Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
BÜYÜKBAŞ ve KÜÇÜKBAŞ HAYVANLARDA
SİSTEMİK NEKROPSİTEKNİKLERİ ve
MARAZİ MADDE ALIMI
Zeynel ARSLAN
Veteriner Hekim
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
2
Ölüm nedenini araştırmak amacı ile kadavranınbir metot çerçevesinde açılıp organ ve dokularınincelenmesine nekropsi veya nekroskopi ya daotopsi adı verilir.
İnsan hekimliğinde otopsi
Veteriner hekimlikte nekropsi (leş bilimi) terimidaha çok tercih edilmektedir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
3
Nekropsi (Nekropsie, necroscopie): necro = ölü - leş,
opsie=görme,
Otopsi (Autopsie): Auto= kendi, opsie=görme. Kendi gözü
ile görme.
Obduksiyon (Obduction): Ölünün açılması.
Seksiyon (Section): Kesit anlamındadır ancak bilimsel ve adli
amaçla ölünün açılmasında kullanılır.
Biyopsi (Biopsie): Bio=canlı opsie= görme; canlıda görme
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
4
Nekropsi ve biyopsi sonucu elde edilen organ ve dokuörneklerindeki morfolojik değişikliklerin gözleincelenmesine makroskobik inceleme veyaanatomik - patolojik inceleme (anatomo -patolojik inceleme) denir.
Normal görünümden ayrılan morfolojik değişikliklerelezyon veya makroskobik patolojik bulgu adı verilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
5
Nekropsinin amacı:
Ölüm ve hastalık nedeninin ortaya çıkarılmasıdır.
Hastalık ve özellikle salgın hastalıkların tanısını koymak, ölüm
sebebini ortaya çıkarmak
Klinik tanının doğruluğunu saptamak, tedavinin etki ve
başarısını değerlendirmek,
Bilimsel araştırmaların sonuçlarını değerlendirmek,
Hastalığın yapısı ve seyrinin (patogenezisini) kontrol etmek,
Hayvan, sigorta kapsamına giren hastalıktan ölmüş ise
sigortaya rapor vermek,
Adli durumlarda mahkemeye rapor vermek.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
6
NekropsiYapılmasında Genel Kurallar:
Nekropsi zamanı: Ölümden sonra mümkün olduğunca hızlı
yapılmalıdır.
Nekropsi yerinin saptanması : Nekropsi salonları yada kırsal alanlar
Kadavranın imhası : Krematoryumlar bu iş için en uygun olan
yerlerdir.En çok kullanılan yöntem kireçli çukura gömülmesidir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
7
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
8
Nekropside Alınması Gereken Önlemler
Nekropsiyi yürütenler ile yardımcı personelin her türlü
bulaşmaya karşı dikkatli olması, her şeyden önce kendi
sağlıkları için önemlidir.
Bunun için;
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
9
▪Nekropsi kıyafeti, eldivenler, çizmeler, önlükler, maske
▪Nekropside kullanılan aletler nekropsiye uygun olmalı
▪Kaplar, plastik torbalar, tüpler nekropsi masasından uzak olmalıdır.
▪Nekropsi sonrası için dezenfektanlar ve bol akar su olmalı
▪El ve nekropsi aletlerinin yıkanması için fırçalar olmalı
▪Nekropsi sırasında oluşan kokuların tahliyesi yapılmalı
▪Kadavra artıklarının yok edilmesi gerekli
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
10
KOKUŞMA (Putrefaksiyon)
Kokuşma bakterilerinin etkisiyle dokuların parçalanması, erimesiveya dekompozisyonudur.
Enzimler endojen-bakteriyel olabilir
Kokuşma en son şekillenen değişikliktir.
Ölüm üzerinden hayli zaman geçtiğini gösterir,
Histopatolojik ve mikrobiyolojik örneklerin alınmasında kriterdir.
Kan, karaciğer, dalak, ve pankreas kokuşmadan çabuk etkilenir.
