1

Bouwproductie & prognosesBouwKennis Ontbijtsessie

Jacco Ridderhof12 december 2013

2

Opbouw presentatie

• De economische context mondiaal, Eurozone en Nederland

• Woningnieuwbouwproductie tot en met 2020

• Utiliteitsnieuwbouwproductie tot en met 2020

3

4

Ontwikkelingen wereldeconomie

• De voor Nederland relevante wereldhandel groeit, met een door het CPB verwacht

percentage van 1,5% dit jaar tot 3,75% in 2014

• Groeiniveau China blijft ongewijzigd hoog, ca 7,5% dit jaar. De economie in de VS groeit in

2013 naar verwachting met 2%, om in 2014 door te groeien naar 2,5%.

• Voorzichtig groei in de Eurozone

Afgelopen vier maanden stijgende productiviteit in de eurozone (obv inkoopmanagersindex)

Spanje uit de recessie en Portugal en Ierland kunnen binnenkort naar verwachting de kapitaalmarkt

op.

Duitsland is en blijft de motor van de Europese economie. Dit jaar zal de economie groeien met

0,5% en in 2014 bedraagt de geprognosticeerde groei 1,7%.

Nederland

5

Consumentenvertrouwen [saldi]

6

Consumentenvertrouwen november - 18

Bron; CBS Statline , juni 2013

Bron; CBS Statline, november 2013

Binnenlandse consumptie

7

8

Andere indicatoren

• Afnemende stijging werkloosheid; Werkloosheid in september 8,5%, 674.000 mensen

• Producentenvertrouwen in november ligt gestegen van -0.5 naar -0,4. Met name het

oordeel over de toekomstige productie is de afgelopen maanden sterk gestegen.

Werkloosheid als % van de beroepsbevolking Producentenvertrouwen (saldi)

9

10

Nederland - economische groei

Bron; CBS Statline, november 2013

Prognose BBP 2013; -1,25 en voor 2014; +0,5

Productie

11

12

Omzetontwikkeling bouwnijverheid

Bron; CBS Statline , november 2013

Afname productie in september 9,5%

Woningmarkt

13

Situatie• Banken terughoudend met betrekking tot hypotheekverstrekking met name als gevolg van de

eisen van Basel 3.

• Vertrouwen in de woningmarkt neemt toe; Eigen Huis Marktindicator afgelopen 10 maanden gestegen, van 51 in december 2012 tot 81 in november. Ook de WoonKennis Woonbarometer afgelopen maand sterk gestegen, van 6 naar 28

• Afvlakkende daling huizenprijzen. Nog steeds een daling tov van vorig jaar, maar maand op maand stabilisatie.

14

Woonakkoord 13 februari 2013

15

Belangrijkste hervormingen

Huurmarkt• Maximale huurverhoging hoger dan inflatie

• De voorwaarden verkoop corporatiewoningen aan beleggers wordt versoepeld

• Verhuurdersheffing, oplopend naar € 1,7 miljard in 2017

Koopmarkt• Hypotheken moeten voor 100% annuïtair worden afgelost binnen 30 jaar. Hierop geldt

hypotheekrenteaftrek

• Vanaf 2014 jaarlijkse afname van de renteafrek met 0,5%

• De rijksbijdrage aan de starterslening is verhoogd van € 20 miljoen naar € 50 miljoen (ongeveer 11.000 leningen).

16

Nationale Hypotheekinstelling

• Tijdens Prinsjesdag heeft het kabinet besloten om samen met de pensioenfondsen en verzekeraars te verkennen of het mogelijk is om een Nationale Hypotheekinstelling op te richten. Het idee is dat pensioenfondsen en verzekeraars voor enkele tientallen miljarden aan hypotheken met NHG overnemen van banken.

• Overheid staat garant, wat een groot risico kan betekenen op de lange termijn en de vraag is of de overheid deze garantie zal en durft af te geven.

