, thì khoâng coù toäi. Coøn neáu nhö coù loøng thöông xoùt ñoái phöông, tuy ñoä cho hoï xuaát gia, cuõng khoâng coù toäi. Töông töï vôùi tröôøng hôïp ñoä xuaát gia, caùc tröôøng hôïp truyeàn thoï giôùi cuï tuùc, nhaän laøm y chæ, thaâu laøm ñeä töû, cuõng gioáng nhö vaäy. Do nhöõng haønh töôùng vöøa ñeà caäp ôû treân, neân bieát ba loaïi giôùi cuûa Boà taùt ñeàu ñöôïc vieân maõn.” Sau khi chaùnh thöùc thoï Boà taùt luaät nghi, ñoái vôùi ba tuï tònh giôùi naøy, ñeàu phaûi cung kính giöõ gìn. Theá nhöng ñoái vôùi giôùi luaät nghi caên baûn, chung vôùi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, laïi caøng phaûi neân sieâng naêng hoïc taäp. Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn laïi coù noùi: “Ba tuï tònh giôùi, ñeàu do giôùi luaät nghi nhieáp trì, laøm cho chuùng hoøa hôïp. Neáu nhö coù theå tinh tieán giöõ gìn giôùi luaät nghi, thì cuõng laø tinh tieán giöõ gìn hai loaïi giôùi kia. Neáu ñoái vôùi giôùi luaät nghi khoâng theå giöõ gìn, thì cuõng khoâng theå giöõ gìn hai loaïi giôùi kia. Do ñaây bieát raèng neáu huûy phaïm giôùi luaät nghi, thì goïi laø huûy phaïm taát caû giôùi luaät cuûa Boà taùt.” Hoûi: Nhö vaäy, sau khi chaùnh thöùc thoï Boà taùt giôùi roài, trong ba loaïi giôùi naøy, neân thoï trì moät loaïi, hay laø thoï trì caû ba? Traû lôøi: Giôùi luaät Boà taùt chæ coù moät loaïi, khoâng phaûi nhö giôùi bieät giaûi thoaùt coù nhieàu loaïi. Neáu nhö thoï trì, ñoái vôùi caùc ñieàu giôùi

75

phaûi hoïc, khoâng theå chæ thoï trì moät phaàn, maø phaûi thoï trì taát caû. Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn noùi: “Neáu nhö trong ba tuï Boà taùt giôùi ñaõ thoï, khieám khuyeát (nghóa laø khoâng haønh trì) baát cöù tuï naøo, neân bieát Boà taùt ñoù khoâng giöõ giôùi luaät. Phaûi noùi laø ngöôøi ñoù khoâng giöõ gìn Boà taùt giôùi luaät, khoâng theå noùi laø giöõ gìn.” Hoûi: Neáu vaäy, aét nhö Hoïc Taäp Luaän noùi: “Cho neân, phaûi tuøy theo khaû naêng cuûa mình, ñoái vôùi moät phaùp laønh, cuõng neân chaùnh thöùc thoï trì thuû hoä”. Kinh Thaùnh Ñòa Taïng noùi: “Möôøi phaùp laønh nhö vaäy, coù theå ñöa ñeán quaû Phaät. Neáu nhö coù ngöôøi, caû suoát cuoäc ñôøi, khoâng theå tu taäp moät phaùp laønh, maø laïi töï xöng laø haønh giaû Ñaïi thöøa chaân thöïc, ñang caàu A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà, neân bieát ñoù laø ngöôøi voâ cuøng doái traù, noùi ñaïi voïng ngöõ, ñoái tröôùc möôøi phöông chö Phaät maø daùm löøa doái theá gian, noùi lôøi ñoaïn dieät. Ñoù laø ngöôøi ngu si, ñeán luùc cheát ñi, seõ bò ñoïa vaøo caùc ñöôøng aùc.” Do ñaây maø bieát, neáu nhö trong khoaûng thôøi gian ngaén, tu taäp caùc phaùp laønh, cuõng ñöôïc goïi laø an truï trong phaùp laønh. YÙ nghóa naøy cuõng thaáy Döôïc Sö Löu Ly Quang Vöông Kinh noùi ñeán. Nhö vaäy, ñoái vôùi giôùi luaät, giöõ gìn moät phaàn, coù theå goïi laø giôùi Boà taùt khoâng? Traû lôøi: ÔÛ ñaây khoâng coù nghóa laø ngöôøi hoïc taäp Boà taùt giôùi phaûi neân laøm nhö vaäy. Ñaây laø vì coù nhöõng ngöôøi phaùt taâm nguyeän, nhöng khoâng theå thoï trì toaøn boä Boà taùt giôùi, vì muoán boïn hoï töø töø tu taäp, tuøy theo naêng löïc cuûa hoï, maø cho hoï hoïc taäp moät phaàn cuûa Boà taùt giôùi; hoaëc trong khoaûng thôøi gian ngaén, hoä trì nhöõng ñieàu giôùi ñang hoïc taäp. Ñoái vôùi giôùi luaät Boà taùt, tuøy theo naêng löïc coù theå giöõ giôùi maø thoï ít nhieàu. Neáu nhö hoaøn toaøn khoâng thoï, töùc laø löøa doái chö Phaät Boà taùt cuøng caùc haøng trôøi ngöôøi. Trong luaän Du Giaø, vì muoán neâu roõ

76

nhöõng loãi laàm nhö vaäy, neân ñaõ daãn chöùng kinh treân, laïi noùi theâm raèng: “Neáu nhöõng höõu tình phaùt taâm roäng lôùn, nghe noùi nhö theá, duøng trí tueä quaùn saùt, bieát raèng Boà taùt haïnh laø khoù thöïc haønh nhaát, beøn phaùt taâm duõng maõnh, gaùnh vaùc vieäc lôùn, cöùu hoä chuùng sinh, döùt tröø goác reã cuûa söï khoå.” Ñaây laø do nghe ñöôïc nhöõng ñieàu loãi laàm cuûa söï khoâng baûo hoä hoïc xöù ñaõ thoï, bieát raèng Boà taùt haïnh laø khoù thöïc haønh nhaát, giaû nhö ñoái vôùi hoïc xöù coù theå gaùnh vaùc khoâng sôï haõi, thì môùi coù theå tu trì tònh giôùi cuûa Boà taùt. Neáu nhö nghe loãi laàm cuûa söï khoâng hoä trì giôùi luaät, bieát Boà taùt haïnh laø ñieàu khoù thöïc haønh nhaát, nhöng ñoái vôùi hoïc xöù khoâng theå hoaøn toaøn gaùnh vaùc, thì neân phaùt nguyeän tuaàn töï maø tu hoïc Boà taùt haïnh. Neáu nhö taâm löïc roäng lôùn, phaûi neân thoï trì toaøn boä Boà taùt giôùi. Neân bieát ñaây laø yù nghóa chaân thöïc cuûa kinh Döôïc Sö. Nhöõng nghóa nhö vaäy, neáu ñoïc kyõ boä kinh ñoù seõ bieát. D2. Laõnh thoï giôùi phaùp. Coù hai phaàn: E1. Thoâng nghóa. Boà taùt Long Thoï tuy chæ taïo Phaùt Taâm Nghi Quyõ, chöa taïo Thoï Giôùi Nghi Quyõ rieâng bieät, theá nhöng trong Phaùt Taâm Nghi Quyõ coù noùi: “Con phaùt toái thaéng Boà ñeà taâm, Roäng nhieáp taát caû chö höõu tình, Öa haønh toái thaéng Boà ñeà haïnh, Vì lôïi höõu tình, nguyeän thaønh Phaät. Tuïng ba laàn nhö vaäy, phaùt Boà ñeà taâm.”

77

Laïi noùi: “Con nay seõ thöïc haønh phaùp boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh tieán, ñaúng trì thieàn ñònh, quaùn giaûi trí tueä, thieän xaûo phöông tieän, duø thöïc haønh moät phaùp naøo, ñeàu laø vì lôïi laïc taát caû höõu tình, caàu chöùng ñaéc A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà. Nguyeän theo chaân caùc vò Boà taùt thuø thaéng ñaõ leân baäc Thaäp ñòa, ñaày ñuû taâm Ñaïi bi, truï trong Ñaïi thöøa ñaïo trong ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi, vò lai, maø sieâng naêng tu haønh. Xin nguyeän vôùi caùc ngaøi, con nay seõ laøm Boà taùt, ngöôõng mong caùc ngaøi chöùng minh höùa khaû cho con ñöôïc laøm Boà taùt.” Laïi nöõa, trong Hoïc Taäp Luaän vaø Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän noùi: “Nhö vaäy, theä nguyeän hoïc Boà taùt haïnh, tuøy thuaän taát caû caùc haïnh cuûa Boà taùt. Phaùt taâm, coù nghóa laø thoï giôùi.” Luaän Du Giaø cuõng noùi: “Taát caû Boà taùt trong ba ñôøi, theä nguyeän hoïc ba tuï giôùi, coù nghóa laø thoï hoïc Boà taùt tònh giôùi”. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn vaø ngaøi Voâ UÙy Sinh dung hôïp nghóa lyù cuûa hai ngaøi Long Thoï vaø Voâ Tröôùc maø taïo thaønh quyeån Thoï Giôùi Nghi Quyõ. Ñaïo Cöï Luaän Sôù cho raèng ngaøi Atisa khi vieát quyeån Phaùt Taâm Thoï Giôùi Nghi Quyõ, cuõng ñaõ y cöù vaøo nghóa lyù cuûa caùc ngaøi Long Thoï, Voâ Tröôùc, Tòch Thieân, v.v... Ñaïi khaùi, hai loaïi nghi quyõ cuûa hai ngaøi Long Thoï vaø Voâ Tröôùc, tuy coù ít phaàn sai khaùc, nhöng treân phöông dieän ñaéc ñöôïc giôùi phaùp, yù nghóa khoâng coù gì sai bieät. Neáu do vì hai lyù thuù Trung quaùn vaø Du giaø,14 khaùc nhau, maø cho raèng caùc phöông dieän: (1) ngöôøi truyeàn giôùi, (2) nghi quyõ thoï giôùi vaø (3) caên boån toäi, cuõng chia thaønh hai loaïi Trung quaùn vaø Du giaø khaùc nhau, thì ñaây laø lôøi noùi hoaøn toaøn khoâng coù suy nghó!

78

Ngaøi Boà taùt Voâ Tröôùc, tuy noùi thoï giôùi, caàn phaûi phaùt khôûi nguyeän taâm, theá nhöng, ngoaøi quyeån Thoï Giôùi Nghi Quyõ ra, ngaøi chöa tröôùc taùc Phaùt Taâm Nghi Quyõ. Trong caùc boä luaän cuûa ngaøi Töø Thò vaø Theá Thaân, cuõng khoâng thaáy ñeà caäp ñeán. Thaéng Oaùn Luaän Sö laäp ra hai loaïi theo thöù töï laø Nguyeän haïnh vaø Thoï giôùi. Ngaøi Atisa cuõng vieát rieâng Phaùt Taâm Nghi Quyõ vaø Thoï Giôùi Nghi Quyõ. Trong Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän Sôù vaø Nhaäp Boà Taùt Haïnh Luaän Sôù cuûa ngaøi Haéc Haønh, cuõng laäp rieâng Nguyeän Haïnh Nghi Quyõ. Neáu cho raèng Haïnh Nghi Quyõ khoâng ñoàng vôùi Giôùi Nghi Quyõ, thì ñieàu naøy khoâng ñuùng. Neân duøng Phaùt Nguyeän Nghi Quyõ tröôùc, sau khi laäp nguyeän kieân coá, keá ñeán môùi duøng pheùp taéc cuûa Giôùi Nghi Quyõ maø truyeàn giôùi. Ñaây goïi laø phöông tieän kheùo leùo cuûa chö vò thieän tri thöùc ñôøi tröôùc, muïc ñích ñeå laøm kieân coá tònh giôùi. Hoûi: Neáu vaäy, Quaûng Thích Boà Ñeà Taâm Luaän noùi: “Theá tuïc Boà ñeà taâm, nghóa laø khôûi taâm thöông xoùt, theä nguyeän hieän taïi cöùu ñoä taát caû höõu tình. Nguyeän seõ thaønh Phaät, laøm lôïi ích roäng lôùn cho höõu tình. Ñaây goïi laø töôùng traïng cuûa söï phaùt taâm ñaàu tieân mong caàu A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà. Nhö vaäy, cuõng gioáng nhö Giôùi Phaåm ñaõ noùi veà phaùp Nghi Quyõ: Phaûi neân ôû tröôùc moät vò Boà taùt kheùo trì giôùi maø phaùt nguyeän.” Nghóa naøy laø theá naøo? Traû lôøi: Theä nguyeän tu hoïc taát caû hoïc xöù cuûa chö vò Boà taùt ba ñôøi. Ñoái vôùi nhöõng vieäc nhö vaäy, töï theä phaùt taâm, ñaây laø ñaày ñuû

79

phaùp nghi quyõ phaùt nguyeän taâm vaø haønh taâm, chöù khoâng phaûi chæ noùi ñeán nghi quyõ phaùt taâm maø thoâi. E2. Boån nghóa. Coù hai phaàn: F1. Phaùp coù thaày truyeàn giôùi. Coù ba phaàn: G1. Nghi thöùc thoï giôùi. Coù naêm phaàn: H1. Khaûi thænh. Coù hai phaàn: I1. Bieän minh nhaân vaät. Coù hai phaàn: J1. Bieän minh ngöôøi thoï giôùi. Ngöôøi thoï giôùi laøm theá naøo ñeå ñöôïc thoï tònh giôùi? Caùc vò Boà taùt, hoaëc taïi gia, hoaëc xuaát gia naøo khôûi taâm ham thích sieâng naêng hoïc taäp ba tuï giôùi taïng maø Boà taùt caàn phaûi hoïc taäp nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân, tröôùc tieân phaûi neân phaùt hoaèng theä nguyeän Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Boà ñeà, nghóa laø y theo lôøi daïy baûo cuûa baäc Thöôïng sö maø phaùt nguyeän taâm. Neáu nhö chæ muoán thoï giôùi Boà taùt maø khoâng muoán tu hoïc hoïc xöù Boà taùt, hoaëc giaû ham thích hoïc taäp nhöng laïi khoâng khôûi nguyeän taâm, thì khoâng neân truyeàn thoï giôùi Boà taùt cho hoï. Hôn nöõa, vì muoán laøm y chæ cho ngöôøi thoï tònh giôùi Boà taùt, tröôùc heát phaûi noùi cho hoï nghe Boà taùt hoïc xöù cuøng haønh töôùng cuûa söï phaïm giôùi trong Boà taùt phaùp taïng ma ñaùt lyù ca, baûo hoï phaûi töï thaåm xeùt nhöõng ñieàu vöøa ñöôïc nghe, xem coù theå thoï trì ñöôïc hay khoâng? Hoï phaûi neân töï duøng trí tueä quaùn saùt, suy ngaãm veà vieäc thoï giôùi Boà taùt. Ñaây khoâng phaûi laø ñieàu töï hoï khoâng muoán maø chæ vì do ngöôøi khaùc khuyeân baûo, hôn nöõa, cuõng khoâng phaûi vì muoán hôn ngöôøi khaùc maø thoï giôùi. Neáu ñöôïc nhö vaäy, neân bieát ngöôøi ñoù laø Boà taùt kieân coá, coù theå thoï trì Boà taùt tònh giôùi. Neân duøng phaùp thoï giôùi maø chaùnh thöùc truyeàn giôùi cho hoï.

80

Ñieàu naøy khaùc vôùi Tyø naïi da (giôùi phaùp cuûa Thanh vaên), nghóa laø trong giôùi phaùp Boà taùt, tröôùc khi truyeàn thoï tònh giôùi Boà taùt, vò thaày truyeàn giôùi baûo ngöôøi saép thoï giôùi phaûi kheùo nghe, bieát ñuùng vaø hieåu roõ giôùi phaùp, ñeå cho hoï ñoái vôùi nhöõng ñieàu seõ hoïc, coù theå kheùo leùo giöõ gìn, tín taâm kieân coá, sau ñoù môùi truyeàn giôùi cho hoï. Neáu coù theå thaønh töïu taâm ham thích thì môùi coù theå sinh khôûi tònh giôùi, coøn nhö neáu chöa thaønh töïu thì khoâng theå sinh khôûi. Nhö Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn noùi: “Neáu nhö coù ngöôøi vì muoán cho ngöôøi khaùc bieát (mình thoï giôùi), hoaëc vì tuøy thuaän theo ngöôøi khaùc, hoaëc do ngöôøi khaùc khuyeán nhuû, höôùng daãn maø thoï giôùi Boà taùt, chöù khoâng phaûi: (1) hoaëc töï chính hoï sinh khôûi taâm öa thích, (2) hoaëc do söï quaùn saùt cuûa chính hoï maø sinh tònh tín, (3) hoaëc do hoï khôûi taâm thöông xoùt ñoái vôùi höõu tình, (4) hoaëc do hoï öa thích phaùp laønh maø thoï giôùi, phaûi neân noùi raèng ñaây khoâng phaûi laø söï giöõ gìn giôùi phaùp chaân thöïc, cuõng khoâng phaûi laø söï tu taäp thieän phaùp vieân maõn, vaø cuõng khoâng theå chöùng ñaéc ñöôïc quaû vò thuø thaéng. Neáu nhö töông phaûn vôùi nhöõng ñieàu vöøa noùi treân, neân bieát ñoù goïi laø söï giöõ gìn giôùi phaùp chaân thöïc, cuõng goïi laø söï tu taäp phaùp laønh vieân maõn, vaø coù theå chöùng ñaéc ñöôïc quaû vò thuø thaéng.” J2. Bieän minh ngöôøi truyeàn giôùi. Coù theå töø nhöõng vò thaày truyeàn giôùi naøo caàu xin thoï giôùi? Neân thaåm xeùt tìm caàu nhöõng vò ñoàng phaùp Boà taùt ñaõ phaùt ñaïi nguyeän, nghóa laø ñaõ phaùt nguyeän thoï trì giôùi Boà taùt, ñoái vôùi Ñaïi thöøa ñaõ coù ñaày ñuû trí löïc, raønh roõi nghi thöùc truyeàn giôùi, ñoàng thôøi coù theå giaûi ñaùp nghi vaán. Ngöôøi caàu thoï giôùi coù theå töø nhöõng vò thaày truyeàn giôùi nhö vaäy maø caàu xin thoï giôùi.

81

Khoâng theå töø nhöõng vò thaày truyeàn giôùi naøo caàu xin thoï giôùi? Caùc haønh giaû caàu thoï Boà taùt khoâng neân töø nhöõng vò chæ coù kieán thöùc thoâng minh maø caàu thoï giôùi, e raèng hoï seõ laøm toån hoaïi söï öa thích vaø söï haønh trì cuûa mình. Toån hoaïi söï öa thích, nghóa laø: (1) khoâng coù loøng tin thanh tònh ñoái vôùi giôùi phaùp ñaõ thoï, vì töø ñaàu ñaõ khoâng tin hieåu, ñaây laø söï toån hoaïi baäc thöôïng; (2) khoâng theå kheá nhaäp, ñaây laø söï toån hoaïi baäc trung; (3) khoâng theå kheùo tö duy, hoaëc khoâng tinh tieán, ñaây laø söï toån hoaïi baäc haï. Toån hoaïi söï haønh trì, nghóa laø coù theå toån hoaïi söï haønh trì phaùp luïc ñoä: (1) Do söùc maïnh taêng thöôïng cuûa loøng tham, nhö tham luyeán thaân meänh, taøi saûn maø sinh khôûi boûn seûn, ñaây goïi laø söï che chöôùng cuûa loøng tham lam boûn seûn. Ñoái vôùi vaät chöa ñöôïc sinh loøng tham maõnh lieät, ñoái vôùi vaät ñaõ ñöôïc khoâng caûm thaáy thoûa maõn. Taát caû nhöõng söï vieäc treân goïi laø chöôùng ngaïi boá thí. (2) Do phaïm toäi tha thaéng, 15 neân goïi laø huûy phaïm tònh giôùi; do aùc haïnh hieän haønh, laïi phaïm theâm giôùi khaùc. Ñoái vôùi hoïc xöù, khoâng coù taâm cung kính, ñoái vôùi giôùi luaät nghi laïi sinh taâm giaûi ñaõi. (3) Neáu gaëp nghòch caûnh, khoâng theå nhaãn thoï, coù yù töôûng bò xuùc phaïm neân sinh loøng giaän döõ. Neáu bò ngöôøi khaùc laøm toån haïi, thöôøng caûm thaáy bò xuùc phaïm maø sinh loøng oaùn haän; khoâng nhaãn naïi ñoái vôùi ngöôøi laøm boán ñieàu loãi laàm, vi phaïm boán phaùp cuûa sa moân.16 (4) Khoâng thích phaùp laønh, sinh taâm bieáng nhaùc, tuøy thuaän aùc nghieäp maø sinh löôøi bieáng, nghóa laø thöôøng ham öa nguû nghæ caû ngaøy laãn ñeâm, thích döïa, thích naèm, thích tuï hoïp beø baïn, luoáng uoång ngaøy thaùng, thích ñaøm luaän chuyeän vu vô. (5) Taâm khoâng kheùo an truï trong xa ma tha, tyø baùt xaù na, v.v..., maø thöôøng taùn loaïn, nhaãn ñeán trong moät khoaûng thôøi gian ngaén cuõng khoâng theå ñeå taâm an ñònh ñeå tu taäp. (6) AÙc tueä, coù hai

82

loaïi: (a) hieän haønh aùc tueä, nghóa laø khoâng theå töï mình hieåu bieát, caên tính hoân muoäi, tuy ñöôïc chæ baûo, nhöng cuõng khoâng theå lónh hoäi, ñaây laø loaïi ngu si, hoaëc ñoái vôùi haïnh nguyeän roäng lôùn, töï sinh khieáp nhöôïc, khoâng theå nhaãn thoï; hoaëc tính tình ngu muoäi, taâm tính cöïc kyø haï lieät; (b) aùc tueä khôûi nhaân, nghóa laø phæ baùng taïng Toá ñaùt laõm (kinh taïng) cuûa Boà taùt, cho raèng coù söï sai laàm.

Ñoái vôùi nhöõng haïng ngöôøi nhö vaäy, khoâng theå töø boïn hoï maø caàu thoï giôùi Boà taùt.

Coù sôù giaûi noùi: “Ñoái vôùi nhöõng loãi laàm vöøa neâu treân, neáu nhö ngöôøi naøo ñaày ñuû phaàn lôùn, thì khoâng theå töø hoï caàu thoï giôùi, theá nhöng, khoâng coù nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi chæ coù ít phaàn loãi laàm maø khoâng theå töø hoï caàu thoï giôùi”. Ñieàu naøy coù nghóa, neáu nhö hoï khoâng coù nhöõng loãi laàm nghieâm troïng, maø chæ coù moät vaøi khuyeát ñieåm, thì cuõng coù theå töø hoï caàu thoï giôùi. I2. Bieän minh phaùp thoï giôùi. Coù hai phaàn: J1. Bieän minh phaùp cuûa ngöôøi thoï giôùi. Nhö phaàn tröôùc ñaõ noùi Boà taùt caàu thoï giôùi, tröôùc tieân phaûi ñaûnh leã vò thaày truyeàn giôùi. Bôûi vì neáu khoâng cung kính, aét khoâng theå sinh khôûi Boà taùt giôùi. Laïi nhö, hai ngaøi Thaéng Oaùn, Voâ UÙy Sinh ñeàu noùi: “Tröôùc tieân, neân cuùng döôøng maïn ñaø la,17 keá ñoù taùc baïch nhö sau: Con nay töø nôi Ngaøi, mong caàu ñöôïc thoï taát caû Boà taùt giôùi. Duy nguyeän Ngaøi khoâng neà lao nhoïc, thöông xoùt höùa khaû.” Neáu khoâng caàu thoï, giôùi Boà taùt seõ khoâng sinh khôûi! Caùc ngaøi Thaéng Oaùn, Boà Ñeà Hieàn, Atisa, Voâ UÙy Sinh ñeàu noùi: “Phaûi neân taùc baïch ba laàn nhö vaäy.” Hai ngaøi Voâ UÙy Sinh,

83

Thaéng Oaùn cuõng noùi: “Luùc ñoù neân quyø goái chaép tay.” Laïi nhö phaàn sau coù noùi ñeán caùc uy nghi, tuøy yù choïn löïa ñeàu ñöôïc caû. J2. Bieän minh phaùp cuûa ngöôøi truyeàn giôùi. Vò Boà taùt truyeàn giôùi, ñoái vôùi Boà taùt caàu thoï tònh giôùi, neân tuyeân thuyeát coâng ñöùc roäng lôùn cuûa Boà taùt tònh giôùi; keá ñeán, laïi vì ngöôøi caàu thoï giôùi, giaûng giaûi caùc loaïi toäi töôùng khinh, troïng cuûa hoïc xöù, laøm cho hoï sinh loøng öa thích, noùi nhö vaày: “Thieän nam töû laéng nghe, oâng nay phaùt nguyeän ñoái vôùi höõu tình, ai chöa ñöôïc ñoä laøm cho hoï ñöôïc ñoä, ai chöa ñöôïc giaûi thoaùt laøm cho hoï ñöôïc giaûi thoaùt, ai chöa chöùng ñaéc Nieát baøn laøm cho hoï chöùng ñaéc Nieát baøn, tieáp noái doøng doõi Phaät, laøm cho khoâng ñoaïn tuyeät. OÂng coù theå laøm ñöôïc nhö vaäy hay khoâng? OÂng nay phaûi neân nhö vaäy, phaùt kieân coá taâm, laäp kieân coá nguyeän!”. Ñaây laø vì thaáy ngöôøi thoï giôùi chöa hieåu roõ yù nghóa thoï giôùi, muoán cho hoï ñoái vôùi söï thoï giôùi sinh khôûi loøng öa thích, phaùt taâm gaùnh vaùc nhöõng ñieàu phaûi hoïc, yù nguyeän kieân coá, cho neân môùi noùi lôøi nhö vaäy. Coâng ñöùc cuûa söï hoä trì giôùi luaät seõ ñöôïc noùi ñeán ôû phaàn sau. Laïi nhö, Hoïc Taäp Luaän noùi: “Tòch Tónh Quyeát Ñònh Thaàn Bieán Kinh noùi: Laïi nöõa, Maïn Thuø Thaát Lôïi! Neáu Boà taùt ôû nôi haèng haø sa soá chö Phaät, ôû tröôùc moãi vò Phaät, cuùng döôøng Ñaïi töï taïi ma ni baûo vöông ñaày khaép haèng haø sa soá coõi Phaät. Cuùng döôøng nhö vaäy traûi qua soá kieáp nhö haèng haø sa. Maïn Thuø Thaát Lôïi! Laïi coù Boà taùt khaùc, sau khi nghe ñöôïc Boà taùt luaät nghi, beøn töï suy ngaãm raèng ta phaûi tu hoïc chaùnh phaùp nhö vaäy. Vò Boà taùt öa thích tu hoïc (Boà taùt

84

luaät nghi) ñoù, maëc duø chöa tu hoïc, ñaõ ñöôïc raát nhieàu phöôùc baùo, vöôït hôn phöôùc ñöùc cuûa vò Boà taùt tröôùc duøng Ñaïi töï taïi ma ni baûo vöông cuùng döôøng chö Phaät. Neáu nhö Boà taùt naøo thaáy ñöôïc coâng ñöùc nhö vaäy, thì khoâng neân thoaùi chuyeån. Kinh naøy laïi noùi: Maïn Thuø Thaát Lôïi! Giaû söû taát caû höõu tình nhieàu nhö soá vi traàn trong moät coõi tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, moãi moät höõu tình ñeàu laøm vua coõi Dieâm phuø ñeà. Caùc vò vua ñoù ra leänh nhö sau: “Neáu coù Boà taùt naøo thoï trì ñoïc tuïng, theo lôøi daïy maø tu haønh caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa, moãi ngaøy chuùng ta seõ duøng moùng tay nhoïn caét naêm löôïng thòt, laøm cho Boà taùt ñoù ñau ñôùn maø cheát.” Maïn Thuø Thaát Lôïi! Vò Boà taùt (öa thích tu hoïc Boà taùt luaät nghi) ñoù, tuy nghe nhöõng lôøi haêm doïa nhö vaäy, khoâng kinh khoâng sôï, khoâng khuûng hoaûng, nhaãn ñeán khoâng khôûi moät nieäm lo laéng, khoâng khieáp khoâng lui, cuõng khoâng do döï, an nhieân thoï trì chaùnh phaùp caøng theâm tinh tieán. Maïn Thuø Thaát Lôïi! Vò Boà taùt ñoù trì, tuïng, giaûi, haønh, vì taâm duõng maõnh, neân söï boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh tieán, thieàn ñònh, trí tueä, taát caû tam ma ñòa ñeàu duõng maõnh. Maïn Thuø Thaát Lôïi! Boà taùt ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñeán laøm haïi, cuõng khoâng sinh taâm phaãn noä, oaùn gheùt hay giaän döõ. Maïn Thuø Thaát Lôïi! Vò Boà taùt ñoù, ngay nhö Ñeá thích, Phaïm vöông cuõng khoâng lay ñoäng noåi.” Neáu nhö hieän ñôøi cung kính thoï trì nhöõng ñieàu ñaõ hoïc, thì coù theå hoaïch ñöôïc quaû baùo thuø thaéng. Nguyeät Ñaêng Tam Muoäi Kinh noùi: Neáu trong soá kieáp nhö haèng sa, Nôi Phaät, ngaøn öùc na do tha, Chí taâm cuùng döôøng phan, baûo caùi, Laïi cuùng thöùc aên vaø ñeøn, hoa, Chaúng baèng ôû vaøo ñôøi maït phaùp,

85

Thaùnh giaùo Nhö Lai saép bò dieät, Thoï trì sôû hoïc trong moät ngaøy, Phöôùc baùo thuø thaéng hôn traàn sa. Bôûi theá phaûi neân thoï trì sôû hoïc. Nhö vaäy, vò Boà taùt truyeàn thoï tònh giôùi, phaûi neân ñoái vôùi vò Boà taùt caàu hoïc giôùi giaûng daïy töôøng taän nhöõng ñieàu maø Luaän ñaõ noùi. Noùi veà caùc toäi khinh troïng cuûa hoïc xöù, nghóa laø noùi töôøng taän veà: (1) caùc toäi caên baûn töùc laø toäi troïng, (2) caùc söï vi phaïm khaùc goïi laø toäi khinh, (3) nhöõng söï tai haïi cuûa vieäc khoâng gìn giöõ sôû hoïc. Nhö Hoïc Taäp Luaän noùi: “Chaùnh Phaùp Nieäm Xöù Kinh noùi: “Neáu nhö tröôùc ñoù, trong moät khoaûnh khaéc, khôûi taâm boá thí, sau ñoù laïi khoâng boá thí, seõ bò ñoïa ngaï quyû; coøn neáu tröôùc ñoù ñaõ höùa boá thí, sau laïi khoâng boá thí, seõ bò ñoïa ñòa nguïc.” Huoáng chi ñaõ höùa boá thí Voâ thöôïng Boà ñeà cho taát caû höõu tình maø laïi khoâng chòu tu taäp!” Phaùp Taäp Kinh noùi: “Thieän nam töû! Boà taùt neân kheùo tu taäp thöïc ñeá. Vì sao? Thieän nam töû! Thöïc ñeá töùc laø chaùnh phaùp. Thieän nam töû! Vì sao goïi laø thöïc ñeá? Neáu Boà taùt phaùt taâm A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà, nhaãn ñeán thaø maát thaân maïng, quyeát khoâng xaû boû taâm naøy. Vì khoâng xaû boû chuùng sinh, cho neân goïi laø Boà taùt thöïc ñeá. Neáu nhö Boà taùt ñaõ phaùt taâm A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà, sau ñoù laïi xaû boû taâm naøy, cuøng xaû boû chuùng sinh, Boà taùt ñoù laø keû ñaïi voïng ngöõ, thöïc ñaùng bò quôû traùch, ruoàng boû.” Thaùnh Haûi YÙ Kinh noùi: “Naøy Haûi YÙ! Ví nhö treân theá gian coù moät vò vua, hay moät vò ñaïi thaàn, trieäu taäp taát caû daân chuùng trong nöôùc, höùa heïn khoaûn ñaõi moät böõa côm ngon ñeå moïi ngöôøi ñöôïc no

86

ñuû, theá nhöng laïi khoâng chuaån bò caùc thöùc aên uoáng, löøa doái taát caû nhaân daân trong nöôùc. Nhöõng ngöôøi daân ñoù khoâng ñöôïc aên uoáng, beøn taûn maùc khaép nôi ñi tìm thöùc aên, trong loøng giaän doãi caêm haän, oaùn traùch roài trôû veà nhaø. Naøy Haûi YÙ! Boà taùt cuõng töông töï nhö theá, nguyeän vì taát caû höõu tình, ngöôøi chöa ñöôïc ñoä laøm cho ñöôïc ñoä, ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt laøm cho giaûi thoaùt, ngöôøi chöa ñöôïc an oån laøm cho an oån, ngöôøi chöa ñöôïc Nieát baøn laøm cho ñöôïc Nieát baøn, theá nhöng vò Boà taùt ñoù, tuy coù nguyeän nhö vaäy, nhöng laïi khoâng sieâng naêng tu taäp ña vaên, cuõng khoâng tích taäp phaùp laønh, Boà ñeà phaàn phaùp, ñaây goïi laø khoâng theå thöïc haønh nhöõng ñieàu ñaõ höùa. Vò Boà taùt ñoù laø keû löøa doái caùc haøng trôøi, ngöôøi. Caùc vò trôøi khi xöa gaàn guõi Ñöùc Nhö Lai, thaáy theá beøn quôû traùch, ruoàng boû. Neáu nhö tröôùc ñaõ höùa boá thí, sau ñoù laïi coù theå thöïc haønh ñieàu ñaõ höùa, vò thí chuû nhö vaäy raát laø hieám coù. Naøy Haûi YÙ! Cho neân phaûi bieát raèng Boà taùt khoâng neân chæ duøng lôøi noùi, löøa doái taát caû haøng trôøi ngöôøi treân theá gian.” Ñoái vôùi hoïc xöù, tröôùc ñoù phaùt nguyeän hoä trì, sau laïi khoâng chòu phoøng hoä, do nhöõng söï teä haïi nhö vaäy, seõ bò ñoïa vaøo aùc ñaïo. Noùi lôøi doái gaït, coi thöôøng löøa bòp chö Phaät Boà taùt vaø haøng trôøi ngöôøi, ngöôøi aáy cuõng bò chö thieân quôû traùch. Do vì thaáy ñöôïc nhöõng coâng ñöùc cuûa söï trì giôùi vaø nhöõng teä haïi cuûa söï vi phaïm, vò Boà taùt ñoù môùi coù theå khoâng xaû boû choã phaùt taâm, kieân coá theä nguyeän, thoï trì tònh giôùi. Ñieàu naøy, trong boä luaän cuûa ngaøi Atisa, chöa noùi ñeán coâng ñöùc cuûa tònh giôùi vaø caùc toäi khinh troïng. Chæ ôû sau caâu “Thieän nam töû laéng nghe ... laïi phaûi neân laäp nguyeän kieân coá”, theâm vaøo caùc caâu hoûi: Khoâng phaûi vì muoán hôn ngöôøi khaùc phaûi khoâng? Khoâng phaûi

87

do töï oâng muoán maø do ngöôøi khaùc khuyeán khích phaûi khoâng? Ñoái vôùi taïng Toá ñaùt laõm (kinh), taïng Ma ñaùt lyù ca (luaän) cuûa Boà taùt, ñaõ nghe qua chöa? Hieåu chöa? Tin chöa? Coù theå thoï trì ít phaàn hay khoâng? Ñoái vôùi caùc caâu hoûi naøy, moãi caâu ñeàu phaûi theo ñuùng nghi thöùc maø traû lôøi. Caâu treân: Chöa ñöôïc ñoä laøm cho ñöôïc ñoä, nhö ngaøi Höõu Hieàn Luaän sö noùi: “Ñoái vôùi Thanh vaên, Duyeân giaùc, chöa theå ñoaïn tröø sôû tri chöôùng, laøm cho hoï ñoaïn tröø; ñoái vôùi caùc trôøi Ñeá thích, Phaïm thieân, chöa theå giaûi thoaùt khoûi tham, si, laøm cho hoï giaûi thoaùt; ñoái vôùi caùc chuùng sinh ñang thoï khoå trong ñòa nguïc, chöa theå thoaùt ly, laøm cho hoï thoaùt ly; ñoái vôùi caùc loaïi höõu tình, chöa theå chöùng ñaéc voâ truï Nieát baøn, laøm cho hoï chöùng ñaéc.” H2. Ñaày ñuû tö löông. Muoán caàu Bieät giaûi thoaùt giôùi, caàn phaûi cung kính thöøa söï taêng chuùng, thì môùi ñöôïc thoï hoïc Bieät giaûi thoaùt giôùi. Coøn Boà taùt giôùi naøy, vì laø toái thuø thaéng, phaûi neân tröôùc tieân cuùng döôøng roäng lôùn chö Phaät Boà taùt, keá ñeán môùi coù theå ñöôïc Boà taùt tònh giôùi. Cho neân caùc vò Boà taùt caàu thoï tònh giôùi, phaûi neân loä vai phaûi, ôû tröôùc töôïng Phaät, caàu thænh möôøi phöông ba ñôøi chö Phaät Theá Toân, cuøng caùc vò Boà taùt ñaêng ñòa ñaõ ñöôïc ñaïi trí tueä, ñaày ñuû ñaïi thaàn löïc, laøm ñoái töôïng cuùng döôøng. Hieän tieàn, chuyeân taâm quaùn nieäm coâng ñöùc cuûa tònh giôùi. Nhöõng coâng ñöùc naøy khoâng ñoàng vôùi Thanh vaên. Söï phaùt khôûi cuûa taâm toái thöôïng ñeä nhaát öa thích tònh giôùi tuøy thuoäc vaøo löïc tinh tieán ôû hieän taïi, cuøng löïc nhaân duyeân ñôøi quaù khöù maø sinh khôûi taâm aân

88

troïng, hoaëc do löïc cuûa nhaân duyeân naøy maø sinh khôûi tònh taâm, cung kính cuùng döôøng. Tröôùc tieân, caàn phaûi queùt doïn taåy röûa saïch seõ ñaøn traøng thoï giôùi, chöng baøy thaät trang nghieâm. Chính giöõa an trí töôïng Phaät, hai beân an trí caùc töôïng Boà taùt. Haønh giaû töï quaùn töôûng möôøi phöông chö Phaät, Boà taùt, nhö ñang ôû tröôùc maët, chuyeân taâm töôûng nieäm coâng ñöùc cuûa caùc ngaøi, khaûi phaùt loøng tin cao ñoä. Laïi phaûi ngöôõng thænh Thöôïng sö (truyeàn giôùi sö) ngoài toøa sö töû, y theo lôøi daïy trong Nghi Quyõ, quaùn töôûng ngaøi nhö Ñöùc Nhö Lai, daâng leân caùc moùn cuùng döôøng thöôïng dieäu: hoa, ñeøn, höông ñoát, höông xoa, v.v..., keá ñeán, ôû tröôùc Tam baûo vaø Thöôïng sö, phaân bieät leã baùi, taùn thaùn, cung hieán maïn ñaø la. Thöôïng sö cuõng duøng phöông tieän kheùo leùo, chæ daãn caùc ñeä töû caùch thöùc cuùng döôøng. H3. Cung thænh nhanh choùng truyeàn giôùi. Keá ñoù quyø xuoáng ñaát, caát lôøi thænh caàu nhö sau: “Duy nguyeän thöông xoùt, truyeàn cho ñeä töû Boà taùt tònh giôùi luaät nghi”. Neáu nhö Thöôïng sö laø ngöôøi taïi gia, neân xöng vò ñoù laø “Thieän nam töû”, neáu laø ngöôøi xuaát gia treû tuoåi coù ñöùc haïnh, neân xöng vò ñoù laø “Ñaïi ñöùc”, coøn neáu laø baäc xuaát gia tuoåi cao coù ñöùc haïnh, neân xöng laø “Tröôûng laõo”. Ngaøi Atisa noùi: “Phaûi neân thænh caàu theâm: Xin nguyeän nhanh choùng truyeàn thoï giôùi phaùp, nhö vaäy ba laàn.” Ngaøi Ñöùc Quang cho raèng: “Ñaõ noùi coù ba loaïi: Thieän nam töû, Ñaïi ñöùc, Tröôûng laõo, aét khoâng caàn phaûi töø ngöôøi xuaát gia caàu thoï tònh giôùi, maø cuõng khoâng phaûi chæ töø ngöôøi tuoåi cao, tröôûng laõo maø caàu thoï tònh giôùi”.

89

Ngaøi Caùt Töôøng Trí noùi: Tyø kheo caàu thoï giôùi, Trong hai thöøa Hieån, Maät,

Phaûi töø tyø kheo thoï, Khoâng neân töø ngöôøi khaùc. Nghóa laø caùc tyø kheo caàu thoï hai loaïi giôùi thuø thaéng (Bieät giaûi thoaùt giôùi vaø Tam tuï tònh giôùi), phaûi neân töø caùc tyø kheo maø caàu thoï giôùi, khoâng ñöôïc töø caùc vò taïi gia caàu thoï. Theá nhöng, ôû ñaây cuõng khoâng coù nghóa laø neáu töø ngöôøi khaùc (khoâng phaûi tyø kheo) thoï giôùi, thì khoâng sinh khôûi Boà taùt tònh giôùi. 18

H4. Sinh khôûi nieàm vui thuø thaéng. Phaûi neân chuyeân taâm töôûng nieäm moät caûnh, tröôûng döôõng tònh taâm, töï nghó raèng: “Khoâng bao laâu, ta seõ ñöôïc voâ taän voâ löôïng voâ thöôïng ñaïi coâng ñöùc taïng.” Sau khi suy ngaãm nghóa lyù nhö vaäy, beøn ñöùng yeân chaép tay im laëng. H5. Hoûi theo thöù töï. Luùc ñoù vò Boà taùt coù trí löïc, duøng taâm khoâng loaïn, hoaëc ngoài hoaëc ñöùng, höôùng veà ngöôøi thoï giôùi, hoûi lôøi nhö theá naøy: “Naøy (teân ngöôøi thoï giôùi), thieän nam töû laéng nghe (hoaëc: phaùp ñeä laéng nghe), oâng coù phaûi laø Boà taùt khoâng?” 19 Ngöôøi thoï giôùi neân traû lôøi: “Laø Boà taùt.” Hoûi tieáp: “Phaùt Boà ñeà taâm chöa?” Neân traû lôøi: “Ñaõ phaùt.” Hai caâu hoûi naøy coù yù muoán chöùng bieát ngöôøi thoï giôùi coù chuûng tính laøm Boà taùt. Hôn nöõa, laøm cho taâm phaùt nguyeän cuûa hoï caøng theâm kieân coá.

90

Thöôïng sö Atisa noùi: “Tröôùc tieân hoûi theo thöù töï, sau ñoù sinh khôûi loøng vui möøng, keá ñoù hoûi tieáp: OÂng coù muoán ôû nôi toâi thoï taát caû Boà taùt hoïc xöù, thoï taát caû Boà taùt tònh giôùi khoâng? Ngöôøi thoï neân traû lôøi: Nguyeän thoï. Sau khi traû lôøi nhö vaäy xong, môùi truyeàn giôùi cho hoï.” G2. Nghi quyõ chaùnh haønh. Tröôùc tieân neân khai thò vaên nghóa cuûa nghi quyõ, noùi lôøi nhö sau: “Naøy (teân ngöôøi thoï giôùi), thieän nam töû laéng nghe! Hoïc xöù nhö vaäy, tònh giôùi nhö vaäy, taát caû Boà taùt quaù khöù ñaõ ñaày ñuû, taát caû Boà taùt töông lai seõ ñaày ñuû, taát caû Boà taùt hieän taïi ôû möôøi phöông ñang ñaày ñuû. Hoïc xöù nhö vaäy, tònh giôùi nhö vaäy, taát caû Boà taùt quaù khöù ñaõ hoïc, taát caû Boà taùt vò lai seõ hoïc, taát caû Boà taùt hieän taïi ôû möôøi phöông ñang hoïc. Taát caû hoïc xöù, taát caû tònh giôùi, nghóa laø luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi vaø nhieâu ích höõu tình giôùi, oâng coù theå thoï trì hay khoâng?” Traû lôøi: “Coù theå thoï trì.” Nhö vaäy ba laàn hoûi, ba laàn traû lôøi: “Coù theå thoï trì.” Hoïc xöù, töùc laø nhöõng ñieàu maø Boà taùt caàn phaûi tu hoïc, coøn tònh giôùi, töùc laø töï tính cuûa hoïc xöù cuûa Boà taùt. Phaàn treân laø khai thò nhöõng hoïc xöù coäng hoïc vaø haønh töôùng cuûa hoïc xöù cuûa Boà taùt ba ñôøi. Noùi toång quaùt laø ba tuï tònh giôùi. Nhö vaäy Boà taùt caàn phaûi chaùnh thöùc thoï trì. G3. Nghi quyõ chung haønh. Coù boán phaàn: H1. Khaûi baïch thænh caàu chöùng minh.

91

Vò Boà taùt truyeàn giôùi (Truyeàn giôùi sö), ôû tröôùc hình töôïng Phaät, ñoái vôùi möôøi phöông hieän taïi chö Phaät vaø chö Boà taùt, cung kính cuùng döôøng, cuùi ñaàu ñaûnh leã, chaép tay baïch raèng: “Con laø Boà taùt (teân ngöôøi truyeàn giôùi). Hieän nay ôû tröôùc con, laø Boà taùt (teân ngöôøi thoï giôùi), nhaãn ñeán ba laàn caàu thoï Boà taùt tònh giôùi. Con laø Boà taùt (teân ngöôøi truyeàn giôùi), ñaõ vì Boà taùt (teân ngöôøi thoï giôùi), maø chöùng minh. Duy nguyeän chö Phaät Boà taùt trong möôøi phöông voâ bieân voâ teá theá giôùi, baäc chaân chaùnh ñeä nhaát, hoaëc hieän, hoaëc khoâng hieän, trong taát caû moïi thôøi, taát caû moïi nôi, taát caû höõu tình hieän ñang giaùc ngoä, xin caùc ngaøi chöùng minh cho Boà taùt (teân ngöôøi thoï giôùi) caàu thoï giôùi.” Laàn thöù hai, laàn thöù ba, cuõng noùi nhö vaäy. Laïi baûo caùc ñeä töû theo nghi thöùc maø ngoài, phaûi neân töôûng nieäm nhö sau: “Con nay leã laïy döôùi chaân möôøi phöông chö Phaät Boà taùt.” Lieàn höôùng veà möôøi phöông ñaûnh leã ba laàn, raûi hoa cuùng döôøng, ñöùng daäy chaép tay, tröôùc tieân caàu thænh möôøi phöông hieän taïi chö Phaät Boà taùt hoä nieäm cho haønh giaû, keá ñoù thænh caàu chö Phaät Boà taùt chöùng minh. Neáu ñaûnh leã phöông treân vaø phöông döôùi, thì phaûi ñem taâm höôùng veà caùc coõi phöông treân vaø phöông döôùi, ñoàng thôøi ñaûnh leã veà höôùng ñoâng vaø höôùng taây. Noùi khoâng hieän, coù nghóa laø nhöõng ngöôøi truyeàn giôùi vaø thoï giôùi, coøn hieän, coù nghóa laø taát caû chö Phaät Boà taùt. H2. Taùn thaùn coâng ñöùc thoï giôùi. Nhö vaäy, sau khi yeát ma thoï giôùi hoaøn taát, do coâng naêng cuûa phaùp yeát ma hieän töôùng tröôùc chö Phaät hieän ñang truï theá, vaø chö vò ñaêng ñòa Boà taùt ôû khaép möôøi phöông voâ bieân voâ teá theá giôùi, khieán

92

cho ôû ngay choã ngoài cuûa caùc ngaøi, hieän khôûi töôùng chaán ñoäng, chöùng toû ngöôøi caàu thoï giôùi aáy ñaõ ñöôïc giôùi theå Boà taùt. Luùc ñoù, möôøi phöông chö Phaät Boà taùt, ñoái vôùi vò Boà taùt vöøa thoï giôùi ñoù, khôûi loøng thöông töôûng, do söï thöông töôûng, chuyeån chaùnh trí kieán, do chaùnh trí kieán beøn bieát ñöôïc nhö thaät laø ôû theá giôùi nhö vaäy coù vò Boà taùt nhö vaäy ñang ôû nôi Boà taùt nhö vaäy chaùnh thöùc thoï Boà taùt tònh giôùi. Caùc ngaøi coi taát caû Boà taùt vöøa thoï giôùi Boà taùt ñoù nhö con, nhö em, sinh taâm thaân thieän, nghó töôûng thöông xoùt. Nhôø söï töôûng nghó thöông xoùt cuûa chö Phaät Boà taùt, khieán cho vò Boà taùt ñoù phaùt taâm mong caàu phaùp laønh, ñoái vôùi caùc hoïc xöù hoïc taäp khoâng giaùn ñoaïn, taêng tieán khoâng ngöøng, khoâng heà lui suït, maø ñöôïc thaønh töïu. Boà taùt tònh giôùi luaät nghi, ñoái vôùi taát caû tònh giôùi luaät nghi khaùc, coù boán söï thuø thaéng: (1) voâ thöôïng, nghóa laø toái thaéng khoâng theå so saùnh ñöôïc, (2) coù voâ löôïng voâ bieân ñaïi coâng ñöùc taïng theo beân haønh giaû, coù theå nhieáp thoï voâ löôïng ñaïi coâng ñöùc quaû baùo, (3) giôùi naøy do thieän taâm öa thích ñeä nhaát toái thöôïng maø phaùt khôûi, coù theå khôûi nieàm vui taêng thöôïng, mong laøm lôïi laïc taát caû höõu tình, (4) coù theå phoå bieán ñoái trò taát caû aùc haønh sinh khôûi bôûi ba ñoäc tham, saân, si cuûa chuùng sinh. Coâng ñöùc thoï trì bieät giaûi thoaùt tònh giôùi luaät nghi (giôùi Thanh vaên), so vôùi coâng ñöùc thoï trì Boà taùt tònh giôùi luaät nghi, traêm phaàn khoâng baèng moät, ngaøn phaàn khoâng baèng moät, soá phaàn khoâng baèng moät, toaùn phaàn khoâng baèng moät, keá phaàn khoâng baèng moät, duï phaàn khoâng baèng moät, oâ ba ni saùt ñaøm phaàn cuõng khoâng baèng moät. H3. Cuùng döôøng baùo aân.

93

Luùc ñoù, vò truyeàn giôùi Boà taùt, höôùng veà chö Phaät Boà taùt trong voâ bieân voâ teá theá giôùi ôû khaép möôøi phöông, cuùng döôøng gioáng nhö treân, cuùi ñaàu ñaûnh leã, cung kính maø lui ra. H4. Khoâng ñöôïc voäi vaøng trình baøy, khai thò Boà taùt giôùi. Caùc vò Boà taùt, ñoái vôùi giôùi vaên, nghi quyõ cuûa Boà taùt luaät nghi maø mình ñaõ thoï, tuy ñaõ thoï trì roát raùo, nhöng ñoái vôùi nhöõng höõu tình khoâng tin töôûng, oaùn gheùt Boà taùt taïng, neáu chöa kòp tìm hieåu xem ñoái phöông coù caên cô Boà taùt hay khoâng, thì khoâng neân voäi vaøng noùi cho hoï bieát. Taïi sao nhö vaäy? Bôûi vì boïn hoï nghe xong, khoâng theå tin hieåu, do söï voâ tri che môø taâm trí, beøn sinh huûy baùng, cho raèng Boà taùt taïng laø baát thieän, laø voâ nghóa, laø khoâng hôïp vôùi ñaïo lyù. Hôn nöõa, giaû nhö coù ngöôøi phæ baùng, mieäng noùi lôøi aùc, yù chaáp taø kieán, taø töôûng, hieän khôûi toaøn nhöõng yù nieäm aùc ñoái vôùi moät vò Boà taùt ñang an truï trong tònh giôùi Boà taùt, thaønh töïu taïng coâng ñöùc lôùn, thì cho ñeán ngaøy naøo ngöôøi phæ baùng kia chöa hoaøn toaøn xaû boû nhöõng nieäm aùc ñoù, hoï seõ vónh vieãn bò voâ löôïng nghieäp baùo aùc lôùn theo ñuoåi, nhö boùng theo hình. 20

Nghi quyõ chung haønh naøy, ngaøi Atisa thaâu nhieáp thaønh boán loaïi. Trong luaän Du Giaø, cuõng coù yù nghóa nhö vaäy. Laïi nöõa, ngaøi Atisa noùi sau phaàn khaûi baïch thænh chöùng minh, laø ñeán phaàn cuùng döôøng baùo aân. Luaän Du Giaø trình baøy, cuõng noùi nhö vaäy. Hieän nay ôû ñaây, vì ñeå ñöôïc tieän lôïi, neân saép phaàn cuùng döôøng baùo aân ra phía sau. Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng toùm taét yù nghóa nhö sau:

94

Chí taâm cung kính leã, cuùng döôøng, Taát caû Nhö Lai vaø Boà taùt, Voâ löôïng taïng phöôùc ñöùc roäng lôùn, Cuûa taát caû Boà taùt giöõ giôùi, Trong taát caû möôøi phöông ba ñôøi , Duøng söï vui thích thaéng dieäu naøy, Töø vò thaày coù thaéng trí löïc, Ñaày ñuû giôùi ñöùc maø thoï giôùi, Khi aáy, taát caû Phaät Boà taùt, Thaáy ngöôøi thoï giôùi tu phaùp laønh, Beøn thöôøng sinh khôûi taâm thaân thieän, Giöõ gìn thöông meán nhö con moät.

Hai caâu ñaàu chæ thò nghi quyõ gia haønh, saùu caâu keá noùi veà ngöôøi thoï giôùi, loøng öa thích thoï giôùi vaø ngöôøi truyeàn giôùi, boán caâu cuoái taùn thaùn coâng ñöùc, chæ thò nghi quyõ chung haønh. F2. Phaùp khoâng coù thaày truyeàn giôùi.

Neáu nhö khoâng gaëp ñöôïc vò thaày truyeàn giôùi ñaày ñuû coâng ñöùc nhö treân ñaõ noùi, luùc ñoù neân ñoái tröôùc töôïng Phaät, töï mình thoï tònh giôùi luaät nghi. Traät vai aùo beân phaûi, quyø xuoáng chaép tay, noùi lôøi nhö sau: “Con teân laø ... Ngöôõng khaûi möôøi phöông taát caû chö Phaät, chö vò ñaêng ñòa Boà taùt. Con nay mong ñöôïc ôû nôi chö Phaät Boà taùt ôû möôøi phöông theá giôùi, theä nguyeän thoï trì taát caû Boà taùt tònh giôùi, nghóa laø luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi vaø nhieâu ích höõu tình giôùi. Hoïc xöù nhö vaäy, tònh giôùi nhö vaäy, taát caû Boà taùt quaù khöù ñaõ hoïc, taát caû Boà taùt vò lai seõ hoïc, taát caû Boà taùt hieän taïi ôû khaép möôøi phöông ñang hoïc”. Noùi nhö vaäy ba laàn. Noùi xong ñöùng daäy. Coøn taát caû caùc

95

phaàn khaùc ñaõ noùi ôû phaàn treân ñeàu caàn phaûi bieát, nghóa laø taát caû nghi quyõ khaùc, cuõng gioáng nhö phaùp coù thaày. Caùc boä sôù giaûi khaùc, tuy khoâng noùi roõ taát caû nhöõng gì caàn phaûi laøm hoaëc khoâng laøm, theá nhöng caùc phaàn: (1) hoûi theo thöù töï, (2) khaûi baïch, (3) thænh caàu chöùng minh, (4) khoâng neân voäi vaøng trình baøy khai thò giôùi vaên nghi quyõ, v.v..., coù theå khoâng caàn ñeán trong phaùp khoâng coù thaày truyeàn giôùi naøy. Veà vaán ñeà coù thaày, khoâng coù thaày, Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän Sôù noùi: “Neáu coù chöôùng ngaïi veà tính maïng hoaëc tònh maïng, tuy ôû gaàn vò thaày truyeàn giôùi, cuõng gioáng nhö khoâng coù thaày; neáu khoâng coù chöôùng ngaïi veà tính maïng hoaëc tònh maïng, tuy ôû caùch xa vò thaày truyeàn giôùi, cuõng neân ñeán vò aáy maø caàu thoï giôùi.” Laïi nöõa, Taân Sôù noùi: “Nhöõng ngöôøi ñoái vôùi ñieàu giôùi ñaõ thoï tröôùc kia hoaøn xuaát hoaøn tònh, 21 cuøng nhöõng ngöôøi khoâng coù loøng tin thanh tònh, khoâng neân y theo phaùp khoâng thaày, maø phaûi y theo phaùp coù thaày ñeå thoï giôùi.” “Ngöôøi khoâng coù loøng tin thanh tònh”, nghóa laø tuy coù thaày truyeàn giôùi, nhöng khoâng kính troïng tin töôûng, maø laïi muoán töï mình thoï giôùi Boà taùt, ñaây laø ñieàu phi lyù. “Ñoái vôùi ñieàu thoï tröôùc kia, hoaøn xuaát hoaøn tònh”, nghóa laø nhö Cöïu Sôù noùi: “Neáu coù thaày truyeàn giôùi, thì y vaøo phaùp coù thaày maø thoï, coøn neáu khoâng coù thaày truyeàn giôùi, thì y vaøo phaùp khoâng thaày maø thoï giôùi.” YÙ nghóa naøy phaùt xuaát töø phaùp khoâng coù thaày trong Boà Taùt Ñòa, ñaây laø maät yù cuûa ngaøi Voâ Tröôùc, nghóa laø ñoái vôùi tröôøng hôïp thoï giôùi hoaøn xuaát hoaøn tònh, phaûi y nhö trong luaän ñaõ

96

noùi veà tröôøng hôïp khoâng gaëp ñöôïc vò thaày truyeàn giôùi ñaày ñuû giôùi ñöùc. Ñaùng tieác, trong thôøi ñaïi naøy, chaùnh phaùp suy vi, ñoái vôùi giôùi phaùp Ñaïi Tieåu thöøa, nhöõng ngöôøi thoï giôùi, tu hoïc, aùi hoä giôùi phaùp, thaät laø hieám thaáy, gioáng nhö sao buoåi saùng; maët khaùc, ngöôøi truyeàn giôùi coù coâng ñöùc nhieàu hôn loãi laàm, cuõng raát laø hieám thaáy, huoáng laø ñaày ñuû taát caû ñöùc haïnh maø kinh luaän ñeà caäp ñeán. Trong giôùi bieät giaûi thoaùt (Thanh vaên) vaø giôùi Maät thöøa, thì khi thoï giôùi, phaûi y vaøo nghi quyõ, neáu nhö khoâng coù thaày thì treân caên baûn khoâng coù söï thoï giôùi. Coøn nhö muoán thoï giôùi Boà taùt (Ñaïi thöøa), neáu chöa gaëp ñöôïc vò thaày truyeàn giôùi ñaày ñuû giôùi ñöùc, thì coù theå töï mình ôû tröôùc töôïng Phaät, y theo caùc nghi quyõ thanh tònh maø thoï giôùi, aét seõ sinh khôûi giôùi theå vieân maõn, nghóa laø luùc thoï giôùi, Boà taùt giôùi phaùp khaùc vôùi Thanh vaên vaø Maät thöøa, do ñaây taát caû caùc vò Boà taùt ñaày ñuû trí tueä, phaûi neân thoï trì thanh tònh giôùi phaùp naøy, duøng söï öa thích thuø thaéng maø chaân chaùnh hoä trì. Bôûi theá, caùc höõu tình kham naêng thoï giôùi, phaûi tuøy söùc cuûa mình maø sieâng naêng tu hoïc. Boà taùt Tòch thieân noùi: Con nay ñöôïc phöôùc lôùn,

May maén ñöôïc thaân ngöôøi, Laïi sinh trong nhaø Phaät, Laøm con Ñöùc Nhö Lai.

(Nhaäp Boà Taùt Haïnh, Phaåm thöù ba, keä 25)

Nghóa laø ngöôøi thoï giôùi, phaûi neân töôûng nghó nhö vaày: “Thoï ñöôïc giôùi phaùp Boà taùt, aét trong ñôøi naøy, ñöôïc nhieàu lôïi laïc, thaân

97

ngöôøi coù ñöôïc naøy, seõ khoâng luoáng uoång, coù theå nhaäp vaøo haøng nguõ Boà taùt.” Ngaøi Tòch Thieân laïi noùi: Töø nay con phaûi laøm, Xaùn laïn gia toäc Phaät, Quyeát khoâng laøm oâ nhieãm, Doøng doõi toân quyù naøy.

(Nhaäp Boà Taùt Haïnh, Phaåm thöù ba, keä 26) Laïi nöõa, ngöôøi thoï giôùi, phaûi neân nghó nhö vaày: “Töø nay trôû ñi, nhöõng ñieàu mình tu taäp, quyeát khoâng ñeå cho giôùi phaùp naøy bò nhieãm oâ.”

Ñeán ñaây ñaõ giaûi thích phaàn thoï giôùi xong. D3. Phoøng hoä giôùi phaùp. Coù hai phaàn: E1. Noùi toång quaùt veà phoøng hoä giôùi. Vò Boà taùt an truï trong Boà taùt tònh giôùi, caàn phaûi kheùo leùo thaåm xeùt, hieåu roõ caùc töôùng thuû xaû, ñieàu naøo Boà taùt phaûi neân laøm, ñieàu naøo Boà taùt khoâng neân laøm. Sau khi ñaõ thaåm xeùt, hieåu roõ roài, beøn theo ñoù maø sieâng naêng tu hoïc, ñeå hoaøn thaønh taùc nghieäp chaân chaùnh. Laïi phaûi chuyeân taâm gaéng söùc hoïc taäp taïng Toá ñaùt laõm (kinh) cuûa Boà taùt, cuøng caùc sôù giaûi, tuøy theo söï hoïc hoûi maø coá gaéng tu taäp. Hoïc Taäp Luaän noùi: Ñaïi thöøa Phöông quaûng daïy, Boà taùt tònh luaät nghi.

