Embed Size (px)
Citation preview
NBP N a r o d o w y B a n k P o l s k i
D e p a r t a m e n t S t a t y s t y k i
BILANS PŁATNICZY
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
ZA 2002 ROK
Warszawa 2003
2
Spis treści
Synteza.................................................................................................................................. 5 1. Rachunek bieżący.............................................................................................................. 7
Poprawa salda rachunku bieżącego ............................................................................. 7 Wzrost wpływów z eksportu towarów............................................................................ 8 Spadek wartości importu towarów .............................................................................. 12 Systematyczny wzrost udziału euro w strukturze płatności towarowych...................... 15 Stabilizacja deficytu płatności w usługach................................................................... 15 Pogłębienie ujemnego salda dochodów...................................................................... 17 Niewielki wzrost dodatniego salda transferów bieżących ............................................ 20 Spadek nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących......................................... 21
2. Rachunek finansowy........................................................................................................ 24 2. 1. Inwestycje nierezydentów w Polsce ............................................................................. 25
Dalsze obniżenie napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich........................... 25 Silny napływ kapitału portfelowego ............................................................................. 27 Ujemne saldo kredytów zagranicznych ....................................................................... 32 Spadek zagranicznych depozytów w bankach polskich .............................................. 35
2. 2. Inwestycje rezydentów za granicą................................................................................ 35 Spadek inwestycji rezydentów za granicą ................................................................... 35
2. 3. Pochodne instrumenty finansowe ................................................................................ 36 3. Wynik bilansu płatniczego a poziom rezerw walutowych.................................................. 37 4. Wskaźniki związane z bilansem płatniczym ..................................................................... 39 Aneks nr I Obroty handlu zagranicznego w ujęciu rzeczowym ............................................. 41 1. Eksport według statystyki celnej....................................................................................... 41
Wartość eksportu........................................................................................................ 41 Wolumen eksportu...................................................................................................... 42 Zmiany struktury geograficznej i rzeczowej eksportu wg statystyki celnej ................... 43
2. Import według statystyki celnej......................................................................................... 45 Wartość importu.......................................................................................................... 45 Wolumen importu........................................................................................................ 46 Zmiany w strukturze geograficznej i rzeczowej importu wg statystyki celnej ............... 47
Aneks nr II Indeks makroekonomicznej podatności na kryzys............................................. 51 Aneks nr III Nota metodyczna .............................................................................................. 54 1. Bilans płatniczy RP na bazie płatności ............................................................................. 54 2. Obroty handlu zagranicznego według statystyki celnej .................................................... 58
3
Tablice TABL. I Składniki salda rachunku bieżącego........................................................................................7 TABL. II Struktura geograficzna eksportu wg danych celnych ............................................................10 TABL. III Struktura towarowa eksportu wg danych celnych .................................................................11 TABL. IV Struktura geograficzna importu wg danych celnych .............................................................14 TABL. V Struktura walutowa płatności towarowych ...........................................................................15 TABL. VI Składniki salda usług.............................................................................................................17 TABL. VII Rynkowe stopy procentowe dla EUR i USD (wartości średnie dla 2001 r. i 2002 r.)...........18 TABL. VIII Dochody ................................................................................................................................19 TABL. IX Transfery bieżące ..................................................................................................................21 TABL. X Zagraniczne inwestycje w Polsce..........................................................................................25 TABL. XI Zagraniczne inwestycje bezpośrednie ...................................................................................26 TABL. XII Zagraniczne inwestycje portfelowe.......................................................................................28 TABL. XIII Kredyty otrzymane................................................................................................................34 TABL. XIV Inwestycje rezydentów za granicą.........................................................................................36 TABL. XV Saldo pochodnych instrumentów finansowych .....................................................................36 TABL. XVI Stan oficjalnych aktywów rezerwowych (na koniec kwartału) .............................................37 TABL. XVII Wybrane wskaźniki bilansu płatniczego ...............................................................................39 TABL. XVIII Struktura towarowa importu wg kierunków przeznaczenia ..................................................49 TABL. XIX Bilans płatniczy w mln EUR .................................................................................................59 TABL. XX Bilans płatniczy w mln USD .................................................................................................60 TABL. XXI Bilans płatniczy w mln PLN .................................................................................................61 TABL. XXII Bilans płatniczy w latach 1999 - 2002 ..................................................................................62 TABL. XXIII Usługi w latach 2000 - 2002..................................................................................................64 TABL. XXIV Dochody w latach 2000 - 2002..............................................................................................65 TABL. XXV Transfery bieżące w latach 2000 - 2002................................................................................66 TABL. XXVI Rachunek kapitałowy i finansowy w latach 2000 - 2002 ......................................................67 TABL. XXVII Inwestycje dokonane przez nierezydentów w latach 2000 - 2002.........................................68 TABL. XXVIII Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w latach 2000 - 2002.................................................69 TABL. XXIX Zagraniczne inwestycje portfelowe w latach 2000 - 2002 ....................................................70 TABL. XXX Wybrane wskaźniki bilansu płatniczego na bazie płatności w latach 2000 - 2002.
(roczna suma ruchoma) .........................................................................................................71
4
Wykresy WYKR. 1 Towary.........................................................................................................................................7 WYKR. 2 Saldo rachunku bieżącego w relacji do PKB (kwartały netto) ....................................................8 WYKR. 3 Eksport, dane płatnicze – dynamika ............................................................................................9 WYKR. 4 Eksport, dane płatnicze – trend....................................................................................................9 WYKR. 5 Import, dane płatnicze - dynamika ............................................................................................12 WYKR. 6 Import, dane płatnicze - trend ....................................................................................................13 WYKR. 7 Usługi ........................................................................................................................................16 WYKR. 8 Dochody ....................................................................................................................................17 WYKR. 9 Transfery bieżące.......................................................................................................................21 WYKR. 10 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących ........................................................................22 WYKR. 11 Komponenty rachunku finansowego .........................................................................................24 WYKR. 12 Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich.........................................................................26 WYKR. 13 Saldo zagranicznych inwestycji portfelowych...........................................................................27 WYKR. 14 Inwestycje w polskie papiery dłużne .........................................................................................29 WYKR. 15 Dysparytet stóp procentowych ..................................................................................................30 WYKR. 16 Inwestycje w polskie papiery udziałowe ...................................................................................31 WYKR. 17 Kredyty otrzymane sektora rządowego .....................................................................................32 WYKR. 18 Saldo rachunków bieżących i depozytów..................................................................................35 WYKR. 19 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych ...................................................................................37 WYKR. 20 Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych ....................................................................38 WYKR. 21 Wskaźnik: oficjalne aktywa rezerwowe / import towarów i usług (średni, miesięczny) ................40 WYKR. 22 Eksport w ujęciu rzeczowym - trend .........................................................................................41 WYKR. 23 Dynamika eksportu....................................................................................................................42 WYKR. 24 Wolumen eksportu (analogiczny miesiąc roku poprzedniego = 100)........................................42 WYKR. 25 Struktura geograficzna eksportu ................................................................................................43 WYKR. 26 Import w ujęciu rzeczowym - trend...........................................................................................45 WYKR. 27 Dynamika importu.....................................................................................................................46 WYKR. 28 Wolumen importu......................................................................................................................46 WYKR. 29 Struktura geograficzna importu .................................................................................................48 WYKR. 30 Struktura towarowa importu wg kierunków przeznaczenia.......................................................50 WYKR. 31 Indeks makroekonomicznej podatności na kryzys ....................................................................51
5
Synteza
Analiza danych bilansu płatniczego w ujęciu płatniczym w 2002 roku prowadzi do
następujących wniosków:
1. W 2002 roku deficyt na rachunku bieżącym wyniósł 7 188 mln EUR, czyli obniżył się o
10,1% w porównaniu z 2001 rokiem.
2. W wyniku spadku deficytu obrotów bieżących poprawie uległa jego relacja do PKB z
3,9% w 2001 roku do 3,6% w 2002 roku.
3. Pozytywnie na saldo obrotów bieżących wpłynęło zmniejszenie deficytu obrotów
towarowych. Poprawa salda obrotów towarowych nastąpiła w wyniku silniejszego
wzrostu eksportu towarów niż importu.
4. Znacznie pogłębiło się ujemne saldo dochodów oraz zmniejszyła się nadwyżka
niesklasyfikowanych obrotów bieżących. Pozostałe salda pozycji rachunku bieżącego,
były podobne jak w poprzednim roku.
5. Wartość całego kapitału zainwestowanego w Polsce przez nierezydentów była o 16%
niższa niż w 2001 roku.
6. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich zmniejszył się o 45% w porównaniu z
2001 rokiem. Spadek był przede wszystkim konsekwencją zahamowania procesu
prywatyzacji.
7. W rezultacie zmniejszył się wskaźnik finansowania deficytu obrotów bieżących przez
inwestycje bezpośrednie. Spadł on w 2002 roku do poziomu 60,3% w porównaniu do
97,8% w 2001 roku.
8. Utrzymuje się tendencja wycofywania się nierezydentów z inwestycji w udziałowe
papiery wartościowe.
9. Ponad 2,5-krotnie w porównaniu z 2001 rokiem zwiększyły się inwestycje nierezydentów
w papiery dłużne. Nierezydenci nabywali głównie obligacje Skarbu Państwa oferowane
na rynku zarówno krajowym jak i zagranicznym, co ma związek z dużymi potrzebami
pożyczkowymi budżetu państwa.
10. Wzrostowi zagranicznego finansowania sektora rządowego w formie emisji papierów
wartościowych towarzyszył spadek zobowiązań kredytowych. Ujemne finansowanie
6
zagraniczne w formie kredytów wyniosło -538 mln EUR, głównie w wyniku spłat
wysokich rat kapitałowych wierzycielom zrzeszonym w Klubie Paryskim.
11. Nastąpiło ograniczenie skali finansowania potrzeb pożyczkowych za granicą przez
polskie przedsiębiorstwa zarówno w formie kredytów zagranicznych, jak i emisji
dłużnych papierów wartościowych na rynkach zagranicznych. W formie kredytów do
przedsiębiorstw napłynęło w 2002 roku 489 mln EUR, czyli o 69,1% mniej niż w roku
poprzednim. Jednocześnie swoje zadłużenie zmniejszył sektor bankowy. W 2002 roku
saldo kredytów otrzymanych przez polskie banki za granicą wyniosło -486 mln EUR.
12. Zmniejszył się poziom inwestycji podmiotów krajowych za granicą, przede wszystkim w
wyniku spadku lokat banków polskich w bankach zagranicznych o 3,2 mld EUR.
13. Analiza wskaźników bezpieczeństwa, takich jak: relacja deficytu obrotów bieżących do
PKB, krotność miesięcznego importu finansowana aktywami rezerwowymi, a także
indeksu makroekonomicznej podatności na kryzys wskazuje, że poziom bezpieczeństwa
nie uległ pogorszeniu. Wskaźniki te jednak nie uwzględniają niekorzystnych zmian
struktury napływającego kapitału zagranicznego, polegających na spadku zagranicznych
inwestycji bezpośrednich i zwiększonym napływie inwestycji portfelowych.
7
1. Rachunek bieżący
Poprawa salda rachunku bieżącego
W 2002 roku nastąpiła poprawa salda obrotów bieżących bilansu płatniczego. Deficyt na
rachunku bieżącym zmniejszył się o 804 mln EUR, tj. o 10,1% w porównaniu z 2001 rokiem,
osiągając poziom -7 188 mln EUR.
Główną przyczyną korzystnych zmian salda rachunku bieżącego była znaczna poprawa
salda płatności towarowych (o 2 059 mln EUR, tj. o 15,8%). Mniejszy deficyt płatności
towarowych był spowodowany wzrostem wpływów z eksportu o 2,7%, przy obniżeniu wypłat
za import towarów o 2,4%.
TABL. I SKŁADNIKI SALDA RACHUNKU BIEŻĄCEGO mln EUR
Saldo rachunku bieżących -7 992 -7 188 804
Saldo płatności handlowych -14 117 -12 040 2 077Saldo płatności towarowych -13 025 -10 966 2 059Saldo usług -1 092 -1 074 18
Saldo dochodów -1 027 -1 681 -654Saldo transferów bieżących 2 237 2 299 62Saldo niesklasyfikowanych 4 915 4 234 -681
obrotów bieżących
Wyszczególnienie 2001 r. 2002 r. Zmiana (2002-2001)
WYKR. 1 TOWARY
-6 000
-4 000
-2 000
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
12 000
14 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
Eksport Import Saldo
8
Niewielka poprawa salda nastąpiła również w zakresie transferów bieżących (o 62 mln EUR)
oraz obrotów usługowych (spadek deficytu o 18 mln EUR).
Pozostałe salda pozycji rachunku bieżącego wykazywały pogorszenie w stosunku do
poprzedniego roku. Dotyczy to przede wszystkim ujemnego salda dochodów, które uległo
pogłębieniu z 1 027 mln EUR do 1 681 mln EUR, czyli o 63,7%.
Nadwyżka niesklasyfikowanych obrotów bieżących zmniejszyła się w stosunku do
poprzedniego roku o 681 mln EUR, tj. o 13,9%.
Przedstawione wyżej zmiany w zakresie kształtowania salda rachunku bieżącego wpłynęły
na poziom wskaźnika relacji obrotów bieżących do produktu krajowego brutto (PKB). W
ciągu II i III kwartału 2002 roku wartość tego wskaźnika poprawiała się, zaś w IV kwartale
nastąpił spadek do poziomu -3,4% (wartość jak w analogicznym okresie roku ubiegłego). W
całym 2002 roku wartość tego wskaźnika wyniosła -3,6%, co oznaczą poprawę o 0,3 punktu
procentowego.
Wzrost wpływów z eksportu towarów
W 2002 roku wartość eksportu towarów na bazie płatności wyniosła 34 746 mln EUR, czyli
32 945 mln USD. W porównaniu z 2001 rokiem dla danych w euro oznacza to wzrost o 923
mln EUR, tj. o 2,7%. W ujęciu dolarowym wzrost był silniejszy i wyniósł 2 670 mln USD, czyli
8,8%.
W 2002 roku w eksporcie widać wyraźną tendencję wzrostową. Potwierdza to zarówno
analiza dynamiki eksportu jak i analiza trendu za pomocą filtru Hodrick'a-Prescott'a.
WYKR. 2 SALDO RACHUNKU BIEŻĄCEGO W RELACJI DO PKB (KWARTAŁY NETTO)
-3 000
-2 500
-2 000
-1 500
-1 000
-500
0
2001I II III IV
2002I II III IV
mln
EU
R
-8,0
-7,0
-6,0
-5,0
-4,0
-3,0
-2,0
-1,0
0,0
% P
KB
saldo obr.bież saldo obr.bież./PKB
9
Analiza dynamiki wskazuje na odwrócenie trendu spadkowego występującego w 2001 roku i
pojawienie się trendu wzrostowego od II kwartału 2002 roku.
Analiza trendu za pomocą filtru Hodrick'a-Prescott'a pokazuje, że tendencja do stabilizacji w
eksporcie charakterystyczna dla 2001 roku uległa zmianie na wzrostową w 2002 roku.
Według danych statystyki handlu zagranicznego, sporządzonej na podstawie informacji
celnych, wartość eksportu towarów w 2002 roku wyniosła 43 499 mln EUR, co w porównaniu
z rokiem ubiegłym oznacza wzrost o 3 304 mln EUR, czyli o 8,2%. W ujęciu dolarowym w
WYKR. 3 EKSPORT, DANE PŁATNICZE – DYNAMIKA
8 059
8 5938 384
8 6688 816
7 853
8 787
9 409
125,7
105,2
97,4
117,3
105,9
96,5
100,9
107,1
7 000
7 500
8 000
8 500
9 000
9 500
10 000
10 500
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
80
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
%
Wpływy z eksportu towarów Dynamika wpływów z eksportu (analogiczny kwartał poprzedniego roku=100)
WYKR. 4 EKSPORT, DANE PŁATNICZE – TREND
2 400
2 600
2 800
3 000
3 200
3 400
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
mln
EU
R
w pływ y z eksportu eksport, trend (Hodrick-Prescott, 400)
10
2002 roku wartość eksportu ukształtowała się na poziomie 41 010 mln USD, a więc w
porównaniu z rokiem ubiegłym wzrosła o 4 918 mln USD, tj. o 13,6%.
Analizując strukturę geograficzną polskiego eksportu można zauważyć, że decydującą rolę w
jego wzroście odegrał przyrost eksportu do Unii Europejskiej, który stanowił 63,3% przyrostu
polskiego eksportu ogółem. Eksport do krajów Unii w porównaniu z rokiem 2001 zwiększył
się o 2 092 mln EUR, tj. o 7,5%. Największy wzrost wartości eksportu dotyczył Francji (o 447
mln EUR, tj. o 20,6%), Szwecji (o 317 mln EUR, tj. o 29%), Niemiec (o 251 mln EUR, tj. o
1,8%), Wielkiej Brytanii (o 249 mln EUR, tj. o 12,4%) oraz Włoch (o 226 mln EUR, tj. 10,4%).
Kolejną grupą krajów charakteryzującą się silnym wzrostem wartości sprowadzonych z
Polski towarów są kraje Europy Środkowo–Wschodniej (19% udziału w polskim eksporcie
ogółem). W 2002 roku eksport do tych krajów wzrósł w porównaniu z poprzednim rokiem o
880 mln EUR, tj. o 11,9%. Największy wzrost wartości eksportu dotyczył: Rosji (o 233 mln
EUR, tj. o 19,7%), Litwy, Czech i Węgier o około 140 mln EUR (odpowiednio o 16,9%, o
8,9% i o 16,7%) oraz Ukrainy o 130 mln EUR (o 11,8%). Spadek eksportu do krajów tej
grupy dotyczył Białorusi (o 33 mln EUR, tj. o 10,8%).
Istotne zmiany wartości eksportu do krajów należących do pozostałych grup w przekroju
geograficznym dotyczyły wzrostu eksportu do Norwegii (o 317 mln EUR, tj. o 70%) oraz do
Stanów Zjednoczonych (o 212 mln EUR, tj. o 22,3%). Natomiast spadek eksportu dotyczył
głównie Islandii oraz krajów rozwijających się, w tym największy wartościowo dotyczył:
Liberii, Indii, Meksyku i Algierii.
