Embed Size (px)
DESCRIPTION
bgth
Citation preview
Zapadna Srbija
Podržano od Vlade Švajcarske preko Švajcarske agencije za razvoj
Strogo cuvana tajna...
Beograd
Užice
SRBIJA
ZAPADNASRBIJA
Beograd
SRBIJAUžice
ZAPADNASRBIJA
Tara-Drina-Kremna-Manastir Raca
TaraPlanina Tara je medju najlepšim planinama u Srbiji, čiji je veći deo, koju obuhvata površinu od 22000 hektara plan-inskih venaca Tare i Zvijezde, 1981. godine proglašen Na-cionalnim Parkom. Taru odlikuju očuvane šume, čarobna zelena prostranstva, izvori i klisure na nadmorskim visinama izmedju 1,000 i 1,200 metara, sa preko 1000 biljnih vrsta, lekovitog bilja i šumskih plodova. Planina Tara je stanište preko 153 vrsta retkih ptica i raznovrsne flore. Pančićeva omorika je jedinstvena biljna vrsta koja se nalazi samo ovde. Bogatstvo prirode i očuvana veg-etacija Tare su omogućili opstanak životinjskih vrsta pu-put mrkog medveda, divokoze, mrmota, zlatnog orla i dr. Taru odlikuje mnogo sunčanih dana tokom leta, dok je zimi pokrivena snežnim pokrivačem nekoliko meseci, što omogućava odlične uslove za aktivni odmor čitave godine. Tokom zime gosti skijaju ski stazama na nadmor-skoj visini preko 1000 metara, jer na Tari postoje dva ski lifta, jedan za decu i početnike, duga oko 150 metara i drugi za skijaše rekreativce, dužine 450 metara. Tokom letnjih meseci gosti uživaju u brojnim prirodnim pogod-nostima, kao što su šetnje stazama zdravlja dužine 10 km i uređenim plažama na jezeru, istraživanje kanjona, vožnja bicikla, jedrenje, pecanje, splavarenje i foto safari, izleti brodom, kupanje u otvorenim bazenima… Spor-tisti koriste stazu dužine 1,6 km, kao i terene za fudbal
i sportove na otvorenom prostoru. Čarobne šume i obr-onci planine Tare su riznice kulturnog nasleđa iz preistori-jskog, antičkog, rimskog i vizantijskog vremena. Posebno je zanimljivo razgledati srednjovekovni manastir Raču iz 13. veka, stare nadgrobne spomenike u Perućcu i Rastištu, Kuću Tarabića /čuvenih vidovnjaka poznatih kao srpska Nostradamus porodica/ ili se voziti Šarganskom osmicom, prugom uskog koloseka. Brvnare na obali reke Drine su posebna tradicionalna i folkorna zanimljivost. Reka Drina, čija klisura čini prirodnu granicu izmedju Sr-bije i Bosne i Hercegovine, sa obližnjim Jezerom Perućac su bogate svim vrstama ribe i izuzetno pogodne za sport-ski ribolov i mušičarenje.
DrinaReka Drina se nalazi u zapadnoj Srbiji, 210 km zapadno od Beograda i čini prirodnu granicu izmedju Srbije i Bosne i Hercegovine. Drina nastaje spajanjem Tare i Pive kod Sćepan Polja /Crna Gora/. Reka Drina je raj nedirnute prirode, planinskih vrhova i bujnih šuma i smatraju je jednom od najlepših rečnih tokova Evrope. Reka Drina je planinska, obimna, zelena, božanstvena, talasasta reka sa brzacima, koja protiče i huji kroz pejsaže prelepih okolnih planina, klisura, kanjona, šuma i vrtoglavo čistog vazduha. Na toku reke Drine žeđ namiruju beloglavi supovi, retki golubovi, jeleni, zečevi, vukovi, medvedi... Reka Drina predstavlja pravi raj za ribolovce tokom čitave godine,
Tara-Drina-Kremna-Manastir Raca
zahvaljujući izvanrednim ribolovačkim terenima, poseb-no za fly-fišing, mušičarenje. Uz kanjon Trešnjice, pritoke reke Drine, nalaze se stameni planinski vrhovi visine iznad 1000 metara koji su prirodno stanište beloglavog supa! Spustovi (splavarenje, rafting) niz Drinu su pogodni od aprila do oktobra. Svojim karakteristikama reka Drina privlači zaljubljenike u ekstremne sportove u očuvanoj prirodi, zahvaljujući vertikalnim liticama kanjona i pri-tokama, koji su raj za planinare i alpiniste....
Selo Kremna Krema je pitomo selo “koje je izvajala priroda”, u opštini Užice i zlatiborskom okrugu, u dolini između poznatih planina Zapadne Srbije, Zlatibora, Tare i Šargana, pozna-to po stanovnicima izuzetnih (neki kažu vidovnjačkih i čudesnih) sposobnosti. Od Beograda je udaljeno oko 200 km, od Užica 43 km i od Zlatibora 38 km. Nadmorska visina Kremana i ljupkih okolnih zaselaka je 750-850 met-ara. Idealna nadmorska visina, pogodne klimatske karak-teristike, cvetne livade, planinski obronci, obrasli gustim četinarskim rastinjem i bistri izvori bujnih potoka, te mnoštvo autentičnih seoskih domacinstava, koja pružaju turističke usluge, čine Kremnu savršenim mestom za odmor tokom čitave godine.
Manastir Rača Manastir Rača, sa crkvom Vaznesenja Hristovog je zadužbina srpskog kralja Dragutina Nemanjića iz 13. veka, koja je porušena od Turaka krajem 17. veka. Ma-nastirska crkva je obnovljena 1795. godine po ugledu na crkvu Svetog Ahilija u Arilju. Sagrađena sigom i prite-sanim krečnjakom, crkva manastira Rače ostavlja utisak pažljivog zanatskog rada, koji prati tradiciju raškog gra-diteljskog obrasca. Osnova u vidu slobodnog krsta sa polukružnom apsidom je duga 2 metra, dok je poprečni deo sa pevanicama širok 13,7 metara. Greben krova na brodu je na 12,5 metara, dok sa kupolom visina crkve izno-si 20 metara. Osećaju sklada manastira Rače doprinose ikonostas i živopis u duhu postvizantijskog slikarstva, sa jakim uticajem poznog provincijskog baroka. Ikonostas je 1840. godine izradio poznati Karlovački slikar Georgije Bakalović. Na impozantnom ramu se vidi 38 ikona u ul-janoj tehnici, sa okvirom od rezbarene lipovine. Pored car-skih dveri izložen je deo svetih moštiju monaha Teoktista, odnosno desna nadlaktica kralja Dragutina Nemanjića. U novom konaku, pred posetiocima se otvara riznica mana-stira u kojoj su izložene kopije rukopisa iz 17. i 18. veka. Uz njih stoji maketa „Miroslavljevog Jevanđelja” (rukopisa neprocenjive vrednosti i najznačajnijeg spomenika srp-ske knjizevnosti iz 12. veka), čiji je original, tokom II Svet-skog rata sačuvao od uništenja iguman Platon Milojević, zakopavši ga ispod kamenih ploča u oltaru crkve.
Zlatibor Zlatibor je naziv za planinski venac i područje (ne poseb-no mesto), iako se turistički centar Kraljeve Vode (ranije Partizanske Vode), smešten u centru zlatiborskog re-giona, često izjednačava sa Zlatiborom. Planina Zlati-bor - planina zlatnih borova, blago zaobljenih visova, sa najvišim vrhom Tornikom (1496 metara) nalazi se u jugo-zapadnom delu Srbije, na oko 200km od Beograda. Zlati-bor predstavlja područje zapadno od Užica, koje se pros-tire do granice sa Bosnom i Herzegovinom, a prema jugu skoro do Nove Varoši, zauzimajuci teritoriju između reka Sušice i Uvca. Prosečna nadmorska visina zlatiborskog područja iznosi oko 1000 metara. Zlatibor ima sunčanu, subalpsku klimu, ali oko 100 snežnih dana godišnje omogućava skijašku sezonu izmedju novembra i marta. Region Zlatibora je takodje izuzetno pogodan za letnji odmor, posebno tokom jula i avgusta, kada ga posećuje veliki broj gostiju, radi šetnji, odmora i uživanja u svežem planinskom vazduhu.Zlatibor je prostrana zatalasana visoravan i područje vi-sokih planina, borove šume i planinskih pašnjaka, koji je zahvaljujući divnoj prirodi, raznovrsnoj ponudi smeštaja i blagotvornoj klimi, proglašen za najveći zimski planin-ski turistički centar Srbije. Zlatibor je bogat speleološkim
odlikama (98 pećina i 44 jame), sa mnoštvom vodopa-da i izvora. Među najpoznatijim pećinama su Stopića i Potpećka pećina, dok je vodopad u selu Gostilju, jedan od najlepših i najviših u Srbiji. Na Zlatiboru postoje dva veštačka jezera. Veće jezero je u Ribnici, na reci Crni Rzav, najčistijoj reci u Srbiji. Obuhvata površinu od oko 10 kvadratnih kilometara. Bogato je pastrmkom, šaranom, somom... U samom centru turističkog Zlatibor nalazi se drugo manje jezero. Okruženo je stazama za šetanju i klupma za odmor. Leti je moguće kupanje i sunčanje, a zimi klizanje po idiličnoj i zaleđenoj površini jezera. Živopisna sela oko Zlatibora su idealna za pravi odmor i posetu neke od lokalnih manifestacija i zanimljivih fes-tivala. Gostima Zlatibora su na raspolaganju celodnevni i poludnevni izleti ili višednevni turistički aranžmani do mnogobrojnih obližnjih turističkih znamenitosti Za-padne Srbije : Stopića pećina, Vodopad u Gostilju, Muzej na otvorenom - Staro selo Sirogojno, manastiri Uvac i Du-brava, crkve brvnare u Jablanici i Dobroselici, umetničke galerije na Borovoj glavi, Trnavi i Šljivovici, rodne kuće Dimitirija Tucovića i Sava Jovanovića Sirogojna, vidiko-vcima Tornik i Čigota i višednevni intenzivni pešački pro-grami u prirodi.
