BORÇLAR KANUNU BORÇLAR KANUNU AÇISINDAN İNŞAAT AÇISINDAN İNŞAAT

SÖZLEŞMELERİSÖZLEŞMELERİ

Borçlar Kanunu inşaat sözleşmesini Borçlar Kanunu inşaat sözleşmesini düzenlemediği için, bunun tanımını da düzenlemediği için, bunun tanımını da yapmış değildir. Borçlar Kanunu, sadece yapmış değildir. Borçlar Kanunu, sadece istisna sözleşmesiyle ilgili bazı istisna sözleşmesiyle ilgili bazı maddelerinde inşaat sözleşmesinden maddelerinde inşaat sözleşmesinden dolaylı olarak bahsetmiştir.dolaylı olarak bahsetmiştir.

İnşaat sözleşmesi, müteahhidin, iş İnşaat sözleşmesi, müteahhidin, iş sahibinin ödemeyi borçlandığı bir bedel sahibinin ödemeyi borçlandığı bir bedel karşılığında taşınmaz bir yapı eseri karşılığında taşınmaz bir yapı eseri meydana getirip, bunu teslim etmeyi meydana getirip, bunu teslim etmeyi borçlandığı sözleşmedir.borçlandığı sözleşmedir.

İnşaat sözleşmesi niteliği itibariyle bir İnşaat sözleşmesi niteliği itibariyle bir istisna sözleşmesidir. Bu sözleşme ile istisna sözleşmesidir. Bu sözleşme ile müteahhit, bir inşa eseri (yapı müteahhit, bir inşa eseri (yapı eseri=inşaat=yapı) meydana getirmeyi eseri=inşaat=yapı) meydana getirmeyi borçlanırken, iş sahibi de bir bedel borçlanırken, iş sahibi de bir bedel ödemeyi borçlanmaktadır.ödemeyi borçlanmaktadır.

İnşaat Sözleşmesinin Taraflarıİnşaat Sözleşmesinin Tarafları

Müteaahit (gerçek, tüzel (anonim, limited Müteaahit (gerçek, tüzel (anonim, limited şirket, …)şirket, …)

İş sahibiİş sahibi

İş sahibi inşaatı ısmarlayan kimsedir. İş sahibi inşaatı ısmarlayan kimsedir. Müteahhit ise ısmarlanan inşaatı yapmayı Müteahhit ise ısmarlanan inşaatı yapmayı yüklenen kişidir.yüklenen kişidir.

MüteahhitMüteahhit– Genel müteahhitGenel müteahhit– Alt müteahhit olabilirAlt müteahhit olabilir

– Müteahhit inşaatın yapımı yanında plan ve Müteahhit inşaatın yapımı yanında plan ve proje yapımını da üstlenebilir. Bu tür proje yapımını da üstlenebilir. Bu tür müteahhide doktrinde “total müteahhit” denir.müteahhide doktrinde “total müteahhit” denir.

İnşaat Sözleşmesinin Özellikleriİnşaat Sözleşmesinin Özellikleri

İnşaat sözleşmesi İnşaat sözleşmesi – iki tarafa borç yükleyeniki tarafa borç yükleyen– İvazlı ve sürekli sözleşme benzeri bir İvazlı ve sürekli sözleşme benzeri bir

sözleşmedir.sözleşmedir.– Ani edimliAni edimli

İvazİvaz, , Karşılık anlamına gelmektedir. Hukuki Karşılık anlamına gelmektedir. Hukuki işlemlerin sınıflandırılmasında önem arz eden bir işlemlerin sınıflandırılmasında önem arz eden bir kavramdır. Hukuki işlemler (ve bunların içinde, kavramdır. Hukuki işlemler (ve bunların içinde, özellikleözellikle, sözleşmeler) ivazlı ve ivazsız olmak , sözleşmeler) ivazlı ve ivazsız olmak üzere ikiye ayrılırlar.Eğer bir sözleşme, sözleşen üzere ikiye ayrılırlar.Eğer bir sözleşme, sözleşen taraflardan sadece birisine borç yüklemekte ve taraflardan sadece birisine borç yüklemekte ve diğer taraf herhangi bir yüküm altına girmeksizin diğer taraf herhangi bir yüküm altına girmeksizin sözleşmeden yararlanmaktaysa, ivazsızdır. Bu sözleşmeden yararlanmaktaysa, ivazsızdır. Bu tip sözleşmelerin tipik örneği, yazılı şekle bağlı tip sözleşmelerin tipik örneği, yazılı şekle bağlı olan bağışlama vaadidir. olan bağışlama vaadidir.

İnşaat Sözleşmesinin Unsurlarıİnşaat Sözleşmesinin Unsurları– Bir inşa eseri meydana getirme unsuruBir inşa eseri meydana getirme unsuru– Ücret unsuruÜcret unsuru– Anlaşma unsuruAnlaşma unsuru

İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE MÜTEAHHİDİN BORÇLARI VE MÜTEAHHİDİN BORÇLARI VE

BU BORÇLARIN YERİNE BU BORÇLARIN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN GETİRİLMEMESİNİN

SONUÇLARISONUÇLARI

Müteahhidin BorçlarıMüteahhidin Borçları

Müteahhidin inşa eseri meydana getirme Müteahhidin inşa eseri meydana getirme (inşaat yapma) borcu(inşaat yapma) borcu

Müteahhidin inşa eserini teslim borcuMüteahhidin inşa eserini teslim borcu

Müteahhidin özen gösterme ve sadakat Müteahhidin özen gösterme ve sadakat borcuborcu

Müteahhidin Borçlarını Yerine Müteahhidin Borçlarını Yerine GetirmemesiGetirmemesi

İş sahibinin sözleşmeden dönme hakkıİş sahibinin sözleşmeden dönme hakkı

Müteahhidin ayıba karşı tekeffül borcu Müteahhidin ayıba karşı tekeffül borcu (ayıptan sorumluluğu)(ayıptan sorumluluğu)

Ayıba karşı tekeffülden doğan haklarAyıba karşı tekeffülden doğan haklar– Sözleşmeden dönme hakkıSözleşmeden dönme hakkı– Ücretten indirim yapılmasını isteme hakkıÜcretten indirim yapılmasını isteme hakkı– İnşa eserinin düzeltilmesini isteme hakkıİnşa eserinin düzeltilmesini isteme hakkı– İş sahibinin tazminat isteme hakkıİş sahibinin tazminat isteme hakkı

Müteahhidin BorçlarıMüteahhidin Borçları

Müteahhidin inşaat sözleşmesinden doğan Müteahhidin inşaat sözleşmesinden doğan başlıca borçları, bir inşa eseri meydana başlıca borçları, bir inşa eseri meydana getirme; bu eseri teslim etme ve özen getirme; bu eseri teslim etme ve özen gösterme borçlarıdır.gösterme borçlarıdır.

Müteahhidin inşa eseri meydana Müteahhidin inşa eseri meydana getirme (inşaat yapma) borcugetirme (inşaat yapma) borcu

BK. md. 355’in metninde: “müteahhit bir şey imalini BK. md. 355’in metninde: “müteahhit bir şey imalini borçlanır”borçlanır”– Müteahhit tarafından borçlanılan inşa eserinin teslim edilebilmesi Müteahhit tarafından borçlanılan inşa eserinin teslim edilebilmesi

için öncelikle bu eserin meydana getirilmiş olması gerekir.için öncelikle bu eserin meydana getirilmiş olması gerekir.– Bu sözleşmede sürekli sözleşmeye benzerlik, yalnız eseri Bu sözleşmede sürekli sözleşmeye benzerlik, yalnız eseri

meydana getirme borcu yönünden olup, buna karşılık, teslim meydana getirme borcu yönünden olup, buna karşılık, teslim borcu yönünden inşaat sözleşmesi ani edimli bir sözleşmedir.borcu yönünden inşaat sözleşmesi ani edimli bir sözleşmedir.

