เขยนโดย : ฌอง ฌโอโน ค.ศ. ๑๙๕๔ภาพประกอบ : ไมเคล แมคเคอด

แปลโดย : กรรณการ พรมเสาร พ.ศ. ๒๕๓๕

คำานำา

           "ตนไม" เปนสงมชวตชนดเดยวทมการดำารงอยแนบเนองกบผนแผนดนโดยตรง เปนสงมชวตสเขยวนาพศวง เพราะ "ตองการ"ปจจยหลอเลยงตวเองเพยงเลกนอย แต "ให"คณประโยชนอยางเหลอคณานบแกชวาลยทมนอาศยอย ในชวงระยะการพฒนาอตสาหกรรมใหมเพยงไมกชวทศวรรษ ตนไมตนแลวตนเลาถกโคนลมลงดวยความมกงายและมกไดของคนโดยมได หยดคดวา นนเปนตนเหตของวกฤตการณสงแวดลอมโลกทกำาลงคบคลานเขามา

            ดเหมอน ฌอง ฌโอโน (Jean Giono) จะตระหนกในเรองนกอนคนรวมยคสมย ดงจะเหนไดจากหนงสอ คนปลกตนไม (The Man Who Planted Trees) ซงเปนสญญาณเตอนใหคนหนกลบมาเหน "คา" อนแทจรงของตนไม มใชในแง "มลคาเศรษฐกจ" หากในแงทตนไมเปนเสมอน "หวงโซชวต" เปลาะแรก ทรอยโยงใหลกโซชวตทงมวลบนพนพภพนดำาเนนไปไดอยางปกต เมอตนไมถกโคนลมลง กเทากบปฐมฐานแหงชวตถกทำาลาย ซงแนนอนยอมสงผลสะเทอนตอวงจรลกโซชวตทงมวล จนถงกบอาจขาดสะบนลงได ความจรงดงกลาวไดรบการพสจนแลวดวยบทเรยนราคาแพงททกคนตองจาย ดวยมลคาชวตและสขภาพของตนเอง เพอแลกกบมลคาสงแวดลอมททกคนมสวนในการปลนทำาลายไป

             นบวา ฌอง ฌโอโน เปนนกคดนกเขยนทมนเวศทรรศนลำายคสมย เขาตงใจสราง"บฟฟเยร" (Bouffier) - "คนปลกตนไม" ขนมาเปนตวแทนของคนธรรมดาทมชวตอยจรง เพอปลกผคนใหสำานกในภารกจสำาคญทสดของมนษยชาต นนคอ "งานปลกตนไม" ซงเปนงานเลก ๆทดธรรมดาสามญเสยจนไมมใครใสใจ ทงทงานปลกตนไมเปน "งานจรง" ทยงใหญเทยบเทากบ "การรงสรรค" (Creation) ของพระผเปนเจาเลยทเดยว เพราะตนไมเปนตนกำาเนดของมวลชวต เปนตนกำาเนดของลำาธาร บนดารความอดมใหแผนดน ใหอากาศบรสทธและความรมเยน และในสงคมอตสาหกรรมน ผคนเกอบหลงลมไปแลววา ปาไมเปน "ซเปอรมารเกตแทจรง" ทเอออาหารและปจจยสแกสรรพสตวและมนษยนกร ฌอง ฌโอโน แสดงใหเหนวา "งานปลกตนไม" เปนงานรงสรรคทเกดขนอยางชา ๆ จากความออนนอมถอมตนของคนธรรมดาอยาง "บฟฟเยร" ซงหวานเพาะเมลดพนธบนผนดนทมใชของตนโดยไมไดหวงผลไดแกตวเอง ทงมไดอวดอางวาไดทำาเชนนนเพอโลก

             แมคนปลกตนไม จะเปนเรององนยาย แตเชอวาตวละครธรรมดาอยาง "บฟฟเยร" ยงมตวจรงแฝงเรนอยทวไปในหมผทำางานอยกบผนแผนดน บคคลาธษฐานทใกลเคยงกบ "บฟฟเยร" ซงพอเหนอยในยคสมยของเรากคอผเฒา มาซาโนบ ฟกโอกะ ซงเปนทรจกกนบางแลวในหมคนไทยทสนใจในเรองสงแวดลอมและเกษตรกรรมทางเลอก ทานผเฒาเคยปรารภกบขาพเจาวา "งานปลกตนไม" เปน"งานชวต" (Life Work) สำาหรบคนทกคน ถาเรากน ๑ ปลกทดแทน ๒ รบรองวาจะไมมวนอด แตอยาคดปลกเพอตนเอง เพราะถาเรมตนดวยความคดแบบนกจะเลกปลก ดวยเหตทเหนวาตนไมไดรบประโยชน ดงนนเราตองคดหวานเมลดพนธเพอคนรนตอไป