Uterus, bağırsak düz kasları ve diğer düz kaslar, akciğer, tendon,
ligament ,kemikler ve deri dayanıklıdır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
11
Kokuşma belirtileri
Postmortal gaz oluşumu
Koku
Kanın bozulması: Bakterilerin damarlara geçmesi sonucu
kanın bozulması ve hemolizi şekillenir. Kan köpüklüdür ve
damar intiması kırmızı renktedir.
Pseudomelanose: Organ ve dokuların kirli yeşil veya kahve-
siyah renk almasıdır.
Kadavrada Sinek Larvalarının Bulunması.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
12
Kokuşmayı etkileyen faktörler
Çevre ısısı
Besi derecesi
Ölüm nedeni olan hastalık
Bazı ağır metal zehirlenmeleri (kokuşmayı geciktirir, mumyalar)
Antimikrobiyal maddeler, alkol, formolin, hayvana ölüm öncesi
antibiyotik uygulanması
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
13
Otoliz (autolysis)
Ölümden sonra doku ve hücrelerin enzimatikyollarla yıkıma uğrayıp kendi kendini eritmesi,sindirmesidir.
▪ İskemiye ve sonuçta hipoksiye bağlıdır,
▪ Lizozomal enzimler salınır
▪ Kural olarak bakteriyel enzimlerin neden olduğukokuşma (putrefaksiyon) ile beraberdir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
14
Otoliz enzimatik aktivitesi yüksek olan safra kesesi mukozası, pankreas ve adrenal medullada hızlıdır.
Karaciğer, dalak, böbrek, kalp ve beyin otolizin ilk geliştiği organlardır.
Kemik dayanıklıdır.
Spermatozoonlar 3 gün dayanabilir.
Ani ölen hayvanlarda bağırsak florasının oluşturduğu fermentasyon sonucu oluşan ısı, otolizi hızlandırır.
Otoliz ve kokuşma kışın geç, yazın hızlı olur
Tetanoz ve diğer klostridial hastalıklarda hızlıdır,
Yapağılı veya kalın kabuk yağına sahip hayvanlarda hızlıdır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
15
Dokular solgun veya beyazımsıdır,
Parankim dejenerasyonu ile karışır,
Doku kandan zenginse koyu siyah renk oluşur,
Kıvam yumuşaktır,
Bazı mukozalar yerlerinden kalkar, özefagomalasi, rumenomalasi vb),
Payer plakları kalbur manzarasındadır (status cribrosis),
Organlara parmakla bastırılırsa kolayca parçalanır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
16
NEKROPSİYÖNTEMLERİ
Dış Bakı (Genel ve Özel Bakı)
◦ Genel bakı: Vücut boşlukları açılmadan önce kadavranın dıştan yapılan muayenesidir.
Hayvanın kimliği (tür, ırk, cinsiyet, yaş, özel işaretler)
Hayvan sahibinin ve hayvanın bağlı bulunduğu kuruluş ile gönderen hekimin adı ve adresi.
Anamnez: Hayvanın ölüm ve hastalık sebebi hakkında bilgi alınması
Kadavranın beden yapısı (anomali, kırık v.s.)
Besi derecesi
Ölüm anında hayvanın pozisyonu (yan veya sırt üstü)
Ölüm belgeleri ve ölüm zamanı
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
17
Özel Bakı
Kadavranın baştan itibaren ekstremitelere doğru dıştan
ayrıntılı olarak incelenmesi
Deri yüzeyi, meme, dış genital organlar, boynuz, tırnak v.s incelenir.
Dıştan görülen mukoza ve doğal delikler (ağız, burun, kulak yolu, göz
konjunktivaları, anüs, vagina) incelenir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
18
İç Bakı
◦ Vücut boşlukları açıldığında içlerinde anormal bir içerik,
organların konumu ve görünüşü, organlar arasında ve
organlarla vücut duvarları arasında yapışıklığın varlığı ve
diaframın durumuna bakılır.
◦ Organlar bir yöntem dahilinde ve sırayla çıkarılıp
büyüklük, ağırlık, renk, yapı ve kıvam şekil, koku, kesit ve
üst yüzeyleri gözden geçirilir.