– İş sahibinin müteahhide bizzat verdiği talimata, “doğrudan İş sahibinin müteahhide bizzat verdiği talimata, “doğrudan doğruya talimat”; mümessili/vekili aracılığıyla verdiği talimata ise, doğruya talimat”; mümessili/vekili aracılığıyla verdiği talimata ise, “dolaylı talimat” denir.“dolaylı talimat” denir.

– Müteahhidin inşa eserini meydana getirme borcu, bizzat (şahsen Müteahhidin inşa eserini meydana getirme borcu, bizzat (şahsen veya kendi yönetimi altında) meydana getirme, araç gereç ve veya kendi yönetimi altında) meydana getirme, araç gereç ve malzeme sağlama borçlarına ayrılır.malzeme sağlama borçlarına ayrılır.

Müteahhidin inşa eserini bizzat meydana Müteahhidin inşa eserini bizzat meydana getirme borcugetirme borcu– Müteahhidin inşa eserini şahsen meydana Müteahhidin inşa eserini şahsen meydana

getirme veya kendi yönetiminde başkasına getirme veya kendi yönetiminde başkasına yaptırma borcuyaptırma borcu

– Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma yetkisiyetkisi

Müteahhidin inşa eserini şahsen meydana Müteahhidin inşa eserini şahsen meydana getirme veya kendi yönetiminde başkasına getirme veya kendi yönetiminde başkasına yaptırma borcuyaptırma borcu– BK. m. 356/II’ye göre müteahhit, borçlanmış olduğu BK. m. 356/II’ye göre müteahhit, borçlanmış olduğu

inşa eserini şahsen meydana getirmekle veya kendi inşa eserini şahsen meydana getirmekle veya kendi yönetimi altında başkasına yaptırmakla yükümlüdür.yönetimi altında başkasına yaptırmakla yükümlüdür.

– İş sahibi, müteahhidin kişiliğini, onun kişisel yetenek İş sahibi, müteahhidin kişiliğini, onun kişisel yetenek ve becerilerini göz önünde tutarak, ona güvenerek bu ve becerilerini göz önünde tutarak, ona güvenerek bu sözleşmeyi yapar. Bu tür edime, kişiye bağlı edim adı sözleşmeyi yapar. Bu tür edime, kişiye bağlı edim adı verilir. verilir.

– Müteahhidin edimi şahsen ya da üçüncü bir kişi eliyle Müteahhidin edimi şahsen ya da üçüncü bir kişi eliyle yerine getirme borcunu düzenleyen kanun hükmü, yerine getirme borcunu düzenleyen kanun hükmü, emredici nitelikte bir hüküm değildir. Taraflar bunun emredici nitelikte bir hüküm değildir. Taraflar bunun aksini kararlaştırabilirler.aksini kararlaştırabilirler.

Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma yetkisiyetkisi– Genel olarak alt müteahhitlik ilişkisiGenel olarak alt müteahhitlik ilişkisi

BK. m. 356/II’de müteahhidin bizzat (şahsen) ifa borcuna bir BK. m. 356/II’de müteahhidin bizzat (şahsen) ifa borcuna bir istisna getirilmiştir.istisna getirilmiştir.Asıl müteahhidin inşa eserinin tamamını veya bir kısmını Asıl müteahhidin inşa eserinin tamamını veya bir kısmını meydana getirmek üzere alt müteahhit ile yaptığı alt meydana getirmek üzere alt müteahhit ile yaptığı alt müteahhitlik sözleşmesi de niteliği itibariye bir inşaat müteahhitlik sözleşmesi de niteliği itibariye bir inşaat sözleşmesidir.sözleşmesidir.Alt müteahhit, asıl müteahhidin bağımsız yardımcısı olup Alt müteahhit, asıl müteahhidin bağımsız yardımcısı olup uzmanlığa sahiptir.uzmanlığa sahiptir.Asıl (ilk) müteahhidin alt müteahhide işin tamamını veya bir Asıl (ilk) müteahhidin alt müteahhide işin tamamını veya bir kısmını devretme yetkisi ya sözleşmede açıkça kararlaştırılır kısmını devretme yetkisi ya sözleşmede açıkça kararlaştırılır veya iş sahibinin rızasına, yani iznine bırakılır ya da işin veya iş sahibinin rızasına, yani iznine bırakılır ya da işin niteliği itibariyle bir başkası tarafından da yapılmaya elverişli niteliği itibariyle bir başkası tarafından da yapılmaya elverişli olmasına dayanır (BK. M. 356/II).olmasına dayanır (BK. M. 356/II).

Müteahhidin inşa eserini başkasına Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma yetkisiyaptırma yetkisi– Asıl müteahhit ile alt müteahhit arasındaki Asıl müteahhit ile alt müteahhit arasındaki

ilişkiilişkiAsıl müteahhit alt müteahhit seçerken her şeyden Asıl müteahhit alt müteahhit seçerken her şeyden önce gerekli özeni göstermek zorundadır.önce gerekli özeni göstermek zorundadır.

İş sahibi ile alt müteahhit arasındaki ilişkiİş sahibi ile alt müteahhit arasındaki ilişki– Alt müteahhit ile iş sahibi arasında bir inşaat Alt müteahhit ile iş sahibi arasında bir inşaat

sözleşmesi mevcut olmadığı için, bu sözleşmesi mevcut olmadığı için, bu sözleşmeden doğan herhangi bir borç ilişkisi sözleşmeden doğan herhangi bir borç ilişkisi de mevcut değildir. Bu nedenle iş sahibinin alt de mevcut değildir. Bu nedenle iş sahibinin alt müteahhide karşı ilke olarak talimat vermeye, müteahhide karşı ilke olarak talimat vermeye, özellikle eseri meydana getirip kendisine özellikle eseri meydana getirip kendisine teslim etmeye ilişkin herhangi bir talep hakkı teslim etmeye ilişkin herhangi bir talep hakkı yoktur. İş sahibi böyle bir hakkı sadece asıl yoktur. İş sahibi böyle bir hakkı sadece asıl müteahhide karşı ileri sürebilir. Alt müteahhide karşı ileri sürebilir. Alt müteahhide karşı inşa esrinin tamamlanarak müteahhide karşı inşa esrinin tamamlanarak teslim edilmesini isteme hakkı yalnız asıl teslim edilmesini isteme hakkı yalnız asıl müteahhide aittir. İş sahibi alt müteahhide müteahhide aittir. İş sahibi alt müteahhide karşı şartları gerçekleştiği takdirde yalnız karşı şartları gerçekleştiği takdirde yalnız haksız fiil hükümlerine göre talepte haksız fiil hükümlerine göre talepte bulunabilir.bulunabilir.

İş sahibi ile alt müteahhit arasındaki ilişkiİş sahibi ile alt müteahhit arasındaki ilişki– İş sahibi ile alt müteahhit arasında akdi ilişki İş sahibi ile alt müteahhit arasında akdi ilişki

bulunmadığı için iş sahibinin alt müteahhide herhangi bulunmadığı için iş sahibinin alt müteahhide herhangi bir ücret ödeme borcu ilke olarak yoktur. Ancak, iş bir ücret ödeme borcu ilke olarak yoktur. Ancak, iş sahibi alt müteahhide karşı müteselsil borçlu sıfatıyla sahibi alt müteahhide karşı müteselsil borçlu sıfatıyla veya kefil olarak ücret ödeme borcunu yüklenmiş veya kefil olarak ücret ödeme borcunu yüklenmiş veya garanti etmişse alt müteahhide karşı ücret veya garanti etmişse alt müteahhide karşı ücret ödeme borcu doğar.ödeme borcu doğar.

Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma Müteahhidin inşa eserini başkasına yaptırma yetkisiyetkisi– Asıl müteahhidin, alt müteahhidin eylemlerinden Asıl müteahhidin, alt müteahhidin eylemlerinden

dolayı iş sahibine karşı sorumluluğudolayı iş sahibine karşı sorumluluğuAsıl müteahhidin işin tamamını veya bir kısmını alt Asıl müteahhidin işin tamamını veya bir kısmını alt müteahhide devretme yetkisi bulunmaktaysa, alt müteahhit müteahhide devretme yetkisi bulunmaktaysa, alt müteahhit asıl müteahhidin yardımcı kişisi sayılır ve bunların asıl müteahhidin yardımcı kişisi sayılır ve bunların eylemlerinden dolayı asıl müteahhit iş sahibine karşı, ancak eylemlerinden dolayı asıl müteahhit iş sahibine karşı, ancak bunları seçmekte veya talimat vermekte kusurlu olması bunları seçmekte veya talimat vermekte kusurlu olması halinde BK. M. 100’e göre sorumlu olur. halinde BK. M. 100’e göre sorumlu olur.

Alt müteahhit, bağımsız da olsa asıl müteahhidin yardımcı Alt müteahhit, bağımsız da olsa asıl müteahhidin yardımcı kişisidir. Bu nedenle asıl müteahhit alt müteahhidin kişisidir. Bu nedenle asıl müteahhit alt müteahhidin eyleminden ancak böyle bir eylemde kendisi bulunmuş eyleminden ancak böyle bir eylemde kendisi bulunmuş olsaydı kusurlu sayılamayacağını ispat etmek suretiyle olsaydı kusurlu sayılamayacağını ispat etmek suretiyle kurtulabilir.kurtulabilir.

Müteahhidin inşa eserinin meydana Müteahhidin inşa eserinin meydana getirilmesi için gerekli araç ve gereci getirilmesi için gerekli araç ve gereci

sağlama borcusağlama borcu– BK. m. 356/III’e göre meydana getirilmesinde BK. m. 356/III’e göre meydana getirilmesinde

gerekli olan alet, edavat ve vasıtaları, yani gerekli olan alet, edavat ve vasıtaları, yani araç ve gereçleri temin borcu ilke olarak araç ve gereçleri temin borcu ilke olarak müteahhide aittir.müteahhide aittir.

– Araç ve gereç sağlama borcu, iş sahibine ait Araç ve gereç sağlama borcu, iş sahibine ait olup da onun tarafından temin edilmesi olup da onun tarafından temin edilmesi halinde, müteahhidin bunları özenle halinde, müteahhidin bunları özenle kullanması gerekir.kullanması gerekir.

İnşaat Malzemesini Sağlama İnşaat Malzemesini Sağlama BorcuBorcu

– İnşa eserinin meydana getirildiği maddeye İnşa eserinin meydana getirildiği maddeye (şeye), malzeme denir. Malzeme; hammadde (şeye), malzeme denir. Malzeme; hammadde olabileceği gibi, yarı mamul madde de olabilir. olabileceği gibi, yarı mamul madde de olabilir. Arsa ve planlar bu anlamda malzeme Arsa ve planlar bu anlamda malzeme sayılmaz.sayılmaz.

– BK. m. 357 malzeme sağlama borcunu BK. m. 357 malzeme sağlama borcunu taraflardan birine yüklemiş değildir. Bu taraflardan birine yüklemiş değildir. Bu nedenle, şüphe halinde müteahhidin malzeme nedenle, şüphe halinde müteahhidin malzeme sağlama borcu reddedilmelidir.sağlama borcu reddedilmelidir.

İnşaat malzemesinin müteahhit tarafından İnşaat malzemesinin müteahhit tarafından sağlanmasısağlanması– Sözleşmede malzemeyi sağlama borcunu müteahhit Sözleşmede malzemeyi sağlama borcunu müteahhit

yüklenebilir. yüklenebilir. İyi cins malzeme; ayıpsız malzeme, yani İyi cins malzeme; ayıpsız malzeme, yani sözleşmede vaad ve zikredilen ya da dürüstlük sözleşmede vaad ve zikredilen ya da dürüstlük kuralına göre gerekli (lüzumlu) vasıfları taşıyan kuralına göre gerekli (lüzumlu) vasıfları taşıyan malzemedir.malzemedir.

– Uyuşmazlık halinde malzemenin kalitesi, iyi niyet Uyuşmazlık halinde malzemenin kalitesi, iyi niyet kurallarına göre belirlenir.kurallarına göre belirlenir.

İnşaat malzemesinin iş sahibi tarafından İnşaat malzemesinin iş sahibi tarafından sağlanmasısağlanması– Müteahhidin malzemeyi özenle kullanma, Müteahhidin malzemeyi özenle kullanma,

hesap verme ve artan kısmını iade borcuhesap verme ve artan kısmını iade borcu– Müteahhidin ihbar yükümlülüğüMüteahhidin ihbar yükümlülüğü

Müteahhidin İnşa Eserini Teslim Müteahhidin İnşa Eserini Teslim BorcuBorcu

Müteahhit inşa eserini meydana Müteahhit inşa eserini meydana getirmekle borcunu ifa etmiş olmaz; onun getirmekle borcunu ifa etmiş olmaz; onun ayrıca bu eseri iş sahibine teslim etmesi ayrıca bu eseri iş sahibine teslim etmesi gerekir. gerekir.

““Teslim alma borcu”nu “kabul” ile Teslim alma borcu”nu “kabul” ile karıştırmamak gerekir. Kabul, irade karıştırmamak gerekir. Kabul, irade beyanıdır. Teslim ve tesellüm etme, inşa beyanıdır. Teslim ve tesellüm etme, inşa eserinin tamamlanmış olmasını gerektirir.eserinin tamamlanmış olmasını gerektirir.

Müteahhidin İnşa Eserini Teslim Müteahhidin İnşa Eserini Teslim BorcuBorcu

Teslim, sözleşmeye uygun olarak tamamlanıp Teslim, sözleşmeye uygun olarak tamamlanıp meydana getirilen inşa eserinin, müteahhit meydana getirilen inşa eserinin, müteahhit tarafından iş sahibine verilmesini, teslim tarafından iş sahibine verilmesini, teslim edilmesini ifade eder. Taşınmazlarda teslimden edilmesini ifade eder. Taşınmazlarda teslimden önce tapuda tescil işlemi yapılır. İş sahibi inşa önce tapuda tescil işlemi yapılır. İş sahibi inşa eserini teslim almaktan haksız olarak kaçınırsa eserini teslim almaktan haksız olarak kaçınırsa alacaklının temerrüdü hükümlerine göre alacaklının temerrüdü hükümlerine göre mütemerrit olur. mütemerrit olur.

Teslim ile Teslim ile inşa eseri üzerindeki nefi ve hasar iş inşa eseri üzerindeki nefi ve hasar iş sahibine geçer. İş sahibini eseri muayene ve sahibine geçer. İş sahibini eseri muayene ve ihbar yükü (külfeti) doğar. Müteahhidin ücret ihbar yükü (külfeti) doğar. Müteahhidin ücret alacağı muaccel olur.alacağı muaccel olur.

İnşa eserinin teslim yeri, ilke olarak, ifa İnşa eserinin teslim yeri, ilke olarak, ifa yerine ilişkin hükümlere göre belirlenir. yerine ilişkin hükümlere göre belirlenir. Ancak taraflar sözleşmede bunun aksini Ancak taraflar sözleşmede bunun aksini her zaman kararlaştırabilirler.her zaman kararlaştırabilirler.

Taraflar ilke olarak eseri teslim zamanını Taraflar ilke olarak eseri teslim zamanını sözleşmede belirlerler. Aksi halde iş sözleşmede belirlerler. Aksi halde iş sahibinin eseri teslim almayı sahibinin eseri teslim almayı bekleyebileceği an, teslim zamanı olarak bekleyebileceği an, teslim zamanı olarak değerlendirilebilir.değerlendirilebilir.

Müteahhit, meydana getirdiği inşa eserini Müteahhit, meydana getirdiği inşa eserini (taşınır veya taşınmaz inşaatın) mülkiyetini (taşınır veya taşınmaz inşaatın) mülkiyetini iş sahibine geçirmek zorundadır. Burada iş sahibine geçirmek zorundadır. Burada inşaat sözleşmesi, eserin mülkiyetinin inşaat sözleşmesi, eserin mülkiyetinin geçirilmesinin hukuki sebebini geçirilmesinin hukuki sebebini oluşturmaktadır.oluşturmaktadır.