              ทานผเฒายงเลาดวยวา ทานเคยไดยนคนรนกอนบอกวาชวชวตของคน ๆ หนงควรปลกตนไมใหไดสกแสนตน ทานประทบใจมาก แตนนมากลงมอเอาเมลดพนธฝงดนวนละตนสองตนบนภเขาหวโลนขางบาน ของตน ดจเดยวกบนกทถายมลปนกบเมลดพนธลงสพนดน ทานคำานวณวาในชวง ๕๐ ปทผานมา ตวทานคงปลกตนไมไดไมนอยกวาสองแสนตน แตคงเหลอรอดใหเชยชมไดเพยงครงหนง กระนนทานกยงถอมตนวาตนไมอนรมครมบนภเขาททานอยนน เปนผลงานของเหลาสกณามากกวาของทานเสยอก

               "งานชวต" ของบฟฟเยรและของผเฒาฟกโอกะ เปนงานยงใหญทใคร ๆ กรงสรรคได เพยงฝากฝงเมลดพนธไวแกแผนดนวนละตนสองตน เพยงเทานนเอง แตแลวในโลกปจจบนทใหความสำาคญตอ "มลคาทางเศรษฐกจ" มากกวา "มลคาชวตและสงแวดลอม" ผคนกลบแลไมเหนความยงใหญของ "งานชวต" ทแสนจะเรยบงายและธรรมดาน

               แม คนปลกตนไม จะเขยนขนเมอครงคอนศตวรรษทแลว แตกยงม "สาสนสาระ" ทเหมาะสำาหรบ "สอ" แกผคนในยคสมยทโลกกำาลงแลงสเขยว หากหนงสอองนยายเชงสาระนเวศนเลมนอยน สามารถเปนแรงบนดาลใจใหผคนกลบมารกตนไมและเหนคณคาของงานปลกชวต สเขยวอนงดงามใหแกโลกแลวไซร กเปนอนวาความ

ปรารถนาของ ฌอง ฌโอโน และ บฟฟเยร และสำานกพมพของเรายอมไมสญเปลา…

รสนา โตสตระกล บรรณาธการ ๒๕ ธนวาคม ๒๕๓๔

คนปลกตนไม                       การทอปนสยใจคอของคนจะแสดงออกถงคณลกษณะพเศษทแทนน ตองอาศยโอกาสอนดในการสงเกตพฤตกรรมเปนเวลาหลาย ๆ ป หากพฤตกรรมนนปราศจากความเหนแกตว หากแรงผลกดนนนมาจากความกรณาอยางแทจรง และไมหวงผลตอบแทน อกทงยงฝากรอยจารกอนงดงามประดบไวในโลก นนยอมถอไดวาเปนคณลกษณะทแท

            ประมาณ ๔๐ ปกอน เมอผมออกเดนทางไกลดวยเทาไปตามแถบเทอกเขาสงทนกทองเทยวไมรจก บรเวณเกาแกแหงนนเปนทเทอกเขาแอลปทอดตวเขามาในจงหวดโปรวองซ ผมเดนทางไกลผานอาณาบรเวณอนรกรางวางเปลาทสรรพสงทพบมแตความแหงแลงไรสสน นอกจากตนลาเวนเดอรปาแลว... ไมมตนไมชนดอนขนอยเลย              ผมเดนกำาลงเดนผานเขตแดนแหงน ณ จดกวางทสด และหลงจากเดนทางผานไป ๓ วน ผมพบวาตวเองกำาลงอยทามกลางความเปลยวรางอยางทสด ผมจงหาทพกใกลหมบานราง นำาหมดลงตงแตวนวาน ผมตองหานำาไวดมดวย ถงหมบานจะเปนเพยงซากปรกหกพงด

คลายกบรงตอเกา ๆ กนาจะเคยมนำาพตามธรรมชาตหรอบอนำาบาง ปรากฏวามนำาพ...แตแหงไปหมดแลว มบานเรอนอย ๕ - ๖ หลงทหลงคาผพงไปเพราะแรงลมและฝน

โรงสวดมนตเลก ๆ และเศษซากหอคอยยนตระหงานอยราวกบโรงสวดและบานเรอนในหมบานทยงมคนอาศยอย

 

...แตทนไมมสงมชวตอนใด ๆ หลงเหลอใหเหนเลย

          วนนนเปนวนทอากาศแจมใสในเดอนมถนายน ทรากหกพงของบานเรอนรางราวกบสงโตกำาลงขยำาเหยอ ผมจงตองยายทพก หลงจากเดนมาไดสก ๕ ชวโมง กยงไมพบนำาและไมมวแววของความหวง รอบตวผมมแตความแหงแลงและหญาอนรกเรอเชนเดม ผมคดวาผมเหนเงาดำาเลก ๆ อยลบ ๆ เงานนตงตรงจนผมเขาใจผดคดวาเปนตนไมตนหนง ผมตรงไปทนนทนทและพบวา เงาดำาทเหนกลบเปนชายเลยงแกะ... ฝงแกะราว ๓๐ ตวหมอบนอนอยรอบตวเขา บนผนดนทรอนระอ ชายเลยงแกะสงนำาเตาใหผมดมนำา และครตอมาเขากพาผมไปยงกระทอมของเขาซงอย ณ ซอกหบแหงหนงของทราบ

