BOSNAE,vladari srednjovjekovne Bosne

7/24/2019 BOSNAE,vladari srednjovjekovne Bosne

1/120

1

BOSNAEVLADARI SREDNJOVJEKOVNE BOSNE


2/120

2

Pisani materijal objedinjen u ovoj knjizi je skupljen iz dostupnih i open source medija koji nisu zatieni autorskimpravima.(wikipedia.ba).Svu zahvalnost treba odati prvenstveno ljudima koji su napisali ove izuzetno vane tekstove teih objavili na internetu.

Dozvoljeno je kopiranje svih sadraja ove knjige osim koritenja ilustracija u tree svrhe a koje su direktno vlasnitvoautora (sakupljaa)ovih tekstova . Zabranjuje se tampanje i koritenje ilustracija u bilo koje svrhe bezautorovog

pristanka.

Sarajevo.07.11.2015

BOSNAE


3/120

3

Mak Dizdar:

Pitao jednom tako jednoga vrli pitac neki:

A kto je ta ta je ta da prosti

Gdje li je ta

Odakle je

Kuda je

Ta

Bosna

Rekti

A zapitani odgovor njemu hitan tad dade:

Bosna da prosti jedna zemlja imade

I posna i bosa da prosti

I hladna i gladna

I k tomu jo

Da prosti

Prkosna

Od

Sna


4/120

4

PREDGOVOR

Pie:Nermin Imamovi

Srednji vijek kao nominovana historijska vremenska odrednica oduvijek je, u krugovima profesionalnih

historiara, amatera te zaljubljenika povijesti, privlaio veliku panju. Za to postoji nekoliko razloga, ajedan od glavnih jeste to je to turbulentno vrijeme koje je podrazumijevalo konstantna politika previranja

na bosanskom prijestolju, i snane politike i vojne pritiske izvana. U prvom redu to se odnosi na

Bizantsko carstvo, Mleane a kasnije i na Osmansko carstvo. Tokom svog politikog, ekonomskog i

privrednog kontinuiteta Bosna se postepeno razvijala i na njenom elu su se nalazili ako ne uspjeni

onda, zasigurno, karizmatini vladari koji su ostavili dubok trag. U vremenskom periodu od sredine X

stoljea pa sve do pada Bosne pod osmansku vlast 1463. godine, mogue je pratiti razvojni put drave. 1

S druge strane, historija srednjovjekovne Bosne je pomalo mistina, nepregledna i veoma zahtjevna jer

ne postoji veliki broj relevantnih izvora koji pomau u rekonstruisanju prolosti. Glavni izvori za

istraivanje srednjovjekovne prolosti nalaze se u arhivu grada Dubrovnika, Veneciji, Vatikanu iBudimpeti.

Profesionalni historiari, iliti ljudi iz struke, istrauju prema tano utvrenim metodologijama koje su

davno uspostavljene. Meutim, historiju Bosne u srednjem vijeku moe svako istraivati i iz razliite

perspektive, samo je pitanje na koji e nain amaterski rad biti valoriziran. Nama je posebno zanimljivo

razumijevanje autora koji pomou skica bosanskih vladara sebi, ali i drugima prezentuje svoju percepciju.

Laiki reeno, radi se o umjetnikoj slobodi koja je vrlo zanimljiva jer se, u krajnjoj liniji, prikazuju politike

linosti. Prema naem miljenju, skice predstavljaju odreenu simobliku koje je mogue povezati sa

historijskim faktima. To se posebno odnosi na prikaz Stjepana Tomaevia kao posljednjeg bosanskogvladara.

2Umjetniki izriaj kojeg je autor predstavio je legitiman i dokazuje tvrdnju da je svaki historijski

proces mogue posmatrati i evaluirati iz vieperspektiva. Ne moemo rei da se ovdje radi o jednom vidu

heraldike3, niti svragistike.

4Moemo pretpostaviti da je autor koristio rezultate i jedne i druge discipline,

da bi ,u konanici, svome radu dao autentian peat.

Tokom svog politikog, ekonomskog i privrednog kontinuiteta Bosna je odravala dobre kontakte sa

ostalim tadanjim evropskim zemljama. Bolje reeno, evropske sile tog doba se nisu tako lako usuivale

da pokrenu neku akciju protiv Bosne. Zahvaljujui sposobnim i karizmatinim vladarima Bosna je uivala

veliko potovanje na meunarodnom planu. Pored toga, tadanji stanovnici Bosne5 su odravali jako

dobre odnose sa vlastelom i vladarom. Jednostavno, podravali su poteze svoga pastira. Sve do 1377.

1Ovdje samo treba napomenuti da se termin ili rije Bosona po prvi put spominje sredinom X stoljea u djelu bizantskog cara

Konstantina Porfirogeneta O upravljanju carstvom.2Stjepan Tomaevi je posljednji bosanski vladar koji je ubijen od strane sultana Mehmeda II Fatiha 25. maja 1463. godine u okolini

Jajca. Time je simboliki i faktino zavreno postojanje srednovjekovne Bosne. 3Pomona historijska disciplina koja se bavi istraivanjem grbova.

4Nauka o peatima.

5U dokumentima emo naii na termin Dobri Bonjani ili Bonjaci.


5/120

5

godine Bosna je bila banovina. Tada se je Tvrtko I Kotromani krunisao za kralja ne samo Bosne, ve

Dalmacije i Srbije. To je bila prekretnica koja je omoguila dravi da agresivnije brani svoje interese.

Poslije Tvrtka I Kotromania nije se pojavio vie nijedan sposoban vladar koji bi mogao sauvati sve ono

to je Tvrtko osvojio. Treba napomenuti da je Bosna u vrijeme Tvrtka doivjela svoj teritorijalni

maksimum. Poetkom XV stoljea, drave koje su egizistirale na podruju jugoistone Evrope, strijepile

su od nadolazee sile Osmanskog carstva. Bilo je samo pitanje vremena kada e i Bosna doivjeti svoj

krah. Posljednji bosanski kralj Stjepan II Kotromani je pogubljen od strane Osmanlija i time je, de facto i

de jure, zavren jedan historijski proces koji je trajao skoro pet stoljea.

Danas, kao savremenici modernog i postmodernog historijskog procesa, moemo se uvjeriti da ostaci

bosanske drave jo postoje. Najbolji primjer za to su brojni lokaliteti steaka koji se nalaze u velikom

broju na podruju drave. Steci su, zapravo, najbolji pokazatelj kako je nemogue u potpunosti unititi

bosanski duh. Postoji jedna teorija koja kae da je Bosna pala kao crvotona zgrada jednim udarcem.6

Tu tezu zastupaju ljudi koji ele pokazati da je Bosna bila truhla, neureena i bez kompasa drava.

Meutim, istina je mnogo drugaija. Osmansko carstvo je zauzelo i osvojilo Bosnu 1463. godine, dakle,

deset godina nakon osvajanja Kosntantinopolja. Prema historijskim izvorima, prvi upadi osmanskih trupa7

su se desili mnogo ranije prije nego to je Bosna pala pod osmansku vlast. To znai da su Osmanlije

dugo i neuspjeno pokuavali naruiti bosanski teritorijalni integritet. S druge strane, Bosna je tada imala

dobru, jaku i organiziranu vojsku. Sve su ovo injenice koje upuuju na to da je Bosna dugo odolijevala

napadima Osmanlija, te da nije pala kao crvotona zgrada jednim udarcem. Pad bosanske drave desio

se onog trenutka kada su unutranji problemi kulminirali i kada je meu bosanskom vlastelom postojao

odreeni broj petokolonaa koji su line interese stavljali ispred dravnih.

Miljenja smo da je tzv. bosanski mentalitet produkt slavne srednjovjekovne bosanske historije. Kaodokaz za to su brojna iskuenja koja su bosanski narod zadesila u nekom kasnijem razdoblju, pri emu

je, bosanski inat iliti ponos bio od krucijalnog znaaja za opstanak. Velika je greka to se historija

srednjovjekovne Bosne ne tretira kao neka druga razdoblja. Posebno ako se ima na umu da smo u

navedenom periodu ostvarili punu ekonomsku, vojnu, privrednu i diplomatsku nezavisnost. Treba istai

da je sr, odnosno, sutina bosanskog mentaliteta formirana u srednjem vijeku tokom vladavine brojnih

bosanskih vladara. Pored toga, historija Bosne je historija jednog obinog, potenog, skromnog i

poniznog ovjeka kojeg zanimaju kua, porodica i ognjite. Na osnovu svega navedenog, moemo rei

da je bosanska prolost slavna, ponosna i prema kojoj se ne posveuje dovoljno i na pravi nain panja.

Bilo bi nesuvislo kada bismo sada pokuali pronai krivca. Dovoljno je ako parafraziram o jednu mudrost

da ljudi koji zaborave svoju prolost, nisu zasluili ni bolju budunost.

6Ovdje se misli na Osmansko carstvo.

7Akindije ili tzv. hajduci su od 1391. godine konstantno vrili pri tisak na bosanski granicu.


6/120

6

PREDGOVOR

Pie:Jasmin Poturovi

Historia vero testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae, nuntia vetustatis, qua voce alia

nisi oratoris immortalitati commendatur? Ciceron, O govorniku. Historiju Bosne ,od njenog postanka

mnogo vie od historiara piu politiari, a ovi prvi opet mnogo vie u slubi ovih drugih nego u slubi

uiteljice ivota. Kako kae veliki rimski, upravo politiar i filozof Ciceron, ko bolje od historije, svjedoka

vremena, svjetla istine, uiteljice ivota, moe da nas uputi? Na alost veliki broj ljudi u Bosni jo uvijek je

neupuen u historiju svoje zemlje.