98

Laïi noùi: Khoâng lìa thieän tri thöùc, Thöôøng thaáy, nghe kinh ñieån. Phaûi neân y vaøo nhöõng phöông tieän ñaõ noùi ôû phaàn treân maø kheùo leùo phoøng hoä giôùi Boà taùt, laïi khoâng neân xaû boû thieän tri thöùc cuøng caùc vò Boà taùt tu taäp ñuùng phaùp. Ñaây laø phöông tieän thuø thaéng ñeå hoä trì giôùi luaät. Laïi phaûi neân hoïc roäng caùc kinh ñieån nhö Ñaïi Taäp, v.v..., hôn nöõa, laïi phaûi neân hoïc taäp Boà Taùt Ñòa, Hoïc Taäp Luaän. Neáu khoâng chòu hoïc taäp thoï trì giôùi phaåm, thì ñoái vôùi Boà taùt hoïc xöù seõ trôû neân muø môø, ñaõ vaäy, laïi doái xöng laø haønh giaû Ñaïi thöøa, löøa doái ngöôøi ñôøi, thì seõ bò caùc vò thoï trì kinh ñieån Ñaïi thöøa, kheùo leùo tìm caàu thaéng tueä giaûi, ruoàng boû. Neáu ñaõ ôû nôi caùc vò thieän tri thöùc laéng nghe Boà taùt giôùi xong, phaûi neân tinh tieán tu hoïc nhöõng ñieàu ñaõ thoï, ñöøng ñeå gioáng nhö keû ngheøo, ñeám tieàn giuøm cho ngöôøi khaùc. Kinh Phaùp Cuù noùi: Tuy noùi naêng kheùo leùo, Phoùng daät khoâng tu haønh, Nhö muïc ñoàng ñeám traâu, Khoâng xöùng laøm sa moân. Tuy khoâng kheùo noùi naêng, Vì tu haønh ñuùng phaùp, Xa lìa tham saân si, Xöùng laøm baäc sa moân.

Laïi nhö Nhaäp Boà Taùt Haïnh noùi: Phaùp, neân cung kính haønh,

99

Chæ noùi khoâng ích gì! Neáu chæ ñoïc saùch thuoác, Beänh taät laøm sao laønh? (Phaåm thöù naêm, keä 109) Hoûi: Neáu vaäy, ngöôøi môùi baét ñaàu vaøo Ñaïi thöøa, ñoái vôùi caùc hoïc xöù trong Toá ñaùt laõm, phaûi neân hoïc taäp bao nhieâu? Traû lôøi: Haønh giaû môùi vaøo Ñaïi thöøa, nhöõng phaàn maø Ñöùc Nhö Lai chính thöùc caám ñoaùn, thì khoâng neân hoïc taäp; hoaëc giaû, tuy Ñöùc Nhö Lai khoâng caám ñoaùn, nhöng chöa thích hôïp vôùi haønh giaû, thì cuõng khoâng neân tu taäp lieàn. Ngoaøi hai phaàn naøy ra, taát caû caùc hoïc xöù khaùc cuûa Boà taùt, neáu nhö khoâng tu taäp, neân bieát laø seõ coù toäi. Ñieàu naøy cuõng gioáng nhö Hoïc Taäp Luaän noùi: “Phaøm caùc Boà taùt, ñoái vôùi nhöõng phaàn maø Ñöùc Nhö Lai chaùnh thöùc caám chæ, hoaëc nhöõng phaàn chöa thích hôïp vôùi trình ñoä hieän thôøi cuûa hoï, thì khoâng neân hoïc taäp. Nhö vaäy, Boà taùt Ñaïi thöøa sô cô, khoâng neân tu hoïc hai phaàn naøy, ngoaøi ra taát caû caùc phaùp moân khaùc ñeàu phaûi neân tu hoïc.” Laïi nöõa, tröø hai choã khoâng neân hoïc taäp vöøa noùi, ñoái vôùi nhöõng hoïc xöù khaùc, neáu nhö chöa ñuû trình ñoä thoï trì, cho neân chöa hoïc taäp, cuõng khoâng coù toäi. Laïi nhö, Hoïc Taäp Luaän noùi: “Vì muoán thaønh töïu moät hoïc xöù, ñoái vôùi hoïc xöù khaùc, tuy khoâng phoøng hoä cuõng khoâng coù toäi. Ví nhö muoán thöïc haønh boá thí roäng lôùn, thì giôùi luaät coù theå trì hoaõn, coøn ñoái vôùi söï boá thí thì khoâng ñöôïc trì hoaõn. Ñieàu naøy trong kinh Voâ Taän YÙ coù noùi ñeán.”

100

Laïi nhö, trong kinh Thaäp Ñòa noùi: “Ñaây khoâng coù nghóa laø ñoái vôùi caùc hoïc xöù khaùc khoâng caàn tu hoïc, maø phaûi tuøy theo naêng löïc maø noã löïc tu hoïc.” Luùc ñang chaùnh thöùc tu taäp hoïc xöù, hoaëc coù söï vi phaïm (coù toäi), hoaëc khoâng coù söï vi phaïm (khoâng coù toäi).

(1) Coù hay khoâng coù söï vi phaïm: a/ Coù söï vi phaïm: Hoaëc giaû, muoán laøm cho taát caû höõu tình,

thaân taâm ñeàu ñöôïc an laïc, xa lìa söï öu khoå, theá nhöng khoâng chòu duøng taâm chaân thöïc chí thaønh, ba nghieäp tinh tieán, maø laïi khôûi taâm lô laø, duø trong moät saùt na, ñaây goïi laø coù toäi.

Hoaëc giaû, luùc ñang tinh tieán tu taäp, khoâng chòu tích taäp trôï phaåm tö löông, khoâng noã löïc ñoái trò phieàn naõo, maø laïi lô laø gioáng nhö treân, cuõng goïi laø coù toäi.

Hoaëc giaû, muoán ñoái trò söï öu khoå lôùn, maø laïi khoâng chòu nhaãn thoï nhöõng öu khoå nhoû, hoaëc giaû, muoán thaønh töïu nhöõng nghóa lôïi lôùn, maø khoâng daùm xaû boû nhöõng nghóa lôïi nhoû, nhöõng söï vieäc nhö vaäy, duø trong moät khoaûng saùt na, sinh khôûi taâm lô laø, cuõng goïi laø coù toäi.

b/ Khoâng coù söï vi phaïm: Hoaëc giaû, chöa ñuû söùc löïc, chöa theå tu hoïc, hoaëc giaû, ñoái vôùi caùc hoïc xöù khoâng phaûi laø “cheá giôùi”, cuõng khoâng phaûi laø choã Boà taùt caàn phaûi chaùnh thöùc haønh trì, neân chöa tu hoïc, thì khoâng coù toäi. Neáu keû naøo cöôõng böùc ngöôøi khaùc tu hoïc caùc hoïc xöù naøy, thì keû cöôõng böùc ñoù cuõng goïi laø coù toäi.

101

Caùc toäi naøy, chæ caàn duøng phöông phaùp saùm hoái thoâng thöôøng, khoâng caàn duøng taùc phaùp saùm hoái, thì toäi cuõng ñöôïc tieâu tröø, trôû laïi thanh tònh. Neáu coù caùc hoïc xöù coù theå hoïc taäp, nhöng laïi khoâng chòu sieâng naêng hoïc taäp, cuõng goïi laø coù toäi. Nhöõng loaïi toäi naøy coù theå goïi laø tính toäi, gioáng nhö tröôøng hôïp “ñaõ bieát maø coá yù vi phaïm”.

(2) Theá naøo goïi laø coù toäi? Coù hai tröôøng hôïp: (a) khoâng chuyeân taâm suy ngaãm maø vi phaïm, nghóa laø khoâng tuøy söùc löïc cuûa mình, suy ngaãm kyõ löôõng laø coù hôïp lyù hay khoâng, maø voäi vaøng tieán haønh, hoaëc gaëp nghòch caûnh maø ñình chæ, hoaëc laø boû pheá. Phaûi bieát ñaây laø coù toäi. (b) Tuy suy ngaãm neân laøm hay khoâng neân laøm maø vaãn vi phaïm, nghóa laø tuy suy ngaãm kyõ löôõng vieäc tieán haønh, hoaëc ñình chæ, hoaëc boû pheá, coù hôïp lyù hay khoâng, theá nhöng, ñoái vôùi ñieàu neân laøm laïi khoâng chòu laøm, cuõng goïi laø coù toäi. Neáu laøm nhöõng vieäc ñieân ñaûo, nhaãn ñeán phaïm nhöõng ñieàu maø haïng ngöôøi haï tieän cheâ bai, cuõng goïi laø coù toäi, nhö phaåm ñaàu cuûa Hoïc Taäp Luaän coù noùi ñeán.

Veà vieäc vi phaïm nhöõng ñieàu maø chö Boà taùt neân laøm hoaëc khoâng neân laøm, Boà Taùt Giôùi Thaäp Nhò Tuïng noùi sô löôïc nhö sau: Ñoái vôùi chính mình vaø ngöôøi khaùc, Neáu coù lôïi laïc, phaûi neân laøm, Khoå, nhöng coù lôïi, cuõng neân laøm, Vui, nhöng khoâng lôïi, chôù neân laøm. “Coù lôïi laïc”, nghóa laø laøm cho mình, ngöôøi khoâng coù söï nhieãm oâ, cuõng khoâng coù toäi caáu, trong ñôøi vò lai, thoï quaû baùo an laïc. “Vui (an laïc)”, nghóa laø thoï duïng söï an laïc, neáu mình hoaëc ngöôøi khaùc, hieän tieàn ñöôïc an laïc, trong töông lai laïi ñöôïc lôïi ích, thì ñaây

102

laø ñieàu neân laøm; neáu mình hoaëc ngöôøi khaùc, hieän tieàn bò khoå, trong töông lai laïi khoâng coù lôïi ích, thì ñaây laø ñieàu khoâng neân laøm; neáu nhö hieän tieàn tuy thoï khoå, nhöng trong töông lai laïi coù lôïi ích, thì ñaây cuõng laø ñieàu neân laøm. Ví nhö ngöôøi hieàn, quôû traùch haønh ñoäng aùc vaø haønh vi haï lieät, ngaên chaän khoâng cho hieän haønh, ñieàu naøy, hieän tieàn coù veû nhö khoå, nhöng trong töông lai laïi coù lôïi; ví nhö thuoác hay, vò tuy khoâng ngoït, taïm thôøi coù caûm giaùc khoå, nhöng laïi coù lôïi ích ñoái vôùi caên beänh, hoaëc nhö taø daâm, hieän taïi coù veû nhö vui söôùng, nhöng trong töông lai taêng tröôûng nhieàu söï khoå, hoaëc nhö côm coù thuoác ñoäc, tuy coù veû nhö ngon ngoït, nhöng vì thuoác ñoäc coù theå laøm haïi, cuõng phaûi neân ngaên chaën, ñoaït laáy (khoâng cho ngöôøi khaùc aên). Nhöõng yù nghóa roäng raõi nhö vaäy, trong Boà Taùt Ñòa, caùc phaåm veà lôïi mình lôïi ngöôøi ñeàu coù giaûng noùi. E2. Noùi chi tieát veà phoøng hoä giôùi. Coù saùu phaàn: F1. Caùc toäi neân xaû. Coù hai phaàn: a/ Caùc vò Boà taùt naøo sinh khôûi toäi loãi? Luaän noùi: “Laïi nöõa, neáu nhö haønh giaû bò cuoàng loaïn, hoaëc bò söï khoå aùp böùc naëng neà, hoaëc chöa töøng thoï Boà taùt tònh giôùi luaät nghi, neân bieát, trong taát caû tröôøng hôïp naøy, giaû söû coù phaïm giôùi, ñeàu khoâng goïi laø vi phaïm.” Ñieàu naøy coù nghóa laø Boà taùt neân an truï trong hai phaùp: (1) khoâng xaû tònh giôùi maø mình ñaõ thoï, (2) vui thích an truï trong tònh giôùi ñaõ thoï. b/ Toäi coù maáy loaïi? Toäi coù hai loaïi. Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Sôù noùi: “Trong Boà taùt giôùi, toång quaùt coù hai loaïi toäi: (1) tha thaéng, (2) vi phaïm, khoâng gioáng nhö tyø kheo giôùi coù naêm loaïi toäi.” Taân Sôù vaø

103

Maâu Ni Hoä Nieäm Trang Nghieâm Luaän cuõng noùi chæ coù hai phaåm toäi naøy. Trong luaän Du Giaø, yù nghóa cuõng gioáng nhö vaäy. Taây taïng coù moät vò phaùp sö, cuøng vôùi quyeån Nan Thích cuûa ngaøi Haéc A xaø leâ, cho raèng: “Trong Boà taùt giôùi, nhöõng ñieàu caàn phaûi phoøng hoä, coù ba loaïi: (1) toäi tha thaéng, (2) toäi thoâ (thaâu lan giaù), vaø (3) toäi vi phaïm.” Ñieàu naøy khoâng hôïp lyù. Nhö caùc vò aáy noùi, neáu duøng phieàn naõo nhuyeãn (nheï) trung phaåm phaïm toäi tha thaéng, thì goïi laø toäi thoâ. Ñieàu naøy töông phaûn vôùi nhöõng ñieàu maø Luaän Du Giaø ñaõ noùi, vì trong Luaän Du Giaø chæ noùi ñeán toäi tha thaéng vaø toäi vi phaïm. Laïi nöõa, duøng phieàn naõo nhuyeãn (nheï) trung phaåm phaïm toäi tha thaéng, giôùi tính tuy thuoäc veà vi phaïm, nhöng phaåm loaïi laïi thuoäc veà tha thaéng, nghóa laø neáu phaïm toäi tha thaéng, khoâng luaän laø toäi thoâ hay toäi vi phaïm, nhaát luaät ñeàu phaûi neân nhieáp vaøo toäi tha thaéng. G1. Caùc toäi tha thaéng. Coù naêm phaàn: H1. Töï tính cuûa toäi tha thaéng. I1. Thuyeát minh cuûa Luaän Du Giaø. Boà taùt an truï trong giôùi luaät nghi, coù boán phaùp tha thaéng xöù. Phaân laøm hai chi. J1. Thoâng chi.

Trong phaàn phaân bieät ba loaïi phieàn naõo phaïm giôùi ôû phaàn sau seõ giaûng. J2. Bieät chi. Coù boán phaàn:

104

K1. Vì lôïi döôõng cung kính, khen mình cheâ ngöôøi:

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, vì tham caàu lôïi döôõng cung kính, töï khen ngôïi mình, huûy nhuïc, cheâ bai ngöôøi khaùc, ñaây goïi laø phaïm toäi tha thaéng thöù nhaát. Trong ñaây coù ba phaàn: (1) ñoái töôïng, (2) lôøi noùi ra, (3) vì sao phaùt khôûi lôøi khen cheâ.

(1) Ñoái töôïng: ñoái töôïng cuûa phaùp tha thaéng naøy, khoâng phaûi laø chính mình, maø laø ngöôøi cuøng loaïi vôùi mình, vaø hôn nöõa, ñoái phöông coù theå hieåu yù mình noùi. Trong Luaän Du Giaø tuy khoâng coù ñoaïn vaên naøy, nhöng thöïc coù yù nghóa nhö vaäy. (2) Lôøi noùi ra: töùc laø noùi coâng ñöùc cuûa mình vaø loãi laàm cuûa ñoái phöông. Ñoái vôùi mình thì ca ngôïi, töï ñaéc; ñoái vôùi ñöùc haïnh vaø söï khaû kính cuûa ñoái phöông thì cheâ bai, huûy baùng. (3) Vì sao phaùt khôûi lôøi khen cheâ. Coù boán phaàn: (a) lôïi döôõng cung kính, (b) loøng tham caàu, (c) söï khaùc bieät giöõa lôïi döôõng vaø cung kính, (d) thaåm xeùt lôøi noùi ra coù phaûi vì do tham muoán cung kính vaø lôïi döôõng hay khoâng. (a) Lôïi döôõng cung kính: nghóa laø caùc moái lôïi döôõng nhö y phuïc, thöïc phaåm, phoøng oác, xe coä, vaø caùc söï cung kính nhö chöng doïn choã ngoài, söûa soaïn giöôøng goái.

(b) Loøng tham caàu: söï tham caàu lôïi döôõng cung kính, khoâng phaûi vì ñeå cuùng döôøng Tam baûo, hay vì thöông xoùt keû haï lieät, cöùu

105

teá ngöôøi baàn khoå, maø laø do boån tính ham muoán, taêng tröôûng söï tham lam, neân mong caàu söï cung kính cuùng döôøng. (c) Söï phaân bieät giöõa lôïi döôõng vaø cung kính: moái lôïi döôõng mong caàu, laø nhöõng taøi vaät khoâng phaûi cuûa mình ñang coù; neáu nhö khoâng tham caàu lôïi döôõng, aét seõ khoâng laøm coâng vieäc khen mình cheâ ngöôøi; söï cung kính mong caàu, töùc laø laøm cho tín ñoà cung kính tin töôûng mình; ñem caùc lôïi döôõng cho tín ñoà cuûa mình cuøng höôûng. (d) Thaåm xeùt lôøi noùi ra coù phaûi vì do söï tham muoán cung kính vaø lôïi döôõng hay khoâng: ñoái vôùi hai söï lôïi döôõng, cung kính, chæ caàn tham moät thöù, maø phaùt khôûi söï khen mình cheâ ngöôøi, chöù khoâng caàn phaûi tham caû hai maø phaùt khôûi söï khen cheâ. Khi thoát ra lôøi khen cheâ, neáu ñoái phöông hieåu roõ yù mình muoán noùi, thì phaïm vaøo giôùi tha thaéng thöù nhaát. Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Taân Sôù noùi: “Ñoái phöông laø ngöôøi coù coâng ñöùc, vaø laø ñoái töôïng cung kính cuûa nhöõng höõu tình khaùc.” Traùt Muïc Tra Sôù cuõng cuøng moät yù, cho raèng ñoái phöông laø ngöôøi coù coâng ñöùc. Hö Khoâng Taïng Kinh noùi coù hai töôùng, nhö phaàn sau seõ ñeà caäp. Nhö Taân Sôù noùi: “Tham caàu lôïi döôõng cung kính, töùc laø tham caàu lôïi döôõng y phuïc, cuøng söï cung kính cuùng döôøng caùc vaät quyù baùu, ñoái vôùi caùc vieäc nhö vaäy sinh khôûi loøng tham luyeán taêng thöôïng.” Traùt Muïc Tra Sôù cuõng noùi: “Lôïi döôõng, töùc laø y phuïc, tieàn taøi, baûo vaät, coøn cung kính, töùc laø söï toân kính haàu haï, daâng hieán phaùp toøa, v.v...” K2. Boûn seûn khoâng boá thí taøi vaät, Phaät phaùp:

106

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, hieän ñang coù tieàn cuûa, thaáy ngöôøi

ngheøo khoå khoâng nôi nöông töïa, ñeán xin taøi vaät, nhöng vì boûn seûn, khoâng sinh loøng thöông xoùt boá thí, hoaëc giaû, coù ngöôøi ñeán caàu phaùp, do tính boûn seûn, tuy thoâng hieåu Phaät phaùp, nhöng khoâng chòu giaûng noùi, ñaây goïi laø phaïm toäi tha thaéng thöù hai. Trong ñaây coù boán phaàn: (1) ngöôøi ñeán xin, (2) vaät ñöôïc xin, (3) choã xin taøi vaät, Phaät phaùp, (4) söï khôûi taâm khoâng muoán boá thí. Ngöôøi ñeán xin: Coù sôù giaûi cho raèng ngöôøi ñeán xin “hoaëc laø ngöôøi khoå sôû khoâng coù taøi vaät, hoaëc laø ngöôøi baàn cuøng khoâng thöùc aên uoáng, hoaëc ngöôøi bò maát ñi ngöôøi chuû gia ñình, khoâng coøn ai ñeå nöông töïa, hoaëc laø ngöôøi khoâng coù baïn beø giuùp ñôõ, khoâng nôi nhôø vaû.” Vì thieáu thoán hai moùn caàn thieát (taøi vaät, Phaät phaùp), ngoaøi Boà taùt (ngöôøi boá thí) ra, khoâng coøn ai coù theå giuùp ñôõ, cho neân boïn hoï heát loøng ñeán caàu xin, vaø hieän ñang ñöùng tröôùc maët Boà taùt. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Ñaây laø ngöôøi ñeán xin ñang ñöùng tröôùc maët”. Vaät ñöôïc xin: laø nhöõng vaät khoâng phaûi laø vuõ khí, hoaëc nhöõng moùn ñoäc haïi, hoaëc nhöõng vaät khoâng thích ñaùng, hoaëc vaät khoâng coøn coù theå duøng ñöôïc, hoaëc coù theå gaây toån haïi. Choã xin taøi vaät, Phaät phaùp: Taân Sôù noùi: “Laø ngöôøi ñang coù tieàn cuûa, hoaëc thoâng hieåu Phaät phaùp, ñaây goïi laø ñang coù”. Söï khôûi taâm khoâng muoán boá thí: nghóa laø bò taâm tham lam boûn seûn che laáp, nhaát ñònh khoâng chòu boá thí; nhö Luaän Du Giaø noùi: “Khoâng khôûi loøng thöông xoùt, neân khoâng tu taäp taøi thí, vì taâm boûn seûn Phaät phaùp, neân khoâng boá thí Phaät phaùp.” Taân Sôù vaø Traùt Muïc

107

Tra Sôù ñeàu cho raèng do taâm boûn seûn neân khoâng chòu boá thí taøi vaät vaø Phaät phaùp. Giôùi Nhò Thaäp Tuïng cuõng ñoàng vôùi quan ñieåm naøy. Taây taïng coù phaùp sö noùi: “khoâng nhöõng töï mình boûn seûn nhaát ñònh khoâng boá thí, maø coøn laøm cho ngöôøi xin caûm thaáy tuyeät voïng”. Theá nhöng, tham khaûo caùc boä luaän AÁn ñoä, ñeàu khoâng thaáy noùi ñeán ñieàu naøy, vaû laïi nghóa lyù cuõng khoâng phuø hôïp. K3. Ñaùnh ñaäp höõu tình, khoâng xaû oaùn keát:

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, nuoâi döôõng trong loøng nhöõng söï phaãn haän, do nhaân duyeân naøy, khoâng nhöõng noùi ra lôøi aùc, laïi coøn vì söï giaän döõ, beøn duøng tay, chaân, ngoùi, gaïch, dao, gaäy, ñaùnh ñaäp laøm toån thöông, khoå naõo cho ngöôøi khaùc. Do vì oâm trong loøng söï phaãn haän maõnh lieät cho neân ñaõ xaâm phaïm ñoái phöông; ñoái phöông ñeán van lôn, caàu xin tha thöù, laïi khoâng chaáp nhaän, khoâng chòu buoâng xaû söï oaùn haän, ñaây goïi laø phaïm toäi tha thaéng thöù ba. Trong ñaây coù hai phaàn: (1) ñaùnh ñaäp, (2) khoâng chaáp nhaän söï van lôn caàu xin tha thöù. 1/ Ñaùnh ñaäp: Coù hai loaïi, (a) öa thích: neáu Boà taùt ñoái vôùi caùc höõu tình, do söï phaãn noä, beøn leân tieáng chöûi ruûa nhuïc maï, khoâng nhöõng khoâng chòu xaû boû maø coøn taêng tröôûng söï oaùn haän, do ñaây, bò söï phaãn haän che môø taâm trí, (b) gia haønh: do khoâng xaû boû oaùn haän, ñoái vôùi höõu tình khaùc, beøn duøng tay chaân, hoaëc duøng ngoùi gaïch ñaäp ñaùnh, hoaëc duøng vuõ khí laøm toån haïi, hoaëc duøng gaäy ñaùnh, daây troùi laøm toån haïi. Loaïi höõu tình naøo bò laøm toån haïi, ñieàu naøy trong Luaän Du Giaø khoâng noùi roõ raøng, nhöng vaãn phaûi bieát raèng, ñoái phöông laø ñoàng loaïi vôùi mình, laø ngöôøi coù tri giaùc. Theá naøo goïi laø chöûi ruûa? Nghóa laø noùi lôøi aùc ñoäc vaø ñoái phöông caûm nhaän ñöôïc. Theá naøo laø

108

ñaùnh ñaäp, ñieàu naøy, Hoïc Taäp Luaän trong phaàn phaïm caên boån toäi coù noùi roõ raøng. 2/ Khoâng chaáp nhaän söï van lôn caàu xin tha thöù: coù boán phaàn, (a) ngöôøi ñeán van lôn caàu xin tha thöù, (b) töôùng traïng cuûa söï van xin, (c) phaùt khôûi söï phaãn noä, (d) khoâng chaáp nhaän söï van xin. a/ Nhö Taân Sôù vaø boä sôù giaûi cuûa ngaøi Toái Thaéng Töû ñeàu noùi: “Ñoái phöông (keû xuùc phaïm) hieän nay ñeán caàu xin tha thöù söï xuùc phaïm cuûa hoï ñoái vôùi Boà taùt”, nghóa laø ñoái phöông ñoù ñaõ lôõ xuùc phaïm, nay ñem taâm chí thaønh ñeán caàu xin tha thöù. b/ Töôùng traïng cuûa söï van xin: ñoái phöông ñuùng luùc, ñuùng nhö phaùp, ñeán tröôùc maët Boà taùt maø caàu thænh söï nhaãn thoï, tha thöù. c/ Phaùt khôûi söï phaãn noä: Boà taùt ñoái vôùi söï xuùc phaïm cuûa ñoái phöông, trong taâm oâm aáp moät söï oaùn haän, caêm hôøn maõnh lieät. d/ Khoâng chaáp nhaän söï van xin tha thöù: Boà taùt khoâng nhaãn thoï, khoâng theøm nghe lôøi van xin cuûa ñoái phöông, khoâng chòu xaû boû taâm oaùn haän. K4. Phæ baùng Boà taùt taïng, noùi phaùp töông töï:

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, phæ baùng phaùp taïng cuûa Boà taùt, ham thích dieãn noùi, khai thò, kieán laäp phaùp töông töï vôùi Chaùnh phaùp; ñoái vôùi phaùp töông töï naøy, hoaëc töï mình tin hieåu, hoaëc bò ngöôøi khaùc xuùi duïc, ñaây goïi laø phaïm toäi tha thaéng thöù tö.

109

Trong ñaây coù hai phaàn: (1) phaûn boäi Ñaïi thöøa, (2) noùi phaùp töông töï. 1/ Phaûn boäi Ñaïi thöøa, laïi coù hai phaàn: (a) choã bò phaûn boäi, töùc laø phæ baùng taát caû hai loaïi phaùp taïng thaâm saâu roäng lôùn cuûa Boà taùt maø Ñöùc Phaät tuyeân thuyeát; (2) töôùng traïng cuûa söï phaûn boäi, nhö phaàn döôùi noùi veà töôùng traïng cuûa söï huûy baùng. 2/ Noùi phaùp töông töï, cuõng coù hai phaàn: (a) Phaùp ñöôïc giaûng noùi: Caùc boä sôù giaûi ñeàu chöa noùi roõ laø loaïi phaùp naøo, chæ coù Traùt Muïc Tra Sôù noùi laø phaùp thieân leäch (Tieåu thöøa) vaø phaùp khieám khuyeát (ngoaïi ñaïo), theá nhöng Luaän Du Giaø noùi laø phaùp töông töï vôùi chaùnh phaùp, hoaëc phaùp ngoaïi ñaïo. Neáu khoâng phaûi laø phaùp töông töï vôùi Ñaïi thöøa, aét phaûi laø taát caû phaùp khoâng thanh tònh khaùc. (b) Töôùng traïng cuûa söï giaûng noùi: Ñem söï öa thích cuûa mình, noùi cho ngöôøi khaùc nghe, laøm cho hoï chuyeån höôùng theo ñöôøng loái cuûa mình. Hôïp chung caùc yù nghóa treân, Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng noùi: Neáu sinh khôûi phieàn naõo maõnh lieät, AÉt seõ huûy hoaïi taát caû giôùi, Phaûi bieát phaïm toäi coù boán loaïi, YÙ Phaät muoán noùi “ñoàng tha thaéng”: (i) Do vì tham lôïi döôõng cung kính, Cho neân khen mình maø cheâ ngöôøi, (ii) Ñoái ngöôøi ngheøo khoå khoâng choã nöông, Boûn seûn taøi, phaùp, khoâng boá thí, (iii) Ngöôøi caàu tha thöù, khoâng chaáp nhaän, OÂm loøng phaãn haän, coøn ñaùnh ñaäp,

110

(iv) Phaûn boäi Boà taùt taïng Ñaïi thöøa, Öa thích giaûng noùi phaùp töông töï. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn giaûi thích nhö sau: “Phieàn naõo maõnh lieät, nghóa laø phieàn naõo baäc thöôïng; phaïm toäi, nghóa laø söï phaïm giôùi cuûa moät vò Boà taùt coøn ñaày ñuû tònh giôùi; tha thaéng, nghóa laø huûy phaïm giôùi caám, bò phieàn naõo thaéng mình. Ñoàng tha thaéng, nghóa laø chæ coù nguyeân nhaân cuûa söï phaïm giôùi laø töông ñoàng vôùi caùc tyø kheo phaïm toäi tha thaéng (ba la di), chôù khoâng phaûi taát caû ñeàu töông ñoàng, chaúng haïn nhö caùc tyø kheo phaïm toäi tha thaéng, trong hieän ñôøi, khoâng ñöôïc thoï laïi giôùi tyø kheo, coøn caùc vò Boà taùt, neáu phaïm toäi tha thaéng, trong hieän ñôøi, vaãn coù theå ñöôïc thoï laïi giôùi Boà taùt.” Haûi Vaân Sôù noùi: “(1) Nhö caùc vò Thanh vaên, tham phaùp daâm duïc, laøm huûy hoaïi mình vaø ngöôøi, töùc laø phaïm toäi tha thaéng; töông töï, Boà taùt tham luyeán lôïi döôõng cung kính, laøm huûy hoaïi mình vaø ngöôøi, cuõng laø phaïm toäi tha thaéng. (2) Nhö caùc vò Thanh vaên, tham muoán tieàn cuûa cuûa ngöôøi khaùc, khôûi taâm troäm caép, goïi laø phaïm toäi tha thaéng; töông töï, Boà taùt coù tieàn cuûa, Phaät phaùp maø khoâng chòu boá thí, cuõng goïi laø phaïm toäi tha thaéng. (3) Caùc vò Thanh vaên gieát ngöôøi, töùc laø phaïm toäi tha thaéng; töông töï, Boà taùt khôûi taâm hieàm haän, duøng tay chaân laøm toån naõo höõu tình, hoaëc ngöôøi khaùc ñaõ laøm toån haïi ñeán Boà taùt, hieän nay hoï ñeán van xin saùm hoái, nhöng Boà taùt khoâng chòu laéng nghe, khoâng chòu tha thöù, ñaây cuõng laø phaïm toäi tha thaéng. (4) Caùc vò Thanh vaên noùi doái chöùng ñöôïc quaû Thaùnh, töùc laø phaïm toäi tha thaéng; töông töï, Boà taùt coù chaùnh phaùp, khoâng chòu giaûng noùi, coøn quay laïi huûy baùng chaùnh phaùp, noùi ñoù khoâng phaûi laø chaùnh phaùp, ñaây cuõng goïi laø phaïm toäi tha thaéng.” Coù boä sôù giaûi khaùc noùi: “Nhöõng ñieàu trong ñaây noùi, töông ñoàng vôùi caùc loaïi nhaân töôùng cuûa toäi tha thaéng cuûa Thanh vaên, cho neân goïi laø ñoàng tha thaéng.”

111

Veà soá muïc cuûa toäi tha thaéng, ôû Taây taïng coù phaùp sö noùi coù taùm, theá nhöng, Luaän Du Giaø chæ noùi coù boán toäi tha thaéng. Giôùi Nhò Thaäp Tuïng cuõng noùi: “Neân bieát toäi coù boán loaïi.” Neáu noùi coù taùm, ñieàu naøy khoâng hôïp lyù. Neáu nhö vò aáy noùi coù taùm toäi tha thaéng, aét laø trong moãi toäi tha thaéng laïi chia laøm hai toäi, chaúng haïn, trong toäi tha thaéng thöù nhaát, töï khen mình laø moät toäi, cheâ bai ngöôøi khaùc laø moät toäi. Laïi nöõa, ôû Taây taïng coù phaùp sö cho raèng: “Trong moãi toäi tha thaéng, nhö töï khen mình, cheâ ngöôøi, v.v..., laïi chia laøm hai toäi, töùc laø thaønh taùm toäi, coäng theâm boán toäi tha thaéng cuûa bieät giaûi thoaùt giôùi, toång coäng laø möôøi hai toäi, gioáng nhö vì tham chuùt daàu aên maø caàm gaäy ñaùnh ngöôøi, nhö vaäy vì tham lôïi döôõng cung kính maø khen mình cheâ ngöôøi coøn laø toäi tha thaéng, huoáng chi laø taø daâm. Ñaây cuõng laø boån yù cuûa baûn sôù giaûi cuûa ngaøi Haûi Vaân.” Theá nhöng, trong quyeån Boà Taùt Ñòa Sôù cuûa ngaøi Haûi Vaân hoaøn toaøn khoâng coù yù nghóa naøy. Nhö Giôùi Phaåm Sôù cuûa ngaøi Traùt Muïc Tra noùi: “Neáu nhö khoâng tham lôïi döôõng cung kính, v.v..., caøng khoâng neân phaïm boán toäi taø daâm, v.v...”, ôû ñaây, chæ coù nghóa laø khoâng phaïm toäi tha thaéng cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, chöù khoâng coù nghóa laø toäi tha thaéng cuûa bieät giaûi thoaùt giôùi laø toäi tha thaéng cuûa Boà taùt giôùi. Nhöõng ñieàu vöøa thuaät ôû treân, ñeàu do caùc phaùp sö töï hoï nghó ra, chöù chöa heà thaáy noùi ñeán trong caùc kinh luaän. Neân bieát, noùi coù boán toäi tha thaéng laø noùi ñeán caùc toäi tha thaéng do söï khôûi taâm maø phaïm, nghóa laø: (1) ñoái vôùi lôïi döôõng cung

112

kính, khôûi taâm tham caàu, (2) ñoái vôùi taøi vaät, khôûi taâm boûn seûn, (3) ñoái vôùi höõu tình, khôûi taâm toån haïi xuùc naõo, (4) ñoái vôùi Chaùnh phaùp cuûa Phaät, khôûi taâm ngu si taø kieán. Ñaây goïi laø boán toäi tha thaéng. Noùi coù taùm toäi tha thaéng, laø noùi ñeán caùc toäi tha thaéng do söï gia haønh (taïo taùc) maø phaïm, nghóa laø: (1) töï khen ngôïi mình, (2) cheâ bai ngöôøi khaùc, (3) khoâng boá thí taøi vaät, (4) khoâng boá thí Phaät phaùp, (5) ñaùnh ñaäp höõu tình, (6) khoâng chaáp nhaän söï saùm hoái, (7) phaûn boäi Chaùnh phaùp, (8) noùi phaùp töông töï. Ñaây goïi laø taùm toäi tha thaéng. Do ñaây coù theå noùi, tuy noùi boán toäi tha thaéng, nhöng cuõng khoâng ngaïi noùi coù taùm toäi. Laïi nhö, Maâu Ni Hoä Nieäm Trang Nghieâm Luaän noùi: “Trong Boà taùt taïng, noùi coù boán loaïi caên baûn troïng toäi.” Laïi noùi: “Boán toäi caên baûn nhö (1) töï khen mình cheâ ngöôøi, v.v..., moãi toäi laïi coù theå phaân laøm hai phaàn, thaønh ra coù taùm loaïi caên boån troïng toäi.” Nhö trong Luaän Du Giaø cuõng phaân bieät coù taùm loaïi toäi nhö khen mình, cheâ ngöôøi, v.v... Sôù cuûa ngaøi Haûi Vaân, ñoái vôùi toäi tha thaéng thöù hai, cuõng phaân laøm hai toäi: “(1) coù ngöôøi ngheøo khoå ñeán xin, khoâng boá thí taøi vaät, (2) coù ngöôøi ñeán caàu phaùp, khoâng chòu boá thí phaùp, caû hai ñeàu laø toäi tha thaéng. Nhö vaäy, phaân bieät maø noùi, ba toäi tha thaéng kia cuõng töông töï nhö vaäy.” Ngaøi Voâ UÙy Sinh cuõng noùi coù taùm. Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän Sôù noùi: “ÔÛ ñaây, Boà taùt Voâ Tröôùc, roõ raøng coù yù muoán noùi coù taùm toäi tha thaéng.” Ngaøi Atisa cuõng y theo caùc vò coå ñöùc maø noùi coù taùm. Cho neân ôû ñaây noùi coù taùm toäi tha thaéng.

113

Laïi nöõa, Hoïc Taäp Luaän vaø Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng, ñoái vôùi toäi tha thaéng thöù ba, hình nhö ñeàu noùi coù moät toäi, ñaây laø do caùc baûn dòch coù choã hôi khaùc bieät, nhöng neáu khaûo saùt yù nghóa, thöïc söï laø coù hai toäi. Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Cöïu Sôù vaø Boà Taùt Ñòa, cuõng ñoàng quan ñieåm naøy. Laïi nhö, trong Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän Sôù cuûa ngaøi Trí Tueä Sinh, daãn chöùng Hoïc Taäp Luaän, noùi: Do phaãn noä, ñaùnh ñaäp höõu tình, Trong loøng oâm oaùn hôøn maõnh lieät, Khoâng chòu thoï nhaän söï saùm hoái. Ñoái vôùi toäi tha thaéng naøy, phaân bieät noùi theâm, ví nhö trong phaàn toäi vi phaïm (toäi khinh) coù noùi: Ngöôøi ñeán caàu phaùp, khoâng noùi phaùp, Ngöôøi ñeán caàu taøi, khoâng thí taøi, Coù ngöôøi xuùc phaïm, lieàn traû ñuõa, Ngöôøi ñeán saùm hoái, khoâng thoï nhaän, Gheùt boû, huûy baùng Boà taùt taïng, Chöa raønh Phaät phaùp, hoïc theá gian, Öa thích, sieâng tu phaùp ngoaïi ñaïo. Nhöõng vieäc nhö vaäy, ñeàu goïi laø toäi vi phaïm. Nay noùi laø toäi tha thaéng, tuy coù söï töông vi, nhöng cuõng khoâng coù loãi. Ñaây coù yù muoán noùi, nhö hai phaùp khoâng boá thí taøi vaät, khoâng boá thí Phaät phaùp, neáu do taâm boûn seûn phaùt khôûi, thì goïi laø toäi tha

114

thaéng, coøn neáu khoâng do taâm boûn seûn phaùt khôûi, thì goïi laø toäi vi phaïm. Laïi nhö, Taân Sôù noùi: “Nhö söï khoâng boá thí phaùp, do ñoäng cô phaùt khôûi khaùc bieät maø toäi traïng coù söï sai bieät. Ñoái vôùi caùc ñieàu giôùi khaùc, cuõng do ñoäng cô phaùt khôûi khaùc bieät maø coù toäi traïng sai bieät.” Ñaây cuõng nhö trong tröôøng hôïp ñaùnh ngöôøi khaùc, nghóa laø neáu bò ngöôøi ñaùnh maø ñaùnh laïi, thì goïi laø toäi vi phaïm, coøn neáu khoâng phaûi vì traû ñuõa maø ñaùnh ngöôøi khaùc, thì goïi laø toäi tha thaéng. Töông töï, trong tröôøng hôïp khoâng thoï nhaän söï saùm hoái, neáu khoâng phaûi vì hieàm haän, thì goïi laø toäi vi phaïm, coøn neáu nhö coù taâm hieàm haän, thì goïi laø toäi tha thaéng. Phaûn boäi Ñaïi thöøa, cuõng coù hai toäi vi phaïm vaø tha thaéng. Nhö Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Nhö vaäy, so vôùi toäi phæ baùng Boà taùt taïng ôû phaàn treân coù gì khaùc bieät? Nghóa laø phaàn tröôùc (phaïm toäi tha thaéng) laø huûy baùng taát caû hai loaïi phaùp taïng Ñaïi thöøa thaâm saâu quaûng ñaïi cuûa Boà taùt, coøn ôû ñaây (phaïm toäi vi phaïm) laø chæ ñoái rieâng taïng Toá ñaùt laõm (kinh), khoâng khôûi taâm tin hieåu maø sinh khôûi söï huûy baùng.” Theá nhöng, trong Luaän Du Giaø chöa thaáy noùi raèng nhaát ñònh laø chæ huûy baùng rieâng taïng Toá ñaùt laõm. Tinh tieán hoïc taäp luaän ñieån ngoaïi ñaïo, cuõng goïi laø toäi vi phaïm. Ñaây coù hai loaïi: (1) Hieän coù Phaät phaùp, ñoái vôùi Phaät phaùp chöa nghieân cöùu hoïc taäp kyõ löôõng, maø laïi sieâng naêng hoïc taäp saùch vôû theá gian, ñaây goïi laø phaïm. (2) Neáu nhö trí tueä cao sieâu, nhôù laâu khoâng queân, thì cho pheùp moãi ngaøy, duøng hai phaàn thôøi gian hoïc taäp Phaät phaùp, moät phaàn thôøi gian hoïc taäp luaän ñieån ngoaïi ñaïo vaø

115

saùch vôû theá gian. Tuøy phöông tieän maø hoïc hoûi, nhöng khoâng ñöôïc roøng raõ thöôûng thöùc, ham thích meâ luyeán, neáu nhö vaäy cuõng goïi laø coù toäi. Khai thò, kieán laäp phaùp töông töï vôùi chaùnh phaùp, ñaây goïi laø toäi tha thaéng, nghóa laø Boà taùt ñoù, khoâng nhöõng töï mình öa thích, maø coøn töï tu taäp, khoâng nhöõng nhö theá, maø laïi coøn xuùi giuïc ngöôøi khaùc tu taäp theo mình. Sôù cuûa ngaøi Haûi Vaân noùi: “Ngöôøi khai thò, kieán laäp phi chaùnh phaùp, phaïm toäi tha thaéng. Öa thích, nghóa laø töï mình öa thích; dieãn noùi, nghóa laø ñem söï öa thích cuûa mình noùi cho ngöôøi khaùc nghe; kieán laäp, nghóa laø töï mình laäp moät moân phaùi, daãn duï ngöôøi khaùc theo vaøo.” Töï khen mình cheâ ngöôøi, goïi laø toäi vi phaïm. Söï phaùt khôûi cuûa giôùi naøy khaùc vôùi toäi tha thaéng khen mình cheâ ngöôøi vöøa ñöôïc ñeà caäp ôû phaàn treân. Ñieàu naøy ôû phaàn sau seõ noùi ñeán. Nhöõng toäi nhö vaäy, khoâng neân duøng söï “coù hay khoâng coù söï hoå theïn” maø phaân bieät laø phaïm toäi tha thaéng hay toäi vi phaïm. Neáu nhö duøng phaùp “coù hay khoâng coù söï hoå theïn” maø phaân bieät, thì nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu laø phieàn naõo nhuyeãn baäc trung, khoâng goïi laø tha thaéng. I2. Thuyeát minh cuûa caùc boä luaän khaùc (Hoïc Taäp Luaän noùi veà taát caû toäi naëng caên baûn). J1. Caùc luaän sö khaùc. K1. Neâu leân laäp luaän cuûa caùc luaän sö khaùc. L1. Boà Ñeà Hieàn.

116

Boä Taân Sôù cuûa ngaøi Boà Ñeà Hieàn cho raèng Luaän Du Giaø daãn chöùng Hö Khoâng Taïng Kinh noùi veà caên boån troïng toäi, khoâng phaûi caên cöù sau khi thoï giôùi maø noùi. Phaûi neân thieát laäp “nhöõng ñieàu giôùi ñoù khoâng phaûi laø caên boån toäi” maø phaù tröø “nhöõng ñieàu giôùi ñoù laø caên boån toäi”.

Thieát laäp “nhöõng ñieàu giôùi ñoù khoâng phaûi laø caên boån toäi”, nghóa laø caùc toäi naøy khoâng phaûi laø nhaân duyeân huûy hoaïi “tònh giôùi ñaày ñuû”; nhö trong Kinh coù noùi: “Vua Saùt ñeá lôïi coù caên boån toäi, ñoát saïch taát caû nhaân laønh ñôøi tröôùc, xa lìa nhöõng quaû baùo vui coõi trôøi ngöôøi, sa vaøo aùc ñaïo, phaïm toäi tha thaéng.” Ñaây coù nghóa laø huûy hoaïi taát caû caên laønh vaø quaû vui coõi trôøi ngöôøi coù ñöôïc tröôùc khi thoï giôùi. Noùi phaù tröø “nhöõng ñieàu giôùi ñoù laø caên boån toäi”, nghóa laø neáu caùc toäi naøy laø nhaân duyeân huûy hoaïi “tònh giôùi ñaày ñuû”, aét phaûi laø toäi tha thaéng. Neáu vaäy, vò Boà taùt ñaày ñuû tònh giôùi, ñoái vôùi taát caû toäi tha thaéng naøy, tuøy phaïm moät toäi thì seõ maát giôùi theå, huoáng chi laø phaïm taát caû. Nhöõng nhaân duyeân nhö vaäy, trong phaàn Boà Taùt Ñòa aét phaûi ñeà caäp, theá nhöng chöa heà thaáy ñeà caäp ñeán. Laïi nöõa, Ñöùc Theá Toân vì vua Saùt ñeá lôïi noùi coù naêm toäi caên boån, vì caùc vò Boà taùt môùi an truï trong phaùp Ñaïi thöøa, noùi coù taùm toäi caên boån, nhö vaäy söï trì giôùi cuûa hoï, aét phaûi coù söï khaùc bieät. Theá nhöng, neáu noùi nhö vaäy, thöïc khoâng hôïp lyù, vì nhö Kinh noùi: “Vua Saùt ñeá lôïi coù naêm toäi caên boån, khoâng phaûi laø toäi caên boån cuûa Boà taùt Ñaïi thöøa sô cô”. Coøn nhö neáu cho raèng taùm toäi caên boån cuûa haønh giaû Ñaïi thöøa sô cô khoâng phaûi laø toäi caên boån cuûa vua Saùt ñeá lôïi, thì cuõng khoâng hôïp lyù, bôûi vì giôùi luaät nghi khoâng coù söï sai bieät.

117

L2. Voâ UÙy Sinh. Ngaøi Voâ UÙy Sinh cho raèng Hö Khoâng Taïng Kinh vaø Boà Taùt Ñòa noùi veà caên boån toäi, tuy coù choã baát ñoàng, nhöng khoâng coù loãi töông vi (traùi nghòch), nghóa laø do vì boå ñaëc giaø la coù ba phaåm thöôïng, trung, haï khaùc nhau, nhö vaäy toäi caên boån cuõng coù ba loaïi: naêm ñieàu, taùm ñieàu, boán ñieàu khaùc nhau. Neáu y theo ñaây maø noùi theâm veà söï khaùc bieät cuûa toäi töôùng, phaûi neân noùi nhö sau: “Moãi moät boå ñaëc giaø la, cuõng coù taát caû caùc toäi khaùc”, nghóa laø naêm toäi cuûa vua Saùt ñeá lôïi laø toäi cuûa boå ñaëc giaø la trung phaåm, taùm toäi cuûa haønh giaû Ñaïi thöøa sô cô laø toäi cuûa boå ñaëc giaø la haï phaåm, boán toäi maø Boà Taùt Ñòa noùi ñeán laø toäi cuûa boå ñaëc giaø la thöôïng phaåm. Neáu y vaøo moãi moät boå ñaëc giaø la maø coù theå an laäp taát caû toäi, thì ba phaåm boå ñaëc giaø la, moãi phaåm boå ñaëc giaø la phaûi coù möôøi baûy toäi caên boån. Theá nhöng, Hö Khoâng Taïng Kinh ñaõ noùi ñeán toäi tha thaéng thöù nhaát trong Boà Taùt Ñòa, neáu vaäy, Hö Khoâng Taïng Kinh phaûi coù möôøi boán toäi caên boån, theâm vaøo ba toäi trong Boà Taùt Ñòa, hôïp thaønh möôøi baûy toäi caên boån. Ba toäi trong Boà Taùt Ñòa, nghóa laø hai toäi thöù hai vaø thöù ba, theâm vaøo toäi thöù boán Ham thích dieãn noùi phaùp töông töï vôùi chaùnh phaùp. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn laïi cho raèng boán toäi ñöôïc noùi trong Boà Taùt Ñòa coù theå haøm nhieáp taát caû toäi khaùc. Taát caû toäi khaùc, khoâng toäi naøo khoâng bò haøm nhieáp trong boán toäi caên baûn naøy. Haøm nhieáp coù hai: (1) naêng nhieáp, töùc laø toäi khen mình cheâ ngöôøi, v.v..., phaân ra thaønh taùm toäi; (2) sôû nhieáp, töùc laø haøm nhieáp toäi Phaûn boäi Ñaïi thöøa, toäi Vì tham caàu lôïi döôõng cung kính neân khen mình cheâ ngöôøi, v.v..., cuøng caùc toäi trong Hö Khoâng Taïng Kinh, laïi

118

theâm toäi Roát raùo thoaùi thaát Boà ñeà taâm trong Thieän Xaûo Phöông Tieän Kinh, töùc thaønh möôøi boán toäi caên boån. Haøm nhieáp theá naøo? Khieán cho ngöôøi khaùc xaû giôùi bieät giaûi thoaùt, noùi caøn laø Thanh vaên khoâng caàn xaû boû taâm tham, v.v..., töï cho mình ñaõ ñöôïc phaùp nhaãn thaäm thaâm, töùc laø nhieáp vaøo ñieàu giôùi khen mình cheâ ngöôøi. Laïi nöõa, cöôùp ñoaït taøi vaät cuûa Tam baûo, ñoaït caø sa cuûa tyø kheo ñang maëc, troùi phaït sa moân, cöôõng ñoaït ñaây ñem cho kia, laáy vaät cuûa ngöôøi thaät tu ñem cho ngöôøi giaû tu, ñeàu laø nhieáp vaøo phaùp boûn seûn taøi vaät khoâng boá thí, nghóa laø do boûn seûn taøi vaät, khôûi taâm tham maõnh lieät. Ñoái vôùi taøi vaät cuûa ngöôøi khaùc, ngaên trôû khoâng cho hoï söû duïng ñeå maø ñoaït laáy, hoaëc töï yù ñem cho ngöôøi khaùc, ñoái vôùi vaät boá thí thì duøng söùc maïnh ñeå cöôõng ñoaït. Nhöõng vieäc nhö vaäy ñeàu laø do tính boûn seûn. Laïi nöõa, phaù hoøa hôïp taêng taïo toäi voâ giaùn, laøm cho ñoái phöông boû pheá vieäc tu haønh (xa ma tha), ñaây laø nhieáp vaøo boûn seûn phaùp khoâng chòu boá thí; ñoái vôùi taát caû phaùp, töï mình khoâng nhaãn thoï, laïi phaù hoaïi ngöôøi khaùc khoâng cho nhaãn thoï; khôûi taâm boûn seûn maõnh lieät, töï mình khoâng chaùnh giaûi, laïi laøm cho ngöôøi khaùc khoâng chaùnh giaûi. Laïi nöõa, maëc tình ñaùnh ñaäp tyø kheo phaù giôùi, taïo boán nghieäp voâ giaùn (ngoaïi tröø phaù taêng), vaø huûy hoaïi xoùm laøng thaønh aáp, ñaây laø nhieáp vaøo giôùi ñaùnh ñaäp höõu tình. Laïi nöõa, khieán cho ngöôøi khaùc xaû boû phaùp Thanh vaên, Duyeân giaùc, noùi nghóa lyù chaân thöïc thaâm saâu cho ngöôøi ngu si, laøm

119

cho hoï xaû boû taâm Boà ñeà, ñaây laø nhieáp vaøo phæ baùng Boà taùt taïng, nghóa laø ba phaùp Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà taùt ñeàu laø do Phaät noùi, neáu laøm cho hoï xaû boû moät phaùp, hoï seõ boû luoân hai phaùp kia. Töï mình laøm cho nhöõng ngöôøi ngu muoäi, do nhaân duyeân naøy, phæ baùng lyù chaân khoâng, thoaùi thaát taâm Boà ñeà, vì ñaõ xaû boû Ñaïi thöøa. Laïi nöõa, chaáp giöõ taø kieán, mình vaø ngöôøi an truï trong möôøi neûo baát thieän, laøm cho haønh giaû Ñaïi thöøa thoaùi thaát taâm Boà ñeà, chuyeån qua tu Tieåu thöøa, töùc laø nhieáp vaøo noùi phaùp töông töï, yù muoán noùi laø hai Thöøa kia, so vôùi phaùp Ñaïi thöøa, thì ñöôïc xem laø phaùp töông töï. L3. Taây taïng phaùp sö 1. Coù moät vò phaùp sö cho raèng, do vì caên cô chuùng sinh khaùc bieät, cho neân yù thuù cuûa kinh luaän cuõng khaùc bieät. Nghi quyõ truyeàn giôùi ñöôïc bieân cheá cuõng coù nhieàu söï sai khaùc, cho neân neáu y vaøo Hoïc Taäp Luaän vaø Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän maø thoï giôùi, thì phaûi laáy nhöõng ñieàu giôùi trong Hö Khoâng Taïng Kinh laøm caên boån toäi; coøn neáu y vaøo nghi quyõ cuûa Boà Taùt Ñòa maø thoï giôùi, thì phaûi laáy nhöõng ñieàu giôùi trong Boà Taùt Ñòa laøm caên boån toäi. L4. Taây taïng phaùp sö 2. Taây taïng laïi coù phaùp sö cho raèng ñaây laø do toâng chæ cuûa hai toâng Trung quaùn vaø Duy thöùc khoâng ñoàng maø ñöa ñeán söï khaùc bieät. K2. Ñaû phaù laäp luaän cuûa caùc luaän sö khaùc. L1. Phaù ngaøi Boà Ñeà Hieàn.

120

Töø tröôùc ñeán giôø nhöõng ñieàu maø boä Taân Sôù cuûa ngaøi Boà Ñeà Hieàn neâu leân ñeàu khoâng hôïp lyù, nghóa laø traùi ngöôïc vôùi söï giaûi thích kinh ñieån cuûa ngaøi Tòch Thieân. Nhö trong Hoïc Taäp Luaän cuûa Boà taùt Tòch Thieân, ñaàu tieân neâu leân caâu hoûi giaû thieát: “Vò vua Saùt ñeá lôïi vaø haønh giaû Ñaïi thöøa sô cô, ñaõ ñaày ñuû giôùi Boà taùt hay chöa? Neáu nhö ñaày ñuû thì khoâng neân phaân bieät vua Saùt ñeá lôïi coù naêm toäi, haønh giaû Ñaïi thöøa coù taùm toäi; coøn neáu chöa ñaày ñuû thì khoâng theå cho raèng “nhöõng ngöôøi ñoù phaïm toäi”, vì sao laïi goïi laø toäi cuûa söï phaïm giôùi ñaày ñuû? Sau ñoù neâu leân caâu traû lôøi nhö sau: “Ñoái vôùi taát caû toäi, tuøy theo choã phaïm, maø thieát laäp danh xöng cuûa toäi traïng, laøm cho ngöôøi phaïm sinh taâm sôï haõi. Nhö vaäy, taát caû ñeàu goïi laø toäi, caàn phaûi xa lìa. Phaûi neân noùi nhö vaäy, thì khoâng coù söï töông vi, nghóa laø toäi caên boån naøy, neáu chöa thoï giôùi maø phaïm, aét seõ huûy dieät taát caû thieän caên, khoâng theå thoï giôùi; coøn neáu nhö ñaõ thoï giôùi ñaày ñuû roài maø phaïm giôùi, thì toäi laïi caøng naëng hôn.” Coøn nhö ngaøi Boà Ñeà Hieàn laïi cho raèng söï phaïm toäi coù theå huûy hoaïi taát caû thieän caên tröôùc khi thoï giôùi, nhöng khoâng theå huûy phaïm giôùi, ñaây laø ñieàu töông vi maø chuùng ta muoán ñeà caäp ñeán. Laïi nöõa, boä sôù cuûa ngaøi Boà Ñeà Hieàn ñeà caäp ñeán nhöõng toäi ñoù, neáu laø caên boån toäi, thì trong Boà Taùt Ñòa phaûi noùi ñeán, theá nhöng laïi khoâng thaáy ñeà caäp ñeán. Neáu nhö cho raèng vì trong Boà Taùt Ñòa chöa noùi caùc toäi caên boån khaùc, cho neân caùc vò Boà taùt tu hoïc tònh giôùi chæ coù theå duøng boán phaùp laøm caên boån toäi, maø khoâng bieát ñeán caùc toäi caên boån khaùc, neáu khoâng bieát caùc toäi khaùc thì cuõng khoâng theå huûy phaïm giôùi. Do vì khoâng bieát coù choã phoøng hoä, ñaây töùc laø coù loãi.

121

Coøn neáu cho raèng “nhöõng ñieàu toäi ñoù” khoâng phaûi laø caên boån toäi, thì trong Boà Taùt Ñòa cuõng phaûi quyeát ñònh noùi khoâng phaûi laø caên boån toäi, theá nhöng laïi chöa thaáy noùi ñeán. Neáu ñem “khoâng phaûi caên boån toäi” cho laø caên boån toäi, “khoâng huûy phaïm tònh giôùi” cho laø huûy phaïm tònh giôùi, thì ñaây cuõng laø khoâng bieát choã phoøng hoä, cuõng goïi laø coù loãi. Laïi nöõa, caùc toäi maø Hö Khoâng Taïng Kinh noùi ñeán, trong Boà Taùt Ñòa khoâng thaáy noùi ñeán, vaø ngöôïc laïi, nhöõng toäi vi phaïm maø Boà Taùt Ñòa noùi ñeán, trong Hoïc Taäp Luaän cuõng khoâng ñeà caäp ñeán. Neân bieát, trong caùc kinh luaän, khoâng nhaát ñònh phaûi noùi ñeán taát caû caùc hoïc xöù, bôûi theá, trong Boà Taùt Ñòa cuõng nhö Hoïc Taäp Luaän ñeàu noùi: “Neáu nhö muoán bieát, phaûi neân tham khaûo töôøng taän Kinh taïng”. L2. Phaù ngaøi Voâ UÙy Sinh. Nhö ngaøi Voâ UÙy Sinh cho raèng: “Ñem nhöõng ñieàu maø Hoïc Taäp Luaän noùi laøm caên boån toäi”, ñaây laø ñieàu chí lyù. Theá nhöng, neáu cho raèng boán toäi caên boån trong Boà Taùt Ñòa, coù theå haøm nhieáp taát caû toäi khaùc, thì söï haøm nhieáp naøy, phaàn lôùn khoâng ñöôïc hôïp lyù, bôûi vì ñem moãi moät bieät töôùng thaâu nhieáp vaøo toång töôùng, ñaây laø ñieàu khoâng thích nghi. L3. Phaù Taây taïng phaùp sö 1. Laäp luaän cuûa phaùp sö Taây taïng 1, Hoïc Taäp Luaän ñaõ luaän phaù, nghóa laø Boà taùt ñaày ñuû giôùi, khoâng neân thieát laäp caùc toäi khaùc bieät. L4. Phaù Taây taïng phaùp sö 2.