 

        เขาสาวนำาทวเศษสดจากบอนำาธรรมชาตทลกมากดวยกวานแบบเกา (กวาน คอ ทสาวนำาแบบใชมอหมน : ผแปล) ชายผนพดนอย เปนลกษณะของคนทอยอยางโดดเดยว แตใคร ๆ กรสกไดถงความมนใจในตนเองของเขา และความเชอมนในความสามารถของเขา ลกษณะเชนน ไมนาพบในเมองแหงแลงกนดารอยางนเลย

            บานของเขาไมใชกระทอม แตเปนบานจรง ๆ ... บานททำาดวยหน แสดงถงความอตสาหะในการซอมแซมทรากปรกหกพงทเขาพบเมอแรกมาถง หลงคาบานแขงแรงและอยในสภาพด สายลมทพดผานหลงคาสงเสยงราวเสยงคลนกระทบฝง บานชองของชายเลยงแกะเปนระเบยบเรยบรอย จามชามลางเรยบรอย พนบานปดกวาดสะอาดสะอาน ปนไรเฟลไดรบการดแลหยอดนำามน หมอนำาแกงกำาลงเดอดอยบนเตาไฟ ผมสงเกตเหนในตอนนนวา หนวดเคราของเขาไดรบการโกนอยางเกลยงเกลา กระดมเสอเยบตดแนน เสอผาปะชนอยางพถพถนจนไมเหนรองรอย เขาตกซบแบงใหผม ผมสงบหรให แตเขาปฏเสธ... สนขของเขากเงยบกรบเหมอนเจาของ ไมมอาการประจบประแจง แตกเปนมตร

             เปนทรกนวาคนนนผมตองคางทนน เพราะหมบานทอยใกลทสดยงตองใชเวลาเดนทางมากกวาวนครง และทสำาคญ...ผมรวาหมบานแถบนนหายาก ดเหมอนจะมเพยง ๔ หรอ ๕ แหงกระจายอยตามสนเขา

 

ทามกลางปาโอคทหนาทบและอยลกเขาไปจนสดทางเกวยน หมบานเหลานนเปนทอยอาศยของคนเผาถาน ซงมชวตความเปนอยในสภาพทเลวราย หลายครอบครวอยกนอยางแออดในสภาพอากาศทรนแรงทงในฤดหนาวและรอน ซง สภาพดงกลาวนยอมหนไมพนความขดแยงและการทะเลาะเบาะแวงกนตลอดเวลา ความปรารถนาทจะไปใหพนจากทนทกชวขณะจตกลายเปนความหวงทเกนกวาจะเปนจรงได พวกผชายจะบรรทกถานไปขายในเมองแลวกกลบ คณลกษณะสวนทดทสดนนถกทำาลายไปเพราะความจำาเจซำาซากของวถชวต สวนผหญงกเอาแตครำาครวญรำาพนถงความคบของใจ ทกอยางทนนตองแขงขนแยงชงกน ไมวาราคาถานหรอมานงในโบสถ ขดแยงกนในเรองของความดและความชว การตอกรกนไมรจบระหวางความดและความชว... สายลมทพดไมหยดหยอนกสรางความหงดหงดใหกบผคนจนแทบบา จงมการฆาตวตายระบาดขน มคนบาซงอาจกอการฆาตกรรมไดโดยงาย

 

            ชายเลยงแกะหยบถงใบเลกออกมาเทเมลดโอคลงกองบนโตะ เขาเรมตรวจดทละเมลด...ทละเมลด แยกเมลดดออกจากเมลดเสยดวยใจจดใจจอเปนอยางยง ผมนงสบยาเสนหลงจากทเสนอตวเขาชวยแลวเขาปฏเสธดวยเหตผลวานนเปนงานของเขา เมอผมเหนความเอาใจใสทเขาทมเทใหกบภารกจเบองหนาแลว ผมกไมรบเราอก นนเปนบทสนทนาทงหมดระหวางเรา

เมอเขาแยกเมลดโอคทดไดมากพอแลวกนบทละสบเมลด ขณะเดยวกนกแยกเมลดทมขนาดเลกหรอมรอยแตกแมเพยงเลกนอยออกไปดวย ตอนน...เขาตรวจตราอยางถถวนมากขน พอนบเมลดทสมบรณได ๑๐๐ เมลดกหยด แลวเราตางกเขานอน

              ผมรสกถงความสงบเมออยชายผน วนรงขนผมจงขอพกตออกหนงวน เขาทำาเหมอนเปนเรองปกตธรรมดา หรอจะพดใหถกกคอ เขาทำาใหผมประทบใจตรงทไมแสดงใหเหนสกนดเดยววาแปลกใจ เพราะทจรงผมไมมความจำาเปนอะไรทจะพกอยทนนตอไปอก แตเปนเพราะผมสนใจและอยากรจกเขาใหมากกวานเทานน ชายเลยงแกะเปดคอกและตอนฝงแกะไปยงทงหญา กอนออกจากบาน เขาเอาถงทใสเมลดโอคทนบและคดเลอกอยางดแลวมาแชในถงนำา

