BOTE218Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme

Birinci Bölüm: Temel Kavramlar

Bayram Güzer

Temel Kavramlar

• Teknoloji Nedir?• Öğretim Teknolojisi Nedir?• Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi?• Sistem Nedir?• Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir?• Öğretimde Sistem Yaklaşımı Süreci– Analiz– Tasarım ve Geliştirme– Değerlendirme

2

Teknoloji Nedir?

• Galbraith (1967, s.12)– “Bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik

alanlara sistemli bir şekilde uygulanması”• Alkan (1987, s.14)– “Bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. Alanlardaki

sorunlara uygulanması”• Alkan (1987, s.15)– “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler,

yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli öğeleri” kapsar.

3

Teknoloji Nedir?

• Alkan (1987, s.15)– “bu öğelerin belirli bir düzende bir araya

getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir”.

• Kısaca, teknoloji bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir.

4

Teknoloğun Görevleri Nelerdir?Teknoloğun görevleri Konu: Uzaya insan gönderme fikri.

1 Temel kuram ve araştırmaları anlamak.

Fizik ve malzeme bilimi alanındaki temel kuramları ve bu alandaki araştırma bulgularını anlamak.

2 Görevler uygulamalar hakkında yeterince bilgi sahibi olmak.

Uzay mekiği, füze, ileri telekominikasyon araçları, olasılık planları gibi görevler ve uygulamalar hakkında yeterince bilgi sahibi olmak.

3

Kurumsal açıklamalar ve araştırma bulgularını uygulayıcıların görevlerini tamamlayabilmeleri için kullanabilecekleri bir biçime dönüştürmesi gerekir.

Geliştirilen teknolojiler ve yapılan araştırmalar ile ilgili bulguları ileride problem çıkması durumunda tekrardan gözden geçirilebilecek bir biçimde saklanacak yapıya dönüştürmeleri gerekir.

5

Öğretim Teknolojisi Nedir?• Heinich ve diğerleri (1993, s.16)– “İnsanların nasıl öğrendiği hakkındaki bilimsel

bilgilerimizin öğretme ve öğrenme problemlerinin çözümü için uygulanması”

• Öğretim Teknolojisi Komisyonu– İki ayrı tanım önermiştir.– “Yaygın bilinen anlamıyla öğretim teknolojisi, iletişim

devriminin yarattığı, öğretmen, kitap ve yazı tahtası yanında öğretimsel amaçlar için kullanılabilecek kitle iletişim araçlarıdır.• Televizyon, filmler, tepegöz projektörleri, bilgisayarlar ve

diğerleri.

6

Öğretim Teknolojisi Nedir?

• İkinci tanım;– “daha etkili bir öğretim sağlamak amacıyla,

öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı, insan ve maddi kaynakları birlikte kullanarak, öğretme ve öğrenme süreci bütününün belirli özel hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir (Reiser, 1987, s.11).”

7

Öğretim Teknolojisi Nedir?

• Öğretme-öğrenme süreci bir sistem yaklaşımı olarak ele alınmalıdır.

• Öğretim teknolojisi, öğretme-öğrenme kuramlarını en etkin biçimde uygulamaya dönüştürülmesi esnasında,

• Bu süreçlere sistematik ve bütüncül bir yaklaşım anlamı taşımakta,

• Ve araç-gereç bu sürecin öğelerinden biridir.

8

Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi?

• Alkan (1995, s.19)– Öğretim Teknolojisi;

• Eğitimin bir alt kavramıdır.• Belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yöntemlerini

dikkate alır.– Fen Öğretimi Teknolojisi– Dil Öğretimi Teknolojisi

• Belirli özel hedefler doğrultusunda eylemlerinin bütününü içeren sistematik bir yaklaşımı ifade etmektedir.– Öğretme-öğrenme süreçlerini tasarlama– İşe koşma– Değerlendirme – Geliştirme

9

Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi?

• Alkan (1995, s.19)– Eğitim Teknolojisi;

• “insanın öğrenmesi” olgusunun tüm yönlerini içeren problemleri sistematik olarak analiz eder.

• Bu problemlere çözüm bulmak üzere tüm unsurları işe koşar.– İnsan gücünü, bilgileri, yöntemleri, teknikleri, araç-gereçleri,

düzenlemeleri vb.• Eğitim teknolojisi bu işe koşma sonucunda

– Uygun tasarımlar geliştirir– Geliştirilen tasarımları uygular– Değerlendirir ve– Yönetir.