◦ Nekropsi bir defa yapılabilir ve iyi değerlendirilmesi
gerekir
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
19
Genel Yöntemler
Öncelikle dış bakı tamamlandıktan sonra şüphe edilen
hastalığa göre hangi organlar üzerinde durulacağı
saptanmalıdır.
Genelde at, sığır gibi büyük hayvanların nekropsileri yerde,
tay, buzağı, küçük ruminant, kedi, köpek nekropsileri
nekropsi masasında yapılır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
20
Her nekropside kural olarak;
▪ Kadavraya nekropsi pozisyonunun verilmesi
▪ Derinin yüzülmesi ve ekstremitelerin ayrılması
▪ Vücut boşluklarının açılması
▪ Boyun organlarının çıkarılması
▪ Başın vücuttan ayrılıp beynin çıkarılması, gerekirse göz ve kulakların açılması diğer dokuların incelenmesi,
▪ M.Spinalis
▪ Kas eklem, kemik, kemik iliği ve diğer organların incelenmesi.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
21
I. Nekropsi Pozisyonu
Hayvanın cüssesine, anatomik yapısına ve amaca göre seçilir;
• Sırt üstü pozisyon çalışanlara kolaylık sağlar, vücut boşluklarında biriken içeriğin çevreye bulaşmasını engeller,
• Yan pozisyon çalışma alanının dar olması veya tek kişi ile nekropsi yapılması durumunda uygundur.
• Genellikle küçük cüsseli hayvanlar sırt üstü, büyük cüsseli hayvanlar yan taraflarına yatırılır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
22
II. Derinin Yüzülmesi ve Ekstremitelerin Ayrılması
• Derinin yüzülmesi
• Sakıncası olmayan durumlarda ekonomik değeri olan
hayvanların derisinin tümü zararsız yüzülür.
• Vücut boşluklarının açılması ve deri ve deri altı dokular ile
kaslarda oluşan patolojik değişikliklerin saptanması için yüzülür.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
23
• Kadavranın ventralinde deri
üzerinde simfizis mandibuladan
simfizis pelvise kadar median hat
boyunca kesit yapılır. Meme,
erkeklerde dış genital organlar,
gençlerde göbek çevresinden
yapılmalıdır.
• Bu kesitle kesişecek şekilde her
dört ekstremitenin medial yüzü
boyunca ayaklara doğru kesitler
yapılır.
1. Sırt üstü pozisyonda derinin yüzülmesi
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
24
• Boyun derisi ventralde median hat
boyunca kesildikten sonra
kulaklara kadara yüzülür.
• Baş derisi göz kapağı, ağız
çevresi kadavrada kalacak şekilde
ve kulaklar deride kalacak şekilde
yüzülür.
• Karın ve göğüs boşlukları
üzerindeki deri ilk ensizyondan
sonra dorsale doğru yüzülür.
Kuyruk derisi yüzülmez.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
25
2. Yan pozisyonda derinin yüzülmesi
• Bir tarafları zemin üzerinde
olduğundan üstte kalan bölgelerin
derisi ancak yüzülebilir.
• Yan pozisyonda da median hat
boyunca genital organların
çevresinden geçen ensizyonla
başlanır.
• Bu hat borunca tek taraflı olarak
deri dorsaldeki bölgelere uzanan
şekilde yüzülür.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
26
Ekstremitelerin ayrılması1. Sırtüstü pozisyonda:
a) Ön bacaklardan birisi tutularak
yana açılıp toraks ile skapula
arasından bıçak yardımı ile kesilir,
diğer bacakta aynı işlem
tekrarlanır.
b) Arka bacaklardan birisi kaldırılır ve
koksa-femoral eklem üzerindeki
adduktor, grasilis ve kuartus
kasları bıçakla temizlenir. Eklem
dezartiküle edilir. Diğer arka
bacakta da işlem tekrarlanır.
c) Bu şekilde bacaklar gövdeye
destek olur.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
27
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
28
2. Yan pozisyonda ekstremitelerin ayrılması:
Sadece üstte kalan ekstremitelerde uygulanır.
