FINANSIJE I FINANSIJSKO PRAVOPitanja za usmeni dioProf. Dinka
Anti, 2011/2012
1. PORESKI SISTEM (pojam i faktori koji utiu na strukturu
poreskog sistema)
, , . . U , .
Faktori koji utiu na strukturu poreskog sistema:1. Istorijski
razvoj i tradicija2. Politiki faktori Drutveno-ekonomsko ureenje
Unutranje ustrojstvo drave 3. Socijalni faktori- Nivo obrazovanja i
tehnoloke pismenosti- Struktura radne snage 4. Ekonomski faktori-
Razvijenost privrede- Stepen otvorenosti ekonomije 5. Fiskalni
faktori- Fleksibilnost poreza- Nain finansiranja socijalnog
osiguranja
2. PORESKI SISTEM I OSNOVNI PRIHODI U EUPoreski sistem EU:-
harmonizacija indirektnih poreza (PDV, akcize)- puni suverenitet
nad direktnim porezima- kodeks oporezivanja kompanija
Ostali segmenti fiskalnog sistema EU: Budet EU, vlastiti prihodi
EU, rashodi za finansiranje zajednikih politika i institucija EU,
EU u svom sastavu ima tri integracione cjeline: Evropsku zajednicu
za ugalj i elik; Evropsku ekonomsku zajednicu; Evropsku zajednicu
za atomsku energiju;EZ ima dva budeta: budet EZ za ugalj i elika
budet EZ iz kojeg se finansiraju Evropska ekonomska zajednica i
Evropska zajednica za atomsku energiju.Za finansiranje EZ koristi
svoje sopstvene izvore prihoda (1/4 prihoda) , kao i izvore prihoda
zemalja lanica (3/4 prihoda).Osnovni prihodi EU: takse na proizvode
uglja i elika, poljoprivredne dadbine,carine, sredstva od poreza na
dodatu vrijednost (PDV) i sredstva od dodatnog izvora
prihoda(fiksni porezi).
3. PORESKI SISTEM U BiH( struktura i poreske nadlenosti BiH I
entiteta / Distrikta)
Pravo drave da uvodi i naplauje poreze proistie iz ustava.
Poreska obaveza nastupa kada se desi dogaaj koji se moe podvesti
pod zakonski opis injeninog stanja. Nain za ostvarenje poreske
vlasti: zakonodavni - donoenjem poreskih zakona koji sadre skup
ovlatenja poreskih organa koja djeluju protiv svih dunika = poreski
zahtjev u irem smislu (da vodi knjige, podnosi prijavu, plaa porez,
dozvole kontrolu,...) upravni (putem aktivnosti poreske uprave)
ostvarenje zakonskog opisa injeninog stanja na konkretan nain u
odnosu na neko lice = poreski zahtjev u uem smislu STRUKTURA
poreskog sistema je: Oporezivanje pojedinca Oporezivanje
korporacija Porez na promet/PDV Akcize Porez na imovinu Socijalni
doprinosi Carine Takse i naknade
Osnovni poreski prihodi BiH su: porezi na prihode od zemljita,
porezi na prihode od zgrada, porezi na prihode od privrednih
djelatnosti, porezi na prihode od kapitala, porezi na prihode od
zaposlenosti, porezi na dividendu, porezi na kapitalne dobitke,
porezi na autorske honorare.Nadlenosti Upravnog odboraUIO-ima pravo
veta o odluivanju ,usvajanje propisa i finansira se putem
kvota.Upravljaka STRUKTURA: Upravni odbor koji je nadlean za
:kreiranje politike indirektnih poreza u BiH (iniciranje zakona,
donoenje podzakonskih akata) i utvrivanje formule raspodjele
prihoda.Entitetske poreske uprave i poreska uprava Brko Distrikta
nedlena je za indirektne poreze:-porez na promet usluga-porez na
promet proizvoda u zemlji-direktni porezi (porez na
plate,dohodak,dobit,imovinu itd.)
4. POREZ NA DOHODAK ( karakteristike )
Danas u razvijenim zemljama je dominantna, najizdanija,
najznaajnija i najsloenija vrsta poreza. Porez na dohodak preko
sistema oporezivanja i ostalih izvora obezbijeuje neophodna
sredstva za pokrie javnih rashoda. Djeluje se na ekonomski poloaj
poreskih obveznika, odnosno smanjenje njihove kupovne moi. Dohodak
= potronja + akumulacija
Razlikujemo :1. redovno oporezivanje - oporezivanje svih vrsta
dohotka istom stopom bez izuzetka i oslobaanja2. dodatno/dopunskih
oporezivanje - dodatno oporezivanje visokih dohodaka
Predmet oporezivog dohotka su i: 1. Dohodak od nesamostalnih
aktivnosti (plate, naknade i u novcu i u naturi ), eventualno
penzije i invalidnine 2. Dohodak od samostalne djelatnosti
(preduzetnici) 3. Prihodi od autorskih prava i prava industrijske
svojinerihodi od kapitala 4. Dohodak od kapitala, najma imovine,
kamata,... 5. Kapitalni dobici
Rraunovodstveno stajalite Dohodak = neto prihoda ostvarenih u
odreenom perioduNeto prihod = bruto prihod priznati trokovi
obveznika nastali prilikom ostvarenja bruto prihoda. Nisu ukljueni
kapitalni dobici i dobici na lutriji
5. MODELI OPOREZIVANJA DOHOTKA
Cedularni model oporezivanja dohotka - svaka vrsta obveznikovih
prihoda se oporezuje, jednostavan za primjenu, pojavio s u vrijeme
francuske revolucije i danas postoji. Prvi ceduralni porez bio je
porez na prihod od zemljita. Poslije su se pojavili porezi na
zakupninu, odnosno na prihod od zgrade i porez na profit, a nastali
su i porezi na kamatu i porezi na zarade od umnog i fizikog rada.
stopa proporcionalnaGlobalni porez je zasnovan na konceptu po kojem
sve prihode koje
obveznikostvariuodreenomperiodu(najeekalendarskojgodini)trebapogoditi
sveobuhvatnim porezom. Ovaj tipporeza nadohodak uveden je prviput
uVelikoj Britaniji kao vanredni porez namjenjen finansiranju rata
sa Francuskom, da bi kasnije zauzeo trajno mjesto u poreskom
sistemu te zemlje. stopa progresivnaMjeoviti model je kombinacija
cedularnog i globalnog. Tokom godine se pojedini prihodi oporezuju
cedularnom metodom sa komplementanim progresivnim porezom, a po
isteku godine se porez primjenjuje na ukupan prihod (dohodak).
