Bolesti biljaka

Glavnica rai Prouzrokova: Claviceps purpurea

Pojava, rairenost i tetnost

Sklerocija rai moe izazvati znaajno smanjenje prinosa rai. Meutim tetnost ovog oboljenja je vea zbog otrovnosti za ljude i ivotinje. Sklerocije sadre alkaloid ergotamine. Ukoliko se u ishrani pojavi ovaj alkaloid dolazi do trovanja. Sklerocije se istovremeno koriste i u farmaceutskoj industriji.

Simptomi

Patoloke promjene pojavljuju se na cvijetu i plodu rai. Plodnik zadebljava, ruiaste je boje pokriven bjeliastom navlakom iz koje se izliva sluzasta tenost.Ova tenost se pojavljuje na povrini klasaka u vidu kapljica. Iz zaraenog plodnika se ne razvija zrno ve sklerocija. Izduene su 2-3 cm i imaju izgled pseeg nokta prenika 2-4mm. Mlade sklerocije su sivo-ljubiaste a po formiranju sivo-crne.. Vrlo su postojane i u zemljitu

sklerocije mogu ostati dui niz godina. Sklerocije obino klijaju u vrijeme cvijetanja. Prohladno i vlano vrijeme otvorenost cvijeta pogoduje ostvarenju infekcije.

Mjere zatite

Na podruima gdje se sklerocija intenzivno pojavila gajiti leguminoze dui niz godina

Koenje trave na meama parcela Obratiti panju na gajeni sortiment

Otkrivena gar jema Prouzrokova: Ustilago nuda


Iako se javlja u svim rejonima gajenja ovo nije ekonomski znaajnije oboljenje. Ali u podruima sa vlanom klimom u toku cvijetanja moe doi do jaih zaraza a time i do ekonomski znaajnijih teta. Pogotovo treba istaknuti one zemlje u kojima se ne obavlja tretiranje sjemena jema protiv otkrivene gari.

Simptomi

Ovaj parazit ostvaruje sisteminu zarazu jema. Biljke iznikle iz zaraenog sjemena, proima micelija parazita koja prodire ne samo u lie, stablo i korijen ve i u primodijum klasa. Simptomi se ispoljavaju samo na klasu i to na nain da se plodnik razara a umjesto njega se javljaju hlamidospore. Zaraeni klasovi se pojavljuju par dana ranije i neto su vii. Izuzev vretena svi dijelovi klasa pretvaraju se u crnu prainu hlamidospora.

Parazit se iri i ostvaruje infekciju samo u toku cvijetanja.

Mjere zatite

Mehanike mjere odsjecanje zaraenih klasova Koristiti nezaraeno sjeme za sjetvu Sprovoditi dezinfekciju sjemena fungicidima na bazi karboksina, flutriafola,

propikonazola i sl.

Mreasta pjegavost jema Prouzrokova: Pyrenophora teres

Anamorf: Drechslera teres


Najintenzivnije se javlja u vlanim predjelima iako se javlja u svim rejonima gajenja. pored ovoga intenzitet javljanja zavisi i od osjetljivosti sorte i vremenskih uslova. Usljed smanjenja asimilativne povrine smanjenje prinosa moe ii i do 25%. Uglavnom napada jeam.

Simptomi

Simptomi se javljaju na lisnim rukavcima i na zrnima. Na listovima se prvo pojavljuju duguljaste pjege, mrke boje. U njihovom okviru se javljaju tamne linije to im daje mreast izgled. Zaraeni dio zrna postaje mrke boje.Gljiva se odrava na biljnim ostacima i na zaraenom sjemenu. Optimalna sporulacija gljive je oko 20oC. Dugi topli i suni period zaustavlja irenje bolesti.

Mjere zatite

Duboko zaoravanje zaraenih biljnih ostataka Tretiranje sjemena sisteminim fungicidima Folijarna primjena sisteminih fungicida Primjena fungicida na bazi triadimefona

Siva pjegavost klasa penice prouzrokova: Leptosphaeria nodorum

Anamorf: Septoria nodorum


Bolest rairena naroito u zemljama srednje Evrope. Na podruima Sredozemlja, pojaani intenzitet moe da se oekuje kada je u periodu intenzivnog porasta i cvjetanja biljke vrijeme vlano sa estim kiama. tetnost ovog oboljenja se ispoljava u vidu smanjenja prinosa i pogoranja kvaliteta zrna, posebno u sjemenarskoj proizvodnji zrna. Najznaajniji domaini ovog parazita su penica, tritikale, i jeam.

Simptomi

Simptomi su slii kao kod Septoria tritici stim da se simptomi pojavljuju i na plevicama, lisnim rukavcima i na stablu. Takoe, parazit prezimljava na biljnim ostacima i na sjemenu u vidu piknida.

Mjere zatite

Gajenje manje osjetljivih sorti Upotreba zdravog i dezinfikovanog sjemena Tretiranje fungicidima na bazi propikonazola, triadimefona, proholaza

Napomena

Poto se parazitiranje odnosi na gornje listove i klas, tretiranje usjeva treba obaviti neposredno nakon klasanja strnih ita.

Siva pjegavost lista penice Prouzrokova: Mycosphaerella graminicola

Anamorf: Septoria tritici


U zemljama Sredozemlja,naroito u vlanim godinama moe masovno da se javi pogotovo na osjetljivim genotipovima. Pri povoljnim uslovima, bolest moe da se proiri sa donjih listova na gornje kada su gubici i najvei. Usljed suenja zaraenih listova dolazi do smanjivanja asimilativne povrine i neminovnog smanjenja prinosa i kvaliteta. Posebno su gubici najvei ukoliko se bolest masovno pojavi prije klasanja biljke.

Najei domaini ovog parazita su penica dok ostala strna ita (tritikale, jeam i ovas ) napada samo u povoljnim uslovima za razvoj parazita.

Septoria tritici

Simptomi

Pjegavost se uglavnom javlja na listovima. Prvi simptomi se uoavaju na donjim listovima u vidu hlorotinih pjega koje se vremenom izduuju i postaju ovalne. Poslije dolazi do nekroze i suenja lista. Unutar pjega u vidu crnih tjelaaca formiraju se piknidi sa piknosporama. Parazit prezimljava u ostacima biljnih ostataka. prva zaraza moe da se ostvari u jesen dok se masovna zaraza i irenje parazita odvija u proljee ali i kasnije.

Mjere zatite

Gajenje otpornih sorti Preventivne agrotehnike mjere - plodored, zaoravanje zaraenih ostataka

Hemijske mjere - upotreba fungicida sistemika na bazi propikonazola.

Lisna ra penice Prouzrokova : Puccinia recondita


Ovo je stalni pratilac penice i predstavlja najvei problem kod kasnostasnih ozimih ali i jarih sorti penice. Pri povoljnim klimatskim uslovima poetkom votane zrelosti, stepen zaraze moe da iznosi i do 85%. Do sada je indentifikovan vei broj rasa ovog parazita, koje su po patogenim osobinama prilagoene sortama.

Puccinia recondita

Simptomi

Ova ra se pojavljuje na liu i lisnim rukavcima Uredopustule su sitne, okrugle rasto-crvene boje i nepravilno rasute po gornjoj povrini lista. Parazit prezimljava na mladim biljkama penice u uredostadiju. Maximalno razvie penice nastaje od cvijetanja do mlijene zrelosti. Kratak period inkubacije,brojnost spora i njihovo rasejavanje omoguava brzi razvoj irih epidemija lisne re.

Mjere zatite

Gajenje visokootpornih sorti

Preventivne mjere ( unitavanje samoniklih biljaka u jesen prije nicanja novog usjeva )

Optimalno vrijeme sjetve Hemijske mjere fungicidima na bazi triadimefona

Crna ra strnih ita Prouzrokova: Puccinia graminis


Spominje se jo u prvim pisanim dokumentima o kultivisanoj penici Javlja se u svim regionima gajenja. Uestalost prije svega zavisi od osjetljivosti sorte i agroekolokih uslova. Kod oboljelih biljaka javlja se poviena transpiracija usljed ega dolazi do prijevremenog suenja oboljelih dijelova. Biljke postaju osjetljive na mraz i suu. Gljiva pripada grupi heteroksenih parazita a najea prelazna biljka hraniteljka je imirika.

Simptomi

Karakteristini simptomi se javljaju na stablu i na lisnim rukavcima i to u vidu dugih uzanih eliptinih uredopustula ute ili smee boje u vidu plikova paralelnih sa osom stabla. Kasnije kod pucanja uredopustula oslobaa se uto-rasta masa ljetnjih spora-uredospora. Na kraju vegetacije uredopustule dobijaju tamniju boju. Duina odravanja klijavosti uredospora zavisi od vlanosti vazduha,zemljita i od temperature Na zaraenim mladim biljkama uredospore mogu da prezime.

Mjere zatite

Oprez pri koritenju azotnih ubriva Vrijeme sjetve Unitavanje prelaznih biljaka hraniteljki Optimalni sklop biljaka

Puccinia graminis

Gar penice Prouzrokova: Ustilago tritici


Ovo oboljenje je prisutno u svim podruima gajenja. tetnost je naroito bila velika ranije, kad su procenti tete bili vei od 50%. Ustilago tritici je usko specijalizovani parazit.

Simptomi

Bolest razara sve dijelove klasa osim vretena i umjesto ovih dijelova biljke formira tamnu masu hlamidospora. Razaranje nastupa u toku formiranja klasa. Zaraeni klasovi se pojavljuju 1-2 dana ranije od zdravih. Oboljeli klasovi se prepoznaju po tome to su svi dijelovi (osim vretena ) pretvoreni u crnu masu hlamidospora. Sekundarni simptomi se pojavljuju neto kasnije kad se usljed djelovanja vjetra rasije masa hlamidospora te ostaje samo golo vreteno klasa.

Ustilago tritici

Za irenje hlamidospora najpogodnije je vlano i toplo vrijeme sa umjerenim vjetrom. Optimalna temperatura je 23-30 oC. Povoljnost uslova za infekciju treba da se poklopi sa cvjetanjem.

Mjere zatite

Kasnija sjetva u jesen ili ranija u proljee Kod sjemenskih usjeva preporuuje se mehaniko uklanjanje garljivih klasova Aprobacija usjeva -na poetku klasanja

Glavnica penice Tilletia caries


Razara endosperm zrna a zrna koja ne razori zagauje svojim hlamido sporama i time prinos ini neupotrebljivim. Zabiljeeni su gubici i do 95%, te je ovo jedno od najtetnijih oboljenja penice. Rasprostranjena je u cijelom svijetu. U novije vrijeme primjenom i koritenjem dezinfekovanog sjemena uticaj ovog oboljenja je uveliko smanjen. Pored Triticum spp. napada i druge vrste iz porodice Poaceae.

Simptomi

Glavnica se zapaa od poetka mlijene zrelosti pa nadalje. Klasovi oboljelih biljaka su neto tamniji a boja se intenzivira kako odmie vegetacija. Oboljeli klasovi su uspravni radi lakoe. Ova pojava se zove jo i "stravost". Zaraene biljke su nieg rasta u odnosu na primjenjenu sortu. Glavniava zrna su tamna laka i pucaju. Kada im se lomi sjemenjaa iz ovakvih zrna ispada crni prah-hlamidospore parazita. Karakteristian miris potie od sadraja trimetilamina. Za klijanje hlamidospora optimalna temperatura je 16-20

Co

Izgled zdravog i zaraenog (desno) zrna penice

Mjere zatite

Koristiti dezinfikovani sjemenski materijal

Napomena

Bez obzira to se veoma uspjeno ovo oboljenje moe suzbijati preparatima na bazi organske vezane ive ( Radosan,Zorosan,Panogen) treba ih izbjegavati radi visoke toksinosti ( zabrana koritenja u zemljama EU )

Pepelnica strnih ita Pojava, rairenost i tetnost

Pepelnica je veoma raireno oboljenje ali najintenzivnije se razvija u humidnim i semi-aridnim regionima. prosjeni gubici prinosa penice iznose 5-10% dok su kod jema duplo vei. Gubici prinosa nastaju kada pepelnica u vrijeme formiranja zrna zahvati gornju treinu biljke naroito list zastaviar i klas. Erysiphe graminis parazitira sva strna ita i oko 100 rodova porodice Poacea.