Her iki pozisyonda da deri ve deri altı dokular, kaslar, mandibular, preskapular, aksillar, prefemoralve superficial lenf yumruları gözden geçirilir.
Kesilen damarlardan akan kan (A. brachialis) renk ve pıhtılaşma yönünden incelenmelidir.
Deri ve deri altı dokular, kaslar kanama, ikterus v.s için incelenir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
29
3. Vücut boşluklarının açılması
A) Karın ve Göğüs boşluklarının ayrı açılması:
Sırt üstü pozisyonda karın boşluğunun açılması
Cartilago xiphoidea’nın hemen gerisinden bıçak veya bistüri yardımıyla birkaç cm uzunluğunda transversal kesit
Sol elin işaret ve orta parmakları rehberliğinde linea alba boyunca bıçak 45 derece açı ile pelvisekadar kesilir.
İlk transversal kesitten itibaren arkus costalarboyunca vertebralara kadar kesilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
30
Yan pozisyonda karın boşluğunun açılması
• Transversal kesit sırt üstü pozisyonla aynıdır ve lineaalba boyunca pelvise kadar kesilir
• Kadavranın üstte kalan bölümünde arkus kostaboyunca kolumna vertebralise kadar ilk kesit uzatılır.
• İster sırt üstü, ister yan pozisyonda olsun kesitler yapıldıktan sonra anormal içerik, yabancı madde, organların konumu ve görünümü, diaframın konumu incelenir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
31
Sırt üstü pozisyonda göğüs boşluğunun açılması:
Göğüs kafesini örten sağ ve sol kaslar kesilir (kostatomun iyi çalışması için)
Diaframın sternuma yakın olan en kubbeli yerinden krura diaframatikalara
kadar hayvanın dorsaline kadar kesilir.
Açılan apertura thorasis kaudalis’te göğüs boşluğuna bakılır, sterno-
perkardial bağlantı kesilir. Sonra göğüs kafesinin kesilmesine geçilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
32
Sırt üstü pozisyonda göğüs boşluğu farklı
şekillerde açılabilir.
• Yaşlı ve büyük cüsselilerde kostalar
kolumna vertebralise yakın olarak kesilir.
• Kedi ve köpeklerde kosta-kondral
bağlantı bölgesinden yapılabilir
• Yavru ve genç hayvanlarda bıçakla
kostkondral eklemden veya sternum
boyunca yapılabilir.
• Bu yaştaki hayvanlarda sternum geriden
hafif yukarı kaldırılır ve kostalarla
birleşim yerinden horizantal olarak
kesilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
33
Yan pozisyonda göğüs boşluğunun açılması
Dorsalde kalan göğüs duvarının kasları
temizlenir
Diafram tek taraflı olarak vertebralara kadar
kesilir.
Üstteki göğüs kafesinin yarısı uzaklaştırılır:
Üstte kalan kostalar vertebra hizasından kesilir.
Kostaların ventral uçları sternumun lateralinden
kauda kranial yönde kesilir.
Her iki yöntemde de organların konumu rengi pozisyonu incelenir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
34
B) Karın ve Göğüs boşluklarının birlikte açılması:
Sırt üstü pozisyonda göğüs ve karın boşluklarının birlikte açılması
➢ Bu yöntem aslında ayrı ayrı açmaya benzer ancak
buradaki fark; karın boşluğu açılınca organlar çıkarılmaz ve
göğüs boşluğunun açılmasına geçilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
35
Yan pozisyonda göğüs ve karın boşluklarının birlikte açılması
• Cart. xiphoidea gerisinden transversal kesit
• Linea alba boyunca bu kesitten sol elin rehberliğinde simfisis pelvise kadar
kesit yapılır,
• Simfizis pelvisten kesit dorsale tuber coxae’ya kadar uzatılır.
• Bu kesit, lumbar vertebraların prosesusları hizasında son kostaya kadar
devam ettirilir.