6. ELEMENTI OPOREZIVANJA DOHOTKA(predmet oporezivanja, poreski
obveznik, osnovica,stopa)
POJAM - Dohodak je novana vrijednost istog poveanja ekonomske
snage pojednica u odreenom periodu. Dohodak = potronja +
akumulacijaPREDMET poreske obaveze je davanje novane sume. Poreska
obaveza moe biti trajne prirode, dok poreski dug kao predmet
poreske obaveze nastaje periodino, svake godine.Poreski OBVEZNIK je
svako fiziko ili pravno lice koje je zakonom obavezano da plaa
porez. Pod fizikim licem koje plaa porez moe se podrazumijevati
pojedinac, nad kojim se primjenjuje individualno oporezivanje
dohotka ili ako se smatra kao zajednica kojoj pripada (brana
zajednica,porodino domainstvo) tada se primjenjuje zajedniko
oporezivanje dohotka.Ovo zajedniko oporezivanje dohotka se vri :
metodom diobe dohodka(da se izbjegne oporezivanje po vioj stopi,
zbirno izraunatog dohotka oba suprunika), metodom porodinih kvota
(izraunava se tako to se u obzir uzima porodini status svakog lana
porodice, kao i broj izdravanih lica) i metodom dvostruke poreske
ljestvice(koristi se kada poreski organ oporezuje dohodak
domainstva koji ima samo jednog lana (neoenjeni, neudati,
razvedeni). Poreska OSNOVICA je vrijednost poreskog objekta izraena
u novcu, a koja slui za utvrivanje poreskog duga (npr. kada je
poreski objekat stan koji treba oporezovati, tada se kao poreska
osnovica uzima njena trina vrijenost izraena u novcu). Moe biti:
faktika i pretpostavljena. Faktika- utvruje se na osnovu podataka o
stvarnoj ekonomskoj snazi poreznog obveznika i da bi se mogla
odrediti faktika poreska osnovica, poreski obveznik je duan da prui
vjerodostojne podatke o prihodu ili imovini koja je predmet
oporezivanja. Ako poreski obveznik ne podnese poresku prijavu ili
se na njoj nau podaci koji nisu vjerodostojni, tada poreski organ
udreuje prepostavljenu poresku osnovicu.Poreska STOPA je iznos
poreza u odnosu na poresku osnovicu. Poreska stopa se moe utvrditi
u odnosu na poresku osnovicu i u odnosu na poresku jedinicu.
Poreska jedinica predstavlja na vie dijelova izdijeljenu poresku
osnovicu, pa se na svaki izdijeljeni dio primjenjuje poreska stopa
(npr.poreska jedinica za zemljite je 1 ha, a za zgrade 1m2).
Uobiajeno je da se poreska stopa izraunava u procentima, a rjee u
apsolutnim veliinama. Poreska stopa moe biti: proporcionalna
(koristi se ako se poreska stopa ne mijenja iako dolazi do promjene
veliine poreske osnovice progresivna (koristi se ako se poreska
stopa uveava sa uveanjem poreske osnovice) regresivna (ako se
poreska stopa smanjuje sa poveanjem poreske osnovice).
7. OPOREZIVANJE DOHOTKA U BiH
Porez na dohodak uBosni i Hercegovinije regulisan entitetskim
zakonima o porezu na dohodak. URepublici Srpskojna snazi je Zakon o
porezu na dohodak, kojim su propisane stope od 10% i 15%.
UFederaciji BiHusvojen je Zakon o porezu na dohodak sa jedinstvenom
stopom od 10%, a primjenjuje se od1. januara2009. Karakteristike
Zakona o porezu na dohodak u FBiH su:-Jedinstvena stopa poreza od
10%-Lini odbitak od 300 KM mjeseno (od ukupnog mjesenog neto
dohotka se odbija 300 KM a ostatak se oporezuje)-Dodatni odbici za
svakog izdravanog lana porodice (suprunik, djeca, lanovi ue
porodice po pravoj liniji (otac, majka, djed, nena, unuad))Porez se
obraunava i uplauje u trenutku isplate plate (dohotka), a na kraju
godine se podnosi poreska prijava. Ukoliko je osoba u toku godine
uplatila vie poreza nego to je prikazano u poreskoj prijavi, stjee
pravo na povrat. Porezu ne podlijeu stipendije, penzije, dohotci
porodica ehida i poginulih boraca, invalida, socijalnih davanja,
pomoi i slino.
8. POREZ NA DOBIT ( karakteristike i razlozi za utvrivanje )
Najei oblik je oporezivanje dobiti i dividendi.Privredna drutva
svoj rezultat poslovanja iskazuju kao dobit ili gubitak.Cilj
njihovog poslovanja jeste ostvarenje dobiti. Ta dobit podlijee
obavezi plaanjaporezana dobit.Poreski obveznici ovog poreza su: 1.
privredna drutva 2. bankei druge finansijske institucije 3. drutva
za osiguranje i reosiguranje imovine i lica 4. zadruge i zadrune
organizacije 5. ustanove koje prodajom proizvoda i usluga na tritu
ostvaruju dobit.
Dobit privrednog drutva se obraunava po principu - Pozitivna
razlika prihoda nad rashodima. Obraunava se ubilansu uspjeha, kao
dijelu finansijskog izvjetaja.Porez na dobit je mlad porezni oblik
(poeo se primjenjivati poslije drugog svjetskog rata) i on je na
neki nain porez na dohodak privrednih drutava. U Bosni i
Hercegovini nema tako veliku vanost i izdanost kao u zemljama EU.
Problem koji se javlja, jeste pitanje pravednosti oporezivanja
dobiti zbog problema dvostrukog oporezivanja.
9. KOJE SU KARATKTERISTIKESINTETIKOG MODELA OPOREZIVANJA
DOHOTKA
:1. - 2. ( ) . 2 .2. - . . .3. ; : , , .
10. SISTEM OPOREZIVANJA DOBITI KORPORACIJA
- Poreski obveznik je pravno lice s propisanom pravnom formom. -
Mogu biti Rezidenti (neograniena poreska obaveza) i Nerezidenti
stalno mjesto poslovanja (za dobit ostvarenu na teritoriju drave u
kojoj se nalazi) - Oporeziva dobit se rauna po osnovu stavke
prihoda i rashoda koje se uzimaju iz bilansa uspjeha (sainjenog u
skladu sa Meunarodnim raunovodstvenim standardima). Stopa poreza na
dobit u Rs je 10%Poreski period je u pravilu 1 godina poslovna
(kalendarska) godina
Postoje dvije grupe trgovakih drutava: 1. Drutva lica imaju
nekoliko vlasnika koja su neogranieno odgovorna za obaveze tog
drutva, 2. Drutvima kapitala je potisnut lini element. Zbog toga su
ova lica drutva organizacioni oblik podesan za oporezivanje porezom
na dobit korporacija.
11. ELEMENTI OPOREZIVANJA DOBITI(predmet oporezivanja, poreska
osnovica stopa)
Kod pravnih lica PREDMET oporezivanja je njihova ekonomska snaga
koja se manifestuje u neto prihodu, odnosno u istoj dobiti. Poreski
obveznici poreza na dobit su pravna lica s propisanom pravnom
formom (drutva lica i drutva kapitala), rezident (neograniena
poreska obaveza),stalna poslovna jedinica nerezidenta-stalno mjesto
poslovanja (za dobit ostvarenu na teritoriju drave u kojoj se
nalazi)Poreska OSNOVICA je vrijednost poreskog objekta izraena u
novcu, a koja slui za utvrivanje poreskog duga. Poreska osnovica
moe biti : faktika i pretpostavljena.1. Faktika poreska osnovica se
utvruje na osnovu podataka o stvarnoj ekonomskoj snazi poreskog
obveznika-obveznik je duan da da vjerodostojne podatke o prihodu
ili imovini koja se oporezuje.2. Pretpostavljena poreska osnovica
utvruje se na osnovu pretpostavke da je poreski obveznik ostvario
prihod odreene visine ili da posjeduje imovinu odreene
vrijednosti.
12. OPOREZIVANJE DOBITI U BiH
Obaveza za porez na dobit preduzea nastaje danom poetka
obavljanja aktivnostiPorez na dobit u BiH spada u grupu direktnih
poreza koji su u nadlenosti entiteta i predstavljaju prihode ovih
organa vlasti.Karakteristika zakona o oporezivanju dobiti je nain
utvrivanja poreske osnovice koja odgovara raunovodstvenoj dobiti
usklaenoj za nepriznate. Kasniji zakon je pratio izmjene
raunovodstvenih propisa, standarda i zakona. Prvopomenuti zakon
karakterisala je stopa od 30% dok je kasnijim zakonom ista znaajno
smanjena na trenutnih 10%.U RS-s se poreska osnovica utvruje
usklaivanjem raunovodstvene dobiti za iznose nepriznatih i odbitnih
stavki, odnosno kao razlika izmeu oporezivih prihoda i rashoda. Oba
zakona karakterie stopa od 10%.