Zlatibor-Mecavnik-Sirogojno-Cigota
“Šarganska Osmica” i Mecavnik “Drvengrad”“Šarganska osmica” je kratka veličanstvena pruga uskog koloseka, koja je deo železničke veze izmedju Zapadne Srbije i Istočne Bosne i dolina reka Zapadne Morave i Drine, kao deo pruge koja povezuje Beograd i Sarajevo. Prolazeći razdaljinu od 13,5 km kroz predivne planinske predele Zapadne Srbije, izvanrednom putanjom oblika omče ili osmice (po čemu je nazvana i postala poznata) između železničkih stanica Šargan-Vitasi i Mokre Gore, “Šarganska osmica” savladava visinsku razliku od 450 metara. “Šarganska osmica”, romantičnih drvenih vago-na, iz kojih se vide pejsaži od kojih zastaje dah, na putanji kojom obuhvata osmicu prolazi kroz 22 tunela i preko 10 mostova, što omogućava nezaboravnu uspomenu. Na-domak Mokre Gore i pruge Šarganska Osmica, na samoj planini Šargan, nalazi se brdo Mećavnik, na kome je niklo Etno selo Emira Kusturice. Naš poznati reditelj kaže za ovo “mesto moći” da je njegov “životni projekat”. Naselje obuhvata mnoštvo građevina raznovrsnih turističkih sadržaja uzbudljive namene: luksuzne, tradicionalno opremljene drvene kolibe planinskog stila, ljupka crkvi-ca sa zvonikom, restorani, biblioteka, galerija, dućani, čajdžinica, bioskopska sala, kongresni centar, biblioteka, bazen, sportska hala, trim kabinet, saune, ski tereni, ski
staze i dr. Na brdu Mećavnik, gde je snimao film “Život je čudo”, čuveni filmski reditelj Emir Kusturica je “sazdao grad od drveta”, izradjen od brvana zlatiborskih, tar-skih i šarganskih četinara. “Drvengrad” je raskošna i maštovita turistička celina, potpuno jedinstvena po spo-ju autentičnih detalja i uzbudljivih sadržaja, koji svedoče o kulturnom bogatstvu Zapadne Srbije. Na radost i zado-voljstvo mnogobrojnih posetilaca ovog regiona i Srbije, “Drvengrad” i obližnja “Šarganska osmica”, u prirodno potpuno očuvanom ambijentu, predstavljaju jednu od najznačajnijih turističkih znamenitosti Srbije.
“Staro selo Sirogojno”“Staro selo Sirogojno” je muzej na otvorenom na površini od 15 hektara, udaljen 24 km od Zlatibora, koji je 1979. godine osnovao Jugoslovenski republički Institut za zaštitu spomenika kulture sa ciljem oživljavanja tipičog zlatiboskog domaćinstva iz 19. veka. Ovde su izloženi sadržaji i predmeti koji predstavljaju autentičnu arhitek-turu i tradicionalni način života planinskog dinarskog područja i jugozapadne Srbije druge polovini 19. veka : kuća (zgrada za stanovanje), vajat (samo za spavanje mladih bračnih parova), gostinska kuća, ambar, pekara, staja, kačara, mlekara, kovačnica, kazandžijska radionica, pčelinjak, grnčarska radionica, šupa za sušenje šljiva,
Zlatibor-Mecavnik-Sirogojno-Cigota
krčma... Mnoštvo kulturnih manifestacija se tradicionalno održava u Sirogojnu. To su izložbe ručno tkanih i štrikanih predmeta sa Zlatibora, letnje radionice tradicionalnih za-nata i svojevrsnih riznica kulture (grnčarija, tkanje, slikan-je, pravljenje mozaika...)Monumentalni kompleks crkve Sv. Petra i Pavla iz 18. veka i ceo kompleks Muzeja na otvorenom “Starog sela Sirogojna” su pod zaštitom države kao kulturno dobro ve-likog značaja. Ovde možete probati odlične tradicionalne specijalitete (kajmak, sir, pršutu, raženi crni hleb, heljdo-pitu, krompir ispod crepulje...) i kupiti svetski poznate su-venire visokog kvaliteta (ručno štrikani džemperi i drugi predmeti od vune, predmeti od drveta, sušeno voće - maline, kupine, borovnice...). Muzej na otvorenom “Staro
selo Sirogojno” u Sirogojnu je jedinstven u Srbiji i svakako izuzetno zanimljiva turistička destinacija.
Stopića pećinaStopića pećina se nalazi na zapadnoj strani planine Zlati-bor, u živopisnom selu Rožanstvu, poznatom po seoskim domaćinima koji se uspešno bave seoskim turizmom više decenija. Put Užice - Sirogojno prolazi iznad same Stopića pećine, do koje se stiže uzanim putem - stazicom dužine oko 1,5 km, koja se do njenog ulaza spušta kroz šumu. Stopića pećina se nalazi samo 19 km od Zlatibora, te je veoma zanimljiva mnogim gostima koji tamo provode svoj odmor. Stopića pećina, koju krase duboke bigrene kade je jedna od najlepših pećina u Srbiji.
Ukupna dužina Stopića pećine je 1.663 metara, od čega je za posetioce uređeno 1.615 metara prolaza. Stopića pećina ima veličanstven ulazni otvor sa desne strane reke Prištavice. Stopića pećina se sastoji od dva horizonta - rečnog dela i iz-vorskog dela, povezanih podzemnim tokom Prištevičkog po-toka. Ulaz u Stopića pećinu se nalazi na krečnjačkim stenama na visini od 711 metara nadmorske visine. Stopića pećina je sastavljena od pet celina, a ukrašava je izvanredan pećinski nakit u obliku kamenih kaskada i vodopada. U vreme visokog vodostaja, celokupno dno Glavnog prolaza Stopića pećine biva poplavljeno. Istraživanja Stopića pećine nisu završena, jer je pećina još uvek rečno aktivna.
Izleti iz Bajine Bašte, Kremana i sa Tare
•Zlakusa – Ovčarsko - Kablarska klisura – ručak u Zlakusi
•Zlatibor – Sirogojno – ručak u seoskom domaćinstvu – Stopića Pećina
•Mokra Gora – Mećavnik “Drvangrad” – vožnja Šarganskom osmicom
•Tara – Rafting – ručak na Perućačkom jezeru – Manastir Rača
Etno Park “Terzića avlija” Zlakusa, maleno selo između Užica i Požege, kroz koje su nekada prolazili turski karavani je, od naselja siromašnih “zlatiborskih lončara”, preraslo u pitom “tradicionalni raj”, veoma zanimljiv posetiocima iz zemlje i sveta. Etno park “Terzića avlija” je smešten nedaleko od centra sela Zlakuse, na brežuljku ispod same bukove šumice. Etno park “Terzića avlija” predstavlja nekadašnje tipično seosko dvorište, koje se sastoji od dve stare srpske kuće (od kojih je jedna stara 100 godina, građena od nepečene cigle, sa krovom na četiri vode, pokrivena starim biber crepom), restoran-skog otvorenog prostora, “krčme”, nekoliko fontana, suve-nirnice, prostora za folklorne predstave. U jednoj kući se odvijao svakodnevni porodični život, a druga je koristila kao gostinska kuća, u kojoj su se primali i posluživali gosti za slavu i slične prilike.
Starija kuća Etno Parka “Terzića avlija” je adaptirana u trosobni apartman, sa tradicionalnim elementima za potrebe seoskog turizma, a kuća u kojoj je radila škola, danas predstavlja svojevrsni muzej. Etno soba je deo stalne izložbe, a druga prostorija sa vitrinama za izlaganje obuhvata tematske izložbe iz bogate zbirke etno parka (narodne nošnje, antikvarne srpske knjige, stari srpski časopisi, stare razglednice zlatiborskog okruga, materijal iz Prvog svetskog rata, ratni dnevnici, materijal iz Drugog svetskog rata, stara pošta, srpske marke i novac, akcije srp-skih banaka iz perioda Kraljevine Jugoslavije, majstorska i kalfenska pisma, srpsko ordenje i vojne oznake, srpske uni-forme i nošnje na fotografijama, samostalna izložba foto-grafija, preslice i vretena). U većoj brvnari, staroj preko 100 godina, nalazi se postavka nekadašnje učionice sa starim klupama “skamijama” i ostalim školskim inventarom iz vre-mena kada je u današnjem Etno parku radila seoska škola.
ZlakusaOvcarsko-Kablarska klisura
Izleti sa Zlatibora, Čigote i Sirogojna
1. Zlakusa – Ovčarsko-Kablarska klisura – Manastir Nikolje – ručak u DOM restoranu
2. Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina 3. Mokra Gora – Mećavnik “Drvengrad” – vožnja Šarganskom
osmicom4. Tara - Rafting – ručak na Perućačkom jezeru – Manastir Rača 5. Nova Varoš – Manastir Mileševa – ručak u seoskom domaćinstvu
blizu manastira6. Jezero Uvac – Selo Katići – ručak
Izleti iz Zlakuse
1. Ovčarsko-Kablarska klisura – Manastir Nikolje – ručak u DOM restoranu
2. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
3. Mokra Gora – Mećavnik poseta i ručak – vožnja Šarganskom osmicom
4. Tara - Rafting – ručak na Perućačkom jezeru – poseta manastiru Rača
Ovo ljupko selo omogućava svojim posetiocima raznovrsne užitke: čist vazduh u srcu netaknute prirode, očuvana kultura, tradicija ručnih radova i starih zanata, koju poseb-no predstavlja više od 30 izvanredno veštih lokalnih ume- tnika koji ručno izrađuju grnčarske proizvode, guste šume bogate pečurkama i divljim jagodama, mirisne livade koje obiluju lekovitim biljem i košnicama meda, živopisna okolina raskošnih plodonosnih malinjaka, sveže povrće izvanrednog ukusa i kvaliteta, beskrajne mogućnosti za aktivnosti u prirodi, poput istraživanja Potpećke pećine, šetnji proplancima i šumama... Možete se odlično odmo- riti u bezbrižnom ćaskanju sa srdačnim domaćinima, koji će vas ponuditi ukusnom užičkom šljivovicom, domaćim sirom, kajmakom, dimljenom pršutom, slatkim, projom.... ili uz zvuke čuvenih zlakuških trubača - pobednika Sabo-ra trubača u Guči, koji, predvođeni poznatim majstorom trube, Veljkom Ostojićem, sa izuzetnim umećem sviraju na svojim instrumentima. Posebno prijatan doživljaj i jedin-stveno iskustvo svakog posetioca Etno Parka “Terzića av-lije” je nastup folklornog ansambla “Moj zavičaj” iz Zlakuse, koji obuhvata igre i pesme iz Zlakuse, okoline i Srbije, uz muzičku pratnju tradicionalnih instrumenata. Amaterski ansambl “Moj zavičaj” čine vedri i poletni lokalni izvođači svih uzrasta, ponosni da neguju svoju tradiciju i korene, koje sa ljubavlju predstavljaju brojnim posetiocima Etno Parka “Terzića avlija”.
