BOTIM I PËRMUAJSHËM I QENDRËS RAJONALE TË MJEDISIT …archive.rec.org/albania/Projects/Lajmet/Mjedisi Sot91.pdf · Qendra Rajonale e Mjedisit për Evropën Qendrore e Lindore

MJEDISI SOTBOTIM I PËRMUAJSHËM I QENDRËS RAJONALE TË MJEDISIT (REC) PËR EVROPËN QENDRORE DHE LINDORE - ZYRA NË SHQIPËRI

NUMËR 91 GUSHT 2004

Metodat e

Riciklimit – Sfida

për një mjedis

më të pastër

A do të mbijetojnëproduktetorganike?

Athina nukmeritonmedaljen e artëpër mjedisin

lexoni në faqen 10 lexoni në faqen 12

Dikush po kërcënon

bregdetin shqiptar...

Anijet e huaja ndotin bregdetin Jonian

lexoni në faqen 8-9

Fot

o ilu

stru

ese

NË KËTË NUMËR

2 MJEDISI SOT NR. 91

MJEDISI SOT është një botim periodik tëQendrës Rajonale të Mjedisit (REC)Zyra në ShqipëriNë këtë botim të përmuajshëm do të gjeniinformacion mbi probleme mjedisore, lajmetë përzgjedhura, opinione e komente mbi çë-shtje të mjedisit nga vendi e rajoni, informa-cione për aktivitete për mjedisin nga vendi ebota etj.Versionin elektronik të kësaj reviste, mundta gjeni në faqen: http://albania.rec.orgPër të marrë “Mjedisi Sot”, e përditshmeelektronike, me postë eletronike apo revis-tën “MJEDISI SOT” (botim i përmuajshëm),dërgoni emrin dhe adresën tuaj pranë Zyrëssë REC në Shqipëri, në adresat:Kutia Postare 127, Tiranë;Tel/Faks: (04) 239444;ose [email protected]

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC)për Europën Qendrore e Lindoreështë një organizatë ndërkombëtarejopartizane, joavokate, jofitimprurëseqë mbështet zgjidhjen e problemevemjedisore në Evropën Qendrore eLindore (EQL), duke nxitur bashkëpuni-min ndërmjet organizatave joqeveri-tare, qeverive, bizneseve e aktorëve tëtjerë mjedisorë, si dhe duke mbështe-tur shkëmbimin e lirë të informacionitdhe pjesëmarrjen e publikut nëvendimmarrjen mjedisore.REC është krijuar në 1990 nga ShBA,Komisioni Evropian dhe Hungaria. SotREC, bazohet ligjërisht në Kartën e tij,nënshkruar nga 28 vende dheKomisioni Evropian, dhe në njëmarrëveshje ndërkombëtare meqeverinë hungareze. REC ka zyrënqendrore në Szentendre, Hungari dhezyrat e vendeve në secilin prej 15vendeve përfituese.

Shqipëria e ka nënshkruar Kartën eREC në 1993. Zyra e REC përShqipërinë është hapur në 1994. Kjozyrë punon për realizimin e misionittë REC duke mbështetur organizatatjofitimprurëse, institucionet mjedi-sore në të gjitha nivelet, dhe aktorë tëtjerë të interesuar në fushën e mjedi-sit, duke mbështetur proceset pjesë-marrëse e shkëmbimin e lirë tëinformacionit.Fushat kryesore të veprimtarisë janë:Programi i granteve për OJF-të;Planet Lokale të Veprimit në Mjedis,Informacioni Mjedisor; Edukimi Mje-disor; Programi i kualifikimit për OJF-të dhe zyrtarë të mjedisit, nismat dheprogramet vendore e rajonale; etj.Donatorët më të fundit janë: Komi-sioni Europian, Ambasada e Mbretë-risë së Hollandës, SIDA, UNDP, GEF/SGP, Fondacioni SOROS, SDC, etj.

http://albania.rec.org

MJEDISI SOTNUMËR 91 � GUSHT 2004

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Ambasada e

Mbretërisë së Hollandës

në Shqipëri

Ky botim mbështetet financiarisht nga

Qendra Rajonale e Mjedisit

për Evropën Qendrore e LindoreZyra në Shqipëri

Opinionet e shprehura në shkrimete kësaj reviste nuk paraqesindomosdoshmërisht opinionet eQendrës Rajonale të Mjedisit (REC)

Kanë kontribuar për këtë numër:

Besnik Baka � Almira Xhambulla �

Andis Stastoli � Monika Spahivogli �

Gjon Fierza � Migena Pengili �Alken Myftiu � Eduart Cani � Genta

Hoxha � Daniela Tola

Stafi editorialMihallaq Qirjo � Alken Myftiu �Genta Hoxha � Eduart Cani �

Daniela Tola � Besnik Baka

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

EDITORIAL 3

Nuk jam “i pasur” që të mos ricikloj!

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

NGA VENDI - RISI 4-5

Itifak apo vetëorganizim

Brezi i Gjelbër – Evropa e Bashkuar në simbolin mjedisor

Trajnim mbi Menaxhimin e Projekteve

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

AKTUALITET 12-13

Athina nuk meriton medaljen e artë për mjedisin

Lojërat Olimpike “Athinë 2004” në shifra

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

PROFIL 14

Jetë të lidhura me Pyllin

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

NGA RAJONI 15Toka po errësohet

Rritet niveli i pesticideve në ushqime

Trafiku dhe familjarët, ndotin Kosovën

Zbulohen dinosaurët më të mëdhenj të Europës

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

TEMA E MUAJIT 6-11

� A jemi të aftë të riciklojmë ?

� Metodat e Riciklimit – Sfida për një mjedis më të pastër

� A do të mbijetojnë produktet organike?

� Shqipëria-pjesë e rajonit biblik apo piknisje e ferrit ?

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

MJEDISI SOT NR. 91 3

2004FORUM

gusht

EDITORIAL

Nuk jam “i pasur”që të mos ricikloj!

Një grup fëmijësh të komunitetitrom, në mënyrë sistematike shëtisinnë të gjitha koshat e mbeturinave nëkryeqytet, me qëllimin e vetëm përtë mbledhin kanaçe alumini me tëcilat kanë gjetur mundësinë të fitojnëca para më shumë për të siguruarjetesën. Këto kanaçe përdoren përt’u ricikluar dhe për t’u kthyer përsërinë gjendjen e mëparshme. Por, ështëvërtet për të ardhur keq kur amba-llazhet e aluminit përzgjidhen mekujdes ndërmjet mbeturinave tëtjera, të cilat edhe pse janë po aq tëriciklueshme sa alumini, madje edheme më shumë përfitim, qëndrojnënë grumbujt masive të plehërave.

A janë shqiptarët kaq të pasur satë hedhin në mbeturina gjithçka qënuk i nevojitet për çastin?Kontenierët mbushen 2 herë në ditëndërsa menaxhimi i mbetjeve urbanembetet problem. Shtetet e Bashkuaratë Amerikës, që dallohen si rajonimë i zhvilluar në glob, riciklojnë mëshumë se 30% të mbeturinave qëkanë dalë nga konsumimi iprodhimeve të përditshme. Tekno-logjia e përparuar në funksion tëmundësisë për të fituar e përfituarnga mbeturinat e riciklueshme, dhepër të hequr nga fatura mjedisoreqindra ton mbeturina të cilat nëmënyrë të përkryer kthehen nëgjendjen e mëparshme.

Anijet greke ndotin Joninshqiptar

Ndotet hapësira detare e Jonit nëbregdetin jugor, duke përfshirë sipërfaqetë konsiderueshme në rrethin e Vlorësdhe në vijën bregdetare deri në Sarandë.Ndotja e detit Jon është më e rëndë ngaJala deri në Dhërmi. Ndërkohë edhe visetë tjera jugore si në Palasë dhe deri nëPalermo e Himarë, rezultojnë të ndoturamasivisht. Sipas autoriteteve shqiptarendotja masive e detit ka ndodhur si pa-sojë e hedhjes së mbetjeve të hidro-karbureve nga tragetet greke. Lajmin e kakonfirmuar zyrtarisht edhe Ministria eMbrojtjes, që ka instaluar tre anije ushta-rake, për të ruajtur bregdetin shqiptar.Prokuroria po vazhdon hetimet pasidyshohet për një ndotje të qëllimshmenga ana e disa agjencive turistike greke,me qëllim dëmtimin e turizmit shqiptar.Ende nga autoritetet shqiptare nuk ështëmarrë ndonjë masë specifike ndaj“skandalit të ndotjes së Jonit” siç e quajti

Ministri i Mjedisit z. Ethem Ruka.