Simptomi

Simptomi razvoja pepelnice u poetku se teko uoavaju. Primarna zaraza se ostvaruje na bazalnom dijelu donjih rukavaca odnosno stabla,na mjestima gdje je usjev najgui. Kasnije zahvata list i bolest se postepeno iri ka gornjim dijelovima biljke. Na zaraenim dijelovima razvija se bijela pahuljasta navlaka prvo u vidu gomilica koje poslije prekrivaju cijele povrine. Starije navlake dobijaju sivo-smeu boju. Za razvoj bolesti su vani su temperaturni uslovi i vlanost tokom marta i aprila. Toplo i suvo vrijeme u ovom periodu dovodi do intenziviranja rasta.

Mjere zatite

Plodored Optimalni rokovi sjetve Unitavanje samoniklih biljaka strnih ita prije nicanja jesenjih usjeva Folijarna primjena fungicida Koritenje sistemika za tretiranje sjemena

Napomena

U veini sluajeva hemijsko suzbijanje pepelnice treba primjenivati samo u sluaju kada se procijeni da e se zaraza proiriti i na gornju treinu biljaka naroito list zastaviar i klas.

Crna trule korijena i prizemnog dijela stabla strnih ita Prouzrokova : Gaeumannomyces graminis

Anamorf: Phialophora radicola


Ovo je rasprostranjeno oboljenje irom svijeta. Posebno treba istai uestalost pojave na onim podruima gdje se intenzivno gaje ozime forme penice a dgje preovladava visoka vlanost. Posebno joj pogoduje uzgoj penice u monokulturi. Gubici u prinosu mogu da iznose i do 50% a prije svega to je rezultat nekroze i dezorganizacije korijena te prizemnog dijela stabla. Gaeumannomyces graminis, napada veliki broj biljaka iz porodice Poaceae, naroito cerealije.

Simptomi

Gaeumannomyces graminis

Vidljivi simptomi se uoavaju tek u proljee i kasnije iako se zaraza ostvaruje u jesen. Iskljuivo, bolest se manifestuje na prizemnom dijelu stabla i korijena u vidu nekroze ovih organa. Nekrotirani dijelovi dobijaju svijetlomrku do potpuno tamno boju na kojima se razvija prevlaka micelije iste boje. esto ovo obojenje se zove jo i "crna noga". Gljiva se u zemljitu odrava vie godina u vidu micelije i peritecija na ostacima zaraenih biljaka. Ukoliko se vlanost zemljiata odri na nivou od 60-80% sa temperaturom izmeu 10-23C veliki procenat zaraze je neminovan.

Mjere zatite

Obavezan plodored Obratiti panju na nedostatak bakra u zemljitu ali i na viak nitrogena Duboko zaoravanje strnike Obratiti panju na rokove sjetve

Soivasta pjegavost strnih ita Prouzrokova: Pseudocercosporella herpotrichoides


Javlja se u svim regionima gajenja. Intenzitet pojave i tetnosti se poveava sa poveanim udjelom monokulture. Polutura,tura zrna dovode do smanjenja prinosa ali i pogoranja kvaliteta. Najznaajniji domaini su penica,jeam i ra.

Simptomi

Simptomi se uoavaju poslije klasanja biljaka. Na prizemnom dijelu stabla javljaju se uzdune eliptine pjege soivastog izgleda-podsjeaju na oko. Tkivo u okviru pjega je u poetku vrsto a kasnije se javljaju ulegnua te postaje lomljivo. U upljini stabla parazit razvija micelij dok se na povrini javljaju sitne i tamne sklerocije. Klasovi su bijeli, sazrijevanje je prijevremeno a zrna tura.

Pseudocercosporella herpotrichoides

Mjere zatite

Obavezan plodored Spaljivanje zaraenih strnika (traiti dozvolu od nadlenih organa) Duboko oranje

Upotreba CCC preparata za skraivanje stabljike moe da smanji intenzitet bolesti Upotreba fungicida na bazi karbendenzima u fenofazama G-J i K Obratiti panju na pH vrijednost zemljita

Fuzarioza klasa penice Prouzrokova: Gibberella zeae

Anamorf: Fusarium graminearum


Pojavljuje se na svim podruima u kojima za vrijeme cvijetanja i formiranja zrna preovlauje vlano i toplo vrijeme. tetnost se ogleda prije svega u pogoranju kvaliteta zrna kada prouzrokovai ovog oboljenja u zaraenim zrnima proizvode mikotoksine-zearalenon opasne po zdravlje. U uslovima koji pogoduju razvoju ovog patogena zaraza moe da dosegne i do 50%. Treba napomenuti da je ovo i jedan od ograniavajuih faktora daljeg poveanja prinosa po jedinici povrine. Jo jedna od karakteristinosti je ta da kad se klica razvija iz zaraenog zrna gubi orijentaciju rasta i propada u manje povoljnim zemljinim uslovima. Ovo su polifagni paraziti a pored strnih ita mogu parazitirati i kukuruz te neke druge gajene biljke.

Simptomi

Prvi simptomi se uoavaju poslije cvijetanja penice. Gubi se normalna zelena boja klasaka i usljed nekroze tkiva postaje slamnasto ut. U zaraenim klasu se formiraju zrna razliitog stepena nalivenosti i zahvaeni micelijom gljiva. Pri osnovi zaraenih klasaka ali i na plevima formira se narandasto-crvenkasta navlaka od micelije i sporonosnih organa parazita.. Krajem vegetacije formira se aava navlakasaprofitnih mikroorganizama. Ispod potpuno zaraenog klasa stablo poprima mrko-ljubiastu boju.

Fusarium graminearum

Mjere zatite

Plodored Upotreba zdravog i dezinfikovanog sjemena Preventivno prskanje fungicidima-prepatati za kompletnu zatitu usjeva

Fuzariozna trule korijena i stabla Prouzrokovai: Gibberella zeae

Anamorf: Fusarium culmorum


Ovo je rasprostranjeno oboljenje u svijetu ali naroito znaajno je oboljenje u semiaridnim i aridnim klimatskim pojasevima. U podruima gdje se redovno javlja moe znaajno da utie na smanjenje prinosa ali i na sam kvalitet zrna. U povoljnim uslovima za razvoj patogena procenat inficiranih biljaka moe da iznosi i do 50 %. Ovi paraziti pripadaju grupi polifagnih, fakultatativnih parazita te u odreenim uslovima mogu da parazitiraju veliki broj gajenih biljaka.

Simptomi

Kod mladih biljaka zahvaeni dijelovi korijena i stabla nekrotiraju i dobijaju tamnu-mrku boju. Na uzdunom presjeku stabla u okviru nekrotinih tkiva (starije billjke) primjeuje se svijetlo ruiasta micelija parazita. Jedna od simptomatika je i prijevremeno dozrijevanje sa sitnim klasom te poluturim zrnima.

Fusarium culmorum

Mjere zatite

Gajenje manje osjetljivih sorti Upotreba zdravog sjemena Dezinfekcija sjemena Pravilna primjena agrotehnikih mjera (ouvanje zemljine vlage, plodored

izbalansirano ubrenje)

Snjena plijesan strnih ita Prouzrokova :Calonectria nivalis Schaffnit

Anamorf: Fusarium nivale


Rasprostranjeno oboljenje na ozimim strnim itima u podruima sa hladnom i umjerenom klimom. Rejoni srednje i sjeverne Evrope. U sluaju kad se snjeni pokriva due zadri

na usjevima zaraza se kree od 0.5-15%. Zaraza klasa se rijetko ostvaruje. tete nastaju usljed propadanja bokora -veih ili manjih oaza.

Domaini i specijalizacija

Napada ozime sorte penice, ozimi jeam, ovas i ra.

Fusarium nivale

Simptomi

Manje ili vee oaze sasuenog i sljepljenog lia uz zemlju. Lie je zahvaeno micelijskom navlakom bijele boje Jae zaraene biljke propadaju pa ostaju prazna - elava mjesta. Simptomi se mogu javiti i na starijem liu mladih biljaka u vidu krupnih nekrotinih pjega oivenih tamnoljubiastom zonom i sivim sredinjim dijelom. Rijetko, u fazi cvjetanja moe biti zahvaen i klas.

Razvoju bolesti odgovara prisustvo snjenog pokrivaa i visoka vlanost zemljita.

Mjere zatite

Plodored Neto kasnija sjetva Dezinfekcija sjemena Preventivno tretiranje biljaka u jesen nekim od sisteminih fungicida

Mjehurasta gar kukuruza - U.maydis POJAVA RAIRENOST I TETNOST

U.maydis je redovni pratilac proizvodnje kukuruza u svim regionima njegovog gajenja.Gubici u prinosu su obino mali, zaraza retko prelazi 10%, kada smanjenje prinosa iznosi oko 2%.

U.maydis je redovni pratilac proizvodnje kukuruza

SIMPTOMI

Simptomi bolesti se ispoljavaju u vidu mehurasti izraslina, guka ili tumora, razliitih veliina i oblika, na svim nadzemnim delovima biljaka.Najkrupniji tumori se stvaraju na klipu i na stabljici (15 cm u preniku), a najsitniji du nerava lista (0,6-1,2cm u preniku). Tumori su u poetku prekriveni bjeliasto-sivom opnom, koja postepeno postaje tamnija, skoro crna. Kasnije se opna sui i puca pa se iz ovih mehurova oslobaa crna prakasta masa, koja predstavlja sporonosne organe parazita (hlamidospore).

U.maydis

MERE ZATITE

Pojedinim agrotehnikim merama moe se ouvati vitalnost biljaka (kvalitetna osnovna i predsetvena obrada, izbalansirano ubrenje, optimalan sklop biljaka, navodnjavanje) ime se u znaajnoj meri moe smanjiti intenzitet zaraze.

Fuzariozna trule stable kukuruza Fusarium spp POJAVA RAIRENOST I TETNOST

Jedno od najrairenijih oboljenja kukuruza

Fuzariozna trule stabla spada u najrairenija oboljenja kukuruza u svetu i kod nas.Nisu retke godine kada na pojedinim parcelama usled trulei stabla dolazi do masovnog poleganja biljaka, zbog ega je mehanizovana berba oteana.U ovakvim prilikama nastaju i najvei gubici.

SIMPTOMI

Prvi simptomi bolesti se manifestuju poetkom votane zrelosti kukuruza. Zaraene biljke veoma ubrzano sazrevaju, venu i sue se. Na prizemnom delu stabla dolazi do pojave svjetlomrkih do mrkih pega. Ove pege se esto manifestuju u vidu koncentrinih krugova.Korenov sistem ovi biljaka je u najveoj meri dezorganizovan. Prizemni deo stabla gubi mehaniku otpornost, postaje krt i veoma lako se lomi, obino u prizemnom delu, tako da obolele biljke poleu.