TABL. II STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU WG DANYCH CELNYCH
Nazwa ugrupowania 2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiana (2002-2001) mln
EUR
Dynamika* (2002/2001) %
Udział w eksporcie w 2002 r. %
OGÓŁEM 40 195 43 499 3 304 108,2 100,0Unia Europejska 27 822 29 914 2 092 107,5 68,8
w tym: Niemcy 13 819 14 070 251 101,8 32,3EFTA 989 1 163 174 117,6 2,7Pozostałe kraje rozwinięte 1 350 1 585 235 117,4 3,6Kraje Europy Środkowo-Wschodniej 7 384 8 263 880 111,9 19,0
w tym: Czechy 1 595 1 737 141 108,9 4,0w tym: Rosja 1 182 1 415 233 119,7 3,3
Kraje rozwijające się 2 649 2 573 -76 97,1 5,9
* analogiczny okres roku ubiegłego=100
Źródło: CIHZ
Dane w tablicy zostały zaokrąglone do mln EUR po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR - przyczyna ewentualnych niezgodności w przedstawionych
11
W strukturze towarowej polskiego eksportu dominują maszyny i urządzenia (22,1%) oraz
sprzęt transportowy (15,9%), w zakresie których nastąpił wzrost eksportu (odpowiednio o
1 166 mln EUR, tj. o 13,8% oraz o 696 mln EUR,tj. o 11,2%). Wzrost eksportu tych grup
towarowych był wyższy niż eksportu ogółem (8,2%), a tym samym wzrósł ich udział w
strukturze eksportu (odpowiednio o 1,1 oraz o 0,4 punktu procentowego). Najwyższy
wartościowo wzrost eksportu w ww. sekcjach dotyczył następujących pozycji: części i
akcesoriów samochodowych, pozostałych jednostek pływających, silników spalinowych,
odbiorników telewizyjnych, samochodów ciężarowych, drutów, kabli i przewodów
elektrycznych, (wzrost od 335 do 118 mln EUR). Natomiast znaczący spadek eksportu w
zakresie towarów ww. sekcji dotyczył samochodów osobowych (o 96 mln EUR, tj. o 6,1%)
oraz samolotów i śmigłowców (o 73 mln EUR, tj. o 51,9%).
Poza wyżej wymienionymi najwyższe wartościowo wzrosty eksportu wystąpiły w zakresie
następujących sekcji:
- tworzyw sztucznych i wyrobów (wzrost o 322 mln EUR, tj. o 17%); w tym głównie opon
pneumatycznych,
- różnych wyrobów gotowych-mebli, budynków prefabrykowanych, zabawek (wzrost o 302
mln EUR, tj. o 9,4%),
TABL. III STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU WG DANYCH CELNYCH
nr sekcji NAZWA SEKCJI 2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiana (2002-2001)
mln EUR
Dynamika* (2002/2001)
%
Udział w eksporcie w 2002 r. %
I Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego 1 040 962 -78 92,5 2,2II Produkty pochodzenia roślinnego 815 913 98 112,1 2,1III Tłuszcze i oleje 30 22 -8 74,0 0,1IV Przetwory spożywcze 1 492 1 568 75 105,0 3,6V Produkty mineralne 2 440 2 347 -93 96,2 5,4VI Produkty przemysłu chemicznego 1 981 2 145 164 108,3 4,9VII Tworzywa sztuczne i wyroby 1 893 2 215 322 117,0 5,1VIII Skóry i wyroby 352 357 5 101,5 0,8IX Drewno i wyroby z drewna 1 266 1 402 136 110,7 3,2X Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby 1 438 1 646 208 114,5 3,8XI Materiały i wyroby włókiennicze 3 178 3 052 -126 96,1 7,0XII Obuwie, nakrycia głowy 336 341 5 101,5 0,8XIII Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 901 1 003 101 111,2 2,3XIV Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby 225 249 24 110,6 0,6XV Metale nieszlachetne i wyroby 4 713 4 957 244 105,2 11,4XVI Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 8 427 9 593 1 166 113,8 22,1XVII Sprzęt transportowy 6 214 6 910 696 111,2 15,9XVIII Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarowo-kontrolne 241 301 60 124,9 0,7XIX Broń i amunicja 5 5 0 102,2 0,0XX Różne wyroby gotowe - meble, pref budynków, zabawki 3 195 3 497 302 109,4 8,0XXI Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 8 9 1 110,1 0,00 Produkty gdzie indziej nie sklasyfikowane 4 4 0 100,0 0,0
40 195 43 499 3 304 108,2 100,0
* analogiczny okres roku ubiegłego=100
Źródło: CIHZ
EKSPORT OGÓŁEM
Dane w tablicy zostały zaokrąglone do mln EUR po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR - przyczyna ewentualnych niezgodności w przedstawionych obliczeniach
12
- metali nieszlachetnych i wyrobów (wzrost o 244 mln EUR, tj. o 5,2%), w tym głównie
konstrukcji i części konstrukcji ze stali.
Natomiast najwyższe spadki wartości eksportu wystąpiły w zakresie następujących sekcji:
- materiałów i wyrobów włókienniczych (spadek o 126 mln EUR, tj. o 3,9%), spowodowany
głównie spadkiem odzieży i bielizny z tkanin (o 148 mln EUR, tj. o 9,7%),
- produktów mineralnych (spadek o 93 mln EUR, tj. o 3,8%), zwłaszcza wskutek spadku
eksportu węgla, brykietów i paliw stałych wytwarzanych z węgla (o 153 mln EUR, tj. o
15%),
- zwierząt żywych i produktów pochodzenia zwierzęcego (spadek o 78 mln EUR, tj. o
7,5%), głównie w następstwie spadku eksportu mleka i śmietany (o 115 mln EUR, tj. o
45,2%.
Spadek wartości importu towarów
Według danych statystyki płatniczej w 2002 roku wypłaty za import towarów wyniosły 45 712
mln EUR, co w porównaniu z rokiem ubiegłym oznacza spadek o 1 136 mln EUR, czyli o
2,4%. Z kolei dla importu wyrażonego w dolarach amerykańskich w porównaniu z rokiem
2001 zarejestrowano wzrost o 1 347 mln USD, tj. o 3,2%, a wartość importu w 2002 roku
ukształtowała się na poziomie 43 297 mln USD.
Analiza dynamiki importu wskazuje na tendencję spadkową do połowy 2002 roku oraz na
tendencję wzrostową od III kwartału 2002 roku. Porównanie kwartałów lat 2001 – 2002
wskazuje, że w ciągu 3 kwartałów 2002 roku wartość importu była niższa niż w analogicznym
okresie poprzedniego roku, zaś w IV kwartale nastąpił wzrost importu o 2,8%.
WYKR. 5 IMPORT, DANE PŁATNICZE - DYNAMIKA
11 453 11 453
11 10911 259
10 847
12 158
12 497
11 784
98,3
94,7
111,7
98,797,2
94,3
102,8
111,2
9 500
10 000
10 500
11 000
11 500
12 000
12 500
13 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
80
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
%
Wypłaty za import towarów Dynamika wypłat za import (analogiczny kwartał poprzedniego roku=100)
13
Analiza trendu za pomocą filtru Hodricka-Prescotta wskazuje również na spadkową
tendencję importu od początku 2001 roku do połowy 2002 roku, po której nastąpił wzrost
wypłat z tytułu importu.
Według danych statystyki celnej w 2002 roku, w porównaniu z 2001 rokiem wartość importu
wzrosła o 2 446 mln EUR, tj. o 4,4% i wyniosła 58 480 mln EUR. W ujęciu dolarowym import
wzrósł o 4 838 mln USD, tj. o 9,6%, osiągając w 2002 roku 55 113 mln USD.
Z analizy struktury geograficznej dostaw importowych w 2002 roku wynika, że o wzroście
wartości importu w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku zadecydował w
największym stopniu wzrost wartości towarów sprowadzonych z Unii Europejskiej (główny
partner handlowy Polski – 61,7% udziału w polskim imporcie ogółem) o 1 677 mln EUR, tj. o
4,9%. Wzrost importu z krajów Unii stanowił 68,6% wzrostu importu ogółem. Największy
wzrost wartości importu zarejestrowano w obrotach z Niemcami (o 794 mln EUR, tj. o 5,9%)
– głównym dostawcą towarów do Polski (24,3% udziału w polskim imporcie ogółem),
Włochami (o 262 mln EUR, tj. o 5,7%) oraz z Francją (o 258 mln EUR, tj. o 6,8%). Spadek
importu z krajów Unii Europejskiej dotyczył w największym stopniu towarów sprowadzanych
z Wielkiej Brytanii (o 55 mln EUR) oraz z Finlandii (o 36 mln EUR).
Grupą państw, z której wartość zakupionych przez Polskę towarów zmniejszyła się w
stosunku do odpowiedniego okresu ubiegłego roku (o 170 mln EUR, tj. o 1,7%), były kraje
Europy Środkowo–Wschodniej. Stało się tak głównie przez spadek importu z Rosji, trzeciego
pod względem udziału polskiego importera – 8% udziału w imporcie ogółem, (o 268 mln
EUR, tj. o 5,4%), Litwy (o 106 mln EUR, tj. o 34,4%) oraz Czech (o 43 mln EUR, tj. o 2,2%).
WYKR. 6 IMPORT, DANE PŁATNICZE - TREND
3 300
3 500
3 700
3 900
4 100
4 300
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
mln
EU
R
w ypłaty za import import, trend (Hodrick-Prescott, 400)
14
Wzrósł natomiast import z Węgier (o 99 mln EUR, tj. o 11,2%) i Białorusi (o 78 mln EUR, tj. o
48,3%).
Wśród najistotniejszych zmian wartości importu z krajów należących do pozostałych grup w
przekroju geograficznym wymienić należy wzrost importu z Chin (o 393 mln EUR, tj. o
21,7%), Turcji (o 225 mln EUR, tj. o 50,5%), Norwegii (o 166 mln EUR, tj. o 30,4%) oraz
spadek wartości towarów importowanych z Brazylii (o 178 mln EUR, tj. o 41,5%).
Wzrost wartości importu ogółem w 2002 roku wynikał głównie ze zwiększenia dostaw dóbr
inwestycyjnych (19,2% udziału w imporcie ogółem) oraz towarów konsumpcyjnych (21,5%
udziału). Wzrost dóbr inwestycyjnych wyniósł 995 mln EUR, tj. 9,8%. Dotyczył on przede
wszystkim statków pasażerskich, towarowych i promów (wzrost o 593 mln EUR, tj. o 80,3%)
oraz samochodów ciężarowych (wzrost o 257 mln EUR, tj. o 67%). Import towarów
konsumpcyjnych wzrósł o 909 mln EUR, tj. o 7,8%. Główną przyczyną był wzrost importu
samochodów osobowych o 461 mln EUR, tj. o 20,6%, produktów przemysłu chemicznego
(wzrost o 160 mln EUR, tj. o 6,6%) oraz materiałów i wyrobów włókienniczych o 120 mln
EUR, tj. o 20,9%. Z kolei import dominującej kategorii towarów, czyli dóbr zaopatrzeniowych
(tzw. zużycie pośrednie - 59,3% udziału w imporcie ogółem) wzrósł o 570 mln EUR, tj. o
1,7%. Tak niewielki wzrost importu dóbr zaopatrzeniowych był efektem wzrostu importu
pewnych towarów przy jednoczesnym silnym spadku importu gazu ziemnego i innych
węglowodorów gazowych o 277 mln EUR, tj. o 23,3%, ropy naftowej i surowych
kondensatów gazu naturalnego o 143 mln EUR, tj. o 4,4%. Warto zaznaczyć, że poziom cen
ceny ropy zmniejszył się o 3,2%, a gazu o 29,8%. Wzrost importu dotyczył przede wszystkim
TABL. IV STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU WG DANYCH CELNYCH
Nazwa ugrupowania 2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiana (2002-2001) mln
EUR
Dynamika* (2002/2001) %
Udział w imporcie w 2002 r. %
OGÓŁEM 56 034 58 480 2 446 104,4 100,0Unia Europejska 34 401 36 079 1 677 104,9 61,7
w tym: Niemcy 13 427 14 220 794 105,9 24,3EFTA 1 318 1 547 229 117,4 2,6
Pozostałe kraje rozwinięte 3 488 3 468 -20 99,4 5,9Kraje Europy Środkowo-Wschodniej 10 162 9 991 -170 98,3 17,1
w tym: Czechy 1 937 1 895 -43 97,8 3,2w tym: Rosja 4 929 4 661 -268 94,6 8,0
Kraje rozwijające się 6 666 7 396 730 110,9 12,6
* analogiczny okres roku ubiegłego=100 Źródło: CIHZ
Dane w tablicy zostały zaokrąglone do mln EUR po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR - przyczyna ewentualnych niezgodności w przedstawionych obliczeniach
15
metali nieszlachetnych o 243, tj. o 5,9%, maszyn i urządzeń o 212 mln EUR, tj. o 4,8%,
tworzyw sztucznych o 203 mln EUR, tj. o 6,9%, produktów przemysłu chemicznego o 176
mln EUR, tj. o 4,9%, ścieru drzewnego i papieru o 134 mln EUR, tj. o 7,8%.
Systematyczny wzrost udziału euro w strukturze płatności towarowych
W 2002 roku większość płatności towarowych w obrotach z zagranicą, tj. około 60%,
realizowana była w euro. Udział euro w strukturze płatności towarowych systematycznie
zwiększa się - w eksporcie o 5,6, a w imporcie o 5,4 punktu procentowego. Podkreślić jednak
należy, że realny wzrost udziału euro w rozliczeniach towarowych wyniósł 3,1 punktu
procentowego w eksporcie, natomiast 2 punkty procentowego w imporcie, zaś pozostały
wzrost udziału euro w rozliczeniach płatniczych wynika z konwersji walut narodowych krajów
tworzących strefę euro na ich wspólną walutę.
Równolegle do wzrostu udziału euro następuje spadek udziału dolara amerykańskiego (o 3,9
punktu procentowego w eksporcie i 3,3 w imporcie), chociaż nadal znacząca cześć obrotów
rozliczana jest w tej walucie (29,8% eksportu oraz 28,5% importu). Charakterystyczny jest
również systematyczny wzrost udziału złotego w rozliczeniach polskiego handlu
zagranicznego
Stabilizacja deficytu płatności w usługach
Saldo płatności usługowych w 2002 roku było tradycyjnie ujemne i wyniosło 1 074 mln EUR.
W porównaniu z poprzednim rokiem nastąpiła niewielka poprawa salda płatności usługowych
o 18 mln EUR, tj. o 1,6%. Był to wynik zmniejszenia wypłat z tytułu importu usług o 4,8%,
przy jednoczesnym obniżeniu wpływów z eksportu usług o 5,5%.
TABL. V STRUKTURA WALUTOWA PŁATNOŚCI TOWAROWYCH w %
2001 r. 2002 r. zmiana udziału (2002 - 2001)
2001 r. 2002 r. zmiana udziału (2002 - 2001)
100,0 100,0 - 100,0 100,0 -w tym: EUR 54,7 60,3 5,6 54,2 59,6 5,4
USD 33,7 29,8 -3,9 31,8 28,5 -3,3PLN 4,1 4,9 0,8 4,6 6,5 1,9GBP 2,1 2,3 0,3 2,0 1,7 -0,3SEK 1,0 0,9 -0,1 1,1 1,1 0,0DKK 1,0 0,8 -0,2 0,9 0,7 -0,2CHF 0,5 0,4 -0,1 1,1 0,9 -0,2
EKSPORT IMPORT
ogółem
16
Analiza struktury rodzajowej płatności usługowych wskazuje, że poza dodatnim i
wykazującym wzrost saldem usług transportowych oraz saldem podróży zagranicznych,
salda pozostałych rodzajów usług były ujemne.
Szczególnie wysoki poziom deficytu dotyczył pozostałych usług handlowych1, których
ujemne saldo wzrosło 4-krotnie, zarówno na skutek wzrostu importu o 11,2%, jak również
spadku eksportu o 13,6%.
Pogłębienie deficytu nastąpiło również w zakresie usług dla ludności, audiowizualnych,
kulturalnych i rekreacyjnych oraz ubezpieczeń i reasekuracji.
Największą poprawę salda odnotowano w zakresie:
– usług finansowych, których ujemne saldo zmniejszyło się o 153 mln EUR w wyniku
zmniejszenia wypłat o 53,2%, przy spadku wpływów o 29,9 %;
– podróży zagranicznych, których saldo poprawiło się o 84 mln EUR. Był to wynik wzrostu
o 2,8% wpływów oraz zmniejszenia o 5,3% wypłat z tytułu podróży zagranicznych,
rozliczanych jako płatności polskiego systemu bankowego;
– usług budowlanych, których wpływy wzrosły o 7,5% przy spadku wypłat o 17,2%. W
efekcie ujemne saldo zmniejszyło się o 59 mln EUR;
– usług transportowych, których dodatnie saldo wzrosło o 46 mln EUR w wyniku spadku
importu o 4,2% oraz wzrostu eksportu o 1,3%.
1 Kategoria Pozostałych usług handlowych obejmuje płatności dotyczące pośrednictwa handlowego, leasingu
operacyjnego, usług inżynieryjnych, usług doradztwa prawnego, rachunkowego itp
WYKR. 7 USŁUGI
-500
0
500
1 000
1 500
2 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
Wpływ y Wypłaty Saldo
17
Pogłębienie ujemnego salda dochodów
W 2002 r. odnotowano ujemne saldo dochodów, wynoszące –1 681 mln EUR. Przed rokiem
saldo to było o 38,9% mniejsze i wyniosło –1 027 mln EUR. Pogłębienie ujemnego salda
było przede wszystkim wynikiem znacznie mniejszych wpływów z tytułu dochodów
uzyskanych przez rezydentów od posiadanych przez nich aktywów zagranicznych.
Łączne wpływy uzyskane przez polskie podmioty z tytułu dochodów od posiadanych
TABL. VI SKŁADNIKI SALDA USŁUG
mln EURZmiana
(2002-2001)
Usługi ogółem -1 092 -1 074 18
1. Usługi transportowe 425 471 462. Podróże zagraniczne -22 62 843. Usługi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne -65 -34 314. Usługi budowlane -210 -151 595. Ubezpieczenia i reasekuracja -89 -129 -406. Usługi finansowe -210 -57 1537. Usługi informatyczne i informacyjne -187 -155 328. Patenty, prawa autorskie i opłaty -461 -422 399. Pozostałe usługi handlowe -123 -478 -355
10. Usługi dla ludności, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne -47 -95 -4811. Utrzymanie przedstawicielstw (rządowe) -103 -88 1512. Inne 0 2 2
2001r. 2002r.
WYKR. 8 DOCHODY
-1 000
-500
0
500
1 000
1 500
2 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
Wpływ y Wypłaty Saldo
18
aktywów zagranicznych wyniosły w 2002 r. 2 158 mln EUR i były o 27,0% niższe niż przed
rokiem.
Wyższe wpływy z tytułu dochodów zarejestrowane w poprzednim roku były m. in. wynikiem
dokonanej przez Skarb Państwa w I kwartale 2001 r. jednorazowej operacji sprzedaży
znacznego pakietu 30-letnich zerokuponowych obligacji rządu USA stanowiących
zabezpieczenie wykupionych wcześniej obligacji Brady’ego. Odsetki od tych obligacji rządu
USA w kwocie 242 mln USD zostały zarejestrowane w kategorii dochodów od inwestycji
portfelowych, podwyższając znacząco wartość wypłat z tytułu dochodów w 2001 r.
Kolejną przyczyną spadku wpływów z tytułu dochodów w 2002 r. było postępujące obniżanie
się rynkowych stóp procentowych związanych z głównymi walutami światowymi. Dla
przykładu przeciętna wartość (średnia arytmetyczna) trzymiesięcznej stopy EURIBOR
(związanej z euro) wynosiła w 2001 roku 4,26%, a w roku 2002 3,32%. Jeszcze wyraźniejszy
spadek miał miejsce w przypadku stóp związanych z USD. Średnia wartość trzymiesięcznej
stopy LIBOR spadła z 3,78% do 1,80%. Krótkoterminowe stopy LIBOR i EURIBOR są
bardzo często stopami bazowymi dla obligacji zmiennokuponowych i dla lokat bankowych o
oprocentowaniu zmiennym. W przypadku stóp długoterminowych średnia rentowność
pięcioletnich obligacji rządowych krajów strefy euro zmniejszyła się z 4,36% do 4,29%, a
podobnych obligacji emitowanych przez rząd USA z 4,50% do 3,79%. Zestawienie wartości
średnich rynkowych stóp procentowych związanych z dolarem, euro i złotym zawiera tabela
VII.
