Bolesław Howorka

Znaczenie dozwolonego użytku chronionych

utworów dla bibliotek

1

Za każdy produkt materialny, za wszystko co kupujemy, a także za każdą usługę trzeba zapłacić. Trzeba przecież zapłacić wytwórcy za jego pracę, zwrócić mu nakłady, jakie musiał poczynić, aby wytworzyć dany produkt. Także stosowne wynagrodzenie należy się autorowi za jego działania twórcze, za utwór, który stworzył. Myśl twórcza jest produktem niematerialnym. Kupując książkę, czasopismo, płytę CD i przedmiot tp. płacimy nie tylko za nośnik, na którym utwór został utrwalony, ale również za działania twórcze autora dzieła. Ochrona tych działań twórczych, działań intelektualnych, kreacyjnych, mających indywidualny charakter, a więc przywiązanych do konkretnej osoby, jest zadaniem prawa autorskiego.

2

„Prawo autorskie stanowi część prawa własności intelektualnej i oznacza – w węższym znaczeniu – zbiór przepisów wydanych z myślą o ochronie interesów twórców oraz stosunków prawnych związanych z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochroną. W szerszym znaczeniu pojęcie to obejmuje także regulacje odnoszące się do tzw. praw pokrewnych, a więc praw wyłącznych przyznanych m.in. artystom wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym”.

(Barta Janusz, Markiewicz Ryszard: Prawo autorskie. 2. Wydanie. Oficyna a Wolters Kluwer bussines.

Warszawa 2010, s. 17.)3

4

Twórca musi otrzymać wynagrodzenia w każdej sytuacji, kiedy mu ono, zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim przysługuje.

Art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych mówi, że:„Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.

5

Zadaniem prawa autorskiego jest zapewnienie równowagi między prawami twórców, podmiotów prawa autorskiego, a użytkownikami dzieł objętych ochroną tego prawa, zarówno osób fizycznych (prawo korzystania z utworu w zakresie własnego użytku osobistego), jak też i osób prawnych. Natomiast zadaniem przepisów o dozwolonym użytku chronionych utworów, zarówno przepisów prawa międzynarodowego (Konwencji berneńskiej, a także prawa Unii Europejskiej), jak i obowiązującej ustawy o prawie autorskim (art. 23 – 35) jest zachowanie równowagi pomiędzy monopolem autorskim a szeroko pojętym interesem społecznym. Przepisy te opierają się na założeniu, iż poszanowanie prawa twórcy nie może mieć charakteru nieograniczonego, że muszą one mieć na uwadze ważne interesy publiczne, m.in. ułatwiać dostęp do wiedzy, do dóbr kultury, do osiągnięć nauki, służyć celom edukacyjnym. Te przepisy ustawy, stanowiące o licencjach na rzecz niektórych podmiotów są bardzo ważne dla bibliotek. 

 

6

Ustawodawca przewidział możliwość ograniczenia monopolu autorskiego, stanowiąc w omawianej ustawie o licencjach ustawowych na rzecz określonych osób (do ich użytku osobistego) i instytucji m.in. bibliotek, określił zasady dozwolonego użytku chronionych utworów (oddział 3 rozdziału 3 ustawy o prawie autorskim – art. 23-35). Zadaniem przepisów zawartych w tym oddziale jest zachowanie równowagi pomiędzy monopolem autorskim a szeroko pojętym interesem społecznym. Opierają się one na założeniu, że poszanowanie prawa twórcy nie może mieć charakteru nieograniczonego, że przepisy muszą m.in. ułatwiać dostęp do dóbr kultury, do osiągnięć nauki.

Zadaniem przepisów o dozwolonym użytku chronionych utworów, zarówno przepisów prawa międzynarodowego (Konwencji berneńskiej, a także prawa Unii Europejskiej), jak i obowiązującej ustawy o prawie autorskim (art. 23 – 35) jest zachowanie równowagi pomiędzy monopolem autorskim a szeroko pojętym interesem społecznym. Przepisy te opierają się na założeniu, że poszanowanie prawa twórcy nie może mieć charakteru nieograniczonego, że przepisy muszą m.in. ułatwiać dostęp do dóbr kultury, do osiągnięć nauki. 7

8

Twórcy, podmioty prawa autorskiego, to nie są ludzie jednego zawodu, to nie jest jednolita grupa społeczna.