122

Trong Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän Sôù, coù phaùp sö Taây taïng noùi raèng naêm toäi cuûa vua Saùt ñeá lôïi khoâng phaûi laø toäi caên boån, taùm toäi cuûa Boà taùt Ñaïi thöøa môùi laø toäi caên boån. Laïi noùi hai toâng Long Thoï, Voâ Tröôùc baát ñoàng. Neân bieát ôû ñaây Hoïc Taäp Luaän dung hôïp hai toâng maø noùi caùc loaïi toäi. Nhöõng ñieàu maø phaùp sö treân vöøa noùi, ñeàu laø söï töông vi, yù nghóa cuõng khoâng theå thaønh laäp. J2. Thuyeát minh cuûa Hoïc Taäp Luaän. Ñaïi khaùi, nhö Hö Khoâng Taïng Kinh noùi veà caùc toäi caên baûn, ngaøi Boà taùt Tòch Thieân chuù thích yù nghóa cuûa kinh, cuõng noùi raèng chuùng laø toäi naëng caên boån, vaø hôn nöõa, ngaøi laïi coøn dung nhieáp yù nghóa cuûa kinh naøy vaø Boà Taùt Ñòa. Dung nhieáp yù nghóa cuûa hai toâng Trung Quaùn vaø Du Giaø, ñaây laø ñieàu thích ñaùng nhaát. Nhö baûn cöïu dòch cuûa Hoïc Taäp Luaän noùi: “Ñeå cho deã haønh trì, ñoái vôùi nhöõng ñieàu toäi ñoù, dung nhieáp thaønh moät, ghi thaønh giaø ñaø (keä).” Neáu theo cöïu dòch, hình nhö ñem hai toâng, dung nhieáp thaønh moät nghóa; nhöng neáu theo taân dòch, thì chæ y vaøo moät toâng nghóa, töùc laø thieát laäp toâng nghóa cuûa ngaøi Voâ Tröôùc. Laïi nöõa, Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän Ñaïi Sôù cuõng noùi ñaây laø toäi naëng caên boån. Boä sôù cuûa ngaøi Thieän Thieân cuõng noùi: “Tröôùc tieân neân ñoïc tuïng Hö Khoâng Taïng Kinh, môùi coù theå tö duy quyeát traïch caùc toäi caên baûn”, nghóa laø trong caùc toäi, nhöõng toäi coù theå huûy hoaïi giôùi theå, töùc laø caên baûn toäi. Hö Khoâng Taïng Kinh ñaõ ñaïi khaùi noùi qua, cho neân phaûi tìm ñoïc cho bieát. Sôù cuûa ngaøi Giaûi Thoaùt

123

Nguyeät cuõng noùi: “Ñoái vôùi caùc toäi caên boån coù theå huûy hoaïi giôùi theå, nhaát nhaát phaûi xem Hö Khoâng Taïng Kinh.” Sôù cuûa ngaøi Bieán Chieáu Sinh cuõng noùi gioáng nhö treân, nghóa laø thieát laäp nhöõng ñieàu toäi ñoù laø caên boån toäi. Trong Hoïc Taäp Luaän haøm nhieáp caùc toäi caên boån thaønh baøi keä nhö sau: (1) Cöôùp ñoaït taøi saûn cuûa Tam baûo, Ñaây laø toäi tha thaéng thöù nhaát. (2) Phaûn boäi cuøng huûy baùng chaùnh phaùp, Phaät noùi laø tha thaéng thöù hai. (3) Ñoái vôùi tyø kheo, duø phaù giôùi, Ñoaït caø sa, hoaëc ñaùnh ñaäp hoï, Hoaëc ñem troùi buoäc, giam vaøo nguïc, Böùc hoï hoaøn tuïc, boû xuaát gia. (4) Taïo taùc naêm loaïi toäi voâ giaùn. (5) Baùm chaët taø kieán, baùng nhaân quaû. (6) Huûy hoaïi thaønh aáp vaø laøng xoùm, Phaät noùi ñeàu laø toäi caên boån. (7) Laïi vì nhöõng ngöôøi khoâng trí tueä, Dieãn noùi saâu roäng lyù chaân khoâng. (8) Laøm cho ngöôøi muoán vaøo Phaät thöøa, Thoaùi thaát taâm Boà ñeà Voâ thöôïng. (9) Khieán ngöôøi xaû boû phaùp Thanh vaên, Maø chæ tu hoïc phaùp Ñaïi thöøa. (10) Noùi böøa raèng Thanh vaên, Duyeân giaùc, Khoâng theå xaû boû phieàn naõo tham, Laøm cho ngöôøi tu boû Nhò thöøa. (11) Töï khen coù coâng ñöùc thuø thaéng,

124

Vì tham lôïi döôõng vaø cung kính, Ñem lôøi gian xaûo nhuïc maï ngöôøi. (12) Töï cho ñaõ ñöôïc nhaãn thaäm thaâm, Ñieân ñaûo, phoâ tröông, loeø ngöôøi khaùc (13) Laïm quyeàn troùi, phaït caùc sa moân, Taøi vaät thí chuû cuùng Tam baûo, YÛ maïnh giaønh laáy cho keû khaùc. (14) Laøm ngöôøi khaùc boû xa ma tha, Laáy vaät cuûa baäc chaân tu haønh, Ñem cho keû tu haønh giaû doái. Nhö vaäy, ñeàu laø toäi caên baûn, Ñeàu laø nhaân cuûa ñaïi ñòa nguïc, Phaûi neân ñoái ngaøi Hö Khoâng Taïng, Trong moäng, saùm hoái dieät chö toäi. (15) Roát raùo, thoaùt thaát taâm Boà ñeà. (16) Boûn seûn khoâng khôûi loøng thöông xoùt, Ngöôøi ñeán caàu xin, khoâng boá thí. (17) Trong loøng oâm aáp noãi oaùn hôøn, Ngöôøi ñeán saùm hoái, khoâng tha thöù, Giaän döõ ñaùnh ñaäp chö höõu tình. (18) Do taâm nhieãm duïc, theo ngöôøi khaùc, Ham thích dieãn noùi phaùp töông töï. K1. Phaùp tha thaéng thöù nhaát. Phaùp tha thaéng thöù nhaát laø gì? Nghóa laø ñoái vôùi taøi vaät cuûa Tam baûo, khoâng cho maø laáy. Trong ñaây coù saùu phaàn: 1/ Taøi vaät chuû: Trong kinh chæ noùi vaät cuûa toát ñoã ba, vaät cuûa taêng, vaø vaät cuûa töù phöông taêng. Toát ñoã ba, töùc laø Phaät vaø phaùp, hôïp

125

vôùi taêng giaø, goïi laø Tam baûo. Noùi Phaät, nghóa laø Phaät thaân, hoaëc caùc Phaät töôïng; noùi Phaùp, nghóa laø kinh ñieån, hoaëc luaät luaän; noùi Taêng, thì coù söï giaûn bieät nhö sau, (a) neáu laø phaøm phu, caàn phaûi boán vò tyø kheo trôû leân môùi ñöôïc goïi laø taêng, (b) neáu laø thaùnh nhaân, chæ caàn moät vò cuõng goïi laø taêng. Töù phöông taêng thì khoâng coù söï giaûn bieät. Laïi nöõa, coù boä luaän khaùc cho raèng: “ Tam baûo, töùc laø (1) Thích Ca Nhö Lai, (2) voâ laäu dieät ñaïo, (3) caùc baäc thaùnh höõu hoïc”. ÔÛ ñaây, chuùng ta khoâng choïn nghóa naøy, bôûi vì trong ñaây chæ noùi “vaät cuûa toát ñoã ba vaø vaät cuûa töù phöông taêng.” Laïi nöõa, neáu cöôùp ñoaït vaät cuûa toát ñoã ba, hoaëc vaät cuûa ngöôøi khaùc cuùng cho taêng, hoaëc vaät cuûa töù phöông taêng, chæ caàn ñoaït taøi vaät cuûa moät Baûo laø phaïm, khoâng caàn phaûi ñoaït taøi vaät cuûa caû ba Baûo môùi phaïm. 2/ Ñoà vaät bò ñoaït: Trong kinh khoâng coù noùi roõ raøng. Neân bieát taát caû ruoäng, ñaát, phoøng oác, aåm thöïc, xe coä ñeàu laø ñoái töôïng. Soá löôïng nhieàu ít, cuõng khoâng thaáy noùi roõ. Neân bieát, vaät bò troäm caép, duø laø nhoû beù nhaát, cuõng thaønh nghieäp troäm caép. Neáu vaät cuûa ngöôøi khaùc cuùng cho taêng, duø laø vò taêng ñoù ñaõ nhaän ñöôïc hay chöa, neáu troäm caép thì cuõng ñoàng nhö troäm ñoà vaät cuûa taêng, do vì thí chuû ñaõ coù yù cuùng döôøng vaät ñoù cho Tam baûo, thì vaät ñoù töùc laø vaät cuûa Tam baûo. 3/ Ngöôøi troäm: luùc troäm ñoà vaät cuûa taêng, phaûi chính mình khoâng phaûi laø taêng. 4/ YÙ töôûng muoán troäm caép: Ñaây coù ba phaàn. (a) Taàm tö, nghóa laø coù söï phaân bieät. Ñoái vôùi vaät cuûa Tam baûo coù yù muoán troäm caép, taâm khoâng cuoàng loaïn. Neáu nhö troäm nhaàm, thì khoâng goïi laø troäm caép ñoà vaät cuûa Tam baûo. Ñaây laø töôùng toång quaùt cuûa söï khoâng cho maø laáy. (b) Phaùt khôûi yù muoán troäm caép, nghóa laø vaät cuûa Tam

126

baûo ñoù, khoâng phaûi laø cuûa rieâng mình, vaø muoán laøm cho noù lìa khoûi boån xöù. YÙ töôûng muoán troäm caép naøy, hoaëc laø “ngheà nghieäp” cuûa hoï, hoaëc do phieàn naõo maø phaùt khôûi, chöù khoâng nhaát ñònh phaûi laø do taâm tham phaùt khôûi yù muoán troäm caép. Neáu vì muoán laøm lôïi ngöôøi khaùc, ñem taâm thöông xoùt maø laøm vieäc cöôùp ñoaït, ñieàu naøy coù toäi hay khoâng, phaàn sau seõ noùi tôùi. Ví nhö coù nhöõng caên boån toäi, trong caùc ñieàu giôùi khaùc, coù theå khai phöông tieän, nhöng khoâng theå ngay trong ñieàu giôùi caên boån toäi ñoù maø ñöôïc quyeàn khai phöông tieän. 5/ Gia haønh cuûa söï troäm caép, nghóa laø töï mình troäm, hoaëc baûo ngöôøi khaùc troäm. Töï mình laøm hoaëc baûo ngöôøi khaùc laøm, toäi ñeàu nhö nhau. Neáu ngöôøi khaùc khoâng hay bieát maø mình laáy troäm, hoaëc mình duøng theá löïc cöôõng ñoaït, ñeàu goïi laø phaïm, cho neân baûn cöïu dòch cuûa Luaän Du Giaø noùi: “Laáy troäm vaø cöôùp ñoaït taøi vaät cuûa Tam baûo.” 6/ Haønh töôùng cuûa söï khoâng cho maø laáy: nghóa laø muoán laáy cho ñöôïc moùn ñoà aáy. Trong ñieàu giôùi tha thaéng naøy, coù ba toäi tha thaéng, nghóa laø troäm cöôùp taøi vaät cuûa Phaät, cuûa phaùp vaø cuûa taêng. K2. Phaùp tha thaéng thöù hai. Phaùp tha thaéng thöù hai laø gì? Nghóa laø huûy baùng, xaû boû chaùnh phaùp. Trong ñaây coù hai phaàn: 1/ Ñoái töôïng cuûa söï huûy baùng, xaû boû. Kinh noùi: “Phæ baùng phaùp Thanh vaên, hoaëc phaùp Duyeân giaùc, hoaëc phaùp Ñaïi thöøa. Laïi coøn caám cheá ngöôøi khaùc khoâng cho tu hoïc, ñaây laø toäi naëng caên baûn

127

thöù hai.” Trong ñaây chöõ “hoaëc”, coù nghóa laø moãi moät loaïi kinh ñieån cuûa ba Thöøa, ñeàu laø chaùnh phaùp. Phæ baùng phaùp Ñaïi thöøa, nghóa laø neáu phæ baùng, phaûn boäi baát cöù moät phaùp naøo cuûa Ñaïi thöøa saâu xa roäng lôùn, thì ñeàu goïi laø phaïm. Ñieàu ñang noùi ôû ñaây, vaø trong Boà Taùt Ñòa noùi phæ baùng Ñaïi thöøa, laø toäi tha thaéng, nghóa laø phaùp Ñaïi thöøa naøy neâu roõ hai loaïi phaùp saâu xa roäng lôùn cuûa kinh taïng. Töông töï, ñoái vôùi phaùp taïng Tieåu thöøa, phaùp töù ñeá cuûa Thanh vaên, phaùp möôøi hai nhaân duyeân cuûa Duyeân giaùc, neáu phæ baùng moät phaùp, cuõng goïi laø phaïm. Neân bieát, ñaây cuõng gioáng nhö phæ baùng phaùp Ñaïi thöøa. Hoaëc coù ngöôøi hoûi: “Phæ baùng, xaû boû moät phaùp cuûa Ñaïi thöøa goïi laø toäi vi phaïm (nheï), phæ baùng, xaû boû phaùp Thanh vaên, Duyeân giaùc goïi laø toäi tha thaéng, ñieàu naøy döôøng nhö khoâng coù lyù, bôûi vì toäi phæ baùng Ñaïi thöøa naëng hôn phæ baùng Tieåu thöøa?” Traû lôøi: “Khoâng coù maâu thuaãn. Caùc giôùi tröôùc sau, khoâng nhaát ñònh phaûi y vaøo söï vi phaïm lôùn nhoû maø keát toäi naëng nheï. Nhö trong giôùi bieät giaûi thoaùt, neáu gieát ngöôøi, goïi laø phaïm toäi tha thaéng, coøn neáu aùc taâm laøm cho thaân Phaät chaûy maùu, goïi laø toäi thoâ (toäi thaâu lan giaù, nheï hôn toäi tha thaéng). Coøn haønh giaû Ñaïi thöøa, ñoái vôùi taøi saûn cuûa ngöôøi taïi gia, khoâng cho maø laáy, khoâng goïi laø phaïm toäi tha thaéng, coøn neáu nhö hieän taïi ñang coù taøi vaät, ñoái vôùi ngöôøi ngheøo khoå ñeán xin, boûn seûn khoâng chòu boá thí, thì goïi laø phaïm toäi tha thaéng. 2/ Töôùng traïng cuûa söï xaû boû: Hoïc Taäp Luaän, Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän ñeàu daãn Kinh noùi: “Phæ baùng phaùp Thanh vaên, phaùp Duyeân giaùc, hoaëc phaùp Ñaïi thöøa, hoaëc caám cheá ngöôøi khaùc, khoâng cho tu hoïc”. Theá nhöng, tra luïc nguyeân vaên cuûa kinh, thì chæ

128

thaáy noùi: “Phæ baùng, xaû boû phaùp Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà taùt thöøa, ngaên trôû laøm khoù khaên, khoâng chòu tu hoïc”. Trong Boà Taùt Ñòa cuõng chæ noùi “töï phæ baùng Ñaïi thöøa”, chöa thaáy noùi laøm cho ngöôøi khaùc chuyeån theo mình. Nhö vaäy, hai caùch noùi naøy ñeàu gioáng nhö nhau. Toäi tha thaéng naøy, khoâng nhaát ñònh phaûi laøm cho ngöôøi khaùc phæ baùng, xaû boû. Töï mình phæ baùng, nghóa laø ñoái vôùi chaùnh phaùp, phæ baùng cho raèng khoâng phaûi do Ñöùc Nhö Lai noùi ra. Hoûi: Neáu vaäy, trong phaàn toäi vi phaïm, phæ baùng, xaû boû phaùp Thanh vaên, goïi laø toäi vi phaïm, nhö vaäy laø traùi ngöôïc vôùi ôû ñaây? Traû lôøi: Ñoù chæ laø khinh mieät, chöù khoâng phaûi laø huûy baùng, xaû boû. Nhö phaàn sau seõ noùi. Trong phaùp tha thaéng naøy, coù ba toäi tha thaéng, nghóa laø phæ baùng phaùp Thanh vaên, phæ baùng phaùp Duyeân giaùc, vaø phæ baùng phaùp Boà taùt. K3. Phaùp tha thaéng thöù ba. Phaùp tha thaéng thöù ba laø gì? Laø xaâm haïi toån thöông xuaát gia tyø kheo. Trong ñaây coù hai phaàn. 1/ Ngöôøi bò xaâm haïi: Nhö trong Kinh noùi: “Ngöôøi nöông vaøo Phaät phaùp xuaát gia, caïo raâu toùc, maëc phaùp phuïc, coù giôùi hoaëc khoâng coù giôùi, trì giôùi hay phaù giôùi”, töùc laø nhö trong baøi keä phía tröôùc noùi: “Ñoái vôùi caùc tyø kheo, duø phaù giôùi”. 2/ Xaâm haïi toån thöông theá naøo? (a) taâm mong muoán: do phieàn naõo maø khôûi taâm toån haïi; (b) gia haønh: nhöõng haønh ñoäng nhö

129

ñoaït caø sa, hoaëc khieán cho hoaøn tuïc, böùc baùch xaû giôùi, nhaãn ñeán ñaùnh ñaäp, hoaëc baét giam vaøo nguïc, hoaëc saùt haïi, thì phaïm toäi tha thaéng. Neân bieát, ñaây laø nhieáp vaøo giôùi tha thaéng “ñaùnh ñaäp, xaâm haïi, toån naõo höõu tình”. Laïi nhö, cöôõng ñoaït caø sa cuûa nhöõng ngöôøi xuaát gia ñaày ñuû giôùi ñöùc, neáu nhö soá löôïng tyø kheo bò cöôõng ñoaït chöa ñeán boán vò, neân bieát ñaây laø nhieáp vaøo toäi tha thaéng naøy, coøn nhö soá löôïng tyø kheo bò cöôõng ñoaït töø boán vò trôû leân, thì aét laø phaïm toäi tha thaéng thöù nhaát. Trong phaùp tha thaéng naøy, coù hai toäi tha thaéng, (a) cöôõng ñoaït caø sa, (2) böùc baùch hoaøn tuïc. K4. Phaùp tha thaéng thöù tö. Phaùp tha thaéng thöù tö laø gì? Nghóa laø taïo naêm nghieäp voâ giaùn: gieát cha, gieát meï, gieát A la haùn, phaù hoøa hôïp taêng, duøng aùc taâm laøm thaân Phaät ra maùu. Ñaây goïi laø naêm toäi voâ giaùn caên boån. Laïi nöõa, ngoaïi tröø phaù hoøa hôïp taêng ra, boán toäi voâ giaùn kia ñeàu nhieáp vaøo phaùp tha thaéng thöù naêm trong Boà Taùt Ñòa. K5. Phaùp tha thaéng thöù naêm. Phaùp tha thaéng thöù naêm laø gì? Nghóa laø khôûi taø kieán, chaáp chaët khoâng boû, noùi caøn laø khoâng coù nghieäp quaû thieän aùc ñôøi tröôùc ñôøi sau. Khôûi taø kieán nhö vaäy, ñoaïn dieät thieän caên. Toäi tha thaéng naøy, khoâng nhaát ñònh phaûi laø baûo ngöôøi khaùc laøm möôøi ñieàu aùc, maø chæ caàn töï mình laøm möôøi ñieàu aùc, töùc laø phaïm toäi tha thaéng. K6. Phaùp tha thaéng thöù saùu.

130

Phaùp tha thaéng thöù saùu laø gì? Töùc laø phaù huûy, toån hoaïi truï xöù.

Trong ñaây coù hai phaàn: (1) choã bò huûy hoaïi: laø nhöõng choã nhö quoác, aáp, thaønh vaø thò; (2) naêng huûy, coù hai phaàn: (i) taâm mong muoán, nghóa laø do phieàn naõo phaùt ñoäng maø khôûi taâm huûy hoaïi; (ii) gia haønh, nghóa laø duøng taát caû caùc phöông tieän thöïc hieän söï huûy hoaïi. Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän daãn chöùng Kinh noùi raèng: “Treân ñaây, phaùp tha thaéng thöù nhaát ñeán thöù naêm laø naêm toäi cuûa vua Saùt ñeá lôïi, phaùp tha thaéng thöù saùu laø toäi thöù hai cuûa ñaïi thaàn, hôïp vôùi boán toäi voâ giaùn, thaønh ra naêm toäi cuûa ñaïi thaàn.” ÔÛ ñaây chæ noùi toäi tha thaéng huûy hoaïi truï xöù, coøn toäi caên baûn huûy hoaïi höõu tình trong truï xöù (quoác aáp), thì ñöôïc nhieáp vaøo toäi tha thaéng ñaùnh ñaäp höõu tình, vaø coøn toäi caên baûn huûy hoaïi taøi vaät trong truï xöù, thì laïi ñöôïc nhieáp vaøo toäi tha thaéng thöù nhaát, hoaëc toäi tha thaéng thöù möôøi ba. Trong toäi tha thaéng naøy coù boán toäi tha thaéng, nghóa laø huûy hoaïi (a) quoác, (b) aáp, (c) thaønh, (d) thò. K7. Phaùp tha thaéng thöù baûy. Phaùp tha thaéng thöù baûy laø gì? Laø noùi nghóa lyù thaâm saâu cho nhöõng ngöôøi khoâng ñuû trình ñoä (khoâng ñuùng caên cô).

Trong ñaây coù ba phaàn: (1) Ngöôøi nghe phaùp: laø nhöõng ngöôøi coù trí tueä noâng caïn, nghe noùi lyù chaân khoâng thaâm dieäu, lieàn sinh loøng lo sôï, thoaùi thaát taâm Boà ñeà. (2) Phaùp ñöôïc noùi: laø lyù chaân khoâng, xa lìa taát caû hyù luaän. (3) Sau khi nghe xong: nghóa laø sau khi

131

nghe xong lyù thuyeát chaân khoâng, ñoái phöông beøn sinh loøng sôï haõi, thoaùi thaát taâm Ñaïi boà ñeà, vaø sinh taâm öa thích Tieåu thöøa. Ñaây laø do vì khoâng quaùn saùt ñoái phöông coù ñuû trình ñoä hay khoâng, neân voäi vaøng khinh suaát noùi phaùp thaâm saâu. Neáu nhö sau khi quaùn saùt kyõ löôõng, cho raèng ñoái phöông coù ñuû trình ñoä, theá nhöng ñoái phöông roát raùo khoâng phaûi laø ngöôøi ñuùng caên cô nhö mình nghó, thì khoâng goïi laø phaïm toäi tha thaéng. K8. Phaùp tha thaéng thöù taùm. Phaùp tha thaéng thöù taùm laø gì? Nghóa laø laøm cho ngöôøi khaùc thoaùi thaát taâm Ñaïi thöøa.

Trong ñaây coù hai phaàn: (1) Ngöôøi coù theå thoaùi thaát: töùc laø nhöõng höõu tình ñaõ tu taäp phaùp Ñaïi thöøa, ñaõ phaùt taâm A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà, an truï trong Ñaïi thöøa. (2) Töôùng traïng laøm cho thoaùi thaát: töùc laø noùi vôùi ñoái phöông nhö sau: “Söùc oâng khoâng kham tu luïc ñoä vaïn haïnh, khoâng theå thaønh töïu Nhaát thieát chuûng trí, chi baèng phaùt taâm Thanh vaên, Bích chi phaät, mau thoaùt sinh töû, chöùng nhaäp Nieát baøn.”

Hoûi: YÙ trong ñaây muoán noùi laø laøm cho ngöôøi khaùc thoaùi thaát taâm Ñaïi thöøa, hay coøn caàn phaûi laøm cho hoï thoaùt suït, tu phaùp Tieåu thöøa (môùi phaïm tha thaéng)?

Traû lôøi: Nhö Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän Ñaïi Sôù noùi: “Thöù hai, laøm cho ngöôøi khaùc thoaùi thaát taâm Voâ thöôïng Boà ñeà, laïi coøn laøm cho hoï phaùt taâm tu Tieåu thöøa.” Nhö vaäy, coøn caàn phaûi laøm cho hoï chuyeån tu Tieåu thöøa môùi phaïm.

132

K9. Phaùp tha thaéng thöù chín. Phaùp tha thaéng thöù chín laø gì? Laø laøm cho ngöôøi khaùc xaû boû giôùi bieät giaûi thoaùt.

Trong ñaây coù hai phaàn: (1) Ngöôøi khaùc nghe vaø tin töôûng: töùc laø nhöõng ngöôøi ñaõ nhö lyù tu hoïc bieät giaûi thoaùt tyø naïi da. (2) Töôùng traïng laøm cho ngöôøi nghe vaø tin töôûng: töùc laø noùi vôùi ñoái phöông nhö sau: “OÂng caàn gì thoï hoïc giôùi tyø naïi da, oâng neân ñoïc tuïng Kinh ñieån Ñaïi thöøa, mau phaùt taâm A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà, dieät tröø troïn veïn ba aùc nghieäp do phieàn naõo sinh ra,” nghóa laø noùi chæ caàn ñoïc tuïng Ñaïi thöøa, phaùt Boà ñeà taâm, laø coù theå dieät tröø troïn veïn caùc aùc nghieäp.

Baûn cöïu dòch, ôû ñaây tuy cuõng noùi: “Xaû boû bieät giaûi thoaùt giôùi, thoaùt thaát taâm ñaõ phaùt, ñoïc tuïng Ñaïi thöøa”, theá nhöng, baûn taân dòch vaø Hö Khoâng Taïng Kinh môùi laø chính xaùc. Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän Ñaïi Sôù cuõng noùi: “Thöù ba, noùi vôùi ngöôøi khaùc raèng: “OÂng neân xaû boû giôùi bieät giaûi thoaùt, phaùt taâm Ñaïi thöøa, ñoïc tuïng Ñaïi thöøa, thì seõ ñöôïc thanh tònh.”

Hoûi: Nhö theá, taïi sao trong phaàn toäi vi phaïm phía sau coù noùi: “Neáu chö Boà taùt noùi nhö vaày: “Boà taùt khoâng neân hoïc taäp phaùp töông öng vôùi Thanh vaên thöøa”, ñaây goïi laø phaïm toäi vi phaïm”.

Traû lôøi: Neáu noùi nhö vaäy, laøm cho ngöôøi khaùc tin hieåu, thì goïi laø vi phaïm; coøn neáu laøm cho ngöôøi khaùc thoaùi thaát, xaû boû sôû hoïc, thì goïi laø tha thaéng.

133

K10. Phaùp tha thaéng thöù möôøi. Phaùp tha thaéng thöù möôøi laø gì? Laø huûy baùng phaùp Thanh vaên thöøa.

Trong ñaây coù hai phaàn: (1) Choã huûy baùng: nghóa laø höõu hoïc thöøa, töùc laø phaùp cuûa caùc vò höõu hoïc tu hoïc, cuõng töùc laø Thanh vaên thöøa, hoaëc laø Duyeân giaùc thöøa, hoaëc laø caû hai thöøa Thanh vaên, Duyeân giaùc. (2) Töôùng traïng cuûa söï huûy baùng: nghóa laø duøng taâm cao ngaïo noùi lôøi huûy baùng nhö sau: “OÂng laø Tieåu thöøa, chæ hoïc Tieåu thöøa, khoâng theå ñoaïn tröø keát söû phieàn naõo.” Ñieàu naøy gioáng nhö trong Kinh noùi: “OÂng khoâng neân nghe, thoï trì, ñoïc tuïng Kinh ñieån Thanh vaên, khoâng neân daïy ngöôøi khaùc”. Chæ caàn noùi nhö vaäy laø ñaõ phaïm toäi tha thaéng, khoâng caàn phaûi nhö Kinh noùi theâm: “Laøm cho ngöôøi thoï trì xaû boû Nhò thöøa”, môùi goïi laø toäi tha thaéng.

Trong ñaây noùi ñoái phöông (ngöôøi nghe) nghe vaø tieáp nhaän thì (ngöôøi noùi) phaïm toäi tha thaéng, neân bieát ñoái phöông (ngöôøi nghe) trong ñieàu giôùi naøy so vôùi ngöôøi nghe trong hai ñieàu giôùi thöù baûy vaø taùm khoâng ñoàng. Ngöôøi nghe trong hai ñieàu giôùi treân ñaày ñuû giôùi luaät, do nghe vaø tin töôûng beøn thoaùi thaát taâm Boà ñeà, cho neân khoâng ñöôïc lieät keâ trong ñieàu toäi caên baûn naøy. Phaàn sau seõ noùi roõ hôn.

Laïi nöõa, toäi tha thaéng naøy so vôùi toäi tha thaéng thöù hai “phæ baùng xaû boû phaùp Thanh vaên”, coù choã khaùc bieät, töùc laø phía treân laø phæ baùng kinh ñieån, cho raèng khoâng phaûi do Phaät noùi, coøn ôû ñaây laø phæ baùng phaùp, cho raèng phaùp naøy khoâng theå ñoaïn tröø caên baûn sinh töû luaân hoài. K11. Phaùp tha thaéng thöù möôøi moät.

134

Phaùp tha thaéng thöù möôøi moät laø gì? Laø töï khen mình vaø cheâ bai ngöôøi khaùc. Trong ñaây coù boán phaàn: (1) Ngöôøi noùi: töùc laø nhö Hoïc Taäp Luaän daãn Kinh noùi: “Thaáy ñoái phöông ñöôïc ngöôøi khaùc kính troïng tin töôûng, khôûi taâm ganh tò, beøn töï khen mình.” Ñaây coù nghóa laø huûy baùng keû ñöôïc ngöôøi khaùc kính troïng tin töôûng, vaø cuõng huûy baùng keû bò ngöôøi khaùc huûy baùng, khoâng nhöõng chæ huûy baùng ñoái phöông maø coøn töï khen mình. Ñaïi khaùi laø huûy baùng taát caû moïi ngöôøi. Laïi nöõa, trong baûn dòch khaùc, tuy khoâng noùi ñoái phöông ñöôïc ngöôøi khaùc kính troïng tin töôûng, nhöng cuõng aån haøm yù nghóa naøy. (2) Vieäc ñöôïc noùi: töùc laø coâng ñöùc cuûa mình vaø vieäc xaáu xa cuûa ngöôøi khaùc. (3) Töôùng traïng cuûa söï khen cheâ: töùc laø vì tham caàu lôïi döôõng cung kính, beøn ñoïc tuïng Ñaïi thöøa, giaûng giaûi, noùi lôøi ñaâm thoïc, noùi vôùi ngöôøi khaùc nhö sau: “Toâi laø haønh giaû Ñaïi thöøa, khoâng caàu lôïi döôõng, coøn ngöôøi ñoù thì ngöôïc laïi”. Trong Kinh noùi: “Töï khen moät caùch doái traù raèng mình ñaéc ñöôïc thöôïng nhaân phaùp”. Neân bieát ñieàu giôùi naøy khoâng gioáng nhö ñieàu giôùi keá tieáp “Noùi doái chöùng ñaéc thöôïng nhaân phaùp”. Ñieàu giôùi naøy vaø ñieàu giôùi treân ñeàu thuoäc vaøo loaïi “töï khen”. (4) Ñoäng cô phaùt khôûi lôøi noùi: töùc laø vì tham caàu lôïi döôõng cung kính, thaáy ngöôøi khaùc ñöôïc lôïi döôõng cung kính, beøn oâm loøng ganh gheùt, nhö Kinh noùi: “Do vì ganh gheùt, cho neân taïo boán loaïi ngöõ nghieäp baát thieän.” Trong Hoïc Taäp Luaän cuûa Boà taùt Tòch Thieân daãn caùc toäi tha thaéng trong Boà Taùt Ñòa, tröø toäi tha thaéng thöù nhaát, yù muoán noùi toäi tha thaéng thöù nhaát cuûa Boà Taùt Ñòa cuøng yù nghóa vôùi ôû ñaây. Theá nhöng ñoaïn vaên cuûa Boà Taùt Ñòa khoâng coù ôû trong ñieàu giôùi naøy. Hình nhö phaûi daãn toaøn boä ñoaïn vaên ñoù ra thì môùi hôïp lyù.

135

Laïi nöõa, söï töï khen, hoaëc cheâ ngöôøi naøy, laø do tham caàu lôïi döôõng, hoaëc cung kính; haønh giaû ñoái vôùi hai söï vieäc naøy, chæ caàn tham moät vieäc, ñeàu goïi laø coù toäi, nhö phaàn tröôùc ñaõ noùi qua. Nhöõng ñieàu khen cheâ, coù theå laø hö doái, coù theå laø chaân thöïc. Trong Kinh noùi löôïc nhö sau: “Noùi lôøi ñaâm thoïc”, nghóa laø taïo taùc nhaân duyeân noùi doái, phaïm toäi raát naëng. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Töï mình khoâng coù ñöùc, khen doái laø coù ñöùc, ngöôøi khaùc thöïc khoâng coù loãi, cheâ doái laø coù loãi”. Taân Sôù cuõng noùi: “Coù nghóa laø khen coâng ñöùc thöïc vaø khen coâng ñöùc khoâng thöïc, neáu nhö khoâng phaûi coâng ñöùc thöïc maø töï khen, ñaây goïi laø khen loän laïo”. Caâu treân, khen hai loaïi coâng ñöùc thöïc vaø khoâng thöïc, nghóa laø lôøi khen coù thaéng coù lieät; khoâng coù thöïc coâng ñöùc maø töï khen, thì goïi laø voïng ngöõ. K12. Phaùp tha thaéng thöù möôøi hai. Phaùp tha thaéng xöù thöù möôøi hai laø gì? Laø noùi doái chöùng ñaéc thöôïng nhaân phaùp. Trong ñaây coù hai phaàn: (1) ngöôøi nghe: töùc laø ngöôøi coù theå hieåu yù nghóa cuûa lôøi noùi, (2) töôùng traïng cuûa lôøi noùi: töùc laø noùi vôùi ngöôøi khaùc raèng: “Toâi ñaõ chöùng ñaéc nghóa Khoâng thaäm thaâm trong kinh ñieån, nay vì loøng töø bi maø giaûng noùi cho caùc vò, caùc vò neân y theo ñaây maø tu haønh.” Neân bieát ngöôøi ñoù khoâng thöïc söï giaûi ngoä kinh ñieån, khoâng phaûi vì ganh gheùt, maø vì taâm nhieãm oâ neân noùi phaùp doái traù, laøm cho nhöõng chuùng sinh khaùc nghe, tin töôûng thoï trì. Ngöôøi noùi lôøi naøy, neáu laø tyø kheo Boà taùt thì seõ cuøng luùc phaïm hai toäi tha thaéng. Nhaäp

136

Boà Taùt Haønh Luaän Sôù noùi: “Chæ duøng mieäng tuïng, laïi töï cho raèng mình hieåu yù nghóa thaäm thaâm, beøn noùi cho ngöôøi khaùc, khieán cho hoï hoï trì, thì goïi laø toäi caên boån.” Neáu noùi nhö vaäy, laø töông phaûn vôùi yù nghóa cuûa kinh. K13. Phaùp tha thaéng thöù möôøi ba. Phaùp tha thaéng thöù möôøi ba laø gì? Laø cöôõng ñoaït taøi vaät cuûa Tam baûo. Caùc vò ñaïi thaàn, teå töôùng, yû vaøo theá löïc cuûa nhaø vua, xöû phaït, giam giöõ tyø kheo, ñoaït taøi vaät cuûa hoï, laïi coøn sai khieån caùc tyø kheo gian aùc troäm caép taøi vaät cuûa taêng (caù nhaân), cuûa taêng giaø (thaäp phöông taêng) vaø töù phöông taêng (thöôøng truï), vaät cuûa toát ñoã ba (Phaät vaø phaùp), ñem ñeán cung hieán cho hoï, sau khi ñöôïc ñoà vaät beøn ñem daâng cho nhaø vua, vua vaø quaàn thaàn ñeàu phaïm toäi caên baûn. Trong ñaây, toäi caên baûn giam giöõ, xöû phaït sa moân nhieáp vaøo toäi caên baûn thöù hai, coøn toäi caên baûn cöôùp ñoaït taøi vaät Tam baûo nhieáp vaøo toäi caên baûn thöù nhaát. Ñaây laø toäi caên baûn “Duøng söùc maïnh cöôõng ñoaït ñem cung hieán cho ngöôøi khaùc”, nghóa laø toäi caên baûn thöù nhaát laø töï mình troäm caép hoaëc baûo ngöôøi khaùc troäm caép, coøn toäi caên baûn naøy töùc laø toäi xöû phaït giam giöõ sa moân, ñoaït taøi vaät cuûa hoï, sai khieán hoï phaûi laøm vieäc troäm caép, hoaëc baûo ngöôøi khaùc troäm caép roài töï mình höôûng thoï taøi vaät ñoù. Trong ñaây ñoà vaät bò cöôõng ñoaït hoaëc thuoäc veà moät tyø kheo, hoaëc hai tyø kheo, hoaëc ba tyø kheo. Phaàn coøn laïi nhö phaàn treân ñaõ noùi, taát caû ñeàu caàn phaûi bieát. K14. Phaùp tha thaéng thöù möôøi boán.

137

Phaùp tha thaéng thöù möôøi boán laø gì? Töùc laø kieán laäp caùc phaùp aùc, v.v... Trong ñaây coù hai phaàn: (1) Thieát laäp cheá ñònh ngöôïc vôùi chaùnh phaùp. Ngöôøi thieát laäp cheá ñònh naøy laø tyø kheo tu haønh nhö phaùp; phaùp ñöôïc cheá laäp, laø do vò tyø kheo ñoù duøng taâm toån haïi, thieát laäp cheá ñònh ngöôïc vôùi chaùnh phaùp, laøm cho caùc tyø kheo khaùc, pheá boû vieäc tu taäp xa ma tha (chæ), tyø baùt xaù na (quaùn), sinh khôûi nhieàu phieàn naõo. (2) Cöôõng ñoaït taøi vaät cuûa ngöôøi tu chaùnh ñònh. Trong ñaây coù boán phaàn: (a) Chuû nhaân cuûa taøi vaät: töùc laø caùc tyø kheo sieâng naêng tu haïnh vieãn ly; vò chuû nhaân, neáu laø thaùnh nhaân, hoaëc neáu ôû trong taêng ñoaøn, thì ñaây goïi laø toäi tha thaéng thöù nhaát. Trong ñieàu giôùi naøy, chuû nhaân cuûa taøi vaät, khoâng phaûi laø thaùnh nhaân, khoâng phaûi laø vò tyø kheo soáng trong taêng ñoaøn töø boán ngöôøi trôû leân. (b) Taøi vaät: taát caû ñoà duøng cuûa hoï ñeàu goïi laø taøi vaät. (c) Taâm yù: ñoái vôùi ñoái phöông coù taâm saân haän. (d) Gia haønh: ñoái vôùi taøi vaät cuûa ñoái phöông, khoâng cho maø laáy, laáy xong ñem cho nhöõng ngöôøi giaû tu haønh. Nhö trong Kinh coù noùi: “Hai ngöôøi ñoù ñeàu phaïm vaøo toäi caên baûn”. Noùi hai ngöôøi ñoù, töùc laø (1) nhaø vua, (2) vò tyø kheo noùi loãi laàm cuûa ngöôøi tu chaùnh haïnh. Coù choã noùi ngöôøi giaû tu haønh cuõng phaïm toäi caên baûn. Ñieàu naøy traùi ngöôïc vôùi yù cuûa kinh. “Nhö vaäy, ñeàu laø toäi caên baûn”, nghóa laø töø toäi tha thaéng thöù baûy ñeán thöù möôøi boán, sau moãi baøi keä, phaûi theâm moät caâu “nhö vaäy, ñeàu laø toäi caên baûn”. Taùm toäi naëng naøy, töùc laø trong Kinh noùi taùm toäi cuûa haønh giaû Ñaïi thöøa sô cô. “Ñeàu laø nhaân cuûa ñaïi ñòa nguïc”, töùc laø caùc toäi nghieäp ñaõ taïo.

138

“Trong moäng saùm hoái dieät chö toäi”, töùc laø chæ ñieåm phöông tieän giuùp cho ngöôøi phaïm toäi ñöôïc phuïc hoài söï thanh tònh. Hoûi: Coù nhöõng toäi naëng caên baûn nhö vaäy, phaûi neân nhö baøi keä noùi: “Phaïm giôùi baäc thöôïng phaûi thoï laïi”, taïi sao laïi baét phaûi saùm hoái tröø dieät toäi chöôùng phuïc hoài söï thanh tònh? Traû lôøi: Neáu coù theå saùm hoái dieät tröø toäi phaïm giôùi, theo nhö Kinh noùi, coù theå ra khoûi aùc ñaïo. Theá nhöng, sau khi toäi chöôùng ñöôïc tröø dieät, thanh tònh trôû laïi, vaãn phaûi thoï laïi giôùi phaùp. Nhöõng nghóa lyù nhö vaäy, neân xem Hoïc Taäp Luaän daãn Phöông Tieän Thieän Xaûo Kinh noùi: “Phaïm toäi caên baûn coù theå phuïc hoài thanh tònh”. Laïi nöõa, nghóa lyù naøy coøn coù nhieàu caùch thuyeát minh khaùc, nghóa laø toäi ñaõ phaïm, neáu khoâng thuoäc veà phieàn naõo baäc thöôïng, thì seõ thuoäc veà toäi tha thaéng do phieàn naõo baäc trung, haï, vaø nhö vaäy, do saùm hoái dieät toäi, coù theå laøm haønh giaû phuïc hoài thanh tònh. Ñieàu naøy phaàn sau seõ noùi töôøng taän hôn. “Roát raùo, thoaùi thaát taâm Boà ñeà”, nghóa laø xaû boû nguyeän taâm. Toäi caên baûn naøy, nhö Phöông Tieän Thieän Xaûo Kinh noùi. Ngöôøi phaïm toäi caên baûn naøy, baét buoäc phaûi laø moät ngöôøi ñaày ñuû giôùi Boà taùt. Saùt na ñaàu tieân, thoaùi thaát taâm ñoù, vaãn chöa goïi laø maát giôùi. Ñeán saùt na thöù hai, thì môùi maát giôùi Boà taùt, chöù khoâng phaûi chæ ngaãu nhieân thoaùi thaát taâm ñoù maø khoâng ñöôïc goïi laø Boà taùt. Töông töï nhö tröôøng hôïp thoaùi thaát Boà ñeà taâm, neáu Boà taùt sinh khôûi taø kieán thì cuõng seõ maát giôùi.

139

Hai toäi naøy, neáu nhö sinh khôûi, thì phaïm toäi caên baûn, khoâng caàn bieát coù phaûi laø phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng hay khoâng. Coøn nhöõng tröôøng hôïp khaùc thì phaûi keå vaøo. “Boûn seûn khoâng khôûi loøng thöông xoùt, ngöôøi ñeán caàu xin, khoâng boá thí “, hai caâu naøy coù nghóa laø coù ngöôøi ñeán xin taøi vaät, khoâng boá thí taøi vaät, coù ngöôøi ñeán hoûi phaùp, khoâng boá thí phaùp. “Trong loøng oâm aáp noãi oaùn hôøn, ngöôøi ñeán van lôn, khoâng tha thöù, giaän döõ ñaùnh ñaäp chö höõu tình”, ba caâu naøy so vôùi baûn dòch cuûa Hoïc Taäp Luaän coù choã sai khaùc, nhö phaàn treân ñaõ noùi. “Do taâm nhieãm duïc, theo ngöôøi khaùc, ham thích dieãn noùi phaùp töông töï”, hai caâu naøy, caâu ñaàu, nhö trong Maâu Ni Hoä Nieäm Trang Nghieâm Luaän, daãn baûn dòch khaùc cuûa boä luaän naøy noùi: “Do söï nhieãm duïc, vaø theo ngöôøi”, vaên nghóa coù veû thích ñaùng hôn. Laïi nhö Boà Taùt Ñòa noùi: “Ñoái vôùi phaùp töông töï, hoaëc töï mình tin hieåu, hoaëc bò ngöôøi khaùc lay chuyeån”, nhö vaäy, hai caâu hôïp laïi, coù hai caùch giaûi thích: (a) do nhieãm duïc maø noùi phaùp töông töï, ñoù laø do töï mình coù kieán giaûi phi lyù, (b) do tuøy thuaän ngöôøi khaùc maø noùi phaùp töông töï, ñoù laø bò ngöôøi khaùc lay chuyeån. H2. Haäu quaû cuûa söï phaïm toäi tha thaéng. Boà taùt ñoái vôùi toäi tha thaéng, chæ caàn phaïm moät toäi, thì trong phaùp tu hieän ñôøi, khoâng theå tích taäp, khoâng theå nhieáp thoï tö löông roäng lôùn cuûa Boà taùt, trong phaùp tu hieän ñôøi, khoâng theå coù nieàm vui cuøng yù thích thanh tònh, huoáng hoà laø phaïm taát caû. Ñaây goïi laø Boà taùt töông töï, chöù khoâng phaûi Boà taùt chaân thöïc.

140

Ngaøi Ñöùc Quang noùi: “Tích taäp coù nghóa laø taêng tröôûng, nhieáp thoï coù nghóa laø sinh khôûi.” Boä sôù khaùc noùi: “Khoâng theå tích taäp tö löông ñeå chöùng nhaäp Ñaïi ñòa Boà taùt.” “Nieàm vui cuøng yù thích thanh tònh”, caùc boä sôù cho laø chöùng nhaäp Ñaïi ñòa, töùc laø chöùng nhaäp sô ñòa. Noùi toùm laïi, ñoái vôùi caùc toäi tha thaéng, chæ caàn phaïm moät toäi, töùc thì trong phaùp tu hieän ñôøi khoâng theå chöùng nhaäp sô ñòa, nghóa laø taát caû tö löông roäng lôùn, chuaån bò cho vieäc chöùng nhaäp sô ñòa, ñaõ tích taäp tröôùc kia, khoâng theå taêng tröôûng, coøn caùc tö löông chöa tích taäp thì khoâng theå sinh khôûi, huoáng chi laø thöôøng phaïm toäi tha thaéng! Bôûi theá khoâng neân taùi phaïm toäi tha thaéng môùi coù theå nghó ñeán vieäc thoï laïi giôùi Boà taùt. Ñoái vôùi toäi caên baûn, chaúng thaø xaû boû thaân meänh chöù khoâng vi phaïm. Nhö Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän noùi: Neáu nhö khoâng quaû quyeát, Phaùt taâm, laïi taïo aùc, Leân xuoáng coõi luaân hoài, Khoù maø chöùng ñaïo quaû (Phaåm thöù tö, keä 11) Noùi veà boán phaùp tha thaéng, Luaän Du Giaø vaø Hoïc Taäp Luaän, ñeàu coù laäp luaän gioáng nhau. Hö Khoâng Taïng Kinh cuõng noùi ñeán nhöõng loãi laàm cuûa caùc toäi ñoù nhö sau: “Haønh giaû Ñaïi thöøa sô cô, neáu nhö phaïm toäi caên baûn, thì taát caû thieän caên ñaõ tu taäp tröôùc kia ñeàu bò ñoát saïch, ñoù laø tha thaéng xöù. Maát söï vui cuûa ngöôøi, trôøi cuøng caûnh giôùi hyû laïc cuûa Ñaïi thöøa, ñoïa vaøo aùc ñaïo, löu chuyeån sinh töû, xa lìa thieän tri thöùc.”

141

H3. Phaân bieät ba loaïi phieàn naõo phaïm giôùi. Hoûi: Loaïi phieàn naõo naøo phaïm giôùi, khoâng goïi laø maát giôùi? Loaïi phieàn naõo naøo phaïm giôùi, goïi laø maát giôùi? Traû lôøi: Boà taùt, neáu duøng taâm phieàn naõo baäc haï hoaëc baäc trung, huûy phaïm boán toäi tha thaéng, thì khoâng bò maát tònh giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, coøn nhö neáu duøng taâm phieàn naõo baäc thöôïng huûy phaïm boán toäi tha thaéng, thì goïi laø maát giôùi Boà taùt. Toäi tha thaéng, nhö phaàn tröôùc ñaõ noùi, neáu laø toäi “yù nhaïo (öa thích)” thì coù boán loaïi, coøn neáu laø toäi “gia haønh” thì coù taùm loaïi, chaúng haïn nhö tham caàu lôïi döôõng cung kính, v.v..., nhaãn ñeán caùc toäi ñöôïc noùi trong Hoïc Taäp Luaän. Neáu nhö khoâng phaûi phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng, thì khoâng goïi laø toäi tha thaéng. Tröôøng hôïp caùc toäi khaùc, neân bieát cuõng töông töï nhö vaäy. Coøn neáu nhö taïm thôøi sinh khôûi moät nieäm taø kieán, hoaëc “hôi hôi” thoaùi thaát taâm Boà ñeà, thì phaïm toäi tha thaéng, khoâng caàn phaûi khôûi taâm phieàn naõo baäc thöôïng, nhö phaàn tröôùc ñaõ noùi qua. Hö Khoâng Taïng Kinh noùi ñeán caùc toäi, neáu nhö khoâng phaûi duøng taâm phieàn naõo baäc thöôïng maø phaïm, phaûi bieát ñoù laø phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc haï hoaëc baäc trung. Luaän Du Giaø, trong phaàn noùi veà caùc toäi tha thaéng, neáu nhö chöa phaïm toäi tha thaéng, thì coù theå goïi laø phaïm toäi baäc trung hoaëc baäc haï. Phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng, coù nghóa laø neáu Boà taùt (1) thöôøng thöôøng vi phaïm boán toäi tha thaéng, (2) hoaøn toaøn khoâng bieát hoå theïn, (3) trong loøng caûm thaáy vui thích, (4) cho laø coù

142

coâng ñöùc, neân bieát ñaây goïi laø phaïm toäi tha thaéng vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng. Ñieàu naøy ñöôïc chia laøm boán phaàn: 1/ Thöù nhaát: thöôøng thöôøng vi phaïm boán toäi tha thaéng.

“Boán toäi tha thaéng”: nhö coù sôù giaûi noùi: “Ñieàu naøy muoán noùi laø chæ caàn phaïm moät toäi tha thaéng, chöù khoâng baét buoäc phaûi phaïm caû boán toäi moät luùc.”

“Thöôøng thöôøng vi phaïm”: Taây taïng coù phaùp sö noùi: “Ñaây laø noùi phaïm hai laàn trôû leân”. Laïi coù phaùp sö noùi: “Ñaây caàn phaûi coù ñuû ba giai ñoaïn: gia haønh, chaùnh haønh vaø chung haønh”. Theá nhöng trong caùc boä sôù khaùc khoâng thaáy noùi ñeán ñieàu naøy, maø yù nghóa cuõng khoâng phaûi nhö theá, cho neân khoâng theå y cöù. ÔÛ ñaây coù nghóa laø phaïm xong moät toäi tha thaéng, sau ñoù qua moät ñoaïn thôøi gian, laïi tieáp tuïc phaïm theâm moät toäi tha thaéng (coù theå ñoàng loaïi hoaëc khaùc loaïi), ñaây goïi laø thöôøng thöôøng vi phaïm. Nhö Taân Sôù noùi: “Phieàn naõo maõnh lieät, nghóa laø phieàn naõo phaùt ñoäng xong, sau ñoù laïi thöôøng thöôøng phaùt ñoäng khoâng ngöøng, chöa töøng sinh khôûi moät nieäm hoå theïn.” Traùt Muïc Tra Sôù cuõng noùi: “Hoaëc ñoái vôùi boán phaùp tha thaéng, hoaëc ñoái vôùi moät phaùp trong boán phaùp tha thaéng naøy, trong nhöõng thôøi gian sau, thöôøng thöôøng mong muoán phaùt ñoäng.” Laïi nhö, hai ngaøi Haûi Vaân vaø Toái Thaéng Töû ñeàu noùi: “Do vì nhöõng phaùp tha thaéng nhö vaäy thöôøng thöôøng phaùt ñoäng, coù theå laøm huûy hoaïi taát caû söï hoå theïn, cho neân noùi Chöa töøng sinh khôûi moät nieäm hoå theïn.” ÔÛ ñaây noùi, do vì phaùp tha thaéng thöôøng thöôøng phaùt ñoäng, coù theå huûy hoaïi söï hoå theïn; yù nghóa gioáng nhö hai ngaøi vöøa noùi. Laïi coù sôù giaûi noùi: “Khoâng coù thôøi gian nhaát ñònh”. Phaàn sau seõ noùi töôøng taän.

143

2/ Thöù hai: hoaøn toaøn khoâng coù söï hoå theïn.

Hoå theïn, nhö Boà Taùt Ñòa noùi: “Boà taùt luùc saép söûa phaïm toäi, neáu nhö bieát roõ ñaây laø ñieàu mình khoâng neân laøm, lieàn sinh hoå theïn, ñaây goïi laø taøm; hôn nöõa, ñoái vôùi vieäc aùc, lo sôï bò ngöôøi khaùc quôû traùch, lieàn sinh hoå theïn, ñaây goïi laø quyù.”

Hai phaùp naøy, caûnh sôû duyeân laø haønh vi aùc cuûa chính mình. Haønh töôùng cuûa noù laø söï hoå theïn, coøn söï phaân bieät giöõa hai phaùp laø: (i) neáu nghó raèng ñaây laø ñieàu mình khoâng neân laøm, nghó ñeán thaân phaän cuûa chính mình maø khôûi loøng hoå theïn thì goïi laø taøm, (ii) coøn neáu nhö lo sôï ngöôøi khaùc quôû traùch, nghó töôûng ñeán ngöôøi chung quanh maø sinh loøng hoå theïn thì goïi laø quyù. Nhö vaäy, neáu phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng, baäc trung, nhaãn ñeán baäc haï, ñeàu khoâng sinh khôûi hai taâm nhö vaäy, thì goïi laø hoaøn toaøn khoâng coù söï hoå theïn.

Taïi sao hoaøn toaøn khoâng sinh khôûi söï hoå theïn? Do vì söï phaùt ñoäng cuûa caùc aùc haønh coù khaû naêng laøm phaïm toäi tha thaéng, nghóa laø neáu phaïm toäi tha thaéng thì hai taâm naøy hoaøn toaøn khoâng sinh khôûi, bôûi vì neáu nhö coù theå sinh khôûi duø chuùt ít taâm hoå theïn, thì khoâng coøn goïi laø phaïm toäi tha thaéng.

Nhö theá, hai taâm naøy luùc naøo thì coù theå sinh khôûi, luùc naøo thì khoâng theå sinh khôûi? Coù ngöôøi cho raèng taâm hoå theïn sinh khôûi hay khoâng, laø trong khoaûng thôøi gian coá ñònh maø caùc haønh vi aùc coù khaû naêng phaïm toäi tha thaéng phaùt ñoäng. Theá nhöng, ñieàu naøy khoâng hôïp lyù. Phaàn sau seõ noùi töôøng taän hôn.

3/ Thöù ba: trong loøng caûm thaáy raát öa thích.

144

Hai ngaøi Haûi Vaân vaø Toái Thaéng Töû ñeàu noùi: “Do khoâng coù

taâm taøm, cho neân sinh loøng ham öa, nghóa laø vì khoâng coù taâm taøm, cho neân ñoái vôùi caùc haønh vi aùc, sinh loøng ham öa; hoaëc vì khoâng coù taâm taøm vaø taâm quyù, cho neân ñoái vôùi haønh vi aùc khôûi loøng ham öa.” Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Do khoâng coù taâm taøm quyù, ñoái vôùi toäi aùc, sinh loøng vui thích, cho neân goïi laø ham öa.” Ñaây coù nghóa laø ñoái vôùi caùc vieäc aùc, khoâng nhöõng khoâng coù taâm taøm quyù, maø coøn sinh khôûi taâm ham öa. Hai ngaøi Haûi Vaân vaø Toái Thaéng Töû ñeàu noùi: “Öa thích, coù nghóa laø ñoái vôùi caùc vieäc aùc, phaùt ñoäng khoâng ngöøng (khoâng chòu xaû boû).”

Hoûi: Trong caùc phaàn naøy, phaàn ñaàu tieân laø caên baûn. Neáu khoâng ñaày ñuû caùc phaàn sau, thì khoâng goïi laø ñaày ñuû caùc ñieàu kieän cuûa söï phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng. Cho neân phaûi theâm caùc phaàn phía sau. Theá nhöng trong phaàn thöù ba, trong loøng caûm thaáy raát öa thích, ñoái vôùi caùc aùc haønh khoâng chòu xaû boû; khoâng xaû aùc haønh, töùc laø khoâng coù taøm quyù, nhö vaäy thì khoâng caàn phaàn thöù hai, cuõng vaãn ñöôïc goïi laø phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng?

Traû lôøi: Trong ñaây noùi: “Khoâng xaû caùc aùc haønh”, khoâng phaûi laø thaáy loãi laàm maø khoâng xaû boû, maø coù nghóa laø vì öa thích cho neân khoâng xaû boû. Nhö ngaøi Ñöùc Quang Luaän Sö noùi: “Noùi öa thích (aùi nhaïo), “aùi” coù nghóa laø ham öa, heát loøng ham muoán, coøn “nhaïo” laø gia haønh, an truï trong söï vieäc ñoù.” Ñaây coù nghóa laø: “coù taâm öa thích caùc aùc haønh goïi laø aùi, coøn öa thích laøm caùc aùc haønh goïi laø nhaïo.” Noùi nhö vaäy, coù veû phuø hôïp vôùi boån yù cuûa Luaän Du Giaø.

145

Hoûi: Neáu vaäy, aét seõ truøng laëp vôùi yù nghóa “thöôøng thöôøng phaùt ñoäng”, nghóa laø muoán tieáp tuïc phaùt ñoäng aùc haønh, töùc laø thích laøm aùc haønh.

Traû lôøi: Khoâng coù loãi truøng laëp. Phía treân laø söï mong caàu, coøn phía döôùi laø söï vui thích. Hai taâm naøy coù söï khaùc bieät.

4/ Thöù tö: cho laø coù coâng ñöùc.

Hai ngaøi Haûi Vaân vaø Toái Thaéng Töû ñeàu noùi: “Ñoái vôùi caùc haønh vi aùc, khoâng thaáy loãi laàm.”

Neáu nghó nhö vaày: “Neáu nhö thaáy loãi laàm, coù theå seõ sinh khôûi taâm hoå theïn, vaø nhö vaäy, laøm sao ñoái vôùi toäi aùc maø coù theå khôûi taâm öa thích?” Neân bieát, ñieàu naøy thöïc söï khoâng coù söï töông phaûn, nghóa laø thaáy söï loãi laàm, sinh khôûi taâm hoå theïn, ñaây laø nhaân cuûa söï taøm quyù, nhöng chöa phaûi thöïc söï taøm quyù. Nhö vaäy, tuy thaáy ñöôïc loãi laàm cuûa söï vieäc, nhöng vaãn öa thích, theo ñoù maø laøm. Cuõng nhö tröôøng hôïp ngöôøi trì giôùi laøm vieäc phi phaïm haïnh.

Traùt Muïc Tra Sôù giaûi thích yù nghóa cuûa hai chöõ “aùi nhaïo”, chæ laø ñaûo ngöôïc thöù töï cuûa hai chöõ maø noùi. Coøn caùc nghóa khaùc cuõng gioáng nhö treân.

Ngaøi Ñöùc Quang Luaän Sö noùi: “Neáu ñoái vôùi phaùp tha thaéng xöù ñoù, nghó laø coâng ñöùc, maø sinh taâm öa thích, thì goïi laø “cho laø coù coâng ñöùc”. Ñaây khoâng coù nghóa laø phaùp tha thaéng xöù ñoù khoâng coù loãi laàm. Nhö noùi chöõ “duïc” trong “coâng ñöùc cuûa nguõ duïc”, ñaây laø duïc (söï ham muoán) cuûa yù, chöù khoâng phaûi laø thaáy choã yù khoâng

146

muoán. Caùc boä sôù giaûi khaùc ñoái vôùi ñieàu naøy, yù nghóa cuõng gioáng nhö ôû ñaây.

Ñaïi Thöøa Baûo Yeáu Nghóa Luaän Sôù noùi: “Thöôøng thöôøng, coù nghóa laø vöôït quaù moät khoaûng thôøi gian coá ñònh, khoâng sinh khôûi taâm hoå theïn, vì khoâng hoå theïn neân khoâng giaùn ñoaïn. Trong khoaûng thôøi gian coá ñònh, nhö Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: Neáu chö Boà taùt, luùc saùng sôùm phaïm giôùi, ñeán khoaûng giöõa tröa khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, ñaây goïi laø giôùi thaân cuûa Boà taùt khoâng bò huûy hoaïi. Töông töï, luùc giöõa tröa phaïm, ñeán khoaûng xeá chieàu khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, luùc xeá chieàu phaïm, ñeán khoaûng ñaàu ñeâm khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, luùc ñaàu ñeâm phaïm, ñeán khoaûng nöûa ñeâm khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, luùc nöûa ñeâm phaïm, ñeán khoaûng cuoái ñeâm khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, luùc cuoái ñeâm phaïm, ñeán khoaûng saùng sôùm hoâm sau khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, thì goïi laø giôùi thaân cuûa Boà taùt khoâng huûy hoaïi. Nhö vaäy, töø saùng sôùm cuûa ngaøy thöù nhaát ñeán saùng sôùm ngaøy thöù hai, ban ngaøy ba phaàn, ban ñeâm ba phaàn, moät ngaøy moät ñeâm coù toång coäng saùu phaàn.”

Neáu y theo söï giaûi thích cuûa coå ñöùc vöøa noùi ôû treân, hai

nghóa (1) thöôøng thöôøng phaùt ñoäng vaø (2) khoâng coù hoå theïn laø moät, nhö vaäy, aét seõ töông phaûn vôùi Luaän ñaõ lieät keâ hai phaàn khaùc nhau.

Hôn nöõa, neáu trong Luaän ñaõ noùi caùc ñieàu kieän, sau laïi theâm vaøo “trong moät khoaûng thôøi gian coá ñònh”, thì nhö theá, trong Boà Taùt Ñòa lieät keâ caùc ñieàu kieän ñeå phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng laïi khoâng ñaày ñuû. Coøn neáu ñeå maëc baát cöù nhaø chuù giaûi naøo cuõng coù theå taêng theâm ñieàu kieän, thì soá ñieàu kieän coù theå seõ trôû thaønh quaù nhieàu, ñeán voâ cuøng taän. Ñieàu naøy cuõng laïi khoâng hôïp lyù.

147

Nhö phaàn sau seõ noùi ñeán, vieäc thieát laäp “trong khoaûng thôøi gian coá ñònh”, cuõng khoâng phaûi laø boån nghóa cuûa Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh. Kinh ñoù noùi: “Öu Ba Ly! Do yù nghóa naøy, ta vì chö Boà taùt thuyeát minh khai giôùi vaø giaù giôùi, coøn ñoái vôùi Thanh vaên chæ thuyeát minh giaù giôùi. Naøy Öu Ba Ly! Neáu chö Boà taùt phaùt taâm tu haønh trong phaùp Ñaïi thöøa, luùc sôùm mai phaïm giôùi, ñeán khoaûng giöõa tröa khoâng xaû boû taâm Nhaát thieát trí, thì giôùi thaân cuûa vò Boà taùt ñoù khoâng bò huûy hoaïi; neáu luùc giöõa tröa phaïm giôùi, ñeán khoaûng xeá chieàu khoâng xaû boû taâm Nhaát thieát trí, thì giôùi thaân cuûa vò Boà taùt ñoù khoâng bò huûy hoaïi; neáu luùc xeá chieàu phaïm giôùi, ñeán khoaûng ñaàu ñeâm khoâng xaû boû taâm Nhaát thieát trí, thì giôùi thaân cuûa vò Boà taùt ñoù khoâng bò huûy hoaïi; neáu luùc ñaàu ñeâm phaïm giôùi, ñeán khoaûng nöûa ñeâm khoâng xaû boû taâm Nhaát thieát trí, thì giôùi thaân cuûa vò Boà taùt ñoù khoâng bò huûy hoaïi; neáu luùc nöûa ñeâm phaïm giôùi, ñeán khoaûng cuoái ñeâm khoâng xaû boû taâm Nhaát thieát trí, thì giôùi thaân cuûa vò Boà taùt ñoù khoâng bò huûy hoaïi; neáu luùc cuoái ñeâm phaïm giôùi, ñeán khoaûng sôùm mai khoâng xaû boû taâm Nhaát thieát trí, thì giôùi thaân cuûa vò Boà taùt ñoù khoâng bò huûy hoaïi. Naøy Öu Ba Ly! Do yù nghóa naøy, caùc vò haønh giaû Boà taùt thöøa, thoï trì khai giôùi giaù giôùi, giaû söû neáu coù phaïm giôùi, khoâng neân ñaùnh maát nieàm tin, sinh khôûi öu saàu hoái haän moät caùch quaù ñaùng, töï laøm naõo loaïn taâm mình. Coøn nhö caùc haønh giaû Thanh vaên thöøa, neáu nhö phaïm giôùi, töùc laø huûy hoaïi tònh giôùi cuûa Thanh vaên. Vì sao? Vì haøng Thanh vaên trì giôùi laø ñeå ñoaïn tröø phieàn naõo, nhö cöùu ñaàu ñang bò chaùy,22 loøng chæ mong caàu chöùng ñaéc Nieát baøn, do yù nghóa naøy, neân goïi laø Thanh vaên thöøa chæ thoï trì giaù giôùi.” Trong ñaây noùi luùc sôùm mai phaïm toäi, töùc laø phaïm toäi caên boån.