             ผมสงเกตเหนเขาถอแทงเหลกใหญขนาดนวหวแมมอยาวประมาณหลาครงไปดวย ...ผมเดนทอดนองสบาย ๆ ไปตามทางคกบเขา ทงหญาทเลยงแกะอยในบรเวณหบเขา เขาทงใหสนขดแลฝงแกะแลวปนขนมาตรงจดทผมยนอย ทแรกผมนกวาเขาจะขนมาดทผมทำาอะไรไมถกไมควร แตเปลา...เขากำาลงจะไปทางนนอยแลวเลยชวนผมไปดวยถาผมไมมอะไรทด กวานนจะทำา ชายเลยงแกะขนไปถงยอดสนเขาซงสงขนไปประมาณ ๑๐๐ หลา

              ตามแนวสนเขานนเอง ทเขาเรมใชแทงเหลกแทงดนเพอใหเปนหลมสำาหรบหยอดเมลดโอค แลวจงกลบหลม...เขากำาลงปลกตนโอค...ผมถามวาทดนตรงนนเปนของเขาหรอ ชายเลยงแกะปฏเสธ ผมถามอกวาเขารหรอเปลาวาทดนตรงนนเปนของใคร เขากไมทราบ... แตเดาเอาวาเปนสาธารณสมบต หรอไมกเปนของใครสกคนหนงทไมสนใจไยดมน ชายเลยงแกะไมสนใจสกนดทจะรวาทดนผนทเขาปลกตนโอคอยนนเปนของใคร เขาปลกตนโอคทง ๑๐๐ เมลดดวยความเอาใจใสอยางยง

              หลงจากรบประทานอาหารกลางวนแลวเขากกลบไปปลกตอ ผมคดวาผมคงจะรบเราถามเขามใชนอย ดวยเหตนเขาจงตอบผมวา...เขาปลกตนโอคมา ๓ ปแลวในทรกรางวางเปลาแหงน... ถาจะนบกคงไดถง ๑๐๐,๐๐๐ เมลด ในจำานวน ๑๐๐,๐๐๐ เมลดนน ทงอกเปนตนมเพยง ๒๐,๐๐๐ ตน และในจำานวน ๒๐,๐๐๐ ตนน เขาคาดวาจะสญเสยไปอกประมาณครงหนง ใหกบสตวจำาพวกหนและใหกบพระประสงคอนไมอาจคาดหมายไดของพระผเปนเจา... จงอาจเหลอตนโอคเตบโตขนมาในดนแดนทไมเคยมไมชนดใดเพยง ๑๐,๐๐๐ ตน

 

              ผมเรมสงสยวาเขาอายเทาไหร เหนไดชดวาเขามอายมากกวา ๕๐ ป หาสบหา เขาบอกผม ชอของเขาคอ แอลเซอารด บฟฟเยร เคยทำาไรและอยในทราบลมมากอน เขาใชชวตอยทนนตราบจนกระทงเขาสญเสยลกชายคนเดยว และตอมากภรรยาไปอกคน เขาจงยายมาอยทนและใชชวตเรอย ๆ ทไมมงานการบบคนอยกบแกะและสนข ปฟฟเยรเหนวา แผนดนทนกำาลงตายเพราะขาดตนไม ประกอบกบเขาเองกไมไดมงานการอะไรมากมาย จงตกลงใจทจะฟ นฟสภาพทเปนอยน

               แมผมจะยงอยในวยหนม แตเนองจากขณะนนผมใชชวตอยางโดดเดยว ผมจงรวธทจะจดการกบสภาพจตใจทเงยบเหงาไดอยางออนโยนนมนวล แตคงเพราะความหนมกระมงททำาใหผมคดถงแตอนาคตในสวนทเกยวของกบตวเองเทานน และคดแคการแสวงหาความสขใสตว ผมบอกปฟฟเยรวา ภายใน ๓๐ ป ตนโอค ๑๐,๐๐๐ ตนของเขาจะตองเตบโตอยางงดงามแน แตเขาบอกผมเรยบ ๆ วา... ถาพระเจาประทานชวตใหเขาอยไดอกสก ๓๐ ปละก เขาตองปลก

ตนไมไดอกมากมายมหาศาล จนเจาโอคหมนตนนเปรยบเหมอนนำาหยดเดยวในมหาสมทร

                 นอกจากน บฟฟเยรกำาลงศกษาขยายพนธตนบช (ไมจำาพวกมะเดอ : ผแปล) อย เขามตนกลาบชทเพาะจากเมลดเตบโตงามอยในเรอนเพาะชำาใกลบานทเขา ลอมรวลวดหนามกนไมใหแกะเขาไปกดทำาลาย นอกจากน เขายงคดทจะปลกตนเบรชในหบเขาทซงเขาบอกวามปรมาณความชนอย ลกลงไปจากผวดนเพยงไมกหลา ...รงขน เรากแยกทางกน

 

              สงครามป ๑๙๑๔ ระเบดขนในปถดมา ผมเขารวมในการรบเปนเวลาถง ๕ ป พลทหารราบนนแทบไมมเวลาทจะสนใจตนไมใบหญา วาโดยสตยแลวสงนนในตวมนเองไมไดสรางรอยประทบอะไรแกผมเลย ผมเหนมนไมตางจากงานอดเรกอยางการสะสมแสตมปแลวกลมเลอนไป...