13. POREZ NA IMOVINU ( karakteristike i vrste )
Jedan od najstarijih poreskih obaveza i imovina predstavlja
ukupnost dobara i prava izraenih u novanim
jedinicama.Karakteristike ovog poreza su: neposredan, analitian,
periodian, objektivanVrste su: 1. realni porez na imovinu - plaa se
u vanrednim okolnostima2. nominalni porez na imovinu plaa se po
osnovu prihoda ostvarenog na toj imovini
Prednosti poreza na imovinu Izvorni prihod lokalnog nivoa vlasti
zbog statike poreske osnovice Slaba mogunost izbjegavanja plaanja
imovine Stabilan i izdaan porezSlabosti poreza na imovinu
Vrednovanje imovine Ahilova peta Potrebno je trite nekretnina,
problem formiranja fiskalnog registra i njegovog odravanja,
revalorizacija vrijednosti imovine
14. ELEMENTI OPOREZIVANJA IMOVINE( predmet oporezivanja, poreski
obveznik, osnovica, stopa )
Poreski OBVEZNIK . 1. . Predmet oporezivanja fizikog poreskog
obveznika . 2. . . . , .
Poreska OSNOVICA . . : .1. . . .2. . .
Poreska STOPA . . . , . : 1. - . . 2. - . : , . 100 % 100 %. . c
.3. - . . .
15. POREZ NA NASLEE I POREZ NA DAROVE
Obaveza za porez na nasljee i poklon nastaje danom pravosnanosti
rjeenja o nasljeivanju, dan zakljuenja ugovora o poklonu, dan
prijema poklona. Najee postoje oba poreza da bi se izbjegla poreska
evazija.
Porez na NASLIJEE:Osnov je postojanje privatnog vlasnitva i
nasljednog prava, predstavlja najstariji poreski oblik, II st.
p.n.e. Razlikujemo dva naina oporezivanja: 1. Oporezivanje dijelova
nasljedstva - ono to je nasljednik primio, oporezivanje imovine
svakog naslednika pojedinano2. oporezivanje ostavinske mase
oporezije se cjelokupna nasljedna masa umanjena za dugove, znai
oporezivanje se vri prije raspodjele ostavtvine na naslednike
Porez na DAROVE:Porez na poklon se pojavljuje kao nuna dopuna
porezu na naslijee. Vlasnik imovine e izbjei plaanje poreza na
naslijee tako to e za ivota pokloniti imovinu. Poreski obveznik je
poklonoprimac a poreske stope su progresivne i relativno niske.
16. POREZ NA PROMET ( pojam i karakteristike )
Porez na promet je oblik opeg poreza na potronju kojim se
oporezuju svi odnosno veina proizvoda i usluga u prometu. , . . . :
- 50 ; - ( ) - ; - - ( ) .
Negativne osobine - regresivnost
17. OBLICI POREZA NA PROMET1. . : , , . : ( ), , , . 2. : , . :
, , , , . : , .3. viefazni oporezuju se dvije ili vie faza
18. OSNOVNE KARAKTERISTIKE PDV-a
Prva ga je uvela Francuska, danas se upotrebljava u preko 120
zemalja svijeta. Osnov za povrat poreza je faktura ( raun ). Pomou
PDV-a je oteana je poreska evazija. To je samokontrolirajui porez i
svefazniPredmet oporezivanja je promet proizvoda i usluga. Poreska
osnovica je prodajna cijena. Porez ne snosi poreski obveznik, ve
krajnji potroa, to predstavlja prevaljivanje tereta na kupca.Vei
broj obveznika vei trokovi administriranja i trokovi potivanja
propisaKarakteristike : - indirektan, posredan, omoguava povrat
poreza plaenog u prethodnoj fazi, svefazni porezPozitivne
osobine:1. Izdaan2. Jeftin za ubiranje3. Stabilan prihod4. Ugodan
prihod (indirektni posredni porez)Negativne osobine:
regresivnost
19. METODE UTVRIVANJA POREZA
Direktna metoda : Metoda oduzimanja (prodaja nabavka ) * %PDV-a
Metoda sabiranja ( nadnica + amortizacija + kamata + dobit) *
%PDV
Indirektna metoda: osnov za obraun su ulazne fakture od nabavki
i izlazne fakture od prodajeIznos poreza= ( prodaje * % PDV-a)
(nabavki * % PDV-a ) izlaznog PDV-a = prodaje * % PDVaulaznog PDV-a
= nabavki * % PDV-a Poreska obaveza = izlaznog PDV-a > ulaznog
PDV-a Povrat poreza = izlaznog PDV-a < ulaznog PDV-a
20. OBLICI PDV-a
1. Proizvodni oblikPoreska osnovica = BDP = C + In + DBDP =
bruto nacionalni proizvodC= potronjaIn= investicijeD=
amortizacija
2. Dohodovni oblikPoreska osnovica = BDP D = C + InBDP = bruto
nacionalni proizvodC= potronjaIn= investicijeD= amortizacija
3. Potroni oblik Poreska osnovica = BDP D In = CPoreska osnovica
= potronjaBDP = bruto nacionalni proizvodC= potronjaIn=
investicijeD= amortizacija
21. ELEMENTI OPOREZIVANJA PDV-om( predmet oporezivanja, poreski
obveznik, osnovica, kamata)
PDV- osnovniBDV- C+In+D ( potronja + investicije + amortizacija
)PDV se obraunava ili kod izvoza ili kod uvoza
22. PDV-e u BiH
01.01.2006. uveden u BiH poreski obveznik je svako fiziko i
pravno lice iji promet godinje prelazi 50.000,00 KM, te
poljoprivredna domainstva koja imaju promet 15.000,00 KM predmet
poreskog oporezivanja: sva roba uvezena u BiH i promet dobara i
usluga u BiH standardna poreska stopa je 17% sniene poreske stope
nema osloboene sun eke institucije ( PTT )
Raunanje PDV-a
Nastanak porezne obvezeObveza za obraun PDV-a u odreenom mjesecu
nastaje kada nastupi jedna od sljedeih aktivnosti, bez obzira koja
od njih nastupi ranije: Isporuka robe ili pruanje usluga;
Ispostavljanje fakture; Uplata; Nastanak obaveze plaanja carinskog
duga kod uvoza dobara; Po isteku poreznog perioda za vrijeme kojeg
je izvren promet dobara u neposlovne svrhe ili u kojem su
proizvedena dobra koritena za vlastite potrebe proizvoaa;
23. POJAM AKCIZA
Pjam: Akcize su porez na promet, kojima se oporezuje potronja
tano odreenih proizvoda ubrajaju se u najsatrije poreske oblike, jo
iz doba stare Grke. Ekspanziju su doivjele u srednjem vijeku.