Izgled korijena zdrave (lijevo) i oboljele (desno) biljke

Na uzdunom preseku prizemnog dela stabla moe se zapaziti da je sr najveim delom razorena. Ruiasta ili crvenkasta boja razorenog korena i sri je karakteristian simptom trulei, prouzrokovan gljivama iz roda Fusarium.Klipovi kod obolih biljaka su sitniji i redovno postaju, u manjoj ili veoj meri, turi.U erektivnih tipova hibrida, kod obolelih biljaka klip zauzima visei poloaj. U naim uslovima peritecije nakon prezimljavanja, sazrevaju krajem maja i poetkom juna meseca u uslovima toplog i vlanog vremena. S obzirom da prouzrokovai ovog oboljenja napadaju i strna ita, kao i neke druge gajene biljke,inokuluma na zaraenim biljnim ostacima i u zemljitu uvek ima dovoljno, zbog ega njegova koliina ne igra presudnu ulogu kod zaraze biljaka, ve drugi faktori, kao to su osetljivost hibrida, vremenski uslovi, agrotehnike mere, tip zemljita i dr. Pojedini agrotehniki faktori kao to su sklop biljaka, ubrenje, obrada i drugo, veoma znaajno utiu na intenzitet pojave ove bolesti u sunim godinama. Na lakim, peskovitim zemljitima ili na uzviicama parcele, najpre dolaze do deficita vode u zemljitu, to prouzrokuje gubljenje vitalnosti biljke i poveanja njihove osetljivosti prema fuzarionoj trulei stabla kukuruza. Jednostrana upotreba veih doza azotnih ubriva, takoe

doprinosi veoj osetljivosti biljaka i intenzivnijoj pojavi ovog oboljenja.

Izgled stabla zdrave (desno) i oboljele (lijevo) biljke

MJERE ZATITE

U cilju smanjenja intenziteta trulei korena i stabla, potrebno je preduzimati niz preventivnih mera zaite.Na prvom mestu je gajenje najotpornijih hibrida kukuruza prema ovom oboljenju.Vanije agrotehnike mere za ouvanje vitalnosti biljaka su: kvalitetna osnovna i predsetvena obrada, optimalan sklop biljaka, izbalansirano ubrenje,

meuredna obrada, unitavanje korova i ukoliko postoji sistem za navodnjavanje, biljkama treba obezbjediti dovoljnu koliinu vode u vreme cvijetanja i formiranja zrna.

Plamenjaa kukuruza Sclerophthora macrospora Plamenjaa kukuruza

Prouzrokova: Sclerophthora macrospora


Ovo je raireno oboljenje u rejonima sa umjerenom klimom. Plamenjaa rijetko izaziva ozbiljne tete ali treba istai da najvee tete nastaju kod rane zaraze neposredno po nicanju kukuruza.

" ludi vrh" ili "vjetiija metla" - jedan od karakteristinih simptoma Sclerophthora macrospora

Simptomi

Simptomi se razlikuju u zavisnosti od stepena zaraze i faze razvoja biljke. Svi nadzemni organi biljke mogu biti zaraeni. Jedna od karakteristika je pojava velikog broja krlljavih zaperaka ( do 10 na biljci ). Takoe treba istai i poliferaciju velika masa nerazvijenih gusto poredanih lisnih izdanaka metlice a ponekad i klipa. Krljavost i hlorotina prugavost listova takoe je jedan od simptoma ovog oboljenja. Zaraza je sistemina i prisutna plavnim terenima

Mjere zatite

Preventivne melioracione mjere u cilju regulisanja vodnog reima zemljita

Ra kukuruza Prouzrokova: Puccinia sorghi


P. sorghi je rairena svuda po svijetu.U rejonima gdje se kukuruz gaji tokom cijele godine ovo oboljenje predstavlja ozbiljan problem. Zahvaljujui gajenju visoko otpornih hibrida pojava i gubici na kukuruzu su danas beznaajni. heterokseni je parazit i dio razvojnog ciklusa odvija se na hraniteljkama Oxalis ssp.

Simptomi

Napada nadzemne organe najee lie. uto-mrke okrugle uredopustule se stvaraju na obe strane lista. Pred kraj vegetacije uredopustule tamne a usljed pucanja epidermisa iznad pustula oslobaa se prakasta masa teleutospora. Prohladno i vlano vrijeme pogoduju razvoju bolesti.

Mjere zatite

Gajenje otpornih hibrida Folijarna primjena fungicida

Plijesan klipa kukuruza Prouzrokovai: Fusarium spp. Penicillium spp.


Osim u polju, ovo oboljenje klipa moe da se javi i u koevima. esto od napada nekih gljiva nisu poteeni ni vjetaki osuena zrna u silosima poto je perikarp kod ovih zrna esto oteena. tetnost se oituje u smanjenju prinosa i u pogoranju hranjive vrijednosti zrna. ovo moe biti naroito tetno na neke domae ivotinje. Na mikotoxine koje proizvode gljive iz roda Fusarium najosjetljivije su svinje. Bolest je rairena u svim reonima gajenja. Prouzrokovai ovog oboljenja spadaju u saprofite odnosno u fakultativne parazite.

Simptomi

Ruiasta plijesan - F. graminearum, spolja se na komuini obrazuju masovne makrokonidije u vidu crvenkaste navlake. Zaraava klip preko svile u fazi precvjetavanja kukuruza. Ukoliko vlanom i toplom vremenu od svilanja do zrenja ( prethodi dui suni period ) - masovna zaraza klipa je neizbjena

Bijela plijesan - F. moniliforme, razlika od prethodne je u tome to patogeni zahvataju pojedinana zrna ili grupe zrna koja su prekrivena gustom navlakom prakaste micelije, bjeliasto - ruiaste boje. Zaraza se ostvaruje preko oteenje komuine a nastaje od larve kukuruznog plamenca, ptica i glodara. Oboljenje ne zavisi toliko od vremenskih

uslova.

Mjere zatite

Gajenje otpornih ranostasnih hibrida Agrotehnike preventivne mjere Tano odreivanje vremena poetka berbe kukuruza ( 20% vlage )

Siva pjegavost lista kukuruza Prouzrokova: Setosphaeria turcica

Anamorf: Drechslera turcica


Ovo oboljenje spada u ekonomski najznaajnije bolesti kukuruza. esto oboljenje je SAd i u Evropi. Kod osjetljivih genotipova u povoljnijim godinama za razvoj bolesti gubici prinosa mogu biti i do 25%. danas se u Evropi gaje visokootporni hibridi tako da je ovo oboljenje praktino izgubolo znaaj. Pored kukuruza napada i gajeni i divlji sirak, sudansku travu i teozintu.

Simptomi

Na liu se pojavljuju sivo-zelene ili smee pjege koje su oivene tamnosmeim rubom. Pjege su eliptinog oblika veliine 2.5-15x1.25 cm. Zapaaju se prvo na donjim listovima

a kasnije i naostalim. Jae zaraeni listovi se sue. S. turcica prezimljava na zaraenim ostacima biljaka u vidu micelija i hlamidospora. primarna zaraza se u umjerenim klimatskim uslovima ostvaruje poetkom juna mjeseca. Optimalna temperatura za razvoj bolesti je 17-25 oC. Pjege se ostvaruju poslije ostvarene zaraze u roku od 7-12 dana.

Drechslera turcica

Mjere zatite

Gajenje otpornih hibrida Folijarno tretiranje usjeva na bazi mankozeba (osjetljivi genotipova kukuruza)

Pjegavost lia kukuruza Prouzrokovai: Cochiliobolus carbonum

Anamorf: Bipolaris zeicola


Znaajnije tete priinjava kod nekih sorti u sjemenarskoj proizvodnji za razliku od merkantilne gdje je stepen zaraze manji radi otpornosti hibrida. Pored kukuruza napada i biljne vrste iz roda i Sorghum

Simptomi

Pjege su veliine 03.-2.5 cm ovalne svijetlosmee boje. Jae zahvaeni listovi se sue a razlog je nekroza tkiva. Pored lista napada i lisni rukavac ali i zrno. zaraena zrna su prekrivena crnom navlakom micelije i konidijama parazita. prezimljava na zaraenim biljnim ostacima u vidu micelije i na zaraenom sjemenu. Vlano i toplo vrijeme pogoduje razvoju bolesti. inkubacioni period traje 3-7 dana.

Bipolaris zeicola

Mjere zatite

Stvaranje i gajenje visoko otpornih hibrida kukuruza Dezinfekcija sjemena

Siva trule suncokreta Botryotinia fuckeliana Anamorf: Botrytis cinerea

POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Siva trule se javlja u skoro svim podrujima proizvodnje suncokreta. Meutim, vee tete priinjava samo u umerenim i vlanim podnebljima

SIMPTOMI

Siva trule se moe javiti na suncokretu od klijanja sjemena do etve. Zaraeno sjeme, u uslovima prohodnog i vlanog vremena, truli i propada. Pojava guste, sive navlake na sjemenu i klijancima predstavlja vaan diagnostiki znak ove bolesti. Oboljenje moe da se javlja i na stablu, zati na listu i na lisnim drkama suncokreta. Zaraeni delovi dobijaju svetlomrku boju sa sivkastom prakastom navlakom od konidiofora i konidija gljive.

Simptomi sive trulei se najcese javljaju na glavicama suncokreta. Prvi simptomi oboljenja uoavaju se sa dorzalne strane glavice gdje nastaju svijetlo-mrke ugnute pjege, koje se postepeno poveavaju, zahvatajui vee povrine tkiva. Simptomi se zatim razvijaju na sjemenu i na sjemenoj loi. U usolvima visoke vlanosti vazduha na svim zaraenim tkivima se obrazuje karakteristina prakasta siva navlaka od parazita u kojoj se, ponekad formiraju skerocije gljive. Optimalna tem. Za klijanje konidija je izmeu i 17 i 27 0C. Sklerocija se obrazuju pri niim temperaturama ( 4- 13 0C).

MERE ZATITE

Primena preventivnih mera . Viegodinjim plodoredom, suzbijanje korova, unitavanjem zaraenih biljnih ostataka (zavaravanjem ili spaljivanjem), smanjuje se koliina inokuluma parazita u zemljitu. Foijarna primena fungicida (botriticida) na bazi vinklozolina, prosimidona, iprodiona i slinih u vreme suncokreta, takoe moe da smanji zarazu. Ova mera se naroito preporuuje kod sjemenske proizvdnje suncokreta.

Crna pjegavost suncokreta Leptosphaeria lindqiustii Anamorf: Phoma macdonaldi

POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Crna pjegavost suncokreta je rairena u mnogim zemljama Evrope, Severne i June Amerike. Smanjenje prinosa kod obolelih biljaka moe iznositi 18-40, pa i do 63 % u koliko doe do prevremenog uvenua biljke.

SIMPTOMI

Prvi simptomi bolesti se javljaju u fazi cvijetanja i poetka formiranja zrna suncokreta. Parazit napada lie, lisne drke, stablo i glavicu biljaka. Primarna zaraza se ostvaruju na starijim listovima gdje se mogu zapaziti nekrotine pjege razliitih veliina i oblika. U poetku se ispoljavaju u vidu sitnih nekrotinih pjega koje se ubrzo poveavaju dobijajui eliptini oblik. Spajaju se u vee nekrotine povrine, koje prstenasto obuhvataju lisnu drku, pa se cijeli list sui. Najtipiniji simptomi ovog oboljenja ispoljavaju se na stablu biljaka. Na mjestu spajanja lisne drke sa stablom, kao i na donjim delovima stabla, javljaju se okruglaste, eliptine ili nepravilne krupne crne pjege (5-10 cm u preniku). Pri povoljnim uslovima za razvoj bolesti, broj pjega se poveava, spajaju se i prstenasto obuhvtaju stablo.