Shkodër, ujërat e zeza ndotinliqenin

Duke parë ndotjen e ujërave të liqenit,specialistët e mjedisit pohojnë seqytetarët nuk duhet të lahen në zonën emolit, sepse mund të krijojë problemepër shëndetin pasi uji është i ndotur mefekale. Moli i liqenit të Shkodrëstradicionalisht ka qenë shëtitore tepër epreferuar për qytetarët, por era e rëndë eujërave të zeza, që derdhen aty, dhemushko-njat i kanë larguar qytetarët.Ndër-kohë, shoqatat mjedisore i kanëkër-kuar organeve vendore të ndërhyjnëpër përmirësimin e situatës së krijuar.Ndotja e zonës së molit është shkak-tuar nga bashkimi i kanalizimeve të

ujërave të bardha me ato të zeza.

Tropojë, rrezikohet masivi mëi madh i gështenjave nëBallkan

Masivi i gështenjave të Tropojësrrezikon të zhduket. Rreth 1500 ha tëmasivit më të madh të Ballkanit, janëprekur nga sëmundja e kancerit, që kadëmtuar pothuaj 10% të tij. Alarmin ejapin specialistët e bujqësi-së, qëspjegojnë se situata do të rë-ndohetakoma më shumë pasi kjo sëmundje,nëse nuk kurohet, mund të përhapet meshpejtësi në të gjithë sipërfaqen. Vite meparë bëhej kra-sitja dhe djegia e pemëvetë sëmura, duke mos i prekur të tjerat.

Po në Shqipëri përse nuk ndodhkështu? Mungojnë një sërë faktorësh,ku si kryesor mund të përmendimmungesën e kulturës ose ndryshe tëinformacionit, se sa përftim mundtë ketë një shoqëri, një biznes, njështet nga politikat ricikluese. Emegjithëse për çdo qeveri problemii menaxhimit të mbeturinave ur-bane, mbetet një minë me sahat, pasiproblemi asnjëherë nuk ka gjeturzgjidhje, qytetarët përsëri vazhdojnëtë akumulojnë mbetje urbane disaherë më shumë se sa mund tëpërballojmë, pa u shqetësuar përpërfundimin. Teknologjia për tëricikluar mund të quhet ekushtueshme, por në të vërtëtë ështëshumë e lirë, krahasuar me kostonmjedisore dhe koston për tëprodhuar një produkt të ri dukefilluar që nga lënda e parë.

E ndërsa në Media nga politikanëe specialistë dëgjojmë rishtaz ankesadhe probleme të mprehta që kamenaxhimi i mbeturinave urbane,asnjëherë (ose shumë rrallë) nuk ështëdëgjuar të flitet për strategji aponisma në drejtim të organizmit tëpolitikave ricikluese. Padyshim qëfajtor kryesor është edhe mungesa einiciativës për t’i dhënë vërtetrëndësinë e duhur këtyre politikavefitimprurëse si nga ana ekonomikeedhe nga ajo mjedisore.


NGA VENDI

Itifak apo vetorganizimVetëorganizimi, traditë që rrit zhvillimin në Kalanë e Dodës

Qëllon shpesh në ditët e nxehta të verës ku tempera-turat i kalojnë 30oC në edicionet e përditshme televizive,të shikojmë pamje ku gjuhët e flakëve përpijnë pamëshir-shëm qindra ha tokë. Megjithë mjetet tepër të sofistikuaratë botës moderne, duhet shumë punë për fikjen në kohëtë tyre. Dhe njerëzit i luten Zotit që të mos ndodhë tekne, pasi mundësitë për të shuar zjarrin janë fare të pakta,për të mos thënë të pamundura.

Po për fat të keq, zjarri nuk të fal. Me datë11.07.2004flakët përfshin ngastrën 53 në ekonominë pyjore, pyll -pishë në komunën e Kalasë së Dodës në rrethin e Dibrës.Kryetari i Këshillit të fshatit z. Haxhi Gjorgji, ka lajmëruargjithë fshatarët. Kryetari i Shoqatës së Pyjeve z.Gani Gjor-llaku, krahas masave organizative ka njoftuar menjëherëShërbimin Pyjor. Këta të fundit janë treguar shumë tëgatshëm dhe kanë shkuar menjëherë për të dhënë ndihmëne nevojshme për fikjen e zjarrit. Edhe pse zjarri kishtepërshkruar rreth 1 ha, dëmtim serioz pati vetëm 0.3 hasepse flakët janë izoluar në kohë. Sikur flakët të ishinpërhapur në gjithë “Livadhin e Gjatë”, dëmet do të kishinqenë katastrofike.

Fatmirësisht ngjarje të tilla ndodhin rrallë në Kalanë eDodës, por ajo çka na bëri përshtypje ishte pikërisht moti-vimi që kishin fshatarët për të mbrojtur pyjet e tyre. Enjëjta gjë kishte ndodhur dhe në gushtin e vitit të kaluarnë pyllin e pishës së Strxhodokut dhe vetëm për dy orëzjarri ishte shuar . Për fikjen e tij kishte dhënë kontribut igjithë fshati.

Në ditët e sotme qëllon rrallë të dëgjosh për raste tëtilla. Ne u munduam të gjenim shkakun e këtij motivimi,sigurisht krejt moral. Nga bisedat me fshatarët mësuam

fakte mjaft interesante. Kishin krijuar komisione përfa-qësimi në nivel fshati dhe kishin vendosur rregulla “si tambrojnë pyllin”. Fillimisht, por edhe në vazhdim ata kishinvendosur të paguajnë rojtar fshati dhe sot ata paguanin140000 lekë në vit për 5 rojtarë në 5 fshatra.

“Pylli me kullotat jane buka e cullëve (fëmijëve), prandajne e ruajmë si sytë e ballit”, shprehet njëri nga fshatarët.Komisionet e fshatrave ishin vendimmarrëse edhe përmënyrën e përdorimit të kullotës. Ata vendosnin se cilënsipërfaqe do ta përdorin për të kullotur blegtoria, llojetqë do të kullosin, kohën dhe cilën sipërfaqe do ta përdorinpër kositje për të siguruar bazën ushqimore për dimër.

Nuk është e rëndësishme se si e quajnë fshatarët “itifak”apo “vetëorganizim”. Fakt është që modeli i tyre përkonceptin e vetëpronesisë është shumë origjinal, i efek-tshëm dhe që duhet të bëhet shembull mbarëkombëtar.

Sarandë, gati eksporti i midhjevePas një kalvari të gjatë, molusqet shqiptare do të

udhëtojnë drejt tregut europian. Pezull prej 14 vjetësh,eksporti i midhjeve të Butrintit tani po shikon dritënjeshile. Programi PHARE do të financojë 600 mijë Europër eksportin e molusqeve shqiptare drejt treguteuropian. Ministria njofton se molusqet shqipt-are dotë marrin “pasaportë” për në BE gjatë vitit 2005. Çeljae eksporteve pritet me shumë interes, veçanërisht ngapeshkatarët e Liqenit të Butrintit, në Sarandë, ku janëedhe sasitë më të mëdha që pritet të eksportohen drejtvendeve të Europës.

OMGJ, Shqipëria, anëtare e Protokollit tëKartagjenës

Qeveria ka miratuar projektligjin “Për aderimin eRepublikës së Shqipërisë në Protokollin e Kartagjenëspër Biosigurinë, të Konventës “Për LarminëBiologjike”. Objektivi i Protokollit të Kartagjenës përBiosigurinë është të kontribuojë në siguri-min e një nivelitë mjaftueshëm mbrojtjeje në fushën e transferimit,administrimit dhe përdorimit të sig-urtë të organizmavetë modifikuar gjenetikisht. Ky Protokoll zbatohet përlevizjet ndërkufitare, kalimin tranzit, administrimin dhepërdorimin e OMGJ.