Müteahhidin Özen Gösterme ve Müteahhidin Özen Gösterme ve Sadakat BorcuSadakat Borcu

Özen borcu, müteahhit ile iş sahibi Özen borcu, müteahhit ile iş sahibi arasındaki güven ilişkisinin doğal arasındaki güven ilişkisinin doğal sonucudur.sonucudur.

BK. m. 356/I’e göre müteahhit, işçinin BK. m. 356/I’e göre müteahhit, işçinin hizmet sözleşmesinde göstermek zorunda hizmet sözleşmesinde göstermek zorunda olduğu özenin aynısını göstermekle olduğu özenin aynısını göstermekle sorumludur.sorumludur.

Müteahhidin başlıca özen yükümlülükleriMüteahhidin başlıca özen yükümlülükleriKoruma yükümlülükleriKoruma yükümlülükleri

Müteahhidin iş sahibini aydınlatma ve bilgi verme Müteahhidin iş sahibini aydınlatma ve bilgi verme borcuborcu

Diğer özen yükümleriDiğer özen yükümleri

Müteahhidin Borçlarını Yerine Müteahhidin Borçlarını Yerine GetirmemesiGetirmemesi

Müteahhidin borçlarını ifa etmemesi Müteahhidin borçlarını ifa etmemesi halinde Borçlar Kanunu iş sahibine iki özel halinde Borçlar Kanunu iş sahibine iki özel hak tanımıştır. Bunlar; hak tanımıştır. Bunlar; – sözleşmeden erken dönme hakkı sözleşmeden erken dönme hakkı – ayıba karşı tekeffülden doğan haktır. ayıba karşı tekeffülden doğan haktır.

İfa etmeme inşa eserinin ayıplı olmasından İfa etmeme inşa eserinin ayıplı olmasından kaynaklanmaktaysa, iş sahibi müteahhide karşı kaynaklanmaktaysa, iş sahibi müteahhide karşı ayıba karşı tekeffülü düzenleyen özel hükümlere ayıba karşı tekeffülü düzenleyen özel hükümlere göre hareket edebilir. göre hareket edebilir.

Buna karşılık ifa etmeme, inşa eserinin Buna karşılık ifa etmeme, inşa eserinin tesliminden önce ve özellikle inşa eserinin tesliminden önce ve özellikle inşa eserinin meydana getirilmesi sırasında ortaya meydana getirilmesi sırasında ortaya çıkmaktaysa, inşa sahibi sözleşmeden erken çıkmaktaysa, inşa sahibi sözleşmeden erken dönebilir.dönebilir.

İş sahibinin sözleşmeden erken dönme İş sahibinin sözleşmeden erken dönme hakkıhakkı– Müteahhidin işe geç başlaması halinde iş Müteahhidin işe geç başlaması halinde iş

sahibinin sözleşmeden erken dönme hakkısahibinin sözleşmeden erken dönme hakkı– İş sahibini işin icrası sırasında ortaya çıkan İş sahibini işin icrası sırasında ortaya çıkan

ayıp halinde eserin düzeltilmesini isteme veya ayıp halinde eserin düzeltilmesini isteme veya sözleşmeden erken dönme hakkısözleşmeden erken dönme hakkı

Müteahhidin Ayıba Karşı Müteahhidin Ayıba Karşı Tekeffül Borcu (ayıptan Tekeffül Borcu (ayıptan

sorumluluğu)sorumluluğu)Müteahhit ayıpsız bir inşa eseri meydana Müteahhit ayıpsız bir inşa eseri meydana getirmek ve bunu iş sahibine teslim getirmek ve bunu iş sahibine teslim etmekle yükümlüdür. Müteahhidin ayıba etmekle yükümlüdür. Müteahhidin ayıba karşı tekeffül borcu Borçlar Kanunu m. karşı tekeffül borcu Borçlar Kanunu m. 359-363’te düzenlenmiştir.359-363’te düzenlenmiştir.

Ayıba karşı tekeffülün maddi şartlarıAyıba karşı tekeffülün maddi şartları– Eser ayıplı olmalıdırEser ayıplı olmalıdır– Ayıp iş sahibine yükletilmemelidirAyıp iş sahibine yükletilmemelidir– İş sahibi eseri kabul etmemiş olmalıdır.İş sahibi eseri kabul etmemiş olmalıdır.– Ayıba karşı tekeffülden doğan hak Ayıba karşı tekeffülden doğan hak

zamanaşımına uğramamış olmalıdır.zamanaşımına uğramamış olmalıdır.

Ayıba karşı tekeffülün kullanım (şekil) Ayıba karşı tekeffülün kullanım (şekil) şartlarışartları– İş sahibinin külfetlere uyma yükümlülüğüİş sahibinin külfetlere uyma yükümlülüğü

İş sahibinin eseri muayene külfetiİş sahibinin eseri muayene külfeti

İş sahibinin ayıbı ihbar külfeti (BBK. M. 359/I)İş sahibinin ayıbı ihbar külfeti (BBK. M. 359/I)

Hüküm ve SonuçlarıHüküm ve Sonuçları

İş sahibini kusuru, eserdeki ayıbın tek sebebi İş sahibini kusuru, eserdeki ayıbın tek sebebi değil de ortak sebeplerinden biriyse, iş sahibi, değil de ortak sebeplerinden biriyse, iş sahibi, müteahhide karşı ayıba karşı tekeffülden doğan müteahhide karşı ayıba karşı tekeffülden doğan haklarının tamamını kaybetmez; böyle bir halde haklarının tamamını kaybetmez; böyle bir halde müteahhit ayıp dolayısıyla kısmen sorumlu olur.müteahhit ayıp dolayısıyla kısmen sorumlu olur.

Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan HaklarHaklar

Borçlar Kanunu m. 360, ayıba karşı tekeffül Borçlar Kanunu m. 360, ayıba karşı tekeffül borcundan dolayı iş sahibine üç türlü hak borcundan dolayı iş sahibine üç türlü hak tanımıştır. Bu haklar; tanımıştır. Bu haklar; – sözleşmeden dönme, sözleşmeden dönme, – ücretten indirim yapma ve ücretten indirim yapma ve – eseri düzelttirme haklarıdır.eseri düzelttirme haklarıdır.

Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan HaklarHaklar

Sözleşmeden dönme hakkı: BK. m. 360/I, iş sahibine Sözleşmeden dönme hakkı: BK. m. 360/I, iş sahibine eseri kabulden kaçınma, eseri reddetme hakkı eseri kabulden kaçınma, eseri reddetme hakkı vermektedir. Bundan amaç, sözleşmeden dönmedir. vermektedir. Bundan amaç, sözleşmeden dönmedir. İnşa eserinin, iş sahibinin kullanamayacağı ve İnşa eserinin, iş sahibinin kullanamayacağı ve hakkaniyet kurallarına göre kabule icbar edilemeyeceği hakkaniyet kurallarına göre kabule icbar edilemeyeceği derecede ayıplı veya sözleşmeye aykırı olması gerekir. derecede ayıplı veya sözleşmeye aykırı olması gerekir. Ağır ayıp yoksa iş sahibi sözleşmeden dönemez. Ağır Ağır ayıp yoksa iş sahibi sözleşmeden dönemez. Ağır ayıp ve sözleşmeye aykırılığı takdir hakkı, hakime aittir. ayıp ve sözleşmeye aykırılığı takdir hakkı, hakime aittir. BK. m. 360/III’e göre, iş sahibini arsası üzerinde yapılan BK. m. 360/III’e göre, iş sahibini arsası üzerinde yapılan eserlerde; özellikle yapılarda bunların kaldırılması ve eserlerde; özellikle yapılarda bunların kaldırılması ve yıkılması fazla zarar doğuracaksa, iş sahibi sözleşmeden yıkılması fazla zarar doğuracaksa, iş sahibi sözleşmeden dönemez.dönemez.

Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan HaklarHaklar

Ücretten indirim yapılmasını isteme hakkıÜcretten indirim yapılmasını isteme hakkı

İnşa eserinin düzeltilmesini isteme hakkıİnşa eserinin düzeltilmesini isteme hakkı

İş sahibinin tazminat isteme hakkıİş sahibinin tazminat isteme hakkı

İnşaat Sözleşmesinin Sona İnşaat Sözleşmesinin Sona ErmesiErmesi

İnşaat sözleşmesinin ifa nedeniyle sona ermesiİnşaat sözleşmesinin ifa nedeniyle sona ermesiKeşif bedelinin aşırı oranda aşılması nedeniyle inşaat sözleşmesinin Keşif bedelinin aşırı oranda aşılması nedeniyle inşaat sözleşmesinin sona ermesisona ermesiİş sahibinin müteahhidin zararının tamamını tazmin suretiyle inşaat İş sahibinin müteahhidin zararının tamamını tazmin suretiyle inşaat sözleşmesini sona erdirmesisözleşmesini sona erdirmesiİfa imkansızlığı (eserin yok olması) nedeniyle inşaat sözleşmesinin İfa imkansızlığı (eserin yok olması) nedeniyle inşaat sözleşmesinin sona ermesisona ermesiMüteahhidin iş sahibinin temerrüdü nedeniyle sözleşmeden Müteahhidin iş sahibinin temerrüdü nedeniyle sözleşmeden dönmesidönmesiİş sahibinin müteahhidin işe vaktinde başlamaması veya işi İş sahibinin müteahhidin işe vaktinde başlamaması veya işi geciktirmesi nedeniyle sözleşmeden dönmesigeciktirmesi nedeniyle sözleşmeden dönmesiİş sahibinin inşa eserinin ayıplı olması nedeniyle sözleşmeden İş sahibinin inşa eserinin ayıplı olması nedeniyle sözleşmeden dönmesidönmesiGötürü ücretle yapılmış bir sözleşmede müteahhidin olağanüstü Götürü ücretle yapılmış bir sözleşmede müteahhidin olağanüstü olaylar nedeniyle istemesi halinde hakimin sözleşmeyi feshetmesiolaylar nedeniyle istemesi halinde hakimin sözleşmeyi feshetmesi

İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNDE İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNDE İŞ SAHİBİNİN BORÇLARIİŞ SAHİBİNİN BORÇLARI

İnşaat sözleşmelerinde iş sahibinin İnşaat sözleşmelerinde iş sahibinin borçlarıborçları

GenelGenel

Ücret ödeme borcuÜcret ödeme borcu

Malzemeyi temin borcuMalzemeyi temin borcu

Genel ihbar yükümlülüğüGenel ihbar yükümlülüğü

Muayene ve ihbar yükümlülüğüMuayene ve ihbar yükümlülüğü

Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde arsa paylarının devir borcuarsa paylarının devir borcu

İnşaat sözleşmelerinde iş sahibinin İnşaat sözleşmelerinde iş sahibinin borçlarını yerine getirmemesiborçlarını yerine getirmemesi

İş sahibinin ücret ödeme borcunda İş sahibinin ücret ödeme borcunda temerrüdü ve sonuçlarıtemerrüdü ve sonuçları

İş sahibinin eserin tamamlanmasına engel İş sahibinin eserin tamamlanmasına engel olmasıolması

İş sahibinin tamamlanmış eseri kabul İş sahibinin tamamlanmış eseri kabul borcunda temerüdüborcunda temerüdü

İnşaat sözleşmelerinde iş İnşaat sözleşmelerinde iş sahibinin borçlarısahibinin borçları

Genel olarakGenel olarak

B.K. md. 364-366 hükümleri esas itibariyle B.K. md. 364-366 hükümleri esas itibariyle istisna sözleşmesinde iş sahibinin istisna sözleşmesinde iş sahibinin ücret ödeme ücret ödeme borcunu düzenleme konusu yapmıştır.borcunu düzenleme konusu yapmıştır.B.K. na göre iş sahibinin verdiği malzemenin B.K. na göre iş sahibinin verdiği malzemenin veya tamir edilecek şeyin kendisince bilinen ve veya tamir edilecek şeyin kendisince bilinen ve müteahhidin gözüne çarpmayacak tehlikeli veya müteahhidin gözüne çarpmayacak tehlikeli veya işi etkileyici diğer niteliklerinden işi etkileyici diğer niteliklerinden müteahhidi müteahhidi haberdar etmehaberdar etme borcu borcuArsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde arsa Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde arsa sahibinin sahibinin arsa paylarını arsa paylarını müteahhide veya onun müteahhide veya onun öngöreceği kişiye öngöreceği kişiye devretmesidevretmesi hususu da inşaat hususu da inşaat sözleşmesinde iş sahibinin borçları arasındadır.sözleşmesinde iş sahibinin borçları arasındadır.

Ücret Ödeme BorcuÜcret Ödeme Borcu

Ücret miktarının sözleşme ile Ücret miktarının sözleşme ile belirlenmiş olmasıbelirlenmiş olması

İnşaat sözleşmesinin tarafları ücretin İnşaat sözleşmesinin tarafları ücretin miktarını yaptıkları sözleşmede açıkça miktarını yaptıkları sözleşmede açıkça belirtebilecekleri gibi sözleşmede bir belirtebilecekleri gibi sözleşmede bir istisna sözleşmesinin varlığına rağmen istisna sözleşmesinin varlığına rağmen ücretin miktarına ilişkin herhangi bir hüküm ücretin miktarına ilişkin herhangi bir hüküm getirmemiş olabilirler. getirmemiş olabilirler.

Tarafların sözleşme ile ücretin miktarını Tarafların sözleşme ile ücretin miktarını götürü olarak veya yaklaşık (takribi) olarak götürü olarak veya yaklaşık (takribi) olarak tespit etmeleri de mümkündür.tespit etmeleri de mümkündür.

Götürü ÜcretGötürü Ücret

Ücretin götürü olarak belirtilmesi demek, Ücretin götürü olarak belirtilmesi demek, imal olunacak eser bedelinin önceden ve imal olunacak eser bedelinin önceden ve kesin surette tespiti demektir. Bu bedel kesin surette tespiti demektir. Bu bedel eserin tamamı için toptan bir rakam eserin tamamı için toptan bir rakam olabileceği gibi birim fiyat üzerinden olabileceği gibi birim fiyat üzerinden hesaplanacak bir rakam da olabilir. Ücret hesaplanacak bir rakam da olabilir. Ücret olarak para değil fakat bir şey veya başka olarak para değil fakat bir şey veya başka bir eser kabul edilmişse yine ücreti götürü bir eser kabul edilmişse yine ücreti götürü olarak tespit edilmiş saymak gerekir.olarak tespit edilmiş saymak gerekir.

Ücretin birim fiyata göre ödenmesi Ücretin birim fiyata göre ödenmesi kararlaştırılan hallerde müteahhidin yaptığı kararlaştırılan hallerde müteahhidin yaptığı birim tutarıyla birim fiyat çarpılarak birim tutarıyla birim fiyat çarpılarak ödenecek ücret tutarı bulunur; yapılan ödenecek ücret tutarı bulunur; yapılan birim tutarını ispat külfeti müteahhide aittir.birim tutarını ispat külfeti müteahhide aittir.

Ücretin masraflara göre tespit edilmesi, Ücretin masraflara göre tespit edilmesi, fakat azami bir sınırı aşmaması fakat azami bir sınırı aşmaması kararlaştırılmışsa, bu sınır da ancak götürü kararlaştırılmışsa, bu sınır da ancak götürü ücrete ilişkin B.K. md. 365/2’nin şartları ücrete ilişkin B.K. md. 365/2’nin şartları varsa arttırılabilir.varsa arttırılabilir.Sözleşme dışı yapılan işler hakkında Sözleşme dışı yapılan işler hakkında vekaletsiz iş görme hükümleri uygulanır. vekaletsiz iş görme hükümleri uygulanır. Eğer iş sahibi bu işleri kabul edecek olursa Eğer iş sahibi bu işleri kabul edecek olursa istisna akdi bunları da kapsamına alır ve istisna akdi bunları da kapsamına alır ve bunlar için de ücret istenebilir.bunlar için de ücret istenebilir.