Danas kao i stotine godina prije, upravo politika sputava historiju u njenoj fundametalnoj misiji. Ipak, na

nama je samima da politici, toj vjetini upravljanja dravom i drutvom, te politiarima, majstorima politike,

ne dozvolimo da upravlja naim individualnim ivotima i uputimo sami sebe ka svjetlu istine. U obavezi

smo dakle animirati prije svega sebe, a zatim i druge, te uiniti historiju Bosne aktivnim dijelom naeg

obrazovnog ivota. Ovo djelo predstavlja upravo to - pokuaj autora da kroz slikovit prikaz jednog

izuzetno vanog perioda nae historije da svoj doprinos. Vanog prije svega to se upravo u vremenu

Bosanskih banovi i kraljeva udaraju temelji Bosanske dravnosti. Ne smijemo svakako zaboraviti nae

starije pretke koji na svom nivou razvoja nisu poznavali dravu kao pojam koji ona predstavlja u kasnijem

vremenu, ali svakako su dali svoj historijski doprinos jer drava je opet politiki, pravni pojam, a ono to u

osnovi ini dravu jesu ljudi, narod koji u njoj ivi. Narodnost ili nacionalnost, termin koji u Bosni opet

definie politika, ope prihvaeno znai pripadnost jednom narodu, jednoj naciji.Bosanski narod danas

zasigurno ne pripada manje ovoj dravi, ovoj zemlji na kojoj je formirana, manje ili vie nego su joj

pripadali njegovi pretci, bez obzira na politiku koja im je upravljala. Politika meutim nije jedini uticaj na

Bosanski narod, tu je svakako i religija - sistem vjerovanja u Stvoritelja i nain njegovog oboavanja.

Meutim i Stvoritelj nam se vjerujemo ,obraao razliito, u razliitim vremenima, kao to se njemu u

razliitim vremenima razliito obraao narod, ali bez obzira na nain komunikacije narod je i dalje ostao

isti. Ljudi, narod, obraajui se Stvoritelju, te jedni drugima, znali su razliito govoriti, jer ipak jezik ima

svoj vlastiti ivot, meutim razliite rijei i dalje su koristili isti ljudi, Bosanski narod. Ogoljen od politikih i

vjerskih, semantikih predrasuda Bosanski narod je na kraju jedan narod, narod Bosne, od Batona, preko

Kulina, do Huseina. Bosanski narod nije ipak jedini narod koji ivi u Bosni! Bosna je od svog postanka bila

granica izmeu istoga i zapada koju su mnogi esto mirno, ali mnogo ee silom prelazili! Upravo iz tog

razloga poznavanje historije jo vie dobiva na znaaju. Bosanski banovi i kraljevi nisu prvi koji su se

borili za Bosanski narod, ali zasigurno su prvi koji su se borili za Bosansku dravu, esto mirno, ali mnogo

ee silom. Ta borba danas nije nita manje vana, nego to je bila tada, moda ak i vanija jer njihova

borba je zavrena, a naa jo uvijek traj


7/120

7

Vladari Bosanskog Kraljevstva

Stjepan Bosanski Ladislav II Ugarski ban Bori ban Kulin ban Stjepan Matej Ninoslav Prijezda I Prijezda II

Stjepan I Mladen I Mladen II Stjepan II Tvrtko I Stjepan Vuk Stjepan Dabia Stjepan Ostoja Stjepan Ostoji Stjepan Tvrtko II

Stjepan Toma Stjepan Tomaevi Matija Radivojevi Matija Vojsali Nikola Iloki
https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Bosanskihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ladislav_II_Ugarskihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Kulinhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Stjepanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Matej_Ninoslavhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Prijezda_Ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Prijezda_IIhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_I,_ban_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Mladen_I_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Mladen_II_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II,_ban_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_I,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vuk,_ban_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1a,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1a,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoja,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_II,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Matija_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Matija_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Matija_Vojsali%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Matija_Vojsali%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Nikola_Ilo%C4%8Dkihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Nikola_Ilo%C4%8Dkihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Nikola_Ilo%C4%8Dkihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Matija_Vojsali%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Matija_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_II,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoja,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1a,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vuk,_ban_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_I,_kralj_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II,_ban_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Mladen_II_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Mladen_I_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_I,_ban_Bosnehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Prijezda_IIhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Prijezda_Ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Matej_Ninoslavhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Stjepanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Kulinhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ladislav_II_Ugarskihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Bosanski


8/120

8

Bobovac

Bobovacje najznaajniji i najbolje utvreni gradsrednjovjekovne Bosnepodignut na strmoj, stepenastojstijeni junih padina planinskog masiva Dragovskih i Mijakovskih poljica iznad ua Mijakovske rijeke uBukovicu, jugozapadno odVarea.Nalazi se nedaleko od sela Mijakovii i Dragovii, u opini Vare.Gradu se moe prii iz dva smjera, i to odKraljeve Sutjeske ili od Varea. Sastojao se od gornjeg gradasa etvrtastom kulom, iji ostaci i danas postoje,i donjeg grada, na stepeniku niem oko 20 metara,

poligonskog oblika oko 40 metara duine i oko 25 metara irine, od ega se danas raspoznaje dvorite ibunar.

Histori ja

Podigao ga je banStjepan II Kotromanineto prije polovine14. vijeka.Bobovac je bio sjeditebosanskih vladara od perioda vladavine bana Stjepana II Kotromania (prva polovina14. vijeka), prekosvih bosanskih kraljeva i sve do prestanka bosanske samostalnosti osmanlijskim osvajanjem (1463.) Prvi

put se u pisanim dokumentima pominje1349.UZadarskom arhivu Bobovac se spominje oktobra1445.i

februara1446.godine. To su rijetke informacije koje po imenu spominju stanovnike niih drutvenihslojeva iz Bobovca.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Srednjovjekovna_Bosnahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vare%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Vare%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Kraljeva_Sutjeskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/14._vijekhttps://bs.wikipedia.org/wiki/14._vijekhttps://bs.wikipedia.org/wiki/14._vijekhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1463https://bs.wikipedia.org/wiki/1349https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Dr%C5%BEavni_arhiv_u_Zadru&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/1445https://bs.wikipedia.org/wiki/1446https://bs.wikipedia.org/wiki/1446https://bs.wikipedia.org/wiki/1445https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Dr%C5%BEavni_arhiv_u_Zadru&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/1349https://bs.wikipedia.org/wiki/1463https://bs.wikipedia.org/wiki/14._vijekhttps://bs.wikipedia.org/wiki/14._vijekhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Kraljeva_Sutjeskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vare%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Srednjovjekovna_Bosna


9/120

9

Njegov poloaja i konfiguracija terena je omoguavao odbranu i bio je vojno i administrativno sjeditebosanskih kraljeva uz Kraljevu Sutjesku, koja je bila bez fortifikacija i imala vie administrativno-politikiznaaj. U njemu se uvala bosanska kraljevska kruna. Tu se nalazila i kraljevska grobna kapela za kojuse pretpostavlja da je kraljOstoja naredio da se stara bobovaka crkva preuredi za tu svrhu.

Zbog svog geostratekog, vojnog i politikog znaaja bio je meta napada osvajaa.

U bosansko-srpskom ratu1350.opsjedao ga je srpski carStefan Duan,ali ga nije osvojio.

Septembra1407.godine grad je osvojila maarska vojska i jedno vrijeme drala u njemu posadu u tenjida vrati na prijestolje svrgnutog bosanskog kralja Stjepana Ostoju. (vidi:Bosansko-ugarski ratovi).

Stjepan Tomaevi(1461-1463), posljednji bosanski kralj, zbog neposredne opasnosti od Osmanlija, selikraljevski dvor uJajce.

Bobovac suOsmanlije opsjedali19. maja a osvojili21. maja1463.nakon samo tri dana borbe. Jedni

izvori navode da su se za grad vodile teke borbe i da su Osmanlije pod gra dom upotrijebili topove kojeim je slao Nijemac Jrg izNrnberga.Takoer se govori da jeknez Radak,koji je upravljao u to vrijemegradom predao Bobovac mislei da e za to biti nagraen, ali su gaOsmanlije nakon predaje pogubili.Brzi pad Bobovca, za koji se vjerovalo da moe izdrati i dvogodinju opsadu je iznenadio kralja StjepanaTomaeviai onemoguio ga da sakupi vojsku i dobije stranu pomo. Zbog toga su se i posade Visokog inekih drugih gradova predale bez borbe. Nakon njegovog zauzimanja, Osmanlije su ga razorili ali su

zbog njegovog izuzetnog stratekog znaaja ponovo sagradili neke objekte potrebne za njihov boravak.Osmanska posada je boravila u Bobovcu sve do1626.kada je naputen zbog gubitka stratekog znaajanastavkom osmanskih osvajanja prema sjeveru kada ostaje duboko u pozadini. Kraljevska grobna kapela

je rekonstruirana, ali nekim nepriznatim metodama tako da je njena vrijednost umanjena.