Tylko dla części z nich wykonywanie zadań twórczych, tylko dla „zawodowych literatów”, taka działalność kreacyjna stanowi główne źródło utrzymania. Dla tych osób, dla ich sytuacji materialnej, ważne jest m.in. to, by cały nakład ich utworu został sprzedany, by pożądane było (czego zawsze należy im życzyć) II, III i następne wydanie ich dzieła. Ważne dla nich jest to, by mogli uzyskać kolejne honorarium, wynagrodzenie za następne wydanie utworu, by w ten sposób zdobyli środki finansowe zapewniające im zarówno dobre warunki życiowe, jak też i warunki do dalszego rozwijania ich talentu, do pisania kolejnych utworów.

9

Ale jest także druga grupa twórców. To m.in. naukowcy, osoby pracujące na uczelniach, w instytutach naukowych itp. placówkach, osoby mające zapewnione podstawowe źródło utrzymania, otrzymujące od swoich pracodawców wynagrodzenie. W ich interesie leży przede wszystkim to, by wyniki ich pracy twórczej dotarły do jak najszerszego grona odbiorców. Ich działalność naukowa, której rezultaty są publikowane w monografiach bądź w czasopismach naukowych, specjalistycznych, stanowią wynik ich działalności zawodowej, pracy opłacanej przez zatrudniająca ich instytucję, rezultat korzystania z laboratoriów, pracowni, aparatury naukowej oraz materiałów do badań zakupionych przez uczelnie, instytut, głównie finansowanych bądź dotowanych przez budżet państwa.

AKT PARYSKI KONWENCJI BERNEŃSKIEJO OCHRONIE DZIEŁ LITERACKICH I ARTYSTYCZNYCH

sporządzony w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r.Konwencja Berneńska o ochronie dzieł literackich i

artystycznych z dnia 9 września 1886 r. uzupełniona w Paryżu dnia 4 maja 1896 r., zrewidowana w Berlinie dnia 13 listopada 1908 r., uzupełniona w Bernie dnia 20 marca 1914 r., zrewidowana w Rzymie dnia 2 czerwca 1928 r., w Brukseli dnia 26 czerwca 1948 r., w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. i w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. oraz poprawiona dnia 2 października 1979 r.

Artykuł 1Państwa, do których ma zastosowanie niniejsza konwencja,

tworzą Związek w celu ochrony praw autorów do ich dzieł literackich i artystycznych.

………………………./.

10

AKT PARYSKI KONWENCJI BERNEŃSKIEJO OCHRONIE DZIEŁ LITERACKICH I ARTYSTYCZNYCH

sporządzony w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r.Konwencja Berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych

Artykuł 91. Autorzy dzieł literackich i artystycznych chronionych

przez niniejszą konwencję korzystają z wyłącznego prawa udzielania zezwolenia na reprodukcję tych dzieł, bez względu na sposób i formę, w których miałyby ona nastąpić

2. Ustawodawstwu państw należących do Związku zastrzega się możność zezwolenia na reprodukcję tych dzieł w pewnych szczególnych wypadkach, pod warunkiem, że reprodukcja ta nie wyrządzi szkody normalnemu korzystaniu z dzieła ani nie przyniesie nieuzasadnionego uszczerbku prawowitym interesom autora.

3. W rozumieniu niniejszej konwencji wszelki zapis dźwiękowy lub wizualny uważa się za reprodukcję. 11

Polskie ustawy o prawie autorskim:1) ustawa z dnia 29 marca 1926 r. o prawie autorskim (tj. w Dz. U. z

1935 r. Nr 36 poz. 260, uchwalona po przystąpieniu RP do Konwencji Berneńskiej;

2) ustawa z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34 poz. 234; późn. zmiany w 1975 r. i w 1989 r. ;

3) uchwalona po przystąpieniu Polski w 1994 r. do wszystkich artykułów oraz załącznika Konwencji Berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych sporządzonego w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (j.t. w Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631, zmiany w Dz. U.: z 2006 r. Nr 94 poz. 658, z 2007 r. Nr 99 poz. 662 i Nr 181 poz. 1293); duża nowelizacja w 2004 r. w celu uzgodnienia jej przepisów z dyrektywami UE (91/250/ WE z dnia 14 maja 1991 r., 92/100/ WE z dnia 19 listopada 1992 r., 93/83/WE z dnia 27 września 1993 r., 93/ 98/ WE z dnia 29 paździer-nika 1993 r., 96/9/WE z dnia 11 marca 1996 r.).