Optimalna temperatura za razvj bolesti je oko 25 0C kada inkubacija traje svega 4 dana. Inae, razvoj parazita se odvija u irokom temperaturnom intervalu izmeu 5 i 30 0C. Za ostvarenje zaraze neophodna je visoka relativna vlanost vazduha.

MERE ZATITE

Najefikasniji i ujedno najcelisodniji nain suzbijana crne pjegavosti je gajenje manje osjetljivih sorti i hibrida suncokreta. Viegodinja plodosmena, prostrana izolacija, upotreba zdravog i dezinfikovanog sjemena, izbalansirano ubrenje i primena svih agrotehnikih mera u cilju stvaranja optimalnih uslova za normalan rast i razvie biljaka predstavlaju glavne preventivne mere za smanjenje zaraze i tete od ove bolesti.

Sivo mrka pjegavost suncokreta Diaporthe helianthi SIMPTOMI

Prvi simptomi bolesti se javljaju na donjim listovima i na stablu, obino pri kraju cvetanja suncokreta. Na ivicama donjih listova nastaju svetlomrke pjege u kjima tkivo nekrotira. Nekroza tkiva se brzo iri du glavnih nerava lista u obliku slova V. Zaraen list vema brzo potpuno nekrotira i propada. Preko lisnih rukavica parazit dospeva u stablo gde prouzrokuje karakteristine simptome za ovo oboljenje. Na mestima gdje su lisne drke nasaene obrazuju se svetlomrke, okruglaste do izduene eliptine pjege.

Kasnije centralni delovi pjega postaju sivkasti, a ivini tamno mrki. U povoljnim uslovima za razvoj bolesti broj i veliina pjega se poveava a zatim dolazi do njihovog spajanja u vee nekrotine povrine. U vreme nalivanja zrna, pjege postaju tamne, skoro crne boje. Zaraene djelove stabla parazit dezorganizuje (razara), usled ega se jae zahvaene biljke lako lome i poleu. Za razvoj epifitocije bolesti - od vremena formiranja butna pa sve do poetka cvetanja suncokreta potrebni su: pored dovoljne koliine inokuluma, osetljiv domain, dosta visoka temperatura (25-27 0C), kia ili rosa i visoka relativna vlanost vazduha. Pojedini agrotehniki faktori mogu, u manjoj ili veoj mjeri, da utiu na intenzitet pojave ove bolesti. Prevelika gustina useva (iznad 50.000 biljaka po hektaru) znatno doprinosi poveanju intenziteta zaraze. Jednostrano ubre sa veim dozama azita, takoe utie na poveanje zaraze.

MERE ZATITE

Gajenje visko tolerantnih sortih i hibrida. Kod osetljivih genotipova suncokreta moguca je uspjena hemiska zatita useva od prouzrokovaa ove bolesti. Tretiranje biljaka treba izvoditi traktorskim prskalicama u vrijeme kada prenik butona iznosi oko 2 cm. Treba koristiti kombinaciju sisteminih i protektivnoh fungicida.

Ugljenasta trule korijena i stabla suncokreta Sclerotium bataticola POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Ova bolest je rasprostranjenja u mnogim drava s umerenim, a naroito sa toplim klimatom.

SIMPTOMI

Prvi vidljivi simptomi ovog oboljenja se javljaju poslje cvijetanja suncokreta u vidu gubljenja turgora lia. Kasnije se lie sui, ostajui due vremena da visi na biljkama. U vrijeme dozrijevanja suncokreta oboljele biljke prevremeno propadaju. Karakteristine promjene za ovo oboljenje se javljaju na korijenu i prizemnom dijelu stabla biljaka, koje se uoavaju tek pri kraju vegetacije suncokreta. Na korijenu se zapaaju nekrotine pjege mrke do crne boje. Osnovni uzrok venjenja biljaka je razaranje korena. Nekroza prstenasto zahvata prizemni deo stabla. Kora se na zaraenim dijelovima lako odvaja od drvenastog dijela stabla. Parazit se odrava u zaraenim ostacima biljaka na polju u vidu

micelije i mikrosklerocije. Infekcija mladih biljaka se odvija preko korijena. Nedostatak vlage i visoka temperatura zemljita (25-30 0C) su osnovni uslovi pojave ovog oboljenja.

MERE ZATITE

Primjena svih agrotehnikih mera, koje doprinose ouvanju vitalnosti biljaka u sunim periodima, najsigurniji su nain smanjenja intenziteta zaraze ugljenaste trulei korena i stabla suncokreta. ubrenje treba da bude izbalansirano i prilagoeno plodnosti zemljista. Gustinu sjetve, pored zahteva hibrida, treba prilagoditi i konkretnim edafskim i klimatskim uslovima svakog proizvodnog podruja.

Bijela trule suncokreta Sclerotinia sclerotiorum POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Bijela trule je oboljenje suncokreta raireno u svim rejonima gajenja ove biljke. U vlanim godinama nisu rijetke zaraze od 15-20, pa i 50 %. S. sclerotiorum je polifagni parazit.

SIMPTOMI

Prouzrokova bijele trulei napada sve organe suncokreta u svim fenofazama njegovog razvoja. U zavisnosti od fenofaze razvoja suncokreta u kojoj je biljka napadnuta, razlikuje se nekoliko oblika bijele trulei. Zaraeno sjeme odnosno klijanici brzo

propadaju. Na zaraenom sjemenu pojavljuje se bijela micelija, a kod mladih biljaka nastaju vlana trule i nekroza tkiva. Prvi simptomi bolesti se ispoljavaju u vidu gubljenja turgora listova. Na prizemnom delu stabla oboljelih biljaka dolazi do nekroze tkiva, koje dobija svijetlomrku boju. Na oboljelim delovima biljaka formira se, u vlanim uslovima, gusta bijela navlaka od micelije. Bolest redovno prstenasto zahvata stablo i usled razaranja sprovodnih snopia biljaka veoma brzo vene i ugine. Pred kraj vegetacije gljiva obrazuje tamnomrke sklerocije u okviru zaraenih dijelova biljaka.

Stabljicna forma bijele trulei se javlja u vrijeme porasti biljaka. Zaraza se ostvaruje preko lisne drke na mjestima gdje su list ili lisna drka bili oteeni. Zaraeni dijelovi dobijaju svetlomrku boju i na njima, se u vlanim uslovima, formiraju bijeliasta gusta micelija i crne sklerocije parazita Usled razaranja tkiva, dolazi do lomjenja stabla na mjestu zaraze. Bijela trule glavica se javlja krajem cvijetanja i nalivanja zrna. Na dorzalnoj strani glavice nastaju mrke, ugnute pjege, iji se obim brzo poveava. Zaraeno tkivo u okviru pjega se razmekava i poinje da truli. Sklerocije predstavlaju osnovni izvor inokuluma, koji se uglavnom odrava u zemljitu. U znatno manjoj meri sklerocije se prenose i sjemenom. Sklercije mogu da sauvaju vitalnost u zemljitu 3-7 godina.

MERE ZATITE

Primjena niza preventivnih mjera sjemena i njegova dezinfekcija. Primjena dugoronog plodoreda moe osjetnije da smanji zaraze.

Folijarna primena nekih sistematinih fungicida na bazi benomila i karbendazima, u cilju zatite glavice i stabla, ne obezbeuje zadavoljavajue efekte.

Mrka pjegavost suncokreta Alternaria helianthi POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Smatra se da kod osjetljivih genotipova suncokreta, pri povoljnim klimatskim uslovima za razvoj bolesti, ovo oboljenje moe da smanji prinos za 18-60%. S druge strane, folijarna primjena fungicida u zastiti suncokreta od mrko-sive pjegavosti doprinela je, takoe, spreavanju znaajnije pojave ovog oboljenja.

SIMPTOMI

Parazit napada sve nadzemne organe prouzrokujui pjegavost. Izgled pjega zavisi od organa na kome se formira i od reakcije genotipa suncokreta. Na listovima se najprije javljaju sitne nekrotine pjege, koje se kasnije poveavaju, a zahvaeno tkivo nekrotira i propada.U tipinim sluajevima pjege su okruglastog oblika, veliine 1-3 cm, sa koncentrinim krugovima, svijetlomrke do tamnomrke boje. Oko pjega se obino javlja hlorotini oreol koji se kasnije gubi. Na lisnim drkama pjege su izduene i tamnomrke boje. One se spajaju u vee nekrotine i ugnute pjege prstenasto zahvatajui lisnu drku. Na stablu se javljaju izduene eliptine pjege, i dostiu duinu 4-5 cm. Relativno visoke temperature (iznad 20 0C) i visoka vlanost vazduha omoguuju zarazu i razvoj bolesti. Optimalna temperatura za razvoj gljive je oko 26 0C. U naim uslovima prve pjege se pojavljuju poetkom cvijetanja na donjim listovima suncokreta, a kasnije se intenzitet zaraze se postepeno poveava. Uestale kie tokom leta imaju odluujui uticaj na irenje ove bolesti. Od pojave prvih pjega do epifitocij, pri povoljnjim uslovima, protekne 45-50 dana.

MJERE ZATITE

Gajenje manje osetljivih sorti i hibrida, predstavlja najefikasniji i najcelihodniji nain zatite suncokreta od ove bolesti.

Siva pjegavost lia suncokreta Septoria helianthi POJAVA RAIRENOST I TETNOST

Siva pjegavost lia suncokreta je veoma raireno oboljenje. Prisutna je u svim rejonima proizvodnje ove gajene biljke.U izuzetno povoljnim uslovima za razvoj bolesti, kod osetljivih genotipova suncokreta, moe da smanji prinos i sadraj ulja u zrnu.

SIMPTOMI

Bolest zahvata prvenstveno list. Prve pjege se javljaju na najstarijim listovima (nerijetko i na kotiledonim listiima kotiledonima). U poetku pjege su svijetlosive te vremenom postaju mrke, obino poligonalnog oblika ( ograniene nervima lista).

Do suenja i propadanja listova dolazi usljed poveavanja i spajanja pijega uz postepeno irenje bolesti sa donjih na gornje listove.

Prisustvo sitnih crnih tjelaaca u pjegama vaan je dijagnostiki znak ove bolesti.

Gljiva prezimljava u zaraenim ostacima suncokreta na njivi u obliku stromatinih tvorevina i piknida.Parazit moe da se prenese i semenom.Samonikle biljke takoe igraju vanu ulogu u odravanju i irenju gljive.Optimalna temperatura za razvoj ovog parazita kree se izmeu 220 i 250C .Za ostvarenje infekcije i irenje bolesti tokom vegetacije neophodni su visoka vlanost vazduha i padavine.

MERE ZATITE

S obzirom da se radi o manje tetnom oboljenju, ne preduzimaju se posebne mere zatite.Za smanjenje zaraze,preporuljivo je gajenje manje osetljivih genotipova suncokreta, zatim viegodinji plodored i upotreba zdravog dezinfekovanog sjemena.

Plamenjaa suncokreta Plasmopara halstedii POJAVA RAIRENOST I TETNOST

Plamenjaa suncokreta je raireno oboljenje u svim regionima gajenja ove kulture. Smatra se da su proseni gubitci prinosa iznosili 5-10%, dok je u povoljnim godinama za razvoj bolesti na mnogim njivama bilo i preko 50% obolelih biljaka. Posle uvoenja u proizvodnju otpornih hibrida, plamenjaa se javlja samo na nekim osetljivim linijama u semenskoj proizvodnji suncokreta.

SIMPTOMI

Postoje dva osnovna simptoma plamenjae suncokreta.

Najei i najtetniji oblik oboljenja je pojava takozvanih sistemino zaraenih, krljavih biljaka, sa skraenim internodijama. Lie kod ovih biljaka je mozaino-hlorotino, na ijem naliju se formira gusta bela navlaka od konidiofora i konidija gljive. Glavice obolelih biljaka su sitne, sa uspravnim poloajem (nasaene i ne prate kretanje sunca) i turim semenom.