Legenda o padu Bobovca

Legenda nam govori:

Sedam je godina sultan Muhamed Fatih napadao kraljevski grad Bobovac, ponos i diku kraljevstva

Bosanskog. Sedam su godina ljuti Turci juriali na zidine grada, ruili kule i bedeme. to bi oni danjusruili to bi narod i branitelji nou podigli. Razbjenjeli sultan je gledao svoju bespomonu vojsku kako seuzalud mui. Dok je sjedio na jednom kamenu koji se od tada zove Carski kamen, i gledao s koje stranelake navaliti, pade mu pogled na brdo Vis. Sultan zakljui da bi odatle topovima najlake ruio zidinegrada. Naredi on potom zapovijednicima da sutradan pokrenu vojsku na brdo. No za to saznae braniteljigrada te s cijelim narodom na tom brdu podignu kulu i bedeme da zatite grad. Toliko su teko i brzo sviradili da je te noi 77 trudnica pobacilo i 77 se kobila odrijebilo. Turci drugo jutro krenue na Vis, a kad

tamo bedemi i jo vea kula. Uvidje sultan da uz svu silu nee osvojiti grad te odlui da na lukav nainnjime zagospodari. Po uhodi porui zapovijedniku grada knezu Radaku, neka mu preda grad a on e gabogato nagraditi. Radak, od sile katolik, se pomami za bogatstvom te izda svog kralja i preda sultanu

Bobovac - branik cijele Bosne. Zauzevi grad sultan narod podijeli na troje: prve ostavi u gradu, drugedade svojim paama, a tree poalje uCarigrad.Iza toga doe Radak i zatrai nagradu. No sultan seotrese od njega i ree:Nevaljane jadni. Ti koji svojem gospodaru od jedne vjere nisi bio vjeran kakoe meni turinu biti?Potom namignu straaru koji izdajicu odvede van grada na jednu veliku stijenu
https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostojahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1350https://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Uro%C5%A1_IV_Du%C5%A1anhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Uro%C5%A1_IV_Du%C5%A1anhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Uro%C5%A1_IV_Du%C5%A1anhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1407https://bs.wikipedia.org/wiki/1407https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosansko-ugarski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1461https://bs.wikipedia.org/wiki/1463https://bs.wikipedia.org/wiki/Jajcehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Turcihttps://bs.wikipedia.org/wiki/19._majhttps://bs.wikipedia.org/wiki/21._majhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1463https://bs.wikipedia.org/wiki/N%C3%BCrnberghttps://bs.wikipedia.org/wiki/N%C3%BCrnberghttps://bs.wikipedia.org/wiki/Radivoj_Ostoji%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Turcihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Visokohttps://bs.wikipedia.org/wiki/1626https://bs.wikipedia.org/wiki/1626https://hr.wikipedia.org/wiki/Carigradhttps://hr.wikipedia.org/wiki/Carigradhttps://hr.wikipedia.org/wiki/Carigradhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1626https://bs.wikipedia.org/wiki/Visokohttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Turcihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Radivoj_Ostoji%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/N%C3%BCrnberghttps://bs.wikipedia.org/wiki/1463https://bs.wikipedia.org/wiki/21._majhttps://bs.wikipedia.org/wiki/19._majhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Turcihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Jajcehttps://bs.wikipedia.org/wiki/1463https://bs.wikipedia.org/wiki/1461https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosansko-ugarski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/wiki/1407https://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Uro%C5%A1_IV_Du%C5%A1anhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1350https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoja


10/120

10

gdje mu krvnik odrubi glavu. Tu stijenu, koja i danas stoji, narod prozva Radakovim stijenom da se

dovijeka zna kako zavrava izdajica roda svoga.

Mrke kule na breuljku Visu

trn u oku crnom Osmanliji

branile su Bosnu ponositu

i po jari i po cioj zimi

Suri zid, junak do junaka

sto godina Bobovac branili

nema sile da bi ga sruila

do turskoga jataka Radaka

U kraljevskom mauzoleju na Bobovcu pronaeno je devet skeleta u pet grobnica. Tu su bili sahranjenikraljeviStjepan Dabia,Stjepan Ostoja,Stjepan Ostoji,Tvrtko II iStjepan Toma.S njima je vjerovatno
https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1ahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1ahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1ahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostojahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_IIhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_IIhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostoji%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Ostojahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1a


11/120

11

bio sahranjen i posljednji bosanski kralj,Stjepan Tomaevi,iji su ostaci bili preneseni iz Jajca. Oddeveta skeleta, samo jedan pripada enskoj osobi, koja je sahranjena pored Tvrtka II. Pretpostavlja se da

pripada supruzi Tvrtka II, kraljiciDoroteji Gorjanskoj.Izmeu grobova kralja Tvrtka II i groba ene za kojuse pretpostavlja da je kraljica Doroteja Gorjanska nalazi se djeji grob, za kojeg se pretpostavlja da

pripada djetetu Tvrtka II i Doroteje Gorjanske.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Doroteja_Gorjanskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Doroteja_Gorjanskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Doroteja_Gorjanskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Toma%C5%A1evi%C4%87


12/120

12

Baton

Iako ne spada u vladare srednjov jekovne Bosne ni t i je u tom vremenskom to ku ivio,vel iki Batonzasluzuje da se nadje kao izuzetak od pravi la te se upie medju najveim im enima Bosne.

Baton(Bato I) je bio voailirskogplemenaDezitijati (Daesitiates). Vodio je velikupobunuprotivRimskeImperije u periodu od 6.-9. godine n. e.

Roen je vjerovatno izmeu 35. i 30. godine p. n. e. na podruju "gornje"Bosne.Pripadao je Dezitijatimakoji su naseljavali podruja dananje centralneBosne i Hercegovine.Od 33. godine p. n. e. Dezitijati subili pod Rimskom vlau sa statusom polu-nezavisnogcivitas peregrini (naziv za slobodno stanovnitvokoje je imalo odreenu administrativnu i teritorijalnu autonomiju ali bez statusa graana Rima). U dato

vrijeme navedene teritorije su bile dio rimske provincijeIlirikum ije je sjedite bilo uSaloni,na obaliJadranskog mora. Smatra se da je Batonova porodica bila uticajna a da je on kao odrastao mukaracbiopolitikiivojni zvaninik Dezitijata (princeps).

Revol t

Za vrijeme Batonovog ustanka nekoliko ilirskih plemena izPanonije iDalmacijepobunili su se protiv

rimske vlasti zbog visokih poreza i prisilne regrutacije. Naime,Rimljani su planirali

napastigermanskoplemeMarkomani te je s tim ciljem na umuCezar Augustus naredio mobilizaciju
https://bs.wikipedia.org/wiki/Ilirihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Plemehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dezitijatihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Batonov_ustanakhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_imperijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_imperijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(regija)https://bs.wikipedia.org/wiki/BiHhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ilirikumhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Salonahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vojskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Panonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimljanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Germanihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Markomani&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Cezar_Augustushttps://bs.wikipedia.org/wiki/Cezar_Augustushttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Markomani&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Germanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimljanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Panonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vojskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Salonahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ilirikumhttps://bs.wikipedia.org/wiki/BiHhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(regija)https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_imperijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_imperijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Batonov_ustanakhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dezitijatihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Plemehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Iliri


13/120

13

meu Ilirima. U proljee 6. godine n. e. Dezitijatima iz centralne Bosne s Batonom na elu uskoro su sepridruiliBreuci ije se voa takoer zvao Baton. U jesen iste godine, dva Batona su skupa vodiliujedinjenu armiju pobunjenika. Veoma brzo, rimske trgovake rute su bile prekinute a vojne jediniceunitene. Za samo nekoliko sedmica cijela teritorija na kojoj je dananja Bosna bila je izgubljena za Rim.Umjesto daljih osvajanja Rim je gubio teritorije, to je vjerovatno stvorilo veliku uznemirenost.HistoriarSuetonijusje opisao ovaj veliki ilirski ustanak (Bellum Batonianum) kao najtei po Rim jo odvremenaPunskih Ratova,oko dva stoljea ranije, a vjerovatno najvei u vrijeme u Augustovo vrijeme.

Dakle, Rim je morao poslati desetaklegija i priblian broj pomonih trupa (auxiliares), saveznikeizTrakije i plaenike koko bi uguio ustanak. Vrhovni komandant ovih snaga bio je buduiimperatorTiberije.Baton je pokuao osvojiti Salonu (oigledno je imao podrkuDalmata ili bar slobodan

prolaz) ali nakon to ga je porazioMarcus Valerius Messalla Messallinus,guverner Ilirikuma, povukao sesjevernije, gdje se sastao sa Breucima i njihovim Batonom. Nakon dvije godine gerilskih borbi po

bosanskim planinama i movarama Panonije, u ljeto 8. godine n. e. breuki Baton se predao Tiberijusu(vjerovatno potkupljen) na obali rijeke Bathinus (Bosna).

Nedugo zatim, dezitijatski Baton je zarobio breukog Batona i odlueno je da se on pogubi. Narednegodine, Tiberije iGermanicus su pokrenuli zavrne ofanzive protiv Dezitijata. U septembru 9. godine n. e.(samo nekoliko dana prijebitke u Teutoburkoj umi)dogodile su se vjerovatno najtee bitke nakon kojihsu Dezitijati morali prihvatiti poraz.

Moral Ilira zadivio je i same Rimljane. U posljednjoj velikoj bici, kada su Rimljani opkolili posljednji

Batonov bedem otpora, gradArduba (Vranduk?), rimski hroniari zabiljeili su slijedee: "Ponosne ilirskeene sa djecom u naruju bacaju se za zidina grada u vatre koje plamsaju svud okolo. One se ne predajuRimljanima, a Ilirski ratnici oduzimaju sebi ivot svojim maevima..."[1]

Antiki historiarStrabon navodi da je Baton zarobljen na teritoriji Dalmata. Navodno je Tiberije upitaoBatona i Dezitijate zato su se pobunili a Baton je odgovorio: "Vi Rimljani ste sami krivi jer ste poslalivukove da uvaju vaa stada a ne pastire." Baton je odveden u Rim, po obiaju prema kojem su se

poraene voe pokazivali kao trofeji a ostatak ivota je proveo uRaveni,Italija[2].

Razlozi za pob unu

Razlozi sa pobunu su bili brojni i uslovljeni

datimhistorijskim,politikim,ekonomskim isocijalnim okolonostima. Kao glavne razloge mogu sepretpostaviti slijedei:

Sveopta frustracija promjenama koje je donijela nova vlast Okrutnost i nesposobnost nove uprave

Visokiporezi

Mobilizacija (masovna regrutacija Ilira za rat protivGermana) Ksenofobija

Osjeaj etnikog i kulturnog jedinstva meu ilirskim plemenima Svijest o sopstvenoj moi
https://bs.wikipedia.org/wiki/Breucihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Suetonijus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Punski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Punski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Legijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trakijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmatihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Marcus_Valerius_Messalla_Messallinus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(rijeka)https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Germanicus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Arduba&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Vrandukhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Baton#cite_note-1https://bs.wikipedia.org/wiki/Baton#cite_note-1https://bs.wikipedia.org/wiki/Baton#cite_note-1https://bs.wikipedia.org/wiki/Strabonhttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Ravenna&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Italijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Italijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Italijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Historijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ekonomijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sociologijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Porezhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Germanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ksenofobijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ksenofobijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Germanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Porezhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sociologijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ekonomijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Politikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Historijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Italijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Italijahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Ravenna&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Strabonhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Baton#cite_note-1https://bs.wikipedia.org/wiki/Vrandukhttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Arduba&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Germanicus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(rijeka)https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Marcus_Valerius_Messalla_Messallinus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmatihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trakijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Legijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Punski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Suetonijus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Breuci


14/120

14

Dakle, nekoliko ilirskih plemena izPanonije iDalmacijepobunili su se protiv rimske vlasti zbog visokih

poreza i prisilne regrutacije. Naime,Rimljani su planirali napastigermanskoplemeMarkomani te je s tim

ciljem na umuCezar Augustus naredio mobilizaciju meu Ilirima.