               เมอสงครามสนสด ผมไดเบยบำาเหนจทหารผานศกจำานวนเลกนอย กบมความปรารถนาอยางแรงกลาทจะไปสดอากาศบรสทธสกพก ผมจงกลบไปยงดนแดนแหงแลงนนอกครงโดยปราศจากจดมงหมายอน

               ชนบทไมเคยเปลยนแปลงเลย...อยางไรกด ไกลออกไปจากหมบานราง ผมแลเหนอะไรอยลบ ๆดคลายกลมหมอกสเทาปกคลมยอดเขาราวกบผนพรม ผมคดถงชายเลยงแกะนกปลกตนไมตงแตเมอวาน "โอคแสนตน กนเนอทไมนอยเลยจรง ๆ ..." ผมรำาพง

               ผมไดพบเหนผคนลมตายมามากในชวงทเปนทหาร ๕ ปนน จงงายทจะคดวาบฟฟเยรกคงตายไปแลวเชนเดยวกน โดยเฉพาะอยางยง สำาหรบคนหนมอาย ๒๐ มกจะเหนคนอาย ๕๐ วาเปนคนแกเฒาทไมมอะไรทำานอกจากนอนรอความตาย... แตบฟฟเยรยงไมตาย ความจรงแลวเขากลบแขงแรงกระฉบกระเฉงอยางยง เขาไดเปลยนงานใหม เดยวนเขาเหลอแกะเพยง ๔ ตว แตหนไปเลยงผง ๑๐๐ รงแทน ทตองเลกเลยงแกะเพราะเจาแกะเหลานนไปรบกวนตนไมของเขา เขาบอกผมวา สงครามไมไดสงผลกระทบกระเทอนถงเขาเลย และผมกเหนดวยตาตวเองเชนนนจรง ๆ เขายงคงปลกตนไมไปเรอย ๆ โดยไมรสกสะดงสะเทอนแตอยางใด

              ตน โอคทปลกในป ๑๙๑๐ อายได ๑๐ ป มนสงกวาเราทงค เปนภาพทนาประทบใจ

จนผมพดไมออกดวยความตนตน บฟฟเยรเองกไมพดอะไร เราใชเวลาเดนปาของเขาทงวนโดยไมพดไมคยกน บรเวณพนทปาม ๓ สวน วดความยาวไดประมาณ ๑๑ กโลเมตร บรเวณทกวางทสดวดได ๓ กโลเมตร เมอนกขนมาไดวา บรรดาตนไมเหลานงอกงามและเตบโตมาจากนำามอและหวจตหวใจของชายชราผ น โดยปราศจากเครองไมเครองมอใด ๆ มาอำานวยความสะดวกให เรายอมเขาใจไดวามนษยกมพลานภาพไดเฉกเชนพระผเปนเจาในเรอง อน ๆ ทนอกเหนอจากการทำาลายลาง

               เขา ไดทำางานตามแผนทวางไว สงทยนยนความขอนคอตนบชสงเทาไหลผมแลว มนแผขยายไปไกลสดลกหลกตา เขาอวดกลมตนเบรชทแขงแรงซงเขาปลกเมอ ๕ ปทแลว คอในป ๑๙๑๕ เปนเวลาเดยวกบทผมกำาลงรบอยทแวรเดง เขานำาตนเบรชไปปลกในหบเขาทกแหงทคาดวาจะมความชนในดนมากพอ มนดบอบบางราวกบสาวนอยแรกรน แตกยนตนอยางมนคง               การรงสรรคดเหมอนจะเกดขนในรปของปฏกรยาลกโซ แตบฟฟเยรไมเคยกงวลเกยวกบเรองน เขามงทำางานตอไปอยางเรยบงาย แตเมอเรากลบมาทหมบานอกครง ผมกเหนนำาใสในลำาธารซงเคยแหงผากมานานแสนนานตงแตผมจำาความได

 

นน คอผลจากปฏกรยาลกโซทงดงามทสดเทาทผมเคยพบเหน นานมาแลวทลำาธารแหงผากสายนเคยมนำามากอน เพราะหมบานทผมกลาวถงขางตนตงอยบนอาณาจกรโรมนโบราณซงยงม รองรอยปรากฏอย และนกโบราณคดทไปสำารวจบรเวณนนไดพบเบดตกปลา ในทซงบดนคนในศตวรรษท ๒๐ จำาเปนตองมถงเกบนำาเพอเปนหลกประกนวาจะมนำาไวใชสกเลกนอย