Ndotja, 250 viktima/vit nga tumoretUNEP-i, ka deklaruar në raportet e fundit të saj se

“Elbasani është një ndër dhjetë zonat më të ndotura tëbotës”. Raporti thotë se si pasojë e ndotjes, ky qark kanumrin më të dendur të vdekshmërisë nga sëmundjetkanceroze. Sipas specialistëve, në 10-të vjeçarin e fundit,vdesin çdo vit rreth 250 vetë nga sëmundjet kanceroze,200 prej të cilëve janë nga Elbasani, pjesa më e madhenë moshë nga 35-55 vjeç. Tumoret i kanë prekurpacientët kryesisht në aparatet tretëse dhe frymëmarrjes.Si pasojë e kancerit, në qarkun e Elbasanit kanë vdekurdhe 3 fëmijë.

Plazhi i Durrësit, filtrim i ujërave te zezaInstituti i Shëndetit Publik dhe Ministria e Mjedisit

kërkojnë ngritjen urgjente në plazhin e Durrësit tëimpiantit që do të bëjë filtrimin e ujërave të zeza qëderdhen në det. Kryebashkiaku Lefter Koka kapremtuar se projekti do të realizohet në shtator nëfshatin Vrinë. Investimi është marrë përsipër nga BankaBotërore në vlerë 8.7 milionë dollarësh. Impianti, sipasekspertëve të mjedisit, do të bëjë të mundur filtrimindhe përpunimin e ujërave të zeza që vazhdojnë tëderdhen në det dhe në rërë.

nga Almira Xhambulla, SNV, Peshkopi


RISI

Trajnim mbi Menaxhimin e Projekteve

Ekosistemet arrijnë të kapërcejnëtë gjitha barrierat politike që ndajnështetet dhe problemet, të cilatkrijohen në një vend dhe kanë ndikimtek fqi-njët. Shqetësimi për mjedisinka sigu-ruar një instrument tëfuqishëm për integrimin e njerëzvepërtej kufijve politikë. Bëhet fjalë përBrezin e Gjelbër (Green Belt).

“Perdja e Hekurt” që niste ngaDeti Barenc deri në Bosfor, e ndauEuro-pën, për më shumë 40 vjet, nëdy siste-me politike, që luftonin njëri-tjetrin. Kjo gjë ishte më e shprehurnë Gjer-mani, ku një barrierë ndauvendin e njerëzit në 2 pjesë. Barrieraogurzezë e cila arriti të realizonte njëndarje artifi-ciale çnjerëzore nëEuropë, shërbeu për të krijuar një“Zonë të Ndaluar” si një korridorgjigand që kalonte përmeskontinentit, në të cilin nuk lejohejasnjë aktivitet njerëzor. Peisazhet dhemjedisi bimor e shtazor mbeti ipaprekur duke krijuar kështu një brez

toke mjaft të pasur me bimësi dhegjallesa.

Pas rënies së “Perdes së Hekurt”në vitin 1989, brezi i tokës i cili dikurkishte shërbyer për të ndarë 2ideologji politike, vlejti për të krijuarnjë zonë me habitate të pasura bimoree shtazore e pashqetësuar nga asnjëaktivitet njerë-zor. Kjo pati një ndikimmjaft pozitiv edhe në zonat qështriheshin përreth këtijbrezi habitatesh.

Projekti i fundit nëlidhje me këtë pjesë tokemjaft të lar-mishme nëbotën e saj bimore dheshtazore quhet “Brezi iGjelbër” dhe ka si qëllimpasurimin me habitate tërrallë, ruaj-tjen, por mbi tëgjitha, zgjerimin e këtijkorridori në të gjithashtetet ku ai kalon për tëndërtuar një rrjetekologjik. Ky Brez do të luajë rolin enjë simboli për bashkimin midisLindjes dhe Perë-ndimit dhe është njëelement kyç në angazhimet globaleeuropiane për të ndaluar humbjen ebiodiversitetit.

Brezi i GjelbërBrezi i Gjelbër panevropian,

ekziston në 3 drejtime kryesore:1. Brezi Skandinav përfshin Nor-

vegjinë, Finlandën dhe Rusinë.

2. Brezi Qendror Evropian, qëkalon në Gjermani, RepublikënÇeke, Austri, Hungari e deri në DetinAdriatik

3. Brezi i Ballkanit, shtrihet midisndarjes së shteteve të Ballkanit, dhepërfundon në Detin e Zi.

Brezi i Gjelbër do të përshtatetme zonat ku do të shtrihet.

Rëndësia e Brezit të Gjelbër

Brezi i Gjelbër paraqet një mu-ndësi për të forcuar unitetin dhe inte-gritetin e vendeve europiane,sidomos të atyre shteteve që sapojanë anëtarë-suar në BE. Pasrëndësisë politike që Brezi i Gjelbërpërmban, është edhe dobia që i sjellbiodiversitetit dhe mbrojtjes sëzonave të ndryshme.

Brezi i Gjelbër – Evropa eBashkuar në simbolin mjedisor

Ky takim hyn në vazhdën e aktiviteteve ndërkufitaretë organizuara nga Zyra e REC në Serbi dhe Mal tëZi, në kuadër të veprimtarisë së gjerë mjedisore tëshumë organizatave jofitimprurëse me projektin“Liqeni i Shkodrës”.

Krahas pjesëmarrësve malazezë- përfaqësues tëZyrës Vendore në Serbi dhe Mal të Zi, përfaqësues tëOJF-ve mjedisore, autoriteteve vendore, të ParkutKombëtar “Liqeni i Shkodrës” - ishin ftuar të merrninpjesë dhe drejtues të OJF-ve mjedisore të qytetit tëShkodrës, së bashku me përfaqësues të Zyrës sëProjektit “Liqeni i Shkodrës”.

Ky aktivitet synonte:1. Rritjen e kapaciteteve të OJFve në aspektin e

komunikimit me donatorët, përkundrejt hartimit tëpropozimeve në bazë të standarteve të KE-së;

2. Zhvillimin e aftësive të individëve dhe grupeve tëpunës në përcaktimin dhe organizimin e punës në grup.

Temat që përmblidheshin në këtë trajnim ishin tëlarmishme, të ndryshme, por dhe mirë të përcaktuara eqë të linin dhe hapësirë pune. Ndër to mund të përmendimsi: njohuri rreth menaxhimit të një projekti, ciklin e projektit,hartimi i planit të aktiviteteve dhe atij financiar, skema tëndryshme të tjera të elementëve përbërës në të, etj…Pore veçanta e këtij takimi, e cila njëkohësisht përbënte dhenjë ndër objektivat e punës, ishte puna me grupe. Kështu,u shfaqën ide interesante për projekte, ku në shtjellimin etyre, të gjithë përfaqësuesit treguan eksperiencën dheaftësitë përkundrejt pregatitjes së një projekt propozimi.

Përgatiti Migena PengiliZyra e Projektit të Liqenit të Shkodrës

Shtrirja eBrezit tëGjelbër nëEuropë

Për më shumë informacion:IUCN – The World Conservation Union:Andrew Terry: [email protected]

Trajnim treditor në Budva- Pobore (Mal të Zi) - 18 – 20 Korrik 2004


TEMA E MUAJIT

Fushat duhet të

kultivojnë produkte

organike,

jo produkte të

importit...


TEMA E MUAJIT

Çfarë është ASSA-Zeitgeistdhe cili është qëllimi i këtijprojekti ?

ASSA-Zeitgeist, duke qenë njëorganizatë e shërbimeve psiko-sociale pa fokus të drejtpërdretë nëçështjet e mjedisit, hartoi këtëprojekt, fokusi i të cilit ka të bëjë meorganizimin dhe njohjen ekomunitetit rom dhe punës që ai bën,nga shoqëria dhe institucionetpërkatëse të lidhura me mjedisin.