Predmet oporezivanja je promet robe. Poreska stopa utvrena prema
jedinici mjere ( kg, m ). Uvoenje i irenje poreza na promet, poreza
na dobit i dobit je umanjilo znaaj akciza u poreskoj
strukturiKarakteristike: osloboene su na odreene grupe proizvoda
predstavljaju poresko optereenje skriveno u cijeni proizvoda vrste
robe na koju se plaaju akcize su: pie, cigarette, nafta, luksuzna
dobra ( jahte, dragulji, krzna . . . )
Ciljevi akciza su: uvoenje eksternalija ( porezi na cigarete,
alkohol .. . ) redistribucija (oporezivanje luksuznih dobara,
krzno, jahte, automobili, dragulji i zlato,..) destimuliranje
potronje odreenih dobara (cigarete, alkohol) ili drutveno
nepoeljnog ponaanja (igre na sreu, kocka, klaenje)
Kontrola naplate akciza se vri: - preko poreskih skladita -
obiljeavanjem proizvoda (markica na proizvodu) - specifini rokovi
plaanja
24. PODJELA AKCIZA PO VRSTI OSNOVICE ZA OBRAUN
1. Proporcionalna ( ad valorem )- Poreska osnovica = cijena-
Poreska stopa se izraava se u % od osnovice- Pr. Akcize na
cigarete: 40% maloprodajne cijene poveanjem stopa ostaju isti
rasponi u cijenama Ouvana vrijednost prihoda u vrijeme inflacije
Oteavaju izradu projekcija prihoda
2. Posebna (specifina) akciza - Poreska osnovica = jedinica
mjere (litar, kilogram, komad, stepen alkohola, Mwh,...)- Poreska
stopa se izraava se u novanim jedinicama po jed.mjere - Pr. akcize
u EU: 64 EUR na 1,000 kom cigareta, 389 EUR za 1,000 litara
benzina,... Osigurava smanjenje cjenovnih raspona pri poveanju
stopa Gubi se realna vrijednost prihoda u vrijeme inflacije Olakava
izradu projekcija prihoda
25. ELEMENTI OPOREZIVANJA AKCIZOM( predmet oporezivanja, poreski
obveznik, osnovica stopa )
Akcize su pojedinani porez na promet, oporezije se samo promet
odreenih proizvoda. Ciljevi oporezivanja akcizom: finansiranje
eksternalija (zeleniporezi,derivati nafte, cigarete)
-redistribucija (oporezivanje luksiznih
dobara,krzno,jahte,automobili,dragulji,zlato i dr.) destimuliranje
potronje odreenih dobara (cigarete, alkohol) ili drutveno
nepoeljnog ponaanja (igre na sreu, koska, klaenje...)
26. KARAKTERISTIKE SISTEMA AKCIZA U BiH
- veza izmeu poreza i koristi koju obveznik ima- izdaan porez-
jeftin za ubiranje- koristi se esto kao zamjena za uvozne carine na
uvezena dobra koja se ne proizvode u zemlji u cilju zatite domae
proizvodnje supstituta
27. VRSTE CARINA
1. PREMA pravcu kretanja robe : uvozne, tranzitne i
izvozneUvozne carine su one koje zemlja uvoznica prmienjuje na sve
vrste roba stranog porijekla. Na carinski sistem primjeniuie samo
uvozne carine.Izvozne carine su one koje drava izvoznica prikuplja
od svog izvoza na robu domaeg porijekla.Tranzitne ili prevozne
carine se naplauju kada se prevozi ili provozi roba preko
nacionalnbg podruja iz jedne u drugu zemlju. Razvojem meunarodne
spoljne trgovine ove carine su postale smetnja razvoju meunarodne
trgovinske saradnje.
2. PREMA cilju uvoenja carina : fiskalne, ekonomske,
profitabilne, zatitne, socijalne, antidampinkke,Fiskalne carine su
one koje se uvode da bi se zadovoljio stepen fiskalnosti
(dovoljnosti) sredstava za alimentaciju-javne potronje Fiskalni
karakter carine je dominantan kada se_one uvode na robu luksuzne
potronie.Ekonomske carine su zatitne carine koje se uvode sa ciljem
da se zatiti domaa proizvodnja odreaemn proizvodlt i domaa privreda
kao cjelinaZatitne ili ekonomske carine imaju vie pojavnih oblika:
odgojne carine, prohibitivne carine, valutno zatitne carine i
vojno-strateke carine.Socijalne carine su carine koje se
prirnjenjuju na neke proizvode s obzirom na socijalni karakter
njihove namijene i upotrebe.Antidampinke carine uvode se u carinski
sistem emlje gdje je proveden damping. Pod dampihgom
pdrazumijevaltno unoenie proizvoda jedne zemlje na trite druge
zemlje po cijeni nioj od normalne cijene proizvodal prema odredbama
GATT-a.
3. PREMA nainu uvtrivanja carinske osnovice : specine i ad
valorem
4. PREMA nainu uvoenja: autonomne i ugovorene autonomne drava ih
uvodi samostalno iskljuivo prema sopstvenim potrebama, drava ih moe
ukidati, mijenjati ili dopunjavati bez obzira na ineterese drugih
zemalja; ugovorne ili konvencionalne nastaju sporazumom dviju ili
vie drava, primjenjuju ih zemlje koje su prvobitno sklopile
trgovinski sporazum ili mu naknadno pristupile. Ovaj ugovor se ne
moe mijenjati bez saglasnosti svih zemalja potpisnica.
5. PREMA porijeklu robe: jedinstvene, diferencijalne,
preferencijalnePreferencijalne carine su carine kojim se
primjenjuje nia carinska stopa od normalne pa se na taj nain uvoz
stimulie
28. ELEMENTI CARINSKOG SISTEMA
1. Carinsko podruje = obuhvata podrje dvije drave, teritorija na
kojoj se primjenjuje odreeni carinski sistem (zemlja, akvatorij,
zrani prostor iznad drave)2. Carinska roba = su sve stvari koje se
uvoze, izvoze iz carinskog podruja i koje su u tranzitu (prenose se
preko podruja)3. Carinska deklaracija = radnja ili isprava kojom
osoba pokazuje namjeru stavljanja robe u odreeni carinski postupak
4. Carinska osnovica = carinska vrijednost robe na koju se
primienjuie stopa carinske tarife. Vrijednost robe koja ini
carinsku osnovicu je ugovorena cijena koja je stvarno plaena ili
cijena koju treba platiti za robu koja je kupljena radi uvoza u
BiH5. Carinski dug = obaveza osobe koja mora platiti uvozna i
izvozna davanja koja duguje6. Carinski dunik = svaka osoba koja je
duna platiti carinu ili carinski dug uvozne dabine po uvozu lli
izvozu robe. Pojam lica podrazumijeva pravno, fiziko lice, kao i
druge organe i organizacije kojima se po odredbama Zakona o optem
upravnom postupku moe priznati status stranke u carinskom upravnom
postupku.7. Predmet carinjenja roba koja se uvozi, izvozi ili
prevozi preko dravne teritorije;8. Carinska granica linija koja
obiljeava carinsko podruje jedne drave tj. skupa drava koje su
potpisale sporazum o carinskoj uniji (po pravilu se poklapa sa
dravnom granicom);9. Carinski postupak skup radnji koje se
primjenjuju u svrhu carinjenja robe;10. Carinski nadzor mjere koje
se poduzimaju u svrhu sprjeavanja postupanja sa robom i radi
osiguranja robe do zavretka carinskog postupka; podlijeu mu sve
robe za carinjenje i svi putnici;11. Crinski organi finansijski
organi drave koji vre nadzor nad uvozom i izvozom robe, obavljaju
carinjenje i deviznu kontrolu na granici carinskog podruja;12.
Carinsko skladite slui za smjetaj ne carinjene robe; roba smjetena
u carinskom skladitu se smatra kao da je jo u inostranstvu;13.
Slobodna carinska zona dio dravne teritorije na kojem drava ne
naplauje uvozne carine; razlog njihovog osnivanja je ekonomske
prirode nii trokovi poslovanja privlae u slobodnu carinsku zonu
strani kapital i tehnologiju i time omoguavaju zapoljavanj edomae
radne snage.
29. CARINSKI SISTEM U BiH
Do 31.12.2004. carinski sistem je bio u nadlenosti entiteta i
Brko Distrikta Od 1.1.2005. u nadlenosti UIO osim naplate i
kontrole akcize naplaene u zemljiAkcizni proizvodi u BiH su: Naftni
derivati, Bezalkoholna pia, Pivo, Vino, Alkohol ( alkoholna pia) ,
Kava, Duhanske preraevineRazlikujemo: akciza na uvezene proizvode i
akciza na domae proizvode U veini savremenih zemalja najee se
dravna teritoriia poklapa sa carinskim podrujem .Carinsko podruje
Bosne i Hercegovine_obuhvata teritoriju dva entiteta i to:
Federaciju BiH i Republiku Srpsku.Stvorene su tzv. carinske unije.