                 สายลมกชวยหวานโปรยเมลดพนธดวย เมอนำากลบคนสแผนดนอกครง ตนไมหลายชนดกพลอยกลบฟ นคนมาดวย ตนหลว ตนกก ทงหญา สวนผก และไมดอกชนดตาง ๆ และแนนอน... ความปรารถนาทจะมชวตกไดกลบคนมาเชนกน               การเปลยนแปลงดงกลาวเกดขนอยางชา ๆ จนกลายเปนสวนหนงของแบบแผนอนสามญทไมกอใหเกดความนาพศวงแต ประการใด นกลาสตวทปนขนไปในปาเขาเพอลากระตายหรอหมปายอมเหนการเตบ โตอยางฉบพลนของไมหนม แตกคดวาเปนปรากฏการณสรางสรรคของธรรมชาตจง

ไมมใครสกคนทเขาไป ยงกบงานของแอลเซอารด บฟฟเยร

ถาใครทราบความจรงเรองน... ชายชราผนตองมศตรอยางแนนอน แตกไมมใครทราบ กใครเลา ไมวาชาวบานหรอผบรหารทจะสามารถจนตนาการไดวา... ยงมความบากบนอตสาหะทเตมไปดวยความกรณาอนแสนงดงามเชนนอย

               ถาจะมอะไรทเปนความเขาใจทชดเจนถงบคลกลกษณะทพเศษนละก เรากตองไมลมวา บฟฟเยรทำางานอยางโดดเดยวอยางแทจรง โดดเดยวจนกระทงเมอถงบนปลายของชวตของเขาไดกลายเปนคนไมพดไป... หรอเขาอาจเหนวาไมจำาเปนตองพดกได

 

            ใน ป ๑๙๓๓ เจาหนาทปาไมผหนงไปพบเขาเพอเตอนวา มกฎหามจดไฟนอกบาน เนองจากเกรงวาจะเปนอนตรายตอ "ปาธรรมชาต" ผนน เจาหนาทผนนบอกบฟฟเยรอยางพาซอวานเปนครงแรกทเขาเคยได ยนวา "ปาเกดขนเองได"

 

ในชวงเวลาเดยวกนนนบฟฟเยรกำาลงเตรยมปลกตนบชหางจากกระทอมหนของเขาไปประมาณ ๑๒ กโลเมตร ตอนนนเขามอาย ๗๕ ปแลว เพอหลกเลยงการเดนทางไป ๆ มา ๆ เขาจงมแผนทจะสรางกระทอมอกหลงหนงบรเวณทจะปลกตนไม ปตอมาเขากทำาตามแผน

              ในป ๑๙๓๕ คณะผแทนรฐบาลทงคณะเดนทางมาตรวจสอบ "ปาธรรมชาต" ซงมทงเจาหนาทระดบสงจากกรมปาไม สมาชกนตบญญต และนกวชาการ มการพดคยเปลาประโยชนมากมาย ทงยงมการลงความเหนวาจะตองทำาอะไรสกอยาง แตโชคดทไมไดทำาอะไรเลย ยกเวนเพยงเรองเดยวทนบวามคณประโยชนคอ ใหรฐเปนผดแลปา และหามเผาถาน เพราะจรง ๆ แลวกเปนไปไมไดเลยทใครจะไมประทบใจในไมหนมสมบรณสวยงามเหลานน แมแตตวสมาชกสภานตบญญตเองกงงงวยเหมอนตองมนตสะกด

                เพอนผมคนหนงเปนเจาหนาทปาไมทมาในคณะผแทนชดนน ผมอธบายใหเขาฟงถงเงอนงำาของเรองน สปดาหถดมา เราพากนไปเยยมบฟฟเยร เราพบวาเขากำาลงทำางานหนก ณ จดทหางจากจดตรวจไปประมาณ ๑๐ กโลเมตร

                 เพอนผมคนนไมไดเปนเพอนกนโดยเปลาประโยชน เขารวาอะไรเปนสงทม

คณคา และรจกเกบปากเกบคำา ผมมอบไขทซอมาใหบฟฟเยร เรารบประทานอาหารกลางวนรวมกน และใชเวลาหลายชวโมงในการเพงพนจชนบทแหงนโดยไมไดพดคยกน

                ทางทเราเดนมาเปนทลาดชนปกคลมดวยตนไมสง ๒๐ - ๒๕ ฟต ผมยงจำาสภาพแบบนในป ๑๙๑๓ ไดดวามนแหงแลงเพยงใด...

ความสขสงบ งานอนตอเนองยาวนาน ความสมถะ และอากาศอนสดชนแหงขนเขา และเหนอสงอนใด ความสงบเยนแหงจตใจไดทำาใหสขภาพของชายชราผนแขงแรงอยางนาประหลาด... พระเจาไดประทานพละกำาลงแกเขา ผมนกสงสยวาเขาจะหมคลมสเขยวใหโลกอกสกเทาไหรหนอ

                กอนจากกน เพอนผมไดใหคำาแนะนำาสน ๆ เกยวกบชนดของตนไมทเหมาะสมกบดนแถบนน แตเขากไมไดยนยนใหเชอ เขาบอกผมในภายหลงวา "เพราะบฟฟเยรรดกวาผม" แตหลงจากเดนมาไดสกชวโมง เขากเปลยนใจพดใหมวา "บฟฟเยรรดกวาใคร ๆ ทกคนและเขาพบหนทางมหศจรรยสความสข..."