10

Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi?

• Alkan (1995, s.19)– Eğitim Teknolojisi öğretme-öğrenme süreçleri ile

ilgili özgün bir disiplini vurgular.– Öğretim Teknolojisi bir konunun öğretimi ile ilgili

öğrenmenin klavuzlanması etkinliğini ifade eder.– Öğretim Teknolojisi, öğretme sürecini sistem

yaklaşımı açısından ele almalı, araç-gereçlerin seçimi, tasarımı ve etkili kullanımını detaylı biçimde incelemelidir.

11

Sistem Nedir?

• Sezgin (1994)’e göre;– “Genel anlamda sistem, karşılıklı etkileşim içerisinde

bulunan unsurların, tasarlanan amaçları gerçekleştirmek amacıyla bir bütün meydana getirecek şekilde organize edilmesidir.”

• Sistemin parçaları, girdiler ve çıktılar açısından birbirlerine bağlıdırlar.

• Sistem arzu edilen amaca ulaşılıp, ulaşılmadığını tespit etmek için geri bildirim kullanır.

12

Sistem Nedir?

• Sisteme bir örnek;– Soğutma ünitesi (klima örneği)– Çeşitli parçalar birlikte çalışır– Termostat oda ısısını ayarlar– Termometre oda ısısını sürekli kontrol eder– Arzu edilen ısıya ulaşıldığında sistem kendisini

devre dışı bırakır.

13

Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir?

• Öğretim, insan davranışlarını istendik yönde değiştirmek için düzenlenen bir sistemdir.

• Bu sistemin en önemli unsurları;– Öğrenciler– Öğreticiler– Öğretim materyalleri– Öğretme-öğrenme ortamı

14

Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir?

• Bu süreçteki bütün unsurlarının önemi kavranmalıdır.

• Bu süreçteki bütün unsurların birlikte, etkili ve uyumlu çalışacak biçimde düzenlenmesi gerekir.

• Öğretme-öğrenme sürecinin planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve düzeltilmesi birbirini etkileyen bir süreçtir.

15

Öğretimde Sistem Yaklaşım Süreci?

• “Öğretimde sistem yaklaşımı” anlamında bazı zaman “Öğretim tasarımı” kelimesinin de kullanıldığı görülmektedir.

• Öğretimde sistem yaklaşımının unsurları şunlardır;– Analiz– Tasarım ve Geliştirme– Değerlendirme

16

Analiz

• Öğretimde sistem yaklaşımının ilk aşaması analizdir.

• Bu aşamanın amacı belli bir düzeyde, bir ders, kurs yada konunun öğretim amaçları belirlenir.

• İki tür amaç içerebilir;– Öğretim sonunda öğrencilere kazandırılması

planlanan amaçlar (Terminal Objectives)– Bu amaçlara ulaşmak için öğrencilerin öğretim

sırasında kazanması gereken önkoşul davranışlar (Enabling Objectives)

17

Analiz• Örnek;– Türkçe dersinde “okuduğu bir metni anlayabilme”

ifadesi, öğrencinin kazanması gereken nihai amacı belirtir.

– Bu amaca ulaşmak için aşağıdaki amaçları önceden (öğretim sırasında) kazanması gerekir.• “Okuduğu metnin ana fikrini çıkarma”• “Okuduğu metinde bilinmeyen bir kelimenin anlamını

konudan çıkarma”• “Okuduğu metni özetleme”

– Öğretim sırasında kazanılması gereken davranışlara önkoşul öğrenmeler de denir.

18

Analiz

• Öğrencilerin bilgi ve becerileri (giriş davranışları) planlama aşamasında dikkate alınmalıdır.

• Giriş davranışları dikkate alınmazsa hedef öğrenciler için çok güç yada basit olabilir.

• Bir ders, kurs yada konu için öğretimin tasarlanması süreci, ilgili öğretim amaçlarının saptanması ile başlar.

• Saptanan her bir amaç analiz edilerek öğrencilerin kazanmış olacağı davranışlar belirlenir.

19

Tasarım ve Geliştirme

• Bu aşamada, öğrencilerin amaçlarda belirtilen davranışlara sahip olma düzeylerini belirleyecek ölçme araçları (test maddeleri) geliştirilir.

• Geliştirilen test maddeleri, ön test, ara testler ve son testin oluşturulması için kullanılır.