Götürü ücretli sözleşmelerde maliyet fiyatı Götürü ücretli sözleşmelerde maliyet fiyatı tespit edilen fiyattan düşük olursa, iş sahibi tespit edilen fiyattan düşük olursa, iş sahibi de ücretin ödenmesini isteyemez (B.K. de ücretin ödenmesini isteyemez (B.K. md. 365/3). İşçi ücretleri ve malzeme md. 365/3). İşçi ücretleri ve malzeme fiyatlarındaki değişikliklerin lehe veya fiyatlarındaki değişikliklerin lehe veya aleyhe iş sahibine yansıtılacağına ilişkin aleyhe iş sahibine yansıtılacağına ilişkin bir şart sözleşmeye konulabilir ve iş sahibi bir şart sözleşmeye konulabilir ve iş sahibi bu şarta dayanarak fiyat düşmesi oranında bu şarta dayanarak fiyat düşmesi oranında indirim isteyebilir.indirim isteyebilir.

Götürü ücretli sözleşmelerde Götürü ücretli sözleşmelerde evvelce öngörülemeyen haller evvelce öngörülemeyen haller

dolayısıyla ücretin artırılması veya dolayısıyla ücretin artırılması veya sözleşmenin feshisözleşmenin feshi

B.K. md. 365 düzenlemesi içinde ücretin B.K. md. 365 düzenlemesi içinde ücretin tespitinde göz önünde tutulan fiyatlarda ve tespitinde göz önünde tutulan fiyatlarda ve çalışma değerinde düşme olması, ücretin çalışma değerinde düşme olması, ücretin indirilmesine yol açmadığı (f/son) halde; indirilmesine yol açmadığı (f/son) halde; B.K. md. 365/’’de götürü ücretli istisna B.K. md. 365/’’de götürü ücretli istisna sözleşmelerinde evvelce öngörülemeyen sözleşmelerinde evvelce öngörülemeyen haller dolayısıyla ücretin arttırılması veya haller dolayısıyla ücretin arttırılması veya sözleşmenin feshi imkanı getirilmiş sözleşmenin feshi imkanı getirilmiş bulunmaktadır.bulunmaktadır.

B.K. m. 365/2’nin uygulanma şartları:B.K. m. 365/2’nin uygulanma şartları:– Önceden tahmin edilemeyen veya tahmin edilip de iki Önceden tahmin edilemeyen veya tahmin edilip de iki

tarafça göz önünde tutulmayan tarafça göz önünde tutulmayan beklenmeyen hallerin beklenmeyen hallerin ortaya çıkmasıdır.ortaya çıkmasıdır. Buradaki beklenilmeyen hal Buradaki beklenilmeyen hal mutlaka mücbir sebeplere hasredilemez mutlaka mücbir sebeplere hasredilemez (bağlanamaz). (bağlanamaz).

– İnşaat sözleşmesinin taraflarının öngörebilecekleri İnşaat sözleşmesinin taraflarının öngörebilecekleri fakat gerçekleşmeyeceğini kabul ettikleri hallerin fakat gerçekleşmeyeceğini kabul ettikleri hallerin ortaya çıkması ortaya çıkması da, B.K. md. 365/2’nin uygulanması da, B.K. md. 365/2’nin uygulanması için yeterli olacaktır. için yeterli olacaktır.

– Olağanüstü durumun ortaya çıkmasına taraflar Olağanüstü durumun ortaya çıkmasına taraflar yabancı kalmış olmalı ve olay da sürekli olmalıdır.yabancı kalmış olmalı ve olay da sürekli olmalıdır.

– Ortaya çıkan beklenmeyen hal, eserin, tespit Ortaya çıkan beklenmeyen hal, eserin, tespit edilen götürü ücretle tamamlanmasına engel edilen götürü ücretle tamamlanmasına engel olmalı veya bunu aşırı derecede güçleştirmiş olmalı veya bunu aşırı derecede güçleştirmiş bulunmalıdır. bulunmalıdır. Önemli olan beklenmeyen Önemli olan beklenmeyen olayın, işin tespit edilen götürü ücretle olayın, işin tespit edilen götürü ücretle yapılmasına engel olup olmayacağının yapılmasına engel olup olmayacağının araştırılmasıdır.araştırılmasıdır.

– Beklenmeyen hallerin ortaya çıkması Beklenmeyen hallerin ortaya çıkması müteahhide isnat edilememelidir.müteahhide isnat edilememelidir.

B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına bağlanan sonuçlar:bağlanan sonuçlar:– B.K. md. 365/2 hükmünün uygulanmasında, B.K. md. 365/2 hükmünün uygulanmasında,

müteahhidin, ortaya çıkan olağanüstü halleri müteahhidin, ortaya çıkan olağanüstü halleri bildirme külfetinin bulunup bulunmadığının bildirme külfetinin bulunup bulunmadığının araştırılması gerekir. B.K. md. 357/3 araştırılması gerekir. B.K. md. 357/3 hükmünden hareketle hükmünden hareketle müteahhidin ücret müteahhidin ücret arttırılmasını gerektiren durumları zamanında iş arttırılmasını gerektiren durumları zamanında iş sahibine bildirmesi gerektiği kabul edilmektedir.sahibine bildirmesi gerektiği kabul edilmektedir.

B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına bağlanan sonuçlar:bağlanan sonuçlar:– B.K. md. 369 çerçevesinde B.K. md. 369 çerçevesinde iş sahibine, iş sahibine,

müteahhide tazminat vererek iş ilerlemeden müteahhide tazminat vererek iş ilerlemeden sözleşmeyi feshetme hakkını zamanında sözleşmeyi feshetme hakkını zamanında kullanarak istisna sözleşmesini sona erdirme kullanarak istisna sözleşmesini sona erdirme imkanı vermesi açısından imkanı vermesi açısından da müteahhidin böyle da müteahhidin böyle bir bildirme külfetinin varlığının kabul edilmesini bir bildirme külfetinin varlığının kabul edilmesini zorunlu kılacaktır.zorunlu kılacaktır.

B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına bağlanan sonuçlar:bağlanan sonuçlar:– Taraflar arasında işe devam konusunda bir Taraflar arasında işe devam konusunda bir

anlaşma olmuşsa, hakimin B.K. md. 365/2’nin anlaşma olmuşsa, hakimin B.K. md. 365/2’nin uygulanması sonucu artık sözleşmenin feshi uygulanması sonucu artık sözleşmenin feshi yoluna gidememesi gerekir. Eğer ücret yoluna gidememesi gerekir. Eğer ücret miktarında yapılacak artırım konusunda taraflar miktarında yapılacak artırım konusunda taraflar arasında bir uyuşma olmazsa hakimin, artırma arasında bir uyuşma olmazsa hakimin, artırma miktarını takdir hakkı çerçevesinde tespit miktarını takdir hakkı çerçevesinde tespit etmesi lazımdır. Hakim iş sahibinin esere acil etmesi lazımdır. Hakim iş sahibinin esere acil ihtiyacının bulunduğu eserin tamamlandığı ya ihtiyacının bulunduğu eserin tamamlandığı ya da tamamlanmasına çok yaklaşıldığı da tamamlanmasına çok yaklaşıldığı durumlarda ücret artırımı yoluna gitmelidir.durumlarda ücret artırımı yoluna gitmelidir.