               นาขอบคณเพอนผมคนน...เพราะไมเพยงแตปาไมเทานนทไดรบการดแล ความสขของชายชราผหนงกไดรบการปกปองไวดวย เขาสงเจาหนาท ๓ คนมาปฏบตหนาท พรอมกบสำาทบวาเจาหนาททง ๓ ตองปฏเสธเหลาทกขวดทคนเผาถานอาจหยบยนให

 

              ภยอนรายแรงตอการรกษาปานน มเพยงกรณเดยวทเกดขน ในชวงสงครามป ๑๙๓๙ ชวงนนรถยนตยงวงโดยอาศยพลงงานไอนำาทไดจากการเผาฟน ปรากฏวาระยะนนไมไมพอใช จงมการเขามาตดตนโอคทปลกไวเมอป ๑๙๑๐ แตบรเวณปาอยหางไกลจากทางรถไฟมาก จนไมคมกบการลงทน บรษทเลยเลกโครงการไป ชายเลยงแกะไมเคยทราบเรองราวเหลาน เขาอยหางออกไปราว ๓๐ กโลเมตร ยงคงทำางานอยางสงบ ไมสนใจสงครามป ๑๙๓๙ เชนเดยวกบทไมสนใจสงครามป ๑๙๑๔

 

             ผมพบแอลเซอารด บฟฟเยรครงสดทายในเดอนมถนายน ๑๙๔๕ ตอนนนเขาอาย ๘๗ ป ผมเดนทางไปยงดนแดนอนรกรางแหงนนอกครง แมวาบานเมองจะยงไรระเบยบยงเหยงเพราะผลพวงจากภาวะสงคราม แตขณะนนกมรถเมลวงระหวางหบเขาดรองซกบเทอกเขาบรเวณนน

               ผมยอมรบวาผมไมสามารถจะจดจำาภาพภมประเทศทเคยเหนในการเดนทางครงกอน ๆ ในขณะเดนทางดวยความเรวขนาดน ผมรสกเหมอนวาถนนสายนกำาลงพาผมไปสดนแดนใหม มแตชอหมบานเทานนกระมงททำาใหผมเชอวา ผมกำาลงอยในดนแดนทเคยเปนเพยงเศษซากปรกหกพงและเปลยวรางในอดต จรง ๆ

              ผมลงรถทแวรกงส เมอป ๑๙๑๓ หมบานเลก ๆ แหงนมบานอยเพยง ๑๐ -๑๒ หลงคาเรอน มคนอาศยอยเพยง ๓ คน พวกเขาเปนคนดรายปาเถอน และมแตความเกลยดชงกน และหาเลยงชพดวยการหลอกลวงกน มสภาพไมตางจากคนปาเถอนเทาไหรนก ทงทางกายภาพและระดบศลธรรม สภาพโดยรอบมแตเถาไมคนเลอยปกคลมอยตามอาคารบานเรอนทเปลาราง เปนสภาพทไรความหวง สถานการณทเปนอยจงยากทจะเออใหเกดความดงามขน สำาหรบพวกเขาแลวจงไมมอะไรนอกจากรอความตาย

               บดนสรรพสงเปลยนแปลงไป...แมแตอากาศ แทนทจะมลมแลงรนแรงอยางเคยเปน กลบมสายลมแผวเบาหอมกรน เสยงลมพดในราวปาดงราวกบเสยงนำาไหลจากภเขา สงทนาตนเตนทสดคอ ผมไดยนเสยงนำาไหล... แลวกเหนนำาพจรง ๆ นำาพทไหลพรางพรมอยางไมรหมด

สงทเตะตาผมทสดคอ มใครสกคนมาปลกลนเดน (ไม

ประดบชนดหนงมดอกสเหลอง : ผแปล) ไวใกล ๆ เจาลนเดนทวานคงปลกมาไดสกประมาณ ๔ ป กำาลงแตกใบสะพรงซงเปนสญลกษณของการฟ นคนชวตใหมอยางปฏเสธไมได                นอกจากนน ทแวรกงสเคยมปญหาเกยวกบแรงงาน ซงบดนความหวงไดกลบคนมา ทรากปรกหกพงถกเกบกวาดจนเตยนโลง ฝาผนงทชำารดทรดโทรมและบานอก ๕ หลงไดรบการซอมแซมใหม ตอนนแวรกงสมสมาชก ๒๘ คน ๔ คนในจำานวนนเปนคแตงงานใหม บานใหมทาสสดใส ผกและแปลงไมดอกทปลกคละกนอยางเปนระเบยบเชน กะหลำาปล กหลาบ ตนกระเทยม ลนมงกร คนไฉฝรง และแอนนโมน เปนตน บดน...แวรกงสเปนหมบานทนาอยอาศยแลว