Carinske unije se uspostavljaju meunarodnim ugovorima izmeu ove
dvije zemlje koje su se politiki i ekonomski udruile.Carinske unije
prema, meunarodnim sporazumima imaju zajednike osobine:-
jedinstvene carine na uvoz iz zemalja izvan carinske unije-
jedinstvene carine na izvoz pri izvozu robe iz zemalja lanica
unije,- razmjenu roba bez plaanja carine izmeu zemalja lanica unije
- podjelu naplaenih carina prema unaprijed utvrenom dogovoru
30. SOCIJALNA SIGURNOST, POJAM I GRUPE SOCIJALNE POMOI
Oblici obaveznog socijalnog osiguranja koji osiguravaju
individualnu socijalnu korist u odreenim sluajevima ( zatiat
starijih, invalida, porodine naknade, bolesnih, porodilja,
nezaposlenih . . . ), ta se socijalna pomo izraava u novcu ili u
naturi
Socijalnu sigurnost svojim graanima drava moe obezbjediti: u
obliku socijalnog osiguranja najrasporostranjeniji oblik pruanaj
socijalne sigurnosti graanima; finansira se doprinosima koje plaaju
zaposleni i poslodavci, a u njegovom finansiranju moe uestvovati i
drava. Socijalno osiguranje je obvzenog karaktera, a mogue je i
dodatno osiguranje na dobrovoljnoj osnovi kod privatnih
osigurvajuih drutava; u obliku davanja iz budeta u zemljama gdje ne
postoje doprinosi za socijalno osiguranje u poreskom sistemu ili je
njihovo uee u poreznoj strukturi marginalno npr. Australija i Novi
Zeland, dok se u Danskoj i na Islandu obavezna socijalna zatita
preteno obezbjeuje iz dravnog budeta, pa su tako stope doprinosa
obaveznog socijalnog osiguranja minimalne; u obliku socijalne pomoi
isplauje se iz dravnog budeta licima koja spadaju u kategoriju
materijalno odnosno socijalno ugroenih.
31. SISTEMI SOCIJALNE ZATITE, VRSTE I KARAKTERISTIKE
1. Bizmarkov model ( kontributivni ) moderniji model sociijalnog
osiguranja, nastao u Njemakoj, obuhvata osiguranja za staije osobe,
nezaposlene ...2. Beveridev model ( nekontributivni ) - pojavio se
nakon II svjetskog rata, uveo finansijski odreene kategorije iz
budeta (djeiji dodatak, zdravstveno osiguranje ) U savremenim
draavama se danas primjenjuje kombinacija ova dva modela sistema
socijalne zatite.
BIZMARKOV model BEVERIDOV modelBolji standard ivota CILJ -
minimum egzistencijeZaposleni KORISNICI SOC POMOI - cjelokupna
populacijaSoc.doprinosi u visini dohotka NAIN FINANSIRANJA -
dr.budetPlate i nadnice IZNOS IZDVAJANJA - jedinstven iznos
32. MODELI FINANSIRANJA SOCIJALNE SIGURNOSTI
Socijalna osiguranja ; , . , ;Finansira se iz doprinosa:1. iz
bruto plata na teret osiguranika (zaposlenika)2. na bruto plate na
teret poslodavca Oblici:1. Obavezno osiguranje2. Dobrovoljno
osiguranje3. Dopunska osiguranja
Davanja iz budeta . , , ; Finansira se iz redovnih prihoda
budeta. Nema uplate doprinosa Ostvarivanje prava ne ovisi o
materijalnom stanju Danska, Australija, Novi Zeland
Socijalne pomoi . Isplauje se iz budeta Pravo ostvaruju samo
odreene kategorije lica Razliite forme u praksi ( Dotacije fizikim
licima koje ostvaruju prava, Dotacije ustanovama koje pruaju
socijalne usluge, Subvencioniranje cijene dobara ili usluga koje
pruaju socijalne usluge, Donacije institucijama koje pruaju pomo
ugroenima)
33. SLINOSTI I RAZLIKE IZMEU SOCIJALNIH DOPRINOSA I POREZA
Slinosti: Pripadaju fiskalnom davanju Obaveznost ( javna
osiguranja) Obim poreza zavisi o visini uplaenih doprinosa Plaanje
naknada poinje u momentu nastanka potrebe (npr.kad se razbolimo
...)
Razlike: Ne postoji protuusluga od poreza ( ako se nikada nismo
razbolili nee nam se nikada vratiti uplaeni iznos ) porez nema
unaprijed odreenu namjenu njihova troenja, a za doprinose ona
postoji Institucionalni aspekt ( fondovi iz kojih se plaaju obaveze
)
34. SISTEM SOCIJALNIH DOPRINOSA U BiH
- razlikujemo sisteme RS, BiH, Brko Distrikta ( objasniti za
svaku posebno )
Najpoznatiji doprinos u zemlji je doprinos za socijalno
osiguranje. Doprinosi se javljaju kao prihodi stanovnitva za
odreene namjene i to za podmirenje potreba: zdravstvenog
osiguranja, penzijskog i invalidskog osiguranja, djeije zatite,
obrazovanja, kulture, socijalne zatite, zbrinjavanja
nezaposlenih.Cilj reforme direktnih poreza je da se novim zakonskim
propisima je da se usaglase propisi iz oblasti poreza sa propisima
koji se primjenjuju u RS-u, Brko Distriktu i FBiH i tako omogui
stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora u BiH.
35.DEFINIITE POJAM TAKSI, NAVEDITE TAK. NAELA i METODE
UBIRANJA
- Pojam taksi- su novcani fiksalnih prihoda drzave, manje su od
poreza, postoji protuusluga. Obveznici plaanja takse su pravna i
fizika lica. Naplata taksi se vri:1. Direktna u novcu (dokaz da je
plaena taksa je priznanica)2. Indirektna: - kupovinom taksenih
maraka (taksena marka je ujedno i dokaz da je plaena taksa)
-Koritenjem taksenih formulara (pr. Mjenini formular)
U BiH razlikujemo: Dravne takse , Entitetske takse, Kantonalne
takse na temelju zakona koje donose kantonalne skuptine , Lokalne (
gradske / optinske) komunalne takse na temelju odluka skuptina
lokalnih zajednica
UBIRANJENaplata takse se vri na dva naina. direktan, ( plaanje u
gotovom novcu uz izdavanje priznanice .Loa strana visoki
administrativni trokovi prilikom naplate. indirektan nain (putem
taksenih formulara i taksenih maraka )
NAELA1. Naelo legaliteta trai da se takse mogu uvoditi i
naplaivati samo na osnovu zakona i drugih podzakonskih
akata.2.Naelo optosti trai da se taksa za odreenu uslugu dravnog
organa bude jednaka svim subjektima za istu uslugu 3.Naelo
jednostavnosti taksene tarife je takseni princip tehnike prirode i
zahtjeva da taksena tarifa bude jednostavna da se lako izvri
plaanje takse.4. Naelo kumuliranja takse Primjena ovog naela
zahtjeva da se za istu radnju ili spis ne moe naplaivati taksa
kumulativno od strane vise orgaria na razliitim nivoima
organizovanosti drave.