• Bu kesit göğüs duvarında dorsaldeki kostaların kesilmesiyle apertura
thoracis cranialise kadar devam eder.
• Buradan sternum ile dorsalde kalan kostaların ayrılması şeklinde devam
edilir. Bu işlem için ya sternum ayrılabilir, ya da kostakondral eklem
kesilebilir veya kostalar sternumla birleştiği yerden kesilir.
• Diafram ile göğüs kafesinin bağlantısı kesilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
36
Boyun organlarının çıkarılması
Büyük cüsseli hayvanlarda
➢ At ve sığır gibi hayvanlarda, boyun organlarının arka 2/3’ü
göğüs boşluğu organları ile kalan üst 1/3 kısmı ise başla
beraber gövdeden ayrılarak çıkarılır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
37
Küçük cüsseli hayvanlarda boyun organlarının çıkarılması
◦ Dil, larinks, trachea, özofagus, tonsil, tiroid, paratiroid, lenf
yumruları ve göğüs boşluğu organları ile birlikte çıkarılır.
Mandibula kesilerek ağız boşluğunun açılması ve dilin çıkarılması
Mandibula; a) tüm veya b) kısmen kesilerek
Mandibula kesilmeden ağız boşluğunun ventralden açılması ve dilin
çıkarılması
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
38
Kafatasının açılması
◦ Baş kafatasının açılması sırasında sağa-sola kaymaması önemlidir. Yardımcı tarafından tutularak, mengeneye sıkıştırılarak veya çivili masa kullanılarak bu işlem yapılabilir.
◦ Deri yüzülüp, kaslar temizlenir.
◦ Üç adet kesit yapılır. Bu kesitler testereye 35-40 derecelik açıyla beyne ulaşmayacak şekilde yapılmalıdır
1. gözlerin arkasından os frontalenin proc. zygomaticuslarından geçecek transversal bir kesit
2. ve 3. kesitler sağdan ve soldan for. Magnuma ulaşan ve condylus occipitalisin yanından geçirilmelidir.
39
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
40
Sığırlarda ve boynuzlu hayvanlarda 2. ve 3. kesitler boynuzların
altından geçirilmelidir. Bunlara ek olarak dördüncü bir kesit daha
yapılır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
LABORATUVARA MARAZİ MADDE
GÖNDERİMİ
BSE, SCRAPİE HASTALIĞINDAN ŞÜPHELİHAYVANLARDA, NUMUNE GÖNDERİLMESİNDE DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
Doğru sonuca ulaşabilmek uygun numune
gönderilmesi ile sağlanabilir.
Bütün yöntemlerde kullandığımız numune
beynin “OBEX” kısmıdır.
Obex kısmı, Foramen Magnum’dan kaşık
ile girilerek alınabilir.
Obex, Beyin ve Beyincik dokusu olmadan
bütün halinde gönderilmelidir.
42
43
44
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
45
Laboratuardan istenen muayeneye göre gönderilecek
materyalin çesitleri ve gönderilme tarzları değisir. Örnekleme ve
laboratuara numune gönderme sırasında dikkat edilecek birkaç
nokta teshisin doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır.
TEŞHİŞTE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
▪ Doğru Materyal
▪ Doğru Enfeksiyon Döneminde Örnekleme
▪ Doğru Transport
▪ Doğru Laboratuvar Metodu
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
46
DOĞRU MATERYAL
Laboratuardan istenecek teste uygun doğru materyalin uygun
sartlarda alınması dikkat edilmesi geren ilk basamaktır.
Kan, dışkı, deri, nazal-genital-konjunktival swap, süt, idrar,
apse, abort (atık), anaerobik kültür örnekleri canlı
hayvanlardan alınabilecek numune örnekleridir.
Akciğer, trahea (solunum sistemi enfeksiyonları), bağırsak
(sindirim sistemi enfeksiyonları), beyin, (merkezi sinir
sistemi enfeksiyonları), plasenta, fötüs,karaciğer vb. ölü
hayvanlardan alınabilecek numune örnekleridir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
47
DOĞRU ENFEKSİYON DÖNEMİ
• Laboratuardan istenecek teste göre uygun dönemde numune
alınması teşhiş oranını büyük oranda etkilemektedir.