Drugi tip simptoma se ispoljava u vidu lokalnih pega na liu, koje nastaju kao rezultat sekundarne infekcije tokom vegetacije suncokreta.PJege su nepravilnog oblika, razliite veliine, sa bijelom navlakom od sporonosnih organa gljive na donjoj strani liske. Ova forma se znatno rijee javlja u jaem intenzitetu i nema uticaja na prinos suncokreta.

Osobine patogena, epidemiologija i ekologij, P.halstedii je iskljuivi (obligatni) parazit jer se moe razvijati samo u ivim tkivima biljke hraniteljke.

P.halstedii je iskljuivi (obligatni) parazit jer se moe razvijati samo u ivim tkivima biljke hraniteljke

MERE ZATITE

Sjetva visoko otpornih genotipova suncokreta predstavlja najefikasniji i nalcelishodniji nain suzbijanja ove bolesti. Primjenom kompleksa agrotehnikih mera mogue je smanjiti intenzitet zaraze kod osetljivih genotipova suncokreta.Upotreba zdravog semena i njegova dezinfekcija sa efikasnim fungicidom moa znaajno da smanji zarazu. Viegodinji plodored (6-7godina) doprinsi smanjenju inokuluma parazita u zemljitu, ime se znaajno smanjuje intenzitet zaraze.

Plamenjaa suncokreta - simptomi na listu

Rizomanija eerne repe - Beet necrotic yellow vein virus POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Prvi put, rizomanija je opisana 1954 godine u Italiji. Prisutna je u veini zemalja Evrope, Azije i S. Amerike.

Rizomanija je jedna od najtetnijih bolesti eerne repe. Izaziva smanjenje prinosa (do 50%), sadraj eera (preko 4%) te pogoranje tehnolokih svojstava eerne repe.

SIMPTOMI

Patoloke promjene se uoavaju kako na korijenu tako i na listu erne repe. Osnovni simptomi na korijenu su bradatost, krljavost, suenje verha te unutranja nekroza. Brade su obino tamnomrke i sljepljene sa zemljitem u obliku grudve. Oboljeli korijen ne dostie teinu veu od 300 gr.

Simptomi rizomanije na korijenu eerne repe

Na liu, u maju, ispoljava se uvelost, od polovine VI mjeseca utilo. Ova simptomatika najvie zavisi od sorte, vremena infekcije i ekolokih uslova.

Infekcija nastaje sa vrha ili sa strane preko ilica sisalica. Virus se iri sprovodnim sudovima.

MJERE ZATITE

Gajiti na parcelama gdje nije utvrena rizomanija te primjena to ireg plodoreda. U sluaju pojave rizomanije primjenjivati to iri plodored 6-8 godina.

Plamenjaa eerne repe Peronospora farinosa POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Plamenjaa postaje sve ea bolest eerne repe (sjemenjae). Razlog za ovo je, verovatno, pogodnost sjemenske repe za odravanje parazita, odnosno inokuluma preko zime. Ekonomski je tetno oboljenje eerne repe. Prinos eera moe biti umanjen za treinu, a prinos sjemena za oko 50%.

SIMPTOMI

Plamenjaa se javlja na liu i cvijetnom stablu eerne repe.Oboljeva najmlae lie iz centra rozete. Na lisci se pojavljuju ukasta mjesta koja se ire i meusobno spajaju. Oboljela liska se povija po obodu prema naliiju, deformie se i zadebljava (postaje kruta). Na naliju liske formira se pepeljastoljubiasta navlaka konidiofora i konidija.Oboljelo lie se sui a novo koje se formira brzo podlijee bolesti, tako da se proces formiranja novog lia i irenja bolesti ubrzava, to iscrpljuje zaraene biljke.

Plamenjaa eerne repe - simptomi na listu

Razvoju plamenjae eerne repe pogoduje prohladno vreme sa estim kiama. Optimalni uslovi za razvoj ovog parazita i bolesti su: srednja dnevna temperatura oko 16 0 C i relativna vlanostr vazduha preko 70%. Inkubacija traje 5 dana na 14 0 C, 10 dana na 18 0C, a 12 dana pri 10 0 C i ak 18 dana pri temperaturama preko 22 C.Optimalna temperatura za sporulaciju i klijanje konidija P.farinosa je izmeu 9 i 12 0 C.

MERE ZATITE

Kod industrijske eerne repe voditi rauna o ostatcima po etvi, odnosno o odsjeenim glavama i sitnoj repi koja zaostaje na njivi. U njima se parazit moe odrati do proljea. Zbog toga ove ostatke treba upotrebiti za stonu hranu ili za silau ili ih duboko zaorati. Sjemenska repa kao ozimi usev je veoma pogodna za prezimljavanje P.farinosa f.sp.betae. Zbog toga je potrebno sjemensku repu tititi od ovog patogena. Sjemensku repu treba gajiti na odreenoj udaljenosti (najmanje 1-1.5 km.) od industriske.

Pepelnica eerne repe Erysiphe betae POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Pepelnica se javlja na eernoj repi u svim rejonima gajenja ove industriske biljke.U toplijim i suvljim oblastima, moe izazvati smanjenje prinosa korena za oko25% i prinos eera za oko 20%.

Niz domaina i specijalizacija patogena E. Betae je parazit eerne repe i drugih vrsta roda Beta.

SIMPTOMI

Pepelnica se javlja na svim zeljastim delovima, a najee na liu eerne repe. Najpre se pojavljuju pojedinane, bjeliaste, prakaste, skrame u vidu ostrvaca, koja se proiruju i meusobno spajaju pokrivajui itavu lisku.Ovu prevlaku ine epifitna micelija i spore parazita.

E. Betae

Oboljelo lie postepeno gubi zelenu boju dobijajui ukast izgled. Pred kraj vegetacije u pepeljastoj navlaci formiraju se plodnosna tijela (kleistotecije sa askusima i askosporama), koja se mogu vidjeti u vidu sitnih, najpre mrkih, a potom crnih loptica.U toku sezone se formira vie generacija spora-oidija.U povoljnjim uslovima ( temperatura od oko 30 0 C i visoka vlanost vazduha) inkubacija (od oidije do oidije) traje 3-4 dana. Za klijanje oidije i infekciju nije neophodna voda.Oidije su pravi mali rezervoari vode koja im omoguava prorastanje i infekciju.Oidije E. betae se brzo i lako iri vjetrom.Smjenjivanje kiovitog (kada su infekcije masovne) i suvog i toplog vremena (kada je razvoj bolesti intenzivniji) veoma pogoduje pojavi pepelnice na eernoj repi. Toplo i suvo vreme poveava osetljivost repe prema ovom parazitu, odnosno bolesti.

MERE ZATITE

Posle vaenja eerne repe ostatke glave i lie treba iskoristiti za silau ili direktno za ishranu stoke, ili ih duboko zaorati.Voditi rauna o prostornoj izolaciji izmeu merkantilne i semenske eerne repe.U sluaju intenzivnije pojave pepelnice, potrebno je primeniti hemijske mere zatite.Ova tretiranja mogu se kombinovati sa onima protiv pjegavosti lia eerne repe.Od fungicida mogu se koristiti preparati na bazi sumpora.

Pjegavost lia eerne repe Cercospora beticola POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Pjegavost lia eerne repe, koju izaziva C. Beticola, prisutna je svuda gdje se ova kultura gaji.U rejonima sa visokim temperaturama ovo oboljenje dostie epifitotine razmere priinjavajui znaajne tete u proizvodnji.Umanjenje prinosa se kree i do 50%.

SIMPTOMI

Ova gljiva izaziva pjegavost lia repe a moe zaraziti i lie peteljke, stablo, cvast, delove cveta pa i plodova.Pjegavost se javlja na starijem lju dok mlae lie biva poteeno i pri najaem napadu bolesti.Pege su sitne, okruglaste oko 4mm u prenoku, sivo, pepeljaste unutranjosti i mrko-crvenastog ruba.Na naliju lia(retko i na licu) u okviru pega, razvija se sivkasta navlaka od kondiofora i konidije.Prve pege se pojavljaju, obino, u drugoj polovini juna.Kasnije pege su masovnije pa se na jednom listu moe obrazovati i vie stotina pega.Tkivo u okviru pega nekrotira, a esto i ispada pa se javlja upljikavost lista repe kao sekundarni simptomi.Pri masovnoj pojavi pjegavosti starije lieuginjava pa biljke repe ostaju bez asmilativne povrine. Na peteljkama i stablu pege su izduenije, malo su udubljene.Oboljeli dijelovi cvasti se sasuuju, ostaju sterilni, a ako se plodovi zanu oni se slabo razvijaju i bez semena su. C. beticola se odrava i prezimljava na ostatcima zaraenih biljaka, gde pored konidija stvara i stromatine tvorevine i mikrosklerocije, koje zadravaju konidije.U zaraenim plodovima se moe odrati micelija patogena koja je zadebljala i tamno obojena. Parazit se moe odrati i na

sjemenskoj repi.

C. Beticola

MERE ZATITE

Pri izboru sorti eerne repe prednost dati onima koji su otpornije prema C. beticola. Ostatke usjeva eerne repe po berbi (glave i lie) iskoristi za ishranu stoke, odnosno za pripremu silae, ili duboko zaorati. Izmeu sjemenske i industriske eerne repe primeniti to veu prostornu izolaciju.Ove mjere se mogu smatrati samo pomonim. Zatita eerne repe od C.beticola zasniva se, u glavnom, na primeni fungicida. Uspeh zatite eerne repe od lisne pjegavosti, kao i u drugim sluajima, zavisi, pre svega, od vremena,

odnosno termina primjene pesticida. Da bi se odredio termin eerne repe protiv C. beticola, mora se voditi rauna o porastu eerne repe, stepenu zaraenosti biljaka (pojava i broj pjega) i bogatstvu inokuluma, kao i povoljnosti uslova za sporulaciju gljive i infekciju eerne repe. eerna repa postaje osetljiva prema C. beticola kada sklopi redove, poslje ega se pjegavost ee javlja.

Smatra se da je bolest uzela maha kada se

a) nau pojedini listovi sa po 20 i vie pega.

b) kada se na oko 5% biljka javi najmanje 10 pega po listu.

Kada repa dospe u odgovarajuu fenofazu i kada pjegavost dostigna kritian nivo, tada sporulacija i infekcija zavise od ekolokih uslova.C. beticola masovno sporulie pri temperaturi od oko 25 oC, kada je vazduh zasien vlagom i kada su pjege stare 2-3 dana. Ako se ovakvi uslovi nastave vie dana, posebno u kombinaciji sa slabim kiama, ostvaruje se masovna infekcija. Najbolji efekat zatite tada se postie ako se fungicid primjeni drugog ili treeg dana od poetka kritinog perioda (perioda sa navedenim uslovima).U sluaju niih temperatura ( srednja dnevna oko 18 stepena C ), tretiranje treba izvesti 5-og ili 6-og dana od poetka kritinog perioda.

Zatita eerne repe od C. beticola treba da se bazira na prognozi. Korienje atomizera i traktorskih prskalica daje daleko bolje rezultate u zatiti eerne repe nego avijotretiranje.

Bijela trule korijena i stabla soje Sclerotinia sclerotiorum POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

U veini drava gdje se ova kultura gaji ustanovljeno je prisustvo ovog parazita na soji. U vlanim regijonima i godinama, kao i u uslovima navodnjavanja, bijela trule stabla se moe javiti u velikim razmjerama priinjavajui velike tete.