Potpećka pećina Potpećka pećina, dužine 800 metara se nalazi u Zapadnoj Srbiji, na 14 km od Užica i na samo 2 km od puta Beograd-Užice. Potpećka pećina se nalazi na južnom delu 932 meta-ra visoke planine Drežnička Gradina, u blizini sela Potpeće. Monumentalni ulaz u Potpećku pećinu se nalazi na steni visokoj 80 metara i visok je 50 metara, a 25 metara širok u svodu i 16 metara u osnovi, u obliku velike potkovice. To je najveći ulaz u pećinu na teritoriji Srbije, a među najvišim u svetu. Turističke staze sa stepenicama u dužini od 555 metara su veoma zanimljive posetiocima i istraživačima prirode. Staza za posete je formirana u tri nivoa. Ulazi se kroz stari fosilni prolaz sa desne strane pećine i nastavlja dalje kroz tunel dug 30 metara i preko 700 stepenica. Na-kon ulaza u “Šiljatu stenu” se ulazi u “Tavan”, veliku dvoranu sa kupolom “vizantijskog stila”. Dvorana dobija dnevno svetlo i pruža nezaboravan pogled. Obris ulaza liči na slona sa stražarskom kulom, koji se nalaze na vrhu pećine. Iz dvorane “Tavan” se prolazi kroz tunel “Glavni hodnik” da bi se stiglo do “Prolaza nade”, dvorane u kojoj je tokom prošlih deset godina otkriveno vise od 2.185 metara pro-laza. Kroz ovu dvoranu se stize do “Niske dvorane”, gde se
vide ostaci ledene faune. Sledeći prolaz, “Minerski prolaz” vodi do “Galerije mladih istraživača”. Pored nje je “Cvijićeva dvorana”, nazvana po Jovanu Cvijiću, čuvenom jugoslov-enskom speleologu. Posetioci prolaze kroz tunel “Prolaz slepih miševa” do “Drežničkog kanala”, koji je deo Potpećke pećine koji pokazuje njen ogroman pećinski sistem, uku-pne dužine 6-8 km i povezuje sela Drežnik i Potpeće. U ovom kanalu je grupa formacija “Snežana”, “Sedam patu- ljaka”, “Don Kihot” i stub visine 3,5 metra, “Nevestinski Veo” itd. Iz “Drežničkog puta” posetioci se vraćaju istim putem, skoro do “Tavana”, nakon čega se spušta do veličanstvenog ulaza u pećinu, preko 150 stepenica. Potpećka pećina je iz-vorskog tipa, nju su izgradile vode ponornice koje poniru u Drežničkoj dolini i posle podzemnog toka u dužini od 4-5 metara izbijaju iz pećine, te grade Petnicu-pećinsku reku.
Ovčarsko-kablarska klisura Na putu Čačak-Požega, u živopisnim prirodnim lepotama ogromne klisure koju gradi Zapadna Morava, protičući između stenovitih vrhova Ovčara i Kablara, skriveno je mnoštvo manastira, crkava i kapelica iz 17. veka, koji se jednim imenom zovu Ovčarsko-kablarski manastiri ili “Mala srpska Sveta Gora”. Tu su danas manastiri, metosi i crkve Vavedenje, Vaznesenje, Preobraženje, Sretenje i Sveta Trojica na desnoj i Blagoveštenje, Ilinje, Jovanje, Us-penje i Nikolje na levoj obali Morave, a interesantna je i zbeg crkva “Kadenica” i crkva posvećena Svetom Savi sa izvorom lekovite vode. Vrhovi planina Ovčar i Kablar sa preko 150 vrsta ptica, 30 vrsta riba i preko 600 biljnih vrsta, predstavljaju upečatljiv prizor i poseban izazov ljubiteljima očuvane prirode. Za-padna Morava, koja meandrira između Ovčara i Kablara, povremeno se proširuje u jezerca čiste, zelene vode, a pov-remeno se sužava i pravi rukavce, preko kojih postoji ne-koliko uskih visećih mostova. Ovčarsko-kablarska klisura predstavlja prirodno dobro I kategorije i predeo izuzetnih odlika pod zaštitom države. Pored prirodnih lepota ovog predela, meandara reke Zapadne Morave, veštačkih jezera i rukavaca, koje reka ovde pravi, kao i brojnih visećih mos-tova razapetih preko njih, beskrajnog zelenila i moćnih li- tica planina Ovčara i Kablara bogatih raznovrsnim fondom biljnog i životinjskog sveta, koji omogućavaju raznovrsne avanturističke, rekreativne i sportske aktivnosti na otvore-nom (šetnje, pešačenje, planinarenje, ribolov, sportovi na vodi...), ovde posetioce očekuje mnoštvo kulturno-istori-jskih spomenika, posebno srednjovekovnih manastira, koji su u špiljama i gudurama stenovitih grebena pružili sjajno utočište monasima za samoću i duhovno podvižništvo.
Pešter Pešter ili Pešterska visoravan je krečnjačka zaravan u jugo-zapadnoj Srbiji, u području Raške i regiona Starog Vlaha. Za ovo područje se vezuju verovanja da je nekada na njemu bilo jezero, te kažu da je ovo mesto gde je Sveti Đorđe ubio aždaju. Pešterska visoravan se prostire na nadmorskoj visini od 900 do 1.200 metara i predstavlja najveću visoravan na Balkanu i jednu od najvećih u Evropi. Teritorija Pešterske vi-soravni uglavnom obuhvata površinu opštine Sjenica, dok neki delovi pripadaju opštinama Novi Pazar i Tutin. Naziv re-giona potiče od reči pešter, koja je arhaični naziv za pećinu. Pešterska visoravan je zapravo prostrano polje (Peštersko polje) beskrajnih pašnjaka, okruženo planinama Jadovnikom (1.734 m), Zlatarom (1.627 m), Ozrenom (1.680 m), Giljevom (1.617 m), Zilidarom (1.616 m), Javorom (1.520 m) i Golijom
(1.833 m). Zauzimajući površinu od oko 50 km², Pešterska visoravan je najveće polje u Srbiji, među najvišima na Bal-kanu. Kroz Peštersku visoravan protiču reke Uvac, Vapa, Jab-lanica i Grabovica. U geološkoj prošlosti, Pešterska visoravan je bila veliko jezero, od kojeg je danas jedino ostalo majušno Peštersko jezero, u blizini sela Tuzinje. Zemljište na Pešteru je uglavnom krečnjačko i ispresecano širokim pašnjacima. Privreda regiona se bazira na uzgoju stoke, najintenzivnije ovaca. Pešter je poznat po mlečnim proizvodima, posebno po “sjeničkom siru”, izvanrednom tradicionalnom specijalitetu, koji se proizvodi na autohto-ni način, kao i jagnjetini, dimljenoj govedini i ovčetini. Pešterska visoravan je retko naseljena: najveći broj naselja je smešteno na rubu Pešterskog polja. Pešter je poznat po specifičnoj mikroklimi, posebno oštroj tokom zimskog pe-
Pester-Stitkovo
rioda. Na Pešteru su izmerene najniže temeprature u Srbiji: -39 °C u selu Karajukića Bunari 26. januara 2006. godine, što je bila niža temperatura od najnižeg rekorda od -38.4°C, izmerenog u Sjenici 1954. godine. Na Pešteru živi veliki broj ugroženih biljnih i životinjskih vrsta u posebno ugroženim eko sistemima. Stoga je Pešter uvršten na Ramsar listu vodom bogatih područja od međunarodnog značaja. Pešterska visoravan i okolina, koja je gotovo sasvim neistražena i divlja, omogućava bogatstvo nesvakidašnjih avanturističkih programa.
Štitkovo Štitkovo je slabo poznato, dobro očuvano seoce jugoza-padne Srbije, na Zlataru, u okolini Nove Varoši. Štitkovo je muzej na otvorenom, smešten u čudesno lepom ambijentu manastira iz 1655. godine, skrivenom u uvali ispod visoke
gorostasne stene, u sred pođavorskih pašnjaka, pored bis-trog potoka. Štitkovo je autentično vlaško selo i kulturno-istorijska znamenitost Zapadne Srbije, koja predstavlja se-osku arhitekturu gorštaka. Jezgro Štitkova čine drevne kuće građene od kamena i drvenih greda dužine 15 metara, u ušorenom redu i obliku gradskih kuća u Srbiji s kraja 19. i početka 20. veka. Štitkovo je jedinstveni muzej na otvore-nom i nesvakidašnji kulturni fenomen koji tek treba ispitati. Štale i ostali ekonomski objekti se nalaze na drugoj strani reke, a kuće su sasvim nesvakidašnje za današnje shvatanje: dole je magaza, gore kuhinja i sobe za spavanje. U centru sela Štitkova se nalazi Bela crkva i Dom kulture u kome se održavaju folklorni nastupi. Štitkovo je bilo sedište čuvenih srednjovekovnih knezova Raškovića, srpske vlastele od pre boja na Kosovu polju. Ovde su se kovali štitovi za vojsku, otuda selu ime.