Jaina snaga

Antiki historiar Marcus Velleius Paterculus (oko 19. p. n. e. - 31. n. e.) procijenio je da su snage ilirskihplemena bile jaine oko 200.000 pjeaka i 9.000 konjanika. Procijenjeni broj pjeadije je pretjeran, uzeviu obzir broj lokalnog stanovnitva i mobilizaciju za rimske potrebe, realnija procjena bi bila do oko120.000 ratnika (vojno sposobnih mukaraca).

Rimskih legijaje na poetku bilo osam; pet ih je bilo reporeeno kodSiscie (dananjiSisak,Hrvatska)pod komandomTiberija,budueg imperatora:Legio VIIII Hispana,Legio XIII Gemina,Legio XIIIIGemina,Legio XV Apollinaris iLegio XX Valeria Victrix.U Makedoniji i Meziji bile su tri legije pod

komandom Aula Cecina Severa:Legio VII Claudia,Legio VIII Augusta iLegio XI Claudia.

Na kraju pobune, vojska na strani Rima bila je ogromna:

10 legija (sa oko 50.000 legionara);

vie od 70 regimenti pomone pjeadije (oko 35.000 ljudi);

14 jedinica konjanika (7-8.000);

vie od 10.000 veterana;

nekolikokohorti dobrovoljaca, plaenika i saveznika izTrakije.

Veliki i l i rski ustanak

Ustanak je poeo spontano i brzo se rairio. U proljee 6. godine n. e. Dezitijatima iz centralne Bosne sBatonom na elu uskoro su se pridruiliBreuci ije se voa takoer zvao Baton. U jesen iste godine, dvaBatona su skupa vodili ujedinjenu armiju pobunjenika. Veoma brzo, rimske trgovake rute su bile

prekinute a vojne jedinice unitene. Za samo nekoliko sedmica cijela teritorija na kojoj je dananja Bosnabila je izgubljena za Rim. Umjesto daljih osvajanja Rim je gubio teritorije, to je vjerovatno stvorilo velikuuznemirenost. HistoriarSuetonijusje opisao ovaj veliki ilirski ustanak (Bellum Batonianum) kao najtei

po Rim jo od vremenaPunskih Ratova,oko dva stoljea ranije, a vjerovatno najvei u vrijeme uAugustovo vrijeme. Dakle, Rim je morao poslati desetaklegija i priblian broj pomonih trupa (auxiliares),saveznike izTrakije i plaenike kako bi uguio Ustanak. Vrhovni komandant ovih snaga bio je buduiimperatorTiberije.

Pri l ike na strani ustanika

Najznaajniji doprinos ustanku su dali Dezitijati, Breuci, Dalmati,Mezeji,Andizeti,Kolapijani,Pirusti,mogue iLiburni teJapodi (iako su ovi drugi u dato vrijeme bili gotovo potpuno romanizirani). Jedan dioustanika je proao vojnu obuke u rimskoj vojsci i imao vrijedno ratniko iskustvo i vjetine. Najvanijaodlika vojske ustanika bila je njena velika mobilnost a bili su lako naoruani.

Ustanici ipak nisu inili jednu kompaktnu masu i stie se utisak da nisu imali ni jasan strategijski cilj i planosim onog glavnog: da istjeraju Rimljane. Mudar potez bi bio koncentracija snaga oko Siscie i njeno

zauzimanje a zatim razmjetanje na podruje jugoistoinihAlpa i efektivno zaprijeavanje prolaza rimskoj
https://bs.wikipedia.org/wiki/Panonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimljanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Germanihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Markomani&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Cezar_Augustushttps://bs.wikipedia.org/wiki/Legijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sisakhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_VIIII_Hispana&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Legio_XIII_Geminahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XIIII_Gemina&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XIIII_Gemina&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XV_Apollinaris&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XX_Valeria_Victrix&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_VII_Claudia&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_VIII_Augusta&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XI_Claudia&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Kohortahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trakijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Breucihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Suetonijus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Punski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Punski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Legijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trakijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Mezejihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Andizetihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolapijani&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Pirustihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Liburnihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Japodihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Alpihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Alpihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Japodihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Liburnihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Pirustihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolapijani&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Andizetihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Mezejihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trakijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Legijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Punski_ratovihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Suetonijus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Breucihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trakijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kohortahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XI_Claudia&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_VIII_Augusta&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_VII_Claudia&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XX_Valeria_Victrix&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XV_Apollinaris&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XIIII_Gemina&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_XIIII_Gemina&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Legio_XIII_Geminahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_VIIII_Hispana&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Tiberijehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sisakhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Legijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Cezar_Augustushttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Markomani&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Germanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimljanihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Panonija


15/120

15

vojsci prema Iliriji. Takoer nisu oekivali ni intervenciju Tiberija, odnosno, brzu reakciju i premjetanjenjegovih trupa sa germanskog fronta u Ilirikum.

Vojno djelovanje

Glavno vojno djelovanje koje se moglo uoiti na strani ustanika je Batonov neuspjean pokuaj osvajanja

Salone, rimskog administratvnog sredita provincije, tokom kojeg su se Dezitijatima pridruiliiDalmati.Marcus Valerius Messalla Messallinus,guverner Ilirikuma, ipak je uspio odbiti napade i poraziti

ustanike pa se Baton povukao sjevernije, gdje se sastao sa Breucima i njihovim Batonom.

Na sjevernom frontu ustanici su imali relativnog uspjeha pri pokuaju osvajanja Sirmiuma i namonsAlmusu (Fruka Gora) koju su uspjeli zadrati neko vrijeme uprkos pomoi koju su na tom podrujuRimljanima pruiliTraani.Nedostajalo je vrlo malo i da zaustave spajanje rimskih legija koje su dolazilesa istoka u namjeri da se spoje sa glavninom snaga u Sisciji. Voena je teka bitka u movarama okorijeke Volsce (Vuka,Hrvatska) gdje Ustanici nanose velike gubitke Rimljanima ali uz cijenu sopstvenog

poraza.

Snage ustanika su djelovale i na junom frontu, uzjadransku obalu, ak do Apolonije (antiki grad na

obali dananjeAlbanije), gdje su uspjeli osvariti nekoliko pobjeda i uzeti znaajan plijen.

Kraj Ustanka

Panonska plemena su bila iscrpljena bolestima i glau a njihovo jedinstvo dodatno oslabljenopotkupljivanjem od strane Rima. Nakon dvije godine gerilskih borbi po bosanskim planinama i

movarama Panonije, u ljeto 8. godine n. e. breuki Baton se predao Tiberijusu na obalirijeke Bathinus (Bosna)i izruio mu Pinesa, jednog od voa. Zauzvrat je dobio amnestiju od Rima idozvoljeno mu je da zadri svoju poziciju voe.

Ovaj preokret je veoma uzdrmao snagu ustanka jer su Panonci s Breucima inili znaajan dio ustanikemoi. Nedugo zatim, dezitijatski Baton je uspio zarobiti breukog Batona i odlueno je da se on pogubi.Baton dezitijatski je nakon toga uspio ponovo pridobiti Panonce.

Naredne, 9. godine n. e. Tiberije iGermanicus su pokrenuli zavrne ofanzive protiv Dezitijata. Useptembru 9. godine n. e. (samo nekoliko dana prijebitke u Teutoburkoj umi)dogodile su se vjerovatnonajtee bitke nakon kojih su Dezitijati morali prihvatiti poraz.

Rimska vojna k ampanja

6. godina p. n. e.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmatihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Marcus_Valerius_Messalla_Messallinus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vukahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Jadransko_morehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Albanijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Albanijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(rijeka)https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(rijeka)https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Amnestija&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Germanicus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Rivolta_pannonica_6_jpg.JPGhttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_kod_Teutobur%C5%A1ke_%C5%A1ume&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Germanicus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Amnestija&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_(rijeka)https://bs.wikipedia.org/wiki/Albanijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Jadransko_morehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vukahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Marcus_Valerius_Messalla_Messallinus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmati


16/120

16

Prva godina: Tiberije je prisiljen odgoditi kampanju u Markomaniji a umjesto toga intervenisati u Iliriji.

Ustanak je poeo prvo u zaleu Dalmacije (podruje dananje Bosne), meu Dezitijatima koje jepredvodio Baton a zatim se proirio meu panonske Breuke koje su predvodili jo jedan Baton i Pinnes.

Ova plemena su predvodili ljudi sa odreenim vojnim iskustvom steenim tokom sluenja urimskojvojsci i koji su, dakle, dobro poznavali i primjenjivali vojne metode i disciplinu. Zbog ovog ustanka,

kampanja protiv Markomana morala je biti odloena a Tiberije uloiti svo svoje vojno znanje i vjetinu.

Tiberije je poslao nekoliko jedinica kako bi sprijeio napredovanje naprijatelja u sluaju da odlue krenutina Italiju. Marcus Valerius Messalla Messallinus je uspio odbiti neprijateljsku armiju od oko 20.000 vojnika

i zabarikadirati se u utvrenSisciu(dananjiSisak,uHrvatskoj)gdje je saekao dolazak Tiberija. Za tovrijeme Aulus Caecina Severus je odbranioSirmium i odbio Breuke do rijekeDrave uz velike gubtike.