Hoûi: Laøm sao bieát ñoù laø toäi caên boån?

148

Traû lôøi: Theo nhö caâu traû lôøi trong kinh, haønh giaû Boà taùt thöøa thoï trì khai giôùi giaù giôùi, haønh giaû Thanh vaên thöøa chæ thoï trì giaù giôùi, laïi nöõa, yù nghóa toång quaùt cuûa Kinh muoán noùi: “Hoïc xöù Boà taùt coù theå khoâi phuïc thanh tònh, coøn choã Thanh vaên phaïm, khoâng theå khoâi phuïc thanh tònh.” Do ñaây noùi ñoù laø toäi caên boån, coù nghóa laø trong Thanh vaên thöøa, ngoaïi tröø toäi caên boån ra, phaïm caùc toäi khaùc ñeàu coù theå khoâi phuïc thanh tònh, nhö vaäy, phaùp khoâi phuïc thanh tònh naøy, khoâng phaûi chæ rieâng Boà taùt thöøa môùi coù.

Hoûi: Neáu vaäy, ñaõ goïi laø caên boån toäi, laïi noùi giôùi thaân khoâng huûy hoaïi, ñaây laø phaïm vaøo loãi töông vi, bôûi vì phaïm giôùi töùc laø giôùi thaân bò huûy hoaïi?

Traû lôøi: Khoâng coù loãi töông vi. Nhö Hoïc Taäp Luaän daãn Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: “Giôùi thaân voâ bieân”, nghóa laø neáu nhö trong giôùi luaät cuûa Boà taùt thöøa, phaïm toäi caên boån maø khoâng theå thoï laïi, thì ñaây töùc laø höõu bieân (coù giôùi haïn), laø coù luùc cuøng taän. Theá nhöng, trong giôùi luaät Boà taùt coù theå thoï laïi, cho neân goïi laø voâ bieân.

Nhö phaàn treân noùi veà “trong moät khoaûng thôøi gian coá ñònh”, aét laø trong khoaûng thôøi gian ñoù phaûi neân khoâi phuïc thanh tònh. Nhö Kinh noùi: “Luùc sôùm mai phaïm giôùi ñeán khoaûng giöõa tröa”, theá nhöng, khoaûng thôøi gian giöõa sôùm mai vaø giöõa tröa khoâng phaûi laø coá ñònh; laïi nöõa, Luaän chæ noùi laø khoâng coù taâm hoå theïn, cuøng noùi ñeán söï thaáy loãi laàm hoaëc khoâng thaáy loãi laàm, coøn trong Kinh chæ noùi ñeán söï khoâng xaû boû taâm Boà ñeà, caû hai ñeàu khoâng noùi raèng coù “moät khoaûng thôøi gian coá ñònh”.

Hoûi: Neáu vaäy, Ñaïo Cöï Luaän Sôù noùi: “Saùu thôøi laïi chia laøm möôøi taùm phaàn, buoåi sôùm mai coù ba phaàn, trong hai phaàn ñaàu neáu

149

phaïm giôùi, trong phaàn sau neáu khoâng queân Boà ñeà taâm, thì khoâng bò maát Boà taùt giôùi theå, naêm thôøi sau cuõng töông töï nhö vaäy”, yù nghóa phaûi neân giaûi thích nhö theá naøo?

Traû lôøi: Neân bieát ñoaïn vaên naøy laø chæ töôùng traïng cuûa caùc ñeä töû ñaày ñuû giôùi luaät tu haønh ñaïo haïnh, phía tröôùc coøn coù moät caâu “xa lìa baïn aùc, tu taäp ñuùng thôøi “, noùi “tu taäp ñuùng thôøi”, nghóa laø trong saùu thôøi, moãi thôøi chia laøm ba phaàn, trong hai phaàn ñaàu, neáu coù phaïm giôùi, ñeán phaàn thöù ba, caàn phaûi khoâng ñöôïc queân taâm Boà ñeà, maø tu taäp söï khoâi phuïc thanh tònh. Neáu khoâng nhö vaäy, aét seõ coù söï töông phaûn vôùi nghi quyõ tu haønh khoâi phuïc söï thanh tònh cuûa haønh giaû baäc haï. Sôù vaên cuõng noùi: “Haønh giaû baäc thöôïng coù theå khoâi phuïc thanh tònh trong phaàn ñaàu, haønh giaû baäc trung khoâi phuïc thanh tònh ôû phaàn thöù hai, coøn haønh giaû baäc haï ñeán phaàn thöù ba môùi khoâi phuïc thanh tònh.” Neáu noùi theâm nöõa, boä sôù naøy coøn noùi theâm naêm möôi boán nghi quyõ tu taäp ñeå khoâi phuïc thanh tònh, nghóa laø haønh giaû baäc thöôïng thöôïng ôû phaàn ñaàu tieân cuûa saùt na, baäc thöôïng trung ôû phaàn thöù hai cuûa saùt na, baäc thöôïng haï ôû phaàn thöù ba cuûa saùt na môùi ñöôïc khoâi phuïc thanh tònh. Trong ñaây noùi nghi quyõ tu haønh ñeå khoâi phuïc thanh tònh, chöù khoâng noùi ñeán khoaûng thôøi gian phaïm toäi tha thaéng.

Hoûi: Neáu vaäy, phaïm toäi caên boån maø vaãn coù theå khoâi phuïc thanh tònh, vaäy giôùi naøy laø Boà taùt giôùi? Hay laø giôùi bieät giaûi thoaùt trong Boà taùt thöøa? Neáu laø Boà taùt giôùi, maø laïi noùi raèng “khoâng xaû boû nguyeän taâm thì coù theå khoâi phuïc thanh tònh”, ñieàu naøy khoâng hôïp lyù. Tuy ñaõ xaû boû nguyeän taâm, neáu sau ñoù laïi phaùt taâm, thì Boà taùt tònh giôùi ñaõ thoï tröôùc kia, cuõng coù theå sinh khôûi laïi; coøn neáu laø giôùi bieät giaûi thoaùt trong Boà taùt thöøa, caùc Kinh ñieån Ñaïi Tieåu thöøa phaàn lôùn noùi raèng toäi tha thaéng huûy phaïm giôùi bieät giaûi thoaùt, sau ñoù duø coù

150

thoï laïi cuõng khoâng theå naøo sinh khôûi laïi giôùi bieät giaûi thoaùt ñaõ thoï tröôùc kia. Nhö vaäy, neáu duøng lyù do xaû boû hay khoâng xaû boû nguyeän taâm maø phaân bieät toäi phaïm coù theå khoâi phuïc hay khoâng, ñieàu naøy coù veû khoâng hôïp lyù!

Traû lôøi: Ngaøi Tòch Thieân Boà taùt vieän daãn Kinh naøy, chöùng minh uy löïc cuûa Boà ñeà taâm coù theå laøm thanh tònh caùc toäi ñaõ phaïm. YÙ cuûa Kinh muoán noùi, tuy laø huûy phaïm toäi troïng caên boån, neáu nhö khoâng xaû boû nguyeän taâm, coù theå khoâi phuïc thanh tònh. Tuy do vì huûy phaïm toäi troïng caên boån, chöôùng ngaïi giôùi phaùp sinh khôûi trôû laïi, theá nhöng, laïi do vì khoâng xa lìa uy löïc cuûa Boà ñeà taâm, cho neân coù theå tröø khöû nhöõng chöôùng ngaïi ñoù, do ñaây coù theå chöùng minh raèng ñieàu ngaøi noùi laø giôùi bieät giaûi thoaùt trong Boà taùt thöøa. Bôûi vì, neáu laø Boà taùt giôùi, thì tuy ñaõ xaû boû nguyeän taâm, sau naøy vaãn coù theå sinh khôûi trôû laïi. Laïi nhö phaàn tröôùc ñaõ daãn Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän noùi:

Neáu nhö khoâng quaû quyeát, Phaùt taâm, laïi taïo aùc, Leân xuoáng coõi luaân hoài, Khoù maø chöùng ñaïo quaû. (Phaåm thöù tö, keä 11) Ñaây laø noùi ñeán hoaïn naïn cuûa söï xaû boû Boà ñeà taâm. Noùi “khoâng quaû quyeát”, coù nghóa laø xaû boû nguyeän taâm. Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän coøn noùi: “Trong Boà taùt giôùi ñoïa, toäi xaû taâm naëng nhaát”. Noùi “Phaùt taâm, laïi taïo aùc, leân xuoáng coõi luaân hoài”, coù nghóa laø sau khi phaïm toäi caên boån, laïi coù theå sinh khôûi laïi uy löïc cuûa nguyeän taâm, do uy löïc cuûa nguyeän taâm, laïi coù theå sinh khôûi laïi tònh giôùi.

151

Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: “Theá naøo goïi laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Thanh vaên thöøa? Theá naøo goïi laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Duyeân giaùc thöøa? Theá naøo goïi laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Boà taùt thöøa?” Ñaây laø hoûi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Boà taùt, chöù khoâng phaûi Boà taùt giôùi! Laïi nhö, trong kinh, khi giaûi ñaùp giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Ñaïi Tieåu thöøa noùi: “Vì chö Boà taùt giaûng noùi khai giôùi, giaù giôùi, vì chö Thanh vaên chæ noùi giaù giôùi.” Ñieàu naøy phaàn tröôùc ñaõ noùi töôøng taän, cho neân bieát ñaây laø giôùi bieät giaûi thoaùt trong Boà taùt thöøa. Hoûi: Neáu vaäy, khoâng xaû boû nguyeän taâm, coù theå khoâi phuïc söï thanh tònh, coøn xaû boû nguyeän taâm thì khoâng theå khoâi phuïc söï thanh tònh, söï khaùc nhau theá naøo? Traû lôøi: Ñaây khoâng coù nghóa laø baát cöù ngöôøi naøo ñaày ñuû giôùi bieät giaûi thoaùt, phaïm toäi caên baûn ñeàu coù theå khoâi phuïc söï thanh tònh, maø khoâng coù söï khaùc bieät. Nghóa laø vò Boà taùt ñaày ñuû giôùi bieät giaûi thoaùt, neáu phaïm toäi caên boån cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, sau khi phaïm vaãn khoâng hoaøn toaøn xaû boû nguyeän taâm ñaõ phaùt tröôùc kia, trong tröôøng hôïp naøy coù theå thoï laïi; coøn nhö vò Boà taùt ñoù phaïm toäi caên boån, trong ba thôøi: gia haønh, chaùnh haønh, hoaëc chung haønh, neáu xaû boû nguyeän taâm ñaõ phaùt tröôùc kia, thì trong tröôøng hôïp naøy aét khoâng theå thoï laïi. Neáu noùi trong tröôøng hôïp naøy vaãn coù theå thoï laïi, thì haønh giaû Tieåu thöøa cuõng coù theå thoï laïi, ñaây laø moät ñieàu sai laàm to taùt. Sôùm mai, nghóa laø töø luùc maët trôøi môùi moïc cho ñeán khi maët trôøi saép ñöùng boùng, giöõa tröa, laø chæ giôùi haïn thôøi gian cuoái cuøng cuûa söï phaïm giôùi. Nhö vaäy, phaïm toäi caên boån, sau ñoù neáu hoaøn

152

toaøn khoâng xaû boû nguyeän taâm ñaõ phaùt, do uy löïc cuûa nguyeän taâm, toäi caên boån naøy khoâng theå chöôùng ngaïi söï sinh khôûi trôû laïi cuûa giôùi luaät, coøn neáu xaû boû nguyeän taâm, töùc laø khoâng theå tröø khöû ñöôïc löïc löôïng chöôùng ngaïi ñoù, khoâng theå khoâi phuïc ñöôïc söï thanh tònh. Laïi nöõa, ngay tröôùc khi phaïm toäi caên boån, neáu xaû boû nguyeän taâm, thì khoâng khoâi phuïc ñöôïc söï thanh tònh, cho neân haønh giaû sau khi phaïm toäi, tuyeät nhieân khoâng neân xaû boû nguyeän taâm. Maät yù cuûa Kinh naøy khi noùi raèng “khoâng xaû boû”, coù nghóa laø khoâng xaû boû nguyeän taâm ñaõ töøng phaùt tröôùc kia, chöù khoâng coù nghóa laø luùc phaïm giôùi vaãn chöa phaùt nguyeän taâm. Phöông Tieän Thieän Xaûo Kinh noùi: “Thieän nam töû! OÂng nay neân bieát, Boà taùt ma ha taùt ñaày ñuû phöông tieän thieän xaûo, hoaëc coù luùc gaëp aùc tri thöùc daãn duï laøm cho thoaùi thaát taâm Voâ thöôïng Boà ñeà, phaïm toäi cöïc naëng. Boà taùt luùc ñoù neân suy ngaãm nhö theá naøy: Ta nay neáu nhö laäp töùc thuû chöùng Nieát baøn, khoâng coøn coù theå maëc aùo giaùp tinh tieán, laøm sao coù theå ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh thoaùt khoûi söï khoå naõo cuûa luaân hoài. Ta nay khoâng neân vì nhaân duyeân naøy maø huûy hoaïi taâm Voâ thöôïng Boà ñeà. Vì sao? Vì ta muoán ôû trong luaân hoài ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh. Duø coù phaïm toäi cöïc naëng, cuõng quyeát khoâng ñoaïn dieät thieän caên! Thieän nam töû! Ñaây goïi laø phöông tieän thieän xaûo cuûa Boà taùt ma ha taùt. Laïi nöõa, neáu nhö coù vò xuaát gia Boà taùt, coù taâm phaân bieät, sinh khôûi taùc yù khaùc bieät, phaïm boán toäi caên boån, neáu nhö vò ñoù ñaày ñuû phöông tieän thieän xaûo, phaûi laäp töùc saùm hoái, ta noùi vò Boà taùt ñoù laø ngöôøi voâ toäi.” Cho neân ngöôøi phaïm toäi, phaûi laø Boà taùt, môùi coù theå thoï laïi; coøn neáu laø ngöôøi tröôùc ñoù ñaõ thuoäc veà caùc Thöøa khaùc, phaïm toäi caên boån, sau ñoù duø coù thoï giôùi laøm Boà taùt, cuõng khoâng theå thoï laïi giôùi bieät giaûi thoaùt.

153

Hai Kinh treân ñaây ñeàu laø noùi veà giôùi bieät giaûi thoaùt trong Boà taùt thöøa. Coù ngöôøi hieåu laàm yù nghóa naøy, cho raèng giôùi bieät giaûi thoaùt trong Ñaïi thöøa, tuy phaïm toäi tha thaéng, sau ñoù coù theå thoï laïi, seõ ñaéc giôùi theå nhö tröôùc kia. Phaûi bieát chæ coù Boà taùt Ñaïi thöøa (tröôùc ñoù ñaõ thoï Boà taùt giôùi, sau ñoù phaïm toäi caên boån cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt), môùi coù theå thoï laïi, chöù khoâng phaûi taát caû moïi ngöôøi trong Ñaïi thöøa ñeàu ñöôïc nhö vaäy. Laïi nöõa, Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Ñaïi, Tieåu thöøa coù ba loaïi khaùc bieät: (1) “taän hình thoï giôùi” vaø “khoâng phaûi taän hình thoï giôùi”, (2) “khai giôùi vaø giaù giôùi” vaø “chæ coù giaù giôùi”, (3) “thaâm nhaäp giôùi” vaø “yeám ly giôùi”. Coù ngöôøi cho raèng “thaâm nhaäp giôùi” töùc laø bieät giaûi thoaùt giôùi cuûa Boà taùt thöøa, sau khi cheát vaãn khoâng xaû (khoâng maát giôùi theå), cho neân goïi laø thaâm nhaäp. Ñieàu naøy khoâng ñuùng, bôûi vì Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: “Boà taùt nhö vaäy thaønh thuïc thieän caên, taát caû phieàn naõo phaûi neân daàn daàn tröø taän, khoâng neân trong moät ñôøi tröø taän caùc phieàn naõo. Caùc haønh giaû Thanh vaên, thaønh thuïc thieän caên, nhö cöùu ñaàu ñang bò chaùy, nhaãn ñeán khoâng khôûi moät nieäm thoï theâm thaân ñôøi sau.” Nhö vaäy, hai yù nghóa thaâm nhaäp vaø yeám ly, coù nghóa laø töø phöông dieän thoï theâm thaân ñôøi sau hay khoâng maø noùi. Phaàn treân ñaõ bieän minh töôøng taän nhöõng yù nghóa muoán noùi. Döôùi ñaây laø noùi veà boán nghóa cuûa söï phaïm toäi vôùi ba phieàn naõo. Hoûi: Trong phieàn naõo baäc thöôïng coù boán phaàn: (1) hoaøn toaøn khoâng coù taâm hoå theïn, (2) khoâng thaáy loãi laàm, hai phaàn naøy

154

thuoäc veà “giaù thuyeân”, (3) sau laïi muoán phaùt ñoäng, (4) caûm thaáy raát öa thích, hai phaàn naøy thuoäc veà “bieåu thuyeân”. Nhöõng phaàn naøy phaûi baét ñaàu phaùt khôûi töø luùc naøo ñeán luùc naøo (nghóa laø trong khoaûng thôøi gian naøo)? Traû lôøi: (1) hoaøn toaøn khoâng coù taâm hoå theïn, (2) khoâng thaáy loãi laàm, hai phaàn giaù thuyeân naøy, töø luùc baét ñaàu phaùt khôûi, cho ñeán luùc chaùnh haønh ñaày ñuû, thöôøng khoâng giaùn ñoaïn. Trong khoaûng thôøi gian naøy, neáu khôûi taâm hoå theïn, hoaëc neáu thaáy ñöôïc loãi laàm, chæ caàn moät trong hai vieäc hieän khôûi, thì söï phaïm toäi khoâng ñaày ñuû ñieàu kieän ñeå goïi laø phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng. Töông töï, (3) sau laïi muoán phaùt ñoäng, (4) caûm thaáy raát öa thích, hai phaàn bieåu thuyeân naøy, cuõng trong khoaûng thôøi gian ñoù phaùt khôûi, nhaãn ñeán khi chaùnh haønh ñaày ñuû, trong khoaûng trung gian, khoâng xaû boû yù nieäm ñoù; chöù khoâng coù nghóa laø cuøng moät aùc haønh, hieän haønh khoâng giaùn ñoaïn. Hoûi: Theá naøo laø phaïm vôùi taâm phieàn naõo baäc trung? Taâm phieàn naõo baäc haï? Traû lôøi: Caùc ngaøi Haûi Vaân, Ñöùc Quang, Toái Thaéng Töû vaø baûn cöïu dòch cuûa Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng ñeàu khoâng thaáy noùi ñeán, chæ coù Traùt Muïc Tra Sôù noùi coù hai nghóa: (1) Töï toâng nghóa: nghóa laø do phieàn naõo sinh khôûi, phieàn naõo tuøy thuaän, phieàn naõo hoä trì maø trôû thaønh phaïm toäi vôùi taâm phieàn naõo baäc haï, trung, hoaëc thöôïng. Luùc ñaàu laø taïm thôøi sinh khôûi, keá ñoù sau khi sinh khôûi, taâm tuøy thuaän theo phieàn naõo, cuoái cuøng laø phieàn naõo theá löïc taêng thöôïng (caøng luùc caøng maïnh). (2) Tha toâng nghóa: nghóa laø nhö Baûo

155

Vaân Kinh noùi: “Y vaøo ba phaåm haï, trung, thöôïng cuûa ba ñoäc tham, saân, si maø phaân bieät.” Hai loái thuyeát minh vöøa noùi treân, nghóa lyù ñeàu khoâng hôïp. Laïi nöõa, Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Taân Sôù noùi: “Ñoái vôùi boán phaàn vöøa ñeà caäp ôû treân, taêng theâm moät phaàn “ngöôøi khaùc khuyeân giaùn khoâng chòu xaû boû”, neáu ñaày ñuû naêm phaàn naøy thì laø phieàn naõo baäc thöôïng; neáu nhö ngöôøi khaùc can giaùn maø xaû, thì laø phieàn naõo baäc trung; neáu nhö khoâng caàn ñôïi ngöôøi khaùc can giaùn, töï mình coù theå xaû boû aùc haønh, thì laø phieàn naõo baäc haï.” Ñieàu naøy cuõng phi lyù, bôûi vì neáu caùc boä sôù giaûi coù theå taêng gia caùc phaàn, thì soá phaàn maø Boà Taùt Ñòa thieát laäp seõ taêng gia voâ haïn löôïng. Hoûi: Nhö vaäy, theá naøo môùi laø nghóa chaùnh? Traû lôøi: Thöôïng sö Voâ Tröôùc chæ noùi phaïm vôùi ba taâm phieàn naõo khaùc bieät. Tröôùc heát, caàn phaûi bieát roõ ba loaïi naøy, neáu nhö khoâng bieát, aét khoâng theå bieän bieät laø khi phaïm toäi naøo thì phaûi ôû tröôùc ba boå ñaëc giaø la laøm phaùp saùm hoái? Phaïm toäi naøo thì phaûi ôû tröôùc moät boå ñaëc giaø la laøm phaùp saùm hoái? Ñieàu naøy trong caùc phaåm khaùc (trung, haï), ñaïi khaùi, chöa noùi töôøng taän, phaûi ôû trong phaåm phieàn naõo baäc thöôïng môùi coù theå hieåu roõ. Trong ba ñieàu kieän (1) caûm thaáy raát öa thích, (2) sau laïi muoán phaùt ñoäng, (3) khoâng thaáy loãi laàm, thì ñieàu kieän (3) khoâng thaáy loãi laàm, laø phieàn naõo thoâ troïng so vôùi hai phaàn ñaàu. Tuy coù hai ñieàu kieän ñaàu (1) vaø (2), neáu nhö thaáy loãi laàm thì coù theå sinh khôûi taâm hoå theïn. Neáu nhö hoaøn toaøn khoâng thaáy söï tai haïi, aét laø khoâng

156

theå sinh khôûi taâm hoå theïn. Laïi nöõa, thaáy ñöôïc loãi laàm, tuy khoâng coù nghóa nhaát ñònh seõ sinh khôûi taâm taøm quyù, theá nhöng neáu khoâng thaáy loãi laàm, aét laø taâm taøm quyù nhaát ñònh khoâng sinh khôûi! Cho neân luùc caùc ñieàu kieän cuûa taâm phieàn naõo baäc thöôïng chöa ñaày ñuû, neáu nhö thaáy ñöôïc loãi laàm, neân bieát ñaây goïi laø phaïm vôùi taâm phieàn naõo baäc trung, nghóa laø, khoâng thaáy loãi laàm, nhaát ñònh khoâng coù taâm hoå theïn, coøn nhö coù taâm hoå theïn, neân bieát nhaát ñònh laø ñaõ thaáy loãi laàm, cho neân, hai ñieàu kieän naøy, khoâng caàn phaûi phaân caét chuùng ra. H4. Coù theå khoâi phuïc söï thanh tònh ñaëc thuø Neáu chö Boà taùt, taïm thôøi phaïm moät phaùp tha thaéng xöù, khoâng phaûi laø töùc thôøi maát giôùi Boà taùt luaät nghi, yù nghóa naøy khoâng gioáng nhö giôùi bieät giaûi thoaùt (Tieåu thöøa) laø neáu phaïm tha thaéng xöù lieàn maát giôùi luaät nghi ñaõ thoï, gioáng nhö Luaän Du Giaø noùi: “Nhö caùc tyø kheo phaïm phaùp tha thaéng, töùc thôøi bò maát giôùi bieät giaûi thoaùt”. Laïi khoâng gioáng nhö giôùi bieät giaûi thoaùt, phaïm phaùp tha thaéng xöù, sau khi maát giôùi, neáu nhö thoï laïi, giôùi theå khoâng coøn sinh khôûi trôû laïi, nhö Luaän Du Giaø noùi: “Neáu chö Boà taùt, do ñaây huûy phaïm xaû boû Boà taùt luaät nghi giôùi, trong phaùp tu hieän ñôøi, coù theå thoï laïi, khoâng phaûi laø maát haún, coøn caùc tyø kheo an truï trong giôùi luaät nghi, neáu phaïm giôùi tha thaéng xöù, trong phaùp tu hieän ñôøi khoâng theå thoï laïi.” Coù ngöôøi noùi phaïm phaùp tha thaéng xöù moät laàn, khoâng goïi laø maát giôùi, phaûi phaïm ñi phaïm laïi nhieàu laàn môùi goïi laø maát giôùi. Ñieàu naøy khoâng phaûi laø Luaän Du Giaø noùi.

157

Giaû thieát coù ngöôøi hoûi: “Trong giôùi bieät giaûi thoaùt, neáu phaïm phaùp tha thaéng xöù, neáu nhö phaùt loà, thì giôùi theå bò maát tröôùc kia coù theå thoï laïi. Ñöùc Nhö Lai noùi nhö vaäy goïi laø ñaày ñuû, taïi sao noùi laø khoâng theå thoï laïi?” Traû lôøi: ÔÛ ñaây coù hai caùch thuyeát minh. (1) Coù ngöôøi cho raèng neáu phaùt loà thì khoâng goïi laø tha thaéng. Phaøm caùc toäi tha thaéng ñeàu coù söï phuù taøng (che daáu), neáu coù söï che daáu, thì coù theå noùi ngöôøi ñoù khoâng theå thoï laïi. ÔÛ ñaây muoán noùi ngöôøi phaïm toäi ñoù laø haønh giaû Tieåu thöøa, nhö phaàn treân ñaõ noùi. (2) Coù ngöôøi cho raèng duø coù phaùt loà cuõng vaãn goïi laø toäi tha thaéng, yù muoán noùi raèng giôùi bieät giaûi thoaùt, khoâng phaûi gioáng nhö giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt laø tuy taïm thôøi xaû boû, vaãn coù theå thoï laïi. Vì sao? Boà taùt thoï laïi, coù theå sinh khôûi thanh tònh Boà taùt luaät nghi, coøn haønh giaû Tieåu thöøa thoï laïi, khoâng theå sinh khôûi laïi thanh tònh tyø kheo luaät nghi. ÔÛ ñaây phaûi quaùn saùt söï khaùc bieät cuûa ngöôøi vaø caûnh, môùi coù theå ñoái vôùi giôùi luaät nghi, noùi laø ñaày ñuû hay khoâng ñaày ñuû. Hoûi: Vì sao giôùi bieät giaûi thoaùt khoâng theå khoâi phuïc thanh tònh, coøn Boà taùt luaät nghi giôùi, tuy phaïm toäi tha thaéng, vaãn coù theå khoâi phuïc thanh tònh? Traû lôøi: Ngaøi Haûi Vaân Luaän Sö noùi: “Ñoái vôùi caùc haønh giaû Thanh vaên, giôùi bieät giaûi thoaùt laø choã nöông töïa cuûa caùc thieän phaùp, neáu huûy hoaïi giôùi naøy, phaùt ñoäng maïnh meõ taâm khoâng hoå theïn, vì huûy hoaïi taâm hoå theïn, cho neân trong phaùp tu hieän ñôøi, khoâng coøn coù theå thoï laïi giôùi luaät nghi; Boà taùt khoâng phaûi vaäy, nghóa laø chö Boà taùt, trong phaùp tu hieän ñôøi, tuy ñaõ xaû boû Boà taùt tònh giôùi luaät nghi, nhöng vaãn coù theå thoï laïi, laø do vì chöa huûy hoaïi taâm hoå theïn.”

158

Ñieàu naøy cho raèng ñoái vôùi söï phaïm toäi tha thaéng cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, coù theå huûy hoaïi taâm hoå theïn, coøn ñoái vôùi söï huûy phaïm Boà taùt luaät nghi, khoâng huûy hoaïi taâm hoå theïn, vaø hôn nöõa, giôùi bieät giaûi thoaùt laø choã nöông töïa cuûa caùc thieän phaùp. Ngaøi Toái Thaéng Töû vaø Traùt Muïc Tra Sôù cuõng noùi nhö vaäy. Theá nhöng, neáu y theo söï giaûi thích vöøa noùi treân, giaû söû coù ngöôøi ñaët caâu hoûi: “Ngöôøi phaïm toäi tha thaéng cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, neáu thoï Boà taùt giôùi, thì giôùi theå coù sinh khôûi hay khoâng?” Neáu y theo loái giaûi thích nhö treân, thöïc khoù maø giaûi ñaùp. Giaûi thích yù nghóa naøy, nhö phaàn treân ñaõ daãn Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: “Trong Thanh vaên thöøa, phaïm toäi tha thaéng, töùc laø phaù hoaïi Thanh vaên tònh giôùi. Vì sao? Thanh vaên trì giôùi, vì ñeå ñoaïn tröø phieàn naõo, nhö cöùu ñaàu ñang bò chaùy. Do yù nghóa naøy, neân goïi laø Thanh vaên thöøa chæ coù thoï trì giaù giôùi”. Phöông Tieän Thieän Xaûo Kinh noùi: “Luùc ñoù Boà taùt, töï suy ngaãm nhö theá naøy: Ta nay neáu nhö laäp töùc thuû chöùng Nieát baøn, khoâng coøn coù theå maëc aùo giaùp tinh tieán, laøm sao coù theå ñoä thoaùt taát caû chuùng sinh thoaùt khoûi söï khoå naõo cuûa luaân hoài?” Laïi nöõa, bieät giaûi thoaùt giôùi, haønh giaû cuûa hai thöøa Ñaïi, Tieåu ñeàu coù ñuû, cho neân Ñaïi, Tieåu thöøa ñeàu phaûi coù ñuû bieät giaûi thoaùt giôùi. Theá nhöng, bieät giaûi thoaùt giôùi, chính laø vì haønh giaû Tieåu thöøa maø cheá ñònh, nghóa laø haønh giaû Tieåu thöøa, trong phaùp tu hieän ñôøi, tuy chöa bieát ñöôïc laø coù theå chöùng quaû A la haùn hay khoâng, theá nhöng, boïn hoï ñeàu ôû trong hieän ñôøi, vì muoán taän tröø, cho neân maëc aùo giaùp tinh tieán, theà ñoaïn tröø phieàn naõo, nhö cöùu ñaàu ñang bò chaùy. Boïn hoï thoï giôùi laø vì muoán hieän ñôøi vónh vieãn ñoaïn tröø caùc phieàn naõo, giaû nhö phaïm toäi tha thaéng maø laïi phuù taøng, thì trong ñôøi hieän taïi khoâng theå taän tröø phieàn naõo, do ñoù ñaùnh maát yù nghóa caên boån

159

cuûa söï thoï giôùi. Coøn chö Boà taùt, ñoái vôùi giôùi Boà taùt, tuy phaïm toäi caên boån, vaãn khoâng laøm maát yù nghóa caên boån cuûa söï thoï giôùi, do ñaây, chö Boà taùt vaø caùc tyø kheo, ñoái vôùi caùc ñieàu giôùi ñaõ phaïm, coù theå khoâi phuïc söï thanh tònh hay khoâng, neân chuaån cöù vaøo ñaây thì bieát. Vöøa roài daãn cöù hai kinh, coù theå chöùng minh yù nghóa naøy. Laïi nöõa, Tyø Naïi Da Kinh Ñaïi Sôù noùi: “Vì muoán giaûi thoaùt, neân thoï tònh giôùi. Neáu phaïm toäi tha thaéng, lieàn xa lìa söï giaûi thoaùt, tuy coù thoï giôùi laïi, cuõng ñoàng nhö khoâng thoï giôùi.” H5. Nhaân duyeân xaû boû Boà taùt tònh giôùi Noùi sô löôïc, coù hai nhaân duyeân xaû boû Boà taùt tònh giôùi luaät nghi: (1) xaû boû ñaïi nguyeän Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Boà ñeà, (2) do taâm phieàn naõo baäc thöôïng phaùt ñoäng phaïm toäi tha thaéng. Hoûi: Neáu vaäy, taïi sao Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn noùi coù boán loaïi? Nhö Nhieáp Traïch Phaàn noùi: “Laïi nöõa, nhaân duyeân xaû giôùi coù boán loaïi: (1) quyeát ñònh phaùt khôûi taâm khaùc bieät vôùi taâm luùc thoï giôùi, (2) tuyeân theä xaû giôùi tröôùc moät ngöôøi hieåu roõ yù nghóa cuûa söï xaû giôùi, (3) toång bieät huûy phaïm boán phaùp tha thaéng xöù, (4) duøng taâm phieàn naõo baäc thöôïng huûy phaïm boán phaùp tha thaéng xöù. Do nhaân duyeân naøy, neân bieát laø bò maát Boà taùt luaät nghi.” Xin hoûi, hai phaàn (3) vaø (4) khaùc nhau theá naøo? Traû lôøi: Trong Boà Taùt Ñòa noùi coù hai nhaân duyeân bò maát giôùi, trong Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn, soá muïc cuûa nhaân duyeân nhieàu hôn, theá nhöng caû hai khoâng coù söï töông vi. Boà Taùt Ñòa laø boån nghóa, coøn Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn laø giaûi thích. Trong ñaây, nhaân duyeân xaû giôùi thöù nhaát, coù nghóa laø phaùt taâm Tieåu thöøa, phaùt khôûi taâm nguyeän khaùc vôùi taâm nguyeän luùc môùi thoï giôùi laø vì muoán lôïi ích höõu

160

tình cho neân nguyeän thaønh chaùnh giaùc. Do vì phaùt taâm khaùc bieät vôùi taâm luùc ban sô, cho neân goïi laø xaû boû nguyeän taâm. Laïi nöõa, nhaân duyeân xaû giôùi thöù hai, nghóa laø tröôùc maët moät ngöôøi hieåu yù nghóa cuûa söï xaû giôùi, coá yù phaùt khôûi lôøi theä nguyeän xaû giôùi, ñeå cho ñoái phöông hieåu roõ. Ñieàu naøy khoâng gioáng vôùi söï xaû giôùi bieät giaûi thoaùt. Caùc haønh giaû Tieåu thöøa, do vì khoâng theå thoï trì giôùi luaät neân xaû giôùi, töï laøm döùt ñoaïn phöôùc ñöùc cuûa söï trì giôùi, bôûi vì chæ xaû boû giôùi phaùp cuûa chính mình, cho neân khoâng phaûi laø toäi lôùn, coøn ôû ñaây laø xaû boû Boà taùt tònh giôùi luaät nghi, huûy hoaïi lôøi theä nguyeän to lôùn ñaõ phaùt khôûi luùc ban ñaàu laø laøm lôïi ích an laïc cho voâ bieân höõu tình, do ñoù ngöôøi xaû giôùi Boà taùt seõ bò ñoïa vaøo aùc ñaïo, chòu khoå laâu daøi, bôûi vì, neáu phaù hoaïi söï an laïc cuûa moät höõu tình coøn bò ñoïa aùc ñaïo, huoáng hoà laø huûy phaïm söï an laïc lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh! Nhö Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän noùi: Neáu theä ñoä chuùng sinh, Maø khoâng sieâng tu haønh, Töùc laø khinh höõu tình, Ñôøi sau seõ veà ñaâu?

Taâm ñaõ nghó boá thí, Duø laø ít vaät queøn, Neáu seûn tieác khoâng cho, Kinh noùi ñoïa ngaï quyû! Huoáng môøi chuùng sinh ñeán, Buoåi tieäc Voâ thöôïng laïc, Sau ñoù löøa chuùng sinh, Khoù maø sinh coõi laønh! (Phaåm thöù tö, keä 4-6) Laïi noùi:

161

Duø chæ trong phuùt giaây, Chöôùng ngaïi Boà taùt ñöùc, Vì toån höõu tình lôïi, Quaû aùc thuù voâ bieân! Hoaïi nieàm vui moät ngöôøi, Töï thaân coøn bò toån, Huoáng huûy söï an laïc, Cuûa taát caû chuùng sinh? (Phaåm thöù tö, keä 9-10) Do söï xaû boû Boà ñeà nguyeän taâm, hoaëc tuy laø chöa xaû boû nguyeän taâm (theä nguyeän ñoä thoaùt taát caû chuùng sinh), nhöng laïi xaû boû Boà ñeà haønh taâm (nghóa laø theä nguyeän tu taäp taát caû coâng haïnh lôïi ích chuùng sinh), thì toäi cuõng nhö nhau, cho neân khoâng neân xaû boû baát cöù taâm haïnh naøo cuûa mình! Nhö vaäy, luùc thoï giôùi Boà taùt, tröôùc tieân phaûi neân suy ngaãm kyõ caøng, neáu khoâng chòu suy nghó kyõ, sau naøy seõ trôû thaønh moät söï tai haïi raát lôùn! Hoïc Taäp Luaän vieän daãn ba boä kinh, ñeå chöùng thaønh yù nghóa naøy, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Keá ñeán, nhaân duyeân xaû giôùi thöù ba, phaàn treân ñaõ noùi toång quaùt vaø chi tieát veà söï huûy phaïm boán phaùp tha thaéng xöù. Laïi nöõa, ñoái vôùi nhaân duyeân xaû giôùi thöù tö, laïi noùi duøng taâm phieàn naõo baäc thöôïng huûy phaïm boán phaùp tha thaéng xöù, nghóa laø neáu chöa ñuû caùc ñieàu kieän ñeå phaïm vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng, thì tuy phaïm toäi tha thaéng, cuõng chöa phaûi laø toäi tha thaéng thöïc söï, maø cuõng khoâng goïi laø nhaân duyeân xaû giôùi. Neáu phaïm nhaân duyeân xaû giôùi thöù tö, cuõng töùc laø phaïm nhaân duyeân xaû giôùi thöù ba, cho neân phaûi noùi nhö sau: “Duøng taâm phieàn naõo baäc thöôïng rieâng phaïm moät phaùp tha thaéng xöù, cuøng söï phaïm toång quaùt nhieàu phaùp tha thaéng

162

xöù, ñaây goïi laø hai nhaân duyeân xaû giôùi thöù ba vaø thöù tö.” Trong Boà Taùt Ñòa noùi nhaân duyeân xaû giôùi thöù hai, thì trong Quyeát Traïch Phaàn chia laøm hai nhaân duyeân, cho neân noùi coù boán loaïi, ñaây chæ laø söï lieät keâ chi tieát. Laïi nöõa, Boà taùt thaønh töïu ñaày ñuû tònh giôùi, neáu nhö khoâng boû ñaïi nguyeän Voâ thöôïng Boà ñeà, khoâng xaû boû Boà taùt tònh giôùi ñaõ thoï, cuõng khoâng phaïm giôùi tha thaéng xöù vôùi taâm phieàn naõo baäc thöôïng, tuy phaûi thoï sinh vaøo ba coõi thöôïng, trung, haï, ôû taát caû caùc nôi thoï sinh, seõ khoâng maát tònh giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, hoaëc giaû, ngöôøi ñoù sau khi chuyeån thaân qua ñôøi khaùc, queân maát boån nieäm, khi gaëp gôõ thieän tri thöùc, vì muoán “giaùc ngoä Boà taùt giôùi nieäm”, tuy nhieàu laàn thoï laïi, vaãn khoâng phaûi laø thoï giôùi theå môùi. Trong ñaây noùi ba coõi thöôïng, trung, haï, nhö caùc sôù giaûi noùi: “Thöôïng, töùc laø coõi trôøi, trung, töùc laø coõi ngöôøi, coøn haï töùc laø ba aùc ñaïo. Hoaëc do nguyeän löïc maø sinh vaøo caùc coõi ñoù, hoaëc vì muoán laøm lôïi ích taát caû höõu tình maø sinh vaøo coõi ñoù, hoaëc laø do nghieäp löïc maø sinh vaøo coõi ñoù.” Laïi nöõa, ngaøi Toái Thaéng Töû vaø Traùt Muïc Tra Sôù ñeàu noùi: “Tuy thoï sinh vaøo caùc coõi khaùc nhau, nhöng chung cuïc khoâng coøn taïo taùc nhöõng nghieäp maø Boà taùt khoâng neân taïo taùc.” Ñaây laø do Boà taùt coù ñaày ñuû naêng löïc an truï trong tònh giôùi. G2. Caùc toäi vi phaïm. Coù hai phaàn: H1. Noùi toång quaùt. Vò Boà taùt an truï trong tònh giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, ñoái vôùi söï vi phaïm hoaëc khoâng vi phaïm, nhieãm oâ hoaëc khoâng nhieãm oâ,

163

cuøng baäc thöôïng, trung, haï, phaûi neân bieát roõ. ÔÛ ñaây noùi coù söï vi phaïm hay khoâng vi phaïm, vi phaïm nhieãm oâ hay khoâng nhieãm oâ, trong phaàn vi phaïm seõ noùi roõ töøng vieäc. Coøn baäc (phaåm) thöôïng, trung, haï seõ ñöôïc noùi ôû phaàn sau. H2. Giaûi thích töôøng taän. Coù hai phaàn: I1. Vi phaïm luïc ñoä nhieáp thieän phaùp giôùi. Coù saùu phaàn: J1. Chöôùng ngaïi Boá thí. Coù naêm phaàn: K1. Chöôùng ngaïi taøi thí (vi phaïm thöù nhaát). Keä noùi: “Khoâng duøng ba moân cuùng Tam baûo” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, trong moãi ngaøy, hoaëc ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai, hoaëc ñoái vôùi thaùp mieáu, hoaëc ñoái vôùi Chaùnh phaùp, hoaëc ñoái vôùi Kinh luaän, hoaëc ñoái vôùi chuùng taêng, nghóa laø caùc vò Boà taùt ñaêng ñòa ôû möôøi phöông, neáu nhö khoâng duøng phaåm vaät, duø ít duø nhieàu, ñeå cuùng döôøng, hoaëc toái thieåu cung kính moät laïy, hoaëc duøng moät baøi keä boán caâu ñeå taùn thaùn coâng ñöùc chaân thaät cuûa Phaät phaùp taêng, hoaëc trong moät nieäm sinh khôûi loøng tin thanh tònh, töôûng nghó ñeán coâng ñöùc chaân thöïc cuûa Tam baûo, maø ñeå luoáng uoång ngaøy thaùng, ñaây goïi laø phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt; neáu nhö vì khoâng cung kính, löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng cuùng döôøng, thì cuõng goïi laø phaïm nhieãm oâ; neáu nhö vì laàm laãn, lô ñaõng maø vi phaïm, thì goïi laø phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc thaàn kinh thaùc loaïn; hoaëc ñaõ chöùng nhaäp sô ñòa, thöôøng khoâng vi phaïm, vì caùc Boà taùt chöùng nhaäp sô ñòa, cuõng gioáng nhö caùc tyø kheo ñaõ chöùng sô quaû,

164

ñoái vôùi Tam baûo Phaät phaùp taêng, thöôøng thöôøng nhö phaùp cuùng döôøng, cung kính thöøa söï.

Neáu nhö ñaõ quy y Tam baûo, laïi coøn phaùt taâm Ñaïi Boà ñeà, thì taâm phaûi neân höôùng veà Tam baûo, moãi ngaøy ñeàu phaûi thaân caän phuïng söï Tam baûo, khoâng ñeå coù moät ngaøy giaùn ñoaïn, neáu khoâng nhö vaäy, töùc thaønh vi phaïm. Trong ñaây coù ba phaàn: 1/ Ñoái töôïng ñeå cuùng döôøng: nghóa laø Phaät, phaùp, taêng. Ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai hoaëc thaùp mieáu cuûa Ngaøi, hoaëc ñoái vôùi Chaùnh phaùp, hoaëc Kinh ñieån ghi cheùp Chaùnh phaùp, nghóa laø taïng Toá ñaùt laõm (kinh), Ma ñaùt lyù ca (luaän) cuûa Boà taùt, hoaëc ñoái vôùi taêng giaø, nghóa laø chö vò Boà taùt ñaêng ñòa ôû möôøi phöông theá giôùi. ÔÛ ñaây, “Nhö Lai”, töùc laø Phaät töï tính thaân (phaùp thaân), “thaùp mieáu”, töùc laø hình töôïng cuûa Ngaøi, “Chaùnh phaùp”, töùc laø Dieät ñeá, Ñaïo ñeá, laø phaùp coù theå chöùng ñaéc, “Kinh ñieån”, töùc laø kinh, luaän, v.v..., ñaây laø phaùp coù theå giaùo hoùa chuùng sinh, “Boà taùt taïng”, töùc laø phaùp Ñaïi thöøa; “taêng giaø”, töùc laø caùc baäc thaùnh Boà taùt ñaõ ñaêng ñòa; “ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai”, töùc laø ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai, hoaëc thaùp mieáu cuûa Ngaøi, chæ caàn moät trong hai laø ñöôïc; “ñoái vôùi Chaùnh phaùp”, töùc laø ñoái vôùi phaùp coù theå chöùng ñaéc, hoaëc phaùp coù theå giaùo hoùa, chæ caàn moät trong hai laø ñöôïc; “taïng toá ñaùt laõm, ma ñaùt lyù ca”, nghóa laø kinh, luaän, v.v..., chæ caàn moät trong hai laø ñöôïc; “ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai, hoaëc ñoái vôùi Chaùnh phaùp, hoaëc ñoái vôùi taêng giaø”, nghóa laø ñoái vôùi Tam baûo, tuøy moät Baûo maø cuùng döôøng, tuy cuùng döôøng moät phaàn ít nhö vaäy, cuõng khoâng vi phaïm. 2/ Vaät cuùng döôøng: töùc laø vaät cuùng döôøng cho Tam baûo, lôùn nhoû ít nhieàu ñeàu ñöôïc. Ít nhaát laø laïy moät laïy, hoaëc ñoïc tuïng moät baøi keä boán caâu taùn thaùn coâng ñöùc chaân thöïc cuûa Phaät phaùp taêng, hoaëc

165

duøng moät nieäm taâm thanh tònh töôûng nieäm coâng ñöùc chaân thöïc cuûa Tam baûo. Khoâng neân xaû boû ba vieäc cuùng döôøng nhö vaäy ñoái vôùi Tam baûo; hoaëc ñoái vôùi moät Baûo trong Tam baûo, ñem caû ba vieäc maø tu cuùng döôøng. “Toái thieåu ñem thaân cung kính laïy moät laïy”, Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Hoaëc ngaøy hoaëc ñeâm, giaû nhö khoâng theå roäng tu caùc phöôùc ñöùc, cuøng caùc haïnh cuùng döôøng, ít nhaát phaûi ñem thaân cung kính laïy moät laïy”. Do ñem höông, hoa, v.v..., cuùng döôøng, cho neân khoâng phaïm. 3/ Thôøi gian cuùng döôøng: neáu nhö boû pheá moät ngaøy moät ñeâm khoâng chòu tu taäp nhöõng söï cuùng döôøng nhö treân, coù theå sinh khôûi toäi chöôùng, cho neân goïi laø phaïm, ñi ngöôïc vôùi phaùp haønh cuûa Boà taùt cho neân goïi laø vi phaïm.

“Neáu nhö ñaõ chöùng nhaäp sô ñòa, thöôøng khoâng vi phaïm”, nghóa laø do vì chöùng nhaäp sô ñòa, ví nhö caùc vò tyø kheo ñaõ chöùng nhaäp sô quaû, thöôøng thöôøng duøng vaät cuùng döôøng thuø thaéng thöøa söï cuùng döôøng Phaät phaùp taêng, nhö vaäy, caùc vò Boà taùt ñaõ chöùng nhaäp sô ñòa, thöôøng thöôøng nhö phaùp cuùng döôøng Tam baûo, cho neân nhaát ñònh khoâng coù söï vi phaïm nhö treân, chöù khoâng coù nghóa laø caùc vò Boà taùt ñaõ chöùng nhaäp Sô ñòa, tuy khoâng cuùng döôøng cuõng khoâng vi phaïm. Toäi vi phaïm naøy, neáu ñoái vôùi hoïc xöù, duøng taâm baát kính, löôøi bieáng khoâng tin, boû beâ phoùng daät maø vi phaïm, thì goïi laø vi phaïm nhieãm oâ, coøn neáu lô ñaõng nhaàm laãn maø vi phaïm, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Laïi nöõa, Taân Sôù noùi: “Do vì tham, saân, si, ngaõ maïn, v.v..., thì goïi laø vi phaïm nhieãm oâ, coøn nhö löôøi bieáng lô ñaõng, v.v..., maø khoâng cuùng döôøng thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ.” Ngaøi Traùc Long noùi: “Saân, v.v..., laø caùc toäi naëng, cho neân goïi laø

166

vi phaïm nhieãm oâ, coøn caùc toäi löôøi bieáng, v.v..., thuoäc veà toäi nheï, xöa nay voán thuoäc veà vi phaïm khoâng nhieãm oâ, nhö phaàn sau seõ noùi, theá nhöng, ôû ñaây vaãn keát toäi vi phaïm nhieãm oâ, bôûi vì boïn hoï ñi ngöôïc vôùi nhöõng vieäc caên baûn quyeát ñònh phaûi laøm.” Taân Sôù noùi: “Nhöõng söï vi phaïm naøy, coù theå huûy hoaïi haïnh cuùng döôøng roäng lôùn vi dieäu trong phaàn nhieáp thieän phaùp maø phaàn tröôùc ñaõ noùi ñeán.” K2. Chöôùng ngaïi söï ñoái trò san tham (vi phaïm thöù hai). Keä noùi: “Taâm chaïy theo loøng tham khoâng ñaùy” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù loøng tham caàu khoâng bieát haïn cheá, ñoái vôùi lôïi döôõng cung kính sinh loøng tham ñaém khoâng xaû, ñaây goïi laø phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: tuy ñaõ noã löïc tinh tieán tröø dieät taâm tham, nhöng vì taäp khí saâu naëng, voâ minh che laáp, neân taâm tham vaãn coøn tieáp tuïc hieän haønh. Nghóa laø coù söï tham muoán voâ ñoä, hoaëc khoâng bieát ñuû, hoaëc taâm tham muoán lôïi döôõng, cung kính, meâ luyeán khoâng xaû, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Toäi naøy coù nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Neáu nhö vì muoán ñoaïn tröø taâm tham muoán, phaùt khôûi söï tinh tieán, tìm caùch ñoái trò, tuy tìm caùch ngaên chaën, nhöng vì taäp

167

nhieãm saâu naëng che chöôùng, taâm tham vaãn thöôøng hieän haønh, trong tröôøng hôïp naøy khoâng phaïm, nhöng khoâng phaûi laø khoâng coù loãi. Taân Sôù noùi: “Nhöõng söï vi phaïm naøy coù theå huûy hoaïi söï ít muoán bieát ñuû, cuøng söï khoâng tham caàu danh lôïi cung kính trong giôùi luaät nghi. K3. Chöôùng ngaïi voâ uùy thí. Coù hai söï vi phaïm: L1. Ñoái vôùi thaéng caûnh (vi phaïm thöù ba). Keä noùi: “Khoâng kính baäc laõo thaønh, coù ñöùc”

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaáy caùc vò ñoàng giôùi Boà taùt coù ñöùc haïnh, khaû kính ñeán, nhöng vì bò taâm kieâu maïn khoáng cheá, hoaëc trong loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, khoâng chòu ñöùng daäy chaøo hoûi, khoâng nhöôøng choã ngoài;

Nghóa laø Boà taùt thaáy caùc vò ñoàng phaùp, (1) hoaëc laø ngöôøi trì giôùi, hoaëc laø ngöôøi giôùi laïp cao hôn mình, (2) hoaëc coù nhöõng coâng ñöùc chaân thöïc khaû tín, ñoái vôùi hai ñoái töôïng (1) vaø (2) naøy, coù theå hoïc hoûi ñaïo phaùp, do ñoù, ñoái vôùi caùc vò aáy phaûi neân sinh taâm kính troïng, tin töôûng. Neáu khoâng ñöùng daäy ngheânh ñoùn, khoâng nhöôøng choã ngoài, ñaây laø vi phaïm. L2. Ñoái vôùi haèng caûnh (vi phaïm thöù tö). Keä noùi: “Ngöôøi ñeán hoûi, laøm lô khoâng ñaùp”

168

Giôùi vaên (tieáp): hoaëc neáu hoï tôùi ñaøm luaän, an uûi, hoûi han, nhöng vì bò taâm kieâu maïn khoáng cheá, hoaëc trong loøng hieàm haän, khoâng chòu traû lôøi moät caùch leã ñoä, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt. Neáu nhö khoâng phaûi vì bò taâm kieâu maïn khoáng cheá, khoâng coù taâm hieàm haän, maø chæ vì löôøi bieáng, lô ñaõng, hoaëc ñang ôû trong traïng thaùi voâ kyù, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang bò beänh naëng; hoaëc thaàn kinh thaùc loaïn; hoaëc ñang nguû maø ñoái phöông töôûng laø ñang thöùc, cho neân ñeán ñaøm luaän, an uûi, hoûi han; hoaëc ñang vì ngöôøi khaùc giaûng noùi, bieän bieät nghóa lyù Phaät phaùp; hoaëc ñang cuøng ngöôøi khaùc ñaøm luaän, hoûi han; hoaëc ñang laéng nghe ngöôøi khaùc thaûo luaän, bieän bieät nghóa lyù Phaät phaùp; hoaëc sôï söï traû lôøi cuûa mình seõ xuùc phaïm ngöôøi ñang giaûng phaùp; hoaëc muoán giöõ yù cho ngöôøi ñang giaûng phaùp; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, laøm cho hoï xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn; hoaëc muoán giöõ yù cho ñaïi chuùng. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Neáu coù ngöôøi ñeán hoûi han, hoaëc vì hoï muoán laøm mình vui loøng beøn ñeán hoûi thaêm troø chuyeän, hoaëc vì hoûi thaêm beänh tình, haøn huyeân an uûi, hoaëc vì hoûi nghóa lyù, nhaãn ñeán toû lôøi thænh caàu, neáu nhö ñoái vôùi nhöõng lôøi hoûi han, thænh caàu nhö vaäy, khoâng chòu giaûi ñaùp hôïp lyù, thoûa ñaùng, ñaây goïi laø vi phaïm. Noùi “hôïp lyù”, coù chuù sôù giaûi thích laø “khoâng vì tham lôïi döôõng cung kính maø giaûi ñaùp”, coøn Taân Sôù giaûi thích laø: “tuøy thuaän chaùnh phaùp maø giaûi ñaùp”, caâu traû lôøi sau thoûa ñaùng hôn. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm nhö sau: Ñoái vôùi hai ñoái töôïng treân, <a> hoaëc nhaân vì töï thaân: (1) coù beänh naëng, (2) ñang

169

nguû nghæ, maø ngöôøi khaùc töôûng laø ñang thöùc beøn ñeán hoûi han, ñaøm luaän, an uûi, thöa hoûi, tuy khoâng cung kính, hoaëc khoâng traû lôøi, cuõng khoâng vi phaïm, <b> hoaëc nhaân vì hoaøn caûnh: (1) ñang giaûng phaùp cho ngöôøi khaùc nghe, hoaëc ñang thaûo luaän ñoái ñaùp vôùi ngöôøi khaùc, (2) ngoaøi hai ñoái töôïng vöøa neâu treân, trong luùc ñang cuøng nhöõng ngöôøi khaùc noùi naêng, baøn luaän, an uûi, (3) hoaëc ñang laéng nghe ngöôøi khaùc noùi phaùp, hoaëc ñang laéng nghe ngöôøi khaùc thaûo luaän, ñoái ñaùp, tuy khoâng bieåu loä cung kính, hoaëc khoâng traû lôøi, cuõng khoâng vi phaïm, <c> hoaëc nhaân vì tuøy nghi: (1) nhaân vì e raèng ñöùng daäy chaøo ñoùn laøm chöôùng ngaïi ngöôøi khaùc nghe phaùp, laøm cho hoï buoàn böïc, (2) vì khoâng muoán laøm cho ngöôøi thuyeát phaùp khôûi taâm buoàn phieàn, (3) vì muoán duøng söï khoâng ñöùng daäy chaøo ñoùn laøm phöông tieän ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, laøm cho hoï xa lìa phaùp aùc, tu taäp phaùp laønh, (4) vì hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn cho neân khoâng ñöùng daäy leã baùi, noùi naêng, ..., (5) vì muoán phoøng ngöøa söï hieàm haän cuûa nhieàu ngöôøi cho neân khoâng leã baùi, noùi naêng. Tuy khoâng bieåu loä söï cung kính, traû lôøi, cuõng khoâng vi phaïm.

Ngoaïi tröø nhöõng duyeân vöøa neâu treân, neáu nhö vì taâm kieâu maïn, hoaëc duøng taâm hieàm haän muoán toån thöông ñoái phöông, hoaëc duøng taâm giaän hôøn, muoán laøm ñoái phöông phieàn naõo, maø khoâng chaøo ñoùn, v.v..., thì goïi laø vi phaïm nhieãm oâ, coøn nhö vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, lô ñeãnh, voâ kyù, v.v... maø phaïm, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ.

Taân Sôù noùi: “Hai söï vi phaïm naøy, coù theå phaù hoaïi söï hoä trì taâm cuûa ngöôøi khaùc trong giôùi nhieâu ích höõu tình.” K4. Chöôùng ngaïi söï boá thí cuûa ngöôøi khaùc. Coù hai phaàn: L1. Khoâng nhaän söï môøi thænh (vi phaïm thöù naêm).

170

Keä noùi: “Khoâng nhaän lôøi môøi cuûa ngöôøi khaùc” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù ngöôøi ñeán môøi thænh, hoaëc ñeán nhaø hoï, hoaëc ñeán chuøa khaùc, ñeå cuùng döôøng thöùc aên, quaàn aùo, cuøng nhöõng vaät duïng caàn thieát, nhöng vì bò taâm kieâu maïn khoáng cheá, trong loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, neân khoâng chòu ñi öùng cuùng, khoâng nhaän lôøi môøi, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, lô ñaõng, hoaëc ñang ôû trong traïng thaùi voâ kyù maø khoâng ñi öùng cuùng, khoâng nhaän lôøi môøi, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang coù beänh, hoaëc khoâng coù söùc löïc, hoaëc thaàn kinh thaùc loaïn; hoaëc choã thænh ôû quaù xa; hoaëc ñöôøng coù nhieàu hieåm naïn; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, laøm cho hoï xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh; hoaëc tröôùc ñoù ñaõ nhaän lôøi môøi ôû nôi khaùc; hoaëc ñang tu taäp caùc phaùp thieän, muoán giöõ cho coâng phu tu taäp khoâng bò giaùn ñoaïn; hoaëc ñang muoán chöùng ñaéc nhöõng phaùp chöa töøng coù; hoaëc khoâng muoán nhöõng phaùp nghóa ñaõ nghe khoâng bò thoaùi suït ---- caùc tröôøng hôïp luaän nghò, bieän bieät nghóa lyù Phaät phaùp, cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp nghe phaùp; hoaëc bieát ñoái phöông oâm loøng möu haïi, giaû vôø ñeán môøi thænh; hoaëc khoâng muoán laøm nhieàu ngöôøi khaùc tò hieàm; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn, khoâng ñeán nôi thænh, khoâng nhaän lôøi môøi, thaûy ñeàu khoâng phaïm. Giaû nhö coù ngöôøi, hoaëc xuaát gia, hoaëc taïi gia, môøi ñeán chuøa hoï, hoaëc ñeán nhaø hoï, phuïng hieán boá thí thöùc aên uoáng, cuøng caùc vaät duïng caàn thieát nhö y phuïc, v.v..., neáu nhö Boà taùt vì taâm kieâu maïn,

171

hoaëc taâm hieàm haän, hoaëc coá yù muoán laøm ñoái phöông phieàn naõo, beøn khoâng ñi öùng cuùng, hoaëc khoâng nhaän lôøi môøi, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu nhö vì löôøi bieáng nhuùt nhaùt maø khoâng ñi öùng cuùng, khoâng nhaän lôøi môøi, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> nhaân vì töï thaân: (1) hoaëc ñang bò beänh, khoâng coù söùc löïc, (2) tröôùc ñaõ nhaän lôøi môøi cuûa ngöôøi khaùc, tuy khoâng ñi öùng cuùng cuõng khoâng vi phaïm, <b> nhaân vì ñöôøng xaù nguy hieåm, coù giaëc cöôùp, thuù döõ, raén ñoäc, v.v..., <c> nhaân vì thí chuû: bieát ñoái phöông coù taâm haõm haïi, giaû vôø môøi thænh, tuy khoâng ñi öùng cuùng, cuõng khoâng vi phaïm, <d> nhaân vì tuøy nghi: (1) duøng söï khoâng ñi öùng cuùng laøm phöông tieän ñieàu phuïc ñoái phöông, (2) hoaëc ñang tu thieän phaùp khoâng theå giaùn ñoaïn, khoâng muoán taïm thôøi boû pheá coâng phu, (3) vì muoán daãn nhieáp nhöõng phaùp nghóa chöa töøng nghe, hoaëc khoâng muoán nhöõng phaùp nghóa ñaõ nghe bò thoaùi suït, (4) nhö tröôøng hôïp nghe phaùp, caùc tröôøng hôïp luaän nghò, bieän bieät nghóa lyù cuûa phaùp cuõng gioáng nhö vaäy, (5) vì khoâng muoán ngöôøi khaùc tî hieàm, (6) hoaëc hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn, nhö uùp baùt, v.v..., tuy khoâng ñeán nôi thænh, cuõng khoâng vi phaïm. L2. Khoâng nhaän ñoà vaät cuùng döôøng (vi phaïm thöù saùu). Keä noùi: “Ngöôøi cuùng taøi vaät, khoâng theøm nhaän” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù ngöôøi aân caàn cung kính, ñem ñeán caùc loaïi vaøng baïc, tieàn taøi, caùc moùn vaät quyù ñeán cuùng döôøng, nhöng Boà taùt vì taâm hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, cöï tuyeät khoâng chòu thoï nhaän, ñaây goïi laø phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt, bôûi vì ñaõ xaû boû chuùng sinh; neáu

172

vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, ñaõng trí, hoaëc ñang ôû trong traïng thaùi voâ kyù maø cöï tuyeät khoâng thoï nhaän, thì goïi laø phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc bieát sau khi thoï nhaän, mình seõ sinh taâm tham luyeán; hoaëc bieát sau ñoù thí chuû seõ sinh taâm hoái tieác; hoaëc sau ñoù thí chuû seõ phaùt cuoàng; hoaëc bieát neáu nhaän vaät boá thí, thí chuû seõ trôû neân ngheøo khoå; hoaëc bieát vaät boá thí laø vaät cuûa Taêng, hoaëc vaät cuûa thaùp mieáu; hoaëc bieát vaät boá thí laø vaät troäm caép; hoaëc bieát vaät boá thí seõ ñem laïi nhieàu phieàn haø cho mình, nhö bò gieát, bò giam, bò phaït, bò truïc xuaát, hoaëc bò ngöôøi khaùc hieàm nghi, quôû traùch. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy cöï tuyeät khoâng thoï nhaän, ñeàu khoâng vi phaïm. Giaû söû coù thí chuû, aân caàn cung kính ñem ñeán caùc loaïi vaøng baïc, tieàn taøi, caùc moùn vaät quyù ñeán cuùng döôøng, nhöng Boà taùt vì taâm hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, cöï tuyeät khoâng chòu thoï nhaän, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, bôûi vì ñaõ xaû boû chuùng sinh. Neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø cöï tuyeät khoâng thoï, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> quaùn saùt chính mình: bieát laø sau khi thoï nhaän, seõ sinh taâm ñaém nhieãm, tuy cöï tuyeät khoâng thoï nhaän cuõng khoâng vi phaïm; <b> ñoái vôùi thí chuû: (1) e raèng sau khi boá thí xong, hoï seõ hoái tieác, (2) bieát thí chuû sau khi boá thí, taâm seõ meâ loaïn, (3) bieát thí chuû tuy saün loøng boá thí taát caû, neáu nhö thoï nhaän, hoï seõ trôû neân ngheøo khoå, tuy cöï tuyeät khoâng nhaän, cuõng khoâng vi phaïm; <c> ñoái vôùi vaät boá thí: (1) bieát vaät boá thí laø vaät cuûa taêng giaø, hoaëc laø vaät cuûa toát ñoã ba (Phaät vaø phaùp), (2) bieát vaät boá thí laø vaät bò cöôùp ñoaït, neáu thoï nhaän seõ bò nhieàu khoå luïy, nhö bò gieát, bò troùi, bò xöû phaït, bò hieàm nghi, hoaëc bò caùc hình phaït nhö moùc maét, v.v..., tuy cöï tuyeät khoâng thoï nhaän cuõng khoâng vi phaïm.