Izleti iz Sjenice
1. Štitkovo – Kušići – ručak u seoskom domaćinstvu2. Rafting na Limu – Manastir Mileševa – ručak u seoskom domaćinstvu3. Manastir Mileševa – vodopadi u Sopotnici – ručak u seoskom
domaćinstvu4. Manastir Mileševa – Kamena Gora – ručak u seoskom domaćinstvu5. Nova Varoš – Zlatarsko jezero – Manastir Dubnica – ručak u seoskom
domaćinstvu
Nova Varos-Uvac
Izleti iz Nove Varoši
1. Prijepolje – Rafting na Limu – ručak na obali – Manastir Mileševa
2. Vodopadi na Sopotnici – ručak u seoskom domaćinstvu3. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu4. Mokra Gora – Mećavnik “Drvengrad” – ručak – vožnja
Šarganskom osmicom5. Katići – ručak
Uvac Reka Uvac dužine 119km, između severnih padina veličanstvenog Zlatara i južnih padina planinskog masiva Zlatibora je najduža pritoka Lima, koja izvire ispod planine Ozren. Ima karakter planinske reke, što uslovljava izraziti hidroenergetski potencijal, zahvaljujući kome su na ovoj reci izgrađena tri veštačka jezera: Zlatarsko, Sjeničko i Ra-doinjsko jezero. Deo klisure reke Uvca, površine 2.717ha, na nadmorskoj visini od 902 m – 1.276m, proglašen je prirodnim rezervatom, jer se javlja kao stanište zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta (beloglavog supa - čistača prirode i ribe mladice), reliktnih vrsta u Evropi. Okružena šumama omorike i breze, mirisnim livadama, proplancima, obližnjim “gorskim” jezerima, neotkrivenim pećinama i vodenim bogatstvima reka Lim, Uvac, Mileševke i Bistrice, klisura Uvca je pravi izazov onima koji tragaju za jedinstvenim doživljajima i ekološkim odmorom. Specifična ruža vetro-va čini poseban fenomen spoja mediteranske i planinske klime, sa maksimalnim brojem sunčanih dana. Blagotvoran vazduh obogaćen terpentinom i ozonom sa vrhova planine Ozren pruža posebno zadovoljstvo u šetnjama proplancima bogatim lekovitim biljem i posmatranju beskrajnih vidika za pamćenje... U cilju zaštite retke vrste čistača prirode - be-loglavog supa, prostor oko klisure reke Uvac, kao prirodno stanište ove veličanstvene ptice, proglašen je za Specijalni rezervat prirode. Uvac je reka koja nosi mnoge tajne - od iz-vora ispod misterioznog “Krova Srbije” - Peštera, pa do ušća u Lim. Visoke litice Peštera nisu stanište samo beloglavih supova, grabljivica koje smo u poslednjem trenutku uspeli da sačuvamo na našim prostorima. Biljni i životinjski svet, te sastav zemljišta, razlog su što to područje često obilaze stručnjaci svih profila. Posećuju ga i speleolozi, pokušavajući da poniknu dublje u utrobu strmih obala. Bajkolika dolina Uvca, gde je izlaz Ušačkog pećinskog sis-tema, pogodan je za kampovanje, pa su, naročito leti, brojni šatori česta slika. Do izlaza može da se priđe prilično lako i da se prošeta stotinak metara, ali je to zadovoljstvo namen-jeno samo onima koji su pećinski sistem detaljno istražili, te mogu da prođu kroz lavirinte brojnih kanala. Ko zna, možda se iza odvaljene krečnjačke stene, ukrašene ledenim sta-lagmitima, krije prolaz u neistraženi svet, skriven duboko u utrobi zemlje.... Uredbom Vlade Republike Srbije, područje doline Uvca u kome su Uvačko, Zlatarsko i Radoinjsko jezero, brda u međurečju Uvca i Vape i delovi njihovih pritoka Veljušnice, Zlošnice, Marića reke, Tisovice, Vršavine, Kladnice i više po-toka, stavljeno je pod specijalni režim zaštite i proglašeno za zaštićeno prirodno dobro prve kategorije od izuzetnog značaja, koje se prostire na 7.543 hektara.
Manastir Dubnica se nalazi u selu Božetici na obroncima planine Javor, samo nekoliko kilometara od Sjeničkog (Uvačkog) jezera. Manastir Dubnica je takođe smešten i u
dolini Uvca, blizu staništa beloglavih supova, čudesnih, ve-likih ptica - čistača prirode koja se ovde gnezde, lete i čuvaju podneblje. Dubnica je manastir lepe arhitekture i zagonetne istorije, duhovno središte i stecište naroda Starog Vlaha. Narodni istoričar i pripovedač je objašnjavao postojanje usamljenog, tajanstvenog manastira Dubnica, sa briljant-no klesanim portalima, rozetama, prozorima i oltarskim nišama, koji su morali imati dugo trajanje i kraljevsko poreklo. Najnoviji trag upućuje na prve decenije 15. veka, preciznije na epohu oblasnih gospodara, kada je manastir Dubnica podignut na temeljima neke starije građevine. To je vreme kada su u Srbiji i Bosni velikaši i župani obnavljali utvrđene gradove. Međutim, od ostataka crkve manastira Dubnica i konaka iz tog perioda danas se malo šta može raspoznati. Na jedinom i već ispranom ostatku freske, na dovratniku portala naosa, tri od četiri slovna broja škrto svedoče da je manastir Dubnica građen i živopisan 1422. godine. Posle više od dva veka, manastir Dubnica je doživeo svoj najveći uspon. Bilo je to u vremenu kada se na tronu raških mitropolita i kasnije pećkog patrijarha, nalazio Gavri-lo Rajić-Rašković, jedan od najznamenitijih predstavnika poznate loze, kneževa Raškovića. Možda najlepše predanje koje se sačuvalo u narodu ovoga kraja, koje i danas živo, daje za pravo onima koji tajanstvenu Dubnicu dovode u vezu sa prastarim zadužbinama Nemanjića. Taj su mana-stir, kažu, kasnije obnavljali Raskovići, jer su i oni od loze Nemanjića. Arsenije Čarnojević je, tumače pripovedači i hroničari, poslednju zimu pred Veliku seobu proveo u Dub-nici, bezbedan i siguran do proleća 1690. godine, kada je sa narodom i sveštenstvom prešao Savu i Dunav. Sa njima se selio i veliki broj žitelja Starog Vlaha i Polimlja, na čelu sa kneževima Raškovićima. Turci su zato manastir Dubnicu spalili do temelja. Manastir Dubnica je u tami vekova bio neugasivo kandilo između Javora i Uvca, tapija nemanjićke zemlje. Narod se u turskom ropstvu okupljao u potaji oko manastira Dubnice, krišom krštavao i venčavao. Gorele su sveće za žive i mrtve, prizivan Bog da vrati žive sa ratišta, da izgna osvajača, da podari novorođenče, da oprosti grehe. Posle istraživačkih i konzervatorskih radova koje su obavili stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva, na ostacima manastirskih ruševina, čuveni kamenorezac Milijan Đoković iz Sirogojna, sa grupom svojih majstora, oz-idao je od kamena i sige manastirsku crkvu Svete Trojice. U porti je od drveta podignut zvonik, ozidana česma, kapija, crkva je pokrivena bakarnim limom i izgrađen drveni konak za monahe. Crkvu Svete Trojice manastira Dubnice krasi ikonostas, rad drvorezbara Miroslava Trbušića iz Kragujevca i ikone, rad ikonopisca Ivana Kovalčeka iz Novog Sada, koje je manastiru svojim prilozima darovao narod ovog kraja. Manastir Dubnica sada živi neki novi život na starovlaškoj visoravni. Osim beloglavih supova, koji je sa kricima nadleću i čuvaju, dolaze i turisti, kao i putnici namernici i sa radošću upoznaju ovu tajanstvenu duhovnu svetinju.
Lim Živopisna reka Lim nastaje u podnožju Prokletija, kao oto-ka iz prelepog Plavskog jezera (Crna Gora), na 999 metara nadmorske visine. Lim svojim tokom prolazi kroz gradiće - varošice Andrijevicu, Berane, Bjelo Polje, Prijepolje, Priboj i Rudo, a u podnožju Medveđe, na 299 metara nadmorske visine, svoj put završava kao pritoka Drine. Zahvaljujući svojim divljim vodama, Lim je jedna od najza-nimljvijih i najizazovnijih reka za splavarenje u Srbiji, kao i omiljena destinacija avanturističkih programa. Naziv Lim vuče koren iz latinske reči „limes” što znači granica, što je on svojim tokom i bio, granica istočnog i zapadnog Rimskog carstva, Otomanske i Austrougarske imperije, ali nosi i kelt-sko značenje, jer na keltskom jeziku znači: llyn - llym, - piće, voda, jezero... Dragoljub R. Simović: “Lim je čuvao svoje čari za sam početak 21. veka, kada je nama, grupi neustrašivih entuzijasta, dozvolio da uronimo u njene smaragdno zelene svete vode, a sam taj čin izmenio je naše živote iz korena. Postali smo prvi Limski splavari i ambasadori Lima”..