SIMPTOMI

Prvi simptomi bolesti se javljaju na mladim, tek izniklim biljkama. Na kotiledonu i hipokotilu zapaaju se svijetlomrke pege, krunog ili nepravilnog oblika. Ako je vrijeme vlano, bolest se vrlo brzo iri zahvatajui vei dio stabla, tako da mlade biljke vrlo brzo propadaju. U okviru ovh pjega obrazuje se bijela bujna navlaka micelije, po emu ovo oboljenje i dobilo naziv bijela trule. Kod starijih biljka javlja se uvenue kada parazit prstenasto zahvata prizemni dio stabla i koren. Na prizemnom djelu zaraenih biljaka vidi se nekroza sa gustom bjelom miceljijom parazita. U unutranjosti stabla i u bjeloj navlaci micelije gljiva obrazuje crna krupna telaca nepravilnog oblika sklerocije. Na

zaraenim mahunama se javljaju svijetlomrke pjege sa karakteristinom bijelom navlakom od micelije gljive. Ona obrazuje crne sklerocije u mahunama pri povljnim uslovima za razvoj parazita.

MJERE ZATITE

Efikasne mjere za suzbijanje ovog parazita ne postoje ni kod soje. Od preventivnih mjera preporuuje se dugogodinji plodored ( ne gajiti osjetljive biljke prema ovom parazitu najmanje 7-8 godina ), i upotreba zdravog sjemena ( bez prisustva sklerocija ) za sjetvu. Gustinu sklopa biljaka treba prilagoditi sorti i uslovima sredine. Pregusti i usevi prihranjivani sa veim dozama azota vie pate od ove bolesti.

Virus mozaika duvana na duvanu Tobacco mosaic virus, TMV POJAVA, TETNOST I RAIRENOST

Virus mozaika duvana je jedan od najranije upoznatih, najrairenijih i najtetnijih biljnih virusa. Virus mozaika duvana je stalni pratilac proizvodnje duvana, kao i drugih gajenih Solanaceae. U uslovima gdje se ne preduzimaju odgovarajue mjere, tete od zaraze duvana mogu da dostignu i preko 90 %. Cijena mozaikog duvana je, zbog pogoranog kvaliteta, nia i do 58%, a ukupan prihod i do 80%.

SIMPTOMI

Mozaik je osnovni simptom kojeg kod biljaka duvana izaziva virus mozaika na ovoj biljci. Mozaik se karakterie razliitim oblicima i intenzitetima promena boje. Deformacije listova se javljaju i kod mozainih biljaka. Oboljele biljke, ili djelovi biljaka koji rastu po infekciji, zaostaju u porastu, ostaju krljavi. Virus mozaika duvana je veoma infektivan, postojan i termostabilan. Prenosi se mehaniki sokom zaraenih biljaka, zatim vilinom kosicom a kod paprike i paradaiza i semenom. Neposredno prenoenje se ostvaruje u kontaktu zaraenih i zdravih biljaka pri emu pri emu dolazi do sitnih povreda kao to je lomljenje dlaica na listu. Dalje, virus se odrava na prstima, alatu, rafiji, ramu, staklu, odjelu, obui i svim drugim predmetima koji dolaze u dodir i povreuju zaraene biljke. Van ive elije virus mozaika duvana je postojan vie mjeseci, pa do dvije godine.

Virus mozaika duvana se neogranieno dugo odrava u suvom liu duvana. Izdrava procese fermentacije pa se posle toga nae i u cigaretama, kao i od drugih proizvoda lista duvana. Iz tako suvog duvana virus se moe prstima ( puaa ) preneti na zdrave biljke i ostvariti infekciju. Na sve mogue naine moe biti zaraen kao rasad tako i duvan po rasaivanju. Od jedne zaraene biljke ili struka rasada mogu se zaraziti i stotine zdravih.

MJERE ZATITE

Za leje se preporuuje korienje zemljita na kojem nisu najmanje tri godine nisu gajene osjetljive biljke ( duvan, paradaiz, paprika i dr. ). Najbolje je zemljite na kojem su ranije gajeni kukuruz i penica. U sluaju da se koristi zemljite u kojem moe biti prisutan virus mozaika duvana potrebno ga je dezinfikovati, najbolje je pregrejanom vodenom parom. Sav pribor koji se koristi u proizvodnji duvana, kao i ramove treba dezinfikovati i to potapanjem 20 minuta ili premazivanjem sa 10% Na3PO4. Odela i radne mantile treba povremeno iskuvavati. irenje virusa mozaika duvana kod rasada moe se usporiti ako se rasad isprska obranim mlijekom. Duvan gajiti najmanje u trogodinjem plodoredu. Za zalijevanje duvana najbolje je koristiti arterijsku ili izvorsku vodu.

Plamenjaa duvana Peronospora tabacina POJAVA, RAIRENOST I TETNOST

Plamenjaa duvana je prvi put zapaena i opisana krajem XIX vijeka u Australiji. Jedna je od najtetnijih bolesti duvana.

SIMPTOMI

Simptomi plamenjae na duvanu variraju u zavisnosti od starosti i osjetljivosti sorte, jaine napada i ekolokih uslova. Plamenjaa se na duvanu moe javiti od nicanja pa do kraja vegetacije. Bolest se najee javlja na liu, ali moe zahvatiti i druge organe i dijelove biljke. Zahvaeni klijanci ute i ubrzo uginu. Kod mladih biljica na liu se najprije javljaju i hlorotine pjege nejasnih kontura. U uslovima poveane relativne vlansti sa naliija lista u okviru pjega se obrazuje plaviasta buasta navlaka od konidiofora i konidija. Na starijem rasadu pjege su nepravilne, najprije hlortine- ute a potom zagasite. Zaraze u polju prati pojava krupnih poligonalnih pjega ute boje sa paperijastom, plaviastom navlakom sa naliija. Pjege se ire i meusobno spajaju. Oboljelo tkivo nekrotira dobijajui mrku boju. Izumrlo tkivo se raspada to na oboljelim mjestima dovodi do obrazovanja kruplih upljina. Kod biljaka po rasaivanju moe se javiti sistemina zaraza. Sistemina zaraze su favorizovane visokim temperaturama ili primjenom fungicida, a ee se javljaju kod otpornijih tipova duvana. Sisteminoj zarazi predhodi prodiranje micelije u meristem kod mladih biljaka i ako one ne uginu, iz inficiranog meristema razvija se lie i izdanak sa sisteminom zarazom. Lie i itav izdanak ovakvih strukova duvana dobija utu boju i deformie se. Sa naliija sistemino zaraenih listova obrazuje se gusta plaviasta navlaka reproduktivnih tvorevina parazita.

MJERE ZATITE

Zatita duvana od plamenjae zasniva se, uglavnom, na dve osnovne mjere : proizvodnji zdravog rasada i na gajenju otpornih, odnosno manje osjetljivih sorti duvana. Sjeme duvana za sjetvu treba dezimfikovati, a to se moe ostvariti metodom predoziranja sa preparatima na bazi ditiokarbamata ( ili slinih ) ili potapanjem 5 minuta u apsolutni etilalkohol. Zemljite za toplu leju, takoe , treba dezimfikovati. Za ovo se moe koristiti preparat na bazi metal bromide. Sjetva ne treba da bude pregusta, maksimum 0,8 g/m2 . Pri porastu rasada od 2 lista preporuuje se zapraivanje preparatima na bazi ditiokarbamata i to ponavljata dva puta nedeljno do rasaivanja. Po rasaivanju nastaviti sa zatitom. Dobar uspjeh se postie prskanjem smjeom preparata na bazi ditiokarbamata i metalakxila, ili prskanjem sa sistemicima na bazi acilalanina. Veu panju zatiti od plamenjae duvana posvetiti u prvom dijelu vegetacije.

VIRUS ARKE LJIVE Plum pox virus POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Jedan od najopasnijih virusa koji nanosi ogromne tete, posebno je osjetljiva sorta Poegaa. Napada oko 24 vrste iz roda Prunus. Dosad nisu domaini trenja i vinja.

Plum pox virus

SIMPTOMI

Simptomi na liu ljive, kajsije i danarike su slini. Opti simptomi su mozaino arenilo koje se odlikuje naizmjenino rasporeenim hlorotinim i zelenim djelovima na lisnoj povrini. Simptomi na plodovima javljaju se pred poetak zrenja u obliku blijedoljubiastih pjega na pokoici ploda. U toku zrenja pjege se udubljuju, ire u mezokarpu sve do kotice. Zaraeni plodovi prerano opadaju, na oko 30 dana pre berbe.

MJERE ZATITE Osnovna preventivna mjera je proizvodnja i korienje bezvirusnog sadnog materijala za podizanje zasada. U novim zasadima uklanjati odmah sva stabla na kojima se pojavi zaraza. Suzbijanje biljnih vai kao vektora. Primjena otpornih i tolerantnih biljaka.

Plum pox virus

PEPELNICA BRESKVE Sphaerotheca pannosa var. Persicae POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Znaajan patogen pri proizvodnji nektarine, breskve i kajsije.

SIMPTOMI

Osjetljivi su svi zeljasti organi. Na listu se u poetku ispoljavaju u vidu tanke mreaste, bjeliaste prevlake, koja postaje sve branastija i gua. Lie postaje hlorotino, uvija se i pri jakom napadu opada. Inficirani izboji zaostaju u porastu. Plodovi dobijaju bjeliastu prevlaku, deformiu se, pri jakom napadu mogu se potpuno osuiti i otpasti. Plodovi u

zriobi su otporni na infekciju.

MJERE ZATITE Izbor rezistentnih sorata. Pravovremenu hemijsku zatitu izvriti preparatima na bazi kresoksim- metila, miklobutanila, penkonazola, trifloksistrobina.

KOVRDAVOST LISTA BRESKVE Taphrina deformans POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Gljiva je patogen breskve i nektarine, rijetko inficira badem, a kajsija je posljednja na skali domaina. Naroito je znaajna u mediteranskom regionu

Taphrina deformans

SIMPTOMI

Zaraeni list zadeblja, deformie se, nabora i kovrda. Oboljeli djelovi lista mjenjaju boju i postaju zeleno- ukasti ili crvenkasto- ljubiasti (zavisno od sorte). Pri kraju proljea na licu lista se pojavljuje sivkasta prevlaka spora. Listovi tamne, sue se i otpadaju.

MJERE ZATITE Zatita je preventivna. Fungicidi se primjenjuju u vrijeme mirovanja vegetacije, prije bubrenja pupoljaka. Meutim, ako doe do infekcije onde hemija nema efekta. Preparati na bazi bakra, najbolje bordovska orba, ditianon, dodin.

MONILOZA KOTIAVIH VOAKA Monilinia laxa Anamorf: Monilia laxa i Monilinia fructigena

Anamorf: Monilia fructigena

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Monilioze ima u svim regionima gajenja kotiavog voa i spadaju u vrlo tetna oboljenja.

SIMPTOMI

Bolest se uoava na cvjetovima, mladarima, granama, granicama i plodovima. Cvjetovi su mrkosivi, sue se i otpadaju. Parazit prodire iz cvjetova u granice, prouzrokujui na

njima ovalne i eliptine pjege, koje se u povoljnim uslovima spajaju i prstenasto zahvataju mladar, tako da dio iznad mjesta zaraze se sui i izumire uz curenje smole. Na pokoici ploda javlja se mrka, okruglasta pjega koja se iri, plod truli, smeurava se i sui dobijajui vrstu konzistenciju. Na povrini ploda dolazi do fruktifikacije parazita.