Tiberije je stigao na podruje ratnih deavanja krajem godine kada je ve veliki dio teritorija sve doJadrana bio izgubljen sa izuzetkom dva navedena utvrena mjesta. Traanisu se pridruili sukobu na

strani Rimljana.

Ustanici su dralimons Almus (Fruka gora), sjeverno od Sirmiuma, gdje su uspeli odoljeti traanskojkonjici kralja Remetalka I. Traani su imali zadatak i da sprijee invaziju na Makedoniju i to im je uspjeloali na jedvite jade.

7. godina p. n. e.

Druga godina: Tiberije koncentrie ak deset legija u Sisciji.

Avgust, poto nije bio uvjeren da e Tiberija uspjeti smiriti Dalmaciju dovoljno brzo, u zonu operacijaposlao je i Germanikusa, koji tada bio tekkvestor.

Tiberijeva taktika bila je jasna. Trebalo je spojiti dvije rimske armije; onu iz Ilirikuma i onu iz Makedonije i

to na linijiSiscia-Sirmium kako bi razdvojio snage ustanika: panonsku grupu na sjever od rijekeSave a

dalmatsku na planinsko podruje Bosne. No, za to su mu bile potrebne i dodatne trupe. Nastavilo se saprikupljanjem dodatnih kohorti dobrovoljaca a dole su i jo dvije legije (Legio IIII Scythica iLegio V
https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_vojskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_vojskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sisakhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sirmium&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Dravahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Fru%C5%A1ka_gorahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Fru%C5%A1ka_gorahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kvestorhttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Siscia&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sirmium&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Savahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_IIII_Scythica&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_IIII_Scythica&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_V_Macedonica&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Rivolta_pannonica_7_jpg.jpghttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_V_Macedonica&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Legio_IIII_Scythica&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Savahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sirmium&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Siscia&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Kvestorhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Fru%C5%A1ka_gorahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Tra%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dravahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sirmium&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sisakhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_vojskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_vojska


17/120

17

Macedonica) na istoni front pod komandom Marka Plauzia Silvana, guvernera Galacije i Panfilije. Ovedvije legije pridruile se se onim pod komandom Cecina Severa tako da ih je ukupno bilo pet - jednakokao i onih koje je Tiberije koncentrirao kod Siscie. Sada je Tiberije raspolagao sa dovoljno moi dakontrolie cijelu dolinu Save, na pomenutoj liniji Siscia-Sirmium.

Prve vojne operacije u 7. godini n. e. su poele na istoku, s pomjeranjem legija pod komandom CecineSevera i Plaucija Silvana na zapad. Ustanici su ih namjeravali blokirati na tom putu i sprijeiti spajanje saTiberijem. Rimska prethodnica se pokuala utvrditi i saekatih dolazak preostalih jedinica no, Iliri su seiznenada sruili na njih i zamalo ih naterali u rasulo koristei pri tome taktiku slinu onoj koju

jeHanibalprimijenio ubici kod Trazimenskog jezera.

Bitka se odigrala u movarama Volcee (rijekaVuka). Rimljani su umalo poklekli silovitim naletimaustanika ali, na kraju je prevagnula eljezna disciplina i upornost disciplinovanih legija. Severo i Silvanosu ipak doveli trupe do Siscie i spojili se sa Tiberijem. Ova bitka je ocijenjena kao jedna od moguih

velikih katastrofa rimske vojske koja je "za dlaku" izbjegnuta.

Ostvarivi premo u dolini Save, Tiberiju je preostalo da ojaa pozicije gradnjom utvrenja i time sprijeiponovno spajanje snaga ustanika a zatim da ih jednu po jednu eliminira. Do kraja godine Tiberije je

naredio istovremene napade na nekoliko neprijateljskih poloaja. U ovim akcijama je uestvovao iGermanikus pobijediviMezeje.

Prije poetka zime Tiberije je odluio da se dvije legije vrate u Meziju (vjerovatno uNaisus -Ni)radisprijeavanja upadaDaana,tri legije su se vratile u Sirmium a preostalih pet je ostalo sa njim u Sisciji.

8. godine p. n. e

Trea godina: Panonska plemena su poraena.

Dio rimske vojske stacionirane oko Siscije se brzo pokrenuo ka istoku i negdje u dolini rijeke Bosne

odnijela novu pobjedu nad pobunjenim Panoncima. Tiberije je bio strpljiv i oprezan strateg to mu je uzoskudice na strani neprijatelja i izdaje naroito pospjeene potkupljivanjem, osiguralo polaganu alisigurnu pobjedu (Tiberije je jasno koristio strategije sprene zemlje" idivide et impera). Za ustanike je
https://bs.wikipedia.org/wiki/Hanibalhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Trazimenskog_jezerahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vukahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Mezejihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Naisus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Da%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Da%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Da%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Rivolta_pannonica_8.jpghttps://bs.wikipedia.org/wiki/Da%C4%8Danihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Naisus&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Mezejihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vukahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Trazimenskog_jezerahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hanibal


18/120

18

vjerovatno bila najporaznija predaja Batona koji je predvodio Breuke. Baton Dezitijatski je saznao za to,

zarobio je svog imenjaka i sa svojim savjetnicima donio odluku da se on pogubi. Istovremeno je uspio

ponovo pridobiti Panonce za nastavak borbe. No, rimske snage pristigle iz Sirmiuma ponovo odnose

pobjedu.

Baton je tada donio odluku da se povue u planine na jugu. Zatvorio je sve prilaze ka Bosni a Rimljani su

u meuvremenu konano porazili Breuke.

Tiberije je tokom zime paljivo isplanirao djelovanje na tekom bosanskom terenu rasporedivi svojevojskovoe tako da su drali pobunjenike teritorije pod okruenjem a on sam se vratio u Rim kako bi

podnio izvetaj Avgustu.

9. godina p. n. e

etvrta godina:Tiberije se iz tri pravca spopta ka obali i stavlja pod kontrolu cijelo podruje.

S poetkom godine, sukobi su nastavljeni. Germanikus se istako vojnom vjetinom i hrabrou tokom

voenja usjenih akcija i osvajanjem utvrenjaSplono (moguePljevlja)i Raetinum. Ostali generali suimali slian uspjeh osvojiviSeretium no, pobunjeno stanovnitvo se jo uvijek nije sasvim predavalo.

Zato je August odluio da ponovo poelje Tiberija u Dalmaciju i rat konano privede kraju. Tiberije jepodijelio vojsku u tri dijela:

Desno krilo (istok) - Marko Plaucije Silvano je dobio zadatak da krene iz Sirmiuma prema Dalmaciji

kreui se dolinom rijeke Bosne.

Lijevo krilo (zapad) - Marco Emilio Lepido, novi legat za Iliriju, krenuo je na jug iz Siscije rijekomGlinom.

Sredina - Tiberije i Germanikus su vjerovatno ili uz rijekeVrbas iUnapravcemprema Andretiumu (kodSalone), gdje se Baton bio povukao.

Tu je bila i etvrta grupa, pod komandom guvernera Dalmacije koji je "istio" obalu od ustanika. Dakle,Tiberije se polako pribliavao Andretiumu dok su pred nastupom rimskih snaga padala posljednjauporita ustanika, neka u borbi a neka i bez borbe. Andretium je stavljen pod opsadu koja je zakljuenadugom i tekom bitkom pod njegovim zidinama i Batonovom predajom.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Pljevljahttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Glina_(rijeka)&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Vrbashttps://bs.wikipedia.org/wiki/Unahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Salonahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Rivolta_pannonica_9.jpghttps://bs.wikipedia.org/wiki/Salonahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Unahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vrbashttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Glina_(rijeka)&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Pljevlja


19/120

19

Rimski trijumf .Za ovu pobjedu Tiberije je jo jednom proglaenimperatorom i skupa sa Germanikusompoaen ceremonijomtrijumf.

Napomene

Neobina je bila rimska politika prema Iliriji, Ilirija bila je tako blizu a Rim je tek nakon Velikog ilirskog

ustanka efektivno pacifikovao ovo podruje i ostvario punu kontrolu nad njim. Prije toga Rim je ve bioosvojio daleke krajeve na oba kraja Mediterana. Osim toga, bilo je poznato da Ilirija ima veliko rudno

bogatstvo i druge vane resurse. Prije Ustanka, Rim se zadovoljavao kontrolom tek nad istonom obalomJadrana i uskim pojasom zalea.

Dati period bio je nepovoljan za Rim; bilo je pobune uAfrici,piraterije u morima okoSardinije,nedostatak

novca i sl. Nakon Ustanka i tekog poraza u Teutoburkoj umi, Rim je izgubio svaku volju za daljuekspanziju prema sjevernoj i centralnojEvropi.

Unitavanja po cijeloj Iiriji tokom sukoba su bila ogromna i ostavila su teke posljedice na stanovnitvo.Ipak, nakon prestanka sukoba Rim nije vrio odmazdu ni masovno porobljavanje preivjelih. NakonUstanka Rim vodi pravedniju politiku i mudriju upravu u Ilirikumu i uspostavlja drugaiju administrativnu

podjelu razdvojivi provinciju na dvije;Panoniju iDalmaciju.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Afrikahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sardinijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Evropahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Panonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Panonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Panonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Evropahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sardinijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Afrika


20/120

20

Ban Kul in

Kul in banje bio bosanski ban koji je vladaoBosnom od1180.do1204.godine. Poznat je posvojoj

povelji.Bio je jako znaajan vladar. Za vrijeme njegove vladavine Bosna doivljava razvoj. Ostao je jakoupamen u narodu, pa tako postoji izrekaOd Kulina bana i dobrijeh dana. Prvo je vladaokaovazal Bizanta a zatim kao vazal Ugarske, ali je zbog unutranjih sukoba u Ugarskoj, Kulin bio vazal uoima Ugarske, ali vazalstvo prema Ugarskoj u to vrijeme nije postojalo.