B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına B.K. md. 365/2’nin uygulanmasına bağlanan sonuçlar:bağlanan sonuçlar:– Müteahhit ücretin arttırılması talebinin kabul Müteahhit ücretin arttırılması talebinin kabul

edilmemesi üzerine sözleşmeyi feshedip işi edilmemesi üzerine sözleşmeyi feshedip işi yarıda bırakmışsa ve bu yola başvurması haklı yarıda bırakmışsa ve bu yola başvurması haklı ise, bu fesih de haklı bir fesih olacaktır. ise, bu fesih de haklı bir fesih olacaktır. Fesihten önce yapılmış ücret artırma talebi Fesihten önce yapılmış ücret artırma talebi haklı değil ise yapılan bu fesih de haksız olacak haklı değil ise yapılan bu fesih de haksız olacak ve iş sahibi, bu sebeple müteahhitten uğradığı ve iş sahibi, bu sebeple müteahhitten uğradığı zararın tazminini isteyebilecektir.zararın tazminini isteyebilecektir.

– Müteaddidin, B.K. md. 365/2 düzenlemesi Müteaddidin, B.K. md. 365/2 düzenlemesi içinde bir yenilik doğurucu hak niteliğinde içinde bir yenilik doğurucu hak niteliğinde olmak üzere bir seçimlik hakka sahip olduğu olmak üzere bir seçimlik hakka sahip olduğu söylenebilecektir. Müteahhidin buradaki söylenebilecektir. Müteahhidin buradaki seçimlik yetkisini kullanması için dava yoluna seçimlik yetkisini kullanması için dava yoluna başvurması gerekli değildir. Ancak başvurması gerekli değildir. Ancak sözleşmeden dönme şeklinde seçimlik sözleşmeden dönme şeklinde seçimlik yetkisini kullanan müteahhit, hakim tarafından yetkisini kullanan müteahhit, hakim tarafından sonradan dönmenin şartlarının sonradan dönmenin şartlarının gerçekleşmediği veya ücret artırımının daha gerçekleşmediği veya ücret artırımının daha uygun olacağı yönünde karar verilmesinin uygun olacağı yönünde karar verilmesinin rizikosuna katlanacaktır.rizikosuna katlanacaktır.

İstisna sözleşmesinden dönme üzerine, iş İstisna sözleşmesinden dönme üzerine, iş sahibinin önceden müteahhide ödediği ücret sahibinin önceden müteahhide ödediği ücret veya ücretin bir kısmı sözleşmeden dönme veya ücretin bir kısmı sözleşmeden dönme üzerine, sebepsiz zenginleşme hükümlerine üzerine, sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre geri isteyebilecektir.göre geri isteyebilecektir.

Sözleşmeden dönme üzerine iş sahibinin Sözleşmeden dönme üzerine iş sahibinin arsasında yapılan inşaatlarda M.K. arsasında yapılan inşaatlarda M.K. hükümlerine göre bütünleyici parça olarak iş hükümlerine göre bütünleyici parça olarak iş sahibinin mülkiyetine tabi olurlar.sahibinin mülkiyetine tabi olurlar.

Ücretin veya muhtemel masrafların Ücretin veya muhtemel masrafların (keşif bedelinin) yaklaşık (takribi) (keşif bedelinin) yaklaşık (takribi)

olarak tayiniolarak tayiniGötürü ücrette, kural olarak işin Götürü ücrette, kural olarak işin kararlaştırılan ücretten pahalıya mal kararlaştırılan ücretten pahalıya mal olmasının rizikosunu müteahhit taşır ve olmasının rizikosunu müteahhit taşır ve ancak olağanüstü haller dolayısıyla ancak olağanüstü haller dolayısıyla masraflarının aşırı derecede artması masraflarının aşırı derecede artması takdirinde ücretin artırılmasını veya akdin takdirinde ücretin artırılmasını veya akdin feshini isteyebilir.feshini isteyebilir.

Yaklaşık keşif bedelinde ise bu bedelin Yaklaşık keşif bedelinde ise bu bedelin aşırı olmayan derecede üstüne aşırı olmayan derecede üstüne çıkılmasının rizikosu iş sahibine çıkılmasının rizikosu iş sahibine yüklenmiştir. yüklenmiştir.

Yaklaşık bedelin aşırı derecede aşılması Yaklaşık bedelin aşırı derecede aşılması halinde bu aşma B.K. m. 365/2’de ön halinde bu aşma B.K. m. 365/2’de ön görülen olağanüstü olaylardan ileri görülen olağanüstü olaylardan ileri geliyorsa müteahhit yine ücretin keşif geliyorsa müteahhit yine ücretin keşif bedelinden fazla olarak tespitini veya bedelinden fazla olarak tespitini veya akdin feshini isteyebilmektedir.akdin feshini isteyebilmektedir.

Yaklaşık keşif bedelinin çok aşılması Yaklaşık keşif bedelinin çok aşılması yüzünden akdin feshinin şartları:yüzünden akdin feshinin şartları:– Keşif bedelinin yaklaşık olarak tespit edilmiş Keşif bedelinin yaklaşık olarak tespit edilmiş

olmasıolması– Yaklaşık bedelin aşırı derecede üstüne Yaklaşık bedelin aşırı derecede üstüne

çıkılmış olmasıçıkılmış olması– Yaklaşık ücretin aşılmasına iş sahibinin Yaklaşık ücretin aşılmasına iş sahibinin

sebebiyet vermiş olmamasısebebiyet vermiş olmaması

– Fesih hakkının kullanılması ve sonuçlarıFesih hakkının kullanılması ve sonuçlarıFesih hakkının niteliği ve kullanılması zamanıFesih hakkının niteliği ve kullanılması zamanı

Feshin geriye yürürlü olması; sebepsiz Feshin geriye yürürlü olması; sebepsiz zenginleşme veya vekaletsiz iş görmezenginleşme veya vekaletsiz iş görme

Zararın tazmininin istenmesiZararın tazmininin istenmesi

Aşırı ücretin indirilmesiAşırı ücretin indirilmesi

Yaklaşık bedeli aşırı derecede geçen ücretin Yaklaşık bedeli aşırı derecede geçen ücretin indirilmesini istemek olanağı yalnız B.K. md. indirilmesini istemek olanağı yalnız B.K. md. 367/2’deki hal, yani iş sahibinin arsası üzerine bina 367/2’deki hal, yani iş sahibinin arsası üzerine bina inşası hali için ön görülmüşse de kıyas yoluyla inşası hali için ön görülmüşse de kıyas yoluyla başka hallere de tanınmalıdır.başka hallere de tanınmalıdır.

– İş sahibinin arsası üzerine yapılmış inşaatta İş sahibinin arsası üzerine yapılmış inşaatta yaklaşık ücretin çok aşılması dolayısıyla fesih yaklaşık ücretin çok aşılması dolayısıyla fesih veya bedelin indirilmesiveya bedelin indirilmesiİş sahibinin arsası üzerine inşaat yapılması İş sahibinin arsası üzerine inşaat yapılması halinde müteahhidin kullandığı malzeme ve halinde müteahhidin kullandığı malzeme ve emeğin sonuçları M.K. hükümlerince arsanın emeğin sonuçları M.K. hükümlerince arsanın mütemmim cüzü sayılıp, iş sahibinin mütemmim cüzü sayılıp, iş sahibinin mülkiyetine girer. mülkiyetine girer. B.K. m. 367/2’ye göre: yapı tamamlanmışsa B.K. m. 367/2’ye göre: yapı tamamlanmışsa fesih olanağını kaldırıp sadece bedelin fesih olanağını kaldırıp sadece bedelin indirilmesini istemek yetkisini tanımıştır.indirilmesini istemek yetkisini tanımıştır.

Masrafların yaklaşık keşif bedelini çok Masrafların yaklaşık keşif bedelini çok aşacağı yapı tamamlanmadan anlaşılırsa iş aşacağı yapı tamamlanmadan anlaşılırsa iş sahibi bir seçim hakkına sahiptir. sahibi bir seçim hakkına sahiptir.