Monilia fructigena

MJERE ZATITE Uzgoj otpornih sorti; agrotehnike mjere; mehanike mjere: sasjecanje i spaljivanje oboljelih i sasuenih granica, kao i sakupljanje i zakopavanje mumificiranih plodova; hemijske mjere: preventivno sredstvima na bazi bakra i kasnije sredstvima na bazi ciprodinila, fenheksamida, prosimidona, fludioksonila, miklobutanila, trifloksistrobina uz obavezno kombinovanje sisteminih i protektivnih fungicida.

PJEGAVOST LISTA VINJE I TRENJE Blumeriella jaapii Anamorf: Phloeosporella padi

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST

Veoma znaajna i vrlo proirena bolest vinje i trenje. Moe inficirati ljivu i kajsiju, breskva je otporna.

SIMPTOMI

Na listu su karakteristine sitne tamne purpurne pjege, a kasnije se ire i nekrotiziraju u centru, nekrotizirano tkivo ispada. Zaraeni listovi poute i esto ranije otpadaju to ima za posljedicu stvaranje manje rodnih pupoljaka za narednu vegetaciju.

MJERE ZATITE Sakupljanje i unitavanje otpalog zaraenog lia. Hemijska mjere: sredstva na bazi mankozeba, ditianona, dodina, prohloraza.

Blumeriella jaapii

UPLJIKAVOST LIA KOTIAVIH VOAKA Wilsonomyces carpophilus Stigmina corpophila

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Osjetljive su vinja, trenja, ljiva, breskva, nektarina, kajsija i badem.

Gljiva inficira lie, pupoljke, cvjetove, plodove i mladare.

SIMPTOMI

Tipini simptomi su prepoznatljivi na listu. Poinju sa sitnim crvenkasto- smee- ljubiastim pjegama koje su oivene svijetlijom ukastom ili blijedozelenom uskom zonom. U okviru pjega tkivo nakon nekroze ispada i list poprima izgled kao samaricom

izreetan. Pri infekcijama u kasnijim fazama vegetacije ne pojavljuje se rupiavost nego samo pjegavost lista. Na plodovima se formiraju grube i plutaste pjege najee sa gornje strane. Na granama su crvenkasto- tamne pjege, ulegnute. Inae ove pjege uzrokuju nastanak uzdunih rak- rana i prisustvo gumoznog eskudata. Pupoljci potamne i nakon suenja smole (ponekad se javi).

Wilsonomyces carpophilus

MJERE ZATITE Poeti sa uklanjanjem zaraenih granica i mladara. Preventivne hemijske mjere: preparati na bazi bakra u jesen i rano proljee, a u kasnijim fazama sredstva na bazi kaptana, mankozeba, metirama, dodina.

ROGA LJIVE Taphrina pruni POJAVA, RAIRENOST, TETNOST

Roga ljive - karakteristian simptom na plodu

Prisutan je skoro u svim zasadima ljiva u naoj zemlji. Izuzetno je tetan u kinim i prohladnim proljeima kada kod osetljivih sorata (Poegaa), unitava do 80 % zametnutih plodova. Razvija se uglavnom na plodovima, a rjee na ljetorastima.

SIMPTOMI

Zaraeni plodovi su izdueni i zakrivljeni (kao roga), blijedozelene boje, spuvasti i mnogo vei od zdravih plodova. U zaraenim plodovima ne razvija se kotica i oni otpadnu.

MJERE ZATITE Hemijske mjere: preparati na bazi bakra, ditianona, dodina, kaptana, mankozeba.

SIVA PJEGAVOST LIA Sphaceloma pruni POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Ili sitasta upljikavost, napada ljivu, breskvu, kajsiju, badem, a izuzetno jabuasto voe. Prisutna je u svim proizvodnim podrujima ljive. Pojedinih godina moe biti vrlo tetna jer prouzrokuje prijevremeno opadanje lia. Razvija se na liu, a rjee na mladarima.

SIMPTOMI

Poinje pojavom crvenkasto- mrkih okruglih pjega na liu koje kasnije postaju svijetlosive. Rupice su sitnije, obino ispod 2 mm, oivene crvenkastim prstenom. Zaraza

zahvata i peteljku, kao i lisne nerve.

Sphaceloma pruni

MJERE ZATITE Sakupljanje, spaljivanje i unitavanje otpalog lia zaoravanjem. Hemijske mjere: sredstva na bazi kaptana, mankozeba, metirama, dodina.

RA LJIVE Tranzschelia pruni spinosae Puccinia pruni spinosae

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Pojedinih godina i na osjetljivijim sortama (Poegaa) priinjava znaajne tete. Obolelo lie opada rano, plodovi ostanu sitni, nakiseli i masovno opadaju.

SIMPTOMI

Parazit napada list, mladare i vrlo rijetko plodove. Na licu lia se javljaju sitne svijetloute pjege, a na naliju prakaste mrkocrvene gomilice koje podsjeaju na ru.

MJERE ZATITE Hemijske mjera: preparati na bazi bakra, kaptana, mankozeba, folpeta

Puccinia pruni spinosae

PLAMENJAA LJIVE Polystigma rubrum Anamorf: Polystigmina rubra

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST U BiH je jedna od najznaajnijih bolesti ljive, naroito na osjetljivijim sortama kao to je Poegaa. Jak intenzitet infekcije uzrokuje prijevremeno opadanje listova.

SIMPTOMI

Pojavljuju se samo na listu u vidu okruglastih pjega koje su u poetku ukaste, a s vremenom mijenjaju boju od narandaste preko crvenkasto narandaste do tamno crvene

boje. Na mjestima infekcije tkivo lista zadeblja i stvara se ispupenje na licu, odnosno

udubljenje na naliju lista.

Polystigma rubrum

MJERE ZATITE Uklanjanje i unitavanje opalog lia umanjuje infekcioni potencijal.

Primjena fungicida na bazi bakra, kaptana, mankozeba, folpeta.

BAKTERIOZNA PLAMENJAA JABUKE, KRUKE I DRUGIH Rosaceae-a Erwinia amylovora Erwinia amylovora

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Karantinska bolest. Parazit je rasprostranjen u gotovo svim veim podrujima gdje se gaji jabuasto voe, rasadnicima i matinim zasadima. Napada jabuku, kruku, dunju, mumulu i glog. Usljed jakog stepena zaraze voke se sue.

SIMPTOMI

Parazit napada sve djelove voaka. U proljee, posle 2- 3 nedelje od otvaranja cvjetova, uoava se pojava tamnih, a potom i crnih cvjetova. Oboljelo lie pocrni, sui se ali ne opada. Oboljeli ljetorasti venu, te zajedno sa crnim i kovrdavim liem izgledaju kao plamenom zahvaeni. Mladi plodovi se smeuravaju, postaju crni ali ne otpadaju. Na kori debljih grana pojavljuju se manje ili vee tamne povrine. Iz oboljele kore se javlja

eskudat, prvo bezbojan, potom ilibarnout. Na kraju dolazi do potpunog suenja itavih

voaka.

ZATITA Hemijska zatita je teka. Preventivna zatita: preparati na bazi bakra u jesen i proljee do fenofaze "mije ui"; stabla gloga i divlje kruke u blizini zasadaunitavati; kontrola distribucije sadnog materijala; blagovremeno odrezivanje oboljelih delova voaka; dezinfekcija rana i pribora za rad preparatima na bazi bakra.

Upotreba antibiotika je zabranjena.

PEPELNICA JABUKE Podosphaera leucotricha POJAVA, RAIRENOST, TETNOST

Rairena je u regionima gdje se jabuka gaji. Parazit je biljnih brsta iz roda Malus, ukljuujui gajenu kruku, dunju, mumulu, a ima podataka da parazitira badem i breskvu. tete se ogjedaju u gubitku vitalnosti, to se odraava na rodnost voke, one smanjuju prirast i zakrljavaju.

SIMPTOMI

Razvija na svim zelenim djelovima jabuke stvarajui karakteristinu branastu i belosivu navlaku. Oboljenje se manifestuje kao bjeli mladar i pojedinano zaraeno lie. Mladi plodovi nekih sorti (jonatan) su vrlo osjetljivi. Na njima dolazi do mreaste nekroze, koja je poznata kao mreavost plodova.

MJERE ZATITE

Vreme zaraze je teko utvrditi jer za infekciju nije potrebna kap vode, zbog toga je oteano prognoziranje pojave bolesti. U toku vegetacije orezati sve zaraene lastare. Koristiti fungicide na bazi triadimefona, kresoksim- metila, trifloksistrobina, triflumizola, mankozeba.

Podosphaera leucotricha

aava pjegavost lia i krastavost plodova jabuke Venturia inaequalis POJAVA, RAIRENOST, TETNOST

Rasprostranjena je u cijelom svijetu gdje god se jabuka gaji. Bolest se intenzivno javlja u uslovima vlanog i prohladnog proljea i ljeta, a moe biti bez znaaja ili odsutna u uslovima suve i tople klime. Napada biljne vrste roda Malus, Pyrus, Sorbus, Pyrocanta i druge manje znaajne biljne vrste. tete se manifestuju smanjenjem rodnosti voaka, kvaliteta ploda i slabim obrazovanjem rodnih pupoljaka za sledeu godinu, kao i zaostajanjem u rastu.

Venturia inaequalis - simptomi na listu

SIMPTOMI

Razvija se na svim zeljastim djelovima jabuke, a najznaajnija je na plodovima i liu. Na mladarima je pojava bolesti bez veih posljedica. Prvi simptomi javljaju se na ainim listiima, cvjetnoj loi i peteljci cvjeta, oni su u vidu tamnozelenih somotastih pjega. Na listovima se javljaju 2 tipa pjega: 1) jasno definisane, manje- vie okruglaste, zelenkaste pjege sa karakteristinom prevlakom i 2) somotaste pjege bez jasno izraene ivice. Na plodovima zaraza moe nastati od zametanja do berbe.

Venturia inaequalis - simptomi na plodu

MJERE ZATITE

Zatita je preventivna, zatim se nadopunjuje kurativnim tretmanima, baziranim na prognozi i i metodu praenja infekcije. Sa zatitom se poinje u proljee kada su za to ostvareni uslovi. Sistemini fungicidi se kombinuju sa preventivnim zbog specifinog mehanizma djelovanja na gljive i zbog nastajanja rezinstentnosti. Preventivni fungicidi na bazi bakra, kaptana, mankozeba; sistemini na bazi kresoksim- metila, difenokonazola, ciprodinila, trifloksistrobina, flusilazola i polusistemik na bazi dodina.

PJEGAVOST LISTA JAGODE Mycosphaerella fragariae Anamorf: Ramularia tulasnei

POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Najea bolest jagode u svim uslovima njenog gajenja. Javlja se irom svijeta na gajenim i divljim vrstama ove biljke. Kod nas je bolest znaajna.

SIMPTOMI

Najkarakteristiniji simptomi javljaju se na listu, mada se moe javiti i na plodovima, cvjetnim djelovima, peteljci i stolonama. Lie srednje starosti je najosjetljivije prema zarazi, u poetku su pjege male, tamnopurpurne, okruglaste i prvo se uoavaju na licu lista. Oko nekrotiranog dijela pjege stvara se jasno uoljiv crvenkastopurpurni prsten. Usljed suenja lia umanjena je rodnost i kvalitet plodova. Pjege na peteljkama, stolonama, aici i plodovima su slini onima na listu.

MJERE ZATITE Sadnju vriti na lakom, rastresitom zemljitu i provjetrenim terenima. Izbjegavati viegodinje gajenje, jer dolazi do kumulacije inokuluma i jae zaraze. Koristiti iskljuivo zdrave ivie za sadnju.

Ako se bolest pojavi vriti hemijsku zatitu sredstvima na bazi mankozeba, kaptana, azoksistrobina.