Największe spadki wpływów dotyczyły kategorii o największych udziałach we wpływach, tj.
dochodów od inwestycji portfelowych (58,1% całości wpływów w 2002 r.), przede wszystkim
TABL. VII RYNKOWE STOPY PROCENTOWE DLA EUR I USD (WARTOŚCI ŚREDNIE DLA 2001 R. I 2002 R.)
2001 r. 2002 r.Zmiana (pkt procentowe)
1M 4,332 3,306 -1,0263M 4,264 3,322 -0,9426M 4,157 3,358 -0,7992Y 4,028 3,677 -0,3505Y 4,356 4,289 -0,06710Y 4,819 4,808 -0,0121M 3,884 1,771 -2,1133M 3,782 1,802 -1,9816M 3,732 1,895 -1,8372Y 3,807 2,632 -1,1745Y 4,500 3,789 -0,71110Y 4,999 4,611 -0,3881M 17,070 9,309 -7,7613M 16,701 9,062 -7,6396M 16,238 8,810 -7,4282Y 14,814 8,213 -6,6015Y 12,564 7,994 -4,570
EURIBOR
OBLIGACJE SKARBOWE PLN
EUR T-BONDS
LIBOR USD
USD T-BONDS
WIBOR PLN
Źródło: Bloomberg, obliczenia własne
19
dochodów od papierów dłużnych oraz dochodów od pozostałych inwestycji (26,1 %
wpływów), głównie z lokat w bankach zagranicznych. Wysokość wpływów w obu tych
kategoriach dochodów jest ściśle związana z poziomem stóp procentowych na rynkach
zagranicznych.
Znaczny udział we wpływach zarówno z tytułu dochodów od inwestycji portfelowych jak i
dochodów od pozostałych inwestycji miały dochody uzyskiwane przez NBP z aktywów
rezerwowych.
Wypłaty z tytułu dochodów od inwestycji dokonanych przez nierezydentów w Polsce
wyniosły w omawianym roku 3 839 mln EUR i miały podobną wysokość jak w roku 2001
(były niższe zaledwie o 3,7%). Znaczny udział w wypłatach z tytułu dochodów miały odsetki
zapłacone przez Skarb Państwa wierzycielom zrzeszonym w Klubie Paryskim (w ramach
dochodów od pozostałych inwestycji) oraz nierezydentom posiadającym obligacje
wyemitowane przez Skarb Państwa zarówno na rynkach zagranicznych, jak i na rynku
krajowym (w ramach dochodów od inwestycji portfelowych). Spadek stóp procentowych
związanych z głównymi walutami światowymi, jak i ze złotym, wpływał pomniejszająco na
wysokość wypłat odsetek dla obu wymienionych wyżej kategorii dochodów.
Z powyższego powodu wypłaty dochodów od pozostałych inwestycji zmniejszyły się o
TABL. VIII DOCHODY
2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiany(2002-2001)
mln EUR
Dynamika(2002/2001)
%
WPŁYWY 2 958 2 158 -800 73,0
Wynagrodzenia pracowników 215 276 61 128,4Dochody od inwestycji bezpośrednich 72 41 -31 56,9Dochody od inwestycji portfelowych 1 595 1 254 -341 78,6Dochody od pozostałych inwestycji 1 052 564 -488 53,6Inne dochody 24 23 -1 95,8
WYPŁATY 3 985 3 839 -146 96,3
Wynagrodzenia pracowników 222 234 12 105,4Dochody od inwestycji bezpośrednich 982 1 211 229 123,3Dochody od inwestycji portfelowych 1 184 1 083 -101 91,5Dochody od pozostałych inwestycji 1 567 1 268 -299 80,9Inne dochody 30 43 13 143,3
SALDO -1 027 -1 681 -654 —
Wynagrodzenia pracowników -7 42 49 —Dochody od inwestycji bezpośrednich -910 -1 170 -260 —Dochody od inwestycji portfelowych 411 171 -240 —Dochody od pozostałych inwestycji -515 -704 -189 —Inne dochody -6 -20 -14 —
20
19,1%. Ich udział w ogólnej sumie wypłat wyniósł 33,0%.
Kwota transferowanych przez zagranicznych inwestorów dochodów z inwestycji
bezpośrednich wzrosła w porównaniu z 2001 r. o 23,3%. Przyczyną wzrostu tych wypłat był
transfer zysków, które nie były reinwestowane w Polsce. Udział wypłat dochodów z
inwestycji bezpośrednich w całkowitej wartości wypłat wyniósł w 2002 r. 31,5%.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż zmianie ulega struktura portfela obligacji Skarbu Państwa
znajdujących się w posiadaniu nierezydentów. Zwiększeniu uległ udział obligacji
nominowanych w złotych (z 45% na początku 2001 roku do 53% na koniec 2002 roku).
Wartość portfela tych obligacji będących w posiadaniu nierezydentów zwiększyła się w
porównaniu z rokiem 2001 o ok. 50%. Oprocentowanie obligacji złotowych, a zatem i wartość
wypłacanych odsetek, mimo że niższe niż w 2001 r., są ciągle wyższe niż w przypadku
obligacji nominowanych w walutach obcych. Wzrost wartości portfela i relatywnie wysokie
kupony to główne przyczyny stosunkowo niewielkiego, wynoszącego 8,5% spadku wypłat z
tytułu dochodów od inwestycji portfelowych, stanowiących kolejny istotny (28,2%) składnik
całości wypłat z tytułu dochodów w 2002 r.
Niewielki wzrost dodatniego salda transferów bieżących
Transfery bieżące są pozycją bilansu płatniczego, której dodatnie saldo od wielu lat wpływa
na poprawę salda obrotów bieżących. W 2002 roku nadwyżka w zakresie transferów
bieżących wyniosła 2 299 mln EUR, co w porównaniu z 2001 rokiem oznacza niewielki
wzrost salda o 62 mln EUR, czyli o 2,8%.
Wpływy z tytułu transferów bieżących w 2002 roku wyniosły 3 028 mln EUR i zwiększyły się
w stosunku do ubiegłego roku o 60 mln EUR, czyli o 2,0%.
Wpływy transferów bieżących sektora rządowego wyniosły 587 mln EUR, a więc w
porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego wzrosły o 138 mln EUR, tj. o 30,7%,
głównie w wyniku otrzymanych darów i pomocy bezzwrotnej. Wśród tych transferów
największą cześć stanowiły dary i pomoc bezzwrotna z instytucji oraz krajów Unii
Europejskiej wynoszące 582 mln EUR.
W transferach prywatnych (stanowiących 80,6% wpływów transferów bieżących) w
porównaniu z rokiem ubiegłym zarejestrowano spadek wpływów o 78 mln EUR, tj. o 3,1%.
Główną przyczyną obniżenia wpływów z tytułu transferów prywatnych był niższy napływ
środków z tytułu odszkodowań za pracę przymusową Polaków w okresie II wojny światowej.
W 2002 roku nastąpił napływ środków z tego tytułu w wysokości 243 mln EUR, co oznacza
spadek w stosunku do 2001 roku o 94 mln EUR, tj. o 27,9%.
21
Wypłaty transferów bieżących w 2002 roku wyniosły 729 mln EUR i w porównaniu z
poprzednim rokiem zmniejszyły się nieznacznie o 2 mln EUR, czyli o 0,3%.
Spadek nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących
Wartość salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących2 w 2002 roku wynosiła 4 234 mln
EUR3, co oznacza obniżenie kwoty nadwyżki o 681 mln EUR, tj. 13,9% w stosunku do
poprzedniego roku. 2 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących odzwierciedla napływ netto środków w formie pieniędzy
zagranicznych (banknotów i monet) do kas walutowych polskich banków z tytułu transakcji dokonanych
WYKR. 9 TRANSFERY BIEŻĄCE
0
200
400
600
800
1 000
1 200
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
Wpływ y Wypłaty Saldo
TABL. IX TRANSFERY BIEŻĄCE
2001 r. mln EUR
2002 r. mln EUR
Zmiana (2002-2001) mln
EUR
Dynamika(2002/2001)
%
WPŁYWY 2 968 3 028 60 102,0
Transfery rządowe 449 587 138 130,7Transfery prywatne 2 519 2 441 -78 96,9
WYPŁATY 731 729 -2 99,7
Transfery rządowe 138 129 -9 93,5Transfery prywatne 593 600 7 101,2
SALDA 2 237 2 299 62 -
Transfery rządowe 311 458 147 -Transfery prywatne 1 926 1 841 -85 -
22
W 2002 roku jedynie w III kwartale saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących było
wyższe (o 1,8%) niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. W pozostałych kwartałach
saldo to kształtowało się na poziomie niższym niż w roku 2001 (w I kwartale o 30,2%, w II
kwartale o 16,6%, w IV kwartale o 19,4%).
W rozszacowaniu salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących istotną pozycję stanowi
saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych. Jak wynika ze wstępnych szacunków
Instytutu Turystyki wpływy z tytułu przyjazdów cudzoziemców do Polski kształtowały się w
2002 roku na poziomie niższym niż roku poprzednim. Jednak zahamowana została silna
tendencja spadkowa występująca od kilku lat w zakresie wpływów z tytułu podróży
zagranicznych. Według Instytutu Turystyki wydatki cudzoziemców w Polsce z tytułu podróży
kształtowały się na poziomie 8,7 mld USD w roku 1997, 8,0 mld USD w roku 1998, 6,1 mld
USD rocznie w latach 1999-2000 oraz 4,8 mld USD w roku 2001 i 4,5 mld USD w roku 2002.
Poziom przychodów oraz rozchodów z tytułu podróży zagranicznych zależy w dużym stopniu
od wielkości ruchu granicznego osób zarejestrowanego w danym okresie na granicach
pomiędzy rezydentami a nierezydentami, które nie zostały sklasyfikowane według standardowych pozycji
bilansu płatniczego. 3 Kwota ta zawiera korektę w wysokości 426 mln EUR, dokonaną w styczniu 2002 roku, polegającą na
powiększeniu salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących i pomniejszeniu salda błędów i opuszczeń. Celem
tej korekty było wyeliminowanie wpływu operacji wymiany na euro walut narodowych krajów Unii Gospodarczej i
Walutowej, tak, by saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących odzwierciedlało poziom transakcji z
nierezydentami. Skala korekty z perspektywy całego 2002 roku wydaje się zbyt mała.
WYKR. 10 SALDO NIESKLASYFIKOWANYCH OBROTÓW BIEŻĄCYCH
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1 600
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
23
Polski. Według danych Straży Granicznej4 w 2002 roku zmniejszyła się o 17,4% liczba
odpraw cudzoziemców wjeżdżających do Polski, przy czym największy spadek (o 26,8%)
odnotowano w I kwartale, zaś w IV kwartale spadek ten wyniósł 3,3%. Jednocześnie w 2002
roku nastąpił spadek o 15,2% liczby Polaków wyjeżdżających za granicę (11% w I kwartale,
10,5% w II kwartale, 13% w III kwartale oraz 26,1% w IV kwartale). Zmiany relacji między
liczbą przyjazdów oraz liczbą wyjazdów pozwalają przypuszczać, że będą one miały
korzystny wpływ na saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych, wpływając hamująco na
spadek tego salda. Szacuje się, że w 2002 roku nastąpił spadek salda o około 0,1 mld USD.
W poprzednich latach spadki były znacznie wyższe.
Na obniżenie salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących w roku 2002 w stosunku do
poprzedniego roku znaczący wpływ miała duża ilość samochodów sprowadzonych do Polski
w I kwartale przez osoby fizyczne. Zakupy te realizowane były głównie w formie gotówkowej,
co oznacza zmniejszenie się nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących związanej z
obrotami towarowymi. Spadek nadwyżki spowodowany został również potrzebą odtworzenia
części zapasów walut obcych wymienionych w 2001 roku na złote w związku z
wycofywaniem z obiegu walut narodowych Unii Europejskiej. Dotyczyło to osób, które
tradycyjnie część oszczędności posiadają w walutach obcych, jak również Polaków często
wyjeżdżających za granicę.
4 Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju rok 2002 r., GUS, styczeń 2003.
24
2. Rachunek finansowy
Saldo na rachunku finansowym w 2002 r. było dodatnie i wyniosło 6 935 mln EUR.
W porównaniu z rokiem 2001 napływ inwestycji netto dokonanych przez nierezydentów w
Polsce uległ zmniejszeniu. Saldo tych inwestycji wyniosło 6 330 mln EUR. Przed rokiem
nierezydenci zainwestowali netto w Polsce 7 532 mln EUR.
Mniejszy napływ środków inwestowanych przez nierezydentów w Polsce w 2002 roku
wynikał przede wszystkim z postępującego obniżania się napływu zagranicznych inwestycji
bezpośrednich. Równocześnie miał miejsce znaczny wzrost inwestycji portfelowych
dokonywanych przez nierezydentów oraz obniżenie odpływu kapitału z tytułu kredytów
otrzymanych, które jednak nie zrekompensowały ujemnego wpływu wspomnianej wcześniej
kategorii.
W przeciwieństwie do roku 2001 saldo inwestycji dokonanych przez rezydentów za granicą
miało dodatni wpływ na saldo rachunku finansowego. W 2002 roku rezydenci zmniejszyli
swoje inwestycje zagraniczne netto o 1 602 mln EUR. Wysokiemu tempu wycofywania się
rezydentów z lokat w bankach zagranicznych, które miało decydujący wpływ na saldo
inwestycji dokonanych przez rezydentów za granicą, towarzyszył wzrost inwestycji w
zagraniczne papiery wartościowe.
Saldo inwestycji w pochodne instrumenty finansowe było w ciągu 2002 roku ujemne i
wyniosło -997 mln EUR. Saldo to pogłębiło się znacznie w porównaniu z 2001 r. gdy było
również ujemne i wynosiło -351 mln EUR.
WYKR. 11 KOMPONENTY RACHUNKU FINANSOWEGO
-4 000
-2 000
0
2 000
4 000
6 000
8 000
2001 2002
ogółem inw estycje nierezydentów w Polsce
inw estycje rezydentów za granicą pochodne instrumenty f inansow e
25
2. 1. Inwestycje nierezydentów w Polsce
Saldo inwestycji nierezydentów dokonanych w Polsce w 2002 r. wyniosło 6 330 mln EUR.
Napływ kapitału był o 16,0 % niższy niż przed rokiem, gdy wyniósł 7 532 mln EUR. Istotnej
zmianie uległa struktura napływającego kapitału. W przeciwieństwie do 2001 roku, gdy
zdecydowanie przeważały inwestycje o charakterze długookresowym (inwestycje
bezpośrednie i kredyty długoterminowe), w 2002 r. udział inwestycji o charakterze
krótkookresowym (inwestycje portfelowe, kredyty krótkoterminowe, rachunki bieżące i
depozyty) niemal zrównał się z udziałem inwestycji długookresowych. Było to przede
wszystkim wynikiem wysokiego udziału inwestycji portfelowych. Inwestycje nierezydentów o
charakterze długookresowym wyniosły w 2002 r. 3 319 mln EUR i stanowiły 52,4 %
napływającego kapitału (w 2001 r. wskaźnik ten wyniósł aż 80,5 %). Pozostałą część
stanowiły środki inwestowane krótkookresowo.
Dalsze obniżenie napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich
Napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich lokowanych w Polsce
w 2002 r. wyniósł 4 335 mln EUR. Była to kwota o 3 480 mln EUR, czyli 44,5 % niższa niż
przed rokiem. Mimo to napływ netto inwestycji bezpośrednich stanowił 68,5% salda
zagranicznych inwestycji w Polsce. Napływ kapitału obniżał się z kwartału na kwartał (1 132
mln EUR w I kwartale, 937 mln EUR w II kwartale i 826 mln EUR w III kwartale 2002 roku).
Pewne odwrócenie tej tendencji nastąpiło w IV kwartale, w którym napływ kapitału wyniósł
1 440 mln EUR.
TABL. X ZAGRANICZNE INWESTYCJE W POLSCE
mln EURZmiana
2001 r. 2002 r. (2002-2001)
Inwestycje nierezydentów dokonane w Polsce 7 532 6 330 -1 202
Inwestycje długookresowe 6 061 3 319 -2 742 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 7 815 4 335 -3 480 Kredyty otrzymane powyżej 1 roku -1 754 -1 016 738
Inwestycje krótkookresowe 1 471 3 011 1 540Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 1 090 3 113 2 023Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie -96 479 575Rachunki bieżące i depozyty 477 -581 -1 058 Pozostałe zobowiązania 0 0 0
26
Wartość napływającego kapitału przeznaczonego na powiększenie kapitałów własnych
polskich przedsiębiorstw i banków (zakup akcji lub udziałów) wyniosła 3 220 mln EUR i była
niższa o 50,6 % w porównaniu z rokiem 2001.
Zdecydowane obniżenie napływu kapitału było wynikiem zahamowania procesu
prywatyzacji. Pod koniec 2002 r. miała miejsce prywatyzacja Stoenu, która wpłynęła
dodatnio na saldo IV kwartału. Była to jedyna prywatyzacja dużego przedsiębiorstwa
państwowego w 2002 r.
Przyczyną spadku napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich, związaną z globalnym
spowolnieniem wzrostu gospodarczego, była również pogarszająca się kondycja
(odnotowane straty) niektórych poważnych zagranicznych inwestorów bezpośrednich w
sektorach: bankowym, telekomunikacyjnym i motoryzacyjnym.
WYKR. 12 SALDO ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŚREDNICH
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
3 500
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
TABL. XI ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE
Zmiana Dynamika2001 r.
mln EUR2002 r.
mln EUR(2002-2001)
mln EUR(2002/2001)
%
Kapitał własny i kredyty inwestorów 7 815 4 335 -3 480 55,5
Kapitał własny 6 512 3 220 -3 292 49,4
Kredyty inwestorów 1 303 1 115 -188 85,6
27
Pozostałą część zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce, poza inwestycjami w
kapitał własny przedsiębiorstw, stanowił kapitał napływający w postaci kredytów udzielanych
przedsiębiorstwom i bankom przez nierezydentów. Wartość netto napływu kapitału z tego
tytułu wyniosła 1 115 mln EUR i była o 16,4% niższa niż przed rokiem.
Wysoki wzrost finansowania kredytami od zagranicznych inwestorów bezpośrednich wystąpił
w sektorze bankowym, gdzie w poprzednim roku wartość zaciągniętych kredytów była
nieznaczna.
W dalszym ciągu jednak napływ kredytów od bezpośrednich inwestorów był wyższy w
sektorze przedsiębiorstw (sektor pozarządowy i pozabankowy), stanowiąc 55,9% całości
napływu. Jednocześnie w tym sektorze finansowanie w postaci kredytów od inwestorów
bezpośrednich uległo niemal dwukrotnemu zmniejszeniu w porównaniu z 2001 rokiem.