173

Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Ñoaïn treân laø noùi ñeán caùc phieàn luïy

cuûa ngöôøi thoï nhaän”. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Quaùn xeùt ñoà vaät bò cöôùp ñoaït ñem ñeán nhöõng söï phieàn luïy nhö vaäy, cho neân cöï tuyeät khoâng nhaän.”

Taân Sôù noùi: “Hai söï vi phaïm naøy, coù theå phaù hoaïi söï laøm

phöôùc ñieàn cho ngöôøi khaùc trong giôùi Nhieâu ích höõu tình.” K5. Chöôùng ngaïi phaùp thí (vi phaïm thöù baûy). Keä noùi: “Ngöôøi ñeán caàu phaùp, khoâng boá thí” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù ngöôøi ñeán caàu phaùp, nhöng Boà taùt vì taâm hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, ganh tò, khoâng chòu noùi phaùp, ñaây goïi laø phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, lô ñaõng, hoaëc taâm ñang ôû trong traïng thaùi voâ kyù maø khoâng chòu noùi phaùp, thì goïi laø phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ngoaïi ñaïo ñeán tìm khuyeát ñieåm; hoaëc ñang bò beänh naëng; hoaëc thaàn kinh thaùc loaïn; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, laøm cho hoï xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh; hoaëc ñoái vôùi phaùp hoïc chöa ñöôïc thaáu suoát; hoaëc ñoái phöông coù thaùi ñoä khoâng cung kính, khoâng bieát hoå theïn, ñeán vôùi thaùi ñoä ngang ngöôïc, xaác laùo; hoaëc bieát ñoái phöông laø ngöôøi aùm ñoän, ñoái vôùi Phaät phaùp roäng lôùn cöùu caùnh, hoaëc sinh loøng sôï haõi, hoaëc sinh khôûi hoaëc taêng tröôûng taø kieán, chaáp tröôùc; hoaëc bieát sau khi nghe phaùp xong, seõ ñem noùi laïi

174

cho keû aùc, do ñaây khoâng noùi phaùp. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Giaû söû coù ngöôøi ñeán caàu phaùp, maø laïi oâm loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, ganh gheùt, beøn khoâng boá thí phaùp, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu do vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng boá thí phaùp, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> nhaân vì töï thaân: (1) hoaëc ñang coù beänh naëng, (2) hoaëc ñoái vôùi phaùp hoïc chöa ñöôïc thoâng suoát, tuy khoâng boá thí cuõng khoâng vi phaïm, <b> nhaân vì tuøy nghi: nghóa laø duøng söï khoâng boá thí phaùp, v.v..., laøm phöông tieän ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua, tuy khoâng boá thí phaùp, cuõng khoâng vi phaïm. Ñoái töôïng ñeå ñieàu phuïc: Coù boán loaïi “phi khí” (khoâng phaûi caên cô cho söï boá thí phaùp): (1) ngoaïi ñaïo, ñeán tìm loãi laàm, khuyeát ñieåm, (2) ngöôøi khoâng coù taâm cung kính, lôøi noùi khoâng thaønh thöïc, ñeán nghe phaùp vôùi thaùi ñoä ngoâng ngheânh, voâ leã, (3) ngöôøi ñoän caên, caên cô chöa thaønh thuïc (trình ñoä chöa ñuû), ñoái vôùi giaùo phaùp roäng lôùn, nghe roài khoâng theå thoï trì, sinh loøng sôï haõi, khoâng khôûi loøng tin hieåu, seõ sinh khôûi taø kieán, maëc duø kheùo leùo daãn duï, hoï cuõng khoâng chòu nghe nhaän, traùi laïi taêng tröôûng taø chaáp, do nhaân duyeân naøy, ñöa ñeán nhieàu ñieàu baát haïnh, taêng tröôûng söï suy toån, laïi do nhaân duyeân ñoù, seõ bò ñoïa vaøo aùc ñaïo, (4) bieát ñoái phöông nghe xong, noùi laïi cho “phi khí”. Laïi nöõa, trong boán loaïi naøy, (1) ngöôøi ñeán tìm loãi laàm, khuyeát ñieåm, khoâng chæ rieâng gì ngoaïi ñaïo, maø cuõng coù yù aùm chæ nhöõng ngöôøi khaùc, (2) tuøy moät trong caùc söï khoâng cung kính, laø ñuû

175

ñeå cöï tuyeät khoâng boá thí phaùp, (3) khoâng caàn phaûi ñuû caùc ñieàu kieän maø ôû ñaây ñeà caäp ñeán. Baûy ñieàu vi phaïm vöøa noùi treân ñaây, söï vi phaïm thöù hai, laø ñieàu khoâng neân laøm maø laïi laøm, coøn saùu ñieàu coøn laïi, laø ñieàu neân laøm maø laïi khoâng laøm. Laïi phaûi neân bieát, ñieàu vi phaïm thöù hai, do löïc taêng thöôïng cuûa taát caû baïn aùc, trong taát caû moïi thôøi, trong taát caû moïi nôi, nhaân duyeân phaïm giôùi hieän tieàn, cho neân phaûi caån thaän ñeà phoøng, kheùo giöõ taâm mình. Taân Sôù noùi: “Nhöõng toäi vi phaïm naøy, coù theå chöôùng ngaïi thieän phaùp giôùi, vaø chöôùng ngaïi haïnh boá thí trong Nhieâu ích höõu tình giôùi.” J2. Chöôùng ngaïi trì giôùi. Coù hai phaàn: K1. Chöôùng ngaïi söï lôïi tha. Coù hai phaàn: L1. Chaùnh chöôùng giôùi lôïi tha. Coù ba phaàn: M1. Boû pheá ngöôøi ñaùng thöông xoùt (vi phaïm thöù taùm). Keä noùi: “Boû rôi, khoâng giuùp ngöôøi phaù giôùi” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ñoái vôùi chuùng sinh hung aùc, phaïm giôùi, sinh loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, beøn boû rôi, khoâng chòu laøm lôïi ích cho hoï, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø boû rôi, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Vì sao? Vì caùc Boà taùt khôûi loøng thöông xoùt, muoán laøm lôïi ích cho nhöõng chuùng sinh baïo

176

aùc, phaïm giôùi, gaây taïo nhaân khoå, hôn laø nhöõng chuùng sinh trì giôùi, ba nghieäp thanh tònh. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: thaàn kinh thaùc loaïn; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc muoán giöõ yù cho ñaïi chuùng; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn maø boû rôi, khoâng laøm lôïi ích. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Ñoái vôùi caùc höõu tình baïo aùc, phaù giôùi, oâm loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, laáy lyù do laø ñoái phöông baïo aùc, phaïm giôùi, beøn tìm caùch boû rôi, khoâng chòu giuùp ñôõ, khoâng chòu laøm lôïi ích cho hoï, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu do vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø boû rôi, hoaëc do vì lô ñaõng maø khoâng laøm lôïi ích cho hoï, ñaây laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Vì sao? Vì chö Boà taùt ñoái vôùi caùc höõu tình baïo aùc, phaïm giôùi, taïo nhieàu khoå nhaân, phaûi neân khôûi loøng thöông xoùt, muoán giuùp ñôõ, laøm lôïi ích, chöù khoâng phaûi ñoái vôùi caùc höõu tình trì giôùi thanh tònh, thaân khaåu yù nghieäp tòch tónh hieän haønh, maø khôûi taâm thöông xoùt, muoán giuùp ñôõ, laøm lôïi ích. Noùi “baïo aùc”, nghóa laø taïo taùc caùc toäi voâ giaùn, v.v..., noùi “phaïm giôùi”, nghóa laø huûy phaïm giôùi caên baûn. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Ngöôøi tröôùc taâm nhieàu saân haän, ngöôøi sau khoâng chòu trì giôùi.” Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> nhaân vì tuøy nghi: (1) vì muoán duøng phöông tieän naøy ñieàu phuïc ñoái phöông, (2) vì muoán giöõ yù cho nhieàu ngöôøi khaùc, <b> hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn, tuy xaû boû nhöõng ngöôøi ñoù, cuõng khoâng vi phaïm.

177

M2. Khoâng hoïc nhöõng ñieàu giôùi chung vôùi Thanh vaên (vi phaïm thöù chín). Keä noùi: “Khoâng cuøng tu hoïc, laøm ngöôøi tin” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, nhö Ñöùc Theá Toân vì muoán laøm cho caùc chuùng sinh chöa coù loøng tin ñoái vôùi Phaät phaùp sinh khôûi loøng tin, ñaõ coù loøng tin laøm cho taêng tröôûng, cho neân trong giôùi bieät giaûi thoaùt cheá ñònh giaù toäi, khieán cho caùc Thanh vaên khoâng ñöôïc vi phaïm, ñoái vôùi nhöõng ñieàu giôùi naøy, Boà taùt phaûi neân cuøng hoïc vôùi Thanh vaên, hoaøn toaøn khoâng khaùc bieät. Vì sao? Nhö haøng Thanh vaên chæ vì töï lôïi, coøn khoâng pheá boû nhöõng haïnh lôïi ích khaùc, maø hoïc caùc ñieàu giôùi naøy, laøm cho chuùng sinh chöa coù loøng tin sanh khôûi loøng tin, ñaõ coù loøng tin laøm cho taêng tröôûng, huoáng chi Boà taùt laø nhöõng ngöôøi mong caàu söï lôïi ích cho taát caû chuùng sinh. Ñöùc Baïc Giaø Phaïm trong Bieät Giaûi Thoaùt Kinh, Tyø Naïi Da Luaät, ngoaøi nhöõng ñieàu tính toäi, vì muoán hoä trì caùc haønh giaû Thanh vaên, cho neân thieát laäp giaù toäi, cheá ñònh caùc hoïc xöù, trong ñaây chö Boà taùt cuøng vôùi caùc haønh giaû Thanh vaên ñeàu phaûi tu hoïc, khoâng coù söï khaùc bieät, nghóa laø nhöõng ñieàu maø chö Thanh vaên phaûi xa lìa, thì chö Boà taùt cuõng phaûi xa lìa. Hoä trì tín taâm cuûa chuùng sinh, nghóa laø laøm cho haøng taïi gia chöa coù loøng tin thanh tònh, sinh khôûi loøng tin thanh tònh, ñaõ coù loøng tin thanh tònh, laøm cho taêng tröôûng. Ví nhö cheá ñònh caùc tyø kheo khoâng ñöôïc uoáng röôïu, khoâng aên phi thôøi, nhaãn ñeán caùc ñieàu giôùi nhö khoâng ñöôïc ñaøo ñaát, ñoát löûa, v.v..., thì haøng Boà taùt phaûi neân cuøng hoïc vôùi Thanh vaên, hoaøn toaøn khoâng khaùc bieät. Neáu khoâng nhö vaäy, khoâng nhöõng vi phaïm giôùi bieät giaûi thoaùt, maø coøn vi phaïm Boà taùt tònh giôùi. Vì sao? Vì haøng Thanh vaên

178

chuyeân taâm töï lôïi, maø coøn khoâng xaû boû vieäc hoä trì tín taâm cuûa chuùng sinh, huoáng chi laø haøng Boà taùt chuyeân taâm laøm lôïi ngöôøi. Nhö Taân Sôù noùi: “Neáu ñoái vôùi ñieàu giôùi naøy, khoâng kính troïng, khoâng tin töôûng, khoâng tu hoïc, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu do vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng tu hoïc, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ.” Hoûi: Söï vi phaïm nhö vaäy, laø Boà taùt taïi gia phaïm, hay laø Boà taùt xuaát gia phaïm? Traû lôøi: Nhö Taân Sôù noùi, ñaây laø ñieàu giôùi cuûa Boà taùt xuaát gia, theá nhöng trong caùc ñieàu giôùi, cuõng coù nhieàu ñieàu töông töï vôùi giôùi bieät giaûi thoaùt cheá rieâng cho haøng Boà taùt taïi gia. M3. Tu hoïc giôùi khoâng cuøng chung vôùi Thanh vaên (vi phaïm thöù möôøi). Keä noùi: “Ít lo laéng ñeán vieäc lôïi ngöôøi” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, nhö Ñöùc Nhö Lai trong giôùi bieät giaûi thoaùt, vì muoán haøng Thanh vaên an truï trong hoaøn caûnh ít vieäc, ít laøm, ít hy voïng, cho neân cheá ñònh caùc giaù giôùi, khieán cho haøng Thanh vaên khoâng ñöôïc vi phaïm; ñoái vôùi nhöõng ñieàu giôùi naøy, Boà taùt khoâng neân cuøng hoïc vôùi Thanh vaên. Vì sao? Vì haøng Thanh vaên chuyeân lo töï lôïi, khoâng nghó ñeán vieäc lôïi ngöôøi. Vì khoâng lôïi ngöôøi cho neân caùc phaùp ít vieäc, ít laøm, ít hy voïng coù theå goïi laø thích hôïp vôùi hoï, theá nhöng, ñoái vôùi Boà taùt laø nhöõng keû chuyeân laøm lôïi ngöôøi, khoâng nghó ñeán vieäc lôïi mình, thì caùc phaùp ít vieäc, ít laøm, ít hy voïng naøy, khoâng thích hôïp vôùi hoï.

179

Nhö vaäy, Boà taùt vì muoán lôïi ngöôøi, coù theå töø caùc tröôûng giaû, cö só, baø la moân khoâng phaûi baø con mình, hoûi xin traêm ngaøn loaïi quaàn aùo; Boà taùt neân quaùn xeùt ngöôøi cho xem hoï coù ñuû khaû naêng boá thí hay khoâng, tuøy söùc cuûa hoï boá thí maø thoï nhaän; hoûi xin bình baùt cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp xin quaàn aùo. Töông töï nhö theá, Boà taùt coù theå caàu xin chæ deät, nhôø thôï deät khoâng phaûi baø con mình deät thaønh vaûi voùc ñeå may quaàn aùo; vì muoán lôïi ích ngöôøi khaùc neân may caùc loaïi y “kieâu xaø gia”, hoaëc laøm toïa cuï, nhieàu ñeán haøng traêm, hoaëc giaû, caát chöùa vaøng baïc, tieàn maët, nhieàu ñeán vaïn öùc, hoaëc nhieàu hôn theá. Nhö vaäy caùc phaùp giaù toäi cheá ñònh ít vieäc, ít laøm, ít hy voïng, Boà taùt seõ khoâng cuøng hoïc vôùi Thanh vaên. Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, trong vieäc lôïi ngöôøi, oâm loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc maø tuaân thuû caùc phaùp ít vieäc, ít laøm, ít hy voïng naøy, thì goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Ñöùc Theá Toân, vì muoán cho haøng Thanh vaên ít vieäc, ít laøm, soáng ít hy voïng, cho neân kieán laäp caùc giaù toäi, chaúng haïn nhö caùc vieäc: cho haïn möôøi ngaøy ñeå may y, cho moät thaùng ñöôïc pheùp caát chöùa vaûi vuïn ñeå may xong y, v.v..., nhöõng ñieàu giôùi nhö vaäy, chö Boà taùt khoâng caàn phaûi cuøng hoïc vôùi Thanh vaên, neáu nhö hoïc chung vôùi Thanh vaên, ñaây goïi laø vi phaïm. Laïi nöõa, ñoái vôùi vieäc lôïi tha, oâm loøng hieàm haän, giaän döõ, böïc doïc, beøn an truï trong phaùp ít vieäc, ít laøm, soáng ít hy voïng, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, neáu do vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, maø an truï trong caùc phaùp aáy, ñaây laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Vì sao? Vì chö Thanh vaên, chuyeân taâm töï lôïi, chæ lo töï ñieàu phuïc, khoâng maøng ñeán

180

vieäc lôïi tha, ñoái vôùi vieäc lôïi tha, ít vieäc, ít laøm, soáng ít hy voïng. Ñeán nhö chö Boà taùt, chuyeân taâm lôïi tha, ñoái vôùi taát caû söï vieäc, chuyeân vì lôïi ích taát caû höõu tình, bôûi theá, khoâng phaûi ñoái vôùi vieäc lôïi tha, laïi an truï trong phaùp ít vieäc, ít laøm, soáng ít hy voïng, maø goïi laø dieäu. Noùi “ít vieäc”, nghóa laø ít mong caàu, noùi “ít laøm”, nghóa laø khoâng tích chöùa nhieàu cuûa caûi rieâng tö, noùi “soáng ít hy voïng”, nghóa laø soáng ñôøi soáng cuûa “doøng doõi thaùnh”; noùi “doøng doõi thaùnh”, nghóa laø thoûa maõn vôùi ñôøi soáng cöïc kyø giaûn ñôn, ñaïm baïc, y phuïc, ngoïa cuï ñeàu laø haïng xaáu nhaát, an vui tinh tieán tu taäp ñoaïn tröø phieàn naõo, ñaây goïi laø boán thaùnh chuûng. Vò Boà taùt nhö vaäy, vì muoán lôïi tha, töø nhöõng vò tröôûng giaû, cö só, baø la moân, v.v..., khoâng phaûi thaân thuoäc cuûa mình, cuøng caùc ñaïi thí chuû, neân caàu xin traêm ngaøn loaïi quaàn aùo, quaùn saùt thí chuû coù ñuû khaû naêng hay khoâng, tuøy hoï boá thí ít nhieàu, taát caû ñeàu thoï nhaän. Taùt Muïc Traùt Sôù noùi: “Phaûi neân bieát roõ laø thí chuû coù theå kham nhaãn hay khoâng?” ÔÛ ñaây coù yù muoán noùi, sau khi thoï nhaän, thí chuû trôû thaønh ngheøo tuùng hay khoâng? Hoaëc coù bò ngöôøi khaùc cheâ traùch, hieàm nghi hay khoâng? Neáu noùi nhö vaäy laø khoâng hôïp lyù, bôûi vì neáu caàu xin hôïp lyù, tuy laø caàu xin raát nhieàu, cuõng khoâng vi phaïm. Töông töï nhö vieäc caàu xin y phuïc, caàu xin bình baùt, caàu xin chæ sôïi roài thænh thôï deät khoâng phaûi thaân thuoäc cuûa mình deät thaønh y phuïc, cuõng khoâng vi phaïm. Nhö Luaän Du Giaø noùi: “Thænh thôï deät khoâng phaûi thaân thuoäc cuûa mình deät thaønh y phuïc, tuy khoâng traû tieàn coâng, cuõng khoâng vi phaïm.” Trong Tyø naïi da, traùi laïi, cho raèng neáu khoâng traû tieàn coâng, thì goïi laø phaïm.

181

Vì muoán lôïi ích ngöôøi khaùc, neân tích chöùa caùc loaïi y kieâu theá gia 23, toïa cuï, ngoïa cuï, soá löôïng ñeán traêm, ngaøn; vaøng baïc, tieàn maët, nhieàu ñeán traêm ngaøn öùc, hoaëc coøn nhieàu hôn theá, cuõng neân caát chöùa. Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Noùi ngoïa cuï, nghóa laø ôû trong coù tô vuïn, coøn toïa cuï, nghóa laø ôû trong coù loâng thuù meàm.” Vì muoán lôïi tha, cho neân cho pheùp maëc y kieâu theá gia, cho pheùp duøng tô vuïn, loâng thuù meàm, cuøng vôùi vaät duïng do tô vaø loâng hôïp laïi cheá thaønh. Nhö vaäy, Boà taùt vì muoán thöïc thi nhöõng söï vieäc naøy, ñoái vôùi caùc phaùp ít söï vieäc, ít taïo taùc, soáng ít hy voïng naøy, khoâng neân cuøng hoïc vôùi Thanh vaên. Phaàn treân vöøa noùi ñeán hai loaïi giaù toäi, cuøng phaàn döôùi noùi veà caùc tính toäi, laø muoán ñeà caäp ñeán caùc vò Boà taùt xuaát gia hoïc taäp giaùo giôùi bieät giaûi thoaùt caên boån. Giôùi bieät giaûi thoaùt coù hai loaïi cheá ñònh, (1) cheá ñònh tính toäi, (2) cheá ñònh giaù toäi. Nghi quyõ tu hoïc tính toäi seõ ñöôïc ñeà caäp ôû phaàn sau. ÔÛ ñaây noùi veà giaù toäi, cuõng coù hai loaïi: (1) Vì muoán hoä trì tín taâm cuûa ngöôøi khaùc, cho neân cheá ñònh toäi naøy, nhö Taân Sôù noùi: “Caùc vò tyø kheo, quyeát ñònh thoï trì hoïc xöù cuûa mình, huoáng chi laø Boà taùt, vì muoán laøm lôïi ích cho ngöôøi khaùc, caøng phaûi neân hoïc”, nghóa laø caùc Boà taùt hoä trì tín taâm cuûa chuùng sinh, coøn maïnh hôn Thanh vaên. (2) Vì muoán haøng Thanh vaên ít söï vieäc, ít taïo taùc, soáng ít hy voïng, cho neân Theá Toân cheá ñònh giaù toäi naøy; coøn chö Boà taùt vì muoán lôïi ích chuùng sinh, khoâng bò haïn cheá bôûi caùc ñieàu giôùi naøy, cho neân khoâng caàn cuøng hoïc vôùi Thanh vaên. Nhöõng ñieàu tính giôùi ñöôïc baøn ôû phía sau, cuøng hai ñieàu giôùi naøy, coù theå bao quaùt taát caû giôùi bieät giaûi thoaùt.

182

Hoaëc coù ngöôøi vì chöa hieåu roõ nhöõng giôùi töôùng naøy, noùi lôøi cuoàng voïng nhö sau: “Toâi laø Boà taùt, toâi laø haønh giaû trì minh, tuy vi phaïm giôùi luaät, nhöng toâi coù giôùi luaät Maät thöøa toái thaéng, cho neân ñöôïc pheùp phoùng daät.” Ngöôøi noùi nhö vaäy, tuy coù ñaày ñuû hai loaïi giôùi treân (Boà taùt giôùi, Maät thöøa giôùi), ñaõ vöôït quaù quy cheá cuûa Boà taùt, phaïm toäi cöïc naëng, vaø cuõng phaïm thoâ toäi (thaâu lan giaù) cuûa tònh giôùi Maät thöøa. Nhö keä coù noùi: Ñoái vôùi hai giôùi döôùi 24, Khoâng neân phaïm maø phaïm, Phaïm toäi thaâu lan giaù. Neáu nhö khoâng phoøng hoä hai loaïi giôùi naøy, maø töï cho mình laø haønh giaû Ñaïi thöøa, nhö vaäy phaùp Ñaïi thöøa nöông töïa choã naøo? Ñaây laø töï mình duøng nöôùc voïng töôûng laøm nhôùp baån thaùnh giaùo cuûa Ñöùc Phaät. Caùc haønh giaû caàu phaùp, phaûi neân xaû boû aùc kieán nhö vaäy, nhö neùm boû thuoác ñoäc. Nhö Cöïu Sôù noùi: “Neáu chö tyø kheo, töø caùc vò tröôûng giaû, cö só, hoaëc vôï cuûa tröôûng giaû khoâng phaûi thaân thuoäc, caàu xin y phuïc, phaïm toäi xaû ñoïa.” Neân bieát haønh giaû an truï trong hai loaïi giôùi Boà taùt vaø bieät giaûi thoaùt, ñoái vôùi hoïc xöù naøy, neáu vì lôïi ngöôøi thì ñöôïc khai duyeân, coøn neáu vì töï lôïi thì seõ bò caám ñoaùn. Nhöõng toäi vöøa noùi ôû treân, neáu chæ vì töï lôïi, khoâng phaûi vì lôïi tha, maø töï cho pheùp laøm, neân bieát vaãn bò phaïm vaøo caùc toäi ñaõ ñöôïc noùi ñeán trong Tyø naïi da. Taân Sôù noùi: “Ba söï vi phaïm naøy, theo thöù töï, coù theå huûy hoaïi nhieáp luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi, vaø nhieâu ích höõu tình giôùi.”

183

L2. Neâu roõ söï khaùc bieät giöõa tính toäi cuûa giôùi Boà taùt vaø tính toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt. Keä noùi: “Vì loøng thöông xoùt, khoâng vì aùc” Giôùi vaên (tieáp): Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, duøng phöông tieän thieän xaûo, vì muoán lôïi ngöôøi, lôõ phaïm vaøo caùc tính toäi, do nhaân duyeân lôïi ngöôøi naøy neân khoâng goïi laø vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Chaúng haïn, nhö Boà taùt thaáy keû troäm cöôùp, vì tham tieàn cuûa, ñang muoán gieát haïi nhieàu ngöôøi, hoaëc ñang muoán gieát haïi caùc baäc Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà taùt, hoaëc ñang muoán taïo nhieàu nghieäp voâ giaùn. Boà taùt thaáy ñieàu ñoù roài, beøn suy ngaãm nhö theá naøy: “Neáu gieát keû aùc ñoù, ta seõ bò ñoïa vaøo ñòa nguïc, neáu nhö khoâng gieát, ñeå keû ñoù taïo nghieäp voâ giaùn, seõ chòu khoå lôùn trong ñôøi vò lai. Ta thaø gieát keû aùc ñoù maø bò ñoïa vaøo ñòa nguïc, quyeát khoâng ñeå hoï nhaän chòu nhöõng quaû baùo khoå ôû ñòa nguïc voâ giaùn.” Boà taùt suy nghó caën keû, ñoái vôùi keû aùc, hoaëc duøng taâm laønh, bieát roõ söï vieäc nhö theá, vì quaû baùo ôû ñôøi vò lai, sinh loøng raát hoå theïn, duøng taâm thöông xoùt maø saùt haïi keû aùc. Do nhaân duyeân naøy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Laïi nhö, Boà taùt thaáy nhöõng baäc quyeàn theá, hoaëc vua, hoaëc quan, cöïc kyø taøn aùc, ñoái vôùi nhaân daân khoâng coù loøng thöông xoùt, maø laïi chuyeân laøm nhöõng vieäc aùp böùc, laøm cho moïi ngöôøi khoå naõo, ta thaùn. Boà taùt thaáy ñieàu ñoù roài, khôûi loøng thöông xoùt, phaùt taâm laøm lôïi ích cho moïi ngöôøi, beøn tuøy quyeàn löïc saün coù cuûa mình, hoaëc truaát pheá, hoaëc truïc xuaát nhöõng keû quyeàn theá kia. Do nhaân duyeân

184

naøy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm hoïc xöù cuûa Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Laïi nhö, Boà taùt thaáy nhöõng keû troäm cöôùp, xaâm ñoaït taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc, hoaëc vaät cuûa chuùng taêng, hoaëc vaät cuûa chuøa thaùp, sau ñoù ñem taøi saûn ñaõ cöôùp giaät ñöôïc, xem nhö cuûa mình, maëc tình tieâu xaøi hoang phí. Boà taùt thaáy ñieàu ñoù roài, khôûi loøng thöông xoùt, ñoái vôùi nhöõng keû aáy, phaùt taâm laøm lôïi ích an laïc cho hoï, do ñaây, tuøy vaøo söùc löïc, hoaëc theá löïc ñang coù, cöôõng ñoaït laïi nhöõng ñoà vaät ñaõ bò cöôùp giaät, khoâng ñeå cho hoï söû duïng moät caùch hoang phí, maø phaûi chòu nhöõng söï tröøng phaït, khoå ñau trong moät thôøi gian laâu daøi. Do nhaân duyeân naøy, nhöõng ñoà vaät ñaõ bò cöôõng ñoaït, neáu laø ñoà vaät cuûa chuùng taêng, hoaøn traû cho chuùng taêng, ñoà vaät cuûa chuøa thaùp, hoaøn traû cho chuøa thaùp, ñoà vaät cuûa chuùng sinh, hoaøn traû cho chuùng sinh. Laïi thaáy nhöõng vò chaáp söï, hoaëc quaûn lyù ruoäng vöôøn, laáy ñoà vaät cuûa chuùng taêng, hoaëc ñoà vaät cuûa chuøa thaùp, cho laø cuûa mình, maëc söùc tieâu duøng. Boà taùt thaáy ñieàu ñoù roài, suy ngaãm veà vieäc aùc cuûa hoï, khôûi loøng thöông xoùt, khoâng ñeå cho hoï nhaân vì söï thoï duïng taø vaïy naøy maø phaûi nhaän chòu nhöõng söï tröøng phaït khoå ñau moät caùch voâ ích trong thôøi gian laâu daøi, do ñaây Boà taùt tuøy söùc löïc, hoaëc theá löïc cuûa mình, ñoaït laïi nhöõng ñoà vaät aáy. Boà taùt tuy laøm nhöõng vieäc cöôõng ñoaït nhö theá, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm hoïc xöù cuûa Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Laïi nhö, Boà taùt taïi gia, thaáy coù ngöôøi nöõ, khoâng coù thaân thuoäc, quen thoùi daâm duïc, ñeå taâm ñeán Boà taùt, muoán laøm vieäc “phi phaïm haïnh”. Boà taùt thaáy ñöôïc ñieàu ñoù roài, suy ngaãm nhö sau: “Khoâng neân ñeå cho hoï saàu naõo maø laøm nhöõng chuyeän quaøng xieâng,

185

neáu nhö chieàu theo yù muoán cuûa hoï, seõ ñöôïc töï taïi, duøng phöông tieän höôùng daãn, laøm cho hoï troàng caên laønh, laïi laøm cho hoï xaû boû thoùi quen baát thieän.” Boà taùt duøng taâm thöông xoùt maø laøm vieäc “phi phaïm haïnh”. Tuy laøm nhöõng phaùp “nhieãm oâ” nhö vaäy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Coøn Boà taùt xuaát gia, vì muoán hoä trì giaùo phaùp Thanh vaên maø Ñöùc Theá Toân ñaõ cheá ñònh, laøm cho chaùnh phaùp khoâng bò hoaïi dieät, tuyeät ñoái khoâng ñöôïc laøm vieäc “phi phaïm haïnh”. Laïi nhö, Boà taùt ñoái vôùi baûn thaân mình, tuy bò nguy hieåm tính maïng cuõng khoâng noùi doái, theá nhöng, vì muoán cöùu vôùt nhöõng chuùng sinh khaùc ra khoûi nhöõng söï nguy hieåm tính maïng, hoaëc thoaùt khoûi tuø ñaøy, hoaëc thoaùt khoûi caùc hình phaït nhö caét tay chaân, xeûo muõi, xeûo tai, moùc maét, vaân vaân, tuy bieát nhöng vaãn noùi doái. Noùi toùm laïi, Boà taùt vì muoán lôïi ích chuùng sinh, khoâng phaûi vieäc khoâng lôïi ích, töï mình khoâng coù taâm nhieãm oâ, mong caàu, maø chæ vì muoán lôïi ích keû khaùc, tuy bieát nhöng vaãn noùi khaùc söï thaät, nhö theá, vaãn khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Laïi nhö, Boà taùt thaáy coù chuùng sinh bò baïn beø aùc duï doã, khaén khít khoâng rôøi. Boà taùt thaáy ñöôïc vieäc ñoù roài, sinh loøng thöông xoùt, phaùt taâm muoán laøm lôïi ích, tuøy khaû naêng, hoaëc theá löïc cuûa mình, noùi lôøi ly giaùn, khoâng ñeå cho chuùng sinh ñoù, vì gaàn baïn aùc maø phaûi chòu söï khoå ñau voâ ích trong thôøi gian laâu daøi. Boà taùt duøng taâm lôïi ích nhö vaäy, tuy noùi lôøi ly giaùn, chia reõ söï thaân aùi cuûa keû khaùc, nhöng vaãn khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Laïi nhö, Boà taùt thaáy coù chuùng sinh laøm nhöõng ñieàu ngang ngöôïc, traùi vôùi phaùp theá gian, beøn lôùn tieáng quôû traùch, noùi lôøi thoâ

186

baïo, duøng phöông tieän naøy laøm cho hoï rôøi boû vieäc aùc, quay veà neûo laønh. Boà taùt duøng taâm lôïi ích nhö theá, tuy ñoái vôùi chuùng sinh noùi lôøi thoâ aùc, nhöng vaãn khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. Laïi nhö, Boà taùt thaáy caùc chuùng sinh öa thích nhöõng vieäc dieãn xöôùng, ngaâm vònh, ca haùt, hoaëc thích ñaøm luaän nhöõng chuyeän thôøi söï chính trò, aên uoáng, du hí, maùch leûo, vaân vaân. Boà taùt ñoái vôùi nhöõng vieäc nhö vaäy, phaûi neân raát kheùo leùo, ñoái vôùi chuùng sinh nhö vaäy neân khôûi loøng thöông xoùt, muoán laøm lôïi ích cho hoï, beøn tuøy thuaän hieän töôùng öa thích nhöõng vieäc dieãn xöôùng, ngaâm vònh, ca haùt, hoaëc ñaøm luaän nhöõng chuyeän thôøi söï chính trò, aên uoáng, du hí, maùch leûo, vaân vaân, duøng phöông tieän naøy ñeå nhieáp phuïc, daãn daét hoï ra khoûi söï öa thích nhöõng chuyeän thò phi voâ ích naøy, quay veà ñöôøng laønh. Boà taùt tuy hieän töôùng yû ngöõ nhö vaäy, nhöng khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt, maø coøn ñöôïc nhieàu coâng ñöùc. ÔÛ ñaây, Boà Taùt Ñòa, nhaãn ñeán hai boä sôù Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Cöïu Sôù vaø Giôùi Phaåm Sôù, chæ noùi ñeán vieäc khai duyeân cho pheùp phaïm baûy chi (thaân ba, khaåu boán), maø chöa noùi raèng: “Vì lôïi ích ngöôøi khaùc, neáu nhö khoâng thöïc thi, seõ vi phaïm giôùi luaät.” Chæ coù Taân Sôù lieät keâ boán möôi saùu toäi vi phaïm (giôùi khinh), ñem ñieàu naøy laøm toäi vi phaïm thöù nhaát. Boä sôù ñoù noùi: “Ñaây laø söï khai phoùng ñieàu giôùi Khoâng cuøng tu hoïc laøm cho ngöôøi khaùc sinh khôûi loøng tin”, theá nhöng, ngaøi Toái Thaéng Töû vaø Traùt Muïc Tra Sôù ñeàu noùi: “Neân bieát ôû ñaây laø söï chæ roõ töôùng traïng sai bieät giöõa tính toäi cuûa giôùi Boà taùt vaø giôùi Thanh vaên.” Nghóa laø chö Boà taùt duøng phöông tieän thieän xaûo, vì lôïi laïc chuùng sinh, tuy ñoâi phaàn vi phaïm tính toäi trong giôùi bieät giaûi thoaùt,

187

khoâng nhöõng khoâng vi phaïm giôùi luaät cuûa Boà taùt, maø coøn sinh tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. ÔÛ ñaây muoán noùi ñeán baûy chi toäi cuûa thaân vaø mieäng. Ñoái vôùi nghieäp cuûa thaân, trong Luaän Du Giaø, chæ khai rieâng ñieàu giôùi taø daâm cho Boà taùt taïi gia, maø khoâng cho Boà taùt xuaát gia vi phaïm ñieàu giôùi naøy, lyù do laø Boà taùt xuaát gia phaûi hoä trì giaùo giôùi cuûa Thanh vaên maø Ñöùc Theá Toân ñaõ cheá ñònh, vì khoâng muoán huûy hoaïi taát caû, cho neân khoâng laøm phi phaïm haïnh; coøn saùu ñieàu giôùi kia nhö troäm caép, v.v..., thì khai cho caû hai haøng Boà taùt taïi gia vaø xuaát gia. Hoûi: Neáu vaäy, haøng Boà taùt ñöôïc cho pheùp vi phaïm saùu ñieàu giôùi kia laø taïi gia hay xuaát gia? Neáu laø haøng xuaát gia, thì hai giôùi taø daâm vaø saùt sinh, neáu cho pheùp (khai) hoaëc ngaên caám (giaù), phaûi neân khoâng coù söï khaùc bieät, bôûi vì hai toäi naøy ñeàu laø phaïm toäi caên baûn. Coøn neáu laø haøng taïi gia, aét laø nhöõng ñieàu maø Luaän Du Giaø noùi, cuõng coù söï maâu thuaãn, vì ñoái vôùi giôùi taø daâm thì phaân bieät taïi gia xuaát gia, coøn caùc giôùi khaùc thì khoâng phaân bieät. Hoïc Taäp Luaän noùi: “Neáu thaáy ñieàu lôïi ích cho chuùng sinh, vì muoán coù phöông tieän ñeå thöïc thi, neân xaû hoïc xöù (nghóa laø xaû nhöõng ñieàu giôùi ñaõ thoï), neáu Boà taùt ñaõ nhieàu kieáp tu taäp, coù loøng Ñaïi bi, ñaõ vieân maõn taát caû thieän caên ñaõ vun troàng, thì caùc söï tham duïc, v.v..., khoâng coøn laøm chöôùng ngaïi; laïi nöõa, Phöông Tieän Thieän Xaûo Kinh noùi: “Luùc xöa, Phaïm chí Quang Minh, trong boán vaïn hai ngaøn naêm, nghieâm trì phaïm haïnh, sau khi boû ñi baûy böôùc, beøn khôûi loøng thöông xoùt, nghó raèng “Neáu nhö ta xaû boû caám giôùi seõ bò ñoïa ñòa nguïc, theá nhöng ta thaø nhaãn thoï söï khoå ñòa nguïc, khoâng neân töø choái söï duïc laïc, laøm cho ngöôøi aáy meänh chung”, nghó xong, Phaïm chí Quang Minh beøn quay laïi choã cuõ, naém laáy tay phaûi cuûa ngöôøi aáy, noùi lôøi nhö vaày: “Naøy coâ, tuøy yù coâ muoán.” Neáu noùi nhö vaäy, chaúng leõ khoâng maâu thuaãn?

188

Traû lôøi: Khoâng coù maâu thuaãn. Neáu Boà taùt chæ vì muoán töï lôïi, phaûi neân tuaân thuû nhöõng ñieàu giôùi nhö troäm caép, v.v..., coøn neáu nhö vì lôïi ích ngöôøi khaùc, thì ñöôïc cho pheùp vi phaïm. Luùc ñoù, khoâng theå goïi laø toäi caên baûn troäm caép, v.v..., cho neân Boà taùt xuaát gia, vì lôïi ích chuùng sinh, cuõng khoâng bò phaïm vaøo caùc toäi caên baûn troäm caép, voïng ngöõ, v.v... Tröôøng hôïp taø daâm cuõng theá, khoâng coù gì khaùc bieät! Hoûi: Neáu vaäy, taïi sao chæ rieâng giôùi taø daâm, laïi phaân bieät taïi gia, xuaát gia? Traû lôøi: Cuõng khoâng coù maâu thuaãn, bôûi vì, tuy taïo caùc nghieäp saùt sanh, troäm caép, voïng ngöõ, v.v..., cuõng chöa nhaát ñònh phaïm toäi caên boån, neáu nhö ñaõ thoï giôùi tyø kheo, maø phaïm toäi taø daâm chaéc chaén seõ phaïm toäi caên baûn. Nhö theá, maät yù muoán noùi söï khaùc bieät giöõa taïi gia vaø xuaát gia, so vôùi Hoïc Taäp Luaän cuõng khoâng coù söï töông vi. Phaøm söï tu phaïm haïnh, coù theå daãn phaùt söï lôïi tha thuø thaéng, neáu xaû boû ñieàu naøy, thì khoâng theå taêng thöôïng lôïi ích höõu tình. Giaû söû, thaáy ñöôïc söï vieäc coù theå laøm taêng thöôïng lôïi ích höõu tình hieän ôû tröôùc maët, caàn phaûi phaïm toäi bieät giaûi thoaùt caên baûn, caàn phaûi xaû giôùi, neân bieát tröôøng hôïp naøy thì cho pheùp Boà taùt taïi gia laøm nhö theá, khoâng phaûi cho pheùp Boà taùt xuaát gia. Neáu noùi raèng cho pheùp Boà taùt xuaát gia xaû boû giôùi luaät ñeå laøm vieäc lôïi tha, thì ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn khoâng coù. Laïi nöõa, vì muoán lôïi tha maø taïo caùc nghieäp saùt sanh, v.v..., laø haïng Boà taùt naøo? Baûn cöïu dòch cuûa Hoïc Taäp Luaän noùi: “ÔÛ ñaây muoán noùi ñeán caùc haønh giaû sieâng naêng tu taäp luïc ñoä, nhöng chöa chöùng sô ñòa, chöù khoâng phaûi noùi ñeán caùc haønh giaû khaùc.” Taân Sôù thì laïi noùi: “Ñaây laø chö Ñaïi Boà taùt ñaõ leân Thaäp ñòa.” Ñaõ noùi “Ñaõ

189

leân Thaäp ñòa”, laïi coøn noùi “Sieâng naêng tu taäp luïc ñoä”, ñieàu naøy khoâng coù lyù, neáu y theo baûn cöïu dòch, ñieàu naøy coù veû hôïp lyù hôn. Theá nhöng, nhö phaàn tröôùc, trong Hoïc Taäp Luaän daãn Thieän Xaûo Phöông Tieän Kinh, cho raèng khoâng phaûi laø caùc haønh giaû sô cô môùi baét ñaàu tu taäp luïc ñoä maø coù theå thöïc haønh caùc phöông tieän thieän xaûo naøy, maø phaûi laø caùc vò Ñaïi Boà taùt traûi qua nhieàu kieáp tu haønh caùc phöông tieän thieän xaûo, thaønh töïu ñaïi bi môùi ñöôïc, nghóa laø chö Boà taùt, do ñaõ chaùnh thoï Boà taùt tònh giôùi, ñoái vôùi Boà taùt hoïc xöù, ñaõ nhö lyù tu taäp, phaùt khôûi taâm Boà ñeà thuø thaéng, thöông yeâu chuùng sinh hôn chính mình, phöông tieän thieän xaûo quyeàn bieán, vì muoán lôïi ích ngöôøi khaùc, tröø vieäc saùt sinh ra, khoâng coøn phöông phaùp naøo khaùc ñeå cöùu hoï, trong tröôøng hôïp naøy Boà taùt môùi ñöôïc pheùp (phaïm giôùi saùt sanh), chôù khoâng phaûi taát caû haønh giaû Ñaïi thöøa ñeàu ñöôïc pheùp laøm nhö vaäy. Ngay ñeán Boà taùt sô hoïc, coøn khoâng cho pheùp phaïm, huoáng hoà laø nhöõng ngöôøi khoâng bieát hoä trì tònh giôùi, maïo nhaän laø haønh giaû Ñaïi thöøa! Boïn hoï tuy cuõng phaùt taâm töông töï nhö thöông xoùt, hoaëc phaùt taâm töông töï nhö Boà taùt, nhöng quyeát khoâng cho pheùp laøm. Töông töï, nhö trong giôùi bieät giaûi thoaùt, neáu nhö coù tyø kheo coù beänh, quaù ngoï khoâng aên coù theå laøm cho beänh tình theâm toån haïi, neáu aên thì seõ laønh beänh, trong tröôøng hôïp naøy cho pheùp vò aáy aên sau giôø ngoï, theá nhöng, nhöõng vò xuaát gia tyø kheo khaùc, phaûi neân thuû hoä ñieàu giôùi “quaù ngoï baát thöïc” naøy! Trong Kinh maø Hoïc Taäp Luaän ñaõ daãn chöùng, tuy chæ noùi ñeán giôùi taø daâm, theá nhöng phaûi bieát caùc toäi caên baûn khaùc, nhö saùt sanh, v.v..., cuõng töông töï nhö tröôøng hôïp giôùi taø daâm. Laïi nöõa, boán toäi caên baûn nhö voïng ngöõ, v.v..., cuøng toäi troäm caép, phaàn sau seõ noùi ñeán.

190

Chö Boà taùt nhö lyù hoä trì giôùi luaät, muoán laøm lôïi ích lôùn cho höõu tình, khoâng coøn phöông tieän naøo khaùc ñeå ñaït ñeán muïc ñích, vì muoán lôïi ích cho hoï, phaûi neân hieän haønh phaïm giôùi, luùc ñoù phaûi neân quaùn xeùt kyõ löôõng choã phaùt taâm cuûa mình coù phaïm hay khoâng. Phaûi bieát ñaây laø caûnh giôùi rieâng cuûa chö Phaät, cöïc kyø vi teá, cöïc kyø khoù laøm. Caùc ngaøi Haûi Vaân, Toái Thaéng Töû vaø quyeån Traùt Muïc Tra Sôù ñeàu cho raèng nhöõng haønh giaû ñoù, phaûi laø nhöõng baäc ñaõ chöùng Thanh tònh yù laïc (sô ñòa), khoâng coøn nhieãm oâ, ñaït ñeán caûnh giôùi töï taïi cuûa chö Ñaïi Boà taùt, khoâng phaûi caûnh giôùi maø nhöõng ngöôøi trí tueä thaáp keùm, thieän caên ít oûi, tham caàu töï lôïi, chaáp tröôùc vaøo vaên töï coù theå ñaït ñeán. Ñaây laø hieän löôïng chöùng bieát cuûa chö Phaät, khoâng phaûi laø choã laøm cuûa ngöôøi khaùc, neáu nhö laøm caøn, taát ñònh seõ chieâu caûm aùc baùo! Caùc tính toäi ñöôïc khai, coù baûy loaïi: 1/ Khai giôùi saùt sanh. a/ Ñoái töôïng: nghóa laø Boà taùt thaáy ngöôøi troäm cöôùp, vì tham taøi vaät, muoán gieát haïi nhieàu ngöôøi, hoaëc laø muoán saùt haïi caùc baäc ñaïi ñöùc Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà taùt, taïo nghieäp voâ giaùn ñòa nguïc. b/ Loøng mong muoán: nghóa laø Boà taùt, sau khi thaáy söï vieäc ñoù, beøn töï suy ngaãm “ta chaúng thaø gieát cheát ngöôøi ñoù roài ñoïa ñòa nguïc, quyeát khoâng ñeå cho ngöôøi ñoù taïo thaønh nghieäp voâ giaùn, bò ñoïa ñòa nguïc, chòu khoå naõo lôùn”; vò Boà taùt ñoù khôûi loøng thöông xoùt, töï nguyeän thay theá ngöôøi khaùc chòu khoå, trong luùc saùt haïi, hoaëc duøng taâm laønh, hoaëc taâm voâ kyù, hoaøn toaøn laø taâm thanh tònh khoâng nhieãm oâ.

191

Coù ngöôøi cho raèng luùc Boà taùt bò ngöôøi khaùc gieát haïi, khôûi yù nhaïo nhö vaäy. Ñieàu naøy khoâng coù lyù. Nhö Luaän Du Giaø noùi: “Sinh loøng cöïc kyø hoå theïn”, nghóa laø tröø phöông phaùp naøy ra, khoâng coøn phöông tieän naøo khaùc, do nhaân duyeân naøy, sinh loøng cöïc kyø hoå theïn. Tuy gieát haïi ñoái phöông, ñoái vôùi giôùi Boà taùt, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm, maø coøn sinh tröôûng nhieàu coâng ñöùc.

2/ Khai giôùi troäm caép. Coù ba phaàn: a/ Phaàn moät. i/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy caùc quan lôùn quyeàn theá, haønh ñoäng cöïc kyø baïo aùc, ñoái vôùi nhaân daân khoâng coù loøng thöông xoùt, chuyeân moân boùc loät laøm nhaân daân ñoà thaùn, neáu nhö khoâng truaát pheá laät ñoå hoï, trong töông lai, boïn hoï aét seõ thoï nhieàu quaû baùo khoå. ii/ Loøng mong muoán: Boà taùt thaáy nhöõng quan quyeàn baïo aùc, beøn sinh khôûi taâm muoán giuùp cho boïn hoï ñöôïc lôïi ích, an laïc (nghóa laø khoâng bò thoï quaû baùo khoå trong töông lai), beøn tuøy khaû naêng cuûa mình, truaát pheá laät ñoå nhöõng keû quan quyeàn ñoù. b/ Phaàn hai. i/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy ngöôøi troäm cöôùp, cöôùp ñoaït taøi vaät cuûa ngöôøi khaùc, chaúng haïn nhö ñoà vaät cuûa taêng giaø, cuûa toát ñoã ba (Phaät vaø phaùp), ñoaït nhieàu taøi vaät, taän tình thoï duïng.

192

ii/ Loøng mong muoán: Boà taùt sau khi thaáy ñöôïc söï vieäc ñoù, muoán laøm cho boïn hoï khoâng ñöôïc thoï duïng nhöõng taøi vaät ñoù, ñeå boïn hoï khoûi phaûi soáng trong nhöõng ñeâm daøi taêm toái, khoâng yù nghóa, khoâng lôïi ích, do nhaân duyeân naøy, cöôõng böùc ngöôøi ñoù, ñoaït laáy taøi vaät, ñem hoaøn laïi cho taêng giaø, cho toát ñoã ba. c/ Phaàn ba. i/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy caùc vò quaûn chuùng, hoaëc quaûn lyù vöôøn röøng, laáy ñoà vaät cuûa taêng giaø, hoaëc cuûa toát ñoã ba, cho laø cuûa mình, taän tình höôûng duïng. ii/ Loøng mong muoán: nhö phaàn treân ñaõ noùi, Boà taùt tuøy theo khaû naêng cuûa mình, truaát pheá boïn hoï ra khoûi chöùc vò ñoù. Boà taùt tuy laøm chuyeän tranh ñoaït nhö vaäy, khoâng vi phaïm giôùi luaät Boà taùt, maø coøn sinh tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. 3/ Khai giôùi taø daâm. a/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy coù ngöôøi nöõ, hieän khoâng coù heä thuoäc, quyeán luyeán Boà taùt, muoán laøm vieäc phi phaïm haïnh, neáu nhö Boà taùt oâm loøng giaän döõ böïc doïc, khoâng chieàu theo yù hoï, hoï seõ meänh chung. Coù Sôù giaûi noùi: “Ñaõ noùi ngöôøi nöõ hieän khoâng coù heä thuoäc, thì phaûi neân xa lìa vieäc taø daâm.” Theá nhöng, loái giaûi thích nhö vaäy, hoaøn toaøn khoâng hôïp lyù, vì ôû ñaây ñang noùi ñeán vieäc khai giôùi taø daâm. Hoïc Taäp Luaän noùi: “ÔÛ nôi heûo laùnh tòch tónh, hoaëc coù heä thuoäc, hoaëc khoâng coù heä thuoäc, hoaëc vì baûo hoä doøng hoï, hoaëc vì baûo hoä phaùp lyù, hoaëc vì baûo hoä danh giaù, ñeàu khoâng neân phaïm giôùi

193

taø daâm”, nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi coù choàng, hoaëc khoâng coù choàng, ñeàu khoâng neân phaïm giôùi taø daâm vôùi hoï. Laïi nöõa, Hoïc Taäp Luaän noùi: “Ñoái vôùi ngöôøi tu phaïm haïnh (nghóa laø xuaát gia), vì muoán thaønh töïu lôïi ích cho hoï, neân töôûng nghó hoï nhö laø meï, laø chò cuûa mình, maø xa lìa taø haïnh.” Ñieàu giôùi naøy chæ cho pheùp Boà taùt taïi gia, chöù khoâng phaûi cho pheùp tyø kheo thaáy söï lôïi ích thuø thaéng hieän tieàn maø coù theå xaû boû hoïc xöù (nghóa laø phaïm giôùi taø daâm). Nghóa lyù naøy y nhö Boà Taùt Ñòa ñaõ noùi. Taân Sôù noùi: “Laøm vieäc taø daâm, goïi laø phaïm toäi, coù theå mau ñoïa ñòa nguïc, laøm cho nhieàu tín ñoà khoâng coøn tin Thaùnh giaùo. Ngöôøi treân theá gian phaàn nhieàu phaïm ñieàu giôùi naøy, cho neân Boà taùt khoâng neân gaàn guõi haïnh taø daâm, ngoaøi ra, nhöõng vieäc nhö saùt sanh, v.v..., cuõng khoâng neân laøm.” b/ Loøng mong muoán: nghóa laø khoâng laøm cho ñoái phöông khôûi taâm buoàn phieàn maø laøm ñieàu baát haïnh; neáu nhö chieàu theo yù muoán cuûa hoï, thì seõ coù phöông tieän töï taïi, laøm cho ñoái phöông troàng caên laønh, ñoàng thôøi laøm cho hoï xa lìa nghieäp aùc, beøn duøng taâm töø bi maø laøm vieäc taø daâm. Tuy laøm vieäc oâ ueá caáu nhieãm nhö vaäy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm giôùi luaät Boà taùt, maø coøn sinh tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. 4/ Khai giôùi voïng ngöõ. a/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt, thaáy nhieàu höõu tình ñang bò nguy hieåm ñeán tính maïng, bò caùc hoaïn naïn nhö chaët tay chaët chaân, theûo muõi caét tai, moùc maét, v.v...

194

b/ Loøng mong muoán: nghóa laø muoán cöùu hoä söï hoaïn naïn cuûa nhöõng höõu tình ñoù. c/ Söï khaùc bieät giöõa vì mình vaø vì ngöôøi: ví nhö Boà taùt, neáu vì töï lôïi, tuy gaëp nguy hieåm ñeán tính maïng, cuõng quyeát khoâng noùi doái, theá nhöng, neáu vì lôïi tha, bieát roõ ñieàu caàn phaûi laøm, cho neân ñöôïc pheùp noùi doái, ñaây laø söï khaùc bieät giöõa töï lôïi vaø lôïi tha. Noùi toùm laïi, chæ caàn quaùn xeùt xem vieäc laøm coù lôïi ích cho höõu tình hay khoâng, töï mình khoâng coù taâm nhieãm oâ, chæ coù taâm laøm lôïi ích höõu tình, beøn che laáp söï thaät, noùi lôøi khoâng thöïc, luùc noùi lôøi ñoù, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm giôùi Boà taùt, maø coøn sinh tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. 5/ Khai giôùi noùi lôøi ly giaùn. a/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy caùc höõu tình ñang bò boïn baïn aùc daãn duï. b/ Loøng mong muoán: vì thaáy raèng neáu gaàn guõi baïn aùc seõ chòu traûi qua nhöõng ñeâm daøi voâ nghóa lyù, voâ lôïi ích, do nhaân duyeân naøy, noùi lôøi ly giaùn, laøm cho hai beân phaân caùch. Boà taùt tuy noùi nhöõng lôøi ly giaùn nhö vaäy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm giôùi Boà taùt, maø coøn sinh tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. 6/ Khai giôùi noùi lôøi thoâ aùc.

195

a/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy caùc höõu tình laøm ñieàu quaù ñaùng, laøm ñieàu phi lyù. b/ Loøng mong muoán: nghóa laø duøng phöông tieän noùi lôøi thoâ aùc, laøm cho höõu tình ñoù xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh. Boà taùt tuy noùi nhöõng lôøi thoâ aùc nhö vaäy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm giôùi Boà taùt, maø coøn taêng tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Laøm ñieàu quaù ñaùng, nghóa laø laøm möôøi ñieàu aùc, hoaëc laø bieát Ñaïi thöøa maø laïi tu Tieåu thöøa, hoaëc laø bieát Tieåu thöøa maø laïi tu ngoaïi ñaïo; laøm ñieàu phi lyù, nghóa laø tuy bieát ñaïo lyù, theá nhöng ñoái vôùi hoïc xöù laïi bieáng nhaùc khoâng tu hoïc, khoâng cung kính.” 7/ Khai giôùi yû ngöõ. a/ Ñoái töôïng: ví nhö Boà taùt thaáy caùc höõu tình öa thích ca haùt, ngaâm vònh, hoaëc öa thích ñaøm luaän nhöõng chuyeän voâ nghóa nhö chaùnh trò, quaân söï, aên nhaäu, trai gaùi, maùch leûo, v.v... b/ Söï khaùc bieät giöõa vì mình vaø vì ngöôøi: nghóa laø Boà taùt ñoái vôùi caùc phöông dieän ca haùt, v.v..., ñeàu raát raønh roït, kheùo leùo; ñoái vôùi nhöõng höõu tình ñoù khôûi loøng thöông xoùt, phaùt taâm muoán laøm lôïi ích cho hoï, beøn cuøng hoï ca haùt, ngaâm vònh, baøn luaän nhöõng chuyeän voâ nghóa nhö chaùnh trò, quaân söï, aên nhaäu, trai gaùi, maùch leûo, v.v..., laøm cho nhöõng höõu tình ñoù vui veû nghe lôøi, sau ñoù duøng phöông tieän laøm cho hoï xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh.

196

Boà taùt tuy noùi nhöõng lôøi voâ nghóa nhö vaäy, khoâng nhöõng khoâng vi phaïm giôùi luaät Boà taùt, maø coøn sinh tröôûng theâm nhieàu coâng ñöùc. Nhöõng ñieàu noùi trong Luaän Du Giaø, cuõng ñoàng nhö Ñaïi Nhaät Kinh. Ngoaøi vieäc khai baûy chi thaân vaø mieäng ra, chöa thaáy khai ba nghieäp cuûa yù (töùc laø tham saân si). Nhö ngaøi Phaùp Thaïnh noùi: “Neáu nhö boû bôùt taâm töï lôïi, chuyeân vì lôïi tha, phoå bieán töông öng vôùi taát caû loøng thöông xoùt; tröø khi coù aùc yù, hoaëc khôûi taø kieán, ngoaøi ra, taát caû vieäc khaùc ñeàu cho pheùp. Theá nhöng phaûi caån thaän y vaøo caùc boä luaän veà Boà taùt tònh giôùi maø thaåm ñònh”, nghóa laø phaûi y vaøo thaùnh ngoân löôïng. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn noùi: “Nhö vaäy, tuy khai caùc tính toäi trong giôùi bieät giaûi thoaùt, nhöng vaãn khoâng vi phaïm, maø laïi sinh tröôûng nhieàu coâng ñöùc, huoáng laø caùc giôùi khaùc.” Do yù nghóa naøy, ñoái vôùi höõu tình, neáu thaáy coù söï lôïi ích lôùn, vì muoán lôïi ích cho hoï, tuy khai caùc hoïc xöù ñoàng vôùi bieät giaûi thoaùt, cuõng khoâng vi phaïm, phaûi bieát cuõng gioáng nhö phaàn tröôùc. K2. Chöôùng ngaïi vieäc töï lôïi. Coù ba phaàn: L1. Huûy phaïm tònh meänh (vi phaïm thöù möôøi moät). Keä noùi: “Ham phaùp taø meänh, khoâng chòu boû” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, sinh loøng quyû quyeät, gian traù, ñaøm luaän nhöõng chuyeän nöûa hö nöûa thöïc, duøng phöông tieän naøy ñeå möu caàu lôïi döôõng, soáng baèng phaùp taø maïng, khoâng bieát hoå theïn, khoâng chòu buoâng xaû, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt.

197

Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang muoán dieät tröø thoùi quen soáng baèng taø maïng, tuy noã löïc tinh tieán ñoaïn tröø, nhöng vì phieàn naõo quaù maïnh, thoùi quen soáng baèng taø maïng vaãn tieáp tuïc hieän haønh. Nghóa laø sinh khôûi naêm phaùp taø meänh, nhö quyû traù, v.v..., khoâng bieát hoå theïn, maø coøn ngoan coá khoâng chòu xaû boû, khoâng chòu tìm caùch tröø khieån, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Trong ñaây khoâng coù tröôøng hôïp vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Neáu nhö khôûi taâm muoán tröø dieät thoùi quen taø meänh, nhöng vì phieàn naõo maõnh lieät, che môø lyù trí, thöôøng thöôøng phaùt khôûi thoùi quen taø meänh, tröôøng hôïp naøy khoâng phaïm. Ñieàu naøy gioáng nhö tröôøng hôïp Taâm chaïy theo loøng tham khoâng ñaùy, ñaõ noùi ôû phaàn treân. Töôùng traïng cuûa naêm phaùp taø meänh, nhö Baûo Man Luaän noùi: Vì muoán ñöôïc danh lôïi cung kính, Che hình tích, baøy troø quyû quyeät, Vì muoán ñöôïc danh lôïi cung kính, Noùi lôøi ñöôøng maät, töôùng gian traù, Vì muoán ñöôïc danh lôïi cung kính, Vôø khen tieàn taøi cuûa thí chuû, Vì muoán ñöôïc danh lôïi cung kính, Huûy baùng ngöôøi khaùc, kheùo caàu caïnh, Vì muoán ñöôïc danh lôïi cung kính, Noùi ñöôïc cuùng döôøng, mong ngöôøi cuùng. Coù sôù giaûi noùi: “Neáu khôûi taâm muoán phaùt khôûi naêm phaùp taø meänh, tuy töï mình khoâng hay bieát, cuõng goïi laø vi phaïm”, ñaây khoâng phaûi laø boån yù cuûa Luaän Du Giaø.