SIVA TRULE GROA Botryotinia fuckeliana Anamorf: Botrytis cinerea


Kod nas ja najznaajnija gljiva na vinovoj lozi, posebno na vinskim sortama u godinama s dosta padavina i poveanom vlanou u vrijeme dozrijevanja groa. tete mogu biti velike, utie na smanjenje prinosa i gubi se kvalitet vina.

SIMPTOMI

U poetku vegetacije mogu biti zaraeni mladi izdanci i pupoljci koji potamne i osue se. Pre cvjetanja, obino na ivici lista, javljaju se velike crvenkastomrke, nekrotine pjege, nepravilnog oblika. Pri kraju cvjetanja razvija se na svenuloj cvjetnoj kapici, epurini, odbaenim bobicama, usljed ega ovi dijelovi dobiju mrku boju, a zatim potamne. Bobice su otporne od njihovog formiranja do arka, posle arka osjetljivost se poveava. Na bobicama se pojavljuju pjege, koje su kod bijelih sorti otvorenomrke, a kod crnih, crvenkaste boje. Ako je vrijeme suvo, zaraeni plodovi se smeuravaju. U sluaju poveane vlanosti, pojavljuje se pepeljastosiva navlaka, koja se postepeno iri i zahvata itav grozd. Bolest nastavlja s razvojem i posle berbe u hladnjaama. Bolest se javlja i na kalemovima.

"Plemenita trule" se javlja u uslovima "trajne sue" u vrijeme zrijenja groa, kada ne sporulie na bobicama, za svoju ishranu iz soka uzima organske kiseline, a u znatno manjoj mjeri eere, od takvog groa dobija se vino posebnog kvaliteta.

ZATITA

Suzbijanje se razlikuje u stonih i vinskih sorti. Osjetljive stone sorte se tite kombinacijom agrotehnikih i hemijskih mjera zatite. Od agrotehnikih mjera: gajenje sorti na manje bujnim podlogama, izbalansirano ubrenje, pravilno orezivanje i uklanjanje lia, sprijeiti svako oteenje grozdova jer parazit prodire kroz rane. Vinograd podizati na promajnom mjestu i redove postavljati u pravcu dominantnih vjetrova. Koriste se specifini fungicidi, botriticidi, a to su vinklozolin, prosimidon, iprodion, pirimetanil, fenheksamid.

BAKTERIOZNA PJEGAVOST ORAHA Xanthomonas campestris pv. juglandis POJAVA, RAIRENOST, TETNOST Jedna od znaajnijih bolesti oraha, danas je rasprostranjen kako u evropskim tako i u vanevropskim zemljama.

SIMPTOMI

Prvi simptomi na liski i lisnoj peteljci ispoljavaju se u vidu sitnih okruglastih ili uglastih pjega, koje se spajaju u vee nekrotine povrine mrke boje. Jae oboljelo lie se sui ali ne otpada odmah. Na ljetorastima promjene se zapaaju i u vidu eliptinih i neto ulegnutih pjega ili izduenih crnih pjega. Oboljeli ljetorasti venu. Uvelost poinje od vrha

irei se ka osnovi, usljed ega ksilem dobija mrku boju. Na plodovima se pojavljuju u poetku sitne okruglaste pjege, njihovim irenjem i spajanjem plod se smeurava, sasuuje i otpada. Paratit prodire i u unutranjost ploda, sve do jezgra koje postaje sluzavo, a kasnije se sasuuje, pocrni i izumire. U starijih plodova promjene se uglavnom zadravaju u u zoni epikarpa. Pojava bakterijskog eksudata, koji je sasuen uoava se na oboljelim granama oraha u vidu sivkaste skrame, zbog toga oboljeli plodovi dobijaju sluzast izgled. Zaraza se moe uoiti i na cvijetu, oboljeli cvijet izumire ili mu je polen zaraen koji dospevi na list vri infekciju lista.

MJERE ZATITE Koristiti zdrav sadni materijal. Unitavanje oboljelih dijelova biljaka.

Hemijska zatita preparatima na bazi bakra, ditianona i kaptana.

Gajenje otpornih tipova oraha.

CRVENILO LIA VINOVE LOZE Preudopeziza tracheiphila Anamorf: Phialophora tracheiphila


U naoj zemlji se sporadino javlja, trenutno ne predstavlja ekonomski znaajnu tetu. Napada biljke u rodovima Vitis i Parthenocissus.

SIMPTOMI

Poetne pjege na listu bijelih sorti su ukaste, svijetlocrvene ili crvenomrke u sorti sa crnim bobicama. Crvenkastomrka nekroza se razvija u centru pjege, a ostaje uzak pojas ukastog ili crvenkastog tkiva izmeu nekrotiziranog i zelenog dijela lista. Rane zaraze se javljaju na lastaru, od pojave prvog do estog lista, to rezultira manjim gubicima. Kasnije infekcije mogu prouzrokovati ozbiljnu defolijaciju. Parazit moe zaraziti cvast pre ili u vrijeme cvjetanja, to dovodi do trulei i njegovog propadanja. Ova bolest zaraava samo peteljku bobice, gljiva vjerovatno ne napada epurinu. Gubici mogu biti i do 80-90 %, bolest se jako ispoljava u cvjetanju.

ZATITA

Hemijske mjere: preparati na bazi karbendazima, bakar-sulfat, cimoksanil, cimoksanil+folpet, kaptan, azoksistrobin uz obavezno kombinovanje sistemika i nesistemika.

PEPELNICA VINOVE LOZE Uncinula necator POJAVA, RAIRENOST, TETNOST

Izuzetno tetna bolest vinove loze. Od unoenja u Evropu do otkrivanja sumpora za njeno suzbijanje 1853. godine desetkovala je vinograde u Francuskoj. Kod nas se redovno javlja, posebno je tetna u malim vinogradima i okunicama jer se zaitita ne vri pravovremeno. U. necator napada sve Vitiaceae.

SIMPTOMI

Napada sve zeljaste djelove vinove loze: lie, lastare, cvjetove i grozdove. Na liu se javljaju manje ili vee pepeljaste pjege. U proljee na licu lista se javlja neprimjetno tamnozelena boja, vremenom simptomi postaju jasniji jer se razvija bjeliasta, branasta kolonija koja je bjeliasta sa lica i sivkasta sa nalija. Lastari bivaju zaraeni dok su zeljasti, posle zdrvenjavanja uoavaju se mrke ili crvenkaste zone, pojedinane ili

povezane, sa karakteristinim konastim ivicama. Cvjetovi su rjee zaraeni pre oplodnje, na njima se formira bjeliasta kolonija to dovodi do suenja. Najvee tete uzrokuje na grozdovima. Bobice mogu biti zaraene od samog zametanja pa do poetka zrenja. Posle zametanja zaraene mlade bobice dobijaju uljastu ili pepeljastu zelenu boju i ubrzo bivaju pokrivene branastom kolonijom. Bobice pucaju koje se zatim sue i propadaju. Pri zarazama u fazi dozrevanja bobice ne pucaju ali se na njima razvija prljavosiva micelija. Zrele bobice ne podlijeu napadu parazita.

ZATITA

Zatita se izvodi iskljuivo fungicidima. Sumporna jedinjenja imaju primat na naem regionu, vjerovatno zbog niske cijene i njegove efikasnosti, s tim da se mora obratiti panja na vrijeme primjene zbog njegove fitotoksinosti. Tu su jo i preparati na bazi .pirazofosa, fenarimola, flusilazola, trifloksistrobina, propikonazola, tebukonazola, dinokap+miklobutanil, prokvinazid.

Plamenjaa vinove loze Plasmopara viticola POJAVA, RAIRENOST, TETNOST

Rasprostranjena je irom svijeta. To je bolest toplije i vlanije klime. Profesor Millardet je otkrio Bordovsku orbu 1885. godine koja se i danas uspjeno koristi u zatiti vinove loze od ove bolesti. Nanosi velike tete u vinogradarskoj proizvodnji, kod nas nije u tolikoj mjeri tetna, izuzev u godinama koje joj pogoduje kao to je to bila 1999. godina.

Uglavnom napada biljke roda Vitis, ali i neke sline rodove Ampelopsis i Parthenocissus. Evropska loza Vitis vinifera je vrlo osjetljiva, dok su druge manje osjetljive ili ak vrlo otporne (V. riparia i dr.).

SIMPTOMI

Napada sve zelene dijelove vinove loze: lie, mladare, cvet i cvast, epurinu i peteljku, vitice i bobice.

Lie je najosjetljivije u fazi intenzivnog porasta (krajem maja i poetkom juna) i ponovo pri kraju vegetacije u fazi zrelosti (avgusta i septembra).

Prema Lafon & Bulit postoje tri naina ispoljavanja plamenjae na listu vinove loze:

1) kada je inkubacioni period vrlo kratak (4-5 dana) i ne dolazi do pojave jasnih simptoma ;

2) kada je inkubacioni period dui (7-10 dana), na listu se javlja jedna ili vie pjega, lie na kap ulja na papiru i poznate su pod imenom "uljane pjege", kasnije, posebno u vlanom uslovima, pjege postaju arene i pokrivene s nalija lista bjelom navlakom od konidiofora i konidija;

3) na starijem liu (u jesen) simptomi se javljaju u vidu mozaika, brojne poligonalne pjege koje su ograniene nervima, ukaste ili vinastocrvenkaste boje zavisno od sorte.

Ako nastupi period suvog vremena, pjege postaju nekrotine, sasue se, a prevlaka se ne

formira. Usljed irenja i i spajanja pjega dolazi do potpunog suenja lista i njegovog opadanja. Sasueno lie izgleda kao vatrom spaljeno po emu je bolest i dobila ime. Cvet i cvast mogu biti zaraeni i pre njihovog otvaranja. U povoljnim vremenskim uslovima bivaju prekriveni micelijskom navlakom, podleu nekrozi i izumiru. Bobice su osjetljive sve dok na njima ima stoma, od zametanja pa dok ne dostignu prenik od oko 5-6 mm (arak). Vinova loza je najosjetljivija u fazi cvetanja. Deava se da lie ne bude zaraeno a da bobice propadaju. Na zaraenim bobicama i

epurini formira se pepeljasta navlaka parazita tako da ceo grozd izgleda kao plijesnima zahvaen. Zaraeni mladari se uvijaju, na vrhovima se pojavljuje bjeliastopepeljasta navlaka, oni postaju nekrotini, dobijaju mrku boju i sue se.

ZATITA

Preventivne mjere: uklanjanje zaraenih djelova i dreniranje zemljita.

Hemijske mjere: pretektivni fungicidi iz grupe bakarnih jedinjenja, ditokarbamata i ftalimidi su efikasni samo ako se upotrijebe prije zaraze. Cimoksanil je nesistemini fungicid specifian za plamenjae i unitava novoformiranu miceliju 2-3 dana posle ostvarene infekcije. Klasini sistemini fungicidi su fosetil-aluminijum i metalaksil, poeljno je koristiti kombinaciju ove dvije grupe fungicida zbog rezistentnosti.

Da bi se odredili pravovremeni rokovi zatite, razraene su metode prognoziranja pojave bolesti. One se zasnivaju na poznavanju parazita, klimatskih faktora i prijemivosti vinove loze, a od nedavno se prati i rezistentnost prema fungicidima i vre statistika prouavanja. U principu, u zatiti treba obratiti panju da bude zatiena u najosjetljivijim fenofazama razvoja, a to su pre i posle cvetanja, da bi se sauvale cvasti i mlade bobice, i u avgustu da bi se sauvalo lie to due zbog boljeg dozrevanja lastara i plodova.

Documents

Bolesti biljaka