12

DYREKTYWA 2001/29/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 22 maja 2001 r.

w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym

W preambule: (…)

Motyw 40) Państwa Członkowskie mogą uwzględnić wyjątek lub ograniczenie na rzecz niektórych instytucji non - profit, takich jak ogólnodostępne biblioteki lub inne analogiczne instytucje, jak również archiwa. Jednakże, powinno to być ograniczone do niektórych szczególnych przypadków objętych prawem do zwielokrotniania. Taki wyjątek lub ograniczenie nie powinien pokrywać korzystania w ramach dostarczania przez Internet utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną. Niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać możliwości Państw Członkowskich do odstąpienia od wyłącznego prawa do publicznego użyczania, zgodnie z art. 5 dyrektywy 92/100/EWG. Stosowne jest promowanie specjalnych umów lub licencji, bez wprowadzania nierówności, wspierających takie instytucje i rozpowszechnianie celów, które realizują.” (…) 13

Z DYREKTYWY 2001/29/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 22 maja 2001 r.

Artykuł 2Prawo do zwielokrotniania utworu

Państwa członkowskie przewidują wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania bezpośredniego, tymczasowego lub stałego zwielokrotniania utworu, przy wykorzystaniu wszelkich środków i w jakiejkolwiek formie, w całości lub częściowo:

a) dla autorów, w odniesieniu do ich utworów; (…………………)

Artykuł 5Wyjątki i ograniczenia

2. Państwa Członkowskie mogą przewidzieć wyjątki lub ograniczenia w odniesieniu do prawa do zwielokrotniania określonego w art. 2, w następujących przypadkach: …

b) w odniesieniu do zwielokrotniania na dowolnych nośnikach przez osobę fizyczną do prywatnego użytku i do celów ani bezpośrednio ani pośrednio handlowych, pod warunkiem, że podmioty praw autorskich otrzymają godziwą rekompensatę, uwzględniającą zastosowanie lub niezastosowanie środków technologicznych określonych w art. 6, w odniesieniu do danych utworów lub przedmiotów objętych ochroną;

c) w odniesieniu do szczególnych czynności zwielokrotniania dokonywanym przez ogólnodostępne biblioteki, instytucji edukacyjnej lub muzea lub przez archiwa, które nie są skierowane na osiągnięcie bezpośredniej lub pośredniej korzyści gospodarczej lub handlowej; ….. 14

Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich Nr 92/100 z dnia 19 listopada 1992 r.

dotyczącej prawa najmu i użyczania oraz określonych praw pokrewnych w zakresie własności intelektualnej.

Z preambuły:[...] „Ochrona zagwarantowanego przez prawo autorskie i prawa

pokrewne powinna być dostosowana do aktualnego rozwoju gospodarczego, takiego jak np. nowe sposoby wykorzystania.” [...]

[...]”Ustanowienie ram prawnych Wspólnoty w odniesieniu do prawa najmu i wypożyczania [...] może być ograniczone do uznania przez kraje członkowskie praw najmu i użyczania odnośnie do określonej grupy właścicieli praw [...]”

Art. 1. „Cel uregulowania” „1. Zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału kraje członkowskie ustanawiają, z zastrzeżeniem art.. 5, prawo do zezwalania lub zakazywania najmu i użyczania oryginałów i egzemplarzy zwielokrotnienia utworów chronionych prawem autorskim i innych przedmiotów ochrony wskazanych w art. 2 ust. 1. [...]”

15

16

O „Wyjątkach od wyłącznego prawa publicznego użyczania” stanowi art. 5 ust. 1 dyrektywy RWE dotyczącej prawa najmu i użyczania oraz określonych praw pokrewnych w zakresie własności intelektualnej:

„W odniesieniu do użyczania publicznego kraje członkowskie mogą ustanowić wyjątki od wyłącznego prawa według art. 1, o ile przynajmniej twórcy otrzymają wynagrodzenie za takie użyczenie. Kraje członkowskie mają swobodę przy ustalaniu wynagrodzenia stosownie do celów własnej polityki kulturalnej.”

Dyrektywa stanowi w art. 1 ust. 3: „Dla celów niniejszej dyrektywy „użyczanie” oznacza ograniczone czasowo przekazanie do korzystania nie służące celom bezpośrednio lub pośrednio gospodarczym lub komercyjnym oraz przekazywanie dokonywane przez instytucje użyteczności publicznej.”