 

               จากจดนน ผมเดนไปเรอย ๆ สงครามเพงสนสดลง ชวตจงยงไมเบกบานเตมทนก แตลาซาลสกไดคนชพขนอกครงแลว (Lazarus คอคนโรคเรอนทพระเยซชบชวตใหฟ นขนจากหลม : ผ

แปล) ณ ทลาดเชงเขา ผมเหนทงขาวไรยและบารเลยแปลงเลก ๆ ลกลงไปในหบเขา ทงหญากำาลงเปลยนเปนสเขยวขจ

                 เพยง ๘ ปเทานน ชนบทแหงนกเตบโตสมบรณ บรเวณทเคยเปนซากปรกหกพงทผมเหนเมอป ๑๙๑๓ ตอนนกลายเปนฟารมทดมระเบยบเรยบรอย ทาสใหมดสะอาดสะอาน สะทอนถงความสขสมบรณของชวต ลำาธารสายเกามนำาไหลรนอกครงหนงเพราะไดรบนำาจากฝนและหมะทปาไมไดดดซบไว ทางสงนำาถกขดขน ฟารมแตละแหงในหมเมเปลมนำาไหลพรมบนกลมตนมนทงอกงามสะพรงดจผนพรม หมบานไดถกสรางขนใหมทละนอย...ทละนอย ผคนจากพนราบหนทดนราคาแพงเขามาตงรกรากทน นำาความสดใสออนเยาว ความไมหยดนง และวญญาณนกผจญภยมาสหมบานแหงน เมอเดนไปตามถนนกจะพบวาผคนทงชายหญงเดกเลกรจกการหวเราะแจมใสแลว และเรมมการปกนกกนอกครง เมอนกถงสภาพผคนในอดตแลว ผทอยทามกลางความสะดวกสบายในปจจบนกวาแสนคน คงนกไมถงวา... เขาเปนหนแอลเซอารด บฟฟเยร

               เมอผมใครครวญดถงผชายผหนง ทสามารถเปลยนแปลงดนแดนแหงคานาอน * อน ไรประโยชนใหฟ นคนชวตขนมาใหมโดยอาศยเพยงแรงกายและพลงแหง คณธรรมของตนเองเทานน ผมกเชอวามนษยชาตนนนาสรรเสรญยงกวาสงอนใด ยงเมอผมพจารณาวาคงเปนเพราะความยงใหญแหงจตใจและการณภาพอน เหนยวแนนมนคงนกระมง... ชาวนาทไรการศกษาผทสามารถรงสรรคงานทมคณคาเทาเทยมกบพระผ เปนเจา

             แอลเซอารด บฟฟเยรเสยชวตอยางสงบในป ๑๙๔๗ ทสถานสงเคราะหผยากไรในบานง

*(คานาอน คอดนแดนอนเปนทอยอาศยของคนโรคเรอนตามคมภรไบเบล : ผแปล)

 

 

              ตนไม นบวนจะรอยหรอไปจากโลก โดยเฉพาะสงคมทสงเสรมใหมนษยนยมบรโภค หลงใหลความฟงเฟอฟมเฟอย ซงเปดโอกาสใหมนษยกระทำาตามอำาเภอใจ โดยไมตองคำานงถงสงอนวาจะสญเสยหรอสญหายไป              ถาจะพดถงความอยรอดของมนษยชาต สาระสำาคญทตองเอยถง ยอมไมใชการพฒนาประเทศใหทนสมย หรอการชงดชงเดนแขงขนกนทางเศรษฐกจ หากอยทการปรบเปลยนทศนคตและการสรางสรรควถชวตขนมาใหม ซงเกอกล ชวยเหลอเผอแผ แบงปนและยตการทำาลาย               งานเขยน "คนปลกตนไม" ของ ฌอง ฌโอโน เขยนขนมาหลายสบปแลว แตยงคงสอดคลองกบสงคมไทยทกำาลงหลงทาง ทงนมลนธโกมล คมทอง ตองขอขอบคณอยางสงตอนำาใจทหาไดยากยง ในเมองหลวงอนแหงผาก

หนงสอ เลมนสำาเรจลลวงไปไดดวยความชวยเหลอของ อ.สรวรรณ แหงภาควชาภาษาฝรงเศส คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรทชวยเปนธระแกไขการสะกดภาษาฝรงเศสใหเปนภาษา ไทยไดถกตองสมบรณ และอกหลาย ๆทาน ทใหคำาปรกษาแกการแปลหนงสอเลมน                 แอลเซอารด บฟฟเยร ผเตมไปดวยความมงมนและปรารถนาด เปนเพยงตวละครทถกสมมตขนมาเทานน แตกคงไมสลกสำาคญอะไรเทากบทกคนทไดอานหนงสอเลมนสามารถดำารง อยและปฏบตภารกจของมนษยทพงกระทำาตอธรรมชาตและผอนอยางไม ยอทอสนหวง

สำานกพมพมลนธโกมลคมทอง

พมพครงท ๑ มกราคม ๒๕๓๕