Silny napływ kapitału portfelowego
Bardzo istotny udział w napływie zagranicznych inwestycji do Polski miały inwestycje
portfelowe. Kapitał netto zainwestowany w 2002 roku przez nierezydentów w polskie papiery
wartościowe wyniósł 3 113 mln EUR. Stanowiło to połowę całkowitego napływu kapitału z
tytułu inwestycji nierezydentów w Polsce w 2002 r. Była to wielkość niemal trzykrotnie
wyższa niż w 2001 r., gdy wartość zagranicznych inwestycji portfelowych wyniosła 1 090 mln
EUR.
O wysokości salda zagranicznych inwestycji portfelowych zadecydował napływ kapitału
inwestowanego przez nierezydentów w dłużne papiery wartościowe, przede wszystkim
WYKR. 13 SALDO ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI PORTFELOWYCH
-1 500
-1 000
-500
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
28
wyemitowane przez Skarb Państwa. Napływ netto środków zainwestowanych w polskie
papiery dłużne w 2002 r. wyniósł 3 706 mln EUR.
Zainteresowanie nierezydentów w omawianym okresie, zwłaszcza od stycznia do maja
2002 r., skupiało się na dłużnych papierach skarbowych nominowanych w złotych,
znajdujących się w obrocie na rynku krajowym. Zmianie uległa struktura portfela obligacji
Skarbu Państwa znajdujących się w posiadaniu nierezydentów. Udział obligacji
nominowanych w złotych w portfelu zagranicznych inwestorów zwiększył się z 45% na
początku 2001 roku do 53% na koniec 2002 roku.
Mimo obniżania stóp procentowych przez NBP, dalsze obniżanie się rynkowych stóp
procentowych na głównych rynkach światowych powodowało, iż oferowane przez Skarb
Państwa oprocentowanie złotowych obligacji pozostawało w pierwszej połowie roku
relatywnie wysokie i atrakcyjne dla nierezydentów. Dodatkowo wysoki deficyt budżetowy,
wywołując obawy co do przyszłej stabilności polskiej gospodarki, powodował konieczność
oferowania relatywnie wysokich stóp procentowych w celu przyciągnięcia kapitału
niezbędnego dla refinansowania długu publicznego i zapewnienia nabywcom obligacji premii
za ryzyko inwestycyjne. Kolejną przyczyną wzrostu inwestycji w polskie papiery skarbowe
była tendencja inwestorów instytucjonalnych do zmiany struktury portfela na korzyść
papierów dłużnych związana z sytuacją panującą na światowych rynkach akcji.
Największy napływ kapitału inwestowanego w polskie papiery dłużne miał miejsce na
przełomie I i II kwartału. W marcu 2002 r. wyniósł on 1 354 mln EUR. Skarb Państwa
wyemitował wówczas na rynkach zagranicznych euroobligacje nominowane w euro o
wartości nominalnej 750 mln EUR. Również w kwietniu napływ kapitału netto osiągnął
wysoką wartość, równą 820 mln EUR. Inwestorzy zagraniczni skorzystali wówczas z
obniżenia popytu banków krajowych kupując papiery skarbowe po niższych cenach.
TABL. XII ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE
WPŁYWY 69 463 116 346 46 883 167,5
Udziałowe papiery wartościowe 4 748 4 256 -492 89,6
Dłużne papiery wartościowe 64 715 112 090 47 375 173,2
WYPŁATY 68 373 113 233 44 860 165,6
Udziałowe papiery wartościowe 5 101 4 849 -252 95,1
Dłużne papiery wartościowe 63 272 108 384 45 112 171,3
SALDO 1 090 3 113 2 023 —
Udziałowe papiery wartościowe -353 -593 -240 —
Dłużne papiery wartościowe 1 443 3 706 2 263 —
2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiana(2002-2001)
mln EUR
Dynamika(2002/2001)
%
29
W III kwartale 2002 roku napływ netto inwestycji w polskie papiery dłużne utrzymał się na
poziomie zbliżonym do II kwartału i znacznie niższym niż w I kwartale. Jednak głównym
powodem napływu tych inwestycji nie był, w przeciwieństwie do II kwartału, zakup papierów
dłużnych nominowanych w złotych, lecz nowe emisje euroobligacji Skarbu Państwa
dokonane na rynkach zagranicznych. Pierwsza z emisji dokonanych w III kwartale, o
wartości 1 000 mln USD, miała miejsce w lipcu, druga, o wartości 400 mln USD – we
wrześniu. Całkowity napływ kapitału inwestowanego w polskie papiery dłużne w lipcu 2002 r.
wyniósł jedynie 249 mln EUR. Świadczyło to o skali odpływu kapitału wycofywanego przez
nierezydentów z inwestycji w inne polskie papiery dłużne, przede wszystkim w obligacje
skarbowe nominowane w złotych. Odpływ ten spowodowany był niepewnością inwestorów
związaną ze zmianą na stanowisku ministra finansów i przyszłą polityką gospodarczą rządu.
W następnych miesiącach III kwartału można było obserwować niewielki napływ inwestycji w
papiery dłużne emitowane na rynku krajowym.
W IV kwartale 2002 r. Saldo było ujemne i wyniosło -372 mln EUR. W październiku miał
miejsce wcześniejszy wykup nominowanych w dolarach obligacji Brady’ego o wartości
nominalnej 1 300 mln USD, co spowodowało, że saldo było ujemne i wyniosło –850 mln
EUR. W listopadzie Skarb Państwa wyemitował euroobligacje nominowane w funtach
brytyjskich o wartości nominalnej 400 mln GBP. Jednak w tym miesiącu saldo wyniosło tylko
369 mln EUR, co oznacza, że wystąpił duży odpływ kapitału inwestowanego w papiery
wartościowe nominowane w złotych.
WYKR. 14 INWESTYCJE W POLSKIE PAPIERY DŁUŻNE
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
35 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
-1 500
-1 000
-500
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
mln
EU
R
Wpływ y Wypłaty Saldo (skala praw a)
30
Średnioterminową przyczyną widocznego w drugiej połowie roku zmniejszenia
zainteresowania nierezydentów obligacjami skarbowymi nominowanymi w złotych był
spadek ich rentowności, który dokonał się szybciej niż spadek rentowności porównywalnych
obligacji rządu USA lub rządów krajów strefy euro. Dla przykładu: średni kwartalny
dysparytet rentowności obligacji pięcioletnich Skarbu Państwa i rządów krajów strefy euro
wyniósł w IV kwartale 2002 roku zaledwie 2,36%, podczas gdy w III kwartale wynosił 3,61%,
w II kwartale 4,08%, zaś w pierwszym kwartale 4,84%. Odpowiednie wartości dla
dysparytetu rentowności obligacji pięcioletnich Skarbu Państwa i porównywalnych obligacji
rządu USA wynosiły 3,12%, 4,38%, 4,42% i 5,01%. Ryzyko inwestowania w polskie papiery
dłużne zostało w III kwartale powiększone przez niektóre agencje ratingowe, które
przejściowo obniżyły ocenę długu Skarbu Państwa. W IV kwartale dodatkowym czynnikiem
ryzyka stał się wzrost zagrożenia konfliktem zbrojnym w Iraku, powiększający ryzyko
inwestowania na większości rynków rządowych papierów dłużnych.
Wartość zadłużenia z tytułu skarbowych papierów nominowanych w złotych, będących w
posiadaniu nierezydentów na koniec 2002 roku zwiększyła się w porównaniu z rokiem 2001
o ok. 50% .
W roku 2002 wystąpił odpływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery
udziałowe. Saldo w omawianym okresie było ujemne i wyniosło 593 mln EUR. Przed rokiem
saldo tych inwestycji było również ujemne i wyniosło 353 mln EUR. W przeciwieństwie do
dłużnych papierów wartościowych, wartość obrotów (wpływów i wypłat) związanych z
inwestycjami w polskie papiery udziałowe jest stosunkowo niska i wykazuje powolną
tendencję spadkową.
WYKR. 15 DYSPARYTET STÓP PROCENTOWYCH
0
2
4
6
8
10
12
2001
-01-
01
2001
-03-
01
2001
-05-
01
2001
-07-
01
2001
-09-
01
2001
-11-
01
2002
-01-
01
2002
-03-
01
2002
-05-
01
2002
-07-
01
2002
-09-
01
2002
-11-
01
pkt.
%
Dysparytet USD PLN 5Y Dysparytet EUR PLN 5Y
Źródło: Bloomberg, obliczenia własne
31
Polski rynek akcji w dalszym ciągu charakteryzowała niska płynność większości akcji,
stanowiąca istotny czynnik podwyższający ryzyko inwestowania w polskie papiery udziałowe.
Wiele spółek, które charakteryzują się wysoką kapitalizacją, ma niewspółmiernie niską
płynność efektywną (tzw. free float), czyli wartość akcji znajdujących się w posiadaniu
drobnych inwestorów. Wynika to ze struktury kapitału tych spółek, posiadających
udziałowców większościowych, przede wszystkim zagranicznych inwestorów bezpośrednich.
W konsekwencji większość akcji danej spółki pozostaje poza swobodnym obrotem
giełdowym. Zmniejszanie się płynności spowodowane jest również, obok globalnych
czynników koniunkturalnych, przemieszczaniem się krajowych inwestorów z rynku kasowego
na rynek terminowy, przede wszystkim rynek kontraktów na WIG-20. Na podstawie
dostępnych danych nie można stwierdzić czy tendencja ta dotyczy również nierezydentów.
Coraz większe znaczenie na polskim rynku akcji mają polscy inwestorzy instytucjonalni,
przede wszystkim otwarte fundusze emerytalne. Dysponują one coraz większym kapitałem
pochodzącym z comiesięcznych wpłat składek emerytalnych i mają największy wpływ na
kursy akcji spółek z WIG-20, wykupując je z rynku. To powoduje, że zachowanie kursów nie
jest skorelowane z rzeczywistą kondycją spółek (kursy są zawyżone) i często odbiega
istotnie również od zachowania zagranicznych rynków akcji. Nieprzewidywalność
warszawskiej giełdy stanowi kolejny czynnik ryzyka inwestycyjnego. Fundusze emerytalne
zmniejszają również i tak niską, efektywną płynność polskiego rynku akcji, mając
ograniczone ustawowo możliwości lokowania aktywów poza polskim rynkiem.
WYKR. 16 INWESTYCJE W POLSKIE PAPIERY UDZIAŁOWE
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1 600
1 800
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
-350
-300
-250
-200
-150
-100
-50
0
50
100
mln
EU
R
Wpływ y Wypłaty Saldo (skala praw a)
32
Ujemne saldo kredytów zagranicznych
W 2002 roku nastąpił odpływ netto kapitału zagranicznego z tytułu otrzymanych kredytów
zagranicznych w wysokości -537 mln EUR. W analogicznym okresie roku ubiegłego odpływ
kapitału wyniósł -1 850 mln EUR.
Odpływ netto kapitału dotyczył głównie sektora rządowego oraz sektora bankowego.
Dane dotyczące sektora rządowego wskazują na wzrost wykorzystania nowych kredytów w
porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. W 2002 roku zaciągnięto 1 331 mln
EUR, czyli o 846 mln EUR, tj. o 174,4% więcej kredytów niż w roku ubiegłym. Wartość spłat
dokonanych przez rząd w 2002 roku wyniosła 1 869 mln EUR, tj. o 52,2% mniej niż w 2001
roku. Spadek spłat w porównaniu do poprzedniego roku wynika z wysokiej bazy odniesienia.
W IV kwartale 2001 polski rząd spłacił 2 785 mld euro kredytu wobec rządu Brazylii. Po
wyłączeniu tej jednorazowej spłaty odnotowalibyśmy wzrost spłat kredytów rządowych o 746
mln euro. Wysoka obsługa zadłużenia zagranicznego wynika przede wszystkim ze spłat
zobowiązań wobec wierzycieli zrzeszonych w Klubie Paryskim. W 2002 roku rząd zaciągnął i
częściowo spłacił krótkoterminowy kredyt. Kredyt ten udzielony przez rząd Irlandii był
kredytem pomostowym pozwalającym na wcześniejszy wykup obligacji Brady’ego przed
nową emisją euroobligacji.
W 2002 roku zarejestrowano napływ kapitału do przedsiębiorstw w postaci kredytów
zagranicznych, który wyniósł 489 mln EUR. W analogicznym okresie roku ubiegłego nastąpił
napływ netto kapitału w wysokości 1 584 mln EUR. Wykorzystanie nowych kredytów
zagranicznych przez przedsiębiorstwa wyniosło 3 506 mln EUR, czyli zmniejszyło się w
stosunku do 2001 roku o 1 289 mln EUR, tj. 26,9%. Zmniejszyły się także spłaty kredytów
WYKR. 17 KREDYTY OTRZYMANE SEKTORA RZĄDOWEGO
-4 000
-2 000
0
2 000
4 000
6 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartały
mln
EU
R
Wykorzystanie Spłaty Saldo
33
wcześniej zaciągniętych przez przedsiębiorstwa. W 2002 roku wyniosły one 3 017 mln EUR i
były mniejsze niż w analogicznym okresie roku ubiegłego o 194 mln EUR, tj. 6,0%.
Wykorzystanie nowych kredytów zagranicznych przez polskie banki zmniejszyło się. W 2002
roku wartość nowych kredytów tego sektora wyniosła 1 764 mln EUR. Oznacza to spadek o
316 mln EUR, tj. 15,2% w stosunku do poprzedniego roku. Odnotowano równocześnie
niewielki wzrost spłat o 8%. W rezultacie zarejestrowano odpływ netto kapitału z sektora
bankowego w wysokości -486 mln EUR.
34
TABL. XIII KREDYTY OTRZYMANE
WYKORZYSTANIE 7 360 6 601 -759 89,7
Narodowy Bank Polski 0 0 0 —
Sektor rządowy 485 1 331 846 274,4Długoterminowe 485 436 -49 89,9Krótkoterminowe 0 895 895 —
Sektor bankowy 2 080 1 764 -316 84,8Długoterminowe 2 072 1 764 -308 85,1Krótkoterminowe 8 0 -8 0,0
Sektor pozarządowy i pozabankowy 4 795 3 506 -1 289 73,1Długoterminowe 4 071 2 517 -1 554 61,8Krótkoterminowe 724 989 265 136,6
SPŁATY 9 210 7 138 -2 072 77,5
Narodowy Bank Polski 7 2 -5 28,6
Sektor rządowy 3 908 1 869 -2 039 47,8Długoterminowe 3 908 1 266 -2 642 32,4Krótkoterminowe 0 603 603 —
Sektor bankowy 2 084 2 250 166 108,0Długoterminowe 2 005 2 243 238 111,9Krótkoterminowe 79 7 -72 8,9
Sektor pozarządowy i pozabankowy 3 211 3 017 -194 94,0Długoterminowe 2 462 2 222 -240 90,3Krótkoterminowe 749 795 46 106,1
SALDA -1 850 -537 1 313 —
Narodowy Bank Polski -7 -2 5 —
Sektor rządowy -3 423 -538 2 885 —Długoterminowe -3 423 -830Krótkoterminowe 0 292
Sektor bankowy -4 -486 -482 —Długoterminowe 67 -479 -546Krótkoterminowe -71 -7 64 —
Sektor pozarządowy i pozabankowy 1 584 489 -1 095 —Długoterminowe 1 609 295 -1 314 —Krótkoterminowe -25 194 219 —
2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiana(2002-2001)
mln EUR
Dynamika(2002/2001)
%
Całość kredytów Narodowego Banku Polskiego stanowią kredyty długoterminowe.
35
Spadek zagranicznych depozytów w bankach polskich
W 2002 roku saldo pozycji rachunki bieżące i depozyty nierezydentów w bankach polskich
było ujemne i wyniosło -581 mln EUR.
Odpływ kapitału był głownie efektem spłaty zobowiązań z tytułu pasywnych transakcji repo
dokonanych przez NBP. Depozyty w bankach komercyjnych w 2002 roku zmniejszyły się o
114 mln EUR.
2. 2. Inwestycje rezydentów za granicą
Spadek inwestycji rezydentów za granicą
Polskie inwestycje za granicą zmniejszyły się w 2002 roku o 1 602 mln EUR. Na spadek
polskich aktywów zagranicznych wpłynęło przede wszystkim zmniejszenie lokat i depozytów
polskich banków w bankach zagranicznych. W 2002 roku polskie banki wycofały z banków
zagranicznych środki z lokat w kwocie 3,2 mld EUR. Nastąpiła więc istotna zmiana (o 7,1
mld EUR) w stosunku do 2001 roku, kiedy to polskie banki zwiększały wielkość swoich
aktywów zagranicznych w postaci lokat.
Polskie inwestycje portfelowe za granicą zwiększyły się w 2002 roku o 1 208 mln EUR. W
zagraniczne papiery wartościowe, głównie dłużne długoterminowe oraz udziałowe,
inwestowały głównie podmioty sektora pozarządowego i pozabankowego. Także polskie
banki zmieniły strukturę swoich aktywów zmniejszając wartość lokat i depozytów zwiększając
swe zaangażowanie w dłużne papiery wartościowe.
WYKR. 18 SALDO RACHUNKÓW BIEŻĄCYCH I DEPOZYTÓW
-300
-150
0
150
300
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
36
Wartość netto inwestycji bezpośrednich dokonanych przez polskich rezydentów za granicą w
ciągu 2002 roku wyniosła 329 mln EUR. Saldo kredytów udzielonych nierezydentom
wyniosło -56 mln EUR.
2. 3. Pochodne instrumenty finansowe
Saldo obrotów wynikających z rozliczeń transakcji zawartych pomiędzy rezydentami a
nierezydentami związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi było w 2002 r. ujemne
i wyniosło -997 mln EUR. Saldo to pogłębiło się znacznie w porównaniu z 2001 r., gdy było
również ujemne i wynosiło -351 mln EUR.
Większość zarejestrowanych płatności wynikała z realizacji swapów walutowych i swapów
stóp procentowych, zawieranych na rynku międzybankowym. Ujemne saldo można
interpretować jako stratę netto poniesioną przez rezydentów w wyniku rozliczenia pozycji w
pochodnych instrumentach finansowych, których termin wygaśnięcia przypadał w ciągu 2002
roku. Należy jednak pamiętać, że dane o płatnościach zawierają również przepływy
wynikające z otwarcia i rozliczania pozycji w instrumentach pochodnych, których termin
zamknięcia przypada w przyszłych okresach.
TABL. XIV INWESTYCJE REZYDENTÓW ZA GRANICĄ *mln EUR
Zmiana2001 r. 2002 r. (2002-2001)
Inwestycje rezydentów dokonane za granicą -3 906 1 602 5 508
Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -73 -329 -256 Polskie inwestycje portfelowe za granicą 29 -1 208 -1 237 Kredyty udzielone -4 -56 -52 Gotówka, rachunki bieżące i lokaty -3 859 3 195 7 054Pozostałe należności 1 0 -1
*W przypadku inwestycji rezydentów za granicą znak ujemny oznacza odpływ kapitału za granicę.