Użyczenie, to wg art. 710 kodeksu cywilnego umowa, w której użyczający (np. biblioteka) zobowiązuje się zezwolić biorącemu (np. czytelnikowi), przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Polskie prawo nie dopuszcza do takiej sytuacji, by za użyczenie rzeczy pobrać wynagrodzenie. Odpłatne oddanie rzeczy do używania, to najem (art. 659 k.c.).

Konsekwencją implementacji tych przepisów unijnych były zmiany w ustawie o prawie autorskim polegające przede wszystkim na:

1) (art.. 201 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej u. o pr. a.) wprowadzeniu obowiązku wnoszenia opłat na rzecz twórców i wydawców przez instytucje i osoby, które są właścicielami urządzeń reprograficznych i prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego,

2) (art.. 23 u. o pr. a.) dopuszczeniu do korzystania z utworu już rozpowszechnionego – bez zezwolenia twórcy – w zakresie własnego użytku osobistego; dopuszczalne jest korzystanie tylko z pojedynczych egzemplarzy utworów i to tylko w bardzo wąskim kręgu osób (pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego; doktryna uważa za takie korzystanie także użytek z dzieł w celu samokształcenia, m.in. w celu podwyższenia kwalifikacji zawodowych, uzyskania wyższych stopni naukowych, tytułu naukowego itp..),

17

3) (art. 231 u. o pr. a.) dopuszczeniu do przejściowego lub incydentalnego zwielokrotnienia utworów – bez zezwolenia twórcy, jednakże:

a) działania takie nie mogą mieć samodzielnego znaczenia gospodarczego,

b) musi stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego w celu przekazania utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika,

c) korzystanie z utworu musi być zgodne z prawem,4) (art.. 28 u. o pr. a.) zezwolenie bibliotekom (a także archiwom i szkołom) na:

a) nieodpłatne udostępnianie w zakresie ich zadań statutowych egzemplarzy utworów rozpowszechnionych,

b) sporządzanie lub zlecanie sporządzenia egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów,

c) udostępnianie zbiorów w celach badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.

18

19

Czy Biblioteki mogą prowadzić działalność gospodarczą, t. zn. zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły?Odpowiedzi należy szukać: 1. W ustawie o bibliotekach:Art. 14. 1. Usługi bibliotek, których organizatorami są podmioty określone w art. 8 ust. 2, są ogólnie dostępne i bezpłatne, z zastrzeżeniem ust. 2.2. Opłaty mogą być pobierane:

1) za usługi informacyjne, bibliograficzne, reprograficzne oraz wypożyczenia międzybiblioteczne,

2) za wypożyczenia materiałów audiowizualnych,3) w formie kaucji za wypożyczone materiały biblioteczne,4) za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych,5) za uszkodzenie, zniszczenie lub niezwrócenie materiałów

bibliotecznych.3. Wysokość opłat, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, nie może przekraczać kosztów wykonania usługi.4. Zasady i warunki korzystania z biblioteki określa regulamin nadany przez jej dyrektora (kierownika).2. W ustawie: Prawo o szkolnictwie wyższym:Art. 7. Uczelnia może prowadzić działalność gospodarczą wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo od działalności, o której mowa w art. 13 (mówiącego o podstawowych zadaniach uczelni) i 14 (dot. domów studenckich i stołówek), w zakresie i w formach określonych w statucie.

20

Art. 104 ustawy o prawie autorskim:1. Organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami

pokrewnymi, zwanymi dalej „organizacjami zbiorowego zarządzania”, w rozumieniu ustawy, są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy.

2. Do organizacji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy prawa o stowarzyszeniach, z tym że:

1) członkiem organizacji może być również osoba prawna;2) podjęcie przez organizacje działalności określonej w ustawie wymaga zezwolenia

ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;3) nadzór nad organizacjami sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego.Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 czerwca 2003 r.

w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów ogł. w Dz. U. nr 105, poz. 991. stanowi w § 4, że organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi uprawnionymi do pobierania i podziału opłat od urządzeń i nośników są:

1)Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dziel Naukowych i Technicznych KOPIPOL – na rzecz twórców; i 2) Stowarzyszenie Autorów i Wydawców „Polska Książka” – na rzecz wydawców.

21

Art. 201 prawa autorskiego mówi w ust. 1, że: „1. Posiadacze urządzeń reprograficznych, którzy

prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich, są obowiązani do uiszczania za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, opłat w wysokości do 3% wpływów z tego tytułu na rzecz twórców oraz wydawców, chyba, że zwielokrotnienie odbywa się na podstawie umowy z uprawnionym. Opłaty te przypadają twórcom i wydawcom w częściach równych.”