Pori jeklo

Porijeklo bana Kulina nije sigurno. Neki izvori[navode da je ban Kulin bio sin bana Boria, ali za to je

mala mogunost. Ali je Kulin sigurno bio u srodstvu sa banom Boriem. Mogue je da je Kulin roen udananjojSlavoniji.Na vlast je postavljen ve oko1172. godine od straneBizanta,ali je nakon smrtiManuela I Komina (sebe nazivao carem Bosne)

Vladavina

Poetak vladavine

Kao to je pomenuto vladavinu je zapoeo kaovazalbizantijskog cara,a zatim kao vazalugarskog kralja.S izuzetkom jednog vojnog pohoda, koji je protivBizantije vodio1183.godine,Bosnaje njegovu

vladavinu provela u miru i znaajno ekonomski napredovala.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_u_srednjem_vijekuhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1180https://bs.wikipedia.org/wiki/1204https://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vazalhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Slavonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Slavonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1172.https://bs.wikipedia.org/wiki/1172.https://bs.wikipedia.org/wiki/Bizanthttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vazalhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Spisak_bizantijskih_carevahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Spisak_ugarskih_vladarahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bizantijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1183https://bs.wikipedia.org/wiki/Srednjovjekovna_Bosnahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Srednjovjekovna_Bosnahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1183https://bs.wikipedia.org/wiki/Bizantijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Spisak_ugarskih_vladarahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Spisak_bizantijskih_carevahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vazalhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bizanthttps://bs.wikipedia.org/wiki/1172.https://bs.wikipedia.org/wiki/Slavonijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Vazalhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1204https://bs.wikipedia.org/wiki/1180https://bs.wikipedia.org/wiki/Bosna_u_srednjem_vijeku


21/120

21

Rat protiv Bizanta

Dananja teritorija Bosne i Hercegovine sa granicama Kulinove Bosne (svjetloplavo).

Kulin je 1183. godine vodio svoju vojsku s snagama Ugarske pod vostvom kralja Bele,koji je upravopokrenuo napad na Bizant zajedno sa Srbima pod vodstvom velikog upana Srbije,Stefana Nemanje.Uzrok rata je bio postavljanje Andorika Komina na bizantski carski prijestol, koji nije bio priznat od

Ugarske. Bez potekoa Bizantijci su potisnuti iz doline Moravesve do Sofije, ugarska koalicija jeopljaakalaBeograd,Branievo,Ni,Ravno iSofiju.U vrijeme bitke Kulinova Bosna se prostirala odDrine na istoku doKrajeva na zapadu i od Save na sjeveru do Neretve na jugu.

Hereza i Bogum il i

Za vrijeme bana Kulina javljaju se prve vijesti o irenju heretikog uenja u Bosni, koje je uzelo tolikomaha da ga je prihvatio ban Kulin sa porodicom i s mnogo naroda. O tome je papauInocenta

III obavijestio zetski knezVukan Nemanji,ve 1199. godine.

Sve do ovog pisma kneza Vukana nije se pojava heretika i njihovog uenja u Bosni smatralo ozbiljnim.Nakon pisma kneza Vukana papa je odluio poduzeti odreene mjere da se hereza u Bosni uniti. Papase ve 1200. godine obratio ugarskom kraljuEmeriku,trei intervenciju protiv Bosne. Emerik je prihvatio

papin poziv. Time je zapoela bliska suradnja izmeu pape, Emerika i Vukana Nemanjia.Ovaj saveztreba gledati politike prirode jer i Emerik i Vukan su eljeli stei vlast nad Bosnom. Vukan je bionezadovoljan titulom zetskog kneza umjesto titulom srpskog kralja. Dok je Emeriku trebao povod za

napad na Bosnu. iz ovga je jasno da Kulin nije bio nikakav ugarski vazal jer se Emerik alio papi da jeKulin odveo neke kraneiz Srbije.

Bil inop ol jska izjava

Pred opasnosti od kriarskog rata, Kulin odmah je pokazao da u pogledu vjere eli da prihvati sve to odnjega trai rimska kuija. U pismu rimskoj kuriji pravadao se da nije znao razlikovati heretike iprave
https://bs.wikipedia.org/wiki/Bela_IV,_kralj_Ugarskehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Nemanjahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Moravahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Beogradhttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Brani%C4%8Devo&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Brani%C4%8Devo&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Brani%C4%8Devo&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/wiki/Ravnohttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sofijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Donji_Krajihttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Inocent_III&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Inocent_III&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Vukan_Nemanji%C4%87&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Vukan_Nemanji%C4%87&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Vukan_Nemanji%C4%87&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Emerik,_kralj_Ugarskehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Emerik,_kralj_Ugarskehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bilinopoljska_izjavahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Kulin_ban_BiH(1180).pnghttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bilinopoljska_izjavahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Emerik,_kralj_Ugarskehttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Vukan_Nemanji%C4%87&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Inocent_III&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Inocent_III&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Donji_Krajihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sofijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ravnohttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%A1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Brani%C4%8Devo&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Beogradhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Moravahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Nemanjahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bela_IV,_kralj_Ugarske


22/120

22

vjernike te da je spreman primiti svaku pouku, u smislu da papa poalje izaslanika u Bosnu. Papa jeprihvatio Kulinov zahtjev i u Bosnu poslaoIvana Kazamarisa,svog izaslanika.

Papin izaslanika uz pratnju dubrovakog arhieakona Marina, stigao je u Bosnu poetkomaprila1203. godine. Odmah je na Bilinom polju pored rijeke odrao sabor sastarjeinama krstjanabanomKulinom, njegovim asnicima i narodom. Ispitivanjem starjeina ustanovio je da su njihova

vjerovanja iskrivljena. Zato je od starjeina zatraeno da se odreknu bitnih taaka svog uenja. Oni su nato pristali i ve8. aprila 1203.potpisali akt o odbacivanju heretikog uenja. Akt je potpisao i sam banKulin i arhiakon Marin. Kazamaris je tako obavio posao kako mu je naredio papa, pa se zatim zaputio uUgarsku. Pismom iz juna 1203. Kazamris je izvjestio papu da je pitanje bosanskih heretika rjeeno. Ustvarnosti in odricanja je bio Kulinov taktiki potez.

Porodica

Pretpostavlja se da je bio blizak srodnikbana Boria.Njegova sestra bila je supruga zahumskogknezaMiroslava,brata rakog velikog upanaStefana Nemanje.Njegova supruga bila jebanica

Vojslava,a sinban Stjepan.Ban je imao jo jednog sina kojeg je sa sobom poveo Ivan de Kazamaris sajo dvojicom bosanskih krstjana Ljubinom i Bragetom. Oni su sa Kulinovim sinom poloili zakletvu predkatolikim nadbiskupom i ponovili obeanje da e se pridravati svih obaveza. Ukoliko bi ban svjedno

podravao i titio heretike, bio bi duan platiti 1000 maraka srebra, koju bi podjelili rimska kurija i kraljevablagajna.

Povel ja Kulina bana

Povelja Kulina Bana iz 1189.

Iz njegovog vremena sauvan je prvi pismeni dokaz postojanja narodnog bosanskog jezika. Radi seoPovelji Kulina bana,napisanoj29. augusta1189.
https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Ivan_de_Kazamaris&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/1203.https://bs.wikipedia.org/wiki/8._aprilhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Miroslavhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Miroslavhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Nemanjahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Banica_Vojslavahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Banica_Vojslavahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Stjepanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_Banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/29._augusthttps://bs.wikipedia.org/wiki/1189https://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Poveljakulinabana_original.gifhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1189https://bs.wikipedia.org/wiki/29._augusthttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_Banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Povelja_Kulina_banahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Stjepanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Banica_Vojslavahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Banica_Vojslavahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stefan_Nemanjahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Miroslavhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ban_Bori%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/8._aprilhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1203.https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Ivan_de_Kazamaris&action=edit&redlink=1


23/120

23

...Ja, ban bosanski Kulin, obeavam tebi, knee Krvau, i svim graanima Dubrovanima praviVam pri jatel j bit i od sada i dov i jeka.

I pravicu drati s Vama i pravo povjerenje, dokle budem iv.

Svim Dubrovanima koji hode kuda ja vladam, trgujui, gdje god se ele kretati, gdje god koji

hoe, s pravim povjerenjem i pravim srcem, bez ikakve zlobe, a ta mi ko da svojom voljom kaopoklon, nee im biti od mojih asnika sile, i dokle u mene budu, davat u im pomo kao i sebi,koliko se moe, bez ikakve zle primisli. Neka mi Bog pomogne i ovo sveto Evanelje...

Ova povelja poznata je kao rodni list bosanske dravnosti. U njoj s e navodi da Bosna ima svoga vladara,prijestolje, odnosno svoju vlast, i da je ureena zemlja.

Ploa Kulina bana

Ploa Kulina bana naena kodVisokog

Opis ploe

Ovu plou dao je ispisati ban Kulin. Ploa je bijela miljevina, irok 66,5 cm, visoka 53 cm, na gornjemdesnom i na donjem lijevom rubu je malo oteena, inae vrlo dobro sauvana. U gornjem dijelu ploeuklesan je u etiri reda natpis, koji zauzima irinu od 9 cm. Slova prvog reda uklesana su pokrupno, ali susve manja, a u etvrtom redu pri kraju jedva se i vide.

Ispod ovog natpisa razdijeljena je ploa izboenim prugama u est polja, a u svakom polju urezano je pojedno kolo. U svakom kolu opet uklesan je po jedan krst. U prvom kolu taj krst je malen, neto nakrivljen,a opasan je sa dva koncentrina kola, koja prikazuju ornament sukane vrpce. U sljedea dva kola krstovisu irokih izvitih krakova, a oblikom i veliinom jednaki su. I naredna dva krsta u donjem redu jednakogsu oblika, ali su im krakovi ravni te se na zavretku proiruju u trouglaste latice, a krst u estom kolutunainjen je od etiri trouglata krila. U svih ovih krstova kraci su jednaki kao u takozvanog maltekog krsta,a na svim, izuzev prvi, urezani su razliitom rukom i nejednakim slovima po manji natpisi.