TABL. XV SALDO POCHODNYCH INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH
mln EURZmiana
2001 r. 2002 r. (2002-2001)
Pochodne instrumenty finansowe -351 -997 -646
37
3. Wynik bilansu płatniczego a poziom rezerw walutowych
Wynik bilansu płatniczego mierzonego jako suma salda obrotów bieżących, salda obrotów
kapitałowych i finansowych oraz salda błędów i opuszczeń5 osiągnął wartość
687 mln EUR.
W następstwie dokonanych transakcji oficjalne aktywa rezerwowe wzrosły o 675 mln EUR.
Do zwiększenia aktywów rezerwowych przyczynił się napływ środków z emisji obligacji
rządowych na rynkach zagranicznych o wartości 737 mln EUR w marcu 2002 roku, 1 mld
USD w lipcu 2002 roku, 400 mln USD we wrześniu oraz 396 mln GBP w listopadzie, jak
5 Cześć transakcji wchodzących w skład salda błędów i opuszczeń zostanie, po otrzymaniu dodatkowych
informacji bezpośrednio z przedsiębiorstw, zakwalifikowana do standardowych pozycji bilansu płatniczego w
bilansie płatniczym na bazie transakcji.
WYKR. 19 STAN OFICJALNYCH AKTYWÓW REZERWOWYCH
26 000
27 000
28 000
29 000
30 000
31 000
32 000
33 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
TABL. XVI STAN OFICJALNYCH AKTYWÓW REZERWOWYCH (NA KONIEC KWARTAŁU) mln EUR
2001 2002I II III IV I II III IV
OFICJALNE AKTYWA REZERWOWE 31 737,1 31 999,0 30 893,9 30 066,7 31 028,1 28 393,6 29 767,7 28 450,0
Złoto monetarne 965,9 1 055,9 1 057,9 1 035,3 1 143,4 1 062,4 1 089,3 1 082,8SDR 21,7 24,8 26,3 39,4 41,8 41,7 45,4 46,9Transza rezerwowa w MFW 318,8 365,5 402,1 522,6 524,3 516,0 645,5 622,4Foreign exchange (lokaty i papiery warościowe) 29 387,8 29 384,7 27 253,3 26 747,2 28 022,7 25 367,9 27 120,9 25 504,1Inne należności w walutach wymienialnych 1 042,9 1 168,1 2 154,3 1 722,2 1 295,9 1 405,6 866,6 1 193,8
38
również dochody z oficjalnych aktywów rezerwowych będących w posiadaniu NBP.
Transakcje zmniejszające oficjalne aktywa rezerwowe, które miały miejsce w ciągu
2002 roku, to bieżąca obsługa zagranicznego zadłużenia budżetowego (odsetki i spłaty rat
kapitałowych wobec wierzycieli zrzeszonych w Klubie Paryskim, odsetki i przedterminowy
wykup obligacji Brady’ego).
Na stan oficjalnych aktywów rezerwowych, oprócz transakcji zarejestrowanych w bilansie
płatniczym, wpłynęły również zmiany wyceny oraz różnice kursowe. Spowodowały one
spadek stanu rezerw o 2 292 mln EUR. Główną przyczyną zmian z tytułu różnic kursowych
było umocnienie się euro w stosunku do dolara amerykańskiego. Na koniec grudnia 2002
roku kurs euro był wyższy o 14% w stosunku końca roku poprzedniego.
Łącznie, w wyniku transakcji zarejestrowanych w bilansie płatniczym, zmian wyceny oraz
różnic kursowych, stan oficjalnych aktywów rezerwowych obniżył się w 2002 roku o
1 617 mln EUR i wyniósł na koniec okresu 28 450 mln EUR.
WYKR. 20 ZMIANY STANU OFICJALNYCH AKTYWÓW REZERWOWYCH
-3 000
-2 500
-2 000
-1 500
-1 000
-500
0
500
1 000
1 500
2 000
I2001
II III IV I2002
II III IV
kwartał
mln
EU
R
Zmiany z tytułu transakcji
Zmiany z tytułu różnickursowych oraz zmianwyceny
Zmiany ogółem
39
4. Wskaźniki związane z bilansem płatniczym
Analiza wskaźników związanych z danymi bilansu płatniczego prowadzi do następujących
wniosków:
- relacja salda obrotów bieżących do PKB nieznacznie pogorszyła się w IV kwartale 2002
roku w porównaniu z III kw. 2002 r. i wyniosła -3,4%. Wskaźnik ten liczony w ujęciu
rocznym (tabl. XXX), w 2002 roku, wyniósł -3,6%, co oznacza poprawę w porównaniu do
2001 roku o 0,3 punktu procentowego.
- wskaźnik finansowania deficytu obrotów bieżących przez inwestycje bezpośrednie
zmniejszył się w IV kwartale 2002 roku, w porównaniu z III kwartałem 2002 roku i
wyniósł 79,3%, czyli osiągnął poziom podobny do poszczególnych kwartałów 2001 roku.
W ujęciu rocznym wartość tego wskaźnika wyniosła 60,3% i była ona niższa niż w 2001
roku, kiedy to wyniosła 97,8%. Spadek wartości tego wskaźnika wynika ze znacznego
spadku napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski.
- wskaźnik pokrycia importu towarów i usług aktywami rezerwowymi nieznacznie pogorszył
się, ale nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. W IV kwartale 2002 roku wskazywał
on na możliwość finansowania importu z rezerw przez 6,2 miesiąca.
TABL. XVII WYBRANE WSKAŹNIKI BILANSU PŁATNICZEGO
typ wsk. I kw. 2001 r. II kw. 2001 r. III kw. 2001 r. IV kw. 2001 r. I kw. 2002 r. II kw. 2002 r. III kw. 2002 r. IV kw. 2002 r.
1 Saldo obrotów bieżących Produkt krajowy brutto % -5,3 -4,8 -2,2 -3,4 -5,4 -3,5 -2,0 -3,4
2 Saldo obrotów towarowych i usługowych Produkt krajowy brutto % -8,3 -6,5 -6,6 -6,4 -6,8 -5,3 -5,9 -6,1
3 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Import towarów i usług (średni, miesięczny) w mies. 7,4 7,3 7,2 6,6 7,6 6,9 7,1 6,2
4 Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich Saldo obrotów bieżących % -63,4 -63,8 -137,9 -162,2 -42,6 -52,6 -88,6 -79,3
5 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Podaż pieniądza ogółem (M3) % 37,2 34,5 37,0 32,5 34,9 35,3 37,8 35,6
A Saldo obrotów bieżących mln EUR -2 421 -2 533 -1 083 -1 955 -2 659 -1 780 -932 -1 817B Saldo obrotów towarowych i usługowych mln EUR -3 779 -3 410 -3 278 -3 650 -3 337 -2 675 -2 770 -3 258C Eksport towarów i usług mln EUR 9 039 9 684 9 572 9 990 8 858 9 709 9 855 10 539D Import towarów i usług mln EUR 12 818 13 094 12 850 13 640 12 195 12 384 12 625 13 797E Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich mln EUR 1 534 1 617 1 493 3 171 1 132 937 826 1 440
FStan oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec okresu mln EUR 31 737 31 999 30 894 30 067 31 028 28 394 29 768 28 450
G Produkt krajowy brutto mln EUR 45 633 52 480 49 596 56 829 49 111 50 823 46 673 53 090H Podaż pieniądza ogółem (M3) mln EUR 85 323 92 759 83 519 92 619 89 025 80 425 78 674 79 985
J Kurs średni w okresie, EUR w PLN 3,7765 3,4883 3,7545 3,6549 3,6214 3,7148 4,0823 3,9978
40
- wskaźnik pokrycia podaży pieniądza ogółem (M3) przez oficjalne aktywa rezerwowe
poprawił się o 3,1 punktu procentowego w porównaniu do końca 2001 roku i wyniósł
35,6%. Było to związane z silniejszym spadkiem podaży pieniądza niż aktywów
rezerwowych.
WYKR. 21 WSKAŹNIK: OFICJALNE AKTYWA REZERWOWE / IMPORT TOWARÓW I USŁUG (ŚREDNI, MIESIĘCZNY)
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
I2001
II III IV I2002
II III IV
kw artał
mie
siąc
e
41
Aneks nr I Obroty handlu zagranicznego w ujęciu rzeczowym6
1. Eksport według statystyki celnej
Wartość eksportu
Eksport towarów, zarejestrowany przez statystykę celną w 2002 roku wyniósł 43 499 mln
EUR, co oznacza wzrost o 8,2% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku.
Wyższą dynamikę wykazywały obroty eksportowe w ujęciu dolarowym (wzrost o 13,6%).
Dane statystyki celnej wskazują na tendencję wzrostową w polskim eksporcie w latach 2001-
2002.
Analiza dynamiki eksportu według danych statystyki celnej wskazuje na zmianę w II półroczu
2002 roku trendu z malejącego na rosnący.
6 Dane w niniejszym aneksie zostały zestawione przez NBP na podstawie zbiorów CIHZ, zawierających dane z
dokumentów celnych SAD zgodnie z metodologią GUS.
WYKR. 22 EKSPORT W UJĘCIU RZECZOWYM - TREND
2 800
3 200
3 600
4 000
4 400
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
mln
EU
R
w pływ y z eksportu eksport, trend (Hodrick-Prescott, 400)
42
Wolumen eksportu
Dynamika wolumenu eksportu wykazuje podobną tendencję jak dynamika wartości eksportu
tj. spadkową w 2001 roku oraz zmianę trendu na rosnący w II półroczu 2002 roku. Oznacza
to że zmiany wartości związane są silnie ze zmianami ilości eksportowanych towarów, gdyż
zmiany poziomu cen towarów sprzedawanych za granicę są nieduże (w okresie styczeń-
listopad 2002 roku wskaźnik cen w EUR wyniósł 100,3%, przy wskaźniku wolumenu 106,5%
i wskaźniku wartości 107,6%).
WYKR. 23 DYNAMIKA EKSPORTU
90
100
110
120
130
140
150
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
%
Dynamika eksportu (analogiczny miesiąc roku poprzedniego = 100)
Trend dynamiki eksportu (w ielomian 2. stopnia)
WYKR. 24 WOLUMEN EKSPORTU (ANALOGICZNY MIESIĄC ROKU POPRZEDNIEGO = 100)
80
90
100
110
120
130
140
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
%
Dynamika w olumenu eksportu w obrotach z Unią Europejską
Dynamika w olumenu eksportu w obrotach z krajami Europy Środkow o-Wschodniej
Dynamika w olumenu eksportu ogółem
43
Zmiany struktury geograficznej i rzeczowej eksportu wg statystyki celnej
Analiza struktury geograficznej oraz struktury rzeczowej polskiego eksportu wg danych
celnych została ogólnie przedstawiona w opisie bilansu płatniczego. W aneksie
prezentowane są informacje uzupełniające w tym zakresie.
Największy wpływ na eksport mają zmiany dotyczące obrotów z krajami Unii Europejskiej
(68,8% udziału w polskim eksporcie ogółem). Eksport do krajów Unii Europejskiej w 2002
roku w porównaniu z 2001 rokiem wzrósł o 2 092 mln EUR, tj. o 7,5%, co stanowiło 63,3%
przyrostu polskiego eksportu ogółem.
O tak silnym przyroście w największej mierze zadecydował wzrost eksportu do Francji o 447
mln EUR (tj. o 20,6%), Szwecji o 317 mln EUR (tj. o 29%), Niemiec o 251 mln EUR (tj. o
1,8%), Wielkiej Brytanii o 249 mln EUR (tj. o 12,4%) oraz Włoch o 226 mln EUR (tj. o
10,4%). W przypadku Francji główną przyczyną był wzrost eksportu sprzętu transportowego
o 120 mln EUR, tj. o 44,9% (przyrost na dwóch pozycjach: części i akcesoria samochodowe
o 58 mln EUR, tj. o 64% oraz pozostałe jednostki pływające o 38 mln EUR, tj. o 121,3%),
maszyn i urządzeń o 119 mln EUR, tj. o 17% (w tym odbiorników telewizyjnych o 65 mln
EUR, tj. 29,2%), a także różnych wyrobów gotowych o 86 mln EUR, tj. 62% (w tym meble do
siedzenia o 65 mln EUR, tj. o 117,5%). Podobnie było w przypadku Szwecji - przyrost
eksportu dotyczył w największej części sprzętu transportowego, którego eksport wzrósł o
174 mln EUR, tj. o 100,6% (w tym statki pasażerskie, towarowe i promy o 107 mln EUR, tj. o
WYKR. 25 STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU
EFTA2,7%
Kraje Europy Środkow o-Wschodniej
19,0%
Kraje rozw ijające się
5,9%Niemcy32,3%
Pozostałe kraje Unii Europejskiej
36,5%
Unia Europejska68,9%
Pozostałe kraje rozw inięte
3,7%
44
610,3%) oraz maszyn i urządzeń o 122 mln EUR, tj. o 46,9% (w tym części urządzeń
nadawczych i radarowych o 47 mln EUR, tj. o 393,6%).
Wzrost eksportu do Niemiec, dominującego partnera Polski, spowodowany był głównie
zwiększeniem eksportu maszyn i urządzeń – wzrost o 263 mln EUR, tj. o 9,4% (w tym części
do silników spalinowych o 42 mln EUR, tj. o 25,6%, silniki spalinowe o 40 mln EUR, tj. o
4,8%, odbiorniki telewizyjne o 40 mln EUR, tj. o 30,1%). Wzrósł także eksport ścieru
drzewnego i wyrobów z papieru (o 72 mln EUR, tj. o 18,8%), tworzyw sztucznych (o 66 mln
EUR, tj. o 11%), przetworów spożywczych (o 58 mln EUR, tj. o 20,3%, produktów
chemicznych (o 57 mln EUR, tj. o 19,3%) oraz sprzętu transportowego (o 28 mln EUR, tj. o
1,2%). Warto podkreślić, że w eksporcie sprzętu transportowego miały miejsce największe
wzrosty i spadki – wzrósł eksport części i akcesoriów samochodowych (o 154 mln EUR, tj. o
30,2%) oraz samochodów ciężarowych (o 124 mln EUR, tj. o 34,3%), spadła wartość
sprzedanych statków pasażerskich, towarowych i promów (o 200 mln EUR, tj. o 46,1%) oraz
samolotów i śmigłowców (o 103 mln EUR, tj. o 97,9%). Na skutek niewielkiego wzrostu
eksportu udział Niemiec w eksporcie ogółem zmniejszył się w 2002 roku o 2,1 punktu
procentowego, osiągając poziom 32,5%.
Wzrost eksportu do Wielkiej Brytanii to w przeważającej części wzrost eksportu maszyn i
urządzeń – o 117 mln EUR, tj. o 21,6% (w tym odbiorniki telewizyjne o 58 mln EUR, tj. o
44,7%). Eksport do Włoch wzrósł głównie dzięki przyrostowi wartości sprzedanych maszyn i
urządzeń o 74 mln EUR, tj. o 21,5% oraz sprzętu transportowego o 74 mln Eur, tj. o 9,5% (w
tym statków pasażerskich, towarowych i promów o 46 mln EUR i pozostałych jednostek
pływających o 26 mln EUR).
Spadek eksportu do krajów Unii Europejskiej dotyczył w największym stopniu Finlandii (o 32
mln EUR, tj. o 9,7%).
Silny przyrost eksportu zarejestrowano również w grupie krajów Europy Środkowo-
Wschodniej - o 880 mln EUR, tj. o 11,9%, a wśród nich do Rosji o 233 mln EUR, tj. o 19,7%,
na Litwę o 143 mln EUR, tj. o 16,9%, do Czech o 141 mln EUR, tj. o 8,9%, na Węgry o 141
mln EUR, tj. o 16,7% oraz na Ukrainę o 130 mln EUR, tj. o 11,6%. W przypadku Rosji
najsilniej wzrósł eksport sprzętu transportowego (o 48 mln EUR, tj. o 71,9%), produktów
pochodzenia roślinnego (o 28 mln EUR, tj. o 180,6%), ścieru drzewnego i wyrobów z papieru
(o 28 mln EUR, tj. o 19,7%), produktów przemysłu pochodzenia chemicznego (o 25 mln
EUR, tj. o 17,9%) oraz maszyn i urządzeń (o 24 mln EUR, tj. o 15%). Z kolei największy
przyrost wartości towarów zakupionych przez Ukrainę zarejestrowano dla sprzętu
transportowego (o 38 mln EUR, tj. o 96,3%), maszyn i urządzeń (o 29 mln EUR, tj. o 18%),
przez Litwę dla metali nieszlachetnych (o 31 mln EUR, tj. o 42,5%), przez Węgry dla maszyn
i urządzeń (o 71 mln EUR, tj. o 42%), a przez Czechy dla metali nieszlachetnych (o 30 mln
45
EUR, tj. o 9%), maszyn i urządzeń (o 26 mln EUR, tj. o 16,8%) oraz dla produktów
mineralnych (o 26 mln EUR, tj. o 10,6%).
Ze zmian w eksporcie do innych grup krajów należy wymienić przyrost eksportu do Norwegii
o 317 mln EUR, tj. o 70% oraz do Stanów Zjednoczonych o 212 mln EUR, tj. o 22,3%. O
przyroście eksportu do Norwegii zadecydował głównie wzrost eksportu sprzętu
transportowego o 249 mln EUR, tj. o 127,1% (w tym pozostałych jednostek pływających o
238 mln EUR, tj. o 515,8%). W eksporcie do Stanów Zjednoczonych wzrósł głównie sprzęt
transportowy o 112 mln EUR, tj. o 233,3% (w tym statki pasażerskie, towarowe i promy o 74
mln EUR oraz samoloty i śmigłowce o 41 mln EUR).
2. Import według statystyki celnej
Wartość importu
Wartość importu towarów według statystyki celnej w 2002 roku wyniosła 58 480 mln EUR, co
oznacza wzrost o 2 446 mln EUR, tj. o 4,4% w porównaniu z rokiem ubiegłym. W ujęciu
dolarowym import wzrósł do poziomu 55 113 mln USD, czyli o 4 838 mln USD, tj. o 9,6%.
Analiza trendu za pomocą filtru Hodrick'a-Prescott'a wskazuje na tendencję wzrostową w
imporcie od początku 2002 roku.
Począwszy od II kwartału 2002 roku podobną tendencję zaobserwować można analizując
dynamikę importu.
WYKR. 26 IMPORT W UJĘCIU RZECZOWYM - TREND
4 000
4 500
5 000
5 500
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
mln
EU
R
w ypłaty za import import, trend (Hodrick-Prescott, 400)
46
Wolumen importu
Dynamika wolumenu importu w okresie I-XI 2002 roku wyniosła 106,5%. Oznacza to wzrost
ilości sprowadzonych z zagranicy towarów w stosunku do analogicznego okresu roku
ubiegłego. Wskaźnik wartości importu był niższy i wynosił 104%. Spowodowane było to
silnym spadkiem cen importowanych towarów – wskaźnik cen dla badanego okresu wynosił
97,4%.