36. KOJE SU SLINOSTI I RAZLIKE IZMEU TAKSI I POREZA
Slinosti s porezima su: Takse karakterie prinuda Prava i obaveze
obveznika se utvruju zakonom Prinudna naplata prema poreskim
propisima Takse ili pristojbe
Razlike s porezima su: Razlika u odnosu na poreze: kod poreza
cijena koja se plaa (iznos poreza) je daleko vea od trokova usluge
dravnog organa Slinost s porezima:
Naela Univerzalnost - tarifa se utvruje generalno Impersonalnost
ista usluga kota za svakog obveznika jednako, osim za socijalne
kategorije Jednostavnost taksne tarife
37. DEFINIITE POJAM NAKNADA ZA USLUGEI NAVEDEITE RAZLIKE U
ODNOSU NA POREZE I TAKSE
Pojam naknade su takse u irem smislu, predstavljaju plaanje za
izvrenu usluge koje vre institucije javnog sektora. Drava od
fizikog ili pravnog lica pod njenom poreskom vlasu prinudno uzima
odreena sredstva kao cijenu za konkrentu uslugu njenih organa Slue
za podmirenje trokova koji su nastali radnjom javnih organa dravne
vlasti (upravne i sudske) i vlasti jedinica lokalne samouprave
Razlike Mogue ju je identifikovati Odreuju se u fiksnom iznosu
Predstavljaju prihod lokalnim organima Namijena naknada je
unaprijed odreena Vei iznos naknada predstavlja i vei prihod jabnih
institucija
38. VRSTE TAKSI
Takse predstavljaju fiskalni prihod. Drava od fizikog ili
pravnog lica pod njenom poreskom vlasu prinudno uzima odreena
sredstva kao cijenu za konkrentu uslugu njenih organa Slue za
podmirenje trokova koji su nastali radnjom javnih organa dravne
vlasti (upravne i sudske) i vlasti jedinica lokalne samouprave.
Usluga taksenom obvezniku: U vidu odreene radnje javnog organa U
vidu privilegije (prava) koje obveznik dobija
1. Prema namjeni fiskalne i inovnike(za rad odreenih dravnih
slubenika)2. Prema vrsti usluge pojedinane i paualne3. Prema tipu
usluge opte i specijalne4. Prema osnovici stane i promjenjive5.
Prema vrsti organa administrativne, sudske i komunalne
39. POJAM JANOG ZAJMA
Da bi drava finansirala mnogobrojne narasle zadatke i funkcije
javnog sektora upotrebljava javni zajmovi. Prisutan je problem
nedovoljnosti tih sredstava i drava pribjegava upotrebi javnog
zajma. Danas u savremenoj dravi, javni zajam postaje osnovni oblik
alimentiranja naraslih ekonomskih i socijalnih iunkcija
drave.Posmatrano sa ekonomskog stanovita javni zajam predstavlja
prihod drave u trenutku zakljuivanja, a prilikom vraanja zajma gdje
ukljuena glavnica pripadajua kamata za dravu je javni rashod. Javni
zajam predstavlja ugovor izmedju zajmodavca i zajmoprimvca.
Zajmodavac daje novac, a zajmoprimac prima novac uz obavezu da
vrati novac zajmodavcu uz odreenu kamatu. Javni zajam uzima drava i
dravne istitucije ( javni sektori ). Trebalo bi da se novac od
zajma uloe u dugorone investicije daju viestruke koristi sadanjim i
buduim poreskim obveznicama. Sredstva dobijena javnim zajmom
utroena u produktivne svrhe jaaju privredu zemlje izgradnja
autoputeva, elektrifikacije eljez-nice, modernizacija poljopnvrede,
regulacija vodenih tokova i sl. upotrebom kreditmh sredstava daje
viestruke koristi sa-danjim i buduim generacij amaRAZLOZI koji utiu
na zakljuivanje javnih zajmova su:1. Vremensko nepodudaranje izmeu
priliva i odliva drutvenih sredstava2. Nemogunost drava da visokim
poreskim optereenjem prikupi potrebna novana sredstva.3. Poveanje
vanredne potrebe i dodatna sredstava da se te potrebe izmire
NEDOSTACI finansiranja javnih rashoda putem javnog zajma
su:Jedan od glavnih nedostataka je da javni zajmovi poveavaiu teret
poreskih obveznika jer sredstva ubrana zajmom moraju vratiti duniku
uz plaanje kamate Kao popratna pojava javnih zajmova, javljaju se
renterijeri. renterijeri su grupe ljudi koji ive od kamata javnih
zajmova.Glavni nedostatak spoljnih zajmova je da mogu dovesti do
ekonomske i politike zavisnosti drave zajmoprimca od spoljnih
zajmodavca.
40. MOTIVI ZA ZADUIVANJE
1. Za finansiranje ratova ( predstavlja vanredne potrebe, to su
neproduktivnim dravnim zajmovima 2. U sluajevima velike ek.krize3.
Socijalni motivi ( najee u dananje vrijeme )
41. IMPLIKACIJE JAVNIH ZAJMOVA
Su: finansijske, socijalne, politike, ekonomskeFinansijske -
.................................................Politike: bitna
kod zaduivanja u vrijeme predizbornih aktivnosti kampanja, obino
budu proete sukobima miljenja vezanih za javni zajam. Iluzija je da
se na temelju kredita ivi lijepo jer na kraju sve doe na naplatu i
ugui i dravu i pojedincaEkonomske najvie se ogleda u privatnom
sektoru, rast potranje za novcem proizvodi rast kamata, a krediti
ograniavaju potronjuSocijalni u momentu vraanja zajmova je jako
bitno da drava stabilna a ekonimija na visokom nivou. U suprotnom e
doi do situacije smanjenja socijalnih davanja iz budeta
42. KOJE POSTOJE VRSTE JAVNIH ZAJMOVA
1. Unutranji i vanjski zajam Unutranji drava se zaduuje od
kreditora koji su unutar drave Vanjski drava se zaduuje od vanjskih
kreditora ( MMF ... )2. Dobrovoljni i prinudni zajamZajam je u
principu dobrovoljan, niko te nemoe primorati na zajam, ali u nekim
situacijama ovisno o reimu drave, da drava nekoga primora na kredit
( npr. drava primora kupovinom obveznica ). Dobrovoljlni dravni
zajmovi poivaju na ugovoru izmeu drave kao dunika, s jedne strane,
i fizikih i pravnih lica kao povjerilaca, s druge strane. Kamate na
javne zajmove su, po pravilu, vie od bankarskih kamata na
finansijskom tritu. Prinudni dravni zajmovi poivaju na prinudi
drave da sva ili odreena fizika i pravna lica, u zavisnosti od
visine dohotka, ili vrednosti imovine, upiu javni zajam. Ova vrsta
dravnih zajmova retko se primjenjuje u praksi3. Prema roku vraanja
Pod leteim dugovima podrazumijevaju se dravni zajmovi sa kratkim
rokom otplate, najvie do godinu dana. Ovakve zajmove drave
zakljuuju, po pravilu, za premoavanje budetskog manjka, koji se
pojavi u toku fiskalne godine, ako se priliv drutvenih sredstava
vremenski ne poklapa sa njegovim odlivom. Konsolidovani dravni
zajmovi zakljuuju se sa rokovima otplate duim od godinu dana, ili
bez roka vraanja. Konsolidovani se dijele na - Kratkoroni rok
vraanja zajma je od 1 5 god - Srednjoroni - rok vraanja zajma je od
5 - 20 god - Dugoroni - rok vraanja zajma je preko 20 god
4. Produktivni i neproduktivni zajvni zajmovi Produktivnim
dravnim zajmovima smatrani su oni namenjeni finansiranju izgradnje
eljeznice, puteva, luka i drugih velikih privrdnih objekata, a u
vremenu izmeu dva svjetska rata i zajmovi za stvaranjemenetarnih
rezervi novca, odnosno za zakonsku stabilizaciju nacionalne monete.
Neproduktivnim dravnim zajmovima smatrani su uglavnom oni za oenje
rata i finansiranje budetskih deficita.