- Dilerse o zamana kadar yapılan kısım için - Dilerse o zamana kadar yapılan kısım için hakkaniyete uygun bir tazminat ödeyerek hakkaniyete uygun bir tazminat ödeyerek sözleşmeyi derhal fesheder sözleşmeyi derhal fesheder

- Dilerse yapının bitirilmesini bekler ve bitince Dilerse yapının bitirilmesini bekler ve bitince bedelden uygun bir miktarın indirilmesini isteyebilir.bedelden uygun bir miktarın indirilmesini isteyebilir.

- İş sahibi eserin kalan kısmından tamamen İş sahibi eserin kalan kısmından tamamen vazgeçmek yerine bunun kısmen yapılması yolunu vazgeçmek yerine bunun kısmen yapılması yolunu da seçebilir.da seçebilir.

Sözleşme ile belirtilmemiş ücretSözleşme ile belirtilmemiş ücret

Ücretin hiçbir şekilde miktar olarak Ücretin hiçbir şekilde miktar olarak belirlenmediği durumlarda, işin değerine belirlenmediği durumlarda, işin değerine ve masraflara göre tayin edilen ücretin ve masraflara göre tayin edilen ücretin fazla olmasının rizikosu tamamen iş fazla olmasının rizikosu tamamen iş sahibine ait olmaktadır.sahibine ait olmaktadır.

B.K. md. 366 anlamında ücret miktarının tespiti B.K. md. 366 anlamında ücret miktarının tespiti için ön görülen prensibin belirlenmesinde şu için ön görülen prensibin belirlenmesinde şu hususlar göz önünde tutulmalıdır:hususlar göz önünde tutulmalıdır:

Ücretin belirlenmesinde öncelikle Ücretin belirlenmesinde öncelikle yapılan şeyin yapılan şeyin kıymetine (işin değerine) kıymetine (işin değerine) bakılacaktır. bakılacaktır. B.K. md. 366 anlamında B.K. md. 366 anlamında müteahhidin masrafı müteahhidin masrafı fiilen yapılan harcamalar tutarını ifade eder. fiilen yapılan harcamalar tutarını ifade eder. Giderlerin fiilen yapıldıkları zamandaki tutarı göz Giderlerin fiilen yapıldıkları zamandaki tutarı göz önünde tutulacaktır ve bu husus da, müteahhit önünde tutulacaktır ve bu husus da, müteahhit tarafından ispatlanmalıdır. Müteahhidin kötü tarafından ispatlanmalıdır. Müteahhidin kötü niyetle yaptığı niyetle yaptığı objektif bakımdan yararsız objektif bakımdan yararsız giderlerin hesaba katılmaması lazımdır.giderlerin hesaba katılmaması lazımdır.

Ücreti Ödeme ZamanıÜcreti Ödeme Zamanı

B.K. md. 364’de ücretin ödeme zamanına B.K. md. 364’de ücretin ödeme zamanına ilişkin olarak “ücretin muacceliyeti” başlığı ilişkin olarak “ücretin muacceliyeti” başlığı altında şu düzenleme getirilmektedir: “işin altında şu düzenleme getirilmektedir: “işin parası teslim zamanında ödenir” (fıkra 1), parası teslim zamanında ödenir” (fıkra 1), “yapılan şey parça parça teslim edildikçe “yapılan şey parça parça teslim edildikçe bedeli ifa olunmak üzere mukavele bedeli ifa olunmak üzere mukavele edilmişse her kısmın bedeli o kısmın edilmişse her kısmın bedeli o kısmın teslimi zamanında ödenmek lazımdır” teslimi zamanında ödenmek lazımdır” (fıkra son)(fıkra son)

Ücreti Ödeme ZamanıÜcreti Ödeme Zamanı

B.K. md. 364/2’den fıkra 1’de yer alan bu B.K. md. 364/2’den fıkra 1’de yer alan bu kurala istisna getirilmekte ve kurala istisna getirilmekte ve kısmi kısmi teslimler için kısmi ödemeler yapılması teslimler için kısmi ödemeler yapılması gereği ön görülmektedir. gereği ön görülmektedir.

İstisna sözleşmelerinin eser tamamlanmadan İstisna sözleşmelerinin eser tamamlanmadan ileriye etkili olarak feshedildiği durumlarda ileriye etkili olarak feshedildiği durumlarda yapılmış kısım için ücret alacağı fesih yapılmış kısım için ücret alacağı fesih açıklamasının ulaştığı anda muaccel olur.açıklamasının ulaştığı anda muaccel olur.Müteahhidin eseri ayıpsız ve sözleşmeye uygun Müteahhidin eseri ayıpsız ve sözleşmeye uygun şekilde tamamlamış olarak teslim etmesi gerekir. şekilde tamamlamış olarak teslim etmesi gerekir. Ayıp giderilene kadar ücret borcunu ödemeden Ayıp giderilene kadar ücret borcunu ödemeden kaçınılabilir.kaçınılabilir.Yapı işlerinde de müteahhit ayıbı tanımış ve iş Yapı işlerinde de müteahhit ayıbı tanımış ve iş sahibi ile bu ayıbın giderilmesi hususunda sahibi ile bu ayıbın giderilmesi hususunda anlaşmış ise tereddüt halinde ücret borcunun anlaşmış ise tereddüt halinde ücret borcunun ödenmesinin sonraya bırakıldığı kabul ödenmesinin sonraya bırakıldığı kabul edilmelidir.edilmelidir.

Ücretin ödeme yeriÜcretin ödeme yeri

Ödeme yeri tarafların sarih veya zımni arzusuna Ödeme yeri tarafların sarih veya zımni arzusuna göre tayin edilir.göre tayin edilir.

Ücretin ödeme yeri hakkında taraflar arasında Ücretin ödeme yeri hakkında taraflar arasında yapılmış bir sözleşme bulunmadığı takdirde yapılmış bir sözleşme bulunmadığı takdirde ücret borcu bir para borcu olduğu için B.K. m. ücret borcu bir para borcu olduğu için B.K. m. 73/1-1 gereğince 73/1-1 gereğince ifa yeri müteahhidin ifa ifa yeri müteahhidin ifa zamanındaki ikametgahıdır.zamanındaki ikametgahıdır.

Müteahhidin Ücret Alacağının TeminatıMüteahhidin Ücret Alacağının Teminatı

Eserin ücret ödenmeden teslimi iş sahibine Eserin ücret ödenmeden teslimi iş sahibine müteahhit tarafından kredi tanınması, taşınır müteahhit tarafından kredi tanınması, taşınır eser teslimi şeklindeki istisna sözleşmeleri eser teslimi şeklindeki istisna sözleşmeleri dışında ancak istisnai durumlarda söz konusu dışında ancak istisnai durumlarda söz konusu olur. Bu şekilde olur. Bu şekilde taşınır eser teslimi şeklinde taşınır eser teslimi şeklinde istisna sözleşmelerinde ücretini kısmen veya istisna sözleşmelerinde ücretini kısmen veya tamamen almadan eseri teslim eden müteahhit, tamamen almadan eseri teslim eden müteahhit, ücret alacağını mülkiyeti saklı tutma ücret alacağını mülkiyeti saklı tutma anlaşmasıyla teminat altına alabilir.anlaşmasıyla teminat altına alabilir.Taşınmazlardaki yapı ve tamirat işlerinde, Taşınmazlardaki yapı ve tamirat işlerinde, müteahhit iş sahibinden olan alacağı için müteahhit iş sahibinden olan alacağı için taşınmaz üzerinde kanuni ipotek hakkından taşınmaz üzerinde kanuni ipotek hakkından yararlanabilir.yararlanabilir.

KaynakKaynak

Altaş, H. İnşaat Sözleşmelerinde İş Altaş, H. İnşaat Sözleşmelerinde İş Sahibinin Borçları ve Yerine Sahibinin Borçları ve Yerine Getirilmemesinin Sonuçları, İnşaat Getirilmemesinin Sonuçları, İnşaat Sözleşmeleri ve Tahkim Hukuku Sertifika Sözleşmeleri ve Tahkim Hukuku Sertifika Programı Ders NotlarıProgramı Ders Notları