Për herë të parë nëpërmjet këtijprojekti është prezantuar ideja ebiznesit social. Duke marrë parasyshstandartin ekstremisht të ulët të jetësqë bën ky komunitet, është fare epamundur që me ta të flasësh rrethideve të organizimit, njohjes, higjenës,ambjentit, rreth shkollimit, dhunës nëfamilje, ndërkohë që shqetësimikryesor i ditës ngelet sigurimi i bukës.

Si nisi ideja për të organizuarkomunitetin rom, në mbledhjen embeturinave të riciklueshme ?

Ideja është realizuar duke i bërënjë vlerësim real punës së tyre. Derinë fillimin e projektit, romët nëmënyrë individuale pas i mblidhninmaterialet e riciklueshme dhe pasi indanin nëpër thasë sipas kategorive,i shisnin këto materiale me gjysëmçmimi, personave ndërmjetës. Për tëbërë të mundur që ata t’i shisninmaterialet e grumbulluara direktnëpër pikat e përpunimit, nevojitejplotësimi i dy kushteve kryesore; sëpari materialet e riciklueshme të jenë

në sasi të mëdha, dhe së dyti këtomateriale duhet t’u çohen pikave tëgrumbullimit sipas një cikli të rregulltkohor dhe nga një përfaqësi e besuare tyre. Shoqata e RicikluesveShqiptarë, strukturë kjo e njohur ngai gjithë komuniteti, u themelua në prilltë 2003 dhe deri në shtator nën-shkroi disa kontrata e marrëveshjebashkëpunimi me fabrikat dhe pikate grumbullimit në Tiranë. Duke hyrënë partneritet me strukturatbashkiake, komuniteti rom i Sharrësdhe ShRSh kërkojnë të realizojnërrethimin fizik të zonës së mbledhjessë mbeturinave në Sharrë, për tëpamundësuar ndër të tjera, edhehyrjen aty të fëmijëve, të cilët kështudo t’u nënshtroheshin rreziqeve tëshumta.

Sa e vështirë është “tëriciklosh” në vendin tonë ?

Për të krijuar dhe mbajtur një cikël

të qëndrueshëm riciklimi dhefunksionimi të shoqatës së re, ështërealizuar gjithashtu dhe mbledhja mëe strukturuar e mbeturinave në qytet.Kjo është arritur falë pjesëmarrjesvullnetare të disa institucioneve, tëcilat kanë filluar të jenë shembull edhepër Tiranën, duke i ndarë mbetjet etyre sipas kategorive qelq, letër,plastikë e metale. Ambasada suedeze,ambasada gjermane, shkollainernacionale, si dhe disa NGO-veu mblidhen mbetjet një herë në javënga përfaqësia e ShRSh dhe pasigrumbullohen në sasirat e duhurashiten direkt në pikat e grumbullimit.

A mendoni se metodat ericiklimit janë një faktor pozitivi ndikimit në mjedis ?

Sidoqoftë, sado e sofistikuarteknologjikisht të jetë zgjidhja, të mosharrojmë se ruajtja e mjedisit do tëmbetet kryesisht çështje edukimindërgjegjësues dhe jo magji apoalkimi çudibërëse. Sado moderne tëjenë metodat për reduktimin ekërcënimit kimik nga mbeturinat,asgjë nuk do mund të rivalizojëdurimin, sakrificën dhe interesin epunëtorit riciklues që qëmton midismbeturinave plastikën dhe metaletduke i kthyer ato nga helmim imundshëm për tokën, ujin, ajrin, nësende të përdorshme sërisht, esërisht…

Meqë përmendëm alkiminë, evetmja herë në histori kur ajo kafunksionuar, është në rastin ericiklimit.

A jemi të aftë të riciklojmë ?Intervistë me Kryetarin e Shoqatës së Ricikluesve Shqiptarë z. Andis Stastoli

“Ruajtja e mjedisit do tëmbetet kryesisht çështjeedukimi ndërgjegjësues dhejo magji apo alkimiçudibërëse...”

FO

TO

NG

A:

JOH

AN

LU

ND

BER

G


TEMA E MUAJIT

Metodat e Riciklimit – Sfida për një

Gjithmonë do të ketë mbeturina, pasi është pjesë eprodhimit. Por këto nuk duhet të jenë të tepruara,toksike apo jo të riciklueshme. Nëse duam tëmbrojmë ose të paktën të shqetësohemi për mjedisinku jetojmë, duhet të bëhen përpjekje në drejtim tëparandalimit të mbeturinave në burim. Në rast se kjonuk realizohet, atëherë duhet të insistohet nëpërdorimin e materialeve që mund të riciklohen.Riciklimi i mbeturinave urbane është një ndër metodatmë efektive për të mbrojtur mjedisin aq të kërcënuarnë dekadat e fundit dhe.për të kursyer energji aq tëvlefshme në ditët e sotme.

Për shembull në SHBA, deri më 1997, më tepër se8800 programe komunitare të riciklimit përfshinin 65milion banorë. Shtetet e Bashkuara momentalishtriciklojnë 27% të mbeturinave të tyre komunale, qëështë përqindja më e lartë në krahasim me shtetet etjera të zhvilluara. Megjithatë, duhet të merret parasyshqë parandalimi i mbeturinave është më tepër ekologjikse sa ndarja dhe riciklimi i më tepër se çerekut të tëgjitha mbeturinave.

Mbeturinat e ngurta komunale kryesore përfshijnëkëta përbërës: qelqin, letrën, plastikën, gomën, metaletme natyrë hekuri ose jo, kartonët shumë shtresor,paisjet elektrike, teknikën e bardhë, mbeturinatorganike etj

Qelqi - Si burim i mbeturinave shtëpiake ai mundtë vijë nga xhamat, por kryesisht nga kavanozët,shishet për një përdorim apo të ripërdorshme tëpijevev etj. Kjo lendë e parë ricikluese mund tëriciklohet dhe të ripërdoret qindra herë.

Letra - Letra që vjen nga paketimet, gazetat, letratpër zyrë, posta. Gazeta tradicionalisht riciklohet dhebëhet karton apo prap gazetë. Letra për zyrë riciklohetdhe kthehen në letër higjenike

Metalet - Prodhimet nga hekuri, çeliku të cilatshkrihen dhe ripërdoren në industrinë e rëndë.Prodhimet e aluminit, si kanaçet e pijeve, janëprodukte që mund të kursejnë shumë energji nësericiklohen. Kursimi i energjisë dhe mbrojtja mjedisoresi dhe përparësitë tjera ekonomike dhe mjedisore janëshumë të mëdha kur alumini riciklohet. Megjithatë ekëshillueshme do të ishte sikur alumini mos tëpërdorej pasi shumë vende ku produktet eambalazhuara me alumin importohen, nuk zotërojnëteknologjinë e nevojshme ricikluese.

Si mund të parandalohet…Duke parandaluar materialet jo të riciklueshme

(duke përfshirë këtu paketimet shumështresore qëpërbëhen nga materiale të ndryshme) dhe dukeparandaluar përfshirjen e materialeve të rrezikshme nëprodhime, ato materiale nuk do të krijojnë problemeserioze për mjedisin dhe me parandalimin e tyre do të

eliminohet nevoja për hedhjen apo menaxhimin e tyre.Parandalimi i ndotjeve mund të jetë më i suksesshëmnëse prodhohen produkte jetëgjata në vend tëprodukteve që do të duhen të hidhen pas një koheshumë të shkurtër për shkak të jetëgjatësisë së shkurtër.