• Ön testler şunları belirler.– Öğrencilerin derse/programa hazır olup olmadıkları– Derste kazandırılacak davranışların bazılarına önceden

sahip olup olmadıkları– Ders öncesi ek bir eğitime gerek duyup duymadıklarını

20

Tasarım ve Geliştirme

• Ara testler dersin işlenişi sırasında öğrencilerin ilerlemelerini gözlemlemek için kullanılır.

• Son testler ise öğrencilerin bütün olarak ders amaçlarına ulaşma derecelerini belirlemek için kullanılır.

• Tasarım ve geliştirme aşamasında ayrıca belirlenen davranışların öğrencilere nasıl kazandırılacağı üzerinde durulur.

21

Tasarım ve Geliştirme

• Davranışların öğrencilere nasıl kazandırılacağı aşağıdaki sorular sorular bulunur.– Hangi öğretme etkinlikleri öğrencilere istenen

davranışları kazandırır?– Hangi öğretim materyalleri öğrencilere istenen

davranışları kazandırır?– Hangi öğretim yöntem ve teknikleri öğrencilere

istenen davranışları kazandırır?

22

Tasarım ve Geliştirme

• Sistem yaklaşımında her bir aşama bir öncekinin üzerine kurulur.– Öğretim amaçları analiz edilir.– Analiz sonucunda davranışlar belirlenir.– Davranışlara uygun program içeriği geliştirilir.– Tüm bunlar planların geliştirilmesine rehberlik

eder.

23

Tasarım ve Geliştirme

• Amaç ve davranışlar ayrıca şu noktalara yardımcı olur;– Uygun öğretim etkinlikleri ve materyalleri seçme– Öğretim yöntemi seçme– Öğretme-öğrenme ortamlarını seçme

• Tasarım ve geliştirme aşamasının son bölümünde öğretim araçları seçilir, gereçler tasarlanır ve geliştirilir.

24

Değerlendirme

• Öğretim tasarımı sürecinin son aşamasıdır.• İki tür değerlendirme vardır.– Süreci değerlendirme– Ürünü değerlendirme

• Süreci değerlendirme– Geliştirilen öğretim plan ve materyallerinin uygulama

öncesinde aksayan yönlerini tespit etmek için kullanılır.

– Öğretim tasarım sürecinin her bir aşaması değerlendirilir.

25

Değerlendirme

• Süreci değerlendirme– Analiz aşamasında belirlenen amaçların doğru ve

eksiksiz analiz edilip edilmediği değerlendirilir.– Geliştirilen hedeflerin içeriği yansıtıp yansıtmadığı

değerlendirilir.– Geliştirilen ölçme amaçlarının amaçlarda belirtilen

davranışları ölçecek nitelikte olup olmadığı değerlendirilir.

26

Değerlendirme

• Süreci değerlendirme– Geliştirilen ders planlarının öğretim hedeflerinin

kazanılmasını sağlayacak nitelikte olup olmadığı değerlendirilir.

– Geliştirilen öğretim gereçlerinin öğretim hedeflerinin kazanılmasını sağlayacak nitelikte olup olmadığı değerlendirilir.

• Süreç değerlendirmesinin bitmesi ile program uygulamaya hazır hale gelir.

27

Değerlendirme• Ürünü değerlendirme– Uygulamada olan programın değerlendirilmesi ürün

değerlendirme olarak adlandırılır.• Ürünü değerlendirme iki amaç için yapılır– Programın etkililiğini ve maliyet/fayda ilişkisini ortaya

koymak– Programın daha etkili hale getirilmesi için gerekli

verileri elde etmek• Ürün değerlendirilmesi ile programın, zayıf ve

üstün yanları tespit edilir, tespit edilen aksaklıklar düzeltilmeye çalışılır.

28

Değerlendirme• Ürün değerlendirilmesi ile programın, zayıf ve üstün

yanları tespit edilir, tespit edilen aksaklıklar düzeltilmeye çalışılır.

• Yalın (2006, sf.10) öğretim tasarımı aşamasında sorulması gereken soruları kitabında belirtmektedir.– Analiz

• Genel olarak öğretim amaçları neler olmalıdır?– Tasarım ve Geliştirme

• Öğrencilere istendik davranışlar en etkili ve verimli olarak nasıl kazandırılır?

– Değerlendirme• Öğretim materyalleri ve etkinliklerin hangi yönlerden

iyileştirilmeleri gerekmektedir?

29

Kaynakça

• Yalın, H. İ.(2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel.

30