Natpis na elu ploe vrlo je razgovjetno urezan, ali nije mogue posve sigurno ustanoviti potpuni tekst,poto je na desnom kraju odlomljen. Nedostaje oko desetak, dvanaest slova.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Visokohttps://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Plocakulinabana.GIFhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Visoko


24/120

24

Tekst ploe

Natpis sa ploe glasi:

Siju crkv ban Kulin zida.

e g d..jeni Kuevsko Zagorie

i nade na nu grom( i) u Podgorie Sljepiit:

i postavi svoj obraz (za ili nad) pragom:

B(og) dai banu Kulinu zdravie i banici Vojslavi.

Natpis se odnosi na jednu crkvu, koju je ban Kulin sazidao u kuevskom Zagorju i na nju i na PodgorjeSljepi pade ili nade kako pie grom, te ju ban vjerovatno iznova sazidao i postavio svoj obraz nad

pragom. Pod tim obrazom valjda nije ba nuno razumijevati portret banov, nego samu plou, koju

opisujemo, jer u staro vrijeme nazivala se svaka slika ili skulptura pa i natpis obrazom. Natpis zavrujeeljom, da Bog da zdravlje banu i banici, te iz njega doznajemo da se Kulinova ena zvala Vojslava.

Vrijeme kada je nainjen ovaj natpis, moe se utvrditi prilino tano. Poznato je, da je ban Kulin saostalom vlastelom svojom tek8. aprila1203.na zboru u Boljinom polju na Bosnipreao na katolikuvjeru, a do tada bijae pristaa bosanske crkve, bogumilske, a kao Bogumil nije mogao da gradi crkve. Stoga ovaj natpis, koji se odnosi na gradnju Kulinove crkve, stavlja se u razdoblje od godine 1203. do kraja

godine 1204, kad se Kulin zadnji put spominje. Kulinovu suprugu nalazimo u tom natpisu prvi put

spomenutu pod imenom Vojslava.
https://bs.wikipedia.org/wiki/8._aprilhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1203https://bs.wikipedia.org/wiki/1203https://bs.wikipedia.org/wiki/8._april


25/120

25


26/120

26

Stjepan Dabia, kralj Bosne

Stjepan Dabia(nakon 1339 -8. septembar1395)je bio bosanski kralj koji je vladao Bosnom u perioduod1391.do1395.godine. Za vrijeme Dabiine vladavine jaaju uticaji bosanskih velikaa i mjeanjeUgarske u bosanske politike poslove. Dabia je uspio ouvati Bosnu iz perioda kralja Tvrtkado1394. godine kada je izgubio Hrvatsku i Dalmaciju.

Pori jeklo

Dabiino proijeklo nije sasvim razjanjeno. Bio je vanbrano dijete, unuk banaStjepana I,ali izvori serazilaze po pitanju kojeg od dva mlaa Stjepanova sina je Dabia bio sin.

Jedna grupa izvora navodi da je Dabia bio vanbrani sin kneza Ninoslava,dok drugi smatraju da je biovanbrani sinkneza Vladislava.Vano je uzeti u obzir da je knez Ninoslav umro prije 1315. godine aDabia je roen nakon 1339. godine jer Dabia je bio mlai od kralja Tvrtka I.

Druga grupa izvora tvrdi da je da je bio mlai vanbrani sinVladislava Kotromaniai polubrat Tvrtka I,ako ne i zakoniti sin Vladislava iJelene ubi.Kako jeTvrtko I roen1338.ili najkasnije1339.godine, aDabia je po toj teoriji njegov mlai (polu)brat, slijedi da je Dabia roen nakon1339.godine.
https://bs.wikipedia.org/wiki/8._septembarhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/1391https://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/1394.https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_I_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ninoslav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1315.https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_Ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/1338https://bs.wikipedia.org/wiki/1339https://bs.wikipedia.org/wiki/1339https://bs.wikipedia.org/wiki/1339https://bs.wikipedia.org/wiki/1339https://bs.wikipedia.org/wiki/1338https://bs.wikipedia.org/wiki/Tvrtko_Ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1315.https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ninoslav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_I_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1394.https://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/1391https://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/8._septembar


27/120

27

PremaMavru Orbiniju,Dabia je podravaoStjepana Vuka u njegovoj pobuni protiv Tvrtka I1366.godine. I imao posjede u dolini Neretve okoKonjica.Nakon pobune protiv Tvrtka I Dabia je izgubio svoje

posjede i nije se pojavljivao u politikom ivotu Bosne. Sa Tvrtkom se pomirio potraj 1380-ih, jer se napoetku juna1390.nalazio na kraljevskom dvoru uSutjesci.

Vladavina

Na prijestolje je doao poslije smrti Tvrtka I. Za kralja je izabran vjerovatno zato to je bio star i nemoan,to je plemstvu davalo veu kontrolu nad dravom, ali moda i zato to je bio najstariji Kotromani. Onjegovoj starosti svjedoi i injenica da je spominjan u diplomatskim zapisima jo 1358.godine. Uglavnom Dabia je nakon preuzimanja kraljevske titule uzeo imeStjepan, kao titulu. Dabia jeobavijestio Mleane, Dubrovane iNapulj o svom stupanju na bosanski prijestolj. Zatim Dabiu su priznaliMleani i 1. juna1391.primili ga za graanina, potom 15. juna i Dubrovani.
https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavro_Orbini&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavro_Orbini&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vukhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1366https://bs.wikipedia.org/wiki/Konjichttps://bs.wikipedia.org/wiki/1390https://bs.wikipedia.org/wiki/Kraljeva_Sutjeskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1358https://bs.wikipedia.org/wiki/Napuljhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1391https://bs.wikipedia.org/wiki/1391https://bs.wikipedia.org/wiki/1391https://bs.wikipedia.org/wiki/Napuljhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1358https://bs.wikipedia.org/wiki/Kraljeva_Sutjeskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1390https://bs.wikipedia.org/wiki/Konjichttps://bs.wikipedia.org/wiki/1366https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vukhttps://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavro_Orbini&action=edit&redlink=1


28/120

28

U prvim godinama svoje vladavine je uspio da sauva neokrnjene granice bosanske drave iz dobaTvrtka I. Najprije gradoviSplit,Trogir,ibenikpodtaknuti od Dubrovana su poeli pokazivatineposlunost kralju Dabii. Ovo stanje je odgovaralo mladom kraljuSigismundu Luksemburkom.Napuljski kraljLadislav takoer je jae istaknuo svoja prava na Hrvatsku i Dalmaciju povjerivi u ljeto1391. visoke slube Ivaniu Horvatu iHrvatiniima,Vuku i Hrvoju, a zaobiao je Dabiu, koji u Veneciji nezastupa njegove interese, kao to je to inio Tvrtko I, nego Horvat. Ipak, Bosna je ostala u taboru pristaanapuljske stranke.

U proljee1392.godine odbio je jednu tursku provalu u Bosnu. Razdor izmeu Dabie i bosnanskihvelikaa s jedne strane i voa hrvatskog plemstva s druge strane iskoristio je ugarski kraljSigismund daih slomije. Najprije Sigismund je elio pokrenuti kriarski rat protiv Bosne, ali nije upsio. Zatim je razorioDobor. Sigismund je u augustu 1394. pogubio veliki broj hrvatskih velikaa. Poto je razorio uporitehrvatskih velikaaDobor1394.godine, a njih zarobio, ugarskom kralju potinio se i Dabia. Bosanski kraljse odrekao vlasti nadHrvatskom iDalmacijom,primio vazalne odnose i zajedno s vlastelom sloio se da

poslije njegove smrti krunu Bosne preuzme Sigismund, muunukeStjepana II Kotromania.Tako suunitene tekovine mone bosanske drave iz perioda Tvrtka I i njen uticaj naBalkanu.Bilo je nemogueda se u Bosni odri jedinstvo jer su stvarni problemi u Bosni dolazili iz unutranjosti zbog uticajabosanskihKosaa,Pavlovia,Hrvatinia.

Dabia je umro8. septembra1395.godine uKraljevoj Sutjesci i sahranjen je uBobovcu. Budui da jenadivio svoju rodicu, ugarskukraljicu Mariju, po ijem nasljednom pravu je igmund bio izabran zaDabiinog prijestolonasljednika, vlastela je odluila da bosansko prijestolje nee pripasti igmundu.Nastupio jeinterregnum tokom kojeg je vladala Dabiina udovica,Jelena Gruba

Povelja kralja Dabie

Ova darovnica kralja Dabie je izdata unuci kralja Dabie, Vladavi i njenom muu Juraju Radivojeviu. Upovelji se spominje Dabiina kerStana Kotromani.Dabiina darovnica keri Stani izdata je uSutjesci rukoju kraljevstva mi logofeta Tomaa Luca,u prisustvu najznaajnijih bosanskih prvaka onogvremena. Naravno rije je o Veljacima.