Metoda e riciklimit…Nënkupton ripërpunimin e materialeve

ambalazhuese që janë ripërdorur aq sa ka qenë emundshme për produkte të njëjta apo për produktetë reja. Por edhe riciklimi i ka kufizimet e veta.Mbeturinat e letrës mund të riciklohen dhe tëshndërrohen në letër të re, por gjithashtu mund tëshndërrohen në material izolues të zërit. Gomat epërdorura mund të riciklohen dhe shndërrohen nëmaterial për qilima dhe të përdoret në asfalt. Shishet“PET-it” (për një përdorim) për pije të ndryshmemund të riciklohen dhe të shndërrohen në topa tenisiapo qilima. Mbeturinat organike mund tëkompostohen dhe përdoren si pleh natyral përkopshte. Qelqi, pas ripërdorimit, mund të riciklohetpakufi, në një kohë që letra mund të mbajë fuqinë e


TEMA E MUAJIT

mjedis më të pastër

fijeve për vetëm 2-3 ricikilime.Është e mundshme që të bëhet mbledhja dhe

riprodhimi i materialeve të gjetura në mbeturina, nëprodukte të llojit të njëjtë ose llojit të ndryshëm.Riciklimi preferohet më tepër se depozitimi në gropaseptike, për arsye se bëhet ruajtja e burimeve natyroredhe ka më tepër përfitime për mjedisin. Çdo ton iletrës së ricikluar shpëton 17 pemë, 31780 litra ujë,4100 kwh të energjisë dhe 3 metra kub të sipërfaqessë gropës ku depozitohen mbeturina. Riciklimi kagjithashtu efekt pozitiv në ekonomi, duke krijuarvende të reja të punës dhe fitime (me shitjen ematerialit të ricikluar). Megjithatë, riciklimi ka edheçmimin e vet mjedisor. Shpenzon energji dhe lironndotës (siç bën çdo aktivitet njerëzor). Për shembull,proçesi i largimit të ngjyrimit në riciklimin e letrëskërkon energji dhe liron lëndë toksike që përmbanmetale të rënda. Shumë materiale të ndryshme ngambeturinat duhet të ndahen nga njëri tjetri para sericiklimi të realizohet.

Në vendin tonë…Profilizimi i zhvillimit shqiptar gjithnjë e më tepër

në fushën e shërbimeve, zhvillimi i pandalshëm iteknologjisë në përmbushjen e nevojave dhedëshirave, po rrezikon t’i japë mjedisit tonë pamjene trishtuar të shkallëve të stadiumit, pasi janë larguarspektatorët e fundit dhe shitësit ambulantë. Përveçsenga një sistem në tjetrin, dekadën e fundit shqiptarëtu zhvendosën edhe nga trastat e pazarit prej cope tëfortë doku (më së shumti të qepura vetë të cilatlaheshin çdo javë ose më shpesh) tek qeset e shumtaprej poletileni të shopping-ut, nga shishet e qelqit,tek ato prej materiali PET të patretshëm nga ambjentidhe tek kanaçet e aluminit për një mori pijeshalkoolike dhe joalkoolike. Materialet e reja, moderne,praktike dhe të kollajta për t’i hequr qafe paspërdorimit. Por në anën tjetër, të shumëzuara meefektin kohë, këto materiale përbëjnë një prejrreziqeve më të mëdha me të cilat ne do përballemishumë shpejt në mjedisin ku jetojmë

Në Shqipëri ende metoda e riciklimit tëmbeturinave të produkteve specifike si qelq, metal,alumin etj është në fazën e zhvillimit. Aktualisht janë16 fabrika të përpunimit të mbeturinave të cilatasnjëherë nuk mund të ngrihen në nivelin e mirëfilltëtë industrisë së riciklimit, duke patur përgjithësishtkapacitete të ulëta të përpunimit, të cilat jo vetëm qënuk mund të përballojnë nevojat ricikluese aktuale,por as të shënojnë ndonjë arritje në përpunimin embeturinave në vend.

Tymi pa zjarr i papërgjegjësisë;fusha e plehërave në SharrëNjerëzit krejt pa e vrarë mendjen dhe pa e

menduar aspak se ç’fat do pësojë ajo qese apo shisheplastike, i hedhin bashkë me mbeturinat biologjikenë rastin më të mirë në kazanët e bashkisë, të cilat mëvonë derdhen në një zonë jo shumë larg qytetit tëtyre, në Sharrë. Këto materiale, të cilat janë krejtësishttë patretshme nga toka, përbëjnë një rrezik shumë tëmadh për ambjentin, për tokën, ujrat, ajrin dhe nëfund shëndetin. Ato në çdo vend të botës së zhvilluarqë i prodhon ato, kalojnë nëpër një zinxhir i cilivazhdimisht është në përmirësim për sa i përketripërdorimit të tyre dhe kujdesit që tregon për fundine tyre. Në Tiranë, e me siguri në të gjithë Shqipërinë,këtyre materialeve nuk u bëhet asnjë përpunim,përveç groposjes në një gropë të madhe në fushën ederdhjes së plehrave në Sharrë. Atje ato hidhenshtresa- shtresa mbi njëra-tjetrën, e po nuk u dogjënnga personat që punojnë dhe jetojnë aty, marrin flakëvetvetiu ose fillojën të lëshojnë tym pa zjarr, si pasojëe reaksioneve kimike, pasi u mungon sistemi i ajrimit.Tymi e gazi që ato prodhojnë, mbulon çdo mbrëmjelagjen e Kombinatit dhe vjen deri në qendër të Tiranës.

“Piramida e Riciklimit”568 kanaçe të paricikluara = 174 dm3

568 kanaçe të ricikluara = 10 dm3

A nuk vërehet lehtë ndryshimi... ?

Riciklo për të kursyer

energji, material,

sipërfaqe...!


TEMA E MUAJIT

Produktet bioorganike dhevetitë e tyre…

Produktet bioorganike, të cilat nëshumë raste quhen edhe biologjikejanë ushqime të pasura me substancaushqyese dhe vlera të larta biologjike.Produkte bioorganike ose biologjikekonsiderohen ato ushqime qëmerren nga një sistem i veçantë iprodhimit bujqësor, i cili quhetbujqësi organike, ku nuk përdorenplehra kimike, pesticide, lëndë të tjeratoksike etj. Gjithashtu është pranuar,që në kategorinë e produktevebioorganike të futen edhe produkteqë merren nga bimë që rriten nëmënyrë natyrore dhe nga një mjedisi pastër.

Vetitë cilësore të produkteve bio-organike mund të përmblidhen nëdy aspekte kryesore: .

- Mungesa e substancavetoksike që vijnë nga mbetjet eplehrave kimike, pesticideve dhelëndëve kimike të tjera që përdorengjatë prodhimit dhe përpunimit të

A do të mbijetojnë

produktet organike?

produkteve ushqimore. Siç dihet,këto substanca, me veprimet e tyretë dëmshme në organizëm rrezikojnëshëndetin dhe jetën e njeriut.

- Prania dhe përmbajtja në sasitë dëshiruara të substancaveushqyese dhe me vlera të lartabiologjike si vitamina, aminoacide tëdomosdo-shme, kripëra minerale,mikroeleme-ntë etj. Mungesa aposasia e pamjaftu-eshme e këtyresubstancave, që vihet re në mjaft rasteshkaktojnë çrregullime të proçesevefiziologjike të organizmit deri nëshfaqjen e sëmundjeve tipike tëmangësisë ushqimore siç janëavitaminozat, anemitë, sëmundjet egjendrave tiroide etj.

Produkte të pasura me lëndëushqyese…

Përdorimi i gjerë dhe në sasi tëdukshme të plehrave kimike kanëshkaktuar përveç të tjerave, një prishjetë ekuilibrit të ekosistemit tokë-bimë.Më shqetësuese është dukuria evarfërimit të tokës me kripëra

minerale dhe mikroelementëve tërëndësishëm. Me kalimin e kohës dheforcimin e teknikave për rritjen eprodukteve bujqësore, ku mund tëpërmenden edhe OMGJ-të,prodhimet bujqësore po varfërohennga vlerat e tyre ushqyese. Kjo kabërë që në produktet ushqimorepërmbajtja e kaliumit të jetë katërherë më shumë dhe e acidit forsforikdy herë më shumë, ndërsa emagneziumit dy herë më pak dhe ebakrit tri herë më pak. Nga studimetka të dhëna se nga varfërimi i tokësdhe më pas i ushqimeve memagnezium dhe manganez, kanëfilluar të shfaqen sëmundjet emangësisë së këtyre elementevemineralë.

Është vërtetuar se plehrat kimikeshkaktojnë një frenim të theksuar tëveprimtarisë së mikroorganizmave tëtokës, gjë e cila pasqyrohet në cilësinëe produkteve ushqimore dukepakësuar dukshëm përmbajtjen evitaminës C dhe A. E


TEMA E MUAJIT

Shqipëria-pjesë e rajonit biblik

apo piknisje e ferrit ?