WYKR. 27 DYNAMIKA IMPORTU
90
95
100
105
110
115
120
125
130
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
%
Dynamika importu (analogiczny miesiąc roku ubiegłego=100) %
Trend dynamiki importu (w ielomian 2. stopnia)
WYKR. 28 WOLUMEN IMPORTU
8085
9095
100105
110115
120125
12001
3 5 7 9 11 12002
3 5 7 9 11
miesiąc
%
Wolumen importu w obrotach z Unią Europejską
Wolumen importu w obrotach z krajami Europy Środkow o-Wschodniej
Wolumen importu (Cały św iat)
47
Zmiany w strukturze geograficznej i rzeczowej importu wg statystyki celnej
Analiza struktury geograficznej oraz struktury rzeczowej importu Polski wg danych celnych
została przedstawiona w opisie bilansu płatniczego. W aneksie prezentowane są informacje
uzupełniające.
W 2002 roku największy udział w dostawach towarów do Polski posiadały kraje członkowskie
Unii Europejskiej - 61,7% importu ogółem. W porównaniu z ubiegłym rokiem nastąpił wzrost
importu towarowego z Unii o 1 677 mln EUR, tj. o 4,9%. W największym stopniu przyczynił
się do tego wzrost wartości towarów sprowadzanych z Niemiec o 794 mln EUR, tj. o 5,9%.
Kraj ten jest największym polskim dostawcą (24,3% udziału w imporcie ogółem). Stało się
tak w głównej mierze przez wzrost importu sprzętu transportowego o 436 mln EUR, tj. o
26,4% (w tym samochodów ciężarowych o 136 mln EUR, tj. o 73,7%, statków pasażerskich,
towarowych i promów o 109 mln EUR, tj. o 3 916,5%, części i akcesoriów samochodowych o
77 mln EUR, tj. o 19,9% oraz samochodów osobowych o 46 mln EUR, tj. o 5,9%), metali
nieszlachetnych o 113 mln EUR, tj. o 7,4%, tworzyw sztucznych o 102 mln EUR, tj. o 7,1%,
maszyn i urządzeń o 102 mln EUR, tj. o 2,5%. Silnie wzrósł także import z Włoch o 262 mln
EUR, tj. o 5,7% oraz z Francji o 258 mln EUR, tj. o 6,8%. O wzroście wartości towarów
sprowadzonych z Włoch zadecydowało głównie zwiększenie wartości importu maszyn i
urządzeń o 131 mln EUR, tj. o 8,5% (w tym pozostałych maszyn i urządzeń mechanicznych
o 77 mln EUR, tj. o 111,7%). W przypadku Francji na wzrost w głównej mierze wpłynęły
zmiany w wartości sprowadzanego sprzętu transportowego – wzrost o 249 mln EUR, tj. o
37,5% (w tym samochodów osobowych o 128 mln EUR, tj. o 29,5%).
Wśród towarów sprowadzonych spoza Unii Europejskiej silnie wzrosła wartość importu z
Chin o 393 mln EUR, tj. o 21,7% (w tym maszyny i urządzenia o 159 mln EUR, tj. o 21,6%,
materiały i wyroby włókiennicze o 114 mln EUR, tj. o 56,4%), Turcji o 225 mln EUR, tj. o
50,5% (w tym materiały i wyroby włókiennicze o 86 mln EUR, tj. o 56,5%) i Norwegii o 166
mln EUR, tj. o 30,4% (w tym sprzęt transportowy o 177 mln EUR, tj. o 160%, a w nim statki
pasażerskie, towarowe i promy o 138 mln EUR, tj. o 135,6%).
48
Dla drugiej, co do wielkości udziału w polskim imporcie, grupy krajów Europy Środkowo-
Wschodniej (17,1% udziału w imporcie ogółem), zarejestrowano spadek importu. W 2002
roku import z tej strefy był mniejszy w porównaniu z rokiem ubiegłym o 170 mln EUR, tj. o
1,7% i wynosił 9 991 mln EUR. O takim ukształtowaniu się importu zadecydował w
znacznym stopniu jego silny spadek z Rosji (trzeciego pod względem udziału importera - 8%
udziału w imporcie ogółem) oraz z Litwy. Import z Rosji zmniejszył się aż o 268 mln EUR, tj.
o 5,4%. Spadła głównie wartość importu produktów mineralnych o 229 mln EUR, tj. o 5,2%
(w tym gazu ziemnego i innych węglowodorów gazowych o 221 mln EUR, tj. o 19,9% oraz
ropy naftowej i surowych kondensatów gazu naturalnego o 85 mln EUR, tj. o 2,8%, głownie
w wyniku spadku cen - ropy o 3,2%, a gazu naturalnego o 29,8%). Podobnie w przypadku
Litwy – import spadł o 106 mln EUR, tj. o 34,4% - a import produktów mineralnych o 99 mln
EUR, tj. o 48,3% (w tym ropy naftowej i surowych kondensatów gazu naturalnego o 67 mln
EUR, tj. o 92,2%).
Wśród pozostałych krajów silny spadek importu zarejestrowano w przypadku Brazylii o 178
mln EUR, tj. o 41,5%. Zadecydował o tym spadek importu środków transportu o 144 mln
EUR, tj. o 83,1% (w tym samolotów i śmigłowców o 145 mln EUR, tj. o 86,9%).
WYKR. 29 STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU
EFTA2,6%
Kraje Europy Środkow o-Wschodniej
17,1%
Kraje rozw ijające się
12,6%Niemcy24,3%
Pozostałe kraje Unii Europejskiej
37,4%
Pozostałe kraje rozw inięte
3,7%
Unia Europejska68,9%
49
Analiza struktury rzeczowej importu z uwzględnieniem kierunków przeznaczenia wykazuje,
że w 2002 roku w strukturze polskiego importu największy udział posiadały dobra
zaopatrzeniowe (tzw. zużycie pośrednie). Pomimo wzrostu o 570 mln EUR, tj. o 1,7% udział
dóbr zaopatrzeniowych w imporcie ogółem zmniejszył się o 1,5 punktu procentowego i
wyniósł 59,3%. W omawianej kategorii dóbr silny wzrost zarejestrowano wśród
przetworzonych towarów zaopatrzeniowych dla przemysłu o 803 mln EUR, tj. o 4,3% (w tym
metali nieszlachetnych o 243 mln EUR, tj. o 5,9%, tworzyw sztucznych o 203 mln EUR, tj. o
6,9%, produktów chemicznych o 176 mln EUR, tj. o 4,9%, ścieru drzewnego i papieru o 134
mln EUR, tj. o 7,8%). Został on zniwelowany spadkiem importu paliw i smarów
nieprzetworzonych o 388 mln EUR, tj. o 8,6%, a także części i akcesoriów do środków
transportu o 143 mln EUR, tj. o 4,7%.
TABL. XVIII STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU WG KIERUNKÓW PRZEZNACZENIA
2001 r.mln EUR
2002 r.mln EUR
Zmiana (2002-2001)
mln EUR
Dynamika* (2002/2001)
%
Udział w imporcie w 2002 r. %
10 207 11 202 995 109,8 19,2
z tego: Dobra inwestycyjne (z wyjątkiem środków transportu) 8 472 8 314 -158 98,1 14,2 Środki transportu przemysłowe (inne niż samochody osobowe) 1 735 2 888 1 153 166,5 4,9
34 084 34 653 570 101,7 59,3
z tego: Żywność i napoje nieprzetworzone głównie dla przemysłu 338 261 -77 77,4 0,4
Żywność i napoje przetworzone głównie dla przemysłu 346 379 33 109,4 0,6 Towary zaopatrzeniowe dla przemysłu g.i.n.w. nieprzetworzone 1 319 1 359 39 103,0 2,3 Towary zaopatrzeniowe dla przemysłu g.i.n.w. przetworzone 18 643 19 445 803 104,3 33,3 Paliwa i smary nieprzetworzone 4 508 4 119 -388 91,4 7,0
Paliwa i smary przetworzone (inne niż benzyny silnikowe) 1 073 1 141 69 106,4 2,0 Części i akcesoria do dóbr inwestycyjnych (z wyj.środków transport.) 4 775 4 977 202 104,2 8,5 Części i akcesoria do środków transportu 3 031 2 888 -143 95,3 4,9 Towary gdzie indziej nie wymienione 52 83 32 161,9 0,1
11 665 12 574 909 107,8 21,5
z tego: Żywność i napoje nieprzetworzone głównie dla gospodarstw domowych 813 782 -30 96,2 1,3 Żywność i napoje przetworzone głównie dla gospodarstw domowych 1 342 1 350 8 100,6 2,3 Benzyny silnikowe 0 0 0 - 0,0 Samochody osobowe 2 233 2 694 461 120,6 4,6 Środki transportu nieprzemysłowe (inne niż samochody osobowe) 58 63 4 107,6 0,1 Towary konsumpcyjne g.i.n.w. trwałego użytku 1 576 1 576 0 100,0 2,7 Towary konsumpcyjne g.i.n.w. półtrwałego użytku 2 070 2 335 265 112,8 4,0 Towary konsumpcyjne g.i.n.w. nietrwałego użytku 3 573 3 774 201 105,6 6,5
Produkty niesklasyfikowane 79 50 -29 63,7 0,156 034 58 480 2 446 104,4 100,0
* analogiczny okres roku ubiegłego=100
Źródło: CIHZ
IMPORT OGÓŁEM
Dane w tablicy zostały zaokrąglone do mln EUR po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR - przyczyna ewentualnych niezgodności w przedstawionych obliczeniach
Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC
OGÓŁEM DOBRA INWESTYCYJNE
OGÓŁEM ZUŻYCIE POŚREDNIE
OGÓŁEM TOWARY KONSUMPCYJNE
50
Drugą kategorią co do wielkości udziału w polskim imporcie, były dobra konsumpcyjne, które
stanowiły 21,5% importu ogółem. W stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku ich
udział wzrósł o 0,7 punktu procentowego przy jednoczesnym silnym wzroście wartości o 909
mln EUR, tj. o 7,8%. Wzrost ten został spowodowany głównie przez wzrost wartości
sprowadzonych z zagranicy samochodów osobowych o 461 mln EUR, tj. o 20,6%, towarów
konsumpcyjnych półtrwałego użytku o 265 mln EUR, tj. o 12,8% (w tym materiałów i
wyrobów włókienniczych o 120 mln EUR, tj. o 20,9%).
Dobra inwestycyjne w omawianym okresie stanowiły 18,2% dóbr importowanych ogółem.
Oznacza to, że w tej kategorii zarejestrowano wzrost o 995 mln EUR, tj. o 9,8%, czyli
najsilniejszy przyrost wśród wszystkich głównych kategorii towarów sklasyfikowanych wg
kierunku przeznaczenia. Do takich zmian w głównej mierze przyczynił się wzrost importu
przemysłowych środków transportu o 1 153 mln EUR, tj. o 66,5% , a wśród nich statków
pasażerskich, towarowych i promów o 593 mln EUR, tj. o 80,3%, samochodów ciężarowych
o 257 mln EUR, tj. o 67%). Łączny przyrost dwóch wymienionych powyżej pozycji stanowił
73,7% przyrostu całości importu dóbr inwestycyjnych.
WYKR. 30 STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU WG KIERUNKÓW PRZEZNACZENIA
19,2 18,2
59,3 60,8
21,5 20,8
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
udzi
ał %
Dobra inw estycyjne Zużycie pośrednie Tow arykonsumpcyjne
kierunek przeznaczenia wg. kategorii BEC
2001
2002
51
Aneks nr II Indeks makroekonomicznej podatności na kryzys
Do analizy potencjalnego zagrożenia kryzysem walutowym, rozumianym jako znacząca
deprecjacja złotego, używa się wielu zmiennych opisujących całą gospodarkę, a więc
związanych nie tylko z wymianą z zagranicą. Analizując zagrożenie kryzysem można
posłużyć się indeksem makroekonomicznej podatności na kryzys7. Indeks ten
skonstruowany został na podstawie analizy krajów rynków wschodzących. Analizowana
próba obejmowała tylko kraje Ameryki Łacińskiej, a zatem w przypadku Polski wskazania
indeksu należy traktować z pewną ostrożnością. Warto jednak dodać, iż zmienne wchodzące
w skład tego indeksu okazywały się istotne przy przewidywaniu kryzysu także w innych
badaniach. Wartość indeksu dla Polski w latach 1999-2002 przedstawia wykres nr 31.
Analizując zachowanie się indeksu możemy stwierdzić, iż od 2001 roku zagrożenie kryzysem
stale zmniejsza się. Zmniejszanie się wartości indeksu w ciągu 3 kwartałów 2002 roku było
spowodowane poprawą wartości wszystkich jego składowych, zarówno tych, które od dawna
przyczyniały się do utrzymywania się indeksu na niskim poziomie – inflacja, saldo obrotów
towarowych, wzrost kredytu krajowego, jak i tych, które w 2001 roku podwyższały wartość
7 patrz: Santiago Herrera, Conrado García, User’s Guide to an Early Warning System for Macroeconomic
Vulnerability in Latin American Countrires.
WYKR. 31 INDEKS MAKROEKONOMICZNEJ PODATNOŚCI NA KRYZYS
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
11999
4 7 10 12000
4 7 10 12001
4 7 10 12002
4 7 10
miesiąc
indeks 6-miesięczna średnia ruchoma
52
indeksu – realny efektywny kurs walutowy i podaż pieniądza. W ostatnich miesiącach 2002
roku wartość indeksu i w konsekwencji zagrożenie kryzysem przestało się zmniejszać.
Prezentowany indeks został skonstruowany następująco:
IND = kredyt + M2/rezerwy + inflacja + deficyt_tow + kurs_wal gdzie:
kredyt – roczny wzrost kredytów krajowych w ujęciu realnym – jest to przyrost należności
osób prywatnych i podmiotów gospodarczych deflowany przyrostem cen
konsumpcyjnych. Im większy jest przyrost kredytu tym bardziej gospodarka jest
narażona na ryzyko wystąpienia kryzysu związanego z nadmiernym zadłużaniem
się przedsiębiorstw;
M2/rezerwy – jest to stosunek podaży pieniądza M2 do oficjalnych aktywów rezerwowych,
zwiększanie się tego wskaźnika jest równoznaczne z relatywnym spadkiem rezerw
walutowych, mogących służyć do obrony waluty krajowej;
deficyt_tow – deficyt obrotów towarowych zdefiniowany jako różnica między eksportem a
importem towarów realizowanych płatniczo. Im jest on większy tym większe jest
zagrożenie wynikające z możliwości wystąpienia problemów ze sfinansowaniem
płatności towarowych;
inflacja – roczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, im wyższa jest
inflacja tym większe jest prawdopodobieństwo znacznej dewaluacji waluty krajowej;
kurs_wal – realny efektywny kurs walutowy, deflowany poziomem cen producenta. Wzrost
realnego efektywnego kursu walutowego jest sygnałem pogorszenia
konkurencyjności gospodarki i tym samym przyszłego pogorszenia sytuacji w
zakresie obrotów bieżących.
Wartość indeksu powyżej zera wskazuje na możliwość wystąpienia znaczącej deprecjacji
waluty. Indeks ten skonstruowany został ze zmiennych, które są wcześnie dostępne, dzięki
czemu daje szybką odpowiedź na pytanie o zagrożenie kryzysem. Jednocześnie, zmienne te
są istotne przy określaniu zagrożenia kryzysem.
Konstrukcja indeksu oparta jest na założeniu, iż do wzrostu zagrożenia znaczną dewaluacją
waluty konieczne jest oddziaływanie wielu zmiennych jednocześnie podążających w kierunku
pogorszenia stabilności makroekonomicznej kraju. Jeżeli jednak zachowanie niektórych
zmiennych wskazuje na potencjalne zagrożenie, zaś inne kształtują się na bezpiecznym
poziomie nie ma podstaw do uznania tego faktu za niebezpieczny.
Rozkłady zmiennych użytych do wyliczenia indeksu podatności makroekonomicznej na
kryzys zostały sprowadzone do rozkładów normalnych o średniej 0 i jednostkowej wariancji,
53
dzięki czemu waga każdej zmiennej w indeksie jest identyczna. Średnie i wariancje
zmiennych wyliczono na podstawie obserwacji miesięcznych dla lat 1998–2001.
Próg, powyżej którego indeks wskazuje na potencjalne zagrożenie został obliczony jako
średnia wartość indeksu plus 1,5 odchylenia standardowego.
Indeks został skonstruowany tak, aby zminimalizować błędy polegające zarówno na wysłaniu
sygnału, podczas gdy następnie nie było kryzysu, jak i niewysłaniu właściwego sygnału
ostrzegawczego przed nadchodzącym kryzysem.
54
Aneks nr III Nota metodyczna
1. Bilans płatniczy RP na bazie płatności
Bilans płatniczy na bazie płatności jest statystycznym zestawieniem rozliczonych przez
polski system bankowy płatności, które w sposób usystematyzowany prezentuje, w
odniesieniu do określonego okresu, transakcje zrealizowane przez Polskę z resztą świata
(tzn. między rezydentami i nierezydentami). Zestawienie transakcji sporządzane jest w
układzie analitycznym, według standardowych komponentów bilansu płatniczego, zgodnie z
zaleceniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego i innych organizacji
międzynarodowych. Bilans płatniczy na bazie płatności prezentowany jest z uwzględnieniem
rachunku bieżącego, rachunku kapitałowego i finansowego, salda błędów i opuszczeń oraz
pozycji finansujących, w tym oficjalnych aktywów rezerwowych.
Źródłem danych służących do zestawiania polskiego bilansu płatniczego na bazie płatności są sprawozdania polskich banków, posiadających upoważnienia do dokonywania
czynności obrotu dewizowego i związanych z nimi rozliczeń. Dane dotyczą transakcji
przeprowadzonych w walutach obcych i w złotych na rachunkach polskich banków w
bankach za granicą oraz na rachunkach nierezydentów w polskich bankach, jak również
transakcji przeprowadzanych w walutach obcych poprzez kasy polskich banków. Ponadto w
bilansie płatniczym na bazie płatności uwzględnione są:
- kredyty transakcyjne (tj. wykorzystanie i spłaty kredytów w formie dostaw towarów i
usług) sektora bankowego oraz sektora rządowego, rejestrowane przez banki
pełniące funkcje agenta płatniczego rządu;
- umorzenia, konwersja, restrukturyzacja oraz kapitalizacja zobowiązań zagranicznych
z tytułu obsługi zobowiązań kredytowych (kapitał i odsetki) sektora bankowego oraz
sektora rządowego, rejestrowane przez banki pełniące funkcje agenta płatniczego
rządu;
- rejestrowane przez Bank Handlowy w Warszawie S.A, transakcje rezydentów w
zakresie obrotów bieżących, wynikające z umów, polegających na wymianie
świadczeń niepieniężnych, zawartych z nierezydentami z krajów, których waluta
narodowa nie została zaliczona do walut wymienialnych (§ 3 ust.2 pkt 2) lit b) i pkt 3
lit a) Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 stycznia 1999 roku w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy – Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 1 poz.2.).
55
Dane do bilansu płatniczego na bazie płatności są zbierane w walutach oryginalnych, tj. w
walutach, w których została przeprowadzona transakcja, następnie są one przeliczane na
EUR dziennymi relacjami walut do EUR.
