Þorvaldur GylfasonÞorvaldur Gylfason

Á fimm ára afmæli SVÞ

Verzlunarfrelsi í Verzlunarfrelsi í nútímanumnútímanum

Adam Smith rakti rökin Adam Smith rakti rökin 17761776Fræðileg rök og reynslaFræðileg rök og reynsla

Kína var lokað 1433-1978Kína var lokað 1433-1978

Frjálst búskaparlag Frjálst búskaparlag Frjáls verðmyndun á markaðiFrjáls verðmyndun á markaði

Markaðsbúskapur gegn áætlunarbúskapMarkaðsbúskapur gegn áætlunarbúskap

Frjáls viðskipti innan lands og út á viðFrjáls viðskipti innan lands og út á viðFríverzlun gegn sjálfsþurftarbúskapFríverzlun gegn sjálfsþurftarbúskap

Markaðsbúskapur kallar á fríverzlunMarkaðsbúskapur kallar á fríverzlun

Viðskipti: Til Viðskipti: Til hvers?hvers?

1.1. SérhæfingSérhæfing Fiskur út, ávextir inn Fiskur út, ávextir inn

2.2. Stærð markaðsinsStærð markaðsins Frakkland og ÞýzkalandFrakkland og Þýzkaland Lykillinn að ESB og EES, og BNALykillinn að ESB og EES, og BNA Viðskipti tryggja friðViðskipti tryggja frið

3.3. Frjáls samkeppni Frjáls samkeppni Vernd gegn fákeppni og einokunVernd gegn fákeppni og einokun

Viðskipti: Til Viðskipti: Til hvers?hvers?

Vörur, þjónusta, fólk og féVörur, þjónusta, fólk og fé,,Fjórþætt frelsi” á EES ,,Fjórþætt frelsi” á EES

Hugmyndir, tækni, nýjungarHugmyndir, tækni, nýjungarViðskipti Viðskipti erueru menntun menntun

Helztu aflvakar hagvaxtar um heiminn Helztu aflvakar hagvaxtar um heiminn MenntunMenntun FjárfestingFjárfesting ViðskiptiViðskipti

Viðskipti með Viðskipti með hvað?hvað?

Magn og gæðiMagn og gæði

Á brattann að sækjaÁ brattann að sækja

Þegar landinu var lokað Þegar landinu var lokað 1920-19301920-1930

0

10

20

30

40

50

60

70

Vöruútflutningur (% af VLF)

Vöruinnflutningur (% af VLF)

Viðreisnarbyltingin Viðreisnarbyltingin 1960: Landið var opnað 1960: Landið var opnað afturafturGengið fellt til að örva útflutningGengið fellt til að örva útflutning

Gjaldeyrir skráður nálægt markaðsverðiGjaldeyrir skráður nálægt markaðsverði

Ávaxtabanninu aflétt o.s.frv.Ávaxtabanninu aflétt o.s.frv.

Þreifingar um aðild að ESB 1962Þreifingar um aðild að ESB 1962Aðild að EFTA var látin duga 1970Aðild að EFTA var látin duga 1970

Markaðsfirring á ýmsum öðrum sviðum Markaðsfirring á ýmsum öðrum sviðum Vextir langt undir markaðsverðiVextir langt undir markaðsverði

Fiskverð ákveðið með handafliFiskverð ákveðið með handafli

Útflutningur 1960-Útflutningur 1960-2001 2001 (% af VLF)(% af VLF)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1960

1963

1966

1969

1972

1975

1978

1981

1984

1987

1990

1993

1996

1999

Ísland

Írland

Útflutningur Útflutningur hefur staðið í hefur staðið í stað miðað við stað miðað við landsframleiðslu landsframleiðslu síðan 1870síðan 1870

Útflutningur Útflutningur jafngildir jafngildir þriðjungi af þriðjungi af landsframleiðslu: landsframleiðslu: of lágt hlutfall í of lágt hlutfall í svo litlu landi svo litlu landi

Landsframleiðsla á Landsframleiðsla á mann 1975-2001 mann 1975-2001 (US$, (US$, ppp)ppp)

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

Ísland

Írland

LandsframleiðslLandsframleiðsla Íra hefur vaxið a Íra hefur vaxið svo hratt, að svo hratt, að Írland er nú Írland er nú komið fram úr komið fram úr ÍslandiÍslandi

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Danmörk Finnland Ísland Noregur Svíþjóð

1960 2001

Útflutningur 1960-Útflutningur 1960-2001 2001 (% af VLF)(% af VLF)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Danmörk Finnland Ísland Noregur Svíþjóð

1976 2000

Erlend fjárfesting Erlend fjárfesting (% af VLF)(% af VLF)

EES eftir tíu árEES eftir tíu árTildrögin – vert að munaTildrögin – vert að muna

33 þingmenn af 63 greiddu atkvæði með 33 þingmenn af 63 greiddu atkvæði með EESEES

Fjölbreyttur ávinningur Fjölbreyttur ávinningur Hryggjarstykkið í frívæðingu efnahagslífsinsHryggjarstykkið í frívæðingu efnahagslífsins

En EES er ekki nógEn EES er ekki nógStaðbundin einokun bitnar á neytendumStaðbundin einokun bitnar á neytendum