43. KOJI SU MODALITETI ZADUIVANJA
Unutranji dug: emisije obveznica prilikom emisije obveznica
unaprijed je potrebno obezbijediti tritu upis u knjigu dravnog
duga
Vanjski dug: Sklapanjem ugovora Vanjski krediti
44. ELEMENTI UGOVORA O JAVNOM KREDITU
1. ugovorene strane potrebno je jasno definisati ko zastupa
dravu2. predmet ugovora 3. rok otplate4. kamata koja moe biti
fiksna, vezana za LIBOR, EUROLIBOR
45. KOJE SU OPERACIJE ZA PROMJENU USLOVAOTPLATE JAVNOG ZAJMA
Su. Konolidacija, konverzija, restruktuiranje, reprogramiranje,
refinansiranje, otkup glavnog duga1. Restruktuiranje promjena roka
otplata2. Otkup javnog duga - Otkupom sopstvenog javnog duga po
cijeni koja je nia od nominalne vrijednosti dravnih obveznica, za
dravu dunika nastaju utede u budetu za iznos kamata, koje vie nije
u obavezi da plaa stranim povjeriocima, kao i za iznos razlike
izmeu nominalne i trine vrijednosti dravnih obveznica.3.
Reprogramiranje sporazum drzave i povjerioca o odobravanju
moratorija, vraanje kamate a glavnica miruje neko vrijeme... a cilj
je smanjivanje godinjeg tereta otplate za dravni budet.4.
Refinansiranje uzimanje novog kredita da bi se zatvorio prethodni,
pod izmjenjenim uslovima, kao i odobravanjem kratkoronih kredita za
otplatu onih zajmova ije uslove ugovora nije mogue izmjeniti. Treba
imati u vidu da refinansiranje nije mogue kod zajmova dobijenih od
MMF5. Konverzija Kada na tritu kapitala nastupi pad njegove cijene,
drava moe da zahtijeva od svojih povjerioca da se pristupi promjeni
prvobitno ugovorenih uslova otplate u domenu kamata. Finansijska
operacija, kojom se sniava kamatna stopa na ranije ugovorene
zajmove, naziva se konverzija javnog duga.
46. POJAM I OBILJEJE BUDETA
Nepostoji jedinstvena definicija budeta, predstavlja ulogu drave
u ekonimiji i drutvu. POJAM - Budet je plan prihoda i rashoda
drave, utvren za odreeno razdoblje koje obino traje godinu
dana.Budet je finansijski akt koji predstavlja instrument ekonomske
i socijalne politike. Budet sadri sveobuhvatan fin.plan vlade koji
sadri prihode, rashode, deficit i suficitNakon velike ek.krize se
pojavio budet. Postoje dva shvatanja budeta: klasino i
savremeno
OBILJEZJA budeta su:1. politiki akt preko budeta e glasai da
kazne vladu ukoliko nije ispotovala plan budeta ponuenog u
predizbornoj kampanji. O m finansiranje . 2. pravni akt , , . 3.
ekonoski akt se iskazuju efekti na budet tokom godine. Budzetom se
iskazuju i ri . je 4. raunovodstveno- finansijski - po osnovu kojih
se , . , . 5. socijalni - budzet .
47. TEORIJE BUDETIRANJA
Teorija sistematskog budetskog deficita-po kojoj deficit u
budetu predstavlja redovnu pojavu, a drava treba da se slui
deficitnim finansiranjem da bi konpenzovala nepovoljna kretanja
opte tranje. Po ovoj teoriji budetski deficit moe imati razvojnu
funkciju. Teorija ciklinih budeta trai da drava planira javne
prihode i javne rashode za dui vremenski period nego to je trajanje
budeta. Budetska ravnotea se ne moe ograniiti na period od jedne
godine, ve se mora vezati za itav privredni ciklus, a on traje due
od godinu. Teorija stabilizacionog budeta stavlja teite na, po
ekonomskoj teoriji, automatski ugraene stabilizatore koji se nalaze
u karakteristikama pojedinih javnih prihoda i javnih rashoda. Prema
ovoj teoriji, kad doe do porasta drutvenog proizvoda automatski
dolazi do porasta pojedinih javnih prihoda, a istovremeno odreeni
javni rashodi pokazuju tendenciju pada. Teorija kompenzatornog
budeta kao glavni cilj postavlja punu zaposlenost u proizvodnoj
sferi. U periodima depresije ide se na poveanje nivoa potranje do
stepena kada agregatna potranja postigne nivo koji odgovara
drutvenom proizvodu koji bi se ostvario pri punoj zaposlenosti.
48. BUDETSKO PRAVO, VRSTE, NAELA
, , .
Vrste su: objektivno, subjektivno, aspolitni i
...................
Naela su: Pri izradi i izvrenju budeta, primjenjuju se odreena
pravila koja se nazivaju budetska naela. Njihovom primjenom
obezbjedjuje se preglednost, racionalnost i efikasnost planiranja
javnih prihoda i javnih rashoda. Ona budetska naela koja se odnose
na sadraj i formu budeta nazivaju se statika budetska naela, a ona
koja se odnose na proceduru sastavljanja i utvrivanja budeta
nazivaju se dinamika budetska naela.
1.Statika budetska naela su:A Naelo potpunosti - naelo koje
izraava zahtjev da svi planirani prihodi i svi planirani rashodi
drave budu uneseni u budet.B Naelo budetske neafektacije-
spreavanje da se vezuku pojedini budetski prihodi za odreene
budetske rashodeV Naelo budetskog jedinstva - svi prihodi i svi
rashodi drave treba da budu prikazani u jednom i samo jednom
budetu.G Naelo realnosti - podrazumijeva da pojedine stavke u
budetu budu tako planirane da razlika izmeu tih stavki i
pokazatelja o izvrenju budeta bude svedena na minimum.
2..Dinamika budetska naela su:A Naelo budetske specijalizacije
znaci da svaki budetski kredit mora da bude iskorien za precizno
utvrene namjene da bi budet bio izvren B Naelo ravnotee budeta -
podrazumijeva poduarnost planiranih prihoda i planiranih rashodaV-
Naelo prethodnog odobrenja potrebno je da prije izvrsenja budzeta,
budzet odobri najvie predstavniko tijelo G Naelo javnosti - da se
graani upoznaju sa sadrinom budeta onda kada je on predloen najviem
predstavnikom tijelu na odobrenje, a naroito kada je budet
definitivno prihvaen.
49. KOMPORATIVNO BUDETSKO PRAVO
Unitarne drave kljuna uloga izvrne vlastiFederalne drave kljuna
uloga parlamenta
50. STATIKA BUDETSKA NAELA
Naelo potpunosti nesmije se vriti prebijanje prihoda i rashoda,
svi prihodi i rashodi se moraju iskazati u bruto iznosu Naelo
budetskog jedinsta svi prihodi i rashodi moraju biti obuhvaeni u
budetu Naelo preglednosti budet mora biti dostupan javnosti kako bi
svaki graanin imao puni uvid u budet drave, sa jasno prikazanim
prihodima i rashodima
51. DINAMIKA BUDETSKA NAELA
Naelo realnosti - budet se mora projektovati sa veom dozom
opreznosti i planirati stvarni elementi u budetu ( prihodi i
rashodi ) Naelo prethodnog odobrenja budet se nemoe poeti izvravati
odnosno nemogu se troiti uplanirana sredstva iz budeta dok se isti
ne usvi+oji i javno objavi Naelo ravnotee fin.akti moraju biti
uravnoteeni prihodi moraju odgovarati rashodima (formalna ravnotea
) i da se redovni rashodi finansiraju iz redovnih prihoda
(materijalna ravnotea ) Naelo budetske specijalizacije srestva iz
budeta se mogu troiti samo na ono zata su uplanirana i u visini u
kojoj su planirani Naelo javnosti predstavlja osnov odgovornosti
valade prema graanima, usvojeni budet mora biti objavljen i
dostupan svim graanima, a isto tako i revizorski izvjetaji i to
besplatno Naelo predinaminosti da se taj fin.akt primjenjije za
odreeni vremenski period, koji je unaprijed definisan i obino je to
period od 1 god
52. MODELI BUDETIRANJA
Vrste budetiranjaBudet baziran na inputima Budet baziran na
inputima Tradicionalni i dvojni - nulti -dvojni: - programski budet
-baziran na aktivnostima -baziran na rezultatima -meoviti budet
53. POJAM I FAZE BUDETSKE KONTROLE
Pojam: Skup aktivnosti vlade kojim pokree postupak izrade i
donoenja budeta. Budet se moe usvojiti za vie godina i za
1.godFaze:1. izrada budeta inicijativa za sastavljanje budzeta
potice od ministra finansija a izrauje ga Min. Finansija.