Povelja kralja Dabie unuci Vladavi i keri Stani (na povelji se nalazi potpis kralja Dabie ispisancrvenim slov ima).
https://bs.wikipedia.org/wiki/Splithttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trogirhttps://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ibenikhttps://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ibenikhttps://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ibenikhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sigismund_Luksembur%C5%A1kihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sigismund_Luksembur%C5%A1kihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sigismund_Luksembur%C5%A1kihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ladislav,_kralj_Napuljahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/1392https://bs.wikipedia.org/wiki/1392https://bs.wikipedia.org/wiki/Sigismund,_car_Svetog_Rimskog_Carstvahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Doborhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1394https://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Marija,_kraljica_Ugarskehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Balkanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Balkanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kosa%C4%8Dehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kosa%C4%8Dehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kosa%C4%8Dehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Pavlovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Pavlovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Pavlovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/8._septembarhttps://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/Kraljeva_Sutjeskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bobovachttps://bs.wikipedia.org/wiki/Interregnumhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_Grubahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stana_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stana_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Povelja_kralj_Dabisa.JPGhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stana_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_Grubahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Interregnumhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bobovachttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kraljeva_Sutjeskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/8._septembarhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Pavlovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Kosa%C4%8Dehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Balkanhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Marija,_kraljica_Ugarskehttps://bs.wikipedia.org/wiki/Dalmacijahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1394https://bs.wikipedia.org/wiki/Doborhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sigismund,_car_Svetog_Rimskog_Carstvahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1392https://bs.wikipedia.org/wiki/Hrvatini%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ladislav,_kralj_Napuljahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Sigismund_Luksembur%C5%A1kihttps://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ibenikhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Trogirhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Split


29/120

29

Stana

Izvoli kraljevstvo mi,po obiaju gospotstva,

svaki blagi i dob ri obraz skazovati i tvo ri t i

mirnim slugam,a najlie sukrvnikom i edom

svojim,tvore emilosti i zapisanija vsakomu,

e po viri i dostojaniju jego.

Takode,stvori milost kraljevstvo mi,i s

bogo l jub imom gospo jom,bogom darovanom mi

kral j icom Jelenom,kraljevstva mi vsepoetnomu

ditetovi mojej,keri Stani,dasmo joj nae selo

go spod sko u Hlmsci zemlj i ,u ime Veli jake,s vsim i

pravim i kotari i mejami.

I da se to selo n e odnime go spo j i Stani,za nje

ivota nikadare.A nakon nje ivota to selo

dajemo knezu Juriju Radivojeviu i njegovi

kunici,a nje keri Vladici,i njiju ditci i njih

posl idnjemu,viku vikom e da jest p lemeni to.


30/120

30

Porodica

Jedino preivjelo dijete roeno iz braka Stjepana Dabie i Jelene Grube bila je kerkaStana.Staninaker, ije se ime navodi kaoVladava i Vladika , udala se zaJuraja Radivojeviajo za ivota svoga dedeDabie i nane Grube, to potvruje Dabiina povelja iz1395.kojom kralj poklanja seloVeljaci na upravusvojoj keri Stani, s tim da poslije njene smrti upravu nad selom naslijede Vladava (Vladika) i njen

mu. Dabiina unuka Vladava (Vladika) je imala djecu jo za vrijeme Dabiinog ivota i vladavine.Potomci kralja Dabie su bili lanovi iz porodiceVlatkoviaod kojih je bio istaknutIvani Vlatkovi,unukDabiine unuke Vladave. Dabia je imao sina nepoznatog imena, kojeg je Dabia nadivio.
https://bs.wikipedia.org/wiki/Stana_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladava_(Vladika)https://bs.wikipedia.org/wiki/Juraj_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Juraj_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Juraj_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/Velika_(Veljaci)https://bs.wikipedia.org/wiki/Bogav%C4%8Di%C4%87i-Radivojevi%C4%87i-Jurjevi%C4%87i-Vlatkovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bogav%C4%8Di%C4%87i-Radivojevi%C4%87i-Jurjevi%C4%87i-Vlatkovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Bogav%C4%8Di%C4%87i-Radivojevi%C4%87i-Jurjevi%C4%87i-Vlatkovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Ivani%C5%A1_Vlatkovi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ivani%C5%A1_Vlatkovi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ivani%C5%A1_Vlatkovi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Ivani%C5%A1_Vlatkovi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Bogav%C4%8Di%C4%87i-Radivojevi%C4%87i-Jurjevi%C4%87i-Vlatkovi%C4%87ihttps://bs.wikipedia.org/wiki/Velika_(Veljaci)https://bs.wikipedia.org/wiki/1395https://bs.wikipedia.org/wiki/Juraj_Radivojevi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladava_(Vladika)https://bs.wikipedia.org/wiki/Stana_Kotromani%C4%87


31/120

31

Tvrtko I Kotromani,kral j Bo snePori jeklo

Tvrtko je bio najvjerovatnije najstarije dijete roeno iz braka Vladislava Kotromania i Jelene ubi. KraljTvrtko je roen oko 1338. godine, dok je njegov vanbrani polubratStjepan Dabiaroenoko1339. godine. Pored Tvrtka Vladislav i Jelena su imali jo jednog sina: Stjepana Vuka,koji je roenoko 1345. godine. Mogue je da su Tvrtkovi roditelji imali jo dvije keri,Katarinu,koja je bila groficaCelja i majka Hermana II Celjskog iMariju Helfentajn,koja je bila udata za helfentajnskog gorfa Ulirha.Tvrtko je sa samo petnaest godina postao ban Bosne. Po pravilu, nakon smrti banaStjepana II bansku
https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1ahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1ahttps://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1ahttps://bs.wikipedia.org/wiki/1339.https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vuk_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vuk_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Katarina_Kotromani%C4%87_(celjska_grofica)https://bs.wikipedia.org/wiki/Marija_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Marija_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Marija_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Katarina_Kotromani%C4%87_(celjska_grofica)https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Vuk_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1339.https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_Dabi%C5%A1a


32/120

32

ast je trebao preuzeti Tvrtkov otac, knezVladislav.Vladislav je bio teko bolestan, pa je nasljedna pravaprenio na Tvrtka. Tako je Tvrtko vladao kao ban pod regenstvom oca. Vladislav je ve sljedee godinepreminuo1354,tako da je Tvrtkov regent postala kneginjaJelena ubi.

Dolazak na vlast i odno si sa Ludo vikom Ugarskim

Godine 1353. umro je banStjepan II Kotromani.Bosansko prijestolje naslijedio je Tvrtko, sin gospodinakneza Vladislava a sinovac velikoga i slavnoga gospodina bana Stepana. Ugarski kralj Ludovik oeniose bosanskom princezom Elizabetom 20. juna 1353, neposredno pred smrt njenog oca Stjepana II.

Ludovik je zahtijevao od Tvrtka da mu na osnovu batinskih prava gospoe mlae kraljiceElizabete preda svu zemlju Humsku sa svim tamonjim utvrenim gradovima. Budui da Tvrtko isprvanije mogao da stekne dovoljnu podrku plemstva, Ludovik je bio u prilici da ga natjera na posjetuUgarskoj 1357. i predaju ovih teritorija. Ludovik I je Tvrtku i njegovom mlaem bratu Vuku potvrdio vlastnad Bosnom i Usorom i to, kako se doznaje iz pisma arhiakona beinskog Gala, pod sljedeimuslovima:

da ban iz zemlje istjera patarene i heretike

da iskazuje potpunu vjernost gospodinu kralju

da slui u svakom njegovom pohodu kad gospodin kralj bude zatraio to od njega

da e on sam ili njegov brat da stalno borave na kraljevskom dvoru.

Rat sa Ugarskom

Nije do kraja poznat stvarni uzrok ovog rata. Sam Ludovik u jednoj povelji pie da je odredio arhiepiskopaostrogonskog Nikolu ipalatina Nikolu Konta (lat. Nicolaus Conth) da osvoje na Usoru i iskorjene izBosne bezbrojno mnotvo heretika i patarena, dok kod Ivana arhiakona od Kikilea (lat. Ioannesarchidiaconus de Kikilew) stoji da ih je Ludovik poslao da unite drskost nekih pobunjenika. Ovo

posljednje e biti vjerovatnije. Naime, kao to je ope poznato, Ugarska je polagala pravo na ovu zemlju.

Ugari su u dva navrati napali na sjever Bosne:

U prvom navratu napali su na Donje Kraje, iji su se gospodari podijelili meusobno . Jedni su stali uzTvrtka, a drugi uz Ugare. Sa ovim napadom dovedena je u pitanje lojalnost nekih plemia. VlatkoVukoslavi, do tada lojalan Tvrtku, predao je neprijatelju vanu tvravuKlju.Meutim, Tvrtku tada

vjerno poslui vojvodaVukac Hrvatinikoji odbrani od Ugara Soko Grad u Plivskoj upi. Poslije togaugarska vojska je morala da se povue. Nekoliko godina kasnije Tvrtko je vojvodi Vukcu za njegovuvjernu slubu u ono vrijemekada se podvie na me ugarski kralj Ludovik, i prihodi u Plevu pod Sokoldodijelio grad u Pleve u ume Sokol sa vsom Plevom; vjerovatno je to bila njegova cijena.

Do drugog napada Ugara dolo je mjesec dana kasnije. Ovaj je bio uperen na Usoru. Jo jednom se

bosanska odbrana pokazala uspjenom. Ovog puta Ugari su zaustavljeni kod tvrave Srebrenik u Usorikoja je izdrala veliki napad. Tako je nekako izmeu 1358. i 1363. Tvrtko dovoljno ojaao da odolispoljnoj prijetnji. Izvori, meutim, ne govore nita o njegovim naporima u tom pravcu.

Pobu na vlastele

Ubrzo poslije istjerivanja Ugara iz Bosne, februara 1366. bosanska vlastela se pobunila protiv Tvrtka,

primoravi ga tako da pobjegne na ugarski dvor. Ugarski kralj primio je svog dojueranjeg neprijatelja.Pobunjeno plemstvo uzdiglo je Tvrtkovog mlaeg brata Vuka na bosansko prijestolje. Ne zna se tano da
https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vladislav_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/1354https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Jelena_%C5%A0ubi%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Stjepan_II_Kotromani%C4%87https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Klju%C4%8D_(tvr%C4%91ava)&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Klju%C4%8D_(tvr%C4%91ava)&action=edit&redlink=1https://bs.wikipedia.org/wiki/Vukac_Hrvatini%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vukac_Hrvatini%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Vukac_Hrvatini%C4%87https://bs.wikipedia.org/wiki/Srebrenikhttps://bs.wikipedia.org/wiki/Srebrenikhttps://bs.wikipedia.

Documents

BOSNAE,vladari srednjovjekovne Bosne