Intervistë me Monika Spahivogli - “Shoqata e Bujësisë Organike”

Cilat janë problemet kryesorenë mundësinë për të prodhuarprodhime bujqësore organike tëpastra dhe thuajse organike ?

-Tregu:një problem i përbashkëtme pjesën tjetër të produkteve, shtokëtu moshën relativisht të re të kësajlëvizje, reputacionin në krijim e sipërsi dhe mungesën e financave përinvestime që çojnë në një cilësi mëtë lartë të produktit përfundimtar.Ndërkohë që kjo formë prodhiminë të gjitha vendet stimulohet dhesubvencionohet, asnjë masë e tillënuk është marrë në Shqipëri.

Nga vijnë kryesisht këtoprodukte dhe kush i blen? A ikushtohet rëndësi reklamimit ?

Ka një mentalitet favorizues nëShqipëri për prodhimet vendase tëcilat parashihen si më të shijshme , mëtë pastra dhe më të sigurta. Ndryshenga vendet e tjera ku, klienti iprodukteve organike(normalisht mëtë shtrenjta se të tjerat) është patjetër ipasur, në Shqipëri është ndryshe.

Produktet natyrale apo me nivelte ulet inputesh (pa ngarkesëkimikatesh por jo të çertifikuara)dhe organike (të çertifikuara) vijnëkryesisht nga pjesët kodrinore dhemalore të Shqipërisë, por, edhe ngaata prodhues në zonën fushore qëjanë bërë pasues të lëvizjes “per njëbujqësi organike” në Shqipëri dhekane filluar të përshtasin në fermate tyre metodat që kjo lëvizje ofron.Falë dëshirës së konsumatorëve përprodukte të pastra si dhe frikës sëmadhe nga produktet abuzive që

qarkullojnë me shumicë në treg , këtoprodukte janë të kërkuara. Por, megjithë zgjerimin befasues të bazësprodhuese , pamja tregetare eproduktit përfundimtar si dhemarketingu ende lënë për të dëshiruar

Reklamimi i tyre ka qenë deri mësot subjekt dhe qëllim i SHBO dhenë këtë drejtim është bërë shumë. Përfat të keq shpesh këto produktedenigrohen, përçmohen si dhe vihennë dyshim nga përçuesit e fjalës sëinstitucineve përkatëse. Mungesa eintegritetit të disa përfaqsuësve tështetit dhe institucioneve tëmbështetura prej tij bën që ndërkohëqë reklamohen më të madhe produ-ktet e importit, të papërshtatëshmeshpesh edhe të dëmshme, ato “madein Albania” të mos ndihmohen madjeedhe të dëmtohen.

Çfarë pozite ka fermerishqiptar në tregun bujqësorpërpara presionit që i bëhet ngaimporti ?

Negociatat e nxituara, shpesh tëbëra nga persona inkompetentë , ikanë kushtuar dhe do t’i kushtojnështrenjtë prodhuesit shqiptar dhesidomos atij bujqësor. Prodhuesitvendas i është imponuar një pozitëinferiore ndaj atij të huaj, jo vetëmpër eksportet, por edhe për tregunvendas. Kjo ka sjellë një pakësim tëvazhdueshëm të iniciativës në këtëfushë si dhe varfërimin e tejskajshëmtë fermerit. Fenomeni i zhvendosjesdrejt qyteteve të mëdha ëshë një ngapasojat e kësaj politike.

A kërcënohet tregu shqiptar ngakëto produkte të importuara të cilatmund të jenë të pakontrolluara dhejo në cilësinë e duhur?

Një nga rreziqet evidente që i vjentregut shqiptar nga fluksi i madh dhei pa kontrolluar i importeve është dheagresioni që i bëhet tregut shqiptarnga produkte të pasigurta dhe shpeshtë dëmshme nga jashtë. Sistemi ikontrollit nga ana e mekanizmatshtetërore në aspektin e cilësisë ështëfare i dobët dhe shpesh edhe ipapërgatitur për të përballuarproblemet e importuara. Mungesa elaboratorëve të duhur, dhemosfunksionimi si duhet i njësive tëkontrollit e bën tregun shqiptar tërrezikuar dhe vulnerabël.

Si mendoni se mund tërregullohet kjo situatë, në dobi tënxitjes së produkteve organikedhe gjysëmorganike vendase ?

Deri disa vite më parë bujqësiaorganike nuk njihej në Shqipëri.Bujqësija organike është bërë njërealitet të cilin nuk mund ta mohojnëmë edhe me skeptikët . Mundësitë eshtrirjes janë të pakufi. Shqipërijaështë e mirënjohur në statistikatbotërore si një nga vendet me imputetmë të ulta të kimikateve, ende“GMO-free” (pa OMGJ të mbjella)dhe potenciale të mrekullueshme tëturizmit elitar. Ende një pjesë e mirëe produkteve janë tepër afërstandarteve të Organikes, prapotencialisht të çertifikueshme si“BIO”, apo “organik”. Egziston njëtreg vendas dhe i huaj.

Bujqësia organike është kthyer nërealitet në Shqipëri, në një nga vendetmë të varfëra të Europës, madje mëparë se në disa nga vendet fqinje. Ajonisi nga një grup specialistësh nga metë mirët e bujqësisë në vend, në vitinmë absurd 1997 dhe sot, pas afroshtatë vetësh është përhapur në tëgjithë vendin.

Shumë vende të varfra e kanëzgjedhur bujqësinë organike si një

mundësi për të rritur të ardhuratmadje në ndonjë vend është përdorursi strategji kombëtare për t’i shpëtuarembargos. Në Shqipëri mund të ishtenjë mënyrë për të “përfituar” ngadisavantazhet dhe për t’i kthyer atonë avantazhe ;

-Shqipëria është një vend me njëterren thellësisht malor (dy të tretat esipërfaqes së vendit), krejtësisht tëpapërshtatshëm për bujqësi intensive.

-Mbizotërojnë fermat tejet të vogla. -Fermeri shqiptar është i varfër dheka shumë pak mundësi për të blerëkimikate për bimët që mbjell. -Thuajse nuk ka mundësi reale përinvestitorë të mëdhej që të zhvillojnëturizmin masiv. -Ende një pjesë emadhe e popullsisë jeton në fshat megjithë vështirësitë që mbart jeta nëkëto hapësira. -


AKTUALITET

Athina nuk meriton medaljene artë për mjedisin

“…Athina 2004 ka humbur çdoshans për të marrë një medalje lidhurme performancën mjedisore të saj”,bëhet e ditur në një vlerësim të bërënga WWF mbi përfitimet dhekostot e Lojërave Olimpike. WWFkërkon që Komiteti OlimpikNdërkombëtar të sigurojë që vendiku do të zhvillohen lojërat eardhshme olimpike të realizojëdetyrimisht ligjet dhe rregullatzyrtare për mjedisin. ShkëlqiminLojërat Olimpike Athinë 2004 enjohën që në ceremoninë pompozetë hapjes, ndërsa rënien do ta njohinmenjëherë pasi këto lojëra tëpërfundojnë dhe vëmendja të arrijëtë shkojë përtej shkëlqimit që sjell“shoë” dhe media.

Raporti i WWF-it “Vlerësimimjedisor i Lojërave Olimpike Athinë2004” bën një vlerësim tëpërfitimeve dhe humbjevemjedisore të Athinë 2004, bazuar nëetapën e Lojërave Olimpike Sidnej2000 për lojërat “mjedisore”. Pikëtmë të ulta ishin dhënë për fusha sivlerësimi dhe planifikimi mjedisor,mbrojtja e zonave të ndjeshmenatyrore dhe kulturore, menaxhimii mbeturinave dhe ndotja e ujit si dhepër përdorimin e teknologjivemjedisore në ndërtimin e hapësiravepër lojërat olimpike. Pikët më tëmëdha u dhanë për transportinpublik, përmirësimin einfrastrukturës ekzistuese dhe nxitjene ndërgjegjësimit mjedisor.

Sipas autoriteteve greke një punë

e mirë është bërë në politikatricikluese gjatë përgatitjeve përzhvillimin e lojërave. Kështu sipasstatistikave, nga Zyrat Qëndrore tëLojërave Olimpike, janë ricikluarrreth 1008 ton letër duke kursyer mëshumë se 1836 pemë, dhenjëkohësisht është kursyer 442.800KW energji.