Mileševka Klisure reka Lima i Mileševke, koja se uliva u Lim, se nalaze u jugozapadnoj Srbiji i predstavljaju utočište za mnoge retke i stare vrste flore i faune, koje su ovde živele milionima godi-na. Prirodni rezervat kanjona reke Mileševke čine nekoliko krečnjačkih klisura okruženih šumama i pašnjacima, na na-
dmorskoj visini između 600 m i 1.400 metara, obuhvatajući površinu od 297 hektara... Ono što čini posebno obeležje kanjona reke Mileševke je di-vljina, surovost, vrletnost, nepristupačnost, dubina ponora (mestimično i preko 300 metara), čije se strane gotovo ver-tikalno spuštaju prema rečnom dnu. Srednja godišnja tem-peratura vazduha je 6°C (januar -30°C, avgust 16°C ). Juni je mesec sa najviše padavina, prosečno 100 mm, a godišnji prosek je 800 mm. Snežni pokrivač debljine 10 cm zadržava se 60 dana. Nad stenovitim koritom Mileševke, uzdiže se stasita i vižljasta reliktna biljka - Pančićeva omorika. Ona opsenjuje svojom izdašnošću i ugasitim zelenilom, koje udahnjuje život planinskog kraja. Pančićeva omorika, tisa, pitomi kesten, orah, crni grab i jela su samo neke od 317 biljnih vrsta jos nedovoljno istražene klisure Mileševke. Na ovom području strmih stena žive medved, vuk, divokoza i druge retke životinjske vrste Evrope. U ovim klisurama se do pre jedne decenije mogao sresti starešina supova, jedan od najvećih ptica grabljivica na svetu. Ova jedinstvena i u svetu retka ptica težine 13 kg i rasponom krila od 3 metra, predstavlja evropskog kondora. Rezervat reke Mileševke u dužini od 7 km i danas predstavlja carstvo ptica gra-bljivica. Do sada je zabeleženo 19 dnevnih i 9 noćnih vrsta, zajedno sa klisurom reke Uvac, koja se nalazi u neposred-noj blizini. Ovde se gnezde beloglavi sup, patuljasta sova, uralska sova, patuljasti orao, kraški i sivi soko, vrste koje se
Prijepolje-Kamena Gora-Sopotnica
retko gde mogu videti u Srbiji. Kroz rezervat Kanjona reke Mileševke prolazi planinarska staza, koja počinje ispod poslednjeg tunela napuštene trase puta. Staza u dužini od 5 km prolazi živopisnim delom klisure, sa mogućnošću da se na tri mesta siđe do reke. Posle Ravništa, staza nastavlja Međanskom rekom do sela Pocrkvine, odakle se nastavlja 4 km napuštenom trasom puta do sela Aljinovići, na putu Nova Varoš - Sjenica. Staza se ne održava redovno i obeležja nisu dovoljno uočljiva, zato je nikako ne preporučujemo deci i onima koji se plaše visine. Sezona poseta rezervatu kanjona reke Mileševke je od maja do oktobra. I pored ve-likog uticaja čoveka na prirodu, rezervat reke Mileševke je ostao skoro netaknut do današnjih dana.... Kanjon reke Mileševke je raj za hrabre...
Kamena Gora Kamenu Goru, zahvaljujuci mirisnim proplancima, pre-divnim raskosnim četinarskim šumama i obiljem pitkih ledenih izvora, smatraju najlepšim selom u prijepoljskoj opštini. Uzdignuta je između Prijepolja, Pljevalja i Bijelog Polja, na prosečnoj nadmorskoj visini preko 1.300 metara, odakle se pruža nezaboravni pogled na planinske masive Durmitora, Jadovnika, Zlatara, Golije i Zlatibora. Kamena Gora je poznata po višestoletnom boru - Svetiboru, za koga su vezane mnoge tajne i narodna predanja. Okružena je dubokom četinarskom šumom, sa mnoštvom izvora koji ni-
kada ne presuše, a dugovečni gorštaci potvrđuju iskonsku životnu filozofiju i sa radošću je nude svakom gostu. Kame-na Gora, pravi prirodni rezervat i vazdušna banja od sredine prošlog veka, udaljena je asfaltiranim putem od Prijepolja 20 km. Za sportiste i rekreativce i ljubitelje kulture i tradicije, Kamena Gora je pravi raj, jer se u njenom okruženju nalaze pešačke staze i staze za planinski biciklizam, staze za parag-lajdere... U Kamenoj Gori se uživa u brojnim aktivnostima: uzbudljivom splavarenju Limom, usponu do vodopada So-potnice, avanturizmu – izazovnom kanjoningu kroz kanjon Mileševke, izletima I kulturnim turama, lovu i ribolovu.
SopotnicaSopotnica je predivno selo na obroncima veličanstvene i divlje planine Jadovnik kod Prijepolja, na nadmorskoj visini od 1.000 metara. Selo Sopotnica je poznato po ledenim izvorima reke Sopotnice i njenim raskošnim vodopadima, smeštenim iznad sela. Jedna od najznačajnijih karakter-isitka Sopotnice su tradicionalne vodenice – valjarice, koje i nakon 150 godina svog trajanja, melju blagotvornu heljdu, kukuruz i druge žitarice koje uspevaju u ovom plan-inskom podrucju. Okružena gustom šumom i livadama bo-gatim lekovitim biljem, krajem 2005. godine je Sopotnica proglašena spomenikom prirode. Izvanredni tradicionalni specijaliteti - planinska jagnjetina, mlečni proizvodi, rakija od divljih krušaka i druge “gorštačke tajne” čekaju goste na
Prijepolje-Kamena Gora-Sopotnica
ovom mestu nesvakidašnje lepote. Uskim putevima, preko sela Ivanja i Divci, je selo Sopotnica udaljeno 6 km od Prije-polja, a preko mosta na Limu 14km.
Manastir Mileševa se nalazi na reci Mileševki, na udaljenos-ti od 6 km od Prijepolja. Manastir Mileševa je zadužbina Kralja Vladislava (1234 – 1243), unuka Stefana Nemanje i četvrtog naslednika čuvene loze. Manastir Mileševa je 1236. godine postao drugi najznačajniji manastir srpskog sredn-jovekovnog kraljevstva, kada su u njega, tokom vladavine Kralja Vladislava, prenete iz Trnova u Bugarskoj svete mošti Svetog Save, čime je ova zadužbina dobila na značaju. Orig-inalna arhitektura crkve manastira Mileševa pripada monu-mentalnoj raškoj arhitektonskoj školi, koju odlikuje sklad između vizantijske arhitekture i romaničkih elemetana. Mileševa je izvedena po uzoru na manastir Žiču (zadužbinu Kralja Stefana Prvovenčanog, oca Kralja Vladislava), ali su graditelji bili slabije umetničke sposobnosti. Jednobrodni centralni deo manastira Mileševa se širi od zapada prema istoku, tako da je istočno krilo praktično potpuno izostav-ljeno, što je dalo tri oltarske apside koje se naslanjaju na istočni zid pokriven kupolom. Crkva manastira Mileševe je jednobrodna građevina sa dve niže pevnice, široke cen-tralne apside i dve manje apside. Zapadna kupola i zvonik na ulazu u manastir Mileševu su dograđeni u 19. veku. Godine 1377. je u manastiru Mileševa, nad grobom Svetog Save, najvećeg srpskog svetitelja, krunisan bosanski kralj Tvrtko. Velikodostojnik Stjepan Vukčić Kosača je 1466. go-dine Trtku preuzeo titulu hercoga Svetog Save, čime je ovo područje proglašeno Hercegovinom - „zemljom hercoga”. U 15. veku je Manastir Mileševa bio sedište bosanskog pra-voslavnog vladike. Budući veliki vezir Otomanskog carstva, Mehmed Paša Sokolović je ovde učio, pre nego je iz svoje porodice odveden u tursku službu. Njegov brat, Maka-rije Sokolović, koji je 1577. godine postao srpski patrijarh je takođe ovde učio. U 16. veku je u manastiru Mileševa radila štamparija, čije su liturgijske knjige bile rasprostra- njenje srpskim zemljama, a i šire. Sledećeg veka je manastir Mileševa doživeo najveću nesreću, kada su 1594. godine iz njega odnete svete mošti Svetog Save u Beograd i spaljene na Vračaru, zbog odmazde prema srpskim ustanicima. Go-dine 1688. je druga nesreća pogodila manastir Mileševu, kada je spaljen i teško oštećen. Prvu obnovu je manastir Mileševa doživeo u vreme kada je Makarije Sokolović bio srpski patrijarh. Tokom 19. veka je manastir Mileševa bio napušten, da bi ga stanovnici Prijepolja obnovili tek 1863. godine, od kada ima današnji izgled. Freske Manastira Mileševa predstavljaju najviši domet ev-ropskog slikarstva 13. veka. Grcki freskopisci su morali prilagoditi svoj rad raškom arhitektonskom stilu svetinje. Na severnoj strani narteksa su prikazani svi predstavnici di-nastije Nemanjića do kralja Vladislava - on je naslikan pos-lednji sa leve strane, držeći model svoje zadužbine Mileševe u rukama, sledeći do njega je njegov stariji brat Radoslav i dalje njihov otac, kralj Stefan Prvovenčani, držeći skiptar u ruci. Svetačke figure Vladislavljevog ujaka, Svetog Save i njegovog dede, Stefana Nemanje (čija je polovina portreta uništena tokom obnove manastira), nastavljaju ovaj red ve-likodostojnika dinastije Nemanjić prema istoku. Svi likovi su potpuno realni, za šta su freskopisci pokazali veliki interes, te se ovi portreti vladara ubrajaju u njihove najvernije pri-kaze. Takođe, ovde je jasna namera oslikavanja psihofizičkih obeležja svakog prikazanog vladara. Ovo je prvo predstav-ljanje loze Nemanjića na zadužbini, te je u svim kasnijim zadužbinama Nemanjića oslikavanje vladarske porodice postalo uobičajeno. Okrenuta prema lozi Nemanjića je naslikana osnivačka kompozicija - Bogorodica vodi kralja
Vladislava sa modelom svoje zadužbine Mileševe ka Hristu. Iznad ove scene je čuvena kompozicija „Sveti svedoci na Hristovom grobu” sa freskom Belog anđela, koji je kasnije postao jedno od obeležja Srbije i Srba. Ovde takođe, kao i na ostalim portretima, vidimo jasno izražene oči i mile iz-raze lica impozantno prosvetljenog duševnog stanja. Freske sa tamnom pozadinom oponašaju mozaike čijoj izradi ne pogoduje oštra klima ovog kraja. Freske na unutrašnjosti narteksa koje predstavljaju Strašni sud su slabo vidljive, jer su teško oštećene tokom opsade u Drugom svetskom ratu, kada je manastir Mileševa korišćen kao konjušnica. Naj- starija od očuvanih zgrada prema severu je konak, koji je vr-hunski primer moderne balkanske arhitekture. Zatvarajući kanjon reke Mileševke, na visokoj steni, na oko 2km od ma-nastira Mileševa, stoji srednjovekovno utvrđenje Mileševac, poznat i po imenu Hisardžik. Ovde je bilo sedište regiona Crna Stena, ali je mnogo značajnija njegova uloga odbrane manastira Mileševa, kao i važnog srednjovekovnog puta koji je povezivao Prijepolje sa Skopljem. On je nepravilne osnove, podeljen na gornji i donji deo. Tri kule i jaki zidovi još uvek nadvisuju kraj, dok je ostatak utvrđenja Mileševac u ruševinama i samo delimično očuvan. Dobro očuvano pri-rodno okruženje pridodaje sjaj i lepotu manastiru Mileševa. Najbližom okolinom manastira Mileševe dominira kanjon reke Mileševke, kao i srednjovekovne isposnice, visoko iznad reke. Celokupno područje manastira Mileševa je zaštićeno kao prirodni, kulturni i istorijski kompleks.