198

L2. Huûy phaïm quyõ taéc (vi phaïm thöù möôøi hai). Keä noùi: “Ñieäu cöû, boân choân, khoâng tòch tónh” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi phaùp thanh tònh cuûa Boà taùt, tính tình haùo ñoäng, taâm khoâng tòch tónh, noùi cöôøi lôùn tieáng, ba hoa huyeân naùo, cöû chæ ñuøa côït, mong ñöôïc ngöôøi khaùc taùn thöôûng, phuï hoïa, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Neáu vì lô ñaõng maø haùo ñoäng ñuøa côït, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: tuy muoán ñoaïn tröø thoùi quen haùo ñoäng, nhöng vaãn chöa ñoaïn tröø ñöôïc, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå giaûi tröø taâm hieàm haän cuûa ngöôøi khaùc; hoaëc muoán ñoái phöông khuaây khoaû söï phieàn muoän; hoaëc ñoái phöông tính tình haùo ñoäng, muoán duøng phöông tieän nhieáp phuïc, baûo hoä maø hieän töôùng haùo ñoäng nhö hoï; hoaëc ñoái phöông khôûi taâm ngôø vöïc Boà taùt hieàm haän, hoaëc aâm möu choáng ñoái hoï, Boà taùt beøn hieän töôùng ñuøa côït, bieåu hieän taâm thaùi voâ tö thanh tònh cuûa mình. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Nghóa laø taâm khoâng an tónh, ñaây laø nhieáp vaøo taâm tham. Taâm thöôøng boân choân, khoâng thích tòch tónh, lôùn tieáng noùi cöôøi, oàn aøo naùo ñoäng, cöû chæ boäp choäp, mong ngöôøi khaùc höôûng öùng, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng vi phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: ñang khôûi taâm muoán ñoái trò nhöõng thoùi quen xaáu ñoù, tuy vaãn coøn cöôøi noùi lôùn tieáng, v.v..., vaãn khoâng vi phaïm, nhö phaàn treân ñaõ noùi

199

qua. <b> Nhaân vì tuøy nghi: (1) muoán döùt tröø taâm hieàm haän cuûa ñoái phöông, (2) muoán laøm cho ñoái phöông giaûi tröø öu saàu, buoàn böïc, (3) ñoái vôùi nhöõng ngöôøi öa thích nhöõng vieäc nhö treân, duøng phöông tieän naøy ñeå nhieáp phuïc hoï, laøm cho quay veà neûo laønh, (4) vì muoán giöõ yù cho nhöõng ngöôøi thaân cuøng baïn beø maø hieän töôùng tuøy thuaän hoï, (5) neáu ñoái phöông coù yù ngôø vöïc, oâm loøng hieàm haän, ganh gheùt, luùc ñoù, Boà taùt ngoaøi maët beøn loä veû hoan hyû, bieåu loä taâm mình thanh tònh, khoâng coù yù xaáu, tuy lôùn tieáng noùi cöôøi, v.v..., ñeàu khoâng vi phaïm. L3. Ñaém meâ ba coõi (vi phaïm thöù möôøi ba). Keä noùi: “Nhaát höôùng khoâng sinh taâm xaû ly” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, sinh khôûi kieán chaáp, hoaëc laäp luaän nhö sau: “Boà taùt khoâng neân tham caàu Nieát baøn, ñoái vôùi Nieát baøn neân sinh taâm nhaøm lìa, ñoái vôùi phieàn naõo, khoâng neân sôï haõi maø caàu ñoaïn tröø, khoâng neân nhaát quyeát sinh taâm nhaøm lìa, bôûi vì haøng Boà taùt phaûi laên loän trong sinh töû ba a taêng kyø kieáp ñeå caàu Voâ thöôïng Boà ñeà”, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Vì sao? Nhö haøng Thanh vaên khôûi taâm tham caàu chöùng ñaéc Nieát baøn, nhaøm lìa phieàn naõo vaø tuøy phieàn naõo, thì haøng Boà taùt khôûi taâm tham caàu chöùng ñaéc Nieát baøn, nhaøm lìa phieàn naõo vaø tuøy phieàn naõo, coøn nhieàu gaáp traêm ngaøn vaïn öùc laàn so vôùi haøng Thanh vaên. Bôûi vì Thanh vaên chæ lo töï ñoä, tinh tieán tu haønh chöùng ñaéc Nieát baøn, coøn Boà taùt thì vì taát caû chuùng sinh, tinh tieán tu haønh chöùng ñaéc Nieát baøn, vì theá Boà taùt phaûi neân sieâng naêng tu taäp taâm khoâng oâ nhieãm, tuy thaønh töïu nhöõng söï nghieäp höõu laäu, maø vieäc tu taäp taâm khoâng oâ nhieãm vaãn vöôït haún Thanh vaên.

200

Ñaây laø vì thaáy caùc Kinh luaän noùi raèng phaùp cuûa chö Boà taùt laø phaûi neân an truï trong sinh töû, khoâng öa thích Nieát baøn, cho neân sinh khôûi nhöõng kieán chaáp, nhöõng laäp luaän nhö vaày: “Boà taùt khoâng neân tham caàu Nieát baøn, ñoái vôùi Nieát baøn neân sinh taâm nhaøm lìa, ñoái vôùi phieàn naõo vaø tuøy phieàn naõo, khoâng neân sôï haõi maø caàu ñoaïn tröø, khoâng neân nhaát quyeát sinh taâm nhaøm lìa sinh töû, bôûi vì haøng Boà taùt phaûi laên loän trong sinh töû ba a taêng kyø kieáp ñeå caàu Voâ thöôïng Boà ñeà.” Neáu noùi nhö vaäy, goïi laø vi phaïm nhieãm oâ. Vì sao? Nhö haøng Thanh vaên khôûi taâm tham caàu chöùng ñaéc Nieát baøn, nhaøm lìa phieàn naõo vaø tuøy phieàn naõo, thì haøng Boà taùt khôûi taâm tham caàu chöùng ñaéc Nieát baøn, nhaøm lìa phieàn naõo vaø tuøy phieàn naõo, so vôùi haøng Thanh vaên phaûi neân nhieàu gaáp traêm ngaøn vaïn öùc laàn! Bôûi vì haøng Thanh vaên chæ lo töï thaân thoaùt ly sinh töû, maø coøn sieâng naêng tu taäp, huoáng chi haøng Boà taùt laø ngöôøi muoán ñoä taát caû chuùng sinh thoaùt ly khoûi sinh töû. Cho neân Boà taùt caàn phaûi sieâng naêng tu taäp taâm khoâng nhieãm oâ, bôûi vì neáu nhö töï mình chöa theå giaûi thoaùt khoûi phieàn naõo, thì laøm theá naøo maø ñoä thoaùt ngöôøi khaùc ra khoûi phieàn naõo? Nhö Ñaïi Trang Nghieâm Kinh Luaän noùi: Maïnh meõ vaùc gaùnh naëng chuùng sinh, Phaûi boû bieáng nhaùc, caùc taät heøn, Vì muoán giaûi thoaùt mình vaø ngöôøi, Caøng sieâng naêng gaáp traêm ngaøn laàn. Boà taùt coù phöông tieän thieän xaûo, coù theå haønh xöû tuøy thuaän caùc nghieäp höõu laäu, theá nhöng phaûi thaønh töïu phaùp khoâng taïp nhieãm, vöôït hôn caùc vò A la haùn. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Haøng Thanh vaên ñoän caên coøn coù theå thaáu roõ loãi laàm cuûa sinh töû, sinh loøng tha thieát nhaøm lìa sinh töû, huoáng chi haøng Boà taùt lôïi caên, ñaày ñuû voâ

201

löôïng trí tueä.” Neân bieát nhö caùc Kinh ñaõ noùi: “Boà taùt khoâng neân tham caàu Nieát baøn, neân ñi vaøo sinh töû”, laø muoán noùi haøng Boà taùt vì muoán lôïi laïc chuùng sinh, khoâng neân nhaát quyeát nhaøm lìa sinh töû, mong nhaäp Nieát baøn, vaø cuõng laø muoán khen ngôïi haøng Boà taùt khoâng bò caùc nghieäp phieàn naõo laøm nhieãm oâ, chöù khoâng coù yù muoán noùi haøng Boà taùt khoâng neân nhaøm lìa caùc nghieäp phieàn naõo cuøng söï sinh töû do nghieäp phieàn naõo chieâu caûm, vaø cuõng khoâng phaûi muoán noùi khoâng neân tham caàu chöùng ñaéc Nieát baøn. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn noùi: “Ba loaïi vi phaïm naøy, theo thöù töï, coù theå phaù hoaïi söï (1) ñaày ñuû tònh meänh, (2) khoâng haønh phoùng daät, vaø (3) thöôøng ham xa lìa trong luaät nghi giôùi. Laïi nöõa, nhöõng ngheà baùn röôïu, ñao kieám, thuoác ñoäc, mua baùn ñoäng vaät, eùp môõ eùp daàu, ñeàu laø taø meänh, goïi laø vi phaïm. Huoáng laø nhöõng ngheà nhö ñaùnh caù, saên baén.” K3. Chöôùng ngaïi vieäc lôïi ích mình vaø ngöôøi. Coù hai phaàn: L1. Khoâng phoøng hoä danh döï mình (vi phaïm thöù möôøi boán). Keä noùi: “Khoâng phoøng hoä, bieän baïch huûy baùng” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù ngöôøi ñoái vôùi Boà taùt khôûi loøng baát tín, chaúng haïn nhö beâu reâu, nhuïc maï, ñaøm tieáu, (neáu nhö söï vieäc laø thaät) maø Boà taùt khoâng chòu bieän baïch phaân minh, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; coøn neáu nhö söï vieäc khoâng thaät maø khoâng chòu bieän baïch phaân minh, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: bò ngoaïi ñaïo phæ baùng; hoaëc bò nhöõng keû ñoá kî ghen gheùt huûy baùng; hoaëc xuaát gia, nhaân

202

ñi khaát thöïc, hoaëc tu phaùp laønh maø bò huûy baùng; hoaëc bò keû ñang giaän döõ, hoaëc taâm ñang ñieân ñaûo huûy baùng. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng bieän baïch phaân minh ñeàu khoâng vi phaïm. Nghóa laø töï mình gaëp phaûi nhöõng lôøi khoâng tin töôûng, khoâng kính troïng, chaúng haïn nhö nhuïc maï, cheâ bai, ñaøm tieáu, maø laïi khoâng chòu phoøng hoä, bieän baïch. Neáu söï vieäc ñoù ñuùng söï thaät maø khoâng ngaên ngöøa, phoøng hoä, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu söï vieäc khoâng ñuùng söï thaät maø khoâng chòu bieän baïch phaân minh, ñaây laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Ba vieäc nhuïc maï, cheâ bai, ñaøm tieáu, nhö ngaøi Traùc Long noùi: “Theo nhö thöù töï, yù noùi söï laàm loãi coù ba baäc thöôïng, trung, haï.” Khoâng phoøng hoä, coù nghóa laø khoâng chòu döï phoøng loãi laàm saép xaûy ra, khoâng bieän baïch, coù nghóa laø söï vieäc ñaõ xaûy ra laïi khoâng chòu tìm caùch tröø dieät. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: (1) Neáu ngöôøi huûy baùng laø (a) ngoaïi ñaïo, (b) ngöôøi ganh gheùt tî hieàm, tuy ñaõ kheùo leùo giaûi baøy maø hoï vaãn khoâng tin hieåu, (c) ngöôøi ñang giaän döõ, hung haêng huûy baùng. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhö vaäy, tuy bò huûy baùng, khoâng phoøng hoä, khoâng bieän baïch cuõng khoâng vi phaïm. Taân Sôù noùi: “Neáu coù ngoaïi ñaïo ganh tî vôùi Boà taùt”, nghóa laø hôïp hai ñieàu (a) vaø (b) laøm moät ngoaïi ñaïo, ñaây laø ñi ngöôïc vôùi boån yù cuûa Luaän Du Giaø. (2) Neáu söï vieäc phæ baùng lieân quan ñeán: (a) nhaân söï xuaát gia, (b) nhaân ñi khaát thöïc, (c) nhaân tu phaùp laønh, maø bò huûy baùng, beâu reâu, trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, tuy bò huûy baùng, nhöng khoâng phoøng hoä, khoâng bieän baïch, ñeàu khoâng vi phaïm. L2. Khoâng duøng bieän phaùp maïnh ñeå lôïi ích chuùng sinh (vi phaïm thöù möôøi laêm).

203

Keä noùi: “Ñoái ngöôøi phieàn naõo cuõng khoâng trò” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaáy chuùng sinh caàn phaûi duøng nhöõng söï quôû traùch, tröøng phaït nghieâm khaéc môùi coù theå laøm cho hoï lôïi ích, nhöng vì sôï hoï saàu naõo cho neân khoâng quôû traùch, tröøng phaït, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: bieát söï quôû traùch, tröøng phaït khoâng laøm lôïi ích cho ñoái phöông, maø laïi coøn laøm cho hoï sinh nhieàu phieàn naõo. Giaû nhö Boà taùt thaáy caùc höõu tình, caàn phaûi duøng nhöõng bieän phaùp maïnh laøm cho hoï ñôùn ñau khoå sôû, hoaëc duøng caùc haønh vi, ngoân ngöõ hung tôïn, laøm phöông tieän ñieàu phuïc, ñeå cho hoï ñöôïc lôïi ích, theá nhöng, laïi sôï hoï saàu naõo, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi caàn phaûi ñieàu phuïc, neáu khoâng duøng nhöõng bieän phaùp treân ñeå ñieàu phuïc hoï, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu nhö quaùn xeùt thaáy raèng ñoái phöông ñoái vôùi nhöõng bieän phaùp naøy khoâng thu hoaïch ñöôïc bao nhieâu lôïi ích, maø laïi coøn sinh nhieàu phieàn naõo, tuy khoâng duøng nhöõng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc hoï, cuõng khoâng vi phaïm.

“Khoâng ñöôïc bao nhieâu lôïi ích maø coøn sinh nhieàu phieàn naõo”, coù chuù sôù giaûi thích nhö sau: “Ñoái phöông khoâng ñöôïc bao nhieâu lôïi ích, maø töï mình laïi sinh nhieàu phieàn naõo.” Laïi nöõa, Taân Sôù noùi: “Chöõ cuõng trong caâu keä treân coù nghóa laø ñoái vôùi höõu tình phieàn naõo, khoâng nhöõng duøng bieän phaùp maïnh, maø cuõng neân duøng bieän phaùp meàm moûng.” Sôù coù yù muoán noùi ñoái vôùi höõu tình caàn phaûi duøng bieän phaùp maïnh, maø cuõng neân duøng bieän phaùp meàm moûng ñeå ñoái trò, neáu khoâng nhö theá, thì cuõng goïi laø vi phaïm. Neân bieát, ñieàu

204

naøy coù veû nhö hieåu laàm yù nghóa cuûa Luaän Du Giaø. Chöõ cuõng naøy coù nghóa laø neáu nhö höõu tình coù nhieàu phieàn naõo, hoaëc phaïm toäi naëng, tuy coù theå ñieàu phuïc, cuõng khoâng neân ñieàu phuïc. Taân Sôù noùi: “Hai loaïi vi phaïm naøy, theo thöù töï, coù theå huûy hoaïi chaùnh nieäm chaùnh tri, chaùnh haønh phoøng hoä ñoái vôùi söï vi phaïm cuûa chính mình, quaùn saùt suy ngaãm, kheùo leùo ñoái trò, coù theå laøm cho tieâu tröø, trong phaàn nhieáp thieän phaùp giôùi; ngoaøi ra coøn coù theå huûy hoaïi söï quôû traùch nhieáp thoï trong phaàn nhieâu ích höõu tình giôùi. J3. Chöôùng ngaïi nhaãn nhuïc. Coù ba phaàn: K1. Khoâng chòu an nhaãn (vi phaïm thöù möôøi saùu). Keä noùi: “Bò ngöôøi ñaùnh, maéng, v.v..., lieàn traû ñũa” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, bò keû khaùc maéng chöûi lieàn maéng chöûi laïi, bò keû khaùc giaän döõ lieàn giaän döõ laïi, bò keû khaùc ñaùnh ñaäp lieàn ñaùnh ñaäp laïi, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Chöõ “maéng” trong baøi keä, coù nghóa laø do giaän döõ maø môû lôøi maéng nhieác (nhuïc maï); chöõ “v.v...” trong baøi keä, coù nghóa laø “duøng söï giaän döõ traû ñuõa söï giaän döõ”, yù muoán laøm cho ñoái phöông noåi giaän, baèng caùch phaùt ra nhöõng lôøi thoâ tuïc; hoaëc “duøng söï ñaùnh ñaäp traû ñuõa söï ñaùnh ñaäp”, yù muoán laøm cho ñoái phöông khoå sôû, baèng caùch ñaùnh ñaäp hoï, hoaëc “duøng söï chaâm choïc traû ñuõa söï chaâm choïc”, nghóa laø hai beân ñem loãi cuûa ñoái phöông maø chaâm choïc nhau. K2. Khoâng xaû boû taâm saân haän trieàn mieân. Coù hai phaàn: L1. Khoâng töï xaû boû (vi phaïm thöù möôøi baûy).

205

Keä noùi: “Ngöôøi giaän, nghi, khoâng taï loãi hoï” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, xaâm phaïm ngöôøi khaùc, hoaëc tuy khoâng xaâm phaïm, nhöng ñoái phöông hieåu laàm laø xaâm phaïm, Boà taùt vì taâm hieàm haän, ghen gheùt, hoaëc kieâu maïn, khoâng chòu taï loãi ñuùng pheùp, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, buoâng lung maø khoâng taï loãi, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, laøm cho hoï xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh; hoaëc bieát ñoái phöông laø keû ngoaïi ñaïo, taø aùc; hoaëc ñoái phöông muoán Boà taùt laøm chuyeän phi phaùp roài môùi nhaän söï taï loãi; hoaëc bieát ñoái phöông laø keû thích gaây söï, söï taï loãi chæ caøng laøm cho hoï theâm phaãn noä; hoaëc bieát ñoái phöông laø ngöôøi oân hoøa, taâm khoâng chaáp nhaát; hoaëc bieát söï taï loãi chæ laøm cho ñoái phöông theâm hoå theïn. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng taï loãi, khoâng phaïm. Neáu nhö Boà taùt ñaõ xaâm phaïm ngöôøi khaùc, hoaëc tuy khoâng xaâm phaïm, nhöng ñoái phöông nghi ngôø Boà taùt xaâm phaïm hoï, tuøy moät trong hai tröôøng hôïp, neáu nhö Boà taùt khôûi taâm hieàm haän taêng thöôïng, hoaëc vì kieâu maïn, khoâng chòu khieâm haï, khoâng chòu taï loãi ñuùng phaùp, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, neáu nhö vì caù tính löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, phoùng daät, maø boû lô khoâng taï loãi, ñaây laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: (1) nhaân vì tuøy nghi: neáu nhö vì muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, tuy khoâng ñeán taï loãi, cuõng khoâng vi phaïm, (2) ñoái töôïng taï loãi: (a) ñoái

206

phöông laø ngoaïi ñaïo, (b) ñoái phöông muoán Boà taùt laøm chuyeän phi phaùp, toäi loãi, roài môùi nhaän söï taï loãi, (c) ñoái phöông caù tính öa thích hôn thua, neáu nhö taï loãi, laïi laøm cho hoï taêng gia söï phaãn noä, (d) ñoái phöông coù tính kham nhaãn, duø coù taï loãi hay khoâng, hoï cuõng khoâng chaáp neâ, (e) ñoái phöông khoâng nhaän söï taï loãi, hoaëc söï taï loãi laøm cho hoï caûm thaáy hoå theïn. Trong naêm tröôøng hôïp naøy, tuy khoâng taï loãi, cuõng khoâng vi phaïm. Laïi nöõa, trong naêm tröôøng hôïp naøy, hai tröôøng hôïp cuoái, Luaän Du Giaø hôïp laïi thaønh moät tröôøng hôïp, theá nhöng trong caùc boä sôù khaùc, laïi giaûi thích rieâng bieät thaønh hai tröôøng hôïp. ÔÛ ñaây y theo sôù maø noùi. L2. Khoâng tha thöù loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc (vi phaïm thöù möôøi taùm). Keä noùi: “Ngöôøi taï loãi, cöï tuyeät khoâng nhaän” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù ngöôøi ñeán xaâm phaïm, nhöng hoï ñaõ taï loãi ñuùng pheùp, theá nhöng, Boà taùt oâm loøng hieàm haän, muoán laøm cho ñoái phöông saàu naõo, beøn khoâng chòu nhaän söï taï loãi cuûa hoï, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; hoaëc tuy Boà taùt khoâng coù taâm hieàm haän, khoâng muoán laøm cho ñoái phöông saàu naõo, nhöng vì taâm tính heïp hoøi, khoâng bieát tha thöù, cho neân khoâng thoï nhaän söï taï loãi, ñaây cuõng goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc ñoái phöông taï loãi khoâng bình ñaúng, khoâng ñuùng pheùp, do ñoù khoâng nhaän söï taï loãi. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm.

207

Neáu nhö coù ngöôøi ñeán xaâm phaïm Boà taùt, sau ñoù hoï ñaõ ñuùng phaùp ñeán taï loãi bình ñaúng, theá nhöng Boà taùt oâm loøng hieàm haän, vì muoán toån haïi, xuùc naõo ñoái phöông, cho neân khoâng thoï nhaän söï taï loãi cuûa hoï, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, hoaëc tuy khoâng coù taâm hieàm haän, theá nhöng vì caù tính khoâng kham nhaãn, cho neân khoâng thoï nhaän söï taï loãi, ñaây laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: (1) hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, tuy khoâng thoï nhaän söï taï loãi, cuõng khoâng vi phaïm, (2) hoaëc ñoái phöông: (a) taï loãi khoâng ñuùng phaùp, (b) taï loãi khoâng bình ñaúng, trong hai tröôøng hôïp naøy, khoâng nhaän söï taï loãi cuõng khoâng vi phaïm. Tröôøng hôïp tröôùc, khoâng ñuùng chaùnh lyù, tröôøng hôïp sau, chæ duøng ñaàu moâi choùt löôõi. Hai baûn sôù Taân, Cöïu cuûa Giôùi Nhò Thaäp Tuïng ñeàu noùi: “yù nghóa cuûa tröôøng hôïp sau, nghóa laø khoâng ñuùng thôøi”, nghóa laø ñeán taï loãi khoâng ñuùng luùc. Laïi nöõa, Taân Sôù noùi: “Ñoái vôùi ngoaïi ñaïo, hoaëc ngöôøi öa thích ñaáu tranh, tuy khoâng nhaän thoï söï taï loãi, cuõng khoâng vi phaïm.” K3. Khoâng khôûi taâm ñoái trò phieàn naõo (vi phaïm thöù möôøi chín). Keä noùi: “OÂm trong loøng phaãn haän trieàn mieân” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, oâm loøng oaùn haän keû khaùc, khoâng chòu buoâng xaû, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: tuy coá gaéng tìm ñuû moïi caùch ñoaïn tröø, nhöng phieàn naõo vaãn hieän haønh, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua.

208

Nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi khaùc, khôûi taâm oaùn haän, chaáp chaët khoâng xaû, khoâng thaáy loãi laàm ñoù, khoâng chòu tìm caùch ñoái trò, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, neáu nhö khôûi taâm ñoái trò, tuy sieâng naêng tìm caùch ñoaïn tröø, nhöng phieàn naõo vaãn tieáp tuïc hieän haønh, trong tröôøng hôïp naøy khoâng vi phaïm, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn noùi: “Ñaây laø söï vi phaïm oâm loøng oaùn haän khoâng chòu buoâng xaû”. Boán ñieàu vi phaïm vöøa ñeà caäp ôû treân, nhö Taân Sôù noùi: “Hai vi phaïm ñaàu, theo thöù töï, coù theå phaù hoaïi söï mong muoán laøm lôïi ích ngöôøi khaùc trong phaàn luaät nghi giôùi vaø thieän phaùp giôùi, cuøng phaù hoaïi söï moät chuùt ít phieàn naõo oaùn haän cuûa caên boån phieàn naõo sinh khôûi cuõng khoâng theå nhaãn thoï trong phaàn nhieáp thieän phaùp nhaân duyeân. Hai vi phaïm sau, coù theå phaù hoaïi nhöõng gì, boä sôù aáy khoâng thaáy noùi ñeán. J4. Chöôùng ngaïi tinh tieán. Coù ba phaàn: K1. YÙ höôùng haønh vi haï lieät (vi phaïm thöù hai möôi). Keä noùi: “Vì tham cung phuïng, nuoâi ñeä töû” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, vì tham muoán söï cuùng döôøng, cung phuïng maø thaâu nhaän, nuoâi döôõng ñeä töû, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: khoâng do tham caàu söï cuùng döôøng, cung phuïng maø thaâu nhaän, nuoâi döôõng ñeä töû. Nghóa laø tham luyeán moät caùch phi lyù söï haàu haï, cung phuïng, cuøng ñem taâm aùi nhieãm mong caàu söï cuùng döôøng tieàn taøi maø nuoâi

209

döôõng ñeä töû, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu nhö khoâng coù taâm oâ nhieãm maø nuoâi döôõng ñeä töû, thoï nhaän söï cuùng döôøng, thì khoâng vi phaïm. K2. Haønh vi löôøi bieáng (vi phaïm thöù hai möôi moát) Keä noùi: “Khoâng chòu khieån tröø löôøi, nhuùt nhaùt” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, ham öa nguû nghæ, öa naèm, öa döïa, khoâng coù giôø giaác, khoâng bieát haïn löôïng, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang bò beänh naëng; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc ñi ñöôøng xa veà meät moûi; hoaëc ñang coá gaéng ñoaïn tröø thoùi quen nguû nghæ, nhöng vaãn chöa ñoaïn tröø ñöôïc, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Nghóa laø khôûi taâm löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, v.v..., ham meâ nguû nghó, öa naèm, öa döïa, khoâng coù giôø giaác, khoâng coù haïn löôïng, ñaây laø vi phaïm vôùi taâm nhieãm oâ. Khoâng coù giôø giaác, nghóa laø ban ngaøy khoâng phaûi laø giôø nguû nghæ, v.v..., khoâng coù haïn löôïng, nghóa laø ban ñeâm, ngoaïi tröø giöõa ñeâm ra, ñaàu ñeâm, cuoái ñeâm nghæ ngôi, cuõng ñeàu goïi laø khoâng coù haïn löôïng. K3. Ham vieäc ñaøm luaän voâ ích (vi phaïm thöù hai möôi hai). Keä noùi: “Ham noùi voâ nghóa, voâ lôïi ích”

210

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ham thích baøn chuyeän theá söï, laõng phí ngaøy giôø, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì lô ñaõng maø laõng phí ngaøy giôø, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: thaáy ngöôøi khaùc baøn luaän theá söï, vì muoán chieàu yù hoï, taïm thôøi laéng nghe trong chaùnh nieäm; hoaëc vì caâu chuyeän ly kyø ít coù maø taïm thôøi hoûi chuyeän; hoaëc traû lôøi nhöõng thaéc maéc cuûa ñoái phöông. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Nghóa laø do taâm aùi nhieãm, laõng phí thì giôø, ham thích baøn chuyeän theá söï, nhö chính trò, xaõ hoäi, chuyeän trai gaùi, v.v..., ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Ñaây laø töø söï nghe ngöôøi khaùc baøn luaän maø laõng phí ngaøy giôø.” Laõng phí, nghóa laø töø luùc ban mai cho ñeán giöõa tröa, hoaëc töø luùc xeá tröa cho ñeán ñaàu ñeâm, v.v... Tröôøng hôïp khoâng phaïm: (1) phía ngöôøi nghe: thaáy ngöôøi ñang ñaøm luaän, vì muoán chieàu yù hoï, beøn an truï trong chaùnh nieäm, taïm thôøi laéng nghe, cuõng khoâng vi phaïm, (2) phía ngöôøi noùi: hoaëc vì caâu chuyeän ly kyø, hoaëc taïm thôøi hoûi hoï, hoaëc traû lôøi caâu hoûi cuûa hoï, nhö vaäy, tuy baøn luaän cuõng khoâng vi phaïm. Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Neáu nhö trong luùc ñang sieâng naêng tu taäp caùc hoïc xöù, nhöõng ñieàu nhö treân, cuõng goïi laø vi phaïm.” Taân Sôù noùi: “Ba söï vi phaïm naøy, coù theå phaù hoaïi söï: nuoâi döôõng ñeä töû ñuùng phaùp trong giôùi nhieâu ích höõu tình, thöôøng thöôøng duõng maõnh tinh tieán tu taäp saùu ba la maät trong giôùi nhieáp thieän phaùp,

211

vaø tuy ôû trong ñaùm ñoâng taïp nhaïp, khoâng ñaøm luaän vieäc xaáu aùc taïp nhieãm trong giôùi nhieáp luaät nghi.” J5. Chöôùng ngaïi thieàn ñònh. Coù ba phaàn: K1. Chöôùng ngaïi gia haønh (vi phaïm thöù hai möôi ba). Keä noùi: “Khoâng chòu caàu thaày daïy tu ñònh” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, muoán laøm cho taâm an truï, muoán ñöôïc ñònh taâm, nhöng vì hieàm haän, kieâu maïn maø khoâng chòu ñeán nôi caùc vò thaày ñeå thænh caàu söï chæ giaùo, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng chòu thænh caàu, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang bò beänh; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc bieát vò thaày ñoù chæ daïy nhöõng vieäc ñieân ñaûo; hoaëc töï mình hoïc roäng, coù ñuû trí tueä, coù theå töï laøm taâm ñònh; hoaëc tröôùc ñoù ñaõ hoïc qua phöông phaùp tu taäp. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng thænh caàu söï chæ giaùo, khoâng phaïm. Nghóa laø muoán ñöôïc ñònh taâm, nhöng vì taâm hieàm haän, kieâu maïn, khoâng ñeán tìm thaày, caàu thænh söï chæ daãn phöông phaùp laøm cho taâm an truï, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, neáu nhö vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng caàu thænh, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Tröôøng hôïp khoâng vi phaïm: hoaëc vì töï thaân: (1) ñang bò beänh, khoâng coù söùc löïc, (2) bieát vò thaày ñoù chæ daïy nhöõng söï ñieân ñaûo, (3) töï mình hoïc roäng nghe nhieàu, coù theå töï laøm cho taâm an truï,

212

tuy khoâng caàu thænh, cuõng khoâng vi phaïm; hoaëc ñaõ ñöôïc chæ daïy phöông phaùp tu taäp, cho neân khoâng caàu thænh, cuõng khoâng vi phaïm. K2. Chöôùng ngaïi chaùnh haønh (vi phaïm thöù hai möôi boán). Keä noùi: “Khoâng boû nguõ caùi, chöôùng thieàn ñònh” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, khôûi taâm tham duïc, nhöng khoâng chòu tìm caùch ñoaïn tröø, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang coá gaéng ñoaïn tröø phieàn naõo tham duïc, tuy sieâng naêng tìm moïi phöông caùch ñoái trò, nhöng phieàn naõo vaãn tieáp tuïc hieän haønh. Töông töï, tröôøng hôïp caùc phieàn naõo khaùc nhö saân khueå, hoân thuïy, traïo cöû, hoaëc nghi ngôø, ñeàu gioáng nhö tröôøng hôïp tham duïc. Neáu nhö moät trong nguõ caùi chöôùng ngaïi thieàn ñònh sinh khôûi maø laïi nhaãn thoï, khoâng chòu tröø dieät, goïi laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu nhö khôûi taâm mong muoán ñoaïn tröø, v.v..., tuy nguõ caùi sinh khôûi, cuõng khoâng vi phaïm, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Nguõ caùi laø nhöõng gì? Khuyeán Giôùi Vöông Tuïng cuûa ngaøi Long Thoï Boà taùt noùi: Saân, traïo cöû aùc taùc, Hoân thuïy, tham duïc, nghi, “Nguõ caùi” gian taëc naøy,

213

Thöôøng troäm caùc thieän lôïi. Trong ñaây traïo cöû, aùc taùc hôïp thaønh moät caùi; hoân (traàm), thuïy (mieân) hôïp thaønh moät caùi. Noùi veà nguõ caùi, coù hai phaàn. Tröôùc noùi veà nguõ caùi cuøng nguyeân nhaân daãn phaùt, keá ñoù noùi veà phöông caùch tònh tröø nguõ caùi. 1/ Tham duïc: laø taâm ham thích chaïy theo naêm caûnh saéc, thanh, v.v... Nguyeân nhaân daãn phaùt: ñoái vôùi traàn caûnh, sinh khôûi yù töôûng ñieân ñaûo, cho raèng caûnh giôùi laø khaû aùi, thanh tònh. 2/ Saân khueå: laø ñoái vôùi ngöôøi khaùc, khôûi taâm toån haïi, laøm cho ñoái phöông toån hoaïi, saàu naõo. Nguyeân nhaân daãn phaùt: ñoái vôùi caûnh giôùi traùi yù, taâm nhôù nghó khoâng nguoâi, nhaân ñoù sinh khôûi taâm phaãn noä. 3/ Hoân traàm (haøm nhieáp trong taâm si): laø noäi taâm hoân muoäi, khoâng töï khoáng cheá; thuïy mieân (haøm nhieáp trong taâm si), taâm khoâng tuøy caûnh. Nguyeân nhaân daãn phaùt: taâm ôû trong traïng thaùi u aùm, khoâng coù töôùng quang minh. 4/ Traïo cöû (haøm nhieáp trong phieàn naõo tham): laø töôùng khoâng tòch tónh; aùc taùc, nghóa laø sau khi traïo cöû, hoài töôûng laïi beøn sinh taâm hoái haän böùt röùt. Nguyeân nhaân daãn phaùt: do söï hoài öùc nghó ngôïi khoâng nguoâi veà nhöõng ngöôøi thaân thuoäc, hoaëc hoaøn caûnh chung quanh, hoaëc nhôù laïi nhöõng caûnh ngoä vui buoàn trong quaù khöù, v.v...

214

5/ Nghi: nghóa laø ñem voïng tình cuûa mình, do döï nghi ngôø ba ñôøi laø coù hoaëc khoâng coù, hoaëc nghi ngôø Tam baûo, nghieäp baùo, nhaãn ñeán Töù ñeá. Nguyeân nhaân daãn phaùt: do kieán giaûi sai laàm veà caùc phaùp: ba ñôøi, v.v... Keá ñeán, noùi veà phöông caùch dieät tröø caùc chöôùng ngaïi treân. Coù hai phaàn: 1/ tröôùc tieân duøng phöông phaùp ñoái trò ñeå dieät tröø, 2/ duøng uy nghi cuûa thaân ñeå dieät tröø.

1/ Duøng phöông phaùp ñoái trò ñeå dieät tröø. Coù ba phaàn: a/ Duøng phaùp taêng thöôïng ñeå tònh tröø: ñeå ñoái trò söï tham duïc,

neân tu caùc phaùp quaùn töôûng baát tònh nhö baàm xanh, baønh tröôùng, muû maùu, baày nhaày, ...; ñeå ñoái trò saân haän, neân tu quaùn töø bi; ñeå ñoái trò hoân traàm, neân tu quaùn caùc töôùng aùnh saùng maët trôøi, maët traêng, laøm cho taâm saùng suoát; hoaëc tu phaùp luïc nieäm, tuøy sôû thích tu nieäm Phaät, nieäm phaùp, nieäm taêng, nieäm giôùi, nieäm thí, nieäm thieân; hoaëc quaùn caûnh duyeân thanh tònh ñeå khuyeán taán chính mình; hoaëc quaùn caùc phöông höôùng, hoaëc maët traêng, tinh tuù, v.v...; hoaëc duøng nöôùc maùt röûa maët, goäi ñaàu; ñeå ñoái trò ñieäu cöû, aùc taùc, neân chaùnh truï taâm nôi moät caûnh, tu tam ma ñòa; ñeå ñoái trò taâm nghi, neân quaùn saùt caùc phaùp quaù khöù ñaõ sinh, cuøng caùc phaùp vò lai seõ sinh, ñeàu chæ laø caùc phaùp nhaân quaû, ñeàu khoâng coù ngaõ; ñoái vôùi phaùp coù cho laø coù, ñoái vôùi phaùp khoâng coù cho laø khoâng coù; kieán giaûi chính xaùc, xa lìa söï taêng (chaáp coù), toån (chaáp khoâng); laïi phaûi neân tuïng nieäm kinh, luaän noùi veà söï quôû traùch, dieät tröø nguõ caùi, hoaëc noùi veà söï tai haïi cuûa nguõ caùi, hoaëc khen ngôïi coâng ñöùc cuûa söï xa lìa nguõ caùi; suy ngaãm nghóa lyù, caùc phieàn naõo chöa sinh khôûi, laøm cho khoâng sinh khôûi, neáu ñaõ sinh khôûi, laøm cho tröø dieät.

215

b/ Do töï mình tu taäp maø tònh tröø: quaùn saùt nguõ caùi, baát cöù phieàn naõo (caùi) naøo sinh khôûi, ñeàu laøm cho taâm mình sinh khôûi caùc taïp nhieãm, laøm cho trí tueä giaûm thieåu, toån haïi caùc phaùp laønh, ñaây khoâng phaûi laø ñieàu neân laøm, beøn sinh taâm hoå theïn; ñoái vôùi nguõ caùi, tìm caùch tröø dieät, quyeát khoâng nhaãn thoï. c/ Y vaøo phaùp theá gian maø tònh tröø: quaùn saùt raèng khi moät “caùi” sinh khôûi, neáu nhö khoâng tònh tröø, seõ bò Thöôïng sö, cuøng caùc vò trôøi coù tha taâm thoâng, hoaëc caùc vò ñoàng phaùp coù trí tueä, quôû traùch, cheâ bai, cho neân luùc phieàn naõo chöa sinh khôûi, laøm cho khoâng sinh khôûi, neáu nhö ñaõ sinh khôûi, lieàn tìm caùch khieån tröø.

2/ Duøng uy nghi cuûa thaân ñeå tònh tröø: nghóa laø ñoái vôùi phieàn naõo thuïy mieân, hoân traàm, neân ñöùng daäy kinh haønh ñeå dieät tröø, coøn ñoái vôùi boán phieàn naõo kia, neân ngoài kieát giaø, duøng phaùp tònh truï (thieàn ñònh) ñeå dieät tröø; laïi nöõa, ñoái vôùi caùc phieàn naõo, trong taát caû moïi thôøi, phaûi neân xaû boû khoâng nhaãn thoï, chöù khoâng phaûi chæ rieâng luùc ngoài thieàn. K3. Chöôùng ngaïi chung haønh (vi phaïm thöù hai möôi laêm). Keä noùi: “Cho thieàn theá gian laø coâng ñöùc” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, tham ñaém thieàn ñònh theá gian, cho laø coù coâng ñöùc, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: ñang coá gaéng ñoaïn tröø söï tham ñaém thieàn ñònh theá gian, nhöng vaãn chöa ñoaïn tröø ñöôïc, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua.

216

Neáu nhö trong luùc tu taäp tónh löï, khôûi taâm tham luyeán caûnh giôùi thieàn ñònh, öa thích söï hyû laïc, thaáy laø coù coâng ñöùc, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu nhö ñang coá gaéng ñoái trò, nhöng vaãn coøn tieáp tuïc tham luyeán, trong tröôøng hôïp naøy khoâng vi phaïm, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Caùc boä luaän ñeàu cho raèng ñaây laø tai haïi cuûa söï öa thích, thoûa maõn ñoái vôùi thieàn ñònh, theá nhöng, ñaây laø ñieàu phi lyù, bôûi vì luùc caûnh giôùi thieàn ñònh sinh khôûi, coù boán loaïi phieàn naõo: (1) tham luyeán, (2) kieâu maïn, (3) si meâ, (4) chaáp kieán. Taân Sôù noùi: “Ba söï vi phaïm naøy, theo thöù töï, coù theå: (1) trong nhieáp luaät nghi giôùi: huûy hoaïi söï phaùt khôûi voâ löôïng ñaúng trì cuûa Boà taùt, cuøng söï khoâng phaùt khôûi caùc taàm tö aùc, (2) trong nhieáp thieän phaùp giôùi: huûy hoaïi söï khoâng nhaãn thoï caùc phieàn naõo cuûa thieàn ñònh (ñaúng chí), cuøng söï khoâng nhaãn thoï caùc söï tham luyeán thieàn ñònh trong nhieáp thieän phaùp giôùi. J6. Chöôùng ngaïi trí tueä. Coù ba phaàn: K1. Ñoái vôùi lieät caûnh. Coù boán phaàn: L1. Khoâng hoïc phaùp Tieåu thöøa (vi phaïm thöù hai möôi saùu). Keä noùi: “Khinh mieät, huûy baùng phaùp Thanh vaên” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, phaùt khôûi kieán giaûi, hoaëc laäp luaän nhö sau: “Boà taùt khoâng neân nghe giaùo phaùp Thanh vaên, khoâng neân thoï trì, khoâng neân tu hoïc. Boà taùt caàn gì phaûi nghe, phaûi thoï trì, phaûi sieâng naêng tu hoïc giaùo phaùp cuûa Thanh vaên?”, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù

217

Boà taùt. Vì sao? Boà taùt ñoái vôùi saùch vôû ngoaïi ñaïo coøn phaûi hoïc hoûi nghieân cöùu, huoáng chi laø nhöõng lôøi Phaät daïy!! Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: vì muoán nhöõng ngöôøi chuyeân taâm nhaát yù hoïc giaùo phaùp Tieåu thöøa xaû boû söï ham thích ñoù neân noùi lôøi nhö vaäy. Nghóa laø Boà taùt phaùt khôûi kieán giaûi, hoaëc laäp luaän nhö sau: “Boà taùt khoâng neân nghe giaùo phaùp Thanh vaên, khoâng neân thoï trì, khoâng neân tu hoïc, Boà taùt caàn gì phaûi nghe, phaûi thoï trì, phaûi sieâng naêng tu hoïc giaùo phaùp Thanh vaên”, neáu noùi nhö vaäy, goïi laø vi phaïm nhieãm oâ. Neân bieát, ñieàu giôùi naøy khaùc vôùi ñieàu giôùi “phæ baùng phaùp Thanh vaên” trong phaàn toäi caên baûn cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt. ÔÛ ñaây chæ laø söï voïng chaáp, cho raèng phaùp Thanh vaên laø ñeå cho nhöõng haønh giaû Tieåu thöøa tu hoïc, coøn haønh giaû Ñaïi thöøa thì khoâng caàn phaûi nghe, phaûi hoïc, vì vaäy, ñaây khoâng phaûi laø söï huûy baùng phaùp Thanh vaên moät caùch trieät ñeå. Taïi sao Boà taùt noùi nhö vaäy laïi goïi laø vi phaïm? Bôûi vì Boà taùt ñoái vôùi saùch vôû ngoaïi ñaïo coøn phaûi sieâng naêng nghieân cöùu, huoáng hoà laø lôøi cuûa Phaät daïy. Taïi sao Luaän Du Giaø thieát laäp ñieàu giôùi naøy? Bôûi vì thaáy nhöõng haønh giaû khoâng coù chaùnh tri kieán, cho raèng haønh giaû Ñaïi thöøa khoâng caàn tu hoïc giôùi bieät giaûi thoaùt, gaây taïo toäi chöôùng khinh mieät chaùnh phaùp. Vì muoán phoøng hoä cho boïn hoï khoûi bò ñoïa vaøo hoá saâu nguy hieåm (ñòa nguïc), cho neân cheá ñònh ñieàu giôùi naøy. Neân bieát ñaây laø söï giaùo giôùi thuø thaéng nhaát.

218

Neáu nhö coù nhöõng haønh giaû Ñaïi thöøa ñam meâ hoïc taäp phaùp Thanh vaên thöøa, vì muoán laøm cho boïn hoï hoài taâm, quay veà Ñaïi thöøa, beøn noùi nhöõng lôøi nhö treân, trong tröôøng hôïp naøy khoâng vi phaïm. L2. Chuyeân taâm tu hoïc phaùp Tieåu thöøa (vi phaïm thöù hai möôi baûy). Keä noùi: “Boû Ñaïi thöøa, hoïc phaùp Tieåu thöøa” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ñoái vôùi giaùo phaùp Boà taùt chöa kòp nghieân cöùu töôøng taän, nhöng laïi boû pheá, quay sang chuyeân taâm nhaát yù tu hoïc giaùo phaùp Tieåu thöøa, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Neáu coù Boà taùt, ñoái vôùi phaùp taïng Boà taùt, ñaùng leõ caàn phaûi sieâng naêng tu hoïc, laïi boû pheá khoâng chòu hoïc, maø laïi quay sang chuyeân taâm hoïc taäp phaùp taïng Thanh vaên, ñaây goïi laø vi phaïm. ÔÛ ñaây coù yù muoán noùi caùc vò Boà taùt ñoái vôùi phaùp taïng Boà taùt phaûi neân sieâng naêng tu hoïc, khoâng ñöôïc pheá boû, môùi coù theå hoïc taäp theâm phaùp taïng Tieåu thöøa. L3. Chuyeân taâm tu hoïc giaùo ñieån ngoaïi ñaïo (vi phaïm thöù hai möôi taùm). Keä noùi: “Chöa thoâng Phaät phaùp, hoïc ngoaïi ñaïo” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, tuy coù saün kinh saùch Phaät giaùo, ñoái vôùi Phaät phaùp chöa kòp nghieân cöùu töôøng taän, nhöng laïi quay sang sieâng naêng nghieân cöùu

219

saùch vôû theá gian cuøng luaän ñieån ngoaïi ñaïo, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: coù theå hoïc taäp Phaät phaùp nhanh choùng; hoaëc ñaõ hoïc Phaät phaùp daøi laâu, hieän vaãn chöa queân; hoaëc ñoái vôùi Phaät phaùp, coù theå suy ngaãm vaø thoâng ñaït nghóa lyù; hoaëc ñoái vôùi Phaät phaùp ñaõ quaùn saùt thöïc nghóa, thaønh töïu nhaãn löïc, khoâng coøn bò laäp luaän cuûa ngoaïi ñaïo lay chuyeån; hoaëc trong moãi ngaøy, daønh hai phaàn thôøi gian tu hoïc Phaät phaùp, moät phaàn thôøi gian hoïc taäp saùch vôû ngoaïi ñaïo. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Neáu nhö Boà taùt, hieän coù saün kinh saùch Phaät giaùo, ñoái vôùi Phaät phaùp, chöa kòp nghieân cöùu töôøng taän, laïi quay sang nghieân cöùu saùch vôû theá gian, cuøng vôùi luaän ñieån ngoaïi ñaïo, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. “Luaän ñieån ngoaïi ñaïo”, Traùt Muïc Tra Sôù cho raèng ñoù laø nhöõng saùch vôû veà luaän lyù (nhaân minh), ngoân ngöõ (thanh minh) cuûa ngoaïi ñaïo. Phaàn tröôùc, ñoái vôùi Tieåu thöøa, cho neân noùi Boà taùt taïng, hieän nay ñoái vôùi ngoaïi ñaïo, cho neân noùi Phaät phaùp. Nhöõng tröôøng khoâng phaïm: (1) cöïc kyø thoâng minh, (2) coù theå thoï trì nhanh choùng, (3) hoïc nhôù laâu khoâng queân, (4) coù theå suy ngaãm, thoâng ñaïi nghóa lyù, (5) ñoái vôùi Phaät phaùp, quaùn saùt ñuùng lyù, ñöôïc trí baát ñoäng, (6) hoaëc trong moãi ngaøy, duøng hai phaàn thôøi gian hoïc taäp Phaät phaùp, moät phaàn thôøi gian hoïc taäp ngoaïi ñaïo. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy khoâng vi phaïm.

220

Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Cöïc kyø thoâng minh, nghóa laø trong khoaûng thôøi gian ngaén coù theå ghi nhôù; coù theå suy ngaãm nghóa lyù, nghóa laø taâm raát beùn nhoïn; coù theå thoâng ñaït nghóa lyù, nghóa laø trí tueä saùng suoát; quaùn saùt ñuùng lyù, nghóa laø coù theå sinh khôûi ñaïi trí tueä; coù theå thoï trì nhanh choùng, nghóa laø hoïc taäp nhanh choùng. L4. Ñam meâ tu hoïc phaùp ngoaïi ñaïo (vi phaïm thöù hai möôi chín). Keä noùi: “Ñam meâ sieâng hoïc phaùp ngoaïi ñaïo” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, khoâng chòu giöõ gìn giôùi phaùp Boà taùt, ñoái vôùi saùch vôû theá gian, cuøng taø luaän ngoaïi ñaïo, nghieân cöùu tinh töôøng, trong loøng caûm thaáy thích thuù, tham ñaém, khoâng coi ñoù nhö caën baõ, hoaëc chaát ñoäc, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Caùc vò Boà taùt khoâng neân vöôït quaù quy taéc cuûa Boà taùt vöøa ñeà caäp ôû treân, laø hai phaàn thôøi gian hoïc taäp Phaät phaùp, moät phaàn thôøi gian hoïc taäp luaän ñieån ngoaïi ñaïo. Ñoái vôùi saùch vôû theá gian vaø luaän ñieån ngoaïi ñaïo, tuy tìm toøi nghieân cöùu, vaãn xem nhö thuoác ñoäc, neáu khoâng nhö theá, thì luùc ban ñaàu seõ öa thích, keá ñoù seõ ñam meâ, sau ñoù seõ chaáp tröôùc. Ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Taân Sôù noùi: “Boán vi phaïm vöøa neâu treân, vi phaïm ñaàu, coù theå huûy hoaïi taâm xa lìa caùc taàm tö aùc trong giôùi nhieáp thieän phaùp; vi phaïm hai vaø ba, coù theå huûy hoaïi söï tìm caàu vaên tueä trong giôùi nhieáp thieän phaùp.” Coøn vi phaïm thöù tö coù theå huûy hoaïi nhöõng gì, thì sôù naøy chöa ñeà caäp ñeán.

221

K2. Ñoái vôùi thaéng caûnh. Coù ba phaàn: L1. Gheùt boû huûy baùng caûnh giôùi trí tueä (vi phaïm thöù ba möôi). Keä noùi: “Gheùt boû huûy baùng Boà taùt taïng” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ñoái vôùi nghóa lyù chaân thöïc, saâu xa, cöïc kyø saâu xa, laïi nghe chö Phaät Boà taùt coù thaàn löïc khoâng theå nghó baøn, ñaõ khoâng sinh khôûi loøng tin, ngöôïc laïi coøn sinh taâm huûy baùng: “Nhöõng ñieàu naøy khoâng ñöa ñeán söï lôïi ích, khoâng ñöa ñeán Chaùnh phaùp, khoâng phaûi do Ñöùc Nhö Lai noùi ra, khoâng theå lôïi ích an laïc chuùng sinh”, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng söï vieäc huûy baùng vöøa noùi treân laø do kieán giaûi sai laàm cuûa chính mình, hoaëc do ngöôøi khaùc xuùi duïc maø phaùt sinh. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: Boà taùt thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, nghe giaùo phaùp saâu xa, cöïc kyø saâu xa, khoâng tin khoâng hieåu, luùc ñoù Boà taùt neân mieãn cöôõng tin nhaän, taâm khoâng gian doái, töï nhuû nhö theá naøy: “Toâi thaät khoâng coù thieän caên, ñui muø khoâng coù maét trí tueä, ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai laø baäc ñaày ñuû tueä nhaõn, tuøy caên cô chuùng sinh maø giaûng noùi, ñoái vôùi nhöõng lôøi phaùp khoù hieåu khoù doø cuûa Ñöùc Nhö Lai maø daùm sinh taâm huûy baùng!” Boà taùt phaûi töï yù thöùc söï “voâ tri” cuûa mình nhö vaäy, ñeà cao Ñöùc Nhö Lai laø baäc ñoái vôùi Phaät phaùp, khoâng choã naøo khoâng bieát, khoâng choã naøo khoâng thaáy, bình ñaúng tuøy thuaän chuùng sinh maø hieän thaân thuyeát phaùp. Boà taùt neáu coù thaùi ñoä chaân chính nhö vaäy, tuy khoâng hieåu khoâng tin, vaãn khoâng vi phaïm hoïc xöù Boà taùt. Neáu coù Boà taùt, ñoái vôùi Boà taùt taïng, gheùt boû huûy baùng, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Vì sao nghe phaùp laïi sinh phæ baùng? Nghóa laø khi

222

nghe Boà taùt phaùp taïng, ñoái vôùi phaùp nghóa chaân thöïc saâu xa, cöïc kyø saâu xa, cuøng chö Phaät Boà taùt coù baát khaû tö nghì thaàn löïc, khoâng sinh loøng tin hieåu, gheùt boû huûy baùng.

“Saâu xa”, nghóa laø khoâng phaûi caûnh giôùi cuûa phaøm phu, “cöïc kyø saâu xa”, nghóa laø khoâng phaûi caûnh giôùi cuûa Nhò thöøa. Hai toâng nghóa cuûa Ñaïi thöøa: (1) phaùp nghóa chaân thöïc, (2) chö Phaät Boà taùt coù baát khaû tö nghì thaàn löïc, chæ caàn huûy baùng moät trong hai thì goïi laø vi phaïm. Gheùt boû huûy baùng, coù boán loaïi: (1) huûy baùng raèng khoâng theå daãn sinh nghóa lyù, nghóa laø nhöõng ñieàu maø Boà taùt taïng noùi laø haï lieät, khoâng phaûi laø choã nöông töïa cuûa trí tueä, (2) huûy baùng raèng khoâng theå daãn sinh phaùp, nghóa laø nhöõng ñieàu Boà taùt taïng noùi laø haï lieät, khoâng phaûi laø choã nöông töïa cuûa phöôùc ñöùc, (3) huûy baùng raèng khoâng phaûi laø do Ñöùc Nhö Lai noùi, nghóa laø ngöôøi noùi phaùp taïng Boà taùt laø haï lieät, (4) huûy baùng raèng Boà taùt taïng khoâng theå lôïi ích an laïc höõu tình. Boán loaïi nhaân duyeân phæ baùng treân ñaây, hoaëc laø do töï mình coù kieán giaûi sai laàm, hoaëc laø vì a dua theo ngöôøi khaùc maø buoâng lôøi huûy baùng. Laøm theá naøo töï thuû hoä taâm mình, khi nghe ngöôøi khaùc huûy baùng? Giaû nhö Boà taùt ñoái vôùi giaùo phaùp saâu xa, cöïc kyø saâu xa, taâm khoâng tin hieåu, luùc ñoù Boà taùt neân mieãn cöôõng tin nhaän, taâm khoâng gian doái, töï nhuû nhö theá naøy: “Toâi nay ñui muø, khoâng coù tueä nhaõn voâ laäu, ñoái vôùi Ñöùc Nhö Lai ñaày ñuû tueä nhaõn, phaûi tuøy theo lôøi Ngaøi daïy maø tu haønh, khoâng neân sinh taâm huûy baùng nhöõng lôøi giaùo huaán cuøng maät yù cuûa Ñöùc Nhö Lai.” Boà taùt phaûi yù thöùc söï voâ tri cuûa mình, ñeà

223

cao Ñöùc Nhö Lai laø baäc ñoái vôùi Phaät phaùp, khoâng choã naøo khoâng bieát, khoâng choã naøo khoâng thaáy. Boà taùt neáu coù thaùi ñoä chaân chaùnh nhö vaäy, tuy khoâng tin hieåu, cuõng khoâng vi phaïm. Trang Nghieâm Kinh Luaän noùi: YÙ toäi laø tính aùc, Khoâng roõ söï phi lyù, Ñoái vôùi phaùp, neáu nghi, Ñöøng cheâ, môùi khoâng loãi. Baûo Man Luaän noùi: Lôøi, yù maät cuûa Phaät, Khoù maø hieåu roõ ñöôïc, Phaùp nhaát thöøa, tam thöøa, Ñöøng cheâ, töï giöõ mình, Khoâng cheâ, môùi voâ toäi, Cheâ gheùt laø toäi aùc. Nghóa laø caùc haønh giaû Ñaïi thöøa sô cô, chöa deã kheá hôïp Phaät phaùp, tuy khoâng tin hieåu, neáu nhö khoâng cheâ bai gheùt boû, cuõng khoâng vi phaïm. L2. Coù theå phaù hoaïi quaû cuûa trí tueä (vi phaïm thöù ba möôi moát). Keä noùi: “Laïi töï khen mình maø cheâ ngöôøi” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ôû tröôùc ñaùm ñoâng, hoaëc do taâm tham, hoaëc do taâm saân, töï

224

khen ngôïi mình, hoaëc huûy baùng ngöôøi khaùc, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: muoán haøng phuïc ngoaïi ñaïo; hoaëc muoán truï trì Chaùnh phaùp cuûa Ñöùc Nhö Lai; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc muoán laøm cho ngöôøi chöa tin phaùt khôûi loøng tin thanh tònh, ngöôøi ñaõ coù loøng tin thanh tònh taêng tröôûng loøng tin. Neáu nhö Boà taùt, ñoái vôùi ngöôøi khaùc, coù taâm aùi nhieãm, hoaëc coù taâm saân haän, töï khen mình, cheâ ngöôøi, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Taâm aùi nhieãm, nhö Taân Sôù vaø Traùt Muïc Tra Sôù ñeàu noùi: “Do vì kieâu caêng töï maõn, cuõng töùc laø taâm ngaõ maïn.” Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Ñoù laø taâm coáng cao,” yù nghóa cuõng gioáng nhö ñaõ giaûi thích. Cho neân ôû ñaây khoâng ñoàng vôùi toäi tha thaéng. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: Nhaân vì tuøy nghi: (1) vì muoán truï trì chaùnh giaùo cuûa Ñöùc Nhö Lai, maø muoán haøng phuïc ngoaïi ñaïo, (2) muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua, (3) vì muoán cho ngöôøi chöa tin phaùt khôûi loøng tin, ñaõ coù loøng tin laøm cho taêng tröôûng. Ñoái vôùi nhöõng vieäc nhö vaäy, tuy töï khen mình, nhaãn ñeán cheâ ngöôøi, ñeàu khoâng vi phaïm. L3. Coù theå huûy hoaïi nhaân cuûa trí tueä. Coù hai phaàn. M1. Khoâng ñi nghe Chaùnh phaùp (vi phaïm thöù ba möôi hai). Keä noùi: “Coù choã giaûng phaùp, khoâng ñeán nghe”

225

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, nghe coù choã giaûng noùi, thaûo luaän Chaùnh phaùp, hoaëc vì kieâu maïn, hoaëc vì giaän doãi, hoaëc vì buoàn böïc, khoâng chòu ñi nghe, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng ñi nghe, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc khoâng bieát, hoaëc ñang coù beänh; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc bieát ngöôøi giaûng phaùp baøn chuyeän ñieân ñaûo; hoaëc muoán giöõ yù cho hoï; hoaëc ñaõ hieåu roõ yù nghóa maø hoï muoán noùi; hoaëc ñaõ nhieàu laàn nghe qua, thoï trì, thaáu suoát; hoaëc nghe nhieàu hoïc roäng, hieåu roõ Phaät phaùp; hoaëc ñang truï taâm moät caûnh, khoâng muoán bò giaùn ñoaïn; hoaëc ñang sieâng naêng tu taäp thieàn ñònh; hoaëc caên tính ngu ñoän, ñoái vôùi Phaät phaùp khoâng theå thu nhaän, khoâng theå haønh trì, khoâng theå laøm cho taâm an ñònh. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng ñi nghe phaùp, khoâng phaïm. Boà taùt nghe coù choã giaûng noùi, thaûo luaän chaùnh phaùp, nhöng vì taâm kieâu maïn, hoaëc vì taâm hieàm haän, hoaëc vì buoàn böïc, khoâng chòu ñi nghe, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: (1) khoâng bieát raèng ñoù laø thuyeát phaùp, (2) hoaëc ñang coù beänh, hoaëc khoâng coù söùc löïc, (3) bieát ngöôøi giaûng phaùp noùi naêng ñieân ñaûo, (4) ñaõ hieåu roõ yù nghóa maø hoï muoán noùi, ñaõ nghe qua, thoï trì, thaáu suoát, (5) hoïc roäng nghe nhieàu, hieåu roõ Phaät phaùp, (6) khoâng muoán giaùn ñoaïn söï chuyeân taâm tu taäp thaéng ñònh cuûa Boà taùt, (7) töï bieát mình caên tính ngu ñoän, ñoái vôùi nhöõng ñieàu ñaõ nghe, khoù thoï, khoù trì, ñoái vôùi caûnh duyeân, khoù nhieáp taâm an ñònh. Ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy, tuy khoâng ñi nghe, ñeàu khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì tuøy

226

nghi: nghóa laø muoán giöõ yù cho ngöôøi thuyeát phaùp, tuy khoâng ñi nghe, cuõng khoâng vi phaïm. M2. Coù theå huûy hoaïi caûnh giôùi cuûa söï nghe phaùp (vi phaïm thöù ba möôi ba). Keä noùi: “Cheâ ngöôøi thuyeát phaùp khoâng y nghóa” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ñoái vôùi phaùp sö, coá yù khinh maïn, huûy baùng, khoâng khôûi taâm kính troïng, cöôøi nhaïo cheâ bai: “Chæ bieát chaáp vaøo maët chöõ, khoâng hieåu nghóa lyù”, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Neáu Boà taùt, ñoái vôùi phaùp sö, coù yù khinh reû huûy baùng, khoâng ñem taâm chí thaønh, xem vò thöôïng sö ñoù nhö baäc ñaïo sö, nhö baäc thieän tri thöùc, thaân khoâng cung kính, buoâng lôøi cöôøi cheâ, ngaïo baùng, cho raèng chæ y vaøo maët chöõ maø khoâng y vaøo yù nghóa, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. “Y vaøo maët chöõ, khoâng y vaøo yù nghóa”, coù nghóa laø ngöôøi giaûng phaùp khoâng y vaøo nhöõng lôøi kinh tuy khoâng vaên chöông nhöng laïi coù yù nghóa, maø laïi y vaøo nhöõng lôøi vaên hoa nhöng laïi khoâng coù yù nghóa. Coù phaùp sö giaûi thích nhö sau: “Ñaây laø ngöôøi nghe phæ baùng raèng phaùp sö chæ noùi danh töø maø khoâng giaûng yù nghóa, hoaëc giaû (muoán noùi) phaùp sö khoâng hieåu nghóa.” Neáu noùi nhö vaäy, ñaây khoâng phaûi laø boån yù cuûa Luaän Du Giaø, laïi nöõa, Boà Taùt Ñòa luùc noùi veà “töù y” 25, yù nghóa cuõng gioáng nhö vöøa trình baøy ôû ñaây. Ngaøi Toái Thaéng Töû vaø quyeån Traùt Muïc Tra Sôù ñeàu cho raèng ñaây laø khoâng cung kính phaùp maø vi phaïm.