*

Art. 20 ust. 1 prawa autorskiego stanowi, że: „Producenci i importerzy:

1) magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń, 2) kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu,

3) czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu urządzeń wymienionych w pkt 1 i 2

– są obowiązani do uiszczania, określonym zgodnie z ust. 5, organizacjom zbiorowego zarządzania, działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, opłat w wysokości nieprzekraczającej 3 % kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników.”

*22

Art. 23 prawa autorskiego stanowi o prawie korzystania z chronionych utworów w zakresie własnego użytku osobistego.

1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego („utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie” art. 6 pkt 3 pr. aut.) utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

23

Zdaniem utworów komentarza(*) do art. 23 pr. aut.: „ … fakt, iż osoba dokonująca zwielokrotnienia dzieła

(np. lekarz wykonujący odbitkę z czasopisma fachowego) wykorzystuje wiadomości z niego uzyskane w celach zawodowych, objęty jest zakresem działania przepisu o dozwolonym użytku osobistym. Istotne jest bowiem, że z uzyskanej odbitki lekarz ten nie będzie korzystał poza kręgiem osób określonych w art. 23 ust. 2” .

Ale uwaga:„Użytek wewnątrz zakładu pracy nie jest użytkiem

osobistym i nie podlega przepisowi art. 23. Zakład pracy, który dla swoich pracowników wykona określoną liczbę egzemplarzy dzieła w celach szkoleniowych, powinien na taki użytek uzyskać zezwolenie, chyba że jest to instytucja naukowa lub oświatowa (art. 27)”. (*) Janusz Barta, Monika Czajkowska-Dąbrowska, Zbigniew Ćwiąkalski, Ryszard Markiewicz, Elżbieta Traple: „Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych”, Dom Wydawniczy ABC 1995, s. 179.

Art. 231 pr. aut. dotyczy dozwolonego korzystania z utworu przejściowo lub incydentalnie w sytuacji, kiedy nie ma to samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowi część procedury związanej z usługą m.in. biblioteczną:

„Nie wymaga zezwolenia twórcy przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów, niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowiące integralną i podstawową część procesu technologicznego oraz mające na celu wyłącznie umożliwienie:

1) przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika

lub2) zgodnego z prawem korzystania z utworu.”

25

Art. 27 pr. aut. stanowi o prawach instytucji naukowych i oświatowych:

„Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.”

Ale uwaga:Sporządzenie „egzemplarza fragmentów rozpowszechnionego

utworu nie może naruszyć autorskich praw osobistych. Art. 16. pr. aut. mówi, że : „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: …

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania:” 26

Art. 28. pr. aut. stanowi m.in. o prawach bibliotek: „Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:1)udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych;2)sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów;3)udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.”Art. 6.1.W rozumieniu ustawy: 1) utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie; (…) 3) utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie; 27

Art. 29 pr. aut. mówi o „prawie cytatu”:

„1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.2 (1). Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 21, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.”

28

Art. 30 pr. aut. mówi o uprawnieniach ośrodków informacji i dokumentacji naukowej.

„1. Ośrodki informacji lub dokumentacji mogą sporządzać i rozpowszechniać własne opracowania dokumentacyjne oraz pojedyncze egzemplarze, nie większych niż jeden arkusz wydawniczy, fragmentów opublikowanych utworów.2. Twórca albo właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi jest uprawniona do pobierania od ośrodków, o których mowa w ust. 1, wynagrodzenia za odpłatne udostępnianie egzemplarzy fragmentów utworów.” 29

30

Biblioteki szkolne mogą uczestniczyć w przygotowywaniu imprez okolicznościowych. Warto więc przytoczyć tu art. 31 ustawy o prawie autorskim.

Wolno nieodpłatnie wykonywać publicznie rozpowszechnione utwory podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich lub oficjalnych uroczystości państwowych, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowych i artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, z wyłączeniem imprez reklamowych, promocyjnych lub wyborczych.

31

Dopuszczalne jest także korzystanie z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli korzystanie to odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia, nie ma zarobkowego charakteru i jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia.

Art. 331

Wolno korzystać z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli to korzystnie odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia, nie ma zarobkowego charakteru i jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia.

Art. 34. i 35 pr. aut. określają warunki korzystania z utworów w granicach dozwolonego użytku.

Art. 34 stanowi:„Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.”Art. 35 mówi, że: „Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.” 32

Dziękuję za uwagę !

33