Izleti sa Kamene Gore, Sopotnica
1. Prijepolje - Rafting na Limu – ručak na obali reke – Manastir Mileševa
2. Pribojska banja – Manastir Banja – ručak u seoskom domaćinstvu “Gaj”
3. Katići – ručak4. Uvačko jezero – Manastir Dubnica – ručak u seoskom
domaćinstvu 5. Kamena Gora – Sopotnica – ručak u seoskom domaćinstvu
GolijaGolija je najviša planina jugozapadne Srbije, u regionu Starog Vlaha. Golija je veličanstvena planina dugačka tride-set kilometara, oblika slova “S”. Golija se nalazi između reka Ibra i Moravice i planina Radočela i Peštera, čineći značajan deo Starovlaške visije. Golija je ozbiljna, divlja planina, koja ima najviše padavina u Srbiji. Po prostranstvu četinarskih šuma i veličini, sa planinom Golijom se može meriti samo susedni Kopaonik, koji čini završni deo ove regije, ali Golija zauzima dva puta veće prostranstvo od Kopaonika. Po ta-janstvenoj lepoti, očuvanom prirodnom bogatstvu i bro-jnim kulturno-istorijskim znamenitostima, mnogi Goliju vrednuju kao najlepšu planinu Srbije. Najviša tačka Golije je 1.834 m visok Jankov kamen, sa koga dominira nez-aboravan pogled na čitav region - do Prokletija, Komova, Kopaonika, Zlatara... Planina Golija je proglašena parkom prirode I kategorije i rezervatom biosfere “Golija-Studeni-ca” 17.09.2001. i pod zaštitom je UNESCO-a, kao posebno očuvani park prirode koji obuhvata 75.183 ha. Golija je oko 300 km je udaljena od Beograda, 40 km ju-gozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara. Golija je dobila ima po svojoj veličini (golema planina). Poseban doživljaj predstavlja poseta Dajičkom ili Tičar jezeru ili Košaninovom Jezeru, koja se nalaze u oblasti netaknute prirode. Golija je bogata vodama i ima preko 100 izvora. Golija je bogata šumskim plodovima, a reg-istrovano je oko 100 vrsta lekovitog bilja. Za ove predele Golije su vezane brojne legende.... Planina Golija je idealno
odredište ljubitelja prirode, pasioniranih planinara, avan-turista, skijaša i lovaca. Na planini Goliji ima divljih životinja koje slobodno žive u dubokim šumama... Svake godine se na Goliji održava tradicionalna manifestacija “Hajka na vuka”, koja okuplja veliki broj lovaca iz Srbije i sveta. Padine Golije su izuzetno pogodne za skijanje, jer zime obiluju snegom. Sneg se tokom oštrih zima zadržava na Goliji pet meseci, a njegova uobičajena visina iznosi 105cm. Tokom čitave godine, istraživanje gustih šuma Golije, bogatih svežim vodama i šetnje mirisnim proplancima i livadama, značajno poboljšavaju zdravlje svakog posetioca... Neza- boravni doživljaj je celodnevna šetnja kroz guste, skoro ne-prohodne šume Golije, uz branje šumskih jagoda i borovni-ca i nezaboravne susrete sa divljim konjima koji slobodno uživaju na mirisnim pašnjacima...
Selo Katići Selo Katići se nalazi na udaljenosti 22km od Ivanjice, koja je odličnim asfaltnim putem povezana sa Kokinim Brodom i Novom Varoši. Poznato je po brižljivo uređenim dvorištima i kamenu iz obližnjeg kamenoloma, izuzetnog kvaliteta i izdržljivosti, kojima su pre 200 godina pokrivane kuće, tzv. “macanska ploča”, koja je i danas veoma omiljen materijal graditeljima. To je predeo izvanredne lepote, za koji mnogi tvrde da je, zahvaljujuci očuvanoj prirodi, pitkim izvorima i čistom vazduhu - najlepši u Srbiji. Nadmorska visina od preko 1.000 metara je izuzetno pogodna za potpuno okre-pljenje organizma. Blizina veličanstvene planine Mučanj, visine 1.500 metara, izvora Savine vode (za koji postoji
Golija-IvanjicaKatici-Kusici
verovanje da je lekovit) i obližnjih prirodnih i kulturnih lokaliteta, čine Katiće veoma zanimljivim i sve posećenijim od strane zahtevnih domaćih i inostranih gostiju, koji tra-gaju za pravim odmorom.
Selo Kušići Selo Kušići, udaljeno 25km od Ivanjice i 12km od veličanstvene planine Javor, je veoma zanimljivo turistima zbog nadmorske visine preko 1000m, gustih četinarskih šuma i visoke koncentracije jona u vazduhu, pogodne za lečenje i prevenciju bolesti bronhija i astme. Pored toga, ovaj kraj je jedan od najlepših krajeva u Srbiji, poznat po uzgoju visoko-kvalitetnog krompira, od koga se priprema-ju nezaboravni tradicionalni specijaliteti. U Kušićima se svakog avgusta održava zanimljiva kulturna manifestacija - Sabor frula-dvojnica i starih instrumenata.
Crkva Svetog AhilijaAriljska crkva posvećena je episkopu Ahiliju iz Larise (Grčka), vatrenom borcu protiv ariljanske jeresi, idolatri-jskog paganstva i učesniku prvog Vaseljenskog sabora u Nikeji 325. godine. Gospod ga je proslavio pobedom nad arijanizmom, učinivši čudo da na Ahilijevo ispovedanje istine poteče voda iz kamena. Ahilije je umro 330. godine i sahranjen je u Larisi. Njegove svete mošti su, međutim, po makedonskom osvajanju Tesalije, premeštene u hram na jezeru Prespa, koje je po svecu dobilo ime. Izbegli sveštenici prenose njegove mošti u Arilje. Hram Svetog Ahilija tesno je vezan za svetorodnu dinastiju Nemanjića, prvog srpskog arhiepiskopa Svetog Savu i zlosrećnog kral-
ja Dragutina. Svojom nestvarnom belinom i vitkošću, crkva Svetog Ailija i danas dominira jezgrom zapadnosrpske varošice Arilje, kao svetionik vere Hristove. U neposrednoj blizini hrama je broznani spomenik malini, koji potvrđuje ariljsko područje kao jedinstveno pogodno za uzgoj ma-line, od koje stanovnici čitavog kraja veoma dobro žive. Prema svojim arhitektonskim svojstvima, crkva Svetog Ahilija pripada Raškoj stilskoj grupi koja je obeležila 13. vek, koherentnim spojem romaničke obrade spoljašnosti i vizantijskog prostornog koncepta. Slikanje fasada crkve Svetog Ahilija u stilu vizantijskog ćelijastog sloga, teh-nike zidanja naizmeničnim redovima kamena i opeke, na romanički obrađenim zidovima, čini crkvu Sv. Ahilija u Arilju jedinstvenom građevinom 13. veka na ukupnom području vizantijskog sveta. Pored arhitektonskih vrednosti i istori-jskog značaja, crkva Svetog Ahilija se ističe kao galerija dragocenih fresaka. Najzanimljiviji deo fresko-ansambla čine portreti vladara iz lože Nemanjića, njihovih srodnika i svih arhiepiskopa od osnivanja nezavisne Srpske crkve. Najveću pažnju privlače portreti na južnom delu unutrašnje priprate, stojeće figure ktitora kralja Dragutina s modelom crkve u rukama i freska iznad mirotočivog groba Draguti-novog mlađeg sina Urošica, koji je umro mlad i sahranjen kao monah Stefan, te proglašen svecem. Kao nedvosmis-leni dokument kraljeve ktitorske aktivnosti i ilustracija me-dusobnog uvažavanja (u vreme oslikavanja crkve braća su živela u slozi), jedan od najlepših idealizovanih portreta je portret vladarske braće Milutina i Dragutina Nemanjića
u pratnji žene, ugarske princeze Kateline. Po prvi put u istoriji srpskog freskoslikarstva pojavljuje se jedno novo ikonografsko rešenje. Do tada je bilo uobičajeno da na kti-torskim predstavama Bogorodica ili svetitelj zaštitnik priv-ode ktitora Hristu na prestolu, pognute glave sa modelom hrama u rukama. Ovde je Sin gospodnji naslikan smanjen u medaljonu između glava uspravljenih, frontalno okrenutih kraljeva Dragutina i Milutina, koje blagosilja podignutim rukama. Predstave ova tri lika zauzimaju posebno mesto u razvoju srpskog srednjovekovnog portreta. Freska Svetog arhangela Gavrila, nazvana Plavi anđeo, otmenog svetog lika u blistavoj, jednostavnoj tunici, inkarnacija je ideje Gospodnjeg poverenika nestvarne lepote i veličanstvene plemenitosti. Sigurno postavljena figura Arhangela, jasno izraženog karaktera sa snažnom muskulaturom i bogatom odorom ratnika, izuzetne je likovne vrednosti. Ova freska se svrstava u najuži krug remek dela starog srpskog slikarstva. Istorijski značaj imaju i portreti Dragutinovih sinova - Vladis-lava i Urošica, a predstave srpskih arhiepiskopa i pripad-nika Nemanjićke loze, kao i portreti moravičkih episkopa i mitropolita, koji čine jednu od najznačajnijih skupina zid-nih slika preko kojih se prepoznaju zanimljivi likovi srpske prošlosti. Autori ariljskih fresaka nisu poznati po imenu, ali se zna da su poreklom iz Soluna. U stilskom i ikonograf-skom pogledu ovaj živopis je delo koje najavljuje prekre- tnicu u razvoju srpskog zidnog slikarstva. On je vesnik novog stila, kojim će dvorska slikarska radionica kralja Milutina obeležiti slikarsku umetnost Srbije prvih decenija 14. veka. U ariljskom hramu je sahranjen Dragutinov mlađi sin, princ Urošic. Ova činjenica ukazuje na značaj hrama za samog kralja i mogućnost da se neki od dvorova nalazio u blizini Arilja. Ono što ariljski hram nedvosmisleno izdvaja od ostalih zadužbina Nemanjića izgrađenih u ovoj epohi je, pored njegove svojevrsne visine i nedostatka kule zvonika nad spoljnom pripratom, što je karakteristika svih episkop-skih sedišta, ulaz na južnoj strani umesto uobičajenog na zapadnoj. Za razliku od ostalih crkvi Nemanjića građenih u 12. i 13. veku, koje nisu bile katedralni hramovi namenjeni velikom broju vernika, crkva u Arilju je imala tu namenu i
sazidana je na uzvišenju sa kog je bila vidljiva izdaleka. U doba cara Dušana, Moravička episkopija podignuta je u rang mitropolije, po proglašenju Srpske Patrijaršije 1346. godine. Mitropolija u Arilju i manastirsko bratstvo podelili su sudbinu svog naroda i države u strašnom naletu Osman-lija vođenih Mehmedom II - osvajačem Carigrada. Morala su da prođu skoro dva veka, da bi tek krajem četrdesetih godina 17. veka ponovo oživela mitropolija u Moravici. Ariljska zvona oglasiće se ponovo tek 1833. godine. Ali ovog puta ne sa mitropolije, već sa parohijske crkve. Izgled i položaj hrama i danas posmatraču, gledao on iz ma kog pravca, izaziva osećaj divljenja, ushićenja i neponovlji- vosti. Crkva Sv. Ahilija proglašena je za spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Novi PazarTokom srednjovekovnog perioda je Raška bila središte srp-ske srednjovekovne države. Brojni srpski srednjovekovni manastiri, među kojima su najznačajniji Sopoćani i Đurđevi stupovi, podignuti su u raškoj oblasti. Današnji Novi Pazar je nastao zahvaljujući statusu i značaju Rasa, središtu sredn-jovekovne Srbije. U 15. veku je Otomansko carstvo okupira-lo i naselilo region Peštera. Novi Pazar bukvalno znači novi bazar, ili novo trgovište, koji je bio centar turske trgovinske mreže na Balkanu. Region Peštera sa Novim Pazarom je bio veoma značajan centar snabdevanja Otomanskog carstva između Istambula (Konstantinopolja) i Male Azije i Bosne, glavno tursko trgovačko uporište u Evropi i imao je veoma veliku ulogu u otomanskim privrednim aktivnostima.