Jafnvel ESB-aðild er ekki nóg án evrunnarJafnvel ESB-aðild er ekki nóg án evrunnarEigin þjóðmynt hamlar viðskiptumEigin þjóðmynt hamlar viðskiptum

Skiptar skoðanirSkiptar skoðanirFrjáls viðskipti eiga samt á brattann að Frjáls viðskipti eiga samt á brattann að

sækja í blóra við rök og reynslusækja í blóra við rök og reynslu

Hvers vegna?Hvers vegna? Þjóðlegar röksemdirÞjóðlegar röksemdir Sérhagsmunagæzla, sbr. repúblikanaSérhagsmunagæzla, sbr. repúblikana Áhyggjur af ójöfnuði, sbr. demókrataÁhyggjur af ójöfnuði, sbr. demókrata

Listin er sú að dreifa ávöxtum frjálsra Listin er sú að dreifa ávöxtum frjálsra viðskipta svo, að aukin hagkvæmni viðskipta svo, að aukin hagkvæmni haldist í hendur við réttlætihaldist í hendur við réttlæti

Að lokumAð lokum

EndirEndirViðskiptafrelsi er snar Viðskiptafrelsi er snar þáttur þjóðfrelsisinsþáttur þjóðfrelsisins

Baráttan gegn viðskiptafrelsi er nú eins Baráttan gegn viðskiptafrelsi er nú eins og baráttan gegn þjóðfrelsi var þá: og baráttan gegn þjóðfrelsi var þá: valdabarátta valdabarátta Barátta fyrir sérhag gegn samhagBarátta fyrir sérhag gegn samhag

Fólki vegnar bezt, ef það fær að vera í Fólki vegnar bezt, ef það fær að vera í friðifriði

Þessar glærur er hægt að skoða á vefsetri mínu: www.hi.is/~gylfason

,,Verzlunarfrelsið ætti að ,,Verzlunarfrelsið ætti að vera sem mest.”vera sem mest.”

,,Atvinnuvegir landsins ,,Atvinnuvegir landsins dafna svo bezt, að dafna svo bezt, að verzlanin sé sem verzlanin sé sem frjálsust.”frjálsust.”

,,Landsmenn þurfa ekki að ,,Landsmenn þurfa ekki að óttast verzlunarfrelsi.”óttast verzlunarfrelsi.”

Jón Sigurðsson Jón Sigurðsson barðist fyrir barðist fyrir fríverzlunfríverzlun

,,Látum þá alla svelgja okkur í þeim ,,Látum þá alla svelgja okkur í þeim

skilningi, að þeir eigi við okkur kaup og skilningi, að þeir eigi við okkur kaup og

viðskipti.”viðskipti.”

Jón Sigurðsson Jón Sigurðsson barðist fyrir barðist fyrir fríverzlunfríverzlun,, ... ,, ... ljós ljós

menntunarinnar lýsir menntunarinnar lýsir henni frá einni hlið. henni frá einni hlið. Þetta hnekkir Þetta hnekkir framförum hennar á framförum hennar á margan hátt og gjörir margan hátt og gjörir hana ókunnuga hana ókunnuga veröldinni og veröldinni og einþykka og einþykka og hleypidómasamahleypidómasama.”.”

,,,,Allt ásigkomulag Íslands mælir Allt ásigkomulag Íslands mælir

þessvegna með verzlunarfrelsiþessvegna með verzlunarfrelsi.”.”

Ekkert gönuskeið ættjarðarástarinnar er Ekkert gönuskeið ættjarðarástarinnar er háskalegra hjá fámennri og afskekktri þjóð háskalegra hjá fámennri og afskekktri þjóð heldur en innilokunarlöngunin. Í öllum lifandi heldur en innilokunarlöngunin. Í öllum lifandi bænum – hvað sem öllu öðru líður – þá lofum bænum – hvað sem öllu öðru líður – þá lofum lofti heimsmenningarinnar, lofti heimsmenningarinnar, heimshugsananna að leika um okkur. heimshugsananna að leika um okkur. Hræðumst ekki, þótt í því kunni stundum að Hræðumst ekki, þótt í því kunni stundum að berast skarpar skúrir, þrumur og eldingar, og berast skarpar skúrir, þrumur og eldingar, og jafnvel óhollir eyðimerkurvindar. Það er eina jafnvel óhollir eyðimerkurvindar. Það er eina ráðið til að viðra okkur, láta baðstofulyktina ráðið til að viðra okkur, láta baðstofulyktina rjúka af ættjarðarást okkar og öllum okkar rjúka af ættjarðarást okkar og öllum okkar tilfinningum og öllum okkar hugsjónum, eina tilfinningum og öllum okkar hugsjónum, eina ráðið til að fá nýtt loft ofan í lungun. Lokum ráðið til að fá nýtt loft ofan í lungun. Lokum okkur ekki inni. Það skal vera mitt síðasta orð okkur ekki inni. Það skal vera mitt síðasta orð í kvöld. í kvöld.

Einar H. KvaranEinar H. KvaranAlþýðufyrirlestur í Reykjavík 1896Alþýðufyrirlestur í Reykjavík 1896

Um ættjarðarástUm ættjarðarást