• Akut enfeksiyon dönemi; klinik belirtilerin belirgin olduğu, alınan
materyallerden etken izolasyonu veya antijen tespiti şansının
%100’e çıktığı dönemdir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
48
DOĞRU TRANSPORT
• Alınan numunenin uygun sekilde saklanması ve laboratuara
gönderilmesi dikkat edilecek en önemli husustur. Alınan numunenin
istenecek teste uygun şekilde muhafaza edilmesi ve uygun şartlarda ve
çabuklukta laboratuara gönderilmesi esastır.
• Numune saklamada kullanılabilecek solüsyonlar; %50 gliserinli
tamponlanmış fosfat solüsyonu (PBS) (50 ml gliserin+50 ml PBS), PBS,
%10’luk formalin olabilir. Olmazsa olmazı buz aküsü!!!!
DOĞRU LABORATUVAR METODU
• Araştırmada kullanılacak yöntemin seçilmesi çok önemlidir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
49
ANALİZE GÖRE MATERYAL GÖNDERME
Bakteriyolojik Muayeneler için:
• Organ, akıntı, swap yavru ve yavrunun zarları, bağırsak içeriği,
süt, idrar, lenf yumrusu veya mümkünse bütün kadavra olduğu
gibi gönderilir.
• Bakteriyolojik inceleme amacıyla marazi madde gönderirken alet
ve kaplar steril olmalı (steril alet ve kaplar bulunmadığı takdirde
steril şartlarda her organ ayrı plastik torbalara konarak ağzı
bağlandıktan sonra kavanoz veya kutularda gönderilmeli). Organ
parçaları lezyonlu kısımlardan steril makas veya bıçakla
kesilerek alınmalıdır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
50
Serolojik Muayeneler için
• Kan, kan serumu, süt, süt serumu ve sperma steril olarak alınır ve
steril bir şişeye konarak gönderilir.
Histopatolojik Muayeneler için
• Organların 0,5 cm kalınlığında 2-3 cm uzunluğunda sağlam ve
lezyonlu kısımları birlikte ihtiva eden parçaları keserek %10'luk
formol içinde gönderilir.
Mikolojik Muayeneler için
• Taze lezyonlu, deri kazıntısı ve lezyonlu organlar sıkı kapalı sise
veya kavanozda gönderilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
51
Toksikolojik Muayeneler için
• Şüphe edilen zehire göre materyal gönderilmelidir.
• Bunlar; bitki ve bitkinin tohumu, yaprak, çiçek, gövde ve kökleri,
kimyasal madde artıkları ve kapları vb. hayvan ölmüş ise mide ve
mide içeriği, karaciğer, dalak, böbrek ve böbrek etrafı yağları
gönderilir.
Virolojik Muayeneler için
• Bu amaçla; deri, kan, organ, serum, veya tüm hayvan
gönderilebilir. Alınacak materyaller; steril alınmasına özen
gösterilerek mümkünse soğuk zincirde en kısa zamanda
laboratuara ulaştırılmalıdır.
Parazitolojik Muayeneler için
• Deri kazıntısı, yün ve kıllar, iç organlar, gaita, idrar, kan frotisi,
uygun olarak gönderilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
52
Marazi Madde Alınmasıyla İlgili Eksiklikler
• Şüphe edilen hastalığa uygun olarak alınmaması,
• Hayvan sahibi tarafından usulüne, asepsi ve antisepsi kurallarına
uygun olarak alınmaması,
• Ölümden çok sonra alınması,
• Organlardan yeterli büyüklükte materyalin alınmaması,
• Tedavi görmüş hayvanlardan alınması olarak sıralanır.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
53
Marazi Madde Gönderilmesiyle İlgili Olabilecek Eksiklikler
• Prezervatif ve fiksatif sıvı kullanılmaması (Dikkat! Uzun sürede
laboratuara ulaşması halinde %50 gliserinin bakterisit etkisi vardır)
• Ambalajın standart olmayışı ve bozulması veya kırılması,
• Yolda gecikme ve kokuşma olarak sıralanabilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
54
Protokol Düzenlenmesiyle ilgili Olabilecek Eksiklikler
• Hastalık mahalinde inceleme yapılmadan anemnezin çoğunlukla
yetistirici ifadesine dayandırılması ve protokolün bu bilgiler
doğrultusunda düzenlenmesi
• Şüphe edilen hastalığa karsı özel marazi maddenin protokolde yer
almaması,
• Yapılan aşılamalara ve tedavilere dair kayıtların yapılmaması,
• Protokol bilgilerinin teşhis çalışmalarını yönlendirmemesi veya
yönlendirme bilgilerinin yetersizliği,
• Anemnez ve teshişi istenen hastalık arasında ilginin olmayışı
sıralanabilir.