Manastir StudenicaManastir Studenica, najznačajniji i najveličanstveniji mana-stirski kompleks srednjovekovne Srbije se nalazi oko 200km južno od Beograda, 39 km južno od Kraljeva, u dolini reke Studenice, uzvodno od mesta gde se ona uliva u Ibar, i pripada svetinjama “Doline kraljeva”, nazvane po brojnim srednjovekovnim manastirima koje su ovde sagradili srp-ski vladari. Manastir Studenica, okružen mirisnim borovim šumama, između planina Radočela (1.643m) i Čemerna (1.348m), od nastanka do danas, predstavlja “carsku lavru” i
najveći duhovni i kulturni centar srpskog naroda. Bogorodičnu crkvu manastira Studenice je sagradio veliki župan Stefan Nemanja krajem 12. veka (oko 1190. Godine), “u divljini okruženoj divljim zverima, na mestu pogod-nom za život monaške zajednice”. Ovu građevinu nebeske lepote je namenio sebi za grobnicu. Nakon smrti velikog župana, 1199. godine u manastiru Hilandar, Stefan Neman-ja je ubrzo proglašen svecem i nazvan Simeon Mirotočivi, zbog čudotvornih miomirisa koji su potekli iz njegovog groba. Ovo je smatrano najvećom milosti, te Studenica postaje mesto Simeonovog kulta. Njegov najmlađi sin Rastko - Sveti Sava, koji je svojom svetovnošću uspostavio autokefalnost Srpske pravoslavne crkve i postao njen prvi poglavar je u Studenici napisao “studenički tipih” sa pra-voslavnim duhovnim kanonima primenjivim i danas, što je sveukupno doprinelo značaju i ugledu koji manastir Studenica ima. Studenica čuva svete mošti prvih srpskih vladara, među kojima su svete mošti Stefana Nemanje - monaha Simeona i pokrov na kovčegu kralja Stefana Prvovenčanog. Spoljašnji izgled Bogorodične crkve je u romaničkom stilu, od oblikovanog i poliranog belog mermera (jedina srp-ska svetinja takvog spoljnog izgleda), sa predivnim skulp-turnim ukrasima na fasadi, ulaznim vratima i prozorima, dok su arhitektonski oblici građevine vizantijski (taj srećan spoj dva shvatanja arhitekture proizveo je novi specifičan stil koji nazivamo raškom arhitektonskom školom, gde se Bogorodična crkva smatra njegovim najsavršenijim ostvarenjem, te je služila kao kraljevski mauzolej i model budućih zadužbina srpskih vladara). Godine 1245. je kralj Radoslav dogradio pripratu na Bogorodičnoj crkvi. Zajedno sa gradnjom Bogorodične crkve, građeni su i zidovi i pirgovi koji su pružali zaštitu životu monaške zajednice. Na osnovu upisanog krsta koji zatvaraju čvrsti bedemi, Studenica je trebala da ima lik idealnog, nebeskog grada, da bi ostvarila komunikaciju Ovozemaljskog sa Nebeskim. Zid manastira je obeležen krugom, a kule trougaone osnove raspoređene su u pravilnom ritmu. Manastir Studenica je tokom sred-njeg veka uživao veliko poštovanje i bogato darivanje članova dinastije Nemanjić. Sve freske unutar Bogorodične crkve potiču iz 1208. godine i veoma su dobro očuvane. One predstavljaju remek-delo nepoznatog majstora, vero-vatno iz Konstantinopolja, koji je bio jedan od najboljih slikara pravoslavnog sveta svoga vremena. Monumentalna i potresna kompozicija “Hristovo raspeće”, izvedena na jas-noj tamnoplavoj podlozi posutoj zvezdama, toplookernih figura raspetog Hrista, blagog izraza lica i drugih učesnika religiozne drame, sa impresivno slikovitim ljudskim dimen-zijama stradanja, bola i dostojanstva, ostvaruju harmoniju i predstavljaju najveća dela vizantijske umetnosti 13. veka. Manastirski kompleks Studenica koji obuhvata četiri svet-inje : Bogorodična crkva, Crkva Svetog Nikole, Crkva Svetih Joakima i Ane (Kraljeva crkva), dobro očuvani temelji crkve posvećene Svetom Jovanu Krstitelju i Donja i Gornja ispo- snica Svetog Save. Crkva Svetih Joakima i Ane je zadužbina Kralja Milutina iz 1313. - 1314. godine. Iako je skromnijih dimenzija, ona po značaju prevazilazi ostale studeničke svetinje. Ona je podignuta kao crkva sažetog upisanog krs-ta sa jarko crvenim osmostranim kubetom. Dobro očuvan živopis Kraljeve crkve je pravo remek delo, među kojima se ističu scene koje se smatraju najlepšim delima pravoslavne vizantijske umetnosti sa početka 14. veka : Poklonjenje Hristu - agnecu, Pričešce apostola, Rođenje Bogorodice i Vavedenje Bogorodice. Pretpostavlja se da su ih slikali dvorski slikari Kralja Milutina, Mihajlo i Eutihije. Studenički
komlpeks je uvršćen u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom je UNESCO-a od 1987. godine, nakon proslave 8 vekova duhovnosti. Manastir Studenica čuva svete mošti prvih srpskih kraljeva, među kojima su svete mošti Stefana Nemanje (monaha Simeona, koje su do današnjih dana netruležne i mirotočive/, njegove žene Ane (Svete Anasta-sije), zemne ostatke njihovih sinova Stefana Prvovenčanog i Vukana i njihovog unuka Radoslava.
Manastir PridvoricaManastir Pridvorica se nalazi u selu Pridvorica, na dvade-setosmom kilometru jugozapadno od Ivanjice prema Stu-denici, okruzen netaknutom prirodom i blizinom reke Stu-denice. Manastir Pridvorica izgrađen je u 12. veku, u isto vreme kada i susedni manastir Studenica. Sagradio ga je sluga koji je radio pri dvoru Nemanjića, pa otuda ime Prid-vorica. Po arhitektonskim karakteristikama tipičan je pred-stavnik srednjovekovne raške škole. Manastir Pridvorica se pominje u Nemanjinoj povelji datoj manastiru Studenica kao manastir u kome su boravile monahinje. Živopis ma-nastira Pridvorica je uništen. U početku ovo je bio ženski manastir, zatim vekovima pomesna crkva. Od 2007. godine je ovo muški manastir u kome žive nastojatelj manastira i dva iskušenika. Crkva manastira Pridvorica posvećena je Preobraženju Gospodnjem. Manastir Pridvorica je jedan od retkih koji imaju svoj grb.