“Fatkeqësisht, mjedisi asnjëherënuk ka qenë prioritar në planifikimine Lojërave Olimpike Athinë 2004,ndërkohë që Komiteti OlimpikNdërkombëtar e deklaroi mjedisinsi një nga tre shtyllat kryesore tëOlimpikut. Greqia ka bërë shumëpak në zbatimin e prioriteteve në këtë

fushë”, u shpreh DemetresKaravella, drejtor ekzekutiv i ËËF.Greqi. “Tashmë Greqia duhet të ecëpërpara dhe të shohë se çfarë mundtë bëjë për të reduktuar ndikimin nëmjedis pas lojërave olimpike”.

Sipas raportit të WWF, gjatë 7viteve që Athina ishte përcaktuar sivendi ku do të zhvilloheshin LojëratOlimpike 2004, autoritetetorganizative nuk bënë asnjëpërpjekje për përfshirjen e mjedisitnë planet e tyre. Si pasojë, KomitetiOrganizativ Grek dhe QeveriaGreke dështuan në plotësimin eangazhimit të tyre për t’iupërmbajtur standardeve bazëmjedisore, si për shembull

përdorimi i energjisë diellore dhemenaxhimin e riciklimin i mbetjeve.

Një nga organizatat më tëfuqishme mjedisore “GreenPeace”,në një vlerësim mjedisor që i bëriLojërave Olimpike Athinë 2004, idha asaj notën 1 nga 10 tëmundshmet për përpjekjet e saj nëpolitikat mjedisore në përgatitjet eLojërave Olimpike, në një kohë qënota që iu dha Lojërave OlimpikeSydney 2000 nga po ky organizëmishte 5.

Një ndër treguesit e kësajneglizhence ndaj mjedisit është edheLiqeni Dojran midis Greqisë dheMaqedonisë, i cili është në rrezik të

zhduket nga dita në ditë, si pasojë emungesës së plotësimeve ujore.Duket se ka një lidhje tëdrejtperdrejtë midis fondeve eprojekteve që janë përcaktuar përndërtimin e objekteve që shërbejnëpër Lojërat Olimpike dhe projektevetë cilat i drejtohen mjedisit dhe qëaktualisht janë lënë në hije si pasojë enjë arsyeje madhore siç ështëevenimenti i Lojërave Olimpike. Endërsa Lojërat Olimpike do tëzgjasin më pak se 1 muaj, çfarë dotë ndodhë më vonë? Qytetarëvegrek, dhe më gjerë, do ti duhet tëpaguajnë kostot mjedisore tëLojërave Olimpike.


AKTUALITET

17 mijë vende të reja pune të lidhura mendërtimin e infrastrukturës, mirëmbajtjet dheshërbimet administrative.

Buxheti, i cili është dashur për zhvillimin e të gjithëinfrastrukturës, llogaritet në 3.4 miliard EURO (4.9miliard USD). Shteti grek ka investuar 2.1 miliardEURO, Bashkimi Evropian (BE) ka akorduar 0.5miliard EURO dhe pjesa tjetër është mbuluar ngainvestimet private në shtetin fqinj.

Por sipas specialistëve si pasojë e abuzimeve me fondet e akorduara për ndërtimin dherikonstrusionin e infrastrukturës që do të shërbejë përzhvillimin e këtij evenimenti, kostoja totale e LojëraveOlimpike mund të shkojë deri në 6 miliard EURO.

Sponsorët e këtij aktiviteti pritet të mbulojnë 27.7 %të buxhetit ose ndryshe 1.2 miliard EURO. Sponsorgjeneral i Lojerave Olimpike “Athinë 2004” ështëkompania shtetërore postare ELTA me 7.4 milion EURO.

Janë ndërtuar 14 objekte të infrastrukturës sportivedhe administrative të këtij evenimenti dhe janërikonstruktuar 8 të tjera, në pjesën më të madhe stadiume

dhe komplekse sportive ku dallohet StadiumiOlimpik i Athinës i cili do të jetë edhe arenakryesore e Lojërave Olimpike “Athinë 2004”.

Gjatë periudhës së Lojërave do të shërbejnë rreth80 mijë vullnetarë për mbarëvajtjen e aktivitetit.

Sipas institucioneve greke, pritet që gjatëlojërave olimpike Greqinë ta vizitojnë më shumëse 15 milionë turistë, shifër kjo e cila mund të rritetgjatë ditëve të Olimpiadës

Një ndër investimet më serioze për këtë evenimentështë edhe ndërtimi i Fshatit Olimpik, i cili ka njësipërfaqe prej 310 ha, 11 km larg Stadiumit Olimpik.Ky kompleks pati një buxhet prej më shumë se 300milionë Euro. Pas Lojërave Olimpike, ky fshat do tëshërbejë si strehë për më shumë se 10 mijë qytetarëgrekë të pastrehë.

30 kilogram ar i pastër, 1 ton argjend dhe 1 tonbronx, do të nevojiten për derdhjen e 3000 medaljeveolimpike të cilat do të jepen gjatë këtij aktiviteti sportivme rëndësinë më të madhe.

Ky eveniment do të pasqyrohet në të gjithë botën mendihmën e 4500 gazetarëve e 1200 fotoreporterëve ngae gjithë bota.

Akomodimi dhe transporti duket se janë çështjet më tënxehta që autoritet greke duhet të zgjidhin. Kështu 3 uratkryesore që planifikohëshin se do të lidhnin rrugën kryesorendërlidhëse të Kifisias që është dega kryesore që të çonnë kompleksin kryesor Olimpik, janë reduktuar në një, sipasojë e mungesës së kohës së mjaftueshme për tëpërfunduar në kohë, këto vepra të një rëndësie të veçantë.

Lojërat Olimpike “Athinë 2004” në shifra


PROFIL

Në rrugën drejt Parkut…Gjatë rrugës nga Gryka e Këlcyrës

për në Përmet, peizazhi në dy anët eVjosës, shpalos pamje që të tërheqinme bukuritë dhe veçantitë e tyre. Pasike udhëtuar rreth 11 km nga Këlcyra,në të majtë, degëzon një rrugë që tëlidh me krahinën e Dëngëllise(Frashërin). Rruga gjarpëron nëpër njëreliev kodrinor – malor, me kurrizedhe shpate të veshura me drurë dheshkurre të larmishme që hera-herësdendësohen dhe krijojnë grumbujpyjorë.

Në këtë larmi të madhe të drurëvedhe shkurreve spikasin lloje të veçantadhe formacione pyjore të cilat janëunikal në vendin tonë. Ecën gjithmonënë ngjitje e lugina e përroit tëLomnicës, por ai që spikat dhe tëbefason në këtë pejzazh është kanioni iKamenckës me thellësi rreth 700 m.

Nga degëzimi i rrugës kryesore përnë Përmet, pasi ke udhëtuar rreth 22km, në një rrugë malore të mirëmbajtur,gjendesh përballë një porte të madheprej drurësh të pagdhendur kushkruhet - “ Mirësevini në Bredhin eHotovës”. Për atë që vjen për herë tëparë, bukuria dhe madhështia e këtijparku, fillojnë të shfaqen që në hyrje;një peizazh jeshil i errët, gjithnjë e mëtepër merr shtrirje dhe pas pak je nëzemër të tij; një peizazh pyjor imrekullueshëm shrihet në shpatet emaleve, deri poshte në luginë. Ky ështëparku kombëtar “ Bredhi i Hotovës”.Është një nga 13 parqet kombëtare tëShqipërisë i shpallur si “ParkKombëtar” në vitin 1996 me njësipërfaqe 1200 ha.

Në brendësi të Parkut gjithshçkanatyrshëm është në vendin e saj. Nukka drurë të prerë apo të djegur,sipërfaqe pylli apo filizeri të kullotur.Hija e bredhave shekullor, freskiajetëdhënëse, lëndinat, burimet efreskëta të ujit, kori i bilbilave elaureshave, çukitja e qukapikeve janëelementet që krijojnë mjedisin në këtëpark.