• Daarnaast is het de vraag of dit volgens Brussel geen ongeoorloofde staatssteun is

17

18

Transacties bestaande woningen[aantallen naar type]

19Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013

Transacties nieuwe woningen

20

Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013

Vergunningverlening woningnieuwbouw - huur

21

Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013

Aantal verleende vergunningen huurwoningen

15.484 vergunningen verleend in 2012Verwachting 2013: 14.000

Vergunningverlening woningnieuwbouw - koop

22

Bron: CBS StatLine/bewerking BouwKennis, oktober 2013

Aantal verleende vergunningen koopwoningen

21.886 vergunningen verleend in 2012Verwachting 2013: 16.000

Woningnieuwbouwproductie tot en met 2020

23

Vooruitzichten nieuwbouwproductie

24

Prognose nieuwbouw t/m 2020 2016 – 55.000 2017 – 61.800 2018 – 63.500 2019 – 60.000 2020 – 56.000

  Gereedmeldingen Vergunningverlening totaal

Vergunningverlening koop

Vergunningverlening huur

2006 72.382 96.447 72.53023.917

2007 80.193 87.918 64.17523.743

2008 78.882 87.198 63.45723.741

2009 74.000** 72.646 46.69525.951

2010 64.000** 61.028 41.63119.397

2011 57.703 55.804 38.12317.681

2012 48.000*** 37.370 21.88615.484

2013 40.000* 30.000* 16.000*14.000*

2014 35.000* 40.000* 21.000*19.000*

2015 40.000* 48.000* 25.000*23.000*

*

*Prognose**Herberekening BouwKennis***Berekening BouwKennis

Utiliteitsnieuwbouwproductie tot en met 2015

25

26

Bouwproductie en prognose

27

Utiliteitsnieuwbouwproductie - sector

Bouwproductie per sector, 2013-2015, in mln Euro’s, prijzen 2012

28

Utiliteitsnieuwbouwproductie - gebouwtype

Bouwproductie in vloeroppervlak, 2010-2015, per gebouwsoort (m2 BVO)

*Prognose

Vooruitzichten utiliteitsbouwproductie - 2020

29

Groei met name door toename verbouw en groot onderhoud

Totale utiliteitsbouwproductie (in mln. euro’s, ecl BTW, prijzen 2011)

Bron: BouwKennis Bouwproductie in Detail, maart 2013

Conclusie economie

• De belangrijkste handelspartners buiten Europa, Amerika en China, vertonen een positieve economische ontwikkeling. Ook de bedrijvigheid in de eurozone neemt voorzichtig toe .

• Binnen de eurozone is Duitsland de belangrijkste handelspartner en de economie groeit sterk

• Nederland officieel uit de recessie maar herstel is broos. Met name gebaseerd op de export.

• Een andere belangrijke peiler voor economische groei, de binnenlandse consumptie, draagt negatief bij aan het BBP. Dalende koopkracht, laag vertrouwen en spaargedrag zijn hieraan debet.

• Belangrijk voor een structurele economische groei is het consumentenvertrouwen. Dat is na het dieptepunt van ruim -44 in februari gestegen tot -18 in oktober.

•

30

Conclusie woningbouwproductie en prognoses

• De betaalbaarheid van huizen is hoog; prijzen met ruim 20% gedaald, de hypotheekrente is laag en de daling in de huizenprijzen heeft de bodem bereikt.

• Bovendien is er nu voor 2014 een duidelijk overheidsbeleid. Darnaast is de verhuisgeneigdheid groot

• Dit in combinatie met een toenemend vertrouwen heeft de afgelopen maanden geleid tot een toename in het aantal verkopen van bestaande koopwoningen.

• Een toename van het aantal verhuizingen heeft als spin off dat de nieuwbouwproductie in de loop van 2014 op gang komt wat in de gereedmeldingen in 2015 tot uiting komt. Het aantal verleende bouwvergunningen is echter laag

• Het dieptepunt wordt bereikt in 2014 met 35.000 gereedgemelde woningen. In 2015 is dit aantal 40.000 waarna het in de jaren daarna zal stabiliseren op aantallen rond de 60.000.

•

31

Conclusie utiliteitsbouwproductie en prognoses

• De daling van de nieuwbouwproductie neemt af tot nog een lichte daling in 2014. Vanaf 2015 neemt de productie weer toe

• Met name de bouw van nieuwe kantoren is laag en neemt nog af. De afname in de nieuwbouwproductie in de andere gebouwtypen is minder groot

• Kansen liggen met name op het gebied van renovatie. Bij een afnemende nieuwbouwproductie stijgt de renovatiemarkt. Met name voor scholen is deze stijging sterk. Voor kantoren liggen de kansen op het verduurzamen van de bestaande voorraad en herbestemming van panden tot appartementen of studentenhuisvesting

• Kortom, in lijn met de woningmarkt neemt de productie in 2015 weer licht toe

32

33

34

Bouwproductie & prognosesBouwKennis ontbijtsessie

Jacco Ridderhof12 december 2013