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
55
Materyal Gönderilirken
• Taze kadavradan alınmış olmalı,
• Bakteriyolojik, serolojik, virolojik ve mikolojik muayeneler için
alınan materyallerin gerek alınışı gerekse konacakları kapların
sterilitesine önem verilmemesi,
• Gönderme protokolü materyali gönderen Veteriner Hekim
tarafından eksiksiz olarak doldurulmalı (özellikle yapılan tedavi,
uygulanan aşı ve ilaçların detaylı olarak izahı,şüphe edilen
hastalık, hastalığın seyir şekli, ani ölüm, kronik, sporadik vakalar,
sürü problemi şeklinde işaret edilmelidir)
T.CGIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI PENDİK VETERİNER KONTROL ENSTİTÜSÜ
56
Zoonoz hastalıklar yönünden süpheli marazi madde gönderilirken;
Toplum sağlığı göz önünde bulundurularak çevrenin
kontaminasyonunu önlemek amacıyla ambalajı özellikle çok iyi
düzenlenerek gönderilmelidir.
57
58
59
MARAZİ MADDE GÖNDERME PROTOKOLÜ
A - GÖNDERENEN:
Adı- Soyadı :
Adresi :
Tel-Fax :
e-mail :
B- HAYVAN SAHİBİNİN :
Adı- Soyadı :
Adres :
Tel. No :
C – HAYVANA AİT BELGELER :
1- Kulak No:
2- Türü :
3- Irkı – Cinsiyeti :
4- Yası :
5- Verilen Besin Maddeleri: Slaj(… ), Konsantre Yem (.…), Kaba Yem(….)
6- Bakım ve Beslenme : Ahırda ( …….), Merada (………)
D-NUMUNEYE AİT BELGELER:
1-Gönderilen Numunenin Türü:
2-Numune Adedi:
3-Numunenin Alındığı Tarih:
4-Atık ise kaç günlük olduğu:
5-Uygulanan Asılar:
6-Uygulanan Ası Seri No’ları:
7-Numunenin Gönderilme Sekli:Formolde( ), Dondurulmus( ),Soğuk Sartlarda ( ), Tasıyıcı besi yerinde( ), Normal Sartlarda ( ), Diğer ( )
E-HASTALIK DURUMU :
1-Sürüdeki Hayvan Sayısı ( ) , Hastalanan ( ), Ölen ( ), İyilesen ( ),
Sirayete Maruz ( )
2-Hayvanın daha önce geçirdiği hastalık veya hastalıklar:
…………………………………………………………………………………………….
3-Daha önce yapılan tedavi ve tarihi:
…………………………………………………………………………………………….
4-HASTALIK HAKKINDA BİLGİ ( Klinik Belirtiler, Lezyonlar, Süresi, Etkilenen hayvan sayısı ve Otopsi Bulguları )
5- SÜPHE EDİLEN HASTALIK : (………………………………………………..)
F- İSTENİLEN LABORATUVAR MUAYENELERİ
1- Bakteriyolojik ( ), 2- Serolojik ( ), 3- Parazitolojik ( ), 4- Toksikolojik ( ), 5- Patolojik ( ), 6- Virolojik ( )