227

Treân ñaây noùi veà ba loaïi vi phaïm, theo nhö thöù töï, nhö Taân Sôù noùi: “Coù theå huûy hoaïi söï xa lìa tính ganh gheùt, söï tích taäp tö löông ña vaên, vaø söï cung kính thöøa söï nhöõng baäc toân tröôûng trong giôùi nhieáp thieän phaùp. Noùi y vaøo maët chöõ, nghóa laø cheâ bai phaùp sö chæ y vaøo töøng chöõ, töøng caâu.” I2. Vi phaïm nhieâu ích höõu tình giôùi. Coù hai phaàn: J1. Toång töôùng. Coù hai phaàn: K1. Khoâng laøm lôïi ích (vi phaïm thöù ba möôi boán). Keä noùi: “Ñoái ngöôøi ñaùng giuùp, khoâng ñeán giuùp” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaáy chuùng sinh ñang coâng taùc, vì taâm hieàm haän, giaän doãi, khoâng ñeán giuùp ñôõ nhöõng coâng vieäc maø mình coù theå kham nhieäm, chaúng haïn: hoaëc cuøng nhau ñi treân moät loä trình; hoaëc truø hoaïch coâng taùc; hoaëc quaûn lyù taøi saûn; hoaëc giaûi hoøa vieäc ñaáu tranh kieän tuïng; hoaëc tham gia nhöõng buoåi hoäi vui; hoaëc tham gia nhöõng coâng vieäc phöôùc thieän, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng giuùp ñôõ, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc ñang coù beänh; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc bieát ñoái phöông coù choã nhôø caäy; hoaëc bieát vieäc laøm cuûa hoï phi nghóa; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc tröôùc ñoù ñaõ höùa giuùp ngöôøi khaùc; hoaëc ñaõ nhôø ngöôøi khaùc giuùp ñôõ hoï; hoaêïc ñang sieâng naêng tu taäp phaùp laønh khoâng muoán taïm giaùn ñoaïn; hoaëc caên tính aùm ñoän, ñoái vôùi phaùp ñaõ nghe, ñang gaëp chöôùng ngaïi trong vieäc thoï nhaän, haønh trì, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua;

228

hoaëc muoán giöõ yù cho ñaïi chuùng; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng giuùp ñôõ, khoâng phaïm. Boà taùt, ñoái vôùi höõu tình, neân tham gia giuùp ñôõ taùm vieäc: (1) ñoái vôùi nhöõng vieäc coù theå laøm ñöôïc thì neân laøm, (2) cuøng ñi vôùi nhau treân moät loä trình, (3) chæ daïy ngoân ngöõ, (4) truø hoaïch coâng taùc, (5) quaûn lyù taøi saûn, (6) hoøa giaûi nhöõng vieäc ñaáu tranh kieän tuïng, (7) nhöõng buoåi hoäi vui, (8) nhöõng coâng vieäc laøm phöôùc. Ñoái vôùi nhöõng söï vieäc phaûi neân tham gia giuùp ñôõ nhö vaäy, laïi oâm loøng hieàm haän, giaän doãi, khoâng chòu tham gia giuùp ñôõ, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu vì löôøi bieáng nhuùt nhaùt maø khoâng tham gia giuùp ñôõ thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. “Chæ daïy ngoân ngöõ”, nhö ngaøi Traùc Long noùi: “Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chöa thoâng thaïo phöông ngoân, thì chæ daïy hoï phöông ngoân.” Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: (1) hoaëc ñang bò beänh khoâng coù söùc löïc, (2) hoaëc tröôùc ñoù ñaõ höùa giuùp ngöôøi khaùc, (3) hoaëc ñaõ nhôø ngöôøi khaùc giuùp ñôõ, (4) ñang sieâng naêng tu taäp khoâng theå pheá boû giaùn ñoaïn, (5) hoaëc ñoái phöông caù tính ngu ñoän, khoù maø chæ baûo daãn daét. Tuy khoâng ñeán giuùp ñôõ, cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì coâng vieäc: bieát coâng vieäc laøm khoâng hôïp lyù, coù theå ñöa ñeán vieäc phi nghóa, phi phaùp. Tuy khoâng ñeán giuùp ñôõ, cuõng khoâng vi phaïm. <c> Nhaân vì tuøy nghi: (1) muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua, (2) muoán giöõ yù khoâng laøm cho nhieàu ngöôøi khaùc khôûi taâm hieàm haän, (3) vì muoán tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn, tuy khoâng ñeán giuùp ñôõ, cuõng khoâng vi phaïm. K2. Khoâng cöùu giuùp ngöôøi saàu khoå. Coù hai phaàn: L1. Khoâng giuùp tröø dieät söï khoå.

229

M1. Khoâng giuùp ñôõ ngöôøi beänh (vi phaïm thöù ba möôi laêm). Keä noùi: “Thaáy ngöôøi beänh hoaïn, khoâng giuùp ñôõ” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, gaëp ngöôøi ñang bò beänh naëng, hoaëc vì oaùn haän, hoaëc vì hôøn doãi maø khoâng ñeán chaêm soùc, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng ñeán chaêm soùc, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc ñang coù beänh; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc ñaõ nhôø ngöôøi khaùc chaêm soùc; hoaëc bieát ngöôøi beänh ñaõ coù ngöôøi chaêm soùc; hoaëc bieát ngöôøi beänh coøn söùc löïc, coù theå töï chaêm soùc; hoaëc bieát ngöôøi beänh bò beänh kinh nieân, coù theå töï chòu ñöïng; hoaëc ñang sieâng naêng tu taäp phaùp laønh thuø thaéng roäng lôùn; hoaëc muoán giöõ cho coâng phu tu taäp khoâng bò giaùn ñoaïn; hoaëc caên tính ngu ñoän, ñoái vôùi phaùp hoïc ñang bò chöôùng ngaïi trong vieäc thoï trì, khoâng theå nhieáp taâm tu ñònh; hoaëc ñaõ höùa chaêm soùc ngöôøi beänh khaùc. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng ñeán chaêm soùc, khoâng phaïm. Neáu nhö Boà taùt, gaëp ngöôøi ñang bò beänh naëng, hoaëc vì oaùn haän, hoaëc vì giaän doãi, maø khoâng ñeán chaêm soùc, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng ñeán chaêm soùc, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: (1) bò beänh khoâng coù söùc löïc, (2) ñaõ nhôø ngöôøi khaùc chaêm soùc ngöôøi beänh, (3) töï bieát trí tueä ngu ñoän, ñoái vôùi phaùp ñaõ nghe khoâng theå thoï trì, khoâng theå laøm taâm an ñònh, (4) ñaõ höùa chaêm soùc cho ngöôøi khaùc.

230

Tuy khoâng ñeán chaêm soùc, cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì hoaøn caûnh: (1) bieát ngöôøi beänh coù choã nhôø caäy, (2) bieát ngöôøi beänh bò beänh kinh nieân, coù theå töï chòu ñöïng, (3) bieát ngöôøi beänh coù ñuû söùc löïc, coù theå töï chaêm soùc. Tuy khoâng ñeán chaêm soùc, cuõng khoâng vi phaïm. <c> Nhaân vì tuøy nghi: (1) hoaëc ñang sieâng naêng tu taäp phaùp laønh thuø thaéng roäng lôùn, (2) hoaëc muoán giöõ cho coâng phu tu taäp khoâng bò giaùn ñoaïn. Tuy khoâng ñeán chaêm soùc, cuõng khoâng vi phaïm. M2. Khoâng giuùp dieät tröø söï khoå (vi phaïm thöù ba möôi saùu). Keä noùi: “Khoâng giuùp ngöôøi khaùc ñang bò khoå” Giôùi vaên (tieáp theo): Tröôøng hôïp gaëp ngöôøi ngheøo khoå, cuõng töông töï nhö vaäy. Trong tröôøng hôïp naøy, vi phaïm hoaëc khoâng vi phaïm, nhieãm oâ hoaëc khoâng nhieãm oâ, gioáng nhö tröôøng hôïp “Khoâng giuùp ñôõ ngöôøi beänh” ñaõ noùi ôû treân. Töông töï, hoaøn caûnh cuøng phöông tieän giuùp ñôõ söï khoå, taát caû ñeàu gioáng nhö treân. L2. Khoâng giuùp dieät tröø nguyeân nhaân söï khoå (vi phaïm thöù ba möôi baûy). Keä noùi: “Thaáy ngöôøi phoùng daät, khoâng can giaùn” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaáy coù chuùng sinh vì tham lôïi ñôøi naøy hoaëc ñôøi sau maø laøm nhöõng vieäc phi lyù, vì taâm hieàm haän, hoaëc giaän doãi, khoâng chòu noùi cho hoï bieát leõ phaûi, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu

231

vì löôøi bieáng nhuùt nhaùt maø khoâng noùi, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc khoâng bieát; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc ñaõ nhôø ngöôøi khaùc noùi cho hoï bieát; hoaëc ñoái phöông laø ngöôøi coù trí tueä, coù theå töï söûa ñoåi; hoaëc ñoái phöông coù baïn laønh khuyeân raên, nhaéc nhôû; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc bieát neáu noùi leõ phaûi, ñoái phöông seõ khôûi taâm hieàm haän, chöûi ruûa; hoaëc bieát ñoái phöông seõ hieåu sai leäch yù nghóa cuûa mình; hoaëc bieát ñoái phöông ñoái vôùi mình khoâng coù taâm öa thích kính troïng; hoaëc bieát ñoái phöông tính tình öông ngaïnh, khoâng bieát phuïc thieän. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng noùi, khoâng phaïm. Neáu nhö Boà taùt thaáy coù höõu tình, vì tham lôïi ñôøi naøy ñôøi sau, maø laøm nhöõng vieäc phi lyù, Boà taùt vì taâm hieàm haän, hoaëc giaän doãi, khoâng chòu noùi leõ phaûi cho hoï bieát, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu nhö vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng noùi, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: (1) töï mình khoâng bieát phaûi noùi gì, (2) ñaõ nhôø ngöôøi khaùc noùi cho ñoái phöông bieát. Tuy khoâng khuyeân nhaéc, cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì hoaøn caûnh: (1) bieát ñoái phöông coù ñuû trí tueä, coù theå töï söûa ñoåi, (2) hoaëc ñoái phöông coù baïn laønh khuyeân raên nhaéc nhôû, (3) hoaëc bieát neáu noùi leõ phaûi, ñoái phöông seõ khôûi taâm hieàm haän, hoaëc chöûi ruûa, hoaëc hieåu sai leäch yù nghóa cuûa mình, (4) hoaëc bieát ngöôøi ñoù tính tình öông ngaïnh, khoâng bieát kính troïng leõ phaûi. Tuy khoâng khuyeân nhaéc, cuõng khoâng vi phaïm. <c> Nhaân vì tuøy nghi: muoán

232

duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Tuy khoâng khuyeân nhaéc, cuõng khoâng vi phaïm. J2. Bieät töôùng. Coù hai phaàn: K1. Khoâng laøm lôïi ích. Coù saùu phaàn: L1. Khoâng bieát baùo ôn (vi phaïm thöù ba möôi taùm). Keä noùi: “Khoâng bieát baùo ñaùp ngöôøi coù ôn” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, ñoái vôùi chuùng sinh coù ôn vôùi mình, khoâng bieát, khoâng hieåu ôn hueä cuûa hoï, oâm loøng hieàm haän, khoâng chòu trong hieän ñôøi tìm caùch baùo ôn ñuùng phaùp, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng baùo ôn, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc tuy ñaõ tìm ñuû moïi caùch, nhöng vaãn khoâng ñuû khaû naêng ñeå baùo ñaùp; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc muoán baùo ôn, nhöng ñoái phöông khoâng nhaän. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Boà taùt ñoái vôùi höõu tình coù ôn vôùi mình, khoâng bieát, khoâng hieåu ôn hueä cuûa hoï, oâm loøng hieàm haän, khoâng chòu trong ñôøi naøy tìm caùch baùo ôn ñuùng phaùp, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Neáu vì löôøi bieáng nhuùt nhaùt maø khoâng baùo ñaùp, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. “Khoâng bieát aân hueä”, nghóa laø khoâng muoán baùo ôn, “khoâng hieåu aân hueä”, nghóa laø khoâng nhôù nghó ñeán aân hueä, “baùo ôn ñuùng phaùp”, nghóa laø neáu khoâng theå duøng soá löôïng nhieàu hôn, thì phaûi duøng soá löôïng baèng hoaëc ít hôn ñeå baùo ñaùp.

233

Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> nhaân vì töï thaân: duø ñaõ noã löïc baùo ñaùp, nhöng khoâng ñuû naêng löïc, nhö vaäy, tuy khoâng baùo ñaùp cuõng khoâng vi phaïm; <b> nhaân vì hoaøn caûnh: duø muoán baùo ñaùp, nhöng ngöôøi ôn khoâng thoï nhaän, nhö vaäy, tuy khoâng baùo ñaùp cuõng khoâng vi phaïm. L2. Khoâng an uûi ngöôøi saàu khoå (vi phaïm thöù ba möôi chín). Keä noùi: “Thaáy ngöôøi saàu khoå, khoâng an uûi” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaáy coù chuùng sinh saàu naõo vì ñang bò laâm vaøo caûnh khoå, nhö maát maùt tieàn cuûa, xa lìa ngöôøi thaân, hoaëc ñang bò thaát nghieäp, v.v..., vì loøng hieàm haän, khoâng chòu ñeán tìm caùch an uûi, giuùp ñôõ hoï, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng ñeán an uûi, giuùp ñôõ, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm, nhö trong ñieàu giôùi “Khoâng giuùp ñôõ ngöôøi beänh” ñaõ noùi qua. Neáu nhö Boà taùt thaáy caùc höõu tình ñang saàu khoå vì bò maát maùt tieàn cuûa, quyeán thuoäc, hoaëc laâm vaøo caûnh hoaïn naïn, vì loøng hieàm haän khoâng chòu ñeán an uûi, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng ñeán an uûi, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm cuõng gioáng nhö ñieàu giôùi “Khoâng laøm lôïi ích” ôû treân. L3. Khoâng cöùu giuùp ngöôøi ngheøo khoå (vi phaïm thöù boán möôi).

234

Keä noùi: “Ngöôøi ñeán caàu xin, khoâng boá thí” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, coù saün thöùc aên, vaät duïng, v.v..., thaáy coù chuùng sinh ñeán caàu xin, vì loøng hieàm haän, giaän doãi maø khoâng chòu boá thí cho hoï, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, buoâng lung maø khoâng boá thí, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hieän taïi khoâng coù cuûa caûi, vaät duïng ñeå boá thí; hoaëc ñoái phöông ñoøi hoûi nhöõng vaät phi phaùp, hoaëc nhöõng vaät khoâng thích nghi; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc keû ñeán xin laø keû phaïm phaùp; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn, cho neân khoâng boá thí. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Nghóa laø neáu Boà taùt coù saün thöïc phaåm, vaät duïng, thaáy coù chuùng sinh ñeán xin thöïc phaåm, v.v..., vì oâm loøng hieàm haän, giaän doãi, maø khoâng chòu boá thí, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: hieän taïi khoâng coù vaät duïng ñeå boá thí, tuy khoâng boá thí cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì vaät duïng: (1) vaät duïng phi phaùp, nghóa laø coù theå ñem ñeán nhöõng phieàn toaùi trong hieän taïi vaø vò lai, (2) vaät duïng khoâng thích nghi, nghóa laø vaät duïng ñoù khoâng thích hôïp vôùi ngöôøi xin, tuy khoâng boá thí cuõng khoâng vi phaïm. <c> Nhaân vì tuøy nghi: (1) muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, (2) ngöôøi ñeán xin laø keû vi phaïm luaät phaùp quoác gia, vì muoán tuaân meänh nhaø

235

caàm quyeàn, (3) hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn, tuy khoâng boá thí cuõng khoâng vi phaïm. L4. Khoâng kheùo cheá ngöï ñeä töû (vi phaïm thöù boán möôi moát). Keä noùi: “Khoâng laøm lôïi ích cho ñeä töû” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, chaêm soùc ñeä töû, vì loøng hieàm haän, khoâng chòu tuøy thôøi maø daïy doã cho hoï Chaùnh phaùp, hoaëc khuyeân raên hoï. Tuy bieát ñeä töû thieáu thoán, nhöng laïi khoâng chòu ñeán caùc tín ñoà ñeå quyeân goùp thöïc phaåm, quaàn aùo, thuoác men, cuøng caùc vaät duïng caàn thieát ñeå cung caáp cho hoï, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù cuûa Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, buoâng lung maø khoâng chòu daïy baûo, khuyeân raên, khoâng chòu cung caáp ñoà duøng caàn thieát cho hoï, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñeä töû, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn; hoaëc ñang coù beänh; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc ñaõ nhôø ngöôøi khaùc daïy baûo, chaêm soùc; hoaëc bieát ñeä töû laø ngöôøi coù phöôùc baùo lôùn, coù theå töï caàu xin thöïc phaåm, quaàn aùo, v.v...; hoaëc ñaõ chæ baûo taát caû nhöõng ñieàu caàn phaûi chæ baûo; hoaëc bieát ñoái phöông voán laø ngoaïi ñaïo, laãn loän vaøo ñaùm ñeä töû ñeå nghe troäm phaùp, boån tính khoù daïy khoù baûo. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khoâng daïy baûo, khoâng cung caáp, ñeàu khoâng phaïm. Neáu nhö Boà taùt nuoâi daïy ñeä töû, vì taâm hieàm haän, khoâng chòu tuøy thôøi daïy doã cho hoï chaùnh phaùp, hoaëc khuyeân raên hoï, bieát ñeä töû ñang thieáu thoán, nhöng laïi khoâng chòu ñeán caùc vò tröôûng giaû, cö só,

236

baø la moân coù tín taâm, ñuùng nhö phaùp quyeân goùp quaàn aùo, thöïc phaåm, thuoác men, cuøng caùc vaät duïng caàn thieát ñeå cung caáp cho hoï, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt hoaëc phoùng daät maø khoâng daïy doã, khuyeân raên, quyeân goùp, thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: (1) bò beänh khoâng söùc löïc, khoâng theå daïy doã, v.v..., (2) ñaõ nhôø ngöôøi khaùc coù söùc löïc daïy doã, ..., tuy khoâng daïy doã cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì tuøy nghi: (1) duøng söï khoâng daïy doã, v.v..., laøm phöông tieän ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua, (2) hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn, ..., tuy khoâng daïy doã, v.v..., cuõng khoâng vi phaïm. <c> Nhaân vì hoaøn caûnh: (1) bieát ñeä töû ñöôïc nhieàu ngöôøi quen bieát, coù phöôùc baùo lôùn, coù theå töï caàu thöïc phaåm, v.v..., (2) ñaõ tuøy söï hieåu bieát cuûa mình, daïy doã, khuyeân nhaéc hoï nhöõng ñieàu hay leõ phaûi, (3) bieát coù nhöõng ngoaïi ñaïo ñang traø troän trong ñaïi chuùng ñeå nghe troäm phaùp, khoâng theå ñieàu phuïc, tuy khoâng daïy doã cuõng khoâng vi phaïm. L5. Khoâng tuøy thuaän ngöôøi khaùc (vi phaïm thöù boán möôi hai). Keä noùi: “Khoâng theå tuøy thuaän theo ngöôøi khaùc” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, vì loøng hieàm haän, khoâng chòu tuøy thuaän ngöôøi khaùc, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, buoâng lung maø khoâng tuøy thuaän, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc ñoái phöông muoán laøm nhöõng vieäc phi phaùp; hoaëc ñang coù beänh; hoaëc khoâng coù söùc

237

löïc; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn; hoaëc vieäc hoï muoán laøm tuy hôïp nghi, nhöng nhieàu ngöôøi khaùc laïi khoâng chaáp nhaän; hoaëc muoán haøng phuïc ngoaïi ñaïo taø aùc; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Neáu Boà taùt, ñoái vôùi höõu tình, khoâng chòu tuøy thuaän hoï, ñaây laø vi phaïm. Nhieãm oâ hay khoâng, töông töï nhö ñaõ baøn ôû treân. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: bò beänh, khoâng coù söùc löïc. Tuy khoâng tuøy thuaän cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì tuøy nghi: (1) ñoái phöông muoán laøm nhöõng ñieàu khoâng neân, sau naøy seõ laøm haïi ñeán hoï, hoaëc haïi ñeán mình, (2) ñoái phöông muoán laøm nhöõng ñieàu khoâng neân, maø nhieàu ngöôøi khaùc cuõng khoâng muoán khoâng thích, vì khoâng muoán cho ñaùm ñoâng khôûi loøng hieàm haän, (3) vì muoán hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn, (4) vì muoán haøng phuïc boïn ngoaïi ñaïo aùc, (5) vì muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua, tuy khoâng tuøy thuaän cuõng khoâng vi phaïm. L6. Khoâng taùn thaùn ngöôøi coù ñöùc (vi phaïm thöù boán möôi ba). Keä noùi: “Thaáy ngöôøi coù ñöùc, khoâng taùn döông” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, oâm loøng hieàm haän, thaáy ngöôøi khaùc thöïc söï coù ñöùc haïnh maø khoâng chòu ñeà cao, thaáy ngöôøi khaùc thöïc söï coù tieáng toát maø khoâng chòu ca tuïng, thaáy ngöôøi khaùc thöïc söï noùi lôøi hay ñeïp maø khoâng chòu khen ngôïi, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì

238

löôøi bieáng, nhuùt nhaùt maø khoâng ñeà cao, ca tuïng, khen ngôïi, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc bieát ñoái phöông laø ngöôøi khoâng thích ñöôïc khen, vì muoán giöõ yù cho hoï neân khoâng khen; hoaëc ñang coù beänh; hoaëc khoâng coù söùc löïc; hoaëc muoán duøng phöông tieän naøy ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; hoaëc tuaân theo quy cheá cuûa taêng ñoaøn; hoaëc bieát neáu ñeà cao, ca tuïng, khen ngôïi, seõ laøm cho ñoái phöông sinh taâm kieâu maïn, hoaëc caùc tính xaáu khaùc, vì muoán ñeà phoøng nhöõng söï vieäc nhö vaäy neân khoâng ñeà cao, v.v...; hoaëc bieát vieäc laøm cuûa ñoái phöông hình nhö coù coâng ñöùc, nhöng thaät söï khoâng phaûi coâng ñöùc, hoaëc danh tieáng cuûa hoï hình nhö laø toát, nhöng thöïc söï khoâng phaûi toát, hoaëc lôøi noùi cuûa hoï nghe coù veû hay ñeïp, nhöng thöïc söï khoâng phaûi hay ñeïp; hoaëc vì muoán haøng phuïc ngoaïi ñaïo; hoaëc ñang ñôïi cho ñoái phöông hoaøn taát coâng vieäc cuûa hoï, tröôùc khi ñeà cao, ca tuïng, khen ngôïi. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Neáu Boà taùt, thaáy ngöôøi khaùc thöïc söï coù ñöùc haïnh, hoaëc ñöôïc tieáng toát, maø khoâng chòu xöng döông, hoaëc thaáy hoï thöïc söï noùi lôøi hay ñeïp, maø khoâng chòu khen ngôïi, ñaây laø do taâm hieàm haän, hoaëc löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, thì seõ vi phaïm nhieãm oâ hay khoâng nhieãm oâ. Taát caû toäi töôùng, töông töï nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: (1) ñang bò beänh, khoâng coù söùc löïc, khoâng theå khen ngôïi, (2) hoaëc ñôïi cho ñoái phöông laøm xong, noùi xong, roài môùi khen ngôïi, tuy khoâng taùn döông, cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì hoaøn caûnh: (1) hoaëc bieát ñoái phöông laø ngöôøi khieâm haï, khoâng thích ñöôïc taùn döông, vì muoán giöõ yù cho hoï, tuy khoâng taùn döông, cuõng khoâng vi phaïm. <c>

239

Nhaân vì lôøi noùi: (1) hoaëc bieát ñoái phöông, coù veû nhö coù ñöùc haïnh, nhöng thöïc söï khoâng phaûi ñöùc haïnh, coù veû nhö tieáng toát, nhöng thöïc söï khoâng phaûi tieáng toát, coù veû nhö noùi lôøi hay ñeïp, nhöng thöïc söï khoâng hay ñeïp, tuy khoâng taùn döông, cuõng khoâng vi phaïm. <d> Nhaân vì tuøy nghi: (1) duøng söï khoâng taùn döông laøm phöông tieän ñeå ñieàu phuïc ñoái phöông, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua, (2) hoä trì quy cheá cuûa taêng ñoaøn, (3) bieát raèng neáu taùn thaùn, khen ngôïi, ñoái phöông seõ sinh taâm taïp nhieãm, kieâu ngaïo, v.v..., vì muoán ngöøa nhöõng loãi laàm naøy, (4) vì muoán haøng phuïc boïn ngoaïi ñaïo aùc, tuy khoâng taùn döông, cuõng khoâng vi phaïm. K2. Khoâng ñieàu phuïc. Coù hai phaàn: L1. Ñoái vôùi vieäc phi phaùp, khoâng chòu duøng uy ñöùc chieát phuïc (vi phaïm thöù boán möôi boán). Keä noùi: “Khoâng tuøy nhaân duyeân maø ñieàu phuïc” Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaáy coù chuùng sinh caàn phaûi quôû traùch, caàn phaûi trò phaït, caàn phaûi truïc xuaát, nhöng vì taâm thieân vò, khoâng chòu quôû traùch, hoaëc tuy quôû traùch, nhöng khoâng trò phaït, hoaëc tuy trò phaït, nhöng khoâng truïc xuaát, ñaây goïi laø vi phaïm nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt; neáu vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, buoâng lung maø khoâng chòu quôû traùch, trò phaït, truïc xuaát, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc bieát ñoái phöông khoâng theå söûa ñoåi, noùi khoâng chòu nghe, öa noùi lôøi thoâ tuïc, tính hay hieàm thuø; hoaëc ñang chôø cô hoäi thích hôïp; hoaëc bieát nhöõng söï vieäc naøy seõ ñöa ñeán söï ñaáu tranh, kieän tuïng; hoaëc bieát do ñaây seõ laøm naùo loaïn, hoaëc ñöa ñeán söï ñoå vôõ cuûa taêng ñoaøn; hoaëc bieát ñoái

240

phöông tính tình khoâng gian doái, töï hoï söûa ñoåi nhanh choùng, cho neân khoâng quôû traùch, trò phaït. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Neáu Boà taùt, thaáy coù höõu tình, caàn phaûi quôû traùch, tröøng phaït, truïc xuaát, nhöng vì taâm thieân vò, khoâng chòu quôû traùch, hoaëc tuy quôû traùch, nhöng khoâng tröøng phaït, hoaëc tuy tröøng phaït, nhöng khoâng truïc xuaát, ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ; neáu nhö vì löôøi bieáng, nhuùt nhaùt, hoaëc phoùng daät maø khoâng quôû traùch, v.v..., thì vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: <a> Nhaân vì töï thaân: ñang ñôïi cô hoäi thích hôïp, tuy khoâng quôû traùch, nhaãn ñeán truïc xuaát, cuõng khoâng vi phaïm. <b> Nhaân vì hoaøn caûnh: (1) bieát ñoái phöông khoâng theå söûa ñoåi, noùi khoâng chòu nghe, öa noùi lôøi thoâ tuïc, tính hay hieàm thuø, (2) bieát ñoái phöông laø ngöôøi bieát hoå theïn, bieát töï söûa ñoåi mau choùng; tuy khoâng quôû traùch, nhaãn ñeán truïc xuaát, cuõng khoâng vi phaïm. <c> Nhaân vì tuøy nghi: bieát raèng neáu nhö quôû traùch, v.v..., seõ ñöa ñeán söï ñaáu tranh, kieän tuïng, hoaëc seõ ñöa ñeán söï ñoå vôõ cuûa taêng ñoaøn, vì muoán ngaên ngöøa nhöõng söï kieän naøy, tuy khoâng quôû traùch, nhaãn ñeán khoâng truïc xuaát, cuõng khoâng vi phaïm. “Ñaáu tranh, kieän tuïng”, nhö ngaøi Traùc Long noùi: “Vieäc ñaàu laø noùi toång quaùt, hai vieäc sau laø noùi rieâng bieät. Maï lî nhau, caùo toá nhau, daãn ñeán kieän tuïng”. L2. Ñoái vôùi vieäc traùi ngöôïc Thaùnh giaùo, khoâng chòu ñieàu phuïc (vi phaïm thöù boán möôi laêm). Keä noùi: “Khoâng hieän thaàn thoâng ñeå nhieáp phuïc”

241

Giôùi vaên: Neáu Boà taùt, thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh cuûa Boà taùt, thaønh töïu caùc loaïi thaàn thoâng bieán hieän, ñoái vôùi caùc chuùng sinh caàn phaûi duøng söï khuûng boá ñeå caûi ñoåi hoï thì phaûi neân khuûng boá, caàn phaûi duøng phöông phaùp daãn duï ñeå caûi ñoåi hoï thì phaûi neân daãn duï, theá nhöng Boà taùt khoâng muoán nhaân vì duøng thaàn löïc thí chuû seõ cuùng döôøng mình nhieàu hôn, cho neân khoâng duøng thaàn löïc ñeå haøng phuïc, daãn daét ñoái phöông, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ hoïc xöù Boà taùt. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng phaïm: hoaëc bieát ñoái phöông laø keû chaáp tröôùc vaøo taø thuaät; hoaëc sôï nhaân ñaây ngoaïi ñaïo seõ huûy baùng Phaät phaùp, taêng tröôûng taø kieán, cho neân khoâng hieän thaàn thoâng ñeå nhieáp phuïc ñoái phöông. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy ñeàu khoâng phaïm. Laïi nöõa, trong taát caû caùc tröôøng hôïp ñeàu khoâng phaïm, neáu: hoaëc thaàn kinh hoaøn toaøn thaùc loaïn; hoaëc bò söï khoå naõo böùc baùch ñeán cöïc ñieåm; hoaëc chöa heà thoï qua giôùi luaät cuûa Boà taùt. Neáu Boà taùt thaønh töïu ñaày ñuû caùc loaïi thaàn thoâng, bieán hieän uy löïc, ñoái vôùi caùc höõu tình caàn phaûi duøng söï khuûng boá ñeå hoï söûa ñoåi thì phaûi neân khuûng boá, caàn phaûi duøng phöông phaùp daãn duï ñeå hoï söûa ñoåi thì phaûi neân daãn duï, thaáy ngöôøi trong ñaïo khoâng nghieâm trì giôùi luaät, khoù maø tieâu cuûa boá thí, neáu nhö khoâng duøng thaàn thoâng ñeå khuûng boá hoaëc daãn duï, ñeå cho hoï khoûi thoï nhaän cuûa tín thí moät caùch voâ ích nhö vaäy, ñaây goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ. Trong hai boä sôù giaûi cuûa Giôùi Nhò Thaäp Tuïng coù choã cho raèng ñaây laø vi phaïm nhieãm oâ, e raèng coù söï nhaàm laãn.

242

Tröôøng hôïp khoâng phaïm: neáu coù aùc ngoaïi ñaïo chaáp tröôùc vaøo taø thuaät, phæ baùng thaàn thoâng laø ma thuaät, thuoác taø, luùc ñoù khoâng hieän thaàn thoâng ñeå khuûng boá, daãn duï, cuõng khoâng vi phaïm. Taân Sôù noùi: “Hai ñieàu vi phaïm vöøa thuaät ôû treân, ñeàu coù theå huûy hoaïi giôùi nhieâu ích höõu tình.” Tieáp theo, keä noùi: Ñaày ñuû taâm bi vaø taâm töø, Cuøng vôùi taâm thieän, ñeàu khoâng phaïm. Ñieàu naøy coù nghóa laø phaàn treân noùi veà tröôøng hôïp khai, giaù cuûa caùc ñieàu giôùi, neáu duøng taâm bi thöông xoùt höõu tình, hoaëc duøng taâm töø laøm lôïi ích höõu tình, hoaëc duøng phöông tieän ñeå ñieàu phuïc ngöôøi khaùc, ñeå hoï xa lìa neûo aùc, quay veà ñöôøng laønh, nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy, ñeàu khoâng vi phaïm. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn noùi raèng chöõ “cuøng” trong baøi keä treân coù theå bao haøm caùc nghóa “neáu taâm cöïc kyø phieàn naõo, hoaëc bò söï khoå böùc baùch, hoaëc trong luùc ñang nguû, hoaëc cuoàng loaïn, tuy laøm nhöng khoâng vi phaïm”. Hai nghóa naøy, coù theå bao haøm caùc yù nghóa “neáu taâm cuoàng loaïn, neáu bò söï khoå böùc baùch, ñeàu khoâng vi phaïm” trong Nhieáp Traïch Phaàn. Laïi nöõa, ngaøi Tòch Thoï Luaän Sö noùi: “Baøi tuïng naøy, nhö phaàn vaên phía döôùi coù noùi neáu nhö vì taâm tham maø phaïm giôùi, thì khoâng goïi laø phaïm”. Loái giaûi thích sau laø ñuùng!! F2. Hoä trì taâm töôùng cuûa haønh giaû. Phaàn treân noùi veà hai loaïi hoïc xöù Boà taùt, raûi raùc trong caùc Kinh ñieån, Ñöùc Phaät ñaõ y vaøo luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi,

243

nhieâu ích höõu tình giôùi, tuøy theo caên cô cuûa chuùng sinh maø giaûng noùi; hieän nay, ngaøi Boà taùt Voâ Tröôùc trong phaùp taïng ma ñaùt lyù ca cuûa Boà taùt naøy, toáng hôïp 26 taát caû lôøi Phaät daïy, chöù khoâng phaûi töï ngaøi cheá ñònh ra. Caùc vò Boà taùt, ñoái vôùi hoïc xöù naøy, phaûi neân khôûi taâm toân troïng, ñem thaùi ñoä cöïc kyø cung kính, sieâng naêng tu hoïc. Caùc vò Boà taùt, sau khi töø caùc baäc thaày thoï giôùi xong, trong taâm seõ coù ñaày ñuû ba loaïi öa thích. Ñoái vôùi hoïc xöù, sinh khôûi taâm cöïc kyø toân troïng cung kính; ñoái vôùi nhöõng ñieàu Ñöùc Phaät cheá ñònh, töø luùc baét ñaàu hoïc taäp phaûi neân chuyeân taâm tinh taán, khoâng ñöôïc vi phaïm. Ba loaïi öa thích cuûa Boà taùt laø: (1) taâm laønh thanh tònh öa thích caàu hoïc, (2) öa thích ñaïo Boà ñeà, (3) öa thích laøm lôïi laïc taát caû chuùng sinh. Ba söï öa thích naøy, caùc boä sôù giaûi khaùc goïi laø “hoïc ba tuï giôùi”, theá nhöng, söï öa thích thöù nhaát laø söï caàu hoïc “ töï tính tam tuï giôùi”, coøn hai söï öa thích sau, vì caàu Ñaïi Boà ñeà cuøng caàu laøm lôïi ích chuùng sinh, maø sieâng naêng tu hoïc. Loái giaûi thích naøy töông ñoái hôïp lyù. Sau khi töø caùc baäc thaày thoï giôùi xong, sinh khôûi taâm cöïc kyø toân troïng cung kính, töø luùc baét ñaàu, chuyeân tinh hoïc taäp khoâng ñöôïc vi phaïm. Ñieàu naøy gioáng nhö trong chöông möôøi taùm cuûa Boà Taùt Ñòa noùi: “Neáu chö Boà taùt, hieän tieàn töï xöng mình laø Boà taùt, theá nhöng, ñoái vôùi sôû hoïc cuûa Boà taùt, khoâng chòu chaân chính tu taäp haønh trì, phaûi bieát ngöôøi ñoù laø Boà taùt töông töï, chöù khoâng phaûi Boà taùt chaân thöïc. Neáu chö Boà taùt, hieän tieàn töï xöng mình laø Boà taùt, ñoái vôùi sôû hoïc cuûa Boà taùt, chaân chaùnh tu taäp haønh trì, phaûi bieát ngöôøi ñoù laø Boà taùt chaân thöïc”. Bôûi theá, Boà taùt khoâng neân nghó raèng: “Ñoái vôùi hoïc xöù Boà taùt, tuy phaûi neân chaân chaùnh haønh trì, theá nhöng neáu khoâng chaân chaùnh haønh trì, cuõng khoâng phaûi laø haï lieät.”

244

Boà taùt phaûi neân nhôù nghó ñeán lôøi raên daïy cuûa chö Phaät, sau khi chaùnh thöùc thoï giôùi Boà taùt xong, phaûi neân y vaøo caùc haïnh luïc ñoä, töù nhieáp maø sieâng naêng tu hoïc, tuøy thuaän lôøi daïy lyù thuù saâu roäng cuûa Phaät, ñi theo con ñöôøng maø caùc baäc Giaùc ngoä tröôùc ñaõ ñi, khoâng neân ñoaùi töôûng ñeán nhöõng lôøi daïy moâng lung cuûa nhöõng ngöôøi khoâng hieåu Thaùnh giaùo, laøm ngöôïc yù nghóa cuûa Phaät. F3. Phöông tieän laøm cho ngöôøi phaïm giôùi khoâi phuïc thanh tònh. Caùc vò Boà taùt, töø luùc baét ñaàu thoï giôùi, phaûi neân tinh chuyeân hoïc taäp, khoâng neân vi phaïm. Giaû söû nhaân vì boán duyeân: voâ tri, phoùng daät, taïp nhieãm, khoâng cung kính maø vi phaïm, thì phaûi neân mau saùm hoái tröø dieät, laøm khoâi phuïc söï thanh tònh. Laïi nhö Boà taùt, ñoái vôùi hoïc xöù coù choã vi phaïm, ngoaïi tröø toäi tha thaéng ra, taát caû ñeàu bao goàm trong toäi vi phaïm, khoâng gioáng nhö giôùi bieät giaûi thoaùt coù nhieàu loaïi toäi töôùng khaùc nhau. Neáu phaïm toäi vi phaïm naøy, phaûi neân ñoái tröôùc moät haønh giaû Tieåu thöøa hoaëc Ñaïi thöøa coù theå hieåu yù mình muoán noùi, ñuùng theo giôùi phaùp maø phaùt loä saùm hoái. Neáu nhö ngay luùc ñoù khoâng coù haønh giaû Boà taùt, thì phaûi neân ñoái vôùi moät tyø kheo hoaëc tyø kheo ni Tieåu thöøa maø saùm hoái tröø dieät toäi chöôùng, khoâng neân ñoái vôùi sa di, v.v..., maø saùm hoái, vì nhöõng vò sa di, v.v..., khoâng phaûi laø ñoái töôïng maø ngöôøi phaïm toäi coù theå saùm hoái giôùi bieät giaûi thoaùt. Giaû nhö ngöôøi phaïm giôùi laø ngöôøi xuaát gia, hôn nöõa, hieän tieàn coù ngöôøi xuaát gia khaùc ñeå coù theå saùm hoái, thì khoâng neân ñoái vôùi Boà taùt taïi gia maø laøm phaùp saùm hoái tröø toäi. Neáu chö Boà taùt, duøng taâm phieàn naõo baäc thöôïng phaïm toäi tha thaéng, do ñaây bò maát tònh giôùi luaät nghi, thì phaûi neân nhö Luaän

245

Du Giaø noùi: “Caàn phaûi thoï laïi”. Nhieáp Quyeát Traïch Phaàn cuõng noùi: “Neáu coù taâm muoán thoï laïi ñeå khoâi phuïc söï thanh tònh, thì neân thoï laïi”. Taây Taïng coù phaùp sö noùi: “Ñöôïc thoï hai laàn, sau ñoù khoâng ñöôïc thoï nöõa”. Laïi coù phaùp sö noùi: “Ñaàu tieân thoï moät laàn, sau ñoù ñöôïc thoï laïi hai laàn, sau ba laàn thì khoâng cho thoï theâm, do vì ngöôøi phaïm giôùi khoâng coøn taâm hoå theïn nöõa”. Giaûi thích yù nghóa cuûa chöõ “thoï laïi” nhö vaäy, thöïc laø phi lyù. “Thoï laïi” laø ñoái vôùi “thoï laàn ñaàu” maø noùi, noùi “thoï laïi”, khoâng coù nghóa laø sau ñoù seõ khoâng cho thoï nöõa! Caùc thaùnh ñieån AÁn Ñoä ñeàu chöa heà noùi qua soá laàn thoï giôùi laø bao nhieâu. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Giaû söû do vì phieàn naõo maø phaïm toäi cöïc troïng, sau khi ñoái vôùi taêng ñoaøn laøm phaùp saùm hoái, do vì loøng öa thích laøm lôïi ích höõu tình, phaùt Boà ñeà taâm, vaø do vì loøng öa thích thanh tònh naøy, phaûi neân thoï laïi. Noùi thoï laïi, khoâng phaûi chæ laø hai laàn. Ñoái vôùi laàn thoï giôùi ñaàu, goïi laàn thoï giôùi sau laø “thoï laïi”. Neáu duøng taâm phieàn naõo baäc trung phaïm toäi tha thaéng, tröôùc heát phaûi neâu ra teân cuûa ñieàu giôùi mình ñaõ phaïm, noùi lôøi nhö vaày: “Tröôûng laõo (hoaëc Ñaïi ñöùc) nhaát taâm nieäm, toâi laø Boà taùt ......, vi phaïm phaùp tyø naïi da cuûa Boà taùt, ñoái vôùi ñieàu giôùi vöøa neâu treân, phaïm toäi aùc taùc.” Nhöõng phaàn coøn laïi, cuõng gioáng nhö phaùp tyø kheo phaùt loä saùm hoái dieät tröø toäi aùc taùc. “Ñieàu giôùi vöøa neâu treân”, töùc laø noùi teân cuûa ñieàu giôùi ñaõ phaïm, chaúng haïn nhö noùi “töï khen mình”, hoaëc noùi “huûy baùng ngöôøi khaùc”. “Phaàn coøn laïi”, töùc laø choã phaûi noùi theâm vaøo, nhö Cöïu Sôù noùi: “Caùc toäi nhö vaäy, toâi nay cung kính ñoái tröôùc Tröôûng laõo phaùt loä saùm hoái tröø dieät, khoâng coøn che daáu. Toâi nay phaùt loä saùm hoái seõ ñöôïc an laïc, neáu khoâng phaùt loä saùm hoái seõ khoâng ñöôïc an laïc. Vò tröôûng laõo hoûi: OÂng nay coù thaáy toäi mình khoâng? Neân traû lôøi: Ñaõ thaáy. Laïi hoûi: Sau naøy coù theå hoä trì khoâng? Traû lôøi: Nhö phaùp nhö

246

luaät, cung kính hoä trì. Laàn thöù hai, laàn thöù ba, cuõng noùi nhö theá.” Laïi nöõa, Taân Sôù noùi: “Ñoái vôùi nhöõng toäi ñaõ phaïm, luùc thaáy bieát nhôù nghó ñeán, phaûi neân nhö phaùp nhö luaät, kheùo leùo phuïng trì.” Laïi nhö trong caùc sôù khaùc, luùc hoûi “hoä trì hay khoâng?”, chæ neân traû lôøi “cung kính hoä trì”. Luùc ñoù, uy nghi cuûa ngöôøi saùm hoái, nhö Taân Sôù noùi: “Höôùng veà ngöôøi chuû trì saùm hoái, chaép tay leã baùi, keá ñeán xuoáng phía döôùi, quyø goái chaép tay.” Neáu nhö duøng taâm phieàn naõo baäc haï phaïm toäi tha thaéng, cuøng nhöõng toäi vi phaïm khaùc, phaûi neân ñoái tröôùc moät boå ñaëc giaø la maø phaùt loä saùm hoái. Taát caû nghi thöùc ñeàu gioáng nhö treân. Neáu nhö khoâng coù moät boå ñaëc giaø la naøo ñeå coù theå phaùt loä saùm hoái, luùc ñoù Boà taùt neân duøng taâm thanh tònh, töï khôûi loøng theä nguyeän: “Con seõ quyeát ñònh giöõ gìn, töông lai roát raùo khoâng taùi phaïm”. Caùc ngaøi Toái Thaéng Töû, v.v..., ñeàu cho raèng ñaây laø do löïc gia bò cuûa chö Phaät, laøm cho haønh giaû khoâng coøn vi phaïm. Theá nhöng, ñaây khoâng phaûi laø yù nghóa cuûa Luaän Du Giaø. Laïi nöõa, Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng thaâu nhieáp nhöõng nghóa naøy laïi nhö sau: Thöôïng trieàn phaïm giôùi, neân thoï laïi, Trung trieàn, neân ñoái ba ngöôøi saùm, Caùc toäi khaùc, ñoái moät ngöôøi saùm, Hoaëc duøng töï taâm saùm cuõng ñöôïc. YÙ nghóa cuûa hai caâu sau laø khi saùm hoái tröø dieät toäi vi phaïm, nhieãm oâ hay khoâng nhieãm oâ, neáu nhö khoâng coù moät boå ñaëc giaø la

247

hieän tieàn, luùc ñoù Boà taùt neân duøng taâm thanh tònh phaùt lôøi theä nguyeän, moät loøng hoå theïn, ñieàu phuïc tòch tónh, khoâng coøn taùi phaïm, maø laøm phaùp saùm hoái tröø dieät. Ñaây cuõng gioáng nhö ñoái vôùi moät boå ñaëc giaø la maø laøm phaùp saùm hoái tröø dieät. Ngaøi Tòch Thoï Luaän Sö noùi: “Töï taâm saùm hoái gioáng nhö ñoái moät boå ñaëc giaø la saùm hoái, ñaây laø chæ cho moät phöông tieän khaùc ñeå saùm hoái khoâi phuïc thanh tònh, gioáng nhö lôøi vaên cuûa Luaän noùi: Neáu khoâng coù moät boå ñaëc giaø la ..., ñaõ chöùng toû ñieàu naøy.” Ñaây laø goäp hai tröôøng hôïp phieàn naõo baäc trung vaø baäc haï laïi maø noùi. Ngaøi Boà Ñeà Hieàn noùi: “Duøng taâm phieàn naõo baäc trung vaø haï phaïm toäi tha thaéng, cuøng caùc toäi vi phaïm khaùc, yù nghóa cuûa söï saùm hoái khoâi phuïc thanh tònh, khoâng theå luaän chung vôùi nhau. Neáu nhö duøng taâm phieàn naõo baäc trung, haï, phaïm toäi tha thaéng, giaû nhö hieän tieàn khoâng theå tìm ñöôïc moät, hoaëc ba boå ñaëc giaø la, caàn phaûi ñeán nôi khaùc tìm cho ñöôïc, coøn nhö toäi vi phaïm, giaû nhö hieän tieàn khoâng theå tìm ñöôïc moät boå ñaëc giaø la, thì khoâng caàn phaûi ñi tìm nôi khaùc, maø chæ caàn khôûi taâm saùm hoái, töï theä phoøng hoä khoâng taùi phaïm, laäp töùc seõ khoâi phuïc thanh tònh. Ñoái töôïng saùm hoái cuûa toäi vi phaïm chöa coù ñònh cheá, coøn ñoái töôïng saùm hoái cho hai toäi kia thì coù ñònh cheá. Neáu khoâng phaûi vaäy, söï cheá ñònh trong Luaän cho raèng phaûi ñoái vôùi ba, hoaëc moät boå ñaëc giaø la ñeå saùm hoái tröø toäi, seõ khoâng hôïp lyù. Neáu khoâng ñuû soá ba boå ñaëc giaø la, söï saùm hoái seõ khoâng ñöôïc thanh tònh, huoáng laø chæ duøng taâm theä nguyeän phoøng hoä khoâng taùi phaïm ñeå saùm hoái maø ñöôïc khoâi phuïc thanh tònh! Bôûi vì Boà Taùt Ñòa chöa noùi raèng duøng töï taâm saùm hoái seõ gioáng nhö hai tröôøng hôïp kia, cho neân neáu noùi nhö treân laø ñieàu khoâng hôïp lyù. Ñuùng lyù phaûi

248

neân noùi nhö sau: Hai toäi kia thì phaùt loä saùm hoái vôùi moät ngöôøi, coøn toäi vi phaïm nhieãm oâ khoâng nhieãm oâ, thì duøng töï taâm saùm hoái.” Ñieàu naøy muoán noùi, trong Boà Taùt Ñòa, hai toäi duøng taâm phieàn naõo baäc trung vaø haï, phaûi ñoái vôùi ba hoaëc moät ngöôøi maø saùm hoái, coøn caùc toäi vi phaïm, neáu hieän tieàn khoâng coù moät boå ñaëc giaø la khaùc, thì coù theå töï taâm saùm hoái. Ñoaïn vaên vöøa noùi treân ñi ngöôïc vôùi yù nghóa cuûa Cöïu sôù, söï thaät khoâng hôïp lyù. Boà Taùt Ñòa noùi: “Neáu duøng taâm phieàn naõo baäc haï vi phaïm toäi tha thaéng, cuøng phaïm caùc toäi vi phaïm, neân ñoái vôùi moät boå ñaëc giaø la phaùt loä saùm hoái, gioáng nhö phaàn tröôùc. Neáu nhö khoâng coù moät boå ñaëc giaø la ñeå phaùt loä saùm hoái tröø toäi, luùc ñoù Boà taùt duøng taâm thanh tònh phaùt loøng töï theä nguyeän: Toâi quyeát ñònh giöõ gìn, trong töông lai quyeát seõ khoâng taùi phaïm. Neáu nhö vaäy, seõ ñöôïc tröø toäi, khoâi phuïc söï thanh tònh.” Trong ñaây noùi roõ phöông tieän khoâi phuïc thanh tònh cuûa söï phaïm giôùi vôùi taâm phieàn naõo baäc haï gioáng nhö nhöõng toäi vi phaïm khaùc. Haï phaåm phieàn naõo phaïm giôùi neáu ñöôïc nhö theá, thì trung phaåm phieàn naõo phaïm giôùi, ñuùng lyù cuõng phaûi gioáng nhö vaäy. Do loøng öa thích thanh tònh, sau khi phaïm giôùi, ñöôïc khoâi phuïc thanh tònh, giöõ gìn töông lai, khoâng cho taùi phaïm. Ñaây laø nghóa chung cho söï “sau khi phaïm giôùi ñöôïc khoâi phuïc thanh tònh”. Laïi nöõa, Boà Taùt Ñòa, tuy khoâng coù ñoaïn vaên naøo noùi raèng “neáu töï taâm saùm hoái cuõng seõ gioáng nhö ñoái tröôùc boå ñaëc giaø la saùm hoái”, nhöng ñaõ coù bao haøm yù nghóa naøy, chaúng haïn nhö Luaän noùi: “Neáu nhö hieän tieàn khoâng coù boå ñaëc giaø la ñeå coù theå laøm phaùp saùm hoái, thì neân khôûi loøng töï theä nguyeän, quyeát ñònh giöõ gìn, gioáng nhö ñoái tröôùc moät boå ñaëc giaø la ñeå saùm hoái khoâi phuïc thanh tònh”.

249

Laïi coù phaùp sö cho raèng: “Neáu vi phaïm nhieãm oâ, giaû nhö hieän tieàn coù boå ñaëc giaø la ñeå saùm hoái tröø dieät, thì phaûi neân ñoái tröôùc ngöôøi aáy laøm phaùp saùm hoái, coøn neáu vi phaïm khoâng nhieãm oâ, tuy hieän tieàn coù boå ñaëc giaø la ñeå saùm hoái, vaãn coù theå töï taâm saùm hoái khoâi phuïc thanh tònh”. Laäp luaän nhö vaäy, hoaøn toaøn phi lyù, bôûi vì trong Boà Taùt Ñòa khoâng coù phaân ra nhö vaäy. Ñaây coù nghóa laø phaïm toäi do taâm phieàn naõo baäc trung hoaëc baäc haï, cuøng boán möôi laêm toäi vi phaïm, neáu nhö hieän tieàn coù boå ñaëc giaø la ñeå coù theå phaùt loä saùm hoái, nhöng khoâng chòu ñoái vôùi hoï saùm hoái, maø laïi duøng phaùp töï taâm saùm hoái, thì cuõng khoâng theå khoâi phuïc söï thanh tònh. Phaûi neân theo lôøi daïy cuûa Luaän maø thi haønh. Bôûi vì caùc toäi vi phaïm, neáu nhö coù theå ñoái vôùi moät boå ñaëc giaø la saùm hoái, thì deã sinh taâm hoå theïn, cho neân phaûi ñoái vôùi hoï maø laøm phaùp saùm hoái. Coøn neáu khoâng gaëp, thì phaûi neân ñoái tröôùc chö Phaät Boà taùt maø saùm hoái. Nhö Giôùi Phaåm coù noùi: “Ñoái vôùi toäi ñaõ phaïm, phaûi neân thaåm xeùt kyõ löôõng, thaáy roõ loãi laàm. Sau khi ñaõ thaåm xeùt, thaáy roõ loãi laàm cuûa mình, choã naøo chöa phaïm thì phaûi ghi nhôù, hoä trì khoâng cho phaïm, coøn nhöõng toäi ñaõ phaïm, phaûi neân ñoái tröôùc chö Phaät Boà taùt, hoaëc caùc vò ñoàng tu maø phaùt loä tröø dieät toäi chöôùng.” Chöông möôøi baûy cuûa Boà Taùt Ñòa noùi: “Laïi nhö chö Boà taùt, ñoái vôùi taát caû loãi laàm, taát caû vi phaïm quaù khöù hieän taïi, duøng taâm öa thích thanh tònh ñieàu nhu tuøy thuaän giôùi luaät ñaõ hoïc, quaùn töôûng ñang ñoái tröôùc möôøi phöông chö Phaät Theá Toân, chí thaønh phaùt loà, saùm hoái caûi ñoåi, laïi cuõng khuyeân raên chæ daãn ngöôøi khaùc phaùt loä saùm hoái, nhö vaäy thöôøng thöôøng phaùt loä saùm hoái nhöõng ñieàu giôùi ñaõ phaïm, tuy duøng ít söùc löïc, maø taát caû toäi chöôùng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt.”