Flora dhe fauna, janë ato që i japinvlerat e veçanta, këtij parku. «Bredhi iHotovës», konsiderohet një nga reliketbimorë mesdhetarë më të rëndësishëmtë vendit. Jane mbi 40 lloje drurësh eshkurresh me shumë vlera, qëvegjetojnë në këtë park. Mbulesabarishtore përfaqësohet nga një numëri madh bimësh që mbulojnë lëndinate që tek-tuk gjenden në brendësi tëfondit pyjor. Bimë të tilla si melisa,timusi, trëndelina, etj, me aromën e tyrekarakteristike i japin një atmosferë tëveçantë këtij parku .Ujrat që burojnënga formacionet pyjore të lajthishteve,janë më të pëlqyeshmet për t’u pirë.Është uje Lajthie. Të tilla burime kadisa, në park. Burimet. Bimësisë sëlarmishme i është përshtatur edhe njëfaunë e pasur me lloje kafshësh si: ariu,ujku, dhelpra, kunadhja, lepuri i egër,macja e egër, baldosa, iriqi si dheshpendë të njohur si: pëllumbi i egër,thëllëza, sorra, skifteri, grifsha, mëllenja,qukapiku, qyqja, bilbili, gushkuqi, zogui borës etj.

Njerëzit dhe Parku…Pylli i Bredhit dhe njerëzit afër tij,

kanë bashkëjetuar shumë kohë parase të krijohej shërbimi pyjor, para setë lindte «Silvikultura» e para se tëhartoheshin ligjet për biodiversitetin

e mjedisin, para shumë e shumevitesh.

Në ndërgjegjen e banorëve tëafërt me Bredhin, gjithnje ka pasurnjë dashuri për të. Ai gjithnjë ka qenëstreha kryesore me të cilin kanëlidhur veprimtarinë e tyre.

Në këtë zonë ka qenë dhe ështënjë thënie: «Të sheh dhe të mallkonShën Kristofori, po të presësh apotë dëmtosh bredhin», u thoshin tëvjetërit, fëmijëve, e të rinjve.

Në këtë masiv pyjor janëshfrytëzuar edhe sasi tëkonsiderueshme lënde për letër apopër dërrasë. Edhe fshatarëve uplotesohen nevojat për lëndë druri.Gjithashtu janë marrë degë dhe halapër esenca, janë bërë pyllëzime,ushtruar gjuetia; (si park, ky umiratua vetëm tetë vjet më parë).Pylli i Bredhit ka qenë e mbetet njëqendër e rëndësishme prej kumerreshin vlera të konsiderueshmefinanciare pasi i tillë ishte edheorientimi dhe politika e kohës.Ndryshe, nga shumë masivë me pyje,të vendit tonë, që janë shkatërruarplotësisht apo degraduar pjesërisht,Bredhi i Hotovës përsëri ka mbeturnjë pyll me vlera, sa në një vëzhgimtë shpejtë dhe pa u shtrirë në kohë,vlerësohet si «pyll i virgjër».

nga

Ing. Gjon Fierza DPPK

Jetë të lidhura me PyllinReportazh: Bredhi i Hotovës


RAJONI/BOTA

Popullsia e botës lloagritet te jetembi 6 milardë banorë. Çdo vit ajorritet me 90 milionë banorë.

Deri ne mesin e shek-XXI,popullsia e botës do të jetë nga8-11 miliard banorë. Në vitin 1750popullsia e botës llogaritet të ketëqenë rreth 800 milionë njerëz.

Në historinë e njerëzimit rritja epopullsisë ka patur një skemëgjeometrike : 1, 2, 4, 8, 16 ekështu me rradhë

Në botë janë afërsisht 238milionë të rinj ose afërsishtmendohet 1 në 5 të rinj në të gjithërruzullin tokësor të cilët vuajnëpasojat e varfërisë sëtejskajshme.

Në botë llogaritet që të jenë mëshumë se 1.2 miliard adoleshente14-18 vjeç, nga të cilët më shumëse 100 milionë jetojnë në rrugë

Një në 230 njerëz, ka qenë oseështë një fëmijë që është detyruartë braktisë shtëpinë si pasojë ekonflikteve dhe problemeve tëndryshme.

57 milion të rinj dhe më shumëse 96 milionë të reja, kryesishtnë vendet në zhvillim, nuk dijnetë shkruajnë dhe lexojnë.

Numri i makinave në botë rritet 3herë më shpejt se numri ipopullsisë.

Sipas studimeve njerëzitmëngjerash jetojnë mesatarisht 9vjet më pak se ata që janë tëdjathtë. Ndërsa për ata që ipërdorin të dyja ende nuk dihet.

Afërsisht gjysma e popullsisë sëbotës është nën moshën 25 vjeç.

Në tokë jetojnë 5-10 milionëspecie gjallesash. Mendohet qëçdo ditë në tokë zhduket, pushon

Trafiku dhe familjarët, ndotinKosovën

Të dhënat në nivel botëror tregojnë se në ndotjene përgjithshme të ambientit jetësor, sipas aktivitetevemarrin pjesë: trafiku rrugor me 47 %, ekonomitëfamiljare me 20 %, termocentralet me 17 %, indus-tria me 16 % etj. Kjo përqindje e ndotësve, tregonqartë se cilat aktivitete kanë pjesëmarrje më të larte nëndotjen e përgjithshme të ambientit jetësor. Ekspertëte ambientit në Kosovë tregojnë se makinat janëndotësit kryesorë të cilat mesatarisht prodhojnë 40-

50 t pluhura fraksionesh në ditë. Ndotësit e dytë pas makinave, shumica tëamortizuara, është veprimtaria njerëzore.

Zbulohen dinosaurët më tëmëdhenj të Europës

Fermerët në Riodeva, duke hequr gurë ngakopshtet e tyre të mbjellë me bajame prej brezash tëtërë, nuk e mendonin kurrë se ishin duke zhvendosurdhe kocka dinosaurësh. Por kur dy paleontologjistepo vëzhgonin një fushe ku ishin përhapur këto kocka,e kuptuan se kishin gjetur mbetjet e dinosuarit më tëmadh të zbuluar ndonjëherë, ku një kockë gjymtyre,ishte më e madhe se një njeri. Kafsha e madhe, peshae të cilit është vlerësuar në 40-50 ton, e barabartë kjo

me 6-7 elefantë, ka bredhur në këtë zonë rreth 130 milion vjet më parë.

Rritet niveli i pesticideve nëushqime

Niveli i pesticideve në ushqimet e freskëtadhe të përpunuara evropiane është rriturpërsëri në krahasim me vitin 2002, pavarësishtrënies së dukshme që pati vitin e kaluar. Nga46.000 kampione të studiuar në kuadër tëpërgatitjes së raportit të Komisionit Evropian,përqindja e niveleve të pranueshme të

pesticideve në ushqime është rritur me 5.1% krahasuar me 3.9% që ishte nëvitin 2001 dhe 4.5% në 2000. Komisioni Evropian po punon për një strategjipër përdorimin e qëndrueshëm të pesticideve në fushën e ushqimeve.

Toka po errësohetDuke marrë shkas nga efekti serë, kohët e

fundit po diskutohet nje problem që ka tëbëjë me fenomenin e rritjes së errësimit tëplanetit. Ky fenomen, i cilësuar edhe si“errësimi global”, shkakton në mbarë botënqë nga vitet ’50-të, një rënie të dritës së diellitmbi sipërfaqen e tokës, me më shumë se 10përqind. Në disa qytete të mëdha, si në

Hongkong, është regjistruar madje një rënie e dritës së diellit me 35 përqind.Edhe në Gjermaninë e Veriut, është reduktuar kohëzgjatja e dritës dielloreçdo vit që nga viti ’50 deri ne ’90 me rreth 100 orë. Gjithësesi, gjatë 15viteve të fundit është vënë re një nivel konstant.

Kuriozitete


Documents

BOTIM I PËRMUAJSHËM I QENDRËS RAJONALE TË MJEDISIT …archive.rec.org/albania/Projects/Lajmet/Mjedisi Sot91.pdf · Qendra Rajonale e Mjedisit për Evropën Qendrore e Lindore