Rachunek bieżący obejmuje transakcje dotyczące płatności za towary, usługi, dochody,
przekazy transferów bieżących oraz saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących. Towary obejmują wartość płatności z tytułu eksportu i importu, w tym również wartość netto
procesu uszlachetniania towarów, koszty remontów kapitalnych środków transportu, wartość
towarów zaopatrzeniowych nabywanych przez przewoźników w portach oraz eksport i import
złota niemonetarnego tzn. złota, które nie jest elementem składowym oficjalnych aktywów
rezerwowych. Usługi obejmują płatności z tytułu: usług transportowych, podróży zagranicznych, usług
pocztowych, kurierskich i telekomunikacyjnych, ubezpieczeń i reasekuracji, usług
finansowych, budowlanych, informatycznych i informacyjnych, praw autorskich, patentów i
opłat licencyjnych, pozostałych usług handlowych, usług dla ludności, audiowizualnych,
kulturalnych i rekreacyjnych, a także utrzymania przedstawicielstw. Dochody zawierają wpływy rezydentów oraz wypłaty dla nierezydentów z tytułu:
wynagrodzeń pracowników, dochodów od inwestycji bezpośrednich, portfelowych oraz
dochodów od pozostałych inwestycji. Do dochodów od pozostałych inwestycji należą odsetki
od kredytów udzielonych i otrzymanych oraz odsetki od środków na rachunków bankowych. Transfery bieżące składają się z transferów sektora rządowego z tytułu darów i pomocy
bezzwrotnej, podatków i opłat na rzecz polskiego sektora rządowego oraz z transferów
pozostałych sektorów, do których zaliczono pieniężne przekazy pracownicze, spadki, renty i
emerytury, podatki i opłaty na rzecz obcych rządów oraz wpływy i wypłaty z rachunków
walutowych rezydentów (osób fizycznych), które zostały zrealizowane poprzez rachunki
polskich banków za granicą. Niesklasyfikowane obroty bieżące zawierają kwotę netto transakcji skupu i sprzedaży
walut obcych, dokonanych w kasach bankowych, które nie zostały opatrzone klasyfikacją
statystyczną bilansu płatniczego. Pozycja ta uwzględnia również saldo gotówkowych wpłat i
podjęć z rachunków walutowych rezydentów (osób fizycznych), zrealizowanych poprzez
kasy walutowe polskich banków. Rachunek kapitałowy obejmuje transfery kapitałowe, do których zalicza się dary i środki z
tytułu pomocy bezzwrotnej, dokonane z wyraźnym przeznaczeniem na finansowanie
środków trwałych, jak również umorzenie długu oraz nabywanie/zbywanie aktywów
niefinansowych i nieprodukowanych. Nabywanie/zbywanie wyżej wymienionych aktywów
56
oznacza zakup przez rezydentów/sprzedaż nierezydentom praw własności patentów, praw
autorskich, znaków handlowych itp., a także sprzedaż gruntu ambasadom znajdującym się
na terenie Polski lub zakup gruntu przez polskie ambasady za granicą. Rachunek finansowy zawiera transakcje finansowe obejmujące inwestycje bezpośrednie,
portfelowe oraz pozostałe inwestycje. Inwestycje bezpośrednie odzwierciedlają nakłady inwestorów bezpośrednich poniesione w
celu ustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych, poprzez nabycie co
najmniej 10% udziałów w kapitale podstawowym przedsiębiorstwa bezpośredniego
inwestowania. Oprócz nabywania akcji lub udziałów inwestycje bezpośrednie obejmują także
inne przepływy kapitałowe między inwestorami bezpośrednimi i przedsiębiorstwami
bezpośredniego inwestowania, takie jak np. kredyty i pożyczki.
W pozycji inwestycje bezpośrednie wyróżnia się polskie inwestycje bezpośrednie za granicą
oraz zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju. Inwestycje portfelowe obejmują płatności z tytułu zakupu i sprzedaży udziałowych (nie
stanowiących inwestycji bezpośrednich) oraz dłużnych papierów wartościowch. Dłużne
papiery wartościowe zawierają długoterminowe papiery wartościowe (np. obligacje, skrypty
dłużne) oraz krótkoterminowe papiery wartościowe (instrumenty rynku pieniężnego takie jak
bony skarbowe, papiery komercyjne).
W pozycji inwestycje portfelowe wyróżnia się polskie inwestycje portfelowe za granicą oraz
zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju. Pozostałe inwestycje obejmują transakcje finansowe, które nie są ujęte w inwestycjach
bezpośrednich, inwestycjach portfelowych lub oficjalnych aktywach rezerwowych, natomiast
których obroty mają wpływ na wielkość polskich należności za granicą (aktywa) oraz polskich
zobowiązań wobec zagranicy (pasywa). Polskie należności za granicą (aktywa) zawierają transakcje dotyczące wykorzystania i
spłat kredytów udzielonych oraz innych należności. Kredyty udzielone nierezydentom
obejmują długo i krótkoterminowe kredyty finansowe oraz - w przypadku sektora rządowego i
bankowego – również kredyty transakcyjne, wykorzystywane i spłacane w formie dostaw
towarów i usług. Kategoria inne należności obejmuje rachunki bieżące i lokaty oraz pozostałe
należności. Rachunki bieżące i lokaty obejmują salda obrotów dokonanych na zagranicznych
rachunkach bankowych i w kasach banków oraz salda lokat dokonywanych w bankach za
granicą (w tym również wartość aktywnych transakcji repo, dokonywanych przez polskie
banki komercyjne). Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa) zawierają transakcje dotyczące
wykorzystania i spłat kredytów otrzymanych oraz pozostałe zobowiązania. Kredyty
57
otrzymane od nierezydentów obejmują długo- i krótkoterminowe kredyty finansowe oraz – w
przypadku sektora rządowego i bankowego – kredyty transakcyjne, wykorzystywane i
spłacane w formie dostaw towarów i usług. Długoterminowe kredyty otrzymane przez sektor
rządowy obejmują również transakcje dotyczące umorzenia, konwersji, restrukturyzacji i
kapitalizacji zobowiązań kredytowych. Kategoria inne zobowiązania obejmuje rachunki
bieżące i depozyty oraz pozostałe zobowiązania. Rachunki bieżące i depozyty obejmują:
salda obrotów na rachunkach nierezydentów oraz salda depozytów dokonywanych w
polskich bankach przez nierezydentów (w tym również wartość pasywnych transakcji repo,
dokonywanych przez polskie banki komercyjne i NBP). Pochodne instrumenty finansowe (derywaty) obejmują transakcje wszelkiego rodzaju
instrumentami finansowymi, których cena jest uzależniona od ceny innych instrumentów
finansowych, towarów lub wartości wskaźników ekonomicznych albo indeksów rynkowych.
Do derywatów są zaliczane transakcje takimi instrumentami jak: opcje, futures, forwardy,
swapy, pochodne instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem kredytowym, derywaty
wbudowane w inne instrumenty finansowe (tylko wtedy, gdy mogą być obracane oddzielnie
od instrumentów, w które są wbudowane). Saldo błędów i opuszczeń odzwierciedla wszystkie transakcje, które nie zostały
zarejestrowane w bilansie płatniczym (opuszczenia) lub zostały niewłaściwie zarejestrowane
(błędy). Pozycje finansujące obejmują transakcje w zakresie oficjalnych aktywów rezerwowych,
kredytów otrzymanych z Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) oraz transakcje
finansowania wyjątkowego (exceptional financing). Oficjalne aktywa rezerwowe zawierają saldo zrealizowanych płatniczo transakcji
dokonywanych przez NBP w zakresie oficjalnych aktywów rezerwowych (saldo obrotów na
rachunkach bieżących i lokat w bankach za granicą, w tym również wartość aktywnych
transakcji repo, saldo transakcji przeprowadzonych w walutach obcych w kasach NBP, saldo
obrotów zagranicznymi papierami wartościowymi, transakcje dotyczące transzy rezerwowej
w MFW oraz zakupu i sprzedaży złota monetarnego). Exceptional financing obejmuje transakcje sektora rządowego, dotyczące finansowania
obrotów bilansu płatniczego w formie restrukturyzacji zobowiązań (kwota odroczonych spłat
zobowiązań, wynikających z umów zawartych z wierzycielami zagranicznymi) oraz zmiany
zaległości z tytułu należności i zobowiązań kredytowych (kapitał i odsetki).
58
2. Obroty handlu zagranicznego według statystyki celnej
1. Analizy obrotów handlu zagranicznego w ujęciu rzeczowym dokonano na podstawie
zbiorów otrzymanych z Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego (CIHZ). Zawierają
one dane z dokumentów celnych SAD, na podstawie których zestawiane są obroty
statystyki rzeczowej handlu zagranicznego, publikowane przez Główny Urząd
Statystyczny.
2. Zbiór danych o obrotach handlu zagranicznego ma charakter otwarty. Dane publikowane
wcześniej są korygowane w miarę napływu dokumentów SAD, ujmowanych w systemie
informacyjnym według daty odprawy celnej.
3. Do analizy struktury geograficznej wykorzystano stosowany przez GUS oraz przez
Ministerstwo Gospodarki podział na następujące grupy krajów:
– Kraje rozwinięte gospodarczo,
z tego:
– kraje Unii Europejskiej: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja,
Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja,
Wielka Brytania, Włochy,
– kraje EFTA: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria,
– pozostałe kraje rozwinięte: Stany Zjednoczone Ameryki, Kanada, Republika
Południowej Afryki, Izrael, Japonia, Australia, Nowa Zelandia, oraz pozostałe
(poza UE i EFTA) kraje przemysłowe Europy Zachodniej
– kraje Europy Środkowo-Wschodniej,
z tego:
– kraje CEFTA: Bułgaria, Czechy, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry,
– kraje Europy Środkowo-Wschodniej (bez CEFTA): Albania, Białoruś, Estonia,
Litwa, Łotwa, Mołdawia, Rosja, Ukraina,
– kraje rozwijające się gospodarczo: pozostałe kraje wyżej niewymienione.
59
TABL. XIX BILANS PŁATNICZY W MLN EUR
A. RACHUNEK BIEŻĄCY -7 992 -7 188 804
Towary: saldo -13 025 -10 966 2 059Towary: wpływy z eksportu 33 823 34 746 923Towary: wypłaty za import 46 848 45 712 -1 136
Usługi: saldo -1 092 -1 074 18Usługi: wpływy 4 462 4 215 -247 Usługi: wypłaty 5 554 5 289 -265
Dochody: saldo -1 027 -1 681 -654 Dochody: wpływy 2 958 2 158 -800 Dochody: wypłaty 3 985 3 839 -146
w tym: zapłacone 3 974 3 826 -148
Transfery bieżące: saldo 2 237 2 299 62Transfery bieżące: wpływy 2 968 3 028 60Transfery bieżące: wypłaty 731 729 -2
Niesklasyfikowane obroty bieżące: saldo 4 915 4 234 -681
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY 3 278 6 927 3 649
Rachunek kapitałowy 3 -8 -11
Rachunek finansowy 3 275 6 935 3 660
Inwestycje bezpośrednie: saldo 7 742 4 006 -3 736 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -73 -329 -256 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 7 815 4 335 -3 480
Inwestycje portfelowe: saldo 1 119 1 905 786Polskie inwestycje portfelowe za granicą (aktywa) 29 -1 208 -1 237
Udziałowe -75 -284 -209 Dłużne 104 -924 -1 028
Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 1 090 3 113 2 023Udziałowe -353 -593 -240 Dłużne 1 443 3 706 2 263
Pozostałe inwestycje: saldo -5 235 2 021 7 256Polskie należności za granicą (aktywa) -3 862 3 139 7 001
Kredyty udzielone powyżej 1 roku -21 -73 -52 Wykorzystanie 253 255 2Spłata 232 182 -50
Kredyty udzielone do 1 roku włącznie 17 17 0Wykorzystanie 119 119 0Spłata 136 136 0
Inne należności -3 858 3 195 7 053Gotówka, rachunki bieżące i lokaty -3 859 3 195 7 054Pozostałe należności 1 0 -1
Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa) -1 373 -1 118 255Kredyty otrzymane powyżej 1 roku -1 754 -1 016 738
Wykorzystanie 6 628 4 717 -1 911 Spłata 8 382 5 733 -2 649
w tym: zapłacone 8 364 5 700 -2 664 Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie -96 479 575
Wykorzystanie 732 1 884 1 152Spłata 828 1 405 577
Inne zobowiązania 477 -581 -1 058 Rachunki bieżące i depozyty 477 -581 -1 058 Pozostałe zobowiązania 0 0 0
Pochodne instrumenty finansowe: saldo -351 -997 -646
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 4 140 948 -3 192
RAZEM POZYCJE OD A DO C -574 687 1 261
D. POZYCJE FINANSUJĄCE 574 -687 -1 261
Oficjalne aktywa rezerwowe 591 -675 -1 266 Kredyty z MFW 0Exceptional financing -17 -12 5
2002 r. Zmiana2002-20012001 r.
60
TABL. XX BILANS PŁATNICZY W MLN USD
A. RACHUNEK BIEŻĄCY -7 166 -6 700 466
Towary: saldo -11 675 -10 352 1 323Towary: wpływy z eksportu 30 275 32 945 2 670Towary: wypłaty za import 41 950 43 297 1 347
Usługi: saldo -976 -1 005 -29 Usługi: wpływy 3 988 3 992 4Usługi: wypłaty 4 964 4 997 33
Dochody: saldo -896 -1 588 -692 Dochody: wpływy 2 652 2 045 -607 Dochody: wypłaty 3 548 3 633 85
w tym: zapłacone 3 539 3 622 83
Transfery bieżące: saldo 1 986 2 180 194Transfery bieżące: wpływy 2 644 2 880 236Transfery bieżące: wypłaty 658 700 42
Niesklasyfikowane obroty bieżące: saldo 4 395 4 065 -330
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY 2 980 6 622 3 642
Rachunek kapitałowy -1 -8 -7
Rachunek finansowy 2 981 6 630 3 649
Inwestycje bezpośrednie: saldo 6 928 3 789 -3 139 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -67 -330 -263 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 6 995 4 119 -2 876
Inwestycje portfelowe: saldo 1 109 1 671 562Polskie inwestycje portfelowe za granicą (aktywa) 43 -1 153 -1 196
Udziałowe -67 -267 -200 Dłużne 110 -886 -996
Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 1 066 2 824 1 758Udziałowe -306 -545 -239 Dłużne 1 372 3 369 1 997
Pozostałe inwestycje: saldo -4 715 2 050 6 765Polskie należności za granicą (aktywa) -3 500 3 092 6 592
Kredyty udzielone powyżej 1 roku -21 -71 -50 Wykorzystanie 233 241 8Spłata 212 170 -42
Kredyty udzielone do 1 roku włącznie 16 16 0Wykorzystanie 107 113 6Spłata 123 129 6
Inne należności -3 495 3 147 6 642Gotówka, rachunki bieżące i lokaty -3 496 3 147 6 643Pozostałe należności 1 0 -1
Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa) -1 215 -1 042 173Kredyty otrzymane powyżej 1 roku -1 567 -973 594
Wykorzystanie 5 913 4 481 -1 432 Spłata 7 480 5 454 -2 026
w tym: zapłacone 7 464 5 423 -2 041 Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie -91 448 539
Wykorzystanie 653 1 824 1 171Spłata 744 1 376 632
Inne zobowiązania 443 -517 -960 Rachunki bieżące i depozyty 443 -517 -960 Pozostałe zobowiązania 0 0 0
Pochodne instrumenty finansowe: saldo -341 -880 -539
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 3 763 723 -3 040
RAZEM POZYCJE OD A DO C -423 645 1 068
D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 -645 -1 068
Oficjalne aktywa rezerwowe 440 -633 -1 073 Kredyty z MFW 0Exceptional financing -17 -12 5
2002 r. Zmiana2002-20012001 r.
61
TABL. XXI BILANS PŁATNICZY W MLN PLN
A. RACHUNEK BIEŻĄCY -29 227 -27 270 1 957
Towary: saldo -47 839 -42 188 5 651Towary: wpływy z eksportu 123 979 134 193 10 214Towary: wypłaty za import 171 818 176 381 4 563
Usługi: saldo -4 042 -4 133 -91 Usługi: wpływy 16 348 16 263 -85 Usługi: wypłaty 20 390 20 396 6
Dochody: saldo -3 587 -6 439 -2 852 Dochody: wpływy 10 930 8 366 -2 564 Dochody: wypłaty 14 517 14 805 288
w tym: zapłacone 14 481 14 766 285
Transfery bieżące: saldo 8 173 8 915 742Transfery bieżące: wpływy 10 873 11 748 875Transfery bieżące: wypłaty 2 700 2 833 133
Niesklasyfikowane obroty bieżące: saldo 18 068 16 575 -1 493
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY 12 127 27 372 15 245
Rachunek kapitałowy 1 -28 -29
Rachunek finansowy 12 126 27 400 15 274
Inwestycje bezpośrednie: saldo 28 311 15 343 -12 968 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -293 -1 319 -1 026 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 28 604 16 662 -11 942
Inwestycje portfelowe: saldo 4 579 6 842 2 263Polskie inwestycje portfelowe za granicą (aktywa) 181 -4 694 -4 875
Udziałowe -278 -1 095 -817 Dłużne 459 -3 599 -4 058
Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 4 398 11 536 7 138Udziałowe -1 242 -2 275 -1 033 Dłużne 5 640 13 811 8 171
Pozostałe inwestycje: saldo -19 342 8 868 28 210Polskie należności za granicą (aktywa) -14 268 12 685 26 953
Kredyty udzielone powyżej 1 roku -20 -293 -273 Wykorzystanie 943 981 38Spłata 923 688 -235
Kredyty udzielone do 1 roku włącznie 65 77 12Wykorzystanie 435 455 20Spłata 500 532 32
Inne należności -14 313 12 901 27 214Gotówka, rachunki bieżące i lokaty -14 314 12 898 27 212Pozostałe należności 1 3 2
Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa) -5 074 -3 817 1 257Kredyty otrzymane powyżej 1 roku -6 440 -3 897 2 543
Wykorzystanie 24 171 18 315 -5 856 Spłata 30 611 22 212 -8 399
w tym: zapłacone 30 542 22 084 -8 458 Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie -348 1 896 2 244
Wykorzystanie 2 690 7 416 4 726Spłata 3 038 5 520 2 482
Inne zobowiązania 1 714 -1 816 -3 530 Rachunki bieżące i depozyty 1 714 -1 816 -3 530 Pozostałe zobowiązania 0 0 0
Pochodne instrumenty finansowe: saldo -1 422 -3 653 -2 231
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 15 276 2 684 -12 592
RAZEM POZYCJE OD A DO C -1 824 2 786 4 610
D. POZYCJE FINANSUJĄCE 1 824 -2 786 -4 610
Oficjalne aktywa rezerwowe 1 902 -2 726 -4 628 Kredyty z MFW 0Exceptional financing -78 -60 18
2002 r. Zmiana2002-20012001 r.