250

Hoïc Taäp Luaän noùi: “Trong moäng thaáy mình ñoái tröôùc Ñöùc Hö Khoâng Taïng Boà taùt phaùt loä saùm hoái, ñaây laø söï kieän thuø thaéng nhaát, nghóa laø taát caû toäi chöôùng naëng nheï cuûa Boà taùt ñeàu ñöôïc tieâu tröø. Ñieàu naøy gioáng nhö Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: “Xaù Lôïi Töû! Boà taùt phaïm toäi naëng coù hai loaïi. Ñoù laø hai loaïi naøo? Thöù nhaát, do taâm saân maø phaïm, thöù hai, do taâm si maø phaïm. Xaù Lôïi Töû! Neáu coù Boà taùt phaïm toäi naëng, phaûi neân ñoái vôùi möôøi boå ñaëc giaø la, duøng taâm thaønh thöïc, aân caàn saùm hoái tröø toäi. Laïi coù toäi naëng, caàn phaûi ñoái tröôùc naêm boå ñaëc giaø la, aân caàn saùm hoái tröø toäi. Xaù Lôïi Töû! Naém tay ngöôøi nöõ, ñoái xöû aùc ñoäc, khôûi taâm haïi ngöôøi khaùc, phaûi neân ñoái tröôùc moät hay hai boå ñaëc giaø la maø phaùt loä saùm hoái tröø dieät. Neáu Boà taùt phaïm naêm toäi voâ giaùn, hoaëc toäi do ngöôøi nöõ maø phaïm, hoaëc toäi do duøng tay maø phaïm, hoaëc toäi do ñoàng töû maø phaïm, hoaëc phaïm toäi ñoái vôùi thaùp mieáu, ñoái vôùi taêng ñoaøn, cuøng phaïm caùc toäi khaùc, phaûi neân ôû rieâng moät nôi, ñoái tröôùc ba möôi laêm vò Phaät, ngaøy ñeâm aân caàn saùm hoái tröø dieät.” Theá nhöng, nguyeân boån cuûa Öu Ba Ly Thænh Vaán Kinh dòch nhö sau: “Neáu phaïm toäi troïng, phaûi neân ñoái tröôùc möôøi ngöôøi, duøng taâm chaân thöïc, aân troïng saùm hoái tröø dieät”. Neáu noùi nhö vaày, raát laø thoûa ñaùng. Nghóa laø nhö phaàn tröôùc noùi ñeán hai toäi naëng, toäi tröôùc laø do taâm saân maø phaïm, phaûi neân ñoái tröôùc möôøi ngöôøi saùm hoái. Keá ñeán, Kinh noùi: “Laïi coù toäi naëng, caàn phaûi ñoái tröôùc naêm ngöôøi saùm hoái”, nghóa laø toäi thöù hai laø do taâm si maø phaïm. Hôn nöõa, Kinh laïi noùi: “Phaïm toäi naëng do naém tay ngöôøi nöõ, phaûi neân ñoái tröôùc naêm ngöôøi, phaùt loä saùm hoái tröø dieät.” Neáu dòch nhö vaäy, thöïc khoâng thoûa ñaùng, bôûi vì khoâng phuø hôïp vôùi ñieàu Hoïc Taäp Luaän noùi raèng “phaûi ñoái tröôùc moät hay hai boå ñaëc giaø la maø phaùt loä saùm hoái tröø dieät”. Hôn nöõa, laïi coøn traùi ngöôïc vôùi yù nghóa cuûa Kinh cho raèng “phaïm giôùi do taâm tham, toäi töông ñoái nheï”. Laïi nöõa, baûn cöïu dòch cuûa

251

Hoïc Taäp Luaän noùi: “Ba toäi naëng nhö naém tay ngöôøi nöõ, v.v..., caàn phaûi ñoái tröôùc moät, hay hai boå ñaëc giaø la saùm hoái tröø toäi”. ÔÛ ñaây noùi ba toäi naøy laø toäi naëng, coøn trong baûn taân dòch laïi noùi laø toäi nheï. Baûn taân dòch töông ñoái chính xaùc hôn. Laïi nöõa, trong Kinh naøy khoâng coù lôøi vaên noùi veà toäi cuûa “khôûi taâm haïi ngöôøi khaùc”, coù leõ laø dòch vaên coøn thieáu soùt, bôûi vì trong Hoïc Taäp Luaän coù ñoaïn vaên naøy. Laïi nöõa, phaïm toäi vôùi taâm saân goïi laø toäi naëng, coøn khôûi taâm haïi ngöôøi khaùc thì goïi laø toäi nheï, ñaây cuõng khoâng coù söï töông phaûn, bôûi vì “khôûi taâm haïi ngöôøi khaùc”, chæ laø khôûi yù, chöù chöa thöïc söï laøm toån haïi. Laïi nöõa, naêm toäi voâ giaùn, goïi laø toäi naëng, phaûi neân ñoái tröôùc ba möôi laêm vò Phaät, ngaøy ñeâm saùm hoái tröø dieät, ñaây coù nghóa laø tuy ñaõ ñoái tröôùc ngöôøi khaùc ba laàn saùm hoái toäi ñaõ phaïm, theá nhöng vaãn chöa hoaøn toaøn tröø dieät ñöôïc quaû baùo khoå ñôøi sau. Nhaäp Boà Taùt Haïnh noùi: Moãi ngaøy, ñeâm ba thôøi, Ñoïc tuïng Kinh Tam Tuï, Nöông Phaät, taâm Boà ñeà, Saùm hoái tröø chöôùng toäi! (Phaåm thöù naêm, keä 98) Nhö vaäy, phöông tieän khoâi phuïc thanh tònh, nghóa laø ñoái vôùi caùc toäi khoâng phaûi laø toäi caên boån, hoaëc toäi do coá yù, maø laø caùc toäi hoaëc do voâ yù, hoaëc thieáu chaùnh tri maø phaïm, thì caàn phaûi ñoïc tuïng Tam Tuï Saùm Kinh, nöông uy löïc cuûa chö Phaät vaø taâm Boà ñeà thì taát caû toäi chöôùng ñeàu tröø dieät. Ngaøi Trí Tueä Sinh noùi: “Tam tuï laø saùm hoái, tuøy hyû vaø hoài höôùng.” Neân bieát ñaây goïi laø phöông tieän saùm hoái. Laïi nöõa, ngaøi Thieän Thieân noùi: “Phaät vaø taâm Boà ñeà laø uy löïc ñeå nöông töïa, nghóa laø quy y Phaät vaø phaùt taâm Boà ñeà.” Hoïc xöù cuûa Boà taùt tuy voâ löôïng, theá nhöng phöông phaùp khoâi phuïc thanh tònh naøy,

252

ñaëc bieät raát troïng yeáu, nghóa laø ngoaïi tröø caùc toäi coá yù phaïm ra, taát caû caùc toäi vi phaïm khaùc ñeàu coù theå ñöôïc khoâi phuïc thanh tònh. Tuy saùm hoái caùc toäi ñaõ phaïm trong quaù khöù, neáu nhö khoâng giöõ gìn töông lai khoâng taùi phaïm thì cuõng khoù maø thanh tònh. Töø Thò Sö Töû Hoáng Kinh noùi: “Naøy Töø Thò! Sau naêm traêm naêm, chaùnh phaùp suy vi, coù nhöõng ngöôøi töï xöng laø Boà taùt. Boïn hoï khoâng chòu giöõ gìn nghieäp thaân khaåu yù, phaàn nhieàu phaïm toäi naëng, taïo taùc nghieäp aùc, nghó raèng chæ caàn saùm hoái thì toäi ñöôïc thanh tònh, maø khoâng chòu giöõ gìn khoâng cho taùi phaïm, hoaëc tuy giöõ gìn, nhöng laïi khoâng chaân chaùnh giöõ gìn. Naøy Töø Thò! Ta vì muoán chuùng sinh tröø dieät taän goác caùc nghieäp aùc ñaõ taïo trong quaù khöù, neân ñaõ tuyeân thuyeát phaùp moân Tam Tuï. Ngöôøi ñôøi voâ tri, ham taïo nghieäp aùc, sau khi taïo nghieäp, nghó raèng chæ caàn saùm hoái laø ñöôïc thanh tònh, maø khoâng chòu giöõ gìn khoâng cho taùi phaïm!” Nhö vaäy phöông tieän khoâi phuïc thanh tònh laø moät ñieàu cöïc kyø quan troïng trong giôùi luaät. Ñieàu naøy ñöôïc noùi roõ raøng trong caùc boä Boà Taùt Luaän. F4. Maät yù cuûa söï thuyeát minh “tham laø toäi nheï”. Ñöùc Theá Toân noùi raèng chö Boà taùt phaïm toäi phaàn lôùn do taâm saân, ít khi do taâm tham maø phaïm. Neân bieát lôøi naøy bao haøm maät yù, nghóa laø chö Boà taùt, do löïc taêng thöôïng thöông yeâu lo laéng chuùng sinh, taát caû moïi vieäc lôïi ích, ñeàu laø do Boà taùt taïo taùc, neáu nhö Boà taùt khoâng laøm nhöõng vieäc caàn laøm, seõ vi phaïm giôùi luaät. Neáu nhö Boà taùt gheùt boû chuùng sinh, khoâng theå tu haïnh lôïi mình lôïi ngöôøi, neáu Boà taùt laøm nhöõng ñieàu khoâng neân laøm, khoâng laøm nhöõng ñieàu neân laøm, seõ vi phaïm giôùi luaät. Ñaïi Thöøa Trang Nghieâm Kinh Luaän noùi: Neáu vì lôïi chuùng sinh,

253

Khôûi taâm tham khoâng toäi, Saân laø nghòch chuùng sinh, Vì thöôøng muoán haïi ngöôøi. Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh noùi: “Neáu chö Boà taùt, tu haïnh Ñaïi thöøa, trong haèng haø sa kieáp, thöôøng do taâm tham maø phaïm giôùi, toäi ñoù coøn nheï, neáu nhö khôûi moät nieäm saân maø phaïm giôùi, toäi ñoù raát naëng. Vì sao? Do taâm tham maø phaïm giôùi, vaãn coøn coù theå nhieáp thoï chuùng sinh, coøn nhö do taâm saân maø phaïm giôùi, laø ñaõ xaû boû chuùng sinh. Naøy Öu Ba Ly! Ñoái vôùi nhöõng phieàn naõo maø coù theå duøng laøm phöông tieän nhieáp thoï chuùng sinh, Boà taùt khoâng neân sôï haõi. Coøn ñoái vôùi nhöõng phieàn naõo ñöa ñeán söï xaû boû chuùng sinh, thì Boà taùt phaûi neân xa lìa. Do yù nghóa naøy, haønh giaû Ñaïi thöøa, neáu nhaân vì taâm tham maø phaïm giôùi, ta noùi raèng ngöôøi ñoù khoâng goïi laø phaïm giôùi!” YÙ nghóa nhö vaäy, khoù maø hieåu thaáu. Ngaøi Tòch Thieân trong Hoïc Taäp Luaän giaûi thích maät nghóa naøy nhö sau: “Nghóa naøy theá naøo? Nghóa laø nhöõng phöông tieän phaïm giôùi naøy coù theå nhieáp hoä taát caû höõu tình, nhö phaàn treân ñaõ noùi roõ”, chaúng haïn nhö phaàn treân ñaõ noùi veà vieäc Quang Minh Phaïm Chí, vì lôïi ích höõu tình maø ñöôïc pheùp laøm vieäc daâm duïc. Hieän haønh do taâm tham phaùt ñoäng, nhöng vaãn goïi laø khoâng phaïm. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø baát cöù luùc naøo Boà taùt ñeàu coù theå tham duïc. Nhö trong Kinh ñaõ noùi raèng do taâm tham phaïm giôùi laø ñeå nhieáp thoï chuùng sinh. Duøng thaân phaän naøo khôûi taâm tham maø ñöôïc goïi laø khoâng phaïm? Hoïc Taäp Luaän noùi: Nhö Kinh coù noùi, neáu coù loøng thöông yeâu lo laéng, tuy do taâm tham maø phaïm giôùi, vaãn khoâng goïi laø phaïm. Nhö Öu Ba Ly Sôû Vaán Kinh ñaõ noùi: “Naøy Öu Ba Ly! Neáu Boà taùt khoâng coù phöông tieän thieän xaûo, do taâm tham phaïm giôùi lieàn sinh sôï

254

haõi, do taâm saân phaïm giôùi thì laïi khoâng sôï haõi, coøn neáu Boà taùt coù phöông tieän thieän xaûo, do taâm tham phaïm giôùi, khoâng sinh sôï haõi, do taâm saân phaïm giôùi lieàn sinh loøng raát sôï haõi. Phöông tieän thieän xaûo laø gì? Nghóa laø ñaày ñuû töø bi vaø trí tueä, khoâng xaû boû chuùng sinh.” Ñaây coù nghóa laø Boà taùt phaûi neân vöõng chaõi taâm ñaïi Boà ñeà, laáy ñaïi bi laøm goác, thaønh töïu thaéng trí tueä löïc, thoâng ñaït thöïc töôùng cuûa chö phaùp. Ñoái vôùi taâm saân, phaân bieät laø phaïm hay khoâng phaïm, nghóa laø neáu nhö taâm tham khoâng bao haøm taâm töø, thì cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp do taâm saân maø phaïm, coøn neáu taâm tham bao haøm taâm töø, thì khoâng gioáng vôùi tröôøng hôïp do taâm saân maø phaïm. Caùc baäc trí tueä, khoâng neân khôûi taâm nghi ngôø ñieàu naøy. Theá nhöng, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø taát caû tröôøng hôïp do taâm tham maø phaïm giôùi ñeàu khoâng phaïm. Phaûi neân nhö trong Hoïc Taäp Luaän noùi: “Thaáy ñöôïc ñieàu lôïi ích lôùn cho höõu tình, ñoái vôùi höõu tình khôûi taâm töø bi, tuy coù taâm tham, cuõng khoâng goïi laø phaïm.” Hoûi: Neáu nhö vì lôïi ích chuùng sinh, khôûi taâm saân naõo maø phaïm giôùi, coù goïi laø vi phaïm hay khoâng? Traû lôøi: Phaûi phaân ra maø traû lôøi. Neáu nhö cho pheùp khôûi taâm saân, seõ trôû thaønh taäp khí, aét seõ phaù hoaïi taâm bi, ñaây goïi laø phaïm. Neáu nhö phaù hoaïi taâm bi, ñaây laø ñoaïn ñöùt goác reã (cuûa Boà ñeà taâm), nhö phaàn sau seõ noùi roõ. Giaû söû, coù söï laøm lôïi ích cho taát caû höõu tình chaêng nöõa, theá nhöng do vì taâm bi cuûa Boà taùt ñaõ bò phaù hoaïi, aét seõ khoâng theå vónh vieãn laøm lôïi ích cho höõu tình. Do ñaây maø khoâng cho pheùp.

255

Laïi nöõa, nhö Boà taùt Coâng Ñöùc Nöõ do löïc taêng thöôïng cuûa tình yeâu ñoái vôùi Boà taùt Nan Ñeà Ca maø sau khi cheát ñöôïc sinh leân coõi trôøi. Neáu nhö Boà taùt khôûi taâm saân, aét seõ nhö baøi keä noùi: Neáu nhö khôûi aùc nieäm, Phaät noùi moãi nieäm aùc, Ñoïa ñòa nguïc moät kieáp!

(Nhaäp Boà Taùt Haïnh, phaåm moät, keä 34) Bôûi vaäy, phieàn naõo do taâm tham vaø phieàn naõo do taâm saân sinh khôûi, hai ñaøng khoâng gioáng nhau. Nhö Hoïc Taäp Luaän ñaõ giaûi thích taâm tham khoâng phaïm, thì maät yù maø phaàn Boà Taùt Ñòa muoán noùi cuõng gioáng nhö vaäy. F5. Phaân bieät caùc toäi phaåm thöôïng, trung, haï. Nhö Nhieáp Tyø Naïi Da Söï Ma Ñaùt Lyù Ca noùi: “Do naêm nhaân duyeân maø bieát nhöõng loãi laàm ñaõ phaïm laø toäi haï phaåm, trung phaåm hoaëc thöôïng phaåm khaùc nhau. Naêm nhaân duyeân naøo? (1) Do töï tính, (2) do huûy toån ngöôøi khaùc, (3) do söï öa thích, (4) do söï vieäc, vaø (5) do söï tích taäp. 1/ Do töï tính: nghóa laø toäi tha thaéng laø toäi thöôïng phaåm, toäi “chuùng dö” laø toäi trung phaåm, coøn toäi “sôû dö” laø toäi haï phaåm. Laïi coù theå phaân thaønh: toäi “tha thaéng, chuùng dö” laø phaåm toäi troïng, toäi “vaãn truïy bieät hoái” laø phaåm toäi trung, coøn toäi “aùc taùc” laø phaåm toäi nheï. 27

256

2/ Do huûy toån ngöôøi khaùc: caùc toäi do khoâng bieát, hoaëc do buoâng lung maø phaïm laø toäi haï phaåm, caùc toäi do phieàn naõo maõnh lieät laø toäi trung phaåm, coøn caùc toäi do khinh maïn maø phaïm laø toäi thöôïng phaåm. 3/ Do söï öa thích: nghóa laø do taâm phieàn naõo tham saân si baäc haï maø phaïm laø toäi haï phaåm, do taâm phieàn naõo baäc trung maø phaïm laø toäi trung phaåm, do taâm phieàn naõo baäc thöôïng maø phaïm laø toäi thöôïng phaåm. 4/ Do söï vieäc: tuy raèng hieän haønh cuûa söï öa thích gioáng nhau, theá nhöng do söï vieäc khaùc nhau, ñöa ñeán söï phaïm toäi phaåm loaïi thöôïng, trung, haï khaùc bieät. Giaû nhö duøng taâm phieàn naõo saân, neáu ñoái vôùi loaøi baøng sinh, coá yù gieát haïi, thì phaïm toäi ñoïa; neáu ñoái vôùi loaøi ngöôøi, hoaëc coù hình daùng ngöôøi (khoâng phaûi cha meï) maø coá yù gieát haïi, thì phaïm toäi tha thaéng, khoâng phaûi toäi voâ giaùn; neáu nhö duøng taâm saân nhö vaäy, maø coá yù gieát cha meï, thì phaïm toäi tha thaéng vaø toäi voâ giaùn. 5/ Do söï tích taäp: giaû nhö coù ngöôøi, hoaëc phaïm moät toäi maø chöa kòp mau choùng saùm hoái tröø dieät, hoaëc phaïm hai, ba, nhaãn ñeán naêm toäi. Phaûi bieát ñaây laø do söï tích taäp maø thaønh toäi haï phaåm. Töø ñaây veà sau, hoaëc phaïm möôøi toäi, hoaëc hai möôi, ba möôi, nhaãn ñeán soá löôïng phaïm toäi vaãn coøn bieát ñöôïc roõ raøng, do nhaân duyeân tích taäp naøy, thaønh toäi trung phaåm. Neáu nhö soá löôïng phaïm toäi nhieàu voâ löôïng khoâng theå nhôù bieát, do nhaân duyeân tích taäp naøy, thaønh toäi thöôïng phaåm.

257

Trong ñaây, hai tröôøng hôïp: (1) do töï tính, vaø (2) do söï vieäc, maø toäi traïng khoâng gioáng nhau, coøn ba tröôøng hôïp kia, toäi traïng gioáng nhau. Laïi nöõa, do boán nhaân duyeân maø phaïm toäi: (1) do voâ tri (khoâng bieát), (2) do buoâng lung, (3) do phieàn naõo maõnh lieät, (4) do khinh maïn. 1/ Neáu coù chuùng sinh, ñoái vôùi ñieàu toäi vi phaïm, khoâng chòu laéng nghe, khoâng kheùo laõnh hoäi, khoâng coù giaùc tueä, vì khoâng bieát roõ, ñoái vôùi ñieàu ñaõ phaïm, laïi cho laø khoâng phaïm, ñaây goïi laø do voâ tri maø phaïm toäi. 2/ Neáu coù chuùng sinh, ñoái vôùi choã phaïm toäi, tuy coù giaùc tueä, vaø cuõng bieát roõ, theá nhöng laïi do söï lô ñaõng, thieáu chaùnh tri, maø vi phaïm nhieàu toäi, ñaây goïi laø do buoâng lung maø phaïm toäi. 3/ Neáu coù chuùng sinh, ñoái vôùi choã phaïm toäi, tuy coù giaùc tueä, laïi cuõng bieát roõ, nhöng vì boån tính tham, saân, si, v.v..., cöïc kyø maõnh lieät, tuy bieát roõ söï vieäc laø khoâng neân laøm, nhöng vì bò phieàn naõo böùc baùch, khoâng theå töï chuû, maø phaïm nhieàu toäi, ñaây goïi laø do phieàn naõo maõnh lieät maø phaïm toäi. 4/ Neáu coù chuùng sinh, ñoái vôùi choã phaïm toäi, tuy coù giaùc tueä, laïi cuõng bieát roõ, theá nhöng vì loøng tin hieåu vaãn coøn raát caïn côït, laïi khoâng coù nhaân duyeân saâu daøy ñôøi tröôùc, cho neân khoâng chòu quan taâm hoïc hoûi Phaät phaùp, khoâng bieát kính sôï Tam Baûo, khoâng bieát hoå theïn, khoâng öa thích ñieàu ñaõ hoïc, do vì khinh mieät, neân ñaõ phoùng tuùng vi phaïm nhieàu toäi aùc, ñaây goïi laø do khinh maïn maø phaïm giôùi.

258

Neân bieát trong ñaây, neáu do voâ tri, buoâng lung maø phaïm, thì goïi laø vi phaïm khoâng nhieãm oâ, coøn neáu do phieàn naõo maõnh lieät vaø do khinh maïn maø phaïm, thì goïi laø vi phaïm nhieãm oâ. Laøm caùch naøo ñoái trò? Coù boán phöông phaùp ñoái trò: (1) y chæ vaøo giaùc tueä, (2) chaùnh nieäm chaùnh tri, (3) sieâng naêng ñoái trò phieàn naõo maõnh lieät, (4) coù taâm hoå theïn, cung kính thöôïng sö, toân troïng choã hoïc cuûa mình. F6. An truï trong nhaân duyeân an laïc. Chö Boà taùt, y chæ vaøo taát caû tyø naïi da cuûa mình, sieâng naêng hoïc taäp nhöõng ñieàu caàn phaûi hoïc, thì seõ thaønh töïu, an truï trong ba loaïi an laïc vieân maõn. 1/ Gia haønh vieân maõn: nghóa laø chö Boà taùt, (a) ban ñaàu, giöõ giôùi thanh tònh khoâng khuyeát phaïm, hieän haønh thaân ngöõ yù thanh tònh, (b) keá ñeán, toân troïng cung kính nhöõng ñieàu ñang hoïc, khoâng buoâng lung, khoâng huûy phaïm giôùi phaùp, (c) sau ñoù, giaû söû coù lôõ vi phaïm, laäp töùc phaùt loä saùm hoái vieäc aùc cuûa mình. Do ñaây töï thaáy mình thanh tònh khoâng phaïm, ngaøy ñeâm vui möøng, soáng trong an laïc. 2/ Öa thích vieân maõn: nghóa laø chö Boà taùt, vì phaùp chöù khoâng phaûi vì sinh keá maø xuaát gia, vì caàu Ñaïi Boà ñeà, vì caàu phaùp sa moân, vì caàu Nieát baøn, vì coù taâm mong caàu nhö vaäy, neân ñoái vôùi phaùp laønh, phaùt taâm tinh tieán, khoâng löôøi bieáng, khoâng laøm laáy leä, khoâng pha troän nhöõng phaùp taïp nhaïp, baát thieän, do ñaây maø coù theå daàn daàn an truï trong caùc söï an laïc khoâng taïp nhieãm.

259

“Phaùp baát thieän”, nghóa laø phaùp coù theå hôïp vôùi phaùp hieän taïi, maø sinh ra nhieàu söï taïp nhieãm, chieâu caûm thaân ñôøi sau. “Taïp nhieãm”, töùc laø phaùp coù theå naõo loaïn thaân taâm. Ñôøi sau coù theå chieâu caûm quaû baùo dò thuïc ôû aùc ñaïo, töông lai seõ chòu quaû baùo sinh laõo beänh töû laâu daøi. Quaû sa moân, töùc laø ba “hoïc haønh vò” trong thaäp ñòa. Coøn Nieát baøn töùc laø Voâ truï Nieát baøn. Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Sa moân, Nieát baøn ñeàu laø quaû baùo do söï gia haønh”. 3/ Tuùc nhaân vieân maõn: nghóa laø chö Boà taùt, trong nhöõng ñôøi tröôùc, thöïc haønh boá thí tu taäp phaùp laønh, cho neân trong ñôøi naøy ñöôïc ñaày ñuû caùc loaïi quaàn aùo, thöïc phaåm, giöôøng gheá, thuoác men, caùc vaät duïng linh tinh, khoâng heà thieáu thoán, laïi coù theå tieáp tuïc boá thí roäng lôùn, vónh vieãn khoâng coøn ngheøo khoå thieáu thoán, luoân soáng trong caûnh an laïc. Nhö vaäy, Boà taùt y vaøo tyø naïi da, sieâng naêng hoïc taäp, thaønh töïu ba loaïi vieân maõn, an truï trong söï vui söôùng; neáu laøm ngöôïc laïi, neân bieát seõ chòu ba loaïi suy toån, chìm ñaém trong söï nguy nan khoå sôû. Nhö vaäy, daãn giaûi sô löôïc veà töï tính, noùi roõ taát caû, sau khi noùi taát caû giôùi Boà taùt, hoaëc taïi gia, hoaëc xuaát gia, töø ñaây veà sau, trong taát caû giôùi luaät, phaân ra töôùng traïng khaùc bieät cuûa baûy loaïi giôùi, nghóa laø nan haønh giôùi, v.v... C3. Luaän veà söï khaùc bieät cuûa caùc giôùi.

Coù baûy phaàn, nghóa laø töø nan haønh giôùi, nhaãn ñeán thanh tònh giôùi.

260

D1. Nan haønh giôùi. Coù ba phaàn: 1/ Neáu chö Boà taùt, hieän coù ñaày ñuû tieàn baïc cuûa caûi, theá löïc töï taïi, laïi xaû boû taát caû tieàn baïc cuûa caûi, theá löïc ñeå thoï trì giôùi luaät nghi thanh tònh, ñaây goïi laø nan haønh giôùi thöù nhaát cuûa Boà taùt. “Tieàn baïc cuûa caûi”, coù boán loaïi: (a) töï thaân thoï duïng ñaày ñuû, (b) ñoâng ñaûo baïn beø quyeán thuoäc cuøng chung thoï duïng, (c) ñoâng ñaûo toâi tôù noâ boäc cuøng chung thoï duïng, (d) thöùc aên uoáng thöøa thaõi. ÔÛ ñaây theâm vaøo (e) söï thoï duïng laâu daøi, thì ñöôïc goïi laø naêm phöôùc. “Theá löïc töï taïi”, nghóa laø lôøi noùi ra coù uy löïc lôùn, chaúng haïn nhö muoán gì ñöôïc naáy. Coù sôù giaûi laïi chia theá löïc, töï taïi ra laøm hai loaïi khaùc nhau. 2/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, tuy gaëp nguy caáp, nhaãn ñeán maát maïng, ñoái vôùi giôùi phaùp ñaõ thoï, moät ñieàu giôùi coøn khoâng khieám khuyeát, huoáng laø phaïm taát caû giôùi. Ñaây goïi laø nan haønh giôùi thöù hai cuûa Boà taùt. 3/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, sau khi thoï giôùi, trong taát caû moïi thôøi: ñi, ñöùng, khôûi nieäm, thöôøng an truï trong chaùnh nieäm, chaùnh tri, naêm phaùp khoâng phoùng daät, nhaãn ñeán luùc meänh chung, ñoái vôùi giaùo phaùp ñaõ thoï khoâng heà laàm laãn, laõng queân, giôùi nheï coøn khoâng phaïm, huoáng laø giôùi troïng. Ñaây goïi laø nan haønh giôùi thöù ba cuûa Boà taùt. Ba loaïi nan haønh giôùi naøy, trong caùc sôù giaûi khaùc noùi laø: “thöù nhaát thoï giôùi khoù, thöù hai hoä trì khoù, thöù ba roát raùo thanh tònh khoù”. Ngaøi Ñöùc Quang thì cho raèng: “Chæ phaân laøm hai loaïi: thoï giôùi khoù vaø hoä trì khoù. Giôùi ñaàu laø thoï giôùi khoù, hai giôùi sau laø hoä trì khoù.” Loái giaûi thích naøy raát thoûa ñaùng, nghóa laø trong hai giôùi sau,

261

giôùi nan hoä thöù nhaát laø ñoái vôùi caùc nghòch duyeân, nhaãn ñeán nguy hieåm tính maïng, ñeàu giöõ gìn khoâng phaïm caùc ñieàu giôùi ñaõ thoï, giôùi nan hoä thöù hai laø trong taát caû moïi thôøi, ñoái vôùi giôùi phaùp ñaõ thoï, duø laø toäi nheï cuõng giöõ gìn khoâng phaïm. Ba ñieàu giôùi naøy, duø trong hieän ñôøi khoâng theå hoïc taäp troïn veïn, cuõng neân phaùt nguyeän, y vaøo giaùc tueä löïc, trong ñôøi vò lai seõ tu hoïc ñöôïc nhö vaäy. D2. Nhaát thieát moân giôùi. Coù boán loaïi: 1/ Chaùnh thoï giôùi: nghóa laø chaùnh gia haønh, thoï trì ba loaïi Boà taùt tònh giôùi luaät nghi ñaõ thoï tröôùc kia, töùc laø luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi, vaø nhieâu ích höõu tình giôùi. 2/ Boån tính giôùi: nghóa laø chö Boà taùt, khoâng caàn ñôïi söï tö duy quaùn saùt chaùnh nguyeän chaùnh haïnh maø vaãn coù theå bieát raèng mình coù ñaày ñuû haønh töôùng cuûa saùu ba la maät, an truï trong chuûng tính, boån tính nhaân haäu hieàn thuïc, hai nghieäp thaân khaåu thöôøng lieân tuïc chuyeån bieán thanh tònh. 3/ Xuyeán taäp giôùi: nghóa laø chö Boà taùt, trong nhieàu ñôøi quaù khöù, ñaõ töøng tu taäp ba loaïi tònh giôùi ñaõ noùi ôû treân, do söùc maïnh cuûa söï tu taäp, trong hieän ñôøi, trong loøng nhôøm tôûm, khoâng laøm caùc ñieàu aùc, maø thöôøng öa thích cung kính tu taäp phaùp laønh. 4/ Phöông tieän töông öng giôùi: nghóa laø chö Boà taùt, y vaøo phöông tieän ñieàu phuïc cuûa töù nhieáp phaùp, thöôøng töông tuïc tuøy thuaän theo hai nghieäp thaân khaåu laønh cuûa taát caû höõu tình. Boán giôùi naøy coù theå ñi vaøo taát caû giôùi moân, cho neân goïi laø nhaát thieát moân giôùi. Töù nhieáp phaùp, töùc laø: (a) boá thí: nghóa laø duøng

262

taøi vaät nhieáp thoï, (b) aùi ngöõ: nghóa laø sau khi duøng taøi vaät nhieáp thoï, chæ daïy nhöõng ñieàu phaûi traùi, (c) lôïi haønh nhieáp: sau khi phaân bieät phaûi traùi, khuyeân nhaéc tu haønh, (d) ñoàng söï nhieáp: sau khi khuyeân nhaéc tu haønh, chính mình cuõng phaûi cuøng tu taäp vôùi hoï. D3. Thieän só giôùi. Coù naêm loaïi:

(1) Töï mình ñaày ñuû giôùi luaät, (2) thöôøng khuyeán khích ngöôøi khaùc thoï giôùi, (3) ñoái vôùi ngöôøi gheùt boû giôùi luaät, taùn thaùn coâng ñöùc cuûa giôùi luaät, dieät tröø loøng hieàm haän cuûa hoï, (4) thaáy baïn ñoàng phaùp thoï trì giôùi luaät, khôûi loøng vui möøng tuøy hyû, xa lìa söï ñoá kî, (5) giaû söû coù vi phaïm, saùm hoái ñuùng phaùp.

Naêm ñieàu vöøa noùi, giuùp cho haønh giaû xaû boû taâm voâ nghóa voâ lôïi ñoái vôùi ngöôøi khaùc, maø thaønh töïu nhöõng vieäc lôïi ích cho hoï, ñaày ñuû haønh nghieäp cuûa baäc thieän só, neân goïi laø thieän só giôùi. Giôùi thöù nhaát vaø thöù naêm laø ñöa ñeán töï lôïi, coøn ba giôùi kia laø ñem ñeán söï lôïi ích cho ngöôøi khaùc. D4. Nhaát thieát chuûng giôùi.

Noùi sô löôïc giôùi naøy coù saùu loaïi, baûy loaïi, toång coäng thaønh möôøi ba loaïi. 1/ Saùu loaïi: (a) quaûng baùc giôùi: truï trì vieân maõn, roäng nhieáp taát caû hoïc xöù, chöùng quaû vieân maõn, hoài höôùng ñaïi Boà ñeà; (b) voâ toäi giôùi: xa lìa söï ñam meâ duïc laïc, xa lìa nhöõng söï vui oâ nhieãm; (c) tuøy thuaän hoan hyû xöù giôùi: xa lìa söï khoå naõo, moûi nhoïc, xa lìa söï khoå voâ nghóa; (e) kieân coá giôùi: do vì khoâng maøng ñeán söï lôïi döôõng, cung kính, cho neân taát caû lôïi döôõng cung kính khoâng laøm dao ñoäng,

263

phaù hoaïi, do söï tu ñaïo ñaõ ñöôïc kieân coá, caùc laäp luaän khaùc khoâng theå laøm dao ñoäng, phaù hoaïi, caùc sôù giaûi coù noùi: “khoâng xaû boû ñieàu ñaõ hoïc, nghieân cöùu tinh thaâm saùch vôû ngoaïi ñaïo, cho neân ngöôøi ñeán tranh luaän khoâng theå dao ñoäng, phaù hoaïi”, “khoâng xaû boû ñieàu ñaõ hoïc”, ñaày ñuû nhö trong giôùi luaät giaûng giaûi, khoâng phaûi laø yù nghóa rieâng cuûa ñieàu giôùi naøy; (f) thi la trang nghieâm cuï töông öng giôùi: nhö trong Thanh Vaên Ñòa coù noùi ñeán möôøi baûy loaïi trang nghieâm cuûa sa moân, haønh giaû phaûi neân bieát nhöõng haønh töôùng ñoù. OÂn ñaø nam cuûa Thanh Vaên Ñòa noùi: (1) Chaùnh tín, (2) khoâng xieåm khuùc (3) Ít beänh, (4) tinh tieán, (5) tueä, (6) Bieát thieåu duïc, (7) hyû tuùc, (8) Deã nuoâi, (9) deã vöøa loøng, (10) Haïnh ñaàu ñaø, (11) ñoan nghieâm, (12) Bieát löôïng, (13) thieän só phaùp, (14) Ñaày ñuû töôùng thoâng tueä, (15) Nhaãn, (16) nhu hoøa, (17) hieàn thieän. 2/ Baûy loaïi: (a) chæ töùc giôùi: nghóa laø phaûi neân chaùnh thoï, xa lìa nhöõng phaùp khoâng neân laøm, chaúng haïn caùc vieäc nhö saùt sinh, v.v...; (b) chuyeån taùc giôùi: nhaát taâm tu hoïc nhöõng phaùp phaûi hoïc, vì muoán thu nhieáp caùc phaùp laønh, lôïi ích taát caû höõu tình; (c) phoøng hoä giôùi: thöôøng khoâng phoùng daät, tuøy thuaän phoøng hoä giöõ gìn chuyeån taùc giôùi; ba giôùi naøy laø do theå tính maø phaân bieät; (d) ñaïi só töôùng dò thuïc giôùi: nghóa laø coù theå thaønh töïu caùc dieäu töôùng trong caùc ñòa; (e) taêng thöôïng taâm dò thuïc giôùi: nghóa laø coù theå thaønh töïu voâ löôïng thaéng tam ma ñòa cuûa Boà taùt; (f) khaû aùi thuù dò thuïc giôùi, nghóa laø coù theå thaønh töïu thaân trôøi, ngöôøi; (g) lôïi höõu tình dò thuïc giôùi: nghóa laø coù theå thaønh töïu quaû baùo lôïi ích höõu tình; boán giôùi naøy laø do quaû vò

264

maø phaân bieät. Ngaøi Ñöùc Quang Luaän Sö noùi: “Trong boán giôùi naøy, giôùi ñaàu laø nhieáp thieän phaùp giôùi, giôùi thöù hai vaø ba laø luaät nghi giôùi, coøn giôùi thöù tö laø nhieâu ích höõu tình giôùi.” Laïi noùi: “Noùi saùu loaïi laø do ñöùc tính maø phaân bieät, coøn noùi baûy loaïi laø do theå tính vaø quaû vò maø phaân bieät.” D5. Toaïi caàu giôùi: Neân bieát toùm löôïc giôùi naøy coù taùm loaïi, nghóa laø chö Boà taùt thaåm xeùt töï mình khoâng mong taùm söï toån haïi nhö bò gieát haïi, v.v..., hy voïng xa lìa taùm ñieàu toån haïi naøy, neáu nhö söï vieäc traùi ngöôïc vôùi loøng mong caàu, töùc laø caàu khoâng toaïi, loøng khoâng vui thích, nhöõng ñieàu maø mình mong caàu, thì chuùng sinh khaùc cuõng mong caàu nhö theá, Boà taùt sau khi thaåm xeùt nhö vaäy, lieàn ñoái vôùi chuùng sinh khoâng bao giôø laøm taùm ñieàu toån haïi maø chuùng sinh khoâng mong caàu, khoâng vui thích. Taùm söï toån haïi khoâng ai mong caàu, khoâng ai vui thích ñoù laø gì? Nghóa laø caùc vieäc taøn aùc hieän haønh nhö: (1) gieát haïi, (2) khoâng cho maø laáy, (3) taø daâm, (4) noùi doái, (5) noùi lôøi ly giaùn, (6) noùi lôøi thoâ aùc, (7) noùi lôøi voâ nghóa, (8) gaäy gaïch ñaùnh ñaäp, v.v... Töông phaûn vôùi nhöõng söï vieäc naøy laø (1) tröôøng thoï, (2) cuûa caûi dö daät, (3) theâ thieáp trinh thuïc, (4) khoâng hö nguïy doái traù, (5) quyeán thuoäc hoøa thuaän, (6) nghe lôøi hay ñeïp, (7) lôøi coù ích, (8) lôøi khaû aùi, ñaây goïi laø taùm vieäc vui thích, caàu ñöôïc nhö yù. Nhö vaäy, khieån tröø taùm loaïi mong caàu khoâng toaïi yù, daãn phaùt taùm loaïi mong caàu toaïi yù, ñaây goïi laø toaïi caàu giôùi cuûa Boà taùt. D6. Thöû theá tha theá laïc giôùi:

Neân bieát, toùm löôïc giôùi naøy coù boán loaïi, naêm loaïi, toång coäng coù chín loaïi.

265

1/ Boán loaïi: (a) neân ngaên chaän höõu tình gaây taïo khoå nhaân cho chính hoï; (b) neân giuùp cho höõu tình gaây taïo nhaân an laïc cho chính hoï; (c) nhieáp thoï chuùng sinh laøm cho hoï coù theå tu haønh chaùnh phaùp; (d) ñieàu phuïc chuùng sinh laøm cho hoï döùt tröø söï ñieân ñaûo. Boà taùt thöôøng duøng hai nghieäp thaân, ngöõ, thanh tònh tuøy thuaän. 2/ Naêm loaïi: ngoaïi tröø thi la, caùc haïnh boá thí, nhaãn nhuïc, tinh tieán, thieàn ñònh, baùt nhaõ, ñeàu ñi chung vôùi tònh giôùi. Nhö vaäy, tònh giôùi cuûa Boà taùt coù theå laøm cho mình vaø ngöôøi ñeàu ñöôïc söï an laïc ñôøi naøy ñôøi sau, cho neân goïi laø thöû theá tha theá laïc giôùi. D7. Thanh tònh giôùi:

Neân bieát giôùi naøy, sô löôïc coù möôøi loaïi, nghóa laø chö Boà taùt: 1/ Chæ vì tu taäp chöùng ñaéc quaû sa moân vaø ba quaû Boà ñeà cöùu caùnh, chöù khoâng phaûi vì muoán thoaùt khoûi söï böùc baùch cuûa nhaø caàm quyeàn, hoaëc vì sinh keá maø thoï trì tònh giôùi, ñaây goïi laø thieän thoï giôùi. 2/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, luùc vi phaïm hoïc xöù, (neáu) xa lìa taâm khoâng hoå theïn (nghóa laø bieát khôûi taâm hoå theïn), ñaây goïi laø baát thaùi traàm giôùi. Khoâng bieát hoå theïn, goïi laø thaùi traàm, xa lìa söï vieäc nhö vaäy, khôûi taâm “voâ cuøng hoå theïn”. Thanh Vaên Ñòa noùi: “Vì sao goïi laø chìm xuoáng raát saâu, nghóa laø coù moät loaïi chuùng sinh, tính khoâng bieát hoå theïn, phoùng tuùng laøm aùc, khoâng chòu hoïc giôùi, ñaây goïi laø chìm xuoáng raát saâu”. Cho neân neáu xa lìa taâm khoâng hoå theïn, thì seõ sinh loøng “voâ cuøng hoå theïn”.

266

3/ Laïi nöõa, ñoái vôùi nhöõng aùc phaùp, khoâng bieát sinh taâm hoå theïn, ñaây goïi laø baát thaùi cöû giôùi, coøn neáu ñoái vôùi aùc phaùp sinh loøng hoå theïn, thì goïi laø thaùi cöû giôùi, cho neân caàn phaûi xa lìa aùc phaùp. 4/ Laïi nöõa, chö Boà taùt khoâng neân tham ñaém nhöõng vieäc nguû nghæ, öa naèm, öa döïa, ngaøy ñeâm sieâng naêng khoâng ngöøng tu taäp phaùp thieän, ñaây goïi laø ly giaûi ñaõi (xa lìa söï löôøi bieáng) giôùi. 5/ Laïi nöõa, chö Boà taùt tu taäp naêm phaùp khoâng phoùng daät nhö ñaõ noùi treân, thì goïi laø ly chö phoùng daät sôû nhieáp thoï giôùi. 6/ Laïi nöõa, chö Boà taùt xa lìa söï tham muoán lôïi döôõng cung kính, khoâng nguyeän sinh leân coõi trôøi, maø nguyeän tu taäp phaïm haïnh, ñaây goïi laø chaùnh nguyeän giôùi. 7/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, ñoái vôùi caùc uy nghi ñi, ñöùng, naèm, ngoài, caùc söï vieäc nhö ñaép y, v.v..., hoaëc tu taäp caùc thieän phaùp nhö nieäm Phaät, tuïng kinh, v.v..., khoâng ñi ngöôïc phaùp theá gian cuøng giôùi luaät, dieäu thieän vieân maõn, caùc nghieäp thaân ngöõ hieän haønh ñuùng phaùp, ñaây goïi laø quyõ taéc cuï tuùc sôû nhieáp thoï giôùi. 8/ Laïi nöõa, chö Boà taùt xa lìa loãi laàm cuûa naêm phaùp taø meänh, nhö xaûo traù, v.v..., ñaây goïi laø tònh meänh cuï tuùc sôû nhieáp thoï giôùi. 9/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, phaûi neân xa lìa söï tham muoán höôûng thoï, söï duøng taát caû moïi thuû ñoaïn ñeå ñöôïc cuùng döôøng y phuïc, aåm thöïc, giöôøng gheá, v.v..., cuøng taát caû söï höôûng thoï duïc laïc moät caùch quaù ñaùng, laïi coøn phaûi neân xa lìa söï tu taäp khoå haïnh thaùi quaù, nhö naèm giöôøng gai, boâi tro buïi leân thaân, v.v..., hoaëc ba laàn vaøo löûa, ba

267

laàn xuoáng nöôùc, töï mình chuoác laáy söï ñaâm, ñoát, cöïc kyø thoáng khoå, ñaây goïi laø ly nhò bieân giôùi. 10/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, xa lìa taát caû moïi chaáp kieán ngoaïi ñaïo, ñaây goïi laø vónh xuaát ly giôùi. 11/ Laïi nöõa, chö Boà taùt, trong taát caû moïi thôøi, thöôøng giöõ taâm hoå theïn, ñoái vôùi nhöõng hoïc xöù cuûa Ñöùc Phaät cheá ñònh maø mình ñaõ thoï, khoâng heà khuyeát giaûm, khoâng phaù hoaïi caùc giôùi caên boån, ñaây goïi laø ö tieân sôû thoï voâ toån thaát giôùi. Nhö vaäy ñaõ noùi roõ veà möôøi moät ñieàu giôùi, coøn neáu noùi sô löôïc thì coù möôøi ñieàu giôùi. Ngaøi Toái Thaéng Töû noùi: “Xa lìa hai loaïi loãi laàm nhö vaäy, chaân chaùnh tu hoïc nhöõng ñieàu Ñöùc Phaät cheá ñònh, thì seõ ñöôïc thanh tònh”, nghóa laø xa lìa hai loãi: loãi thaùi traàm, khoâng chòu sieâng naêng tu hoïc nhöõng hoïc xöù ñaõ thoï, vaø loãi thaùi cöû, ñoái vôùi aùc giôùi khoâng bieát sinh loøng hoå theïn. Bôûi theá, ôû ñaây, keát hôïp hai ñieàu baát thaùi traàm vaø baát thaùi cöû laøm moät. Laïi nöõa, ngaøi Ñöùc Quang noùi: “Trong phaàn yù nhaïo (öa thích), coù hai loaïi loãi laàm, moät laø luùc thoï giôùi öa thích thoï aùc phaùp, hai laø luùc giöõ giôùi laïi thaùi traàm, thaùi cöû”, ñaây laïi cuõng laø keát hôïp hai ñieàu giôùi ñoù laøm moät. Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Ñoái vôùi caùc ñieàu giôùi khoâng toån thaát ñaõ thoï ôû treân, laø toång keát möôøi ñieàu giôùi maø noùi”. Nhöõng ñieàu vöøa thuyeát minh treân ñeàu khoâng hôïp lyù. Ngaøi Voâ Tröôùc Boà taùt trong Thanh Vaên Ñòa ñaõ noùi roõ möôøi nhaân duyeân khuy toån, keát hôïp hai ñieàu phoùng daät vaø giaûi ñaõi laøm

268

moät, ngöôïc laïi, hai ñieàu khoâng phoùng daät vaø khoâng giaûi ñaõi cuõng neân hôïp thaønh moät ñieàu. Neân bieát, ñaây laø maät yù cuûa Luaän Du Giaø, nghóa laø nhö Thanh Vaên Ñòa noùi: “Möôøi nhaân duyeân khuy toån laø gì? (1) luùc ban ñaàu duøng taâm aùc thoï giôùi luaät nghi, (2) cöïc kyø hoân traàm, (3) cöïc kyø taùn loaïn, (4) phoùng daät giaûi ñaõi, (5) phaùt khôûi taø nguyeän, (6) khuy toån quyõ taéc, (7) khuy toån tònh meänh, (8) chaáp vaøo nhò bieân, (9) khoâng theå xuaát ly, (10) toån hoaïi giôùi luaät ñaõ thoï. Neáu coù theå xa lìa möôøi nhaân duyeân khuy toån naøy, ñaây goïi laø thi la vieân maõn, thi la thanh tònh. C4. Söï lôïi ích thuø thaéng cuûa giôùi. Coù hai phaàn: D1. Söï lôïi ích thuø thaéng roát raùo.

Ñaïi thi la taïng cuûa Boà taùt coù theå sinh quaû Ñaïi Boà ñeà roát raùo. Do nöông vaøo ñaây, sau khi vieân maõn Boà taùt giôùi ba la maät ña, seõ chöùng ñaéc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Boà ñeà. Ñaïi thi la taïng laø tö löông cho ñaïi phöôùc ñöùc, cuõng goïi laø tònh giôùi vieân maõn roäng lôùn voâ löôïng. D2. Söï lôïi ích thuø thaéng hieän ñôøi. Chö Boà taùt nöông vaøo giôùi naøy, sieâng naêng tu taäp, duø chöa chöùng ñöôïc quaû vò Voâ thöôïng Boà ñeà, cuõng coù theå ñöôïc naêm ñieàu lôïi ích: (1) thöôøng ñöôïc chö Phaät hoä nieäm, nhö phaàn treân ñaõ noùi qua; (2) ñeán luùc laâm chung, loøng raát an laïc, (3) sau khi maát, duø thaùc sanh vaøo coõi naøo, thöôøng ñöôïc chö vò Boà taùt, tònh giôùi hoaëc baèng hoaëc cao hôn, ñeán laøm baïn phaùp, laøm baäc thieän tri thöùc; (4) trong hieän ñôøi thaønh töïu voâ löôïng ñaïi coâng ñöùc taïng, coù theå vieân maõn tònh giôùi ba la maät ña; (5) trong ñôøi sau, seõ ñöôïc thaønh töïu töï tính tònh giôùi, giôùi luaät trôû thaønh boån tính cuûa mình.

269

Trong ñaây, ñieàu lôïi ích thöù ba, nhö ngaøi Toái Thaéng Töû chuù thích: “Do töï suy ngaãm, ñôøi sau coù theå gaëp ñöôïc chö Phaät Boà taùt, vöôït thoaùt söï sôï haõi sinh töû, ñöôïc ñaïi hoan hyû”. Laïi nhö Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Do hai nhaân duyeân maø ñöôïc ñaïi hoan hyû, (1) nhö phaàn treân vöøa noùi, (2) thaønh töïu voâ löôïng thieän caên, lìa xa söï sôï haõi aùc ñaïo”. Sôù giaûi cuûa ngaøi Ñöùc Quang cho raèng naêm ñieàu lôïi ích thuø thaéng, theo thöù töï, töùc laø naêm quaû, nghóa laø (1) taêng thöôïng quaû, (2) ly heä quaû, (3) dò thuïc quaû, (4) só duïng quaû, (5) ñaúng löu quaû. Ly heä quaû, nghóa laø do chaùnh nguyeän, ñieàu phuïc dieät tröø aùc haïnh, lìa xa söï troùi buoäc öu saàu khoå naõo. YÙ cuûa ngaøi Tòch Thieân cho raèng: “Ñieàu lôïi ích thuø thaéng thöù nhaát laø lôïi ích thuø thaéng chung cho hai ñôøi hieän taïi, vò lai, nghóa laø haønh giaû giöõ gìn giôùi luaät, seõ ñöôïc chö Phaät Boà taùt hoä nieäm nhö con, nhö em, laøm cho phaùp thieän cuûa hoï taêng tröôûng khoâng maát. Ñieàu lôïi ích thöù hai vaø thöù tö laø lôïi ích thuø thaéng hieän ñôøi, nghóa laø luùc laâm chung, thaáy mình seõ ñöôïc sinh vaøo caùc coõi thaéng thieän dieäu laïc, lìa xa söï sôï haõi aùc ñaïo, ñöôïc ñaïi hoan hyû.” Ñieàu naøy cuõng gioáng nhö Nhaäp Boà Taùt Haïnh noùi: Chöøng naøo nguyeän ñoä heát, Chö höõu tình voâ bieân, Laäp chí khoâng thoaùi chuyeån, Thoï trì haønh taâm naøy, Töø luùc ñoù trôû ñi, Duø nguû ngheâ, phoùng daät, Töông tuïc sinh phöôùc ñöùc, Löôïng nhieàu nhö hö khoâng. (Phaåm moät, keä 18-19)

270

Nghóa laø trong taát caû moïi thôøi, thöôøng coù theå taêng tröôûng voâ löôïng coâng ñöùc tö löông. Hai ñieàu thöù ba vaø thöù naêm laø lôïi ích thuø thaéng ñôøi sau, nghóa laø thoï sinh vaøo baát cöù nôi naøo, ñeàu ñöôïc thieän tri thöùc nhieáp thoï, khoâng maát tònh giôùi. Vì sao ôû nôi thoï sinh khoâng maát tònh giôùi? Nhö Ma Ha Ca Dieáp Kinh noùi: “Do vì coù theå ñoaïn tröø boán loaïi thieän phaùp, roát raùo khoâng thoaùi thaát taâm Boà ñeà.” 28 Tam Ma Ñòa Ñaïi Giaùo Vöông Kinh noùi: Ngöôøi thöôøng hay quaùn saùt, Bieát roõ söï lôïi ích, Coù theå ñem taâm mình, An truï trong giôùi luaät. Neáu coù theå quaùn saùt suy ngaãm, do ñaây maø taâm coù theå chuyeân chuù, caùc ngöôøi coù trí, do vì thaáy ñöôïc söï lôïi ích thuø thaéng, phaûi neân thoï trì Boà taùt tònh giôùi, tinh chuyeân tu hoïc. C5. Nhieáp taäp giôùi töôùng. Nhö phaàn treân ñaõ noùi roõ veà chín loaïi giôùi: nhaát thieát töï tính giôùi, v.v..., neân bieát taát caû ñeàu ñöôïc nhieáp vaøo ba loaïi tònh giôùi: luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi, nhieâu ích höõu tình giôùi. Ngaøi Toái Thaéng Töû vaø boä Traùt Muïc Tra Sôù ñeàu noùi: “Neân bieát chín loaïi giôùi naøy, moãi loaïi giôùi ñeàu ñöôïc nhieáp vaøo ba tuï tònh giôùi.” C6. Haønh nghieäp cuûa giôùi. Hoûi: Vì sao Boà taùt tònh giôùi nhaát ñònh phaûi laø ba loaïi?

271

Traû lôøi: Vieäc laøm cuûa Boà taùt, noùi sô löôïc coù ba loaïi, nghóa laø: (1) Hieän ñôøi, taâm an truï trong caùc phaùp an laïc voâ nhieãm; (2) töï thaân tu hoïc Phaät phaùp thaønh thuïc khoâng bieát meät moûi; vaø (3) coù theå thaønh thuïc taát caû höõu tình. Theo nhö thöù töï, töùc laø söï vieäc cuûa luaät nghi giôùi, nhieáp thieän phaùp giôùi, vaø nhieâu ích höõu tình giôùi. Bôûi vì coù theå ngaên döùt vieäc aùc, sieâng naêng tu taäp luaät nghi giôùi, cho neân coù theå nhieáp taâm tu taäp phaùp laønh, neáu nhö khoâng theå nhieáp taâm tu thieän, thì hai giôùi kia khoâng coù choã nöông töïa. Nhö phaàn tröôùc coù daãn lôøi vaên cuûa Nhieáp Traïch Phaàn noùi: “Tröôùc tieân, neân laõnh thoï hoä trì luaät nghi giôùi, giôùi luaät nghi naøy töùc laø baûy loaïi bieät giaûi thoaùt giôùi, vaø cuõng töùc laø bieät giaûi thoaùt caên boån cuûa Phaät giaùo, bôûi theá, chö Boà taùt phaûi neân sieâng naêng tu hoïc luaät nghi giôùi maø mình ñaõ thoï.” Hai veát xe ñaïi phaùp cuøng moät maät yù. Laïi nöõa, hai giôùi coøn laïi, tröôùc tieân neân tu hoïc nhieáp thieän phaùp giôùi, töï mình thaønh töïu, neáu mình chöa thaønh töïu, laïi muoán thaønh töïu ngöôøi khaùc, ñaây laø ñieàu khoâng theå coù ñöôïc. Nhö vaäy, Boà taùt tònh giôùi coù chín loaïi, hoaëc ba loaïi, söï lôïi ích thuø thaéng coù saùu loaïi, vaø coâng naêng cuûa Boà taùt tònh giôùi coù ba loaïi: (1) hieän ñôøi taâm an truï trong caùc phaùp an laïc, (2) töï thaân tu hoïc Phaät phaùp thaønh thuïc, (3) thaønh thuïc höõu tình. Ngoaïi tröø ba loaïi töï tính tònh giôùi, lôïi ích thuø thaéng cuûa tònh giôùi vaø coâng naêng cuûa tònh giôùi ra, khoâng coøn phaùp naøo cao hôn, hoaëc coøn phaùp naøo khaùc hôn nöõa, nghóa laø taát caû ñeàu ñöôïc thu nhieáp vaøo trong ba loaïi naøy. Chö Boà taùt quaù khöù caàu Ñaïi Boà ñeà ñaõ hoïc, chö Boà taùt vò lai caàu Ñaïi Boà ñeà seõ hoïc, vaø chö Boà taùt hieän taïi ôû khaép möôøi phöông voâ bieân voâ teá theá giôùi caàu Ñaïi Boà ñeà ñang hoïc, nghóa laø taát caû Boà

272

taùt ba ñôøi ñeàu phaûi hoïc, chöù khoâng phaûi coù Boà taùt caàn phaûi hoïc, coù Boà taùt khoâng caàn hoïc. Ñaây goïi laø chö Boà taùt nhö lyù tu taäp con ñöôøng cao nhaát cuûa Phaät ñaïo. Haønh giaû tu hoïc con ñöôøng ñaïo cao nhaát naøy, caàn phaûi sieâng naêng, khoâng ñöôïc nghi ngôø, bieáng nhaùt. Neân bieát, ñaây laø phöông tieän tu hoïc giôùi ba la maät. Laïi nöõa, chö Boà taùt ñoái vôùi naêm ba la maät kia, cuøng töù nhieáp phaùp, v.v..., ñeàu phaûi neân bieát roõ, chí taâm tu hoïc. Duø hieän ñôøi khoâng theå tu hoïc caùc phaùp ñoù, cuõng khoâng goïi laø maát maùt, theá nhöng, vì muoán hoä trì nhöõng hoïc xöù maø mình ñaõ thoï, trong taát caû moïi thôøi, ñoái vôùi caùc hoïc xöù khaùc, cuõng khoâng neân xaû boû. A3. Haäu phaàn. Choã y cöù vaø yù chæ cuûa Luaän chuû, khuyeán khích kyø nguyeän. Nhö vaäy, caùc Boà taùt Ñaïi thöøa sô cô, tröôùc tieân neân hoïc Boà taùt giôùi phaåm. Neáu nhö y cöù toaøn vaên maø giaûi thích, e raèng seõ raát phieàn toaùi, cho neân ôû ñaây chæ thaâu nhieáp sô löôïc yù nghóa, caån thaän y theo hai boä sôù cuûa Boà Taùt Ñòa, hai baûn chuù thích cuûa Giôùi Phaåm Nhò Thaäp Tuïng, Hoïc Taäp Luaän, Nhaäp Haønh Luaän Sôù, cuøng caùc boä sôù giaûi giôùi luaät khaùc, vaø cuõng y cöù vaøo kheá kinh. ÔÛ ñaây, nhöõng choã thaéc maéc veà phöông tieän thoï giôùi, trì giôùi vaø khoâi phuïc thanh tònh, ñeàu ñaõ ñöôïc ñem ra baøn thaûo roäng raõi nhö treân. Nhöõng ngöôøi ñang tìm caàu Chaùnh giaùc, Neân nöông Ñaïi thöøa, vaøo Chaùnh ñaïo, Roäng phaùt haïnh nguyeän Ñaïi thöøa taâm, Kheùo thoï trì nhöõng ñieàu theä nguyeän, Tu hoïc taát caû Boà taùt haïnh, Ngoaøi ra, khoâng coù ñöôøng Chaùnh khaùc,

273

Vì Phaät, Boà taùt chöa noùi qua, Coù ngöôøi noùi: Maät giaùo, Hieån giaùo, Khai, giaù, trì, phaïm ñeàu khaùc nhau, Vì hieåu sai, khôûi taâm khinh maïn, Neân bieát, ñaây laø ngöôøi haï lieät, Xaû boû ñöôøng dieäu thieän Ñaïi thöøa, Bôûi theá, haønh giaû Kim cang thöøa, Phaûi nöông vaøo nghóa Kinh thanh tònh, Ngaøi Di Laëc, Voâ Tröôùc, Long Thoï, Daïy veà phaùt taâm vaø thoï giôùi, Tu taäp Luïc ñoä laøm cô sôû, Keá ñoù tieán hoïc Kim cang thöøa, Ñaây laø ñöôøng Ñaïi thöøa vieân maõn, Boû ñaây, khoâng choã vui naøo khaùc, Phaät, Boà taùt haïnh, ñöôøng cao nhaát, Giôùi Boà taùt haønh töôùng thanh tònh, Ñoái vôùi Thaùnh giaùo vaø Chaùnh lyù, Tröng daãn khoâng sai, khoâng öùc ñoaùn, Y theo maät yù cuûa Nhö Lai, Laøm roõ lôøi vaên ñeå giaûi thích, Nguyeän ñem taát caû loøng thaønh kính, Thöôøng thöôøng caàu thænh Ñöùc Vaên Thuø, Ñaïo Ñaïi thöøa saâu, con trí caïn, Thöôøng e sôù giaûi laïc yù kinh, Con nay saùm nguyeän tröôùc Thaùnh Trí, Ngöôõng thænh thöông xoùt, ñeán chöùng minh. Ngaøy nay Phaät giaùo ñang suy vi, Ñaïi thöøa Chaùnh Ñaïo ít ngöôøi hoïc, Vì muoán Thaùnh giaùo truï laâu daøi, Nguyeän seõ tinh caàn tu phaùp thieän.

274

Nguyeän cho taát caû caùc chuùng sinh, Öa thích ñi con ñöôøng Chaân Thöïc, Vì thaáy Chaùnh Ñaïo laø vieân maõn, Cho neân tinh taán maø tu hoïc. Nguyeän con trong taát caû moïi ñôøi, Ñeàu ñöôïc Ñöùc Vaên Thuø gia hoä, Nhö lyù thoâng ñaït phaùp Ñaïi thöøa, Ñoä thoaùt höõu tình, hoaèng Thaùnh giaùo ./.

275

Chuù thích

1 Voâ Naêng Thaéng: Ajita, teân cuûa ngaøi Di Laëc (Matreya) 2 Trì minh: töùc laø ñaø la ni. Chöùng trì minh töùc laø chöùng ñaø la ni. 3 Naêm Phaät boä: töùc laø Phaät boä, Kim cang boä, Lieân hoa boä, Baûo boä vaø Yeát ma boä, moãi boä ñeàu laáy moät vò Phaät laøm boä chuû; chö Phaät töông öùng vôùi naêm boä laø Tyø Loâ Giaù Na, A Suùc, A Di Ñaø, Baûo Sanh vaø Baát Khoâng Thaønh Töïu, vì theá goïi laø naêm Phaät boä. 4 Boán Tuïc boä cuûa Maät giaùo, töùc laø Söï boä, Haønh boä, Du giaø boä vaø Voâ thöôïng du giaø boä. 5 Ñaúng trì (moät teân goïi khaùc cuûa ñònh): laø traïng thaùi cuûa taâm an truï trong moät choã, bình ñaúng duy trì. 6 Taàm tö: tröôùc kia goïi laø giaùc quaùn, nay goïi laø taàm tö, laø hai loaïi taâm sôû trong Baát ñònh phaùp. Taàm laø tìm caàu, tö laø chính chaén suy xeùt. (Xem Phaät Hoïc Phoå Thoâng, khoùa thöù IX, Thích Thieän Hoa.) 7 Baùt phong: lôïi (lôïi ích), suy (suy toån), huûy (cheâ bai), döï (giaùn tieáp khen ngôïi), xöng (tröïc tieáp ca tuïng), ki (gieøm pha), khoå, laïc (vui). 8 Tieàn teá laø quaù khöù, haäu teá laø vò lai, trung teá laø hieän taïi, tieân thôøi laø tröôùc ñoù, vaø caâu thôøi laø cuøng luùc. 9 Caâu naøy, nguyeân vaên chöõ Haùn laø “Baát naêng nhieáp ngöï ñoà chuùng giaû, vò baát naêng nhieáp thoï kham nhaãn tònh giôùi ñoà chuùng coá.” 10 Nguõ caùi laø tham duïc, saân haän, nghi phaùp, hoân traàm vaø phoùng daät. 11 Tö löông: laø caùc thieän phaùp chuaån bò cho con ñöôøng giaûi thoaùt, nhö quy y, thoï giôùi, phaùt Boà ñeà taâm, tu baùt giaûi thoaùt, nguõ ñình taâm quaùn, thaäp bieán xöù, ... 12 Thaéng giaûi: ñoái vôùi caûnh sôû duyeân, quyeát ñònh thöøa nhaän, khoâng coøn bò lay ñoäng. 13 Vieät sôû hoïc: vöôït quaù söï cheá ñònh cuûa Boà taùt hoïc xöù. 14 Caùch thoï Boà taùt giôùi coù hai nghi thöùc, moät thuoäc veà phaùi Trung quaùn (aûnh höôûng caùch phaùt Boà ñeà taâm vaø thoï Boà taùt giôùi theo heä thoáng cuûa

276

ngaøi Long Thoï) vaø phaùi Duy thöùc (aûnh höôûng caùch phaùt Boà ñeà taâm vaø thoï Boà taùt giôùi theo heä thoáng Du giaø cuûa ngaøi Voâ Tröôùc). Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc Phaät huyeàn kyù vaø phoù chuùc phaùp taïng “Taâm ñòa phaùp moân” (Boà taùt giôùi) cho hai ngaøi Vaên Thuø vaø Di Laëc trong kinh Taâm Ñòa Quaùn. 15 Toäi tha thaéng, coøn goïi laø toäi ba la di, töùc laø nhöõng toäi naëng caên baûn cuûa giôùi Boà taùt. 16 Boán phaùp cuûa sa moân, töùc laø boán toäi giôùi caên baûn cuûa tyø kheo: daâm duïc, saùt haïi, troäm cöôùp, voïng ngöõ. 17 Cuùng döôøng maïn ñaø la laø moät nghi thöùc cuùng döôøng moät bieåu töôïng, töôïng tröng cho toaøn theå moät tieåu thieân theá giôùi traân quyù (coù theå laøm baèng vaøng, baïc, caùt, hoa, gaïo, v.v...) daâng leân cuùng döôøng. Ñaây laø moät phaùp cuùng döôøng thuø thaéng trong Maät toâng Taây Taïng. 18 YÙ muoán noùi neáu caùc vò tyø kheo töø moät vò khoâng phaûi tyø kheo (nghóa laø ngöôøi taïi gia) caàu thoï Boà taùt tònh giôùi, vaãn coù theå ñaéc ñöôïc giôùi theå Boà taùt giôùi. Ñieàu naøy ñoái vôùi caùc haønh giaû Thanh vaên thöøa, hoaëc Hieån giaùo Ñaïi thöøa, coù theå goïi laø “khoâng theå töôûng töôïng” !!! 19 Tröôøng hôïp neáu laø ngöôøi nöõ, thì neân ñoåi caùch xöng hoâ laø: Thieän nöõ nhaân (hoaëc phaùp ñeä, khoâng ñöôïc goïi laø phaùp muoäi), laéng nghe, coâ (hay baø – neáu ñaõ coù choàng) coù phaûi laø Boà taùt khoâng? ... 20 Nhaäp Boà Taùt Haønh Luaän cuûa ngaøi Tòch Thieân coù baøi keä sau: Ñoái vôùi Phaät töû naøy, Neáu ai khôûi aùc nieäm, Phaät noùi moãi nieäm aùc, Ñoïa ñòa nguïc moät kieáp. (Phaåm thöù nhaát, keä 34) 21 Hoaøn xuaát hoaøn tònh: nghóa laø tröôùc kia phaïm giôùi vaø ñaõ saùm hoái khoâi phuïc söï thanh tònh, nhöng chöa thoï giôùi laïi. 22 Haùn: Nhö cöùu ñaàu nhieân (如救頭然). 23 Y kieâu theá gia: moät loaïi y loâng thuù meàm. 24 Hai giôùi döôùi, töùc laø bieät giaûi thoaùt giôùi (Thanh vaên) vaø Boà taùt giôùi.

277

25 Töù y: (1) y theo phaùp, khoâng y theo ngöôøi; (2) y theo kinh lieãu nghóa, khoâng y theo kinh khoâng lieãu nghóa; (3) y theo yù nghóa, khoâng y theo ngoân ngöõ; (4) y theo trí tueä, khoâng y theo tình thöùc. 26 Ngöôøi Vieät quen duøng chöõ “toång hôïp” (Anh: combine), nghóa laø troän chung vôùi nhau, maø ít duøng chöõ “toáng hôïp” (Anh: synthesize), nghóa laø ruùt laáy tinh nghóa, phoái hôïp laïi moät caùch coù heä thoáng, ñieàu lyù. 27 Caùc thuaät ngöõ naøy lieân quan ñeán giôùi luaät xuaát gia, khoâng tieän giaûi thích ôû ñaây. Chuùng dö, töùc laø toäi taêng taøng; sôû dö, töùc laø caùc toäi töø xaû ñoïa trôû xuoáng; vaãn truïy bieät hoái, töùc laø hai toäi xaû ñoïa vaø ñoïa; aùc taùc, töùc laø caùc toäi phaïm uy nghi. 28 Boán loaïi thieän phaùp ôû ñaây, coù theå laø chæ cho caùc loaïi thieän phaùp cuûa coõi ngöôøi, trôøi vaø cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc.

278