Ministarstvo daje instrukcije budetskim korisnicima, oni svoje
vezane za Budet podnose Ministarstvu imajuci u vidu visinu javnih
rashoda, visinu javnih potreba, redovne prihode i rashode i sve
ostale elemente koji se finansiraju iz budzeta. O finalnoj
verzijiji budeta Misistarstvo obavijetava budetske korisnike2.
utvrivanje budeta Min. Finansija podnosi nacrt vladi, pa se
prijedlog Budeta upucuje u Skuptinu, poslanici kroz svoje amandmane
ukoliko se usvoje mogu da izmejne predloeni plan, nakon izmjene
Plana min. Finansija ponovo upuuje vladi, pa u parlament na konano
odluivanja3. izvrenje budeta je regulisano mnogobrojnim
podzakonskim aktima - povjereno raznim organima javne uprave -
izvrioci budeta4. kontrola budzeta - . ( ).
54. ULOGA I ZNAAJ BUDETSKE KONTROLE
Kontrola izvrenja budeta je dvofazna. U prvoj fazi, tokom
izvrenja budeta kontrola je viestruka. Administativnoj kontroli
podlijee svaki nii izvrni organ kojeg nadzire i kontrolie njemu
nadlean vii organ. Raunovodstvenu kontrolu obino vre nezavisna
revizorska tijela, koja su odgovorna parlamentu, tj. moraju biti
nezavisna od izvrne vlasti. Dalje, politiku kontrolu vri parlament
kojem vlada periodino podnosi izvjetaj o izvrenju budeta tokom
budetske godine. U drugoj fazi, po isteku budetske godine,
parlament razmatra zavrni raun budeta, kojeg obino usvaja do
polovine slijedee godine. Zavrni raun budeta se javno
objavljuje.Kontrola predstavlja: izrada pojedinanih izvjetaja
izradu konsolidacionih izvjetaja period izvjetavanja ( kvartalno,
mjeseno, polugodinje, godinje ) usklaivanje sa meunarodnim
standardima podnoenje izvjetaja pralamentu od strane vlade55. VRSTE
BUDETSKE KONTROLE
. ( ). 1. prema vremenu - prethodna prikupljanju . - naknadne
.
2.prema odnosu izmeu organa . . 3. prema organu koji obavlja
kontrolu - . , . (, ) . () . . , .
4. prema sadraju ( zakonitosti i racionalnosti )5. prema metodu
kontrole ( dokumentovana i terenska )
56. ULOGA I POZICIJA DRAVNE REVIZIJE
Dravna revizija je usmjerena na kontrolu troenja i izvjetava o
troenju finansijskih sredstava koja su u nadlenosti dravnih organa
i institucija kao budetskih korisnika. Uloga dravne revizije je da
svojim nalozima potvrdi uzajamno povjerenje javnosti u dravu, tj.
da prui poreznim obveznicima objektivne i pouzdane informacije o
troenju njihovih sredstava Moe biti interne ( nae revizorske kue )
i eksterna ( vanjske revizorske kue ) Obino dravnu reviziju vre nae
revizorske kue, ali u rijetkim prilikama vlada moe zahtijevati da
procjenu uradi strana institucija U svakom sluaju Izvjetaj revizora
mora biti javan, nezavisan od glavnog revizora, prilikom izrade
Izvjetaja moraju biti ispotovane sve procedure ...
57. BUDET EU ( struktura, funkcije i naela )
EU u svom sastavu ima tri integracione cjeline: Evropsku
zajednicu za ugalj i elik; Evropsku ekonomsku zajednicu i Evropsku
zajednicu za atomsku energiju. EZ ima dva budeta: budet EZ za ugalj
I elik budet EZ iz kojeg se finansiraju Evropska ekonomska
zajednica i a Evropska zajednica za atomsku energiju. Za
finansiranje EZ koristi svoje sopstvene izvore prihoda (ca.
prihoda, te zbog toga uiva svojevrsnu finansijsku autonomiju) kao i
izvore prihoda zemalja lanica (ca. prihoda). O trenutka osnivanja
1951. godine Evropska zajednica za ugalj i elik naplauje: takse na
proizvode uglja i elika (stopa takse ne smije biti znad 1% prosjene
vrijednosti ovih proizvoda- prihodi idu u budet Evropska zajednica
za ugalj i elik), a od 01.01.1971. godine EZ uplauje poljoprivredne
dadbine (prelevmani dadbine sline carinama koje se naplauju
prilikom uvoza poljoprivrednih proizvoda u Zajednicu iz drave koja
nije njena lanica, a visina odgovara razlici vie cijene domaeg
proizvoda i nie cijene uvezenog proizvoda i kotizacije plaaju
proizvoai eera, dobit se koristi za njegovu prodaju na svjetskom
tritu po niim cijenama od domaih) i carine (naplauju se na uvoz
robe iz zemalja koje nisu lanice Zajednice; naplauju se prilikom
ulaska u Zajednicu, a novac ide u budet Zajednice, a ne zemlje u
koju je roba ula). Doprinosi drava lanica Zajednice su: sredstva od
PDV-a (drave lanice godinje ustupaju 1,4% sredstava od PDV-a, a
danas ti doprinosi uestvuju sa 2/3 ukupnih budetskih prihoda EZ) i
sredstva od tzv. dodatnog izvora prihoda (izraunava se po potrebi
kao odreeni procenat bruto domaeg proizvoda svih drava lanica, koji
one ustupaju Zajednici).
58. BUDETSKI SISTEM U BiH ( struktura i osnovne znaajke )
Dravni budet je plan potencijalnih prihoda i rashoda vlade. U
BiH svi nivoi vlasti imaju svoje budete koje donosi zakonodavna
vlast. U FBiH budet je regulisan u skladu sa Zakonom o budetima
FBiH, a u Republici Srpskoj Zakonom o budetskom sistemu RS.Budet
predstavlja budet institucija BiH kojim se daje godinja procjena
iznosa prihoda i drugih primitaka, kao i rashoda. Godinjim budetom
se utvruje gornja granica ukupnog zaduivanja, koja u sebi ukljuuje
postojei dug i procjenu novoga duga za tu budetsku godinu.
Federacija obezbijeuje 2/3, a RS 1/3 prihoda za budet.Predlaga
budeta je Predsjednitvo BiH, a usvaja ga Predstavniki dom
Parlamentarne skuptine BiH. Vijee ministara BiH utvruje Nacrt
budeta institucija BiH i meunarodnih obaveza.Iz dravnog budeta se
finansira : parlament drave i predsjednitvo BiH, ministarsko vijee
i dravna ministarstva, ustavni sud BiH i sud BiH, izdaci za
diplomatsko-konzularna predstavnitva u inozemstvu, dravna granina
sluba i carinske operative, servisira javni dug, vojska BiH.