62
TABL. XXII BILANS PŁATNICZY W LATACH 1999 - 2002 mln EUR
2001 r., kwartałyI II III IV I II III IV
A. RACHUNEK BIEŻĄCY -10 926 -10 672 -7 992 -2 421 -2 533 -1 083 -1 955 -7 188 -2 659 -1 780 -932 -1 817
Towary: saldo -13 558 -14 202 -13 025 -3 394 -3 191 -3 069 -3 371 -10 966 -2 994 -2 441 -2 443 -3 088 Towary: wpływy z eksportu 24 716 30 768 33 823 8 059 8 593 8 384 8 787 34 746 7 853 8 668 8 816 9 409Towary: wypłaty za import 38 274 44 970 46 848 11 453 11 784 11 453 12 158 45 712 10 847 11 109 11 259 12 497
Usługi: saldo -1 541 -1 822 -1 092 -385 -219 -209 -279 -1 074 -343 -234 -327 -170 Usługi: wpływy 3 095 3 810 4 462 980 1 091 1 188 1 203 4 215 1 005 1 041 1 039 1 130Usługi: wypłaty 4 636 5 632 5 554 1 365 1 310 1 397 1 482 5 289 1 348 1 275 1 366 1 300
Dochody: saldo -746 -836 -1 027 163 -722 -123 -345 -1 681 -319 -577 -385 -400 Dochody: wpływy 1 763 2 451 2 958 929 714 653 662 2 158 497 478 632 551Dochody: wypłaty 2 509 3 287 3 985 766 1 436 776 1 007 3 839 816 1 055 1 017 951
w tym: zapłacone 2 502 3 278 3 974 764 1 433 773 1 004 3 826 814 1 052 1 010 950
Transfery bieżące: saldo 1 510 1 836 2 237 406 486 782 563 2 299 446 544 659 650Transfery bieżące: wpływy 2 072 2 352 2 968 579 651 958 780 3 028 635 713 840 840Transfery bieżące: wypłaty 562 516 731 173 165 176 217 729 189 169 181 190
Nie sklasyfikowane obroty bieżące: saldo 3 409 4 352 4 915 789 1 113 1 536 1 477 4 234 551 928 1 564 1 191
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY 7 735 8 342 3 278 2 705 1 210 1 235 -1 872 6 927 2 428 618 2 859 1 022
Rachunek kapitałowy 45 21 3 -4 -4 -1 12 -8 -20 16 19 -23
Rachunek finansowy 7 690 8 321 3 275 2 709 1 214 1 236 -1 884 6 935 2 448 602 2 840 1 045
Inwestycje bezpośrednie: saldo 5 992 9 056 7 742 1 461 1 663 1 475 3 143 4 006 1 141 921 645 1 299Polskie inwestycje bezpośrednie zagranicą -117 -135 -73 -73 46 -18 -28 -329 9 -16 -181 -141 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 6 109 9 191 7 815 1 534 1 617 1 493 3 171 4 335 1 132 937 826 1 440
Inwestycje portfelowe: saldo 875 2 609 1 119 2 521 -1 090 -11 -301 1 905 1 660 396 557 -708 Polskie inwestycje portfelowe zagranicą (aktywa) -511 -86 29 251 -97 -96 -29 -1 208 -70 -447 -317 -374
Udziałowe -159 -22 -75 1 -59 2 -19 -284 -23 -129 -116 -16 Dłużne -352 -64 104 250 -38 -98 -10 -924 -47 -318 -201 -358
Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 1 386 2 695 1 090 2 270 -993 85 -272 3 113 1 730 843 874 -334 Udziałowe 874 913 -353 -92 -22 48 -287 -593 -195 -182 -254 38Dłużne 512 1 782 1 443 2 362 -971 37 15 3 706 1 925 1 025 1 128 -372
1999 r. 2000 r. 2002 r.2001 r. 2002 r., kwartały
63
BILANS PŁATNICZY w latach 1999 - 2002 (ciąg dalszy) mln EUR
2001 r., kwartałyI II III IV I II III IV
Pozostałe inwestycje: saldo 284 -3 647 -5 235 -1 134 193 365 -4 659 2 021 461 -429 1 553 436
Polskie należności za granicą (aktywa) -2 559 -3 303 -3 862 -964 -27 27 -2 898 3 139 369 285 2 086 399Kredyty udzielone powyżej 1 roku -8 135 -21 -57 -9 28 17 -73 -5 -12 -34 -22
Wykorzystanie 186 184 253 99 66 34 54 255 72 62 86 35Spłata 178 319 232 42 57 62 71 182 67 50 52 13
Kredyty udzielone do 1 roku włącznie 12 23 17 8 0 5 4 17 29 4 1 -17 Wykorzystanie 49 189 119 18 26 24 51 119 29 22 14 54Spłata 61 212 136 26 26 29 55 136 58 26 15 37
Inne należności -2 563 -3 461 -3 858 -915 -18 -6 -2 919 3 195 345 293 2 119 438Gotówka, rachunki bieżące i lokaty -2 579 -3 482 -3 859 -915 -17 -7 -2 920 3 195 345 293 2 119 438Pozostałe należności 16 21 1 0 -1 1 1 0 0 0 0 0
Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa) 2 843 -344 -1 373 -170 220 338 -1 761 -1 118 92 -714 -533 37Kredyty otrzymane powyżej 1 roku 1 955 1 424 -1 754 -356 285 273 -1 956 -1 016 217 -599 -502 -132
Wykorzystanie 4 182 5 072 6 628 850 1 587 1 622 2 569 4 717 1 267 726 1 261 1 463Spłata 2 227 3 648 8 382 1 206 1 302 1 349 4 525 5 733 1 050 1 325 1 763 1 595
w tym: zapłacone 2 177 3 617 8 364 1 206 1 300 1 349 4 509 5 700 1 050 1 308 1 747 1 595Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie 422 173 -96 -85 -95 84 0 479 97 9 -22 395
Wykorzystanie 892 596 732 68 176 232 256 1 884 141 203 307 1 233Spłata 470 423 828 153 271 148 256 1 405 44 194 329 838
Inne zobowiązania 466 -1 941 477 271 30 -19 195 -581 -222 -124 -9 -226 Rachunki bieżące i depozyty 467 -1 938 477 271 30 -19 195 -581 -222 -124 -9 -226 Pozostałe zobowiązania -1 -3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Pochodne instrumenty finansowe: saldo 539 303 -351 -139 448 -593 -67 -997 -814 -286 85 18
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ 3 223 3 141 4 140 1 043 723 11 2 363 948 881 480 -780 367
RAZEM POZYCJE OD A DO C 32 811 -574 1 327 -600 163 -1 464 687 650 -682 1 147 -428
D. POZYCJE FINANSUJĄCE -32 -811 574 -1 327 600 -163 1 464 -687 -650 682 -1 147 428
Oficjalne aktywa rezerwowe -24 -752 591 -1 319 603 -160 1 467 -675 -647 685 -1 144 431Kredyty z MFW 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Exceptional financing -8 -59 -17 -8 -3 -3 -3 -12 -3 -3 -3 -3
2002 r., kwartały1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
64
TABL. XXIII USŁUGI W LATACH 2000 - 2002 mln EUR
2001 r., kwartałyI II III IV I II III IV
EKSPORT 3 810 4 462 980 1 091 1 188 1 203 4 215 1 005 1 041 1 039 1 130
1. Usługi transportowe 948 1 164 264 288 322 290 1 179 273 291 308 3072. Podróże zagraniczne 886 1 025 202 254 292 277 1 054 239 256 285 2743. Usługi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne 208 209 51 61 54 43 145 41 33 41 304. Usługi budowlane 68 93 21 22 29 21 100 32 25 22 215. Ubezpieczenia i reasekuracja 205 230 42 53 68 67 241 77 57 48 596. Usługi finansowe 104 177 37 29 40 71 124 36 37 28 237. Usługi informatyczne i informacyjne 57 77 15 23 20 19 91 18 26 22 258. Patenty, prawa autorskie i opłaty licencyjne 34 26 7 6 7 6 23 5 7 3 89. Pozostałe usługi handlowe 1 248 1 375 321 331 334 389 1 188 268 293 264 363
10. Usługi dla ludności, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne 50 77 18 22 18 19 63 15 16 16 1611. Utrzymanie przedstawicielstw (rządowych) 2 9 2 2 4 1 5 1 0 2 212. Inne 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 2
IMPORT 5 632 5 554 1 365 1 310 1 397 1 482 5 289 1 348 1 275 1 366 1 300
1. Usługi transportowe 699 739 205 184 191 159 708 183 169 181 1752. Podróże zagraniczne 988 1 047 251 280 306 210 992 247 267 281 1973. Usługi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne 428 274 81 72 53 68 179 61 36 41 414. Usługi budowlane 335 303 53 50 134 66 251 100 34 32 855. Ubezpieczenia i reasekuracja 312 319 58 75 99 87 370 67 82 122 996. Usługi finansowe 214 387 56 67 63 201 181 41 41 53 467. Usługi informatyczne i informacyjne 220 264 77 53 55 79 246 61 61 54 708. Patenty, prawa autorskie i opłaty licencyjne 516 487 136 89 91 171 445 113 118 110 1049. Pozostałe usługi handlowe 1 637 1 498 388 366 343 401 1 666 406 379 448 433
10. Usługi dla ludności, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne 148 124 24 37 32 31 158 35 56 29 3811. Utrzymanie przedstawicielstw (rządowych) 134 112 36 37 30 9 93 34 32 15 1212. Inne 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2002 r., kwartały2002 r.2000 r. 2001 r.
65
TABL. XXIV DOCHODY W LATACH 2000 - 2002 mln EUR
2001 r., kwartałyI II III IV I II III IV
WPŁYWY 2 451 2 958 929 714 653 662 2 158 497 478 632 551
Wynagrodzenia pracowników 209 215 52 62 47 54 276 59 70 66 81Dochody od inwestycji bezpośrednich 33 72 27 18 7 20 41 5 7 5 24Dochody od inwestycji portfelowych 1 146 1 595 587 308 340 360 1 254 271 263 420 300Dochody od pozostałych inwestycji 1 025 1 052 256 319 255 222 564 157 131 135 141Inne dochody 38 24 7 7 4 6 23 5 7 6 5
WYPŁATY 3 287 3 985 766 1 436 776 1 007 3 839 816 1 055 1 017 951
Wynagrodzenia pracowników 181 222 51 62 51 58 234 58 71 51 54Dochody od inwestycji bezpośrednich 571 982 134 415 271 162 1 211 214 303 391 303Dochody od inwestycji portfelowych 1 020 1 184 247 486 179 272 1 083 243 302 173 365Dochody od pozostałych inwestycji 1 485 1 567 328 465 267 507 1 268 293 369 388 218Inne dochody 30 30 6 8 8 8 43 8 10 14 11
SALDO -836 -1 027 163 -722 -123 -345 -1 681 -319 -577 -385 -400
Wynagrodzenia pracowników 28 -7 1 0 -4 -4 42 1 -1 15 27Dochody od inwestycji bezpośrednich -538 -910 -107 -397 -264 -142 -1 170 -209 -296 -386 -279 Dochody od inwestycji portfelowych 126 411 340 -178 161 88 171 28 -39 247 -65 Dochody od pozostałych inwestycji -460 -515 -72 -146 -12 -285 -704 -136 -238 -253 -77 Inne dochody 8 -6 1 -1 -4 -2 -20 -3 -3 -8 -6
2000 r. 2001 r. 2002 r. 2002 r., kwartały
66
TABL. XXV TRANSFERY BIEŻĄCE W LATACH 2000 - 2002 mln EUR
I II III IV I II III IV
WPŁYWY 2 968 579 651 958 780 3 028 635 713 840 840
Transfery rządowe 449 88 70 188 103 587 64 118 235 170Transfery prywatne 2 519 491 581 770 677 2 441 571 595 605 670
WYPŁATY 731 173 165 176 217 729 189 169 181 190
Transfery rządowe 138 47 28 36 27 129 21 28 44 36Transfery prywatne 593 126 137 140 190 600 168 141 137 154
SALDA 2 237 406 486 782 563 2 299 446 544 659 650
Transfery rządowe 311 41 42 152 76 458 43 90 191 134Transfery prywatne 1 926 365 444 630 487 1 841 403 454 468 516
2002 r., kwartały2002 r.2001 r. 2001 r., kwartały
67
TABL. XXVI RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY W LATACH 2000 - 2002
mln EUR2001 r., kwartały
I II III IV I II III IV
Inwestycje rezydentów dokonane za granicą -3 524 -3 906 -786 -78 -87 -2 955 1 602 308 -178 1 588 -116 Polskie inwestycje bezpośrednie zagranicą -135 -73 -73 46 -18 -28 -329 9 -16 -181 -141 Polskie inwestycje portfelowe zagranicą (aktywa) -86 29 251 -97 -96 -29 -1 208 -70 -447 -317 -374 Kredyty udzielone 158 -4 -49 -9 33 21 -56 24 -8 -33 -39 Gotówka, rachunki bieżące i lokaty -3 482 -3 859 -915 -17 -7 -2 920 3 195 345 293 2 119 438Pozostałe należności 21 1 0 -1 1 1 0 0 0 0 0
Inwestycje nierezydentów dokonane w Polsce 11 542 7 532 3 634 844 1 916 1 138 6 330 2 954 1 066 1 167 1 143Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 9 191 7 815 1 534 1 617 1 493 3 171 4 335 1 132 937 826 1 440Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 2 695 1 090 2 270 -993 85 -272 3 113 1 730 843 874 -334 Kredyty otrzymane 1 597 -1 850 -441 190 357 -1 956 -537 314 -590 -524 263Rachunki bieżące i depozyty -1 938 477 271 30 -19 195 -581 -222 -124 -9 -226 Pozostałe zobowiązania -3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Pochodne instrumenty finansowe (saldo) 303 -351 -139 448 -593 -67 -997 -814 -286 85 18
Rachunek finansowy 8 321 3 275 2 709 1 214 1 236 -1 884 6 935 2 448 602 2 840 1 045
Rachunek kapitałowy 21 3 -4 -4 -1 12 -8 -20 16 19 -23
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY 8 342 3 278 2 705 1 210 1 235 -1 872 6 927 2 428 618 2 859 1 022
2000 r. 2001 r. 2002 r. 2002 r., kwartały
68
TABL. XXVII INWESTYCJE DOKONANE PRZEZ NIEREZYDENTÓW W LATACH 2000 - 2002
mln EUR2001 r., kwartały
I II III IV I II III IV
Inwestycje nierezydentów dokonane w Polsce 11 542 7 532 3 634 844 1 916 1 138 6 330 2 954 1 066 1 167 1 143
Inwestycje długookresowe 10 615 6 061 1 178 1 902 1 766 1 215 3 319 1 349 338 324 1 308Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 9 191 7 815 1 534 1 617 1 493 3 171 4 335 1 132 937 826 1 440Kredyty otrzymane powyżej 1 roku 1 424 -1 754 -356 285 273 -1 956 -1 016 217 -599 -502 -132
Inwestycje krótkookresowe 927 1 471 2 456 -1 058 150 -77 3 011 1 605 728 843 -165 Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa) 2 695 1 090 2 270 -993 85 -272 3 113 1 730 843 874 -334 Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie 173 -96 -85 -95 84 0 479 97 9 -22 395Rachunki bieżące i depozyty -1 938 477 271 30 -19 195 -581 -222 -124 -9 -226 Pozostałe zobowiązania -3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2000 r. 2001 r. 2002 r. 2002 r., kwartały
69
TABL. XXVIII ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE W LATACH 2000 - 2002
mln EUR
2001 r., kwartałyI II III IV I II III IV
Kapitał własny i kredyty inwestorów 9 191 7 815 1 534 1 617 1 493 3 171 4 335 1 132 937 826 1 440
Kapitał własny 8 073 6 512 1 227 1 364 1 235 2 686 3 220 743 710 717 1 050
Kredyty inwestorów 1 118 1 303 307 253 258 485 1 115 389 227 109 390
2000 r. 2001 r. 2002 r. 2002 r., kwartały
70
TABL. XXIX ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE W LATACH 2000 - 2002
mln EUR2001 r., kwartały
I II III IV I II III IV
WPŁYWY 38 744 69 463 18 130 14 969 16 602 19 762 116 346 25 888 27 770 30 451 32 237
Udziałowe papiery wartościowe 9 073 4 748 1 383 1 177 1 098 1 090 4 256 1 396 1 058 819 983
Dłużne papiery wartościowe 29 671 64 715 16 747 13 792 15 504 18 672 112 090 24 492 26 712 29 632 31 254
WYPŁATY 36 049 68 373 15 860 15 962 16 517 20 034 113 233 24 158 26 927 29 577 32 571
Udziałowe papiery wartościowe 8 160 5 101 1 475 1 199 1 050 1 377 4 849 1 591 1 240 1 073 945
Dłużne papiery wartościowe 27 889 63 272 14 385 14 763 15 467 18 657 108 384 22 567 25 687 28 504 31 626
2000 r. 2001 r. 2002 r. 2002 r., kwartały
71
TABL. XXX WYBRANE WSKAŹNIKI BILANSU PŁATNICZEGO NA BAZIE PŁATNOŚCI W LATACH 2000 - 2002. (ROCZNA SUMA RUCHOMA)
typ wsk. 2000 r. II kw. 2000 r.I kw. 2001 r.
III kw. 2000 r.II kw. 2001 r.
IV kw. 2000 r.III kw. 2001 r.
I kw. 2001 r.IV kw. 2001 r.
II kw. 2001 r.I kw. 2002 r.
III kw. 2001 r.II kw. 2002 r.
IV kw. 2001 r.III kw. 2002 r.
I kw. 2002 r.IV kw. 2002 r.
1 Saldo obrotów bieżących Produkt krajowy brutto % -6,0 -5,2 -5,1 -4,2 -3,9 -4,0 -3,6 -3,6 -3,6
2 Saldo obrotów towarowych i usługowych Produkt krajowy brutto % -9,1 -8,3 -7,7 -7,2 -6,9 -6,6 -6,3 -6,1 -6,0
3 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Import towarów i usług (średni, miesięczny) w mies. 7,0 7,4 7,3 7,0 6,9 7,2 6,7 7,0 6,7
4 Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich Saldo obrotów bieżących % -86,1 -95,8 -96,8 -118,5 -97,8 -90,1 -90,0 -82,8 -60,3
5 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Podaż pieniądza ogółem (M3) % 37,9 37,2 34,5 37,0 32,5 34,9 35,3 37,8 35,6
A Saldo obrotów bieżących mln EUR -10 672 -9 537 -9 831 -8 421 -7 992 -8 230 -7 477 -7 326 -7 188B Saldo obrotów towarowych i usługowych mln EUR -16 024 -15 356 -15 060 -14 272 -14 117 -13 675 -12 940 -12 432 -12 040C Eksport towarów i usług mln EUR 34 578 36 421 37 855 38 479 38 285 38 104 38 129 38 412 38 961D Import towarów i usług mln EUR 50 602 51 777 52 915 52 751 52 402 51 779 51 069 50 844 51 001E Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich mln EUR 9 191 9 139 9 513 9 980 7 815 7 413 6 733 6 066 4 335F Stan oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec okresu mln EUR 29 524 31 737 31 999 30 894 30 067 31 028 28 394 29 768 28 450
G Produkt krajowy brutto mln EUR 176 876 184 217 194 455 199 328 204 538 208 017 206 360 203 436 199 697H Podaż pieniądza ogółem (M3) mln EUR 77 887 85 323 92 759 83 519 92 619 89 025 80 425 78 674 79 985
I Kurs średni w okresie, EUR w PLN 4,0373 3,9392 3,7902 3,7343 3,6686 3,6298 3,6864 3,7684 3,8541