Izleti iz Ivanjice
1. Crkva svetog Ahilija – Zlakusa – ručak
2. Manastir Pridvorica – Manastir Studenica - “monaški” ručak
3. Katići – Mocioci – Uvačko jezero – ručak u seoskom domaćinstvu
4. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
5. Sjenica – Pešter – ručak u hotelu Borići
Priboj-Pribojska Banja
Pribojska BanjaPribojska Banja se nalazi na zaravni iznad Priboja, na 550 metara nadmorske visine, tako da je svrsta-vaju u vazdušnu banju. Smeštena je na vrhu duboke, šumovite i pitome doline, okružene planinama starovlaške visije. Na severu se diže Crni vrh obrastao borovom šumom, a na jugu Lisja stena pod lipom i smrekom. Duž leve strane Lima je planina Pobijenik. Prirodne lekovite karakteristike: Pribojska Banja poseduje nekoliko termo-mineralnih izvora. Najjaču snagu ima izvor kapaciteta 70 litara vode u sekundi, koji je temperature 37°C. Medicinske indikacije: hronična reumatska upala mišićnog sistema, neuralgije, upale i perifernih nerava, polineuritisa, ginekoloških oboljenja, posledice povre-da kostiju i mišića, kožna oboljenja - zaceljivanje rana. Način lečenja: Ova Banja je, zbog klimatskih faktora, uz kombinaciju hidroterapije, idealno mesto sa preve- ntivnim dejstvom kod zdravih ljudi i sportista. Vazduh u Banji je veoma čist i svež ispunjen aromatičnim miri-som borovine i omamljujućim dahom procvetale lipe. Ovo je značajno jer je poznato da blizina šuma deluju umirujuće (sedativno) na čoveka. Posetiocima Pri-bojske Banje pruža se prilika da uživaju u prekrasnoj panorami Limske kotline. Pribojska Banja bila je poznata starim Rimljanima i narodu srednjovekovne Srbije. Nalazeći se na glavnom putu, koji je vodio iz Bosne za Carigrad, Pribojska Ba- nja je bila svratište mnogih putnika i karavana. U doba Nemanjića ovde je već postojala uređena bolnica u kojoj je i Sveti Sava lečio obolele noge. U narodu po- stoji predanje da se u ovoj Banji izlečio kralj Uroš, sin Stefana Prvovenčanog (Uroš „Hrapavi”), koji je imao kožnu bolest. Stara turska kupatila potvrđuju da su le-kovite izvore koristili i Turci dok su vladali ovim krajevi-ma. Tokom boravka se preporučuju izleti do Zlatibora, Zlatara, manastira Mileševa, Potpećkog i Radojinskog jezera, sela Štitkova, Peštera...Lim i reka Uvac nude mnoge mogućnosti za strastvene ribolovce, koji ovde sa radošću provode svoje ribolovačke odmore.
Manastir BanjaManastir Banja ili Manastir Svetog Nikole Dabarskog (kako je ranije nazivan), nalazi se u neposrednoj blizini Priboja, na uzvišenoj zaravni Banja Brdo, na desnoj obali reke Lim. Manastir nosi ime po lekovitim izvorima na manastirskom imanju koji su korišćeni za lečenje od davnina. Banjsko lečilište - Pribojska Banja se nalazi upravo kod manastirskog poseda. Manastir posvećen Svetom Nikoli Dabarskom u naselju Pribojska Banja je zadužbina Nemanjića i jedan je od najstarijih i najvažnijih srpskih manastira. Manastir Banja se pom-inje u 12. veku u Studeničkom tipiku, kada je njegov iguman učestvovao u izboru studeničkog igumana. Na Studeničkom saboru 1219. godine, kada je Sveti Sava osnovao Srpsku samostalnu crkvu, manastir Ba- nja proglašen je za četvrto eparhijsko sedište i postao je centar cele Dabarske eparhije, na čelu sa episkopom
Hristoforom iz Hilandara, sabratom Svetog Save. U 14. veku je manastir Banja uživao veliki ugled kog loka-lnog stanovništva. Od kraja 14. veka do sredine 15. veka, manastir Svetog Nikole je bio značajno stecište trgovaca koji su prenosili robu iz Dubrovnika ka cen-tralnim delovima Srbije, prema Bosni i Konstantinopo-lju. Tokom turske vladavine je manastir Banja nekoliko puta rušen. Oko 1570. godine je obnovljen nakon turskih razaranja. O značaju manastira Banja do pada srpske države svedoče grobovi najistaknutijih vlaste-linskih porodica iz vremena vladavine srpskih careva Dušana i Uroša, a jedno vreme crkva je bila mauzolej nji-hove rodbine - moćne vlastelinske porodice Vojnović. Današnju crkvu Sv. Nikole je 1329. godine podigao kralj Stefan Dečanski ili Kralj Uroš I (car Dušan) na mestu pored nekadašnje crkvice Svetog Ilije i dao mu ime Manastir Svetog Nikole, zahvaljujuci čvrstoj veri u sveca čijom zaslugom je smatrao poboljšanje svog zdravlja. Manastirski kompleks čine crkva Sv. Nikole, manja crkva Uspenja, dozidana uz južni zid crkve Sv. Nikole i temelji crkve Sv. Ilije. Crkva Svetog Nikole ima osnovu u obliku upisanog krsta sa polukružnom apsi-dom i dve polukružne niše na istoku, pripratom i pros-tranim otvorenim tremom na zapadu. Konstruktivni sklop hrama manastira Banja čine dve kupole nad središnjim prostorom naosa i priprate. U oltaru i naosu manastira Banja sačuvana su dva slo-ja fresaka, stariji iz 14. i mlađi iz 16. veka, a u priprati postoji samo sloj živopisa iz 16. veka. Stariji živopis predstavlja onaj deo srpskog slikarstva nastalog napuštanjem klasicizma renesanse paleologa. Mlađe freske delo su nepoznatih slikara pećke slikarske radi-onice i stilski i ikonografski ponavljaju stariji živopis. Poslednji put je manastir Svetog Nikole obnovljen 1905. godine, a 1974., od kada neprekidno traju ar-heoloska istraživanja, je u njemu otkrivena bogata riznica, koja spada u red najočuvanijih i najkomple- tnijih srednjovekovnih riznica na Balkanu. Manastir Banja je spomenik izuzetnog značaja i pripada grupi najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika u Srbiji.
Izleti iz Priboja
1. Kamena Gora – Manastir Mileševa – ručak u seoskom domaćinstvu blizu manastira
2. Nova Varoš – Uvačko jezero – ručak u seoskom domaćinstvu – Manastir Dubnica
3. Sjenica – Pešter – ručak u prirodi
4. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
5. Pribojska banja – Manastir Banja – ručak u seoskom domaćinstvu “Gaj”
Kosjeric
KosjerićOpština Kosjerić se nalazi u gornjem toku reke Skrapež i prostire se prema padinama planina Povlena, Maljena, Crnokose i Jelove Gore. Turistički centar Divčibare je takođe u blizini. Opština Kosjerić obuhvata 27 naseljenih mesta, ukupne površine od 358km² i 14.000 stanovni-ka. Proizvodnja građevinskih materijala (cementa), električne energije, metalnih proizvoda i prehrambena industrija su najzastupljenije grane privrede. Stočarstvo i voćarstvo su najrazvijeniji u selima opstine Kosjerić, među kojima uzgoj maline zauzima najznačajnije me- sto. Ovaj kraj je takođe poznat po proizvodnji odličnih voćnih rakija. Seoski turizam se uspešno razvija u selima opštine i gostima nudi “organske” hranu, kreativan i ak-tivan odmor i uživanje u predivnim seoskim pejzažima.
Sela Gornji i Donji TaorSela Gornji i Donji Taor su smeštena ispod planine Povlen. Krase ih očuvana priroda, tišina sela - kao da vreme stoji. Seljaci su ovde gostoljubivi i znaju da vas prime kao najrođenije. U selu je i izvor rečice Skrapež, prirodne lepotice nacionalnog značaja, na kojoj, idući niz reku, stižete do Taorskih vrela, sa 12 prelepih vodenica. Ovde na vrelima, možete mleti kukuruzno brašno i prati vunu sa vrednim seljanka-ma ili naučiti veštine starih zanata, upoznati tradi- ciju i kulturu sela. Prelepi pejzaži bogati poljskim cvećem, hladnim izvorima, gustim šumama bora i breze, su mesta odlična za rekreaciju, pešačenje, lov...
Selo MionicaSelo Mionica, tipično planinsko selo nalazi se u nepo-srednoj blizini turističkog centra Divčibare, udaljeno 9 km od Kosjerića, na nadmorskoj visini od 620 m. Teren pun cvetnih livada, mirisnih pašnjaka, hladnih izvora, guste borove i brezove šume veoma je pogodan za planinarenje i bogat lovnom divljači. Ispod Subjela, gde stižete pešačkom stazom berući šumske plodove, izvire reka Mionica, bogata ribom, klenom i krkušom. U jednom ovakvom brdovitom kraju nalazi se veliko ravno dvorište i u njemu neobično lepa kuća, koja u potpunosti zadovoljava potrebe za komforom, budeći duh starih vremena. Kuća raspolaze sa 3/2, 3/3 sobe, i 1/2 app. u vajatu, sa dva kupatila, velikom dnevnom sobom, trpezarijom, kuhinjom i centralnim grajanjem. U dvorištu se nalazi i stara kuća, drveni vajat, kačara i ostali prateći objekti neophodni za jedno seosko domaćinstvo. Ovu seosku idilu upotpunjuje bogata trpeza i osmeh mlade i vredne domaćice.
Domaćinstvo “Milogošće” se nalazi u selu Mioni-ca, na padinama Divčibara, na nadmorskoj visini od 670m, na samo 9 km od Kosjerića. U selu Mionica živi 232 stanovnika u 79 seoskih domaćinstava. Selo Mi-onica je tipično planinsko selo, rasuto po brežuljcima. Krase ga zeleni pašnjaci i mirisne livade, kao i ve-lika područja pod listopadnom i zimzelenom šumom. Zbog bujne biljne vegetacije pruža se prilika udisanja čistog planinskog vazduha. Boravak u domaćinstvu Milogošće omogućava uživanje u mnoštvu ukusnih narodnih specijaliteta koje domaćini sami pripemaju.
Domaći sir, kajmak, mleko, pršuta, razna jela od mesa, sarma, mnogobrojne salate i deserti, sve se to sprema u ovom domaćinstvu. Svu hranu koju pripremaju oni i pažljivo uzgajaju. Recepti po kojima se priremaju jela prenose se sa kolena na koleno, što im daje autentičan i nezaboravan ukus. U ovom domaćinstvu pruža se mogućnost izbora jela i termina u kojima se služe obro-ci. Domaćinstvo Milogošće raspolaže sa tri trokrevetne sobe u prvoj kategori koje poseduju kupatila, balkone i bežični internet, kao i dve dvokrevetne sobe u drugoj kategoriji, sa upotrebom kupatila. Enterijer soba u obe kategorije upotpunjen je prirodnim materijalima kao što su drvo i cigla. Sve sobe ukrašene su ručno rađenim ćilimima, stazama i prekrivačima, što ima daje poseban izgled. Zajednički prostor za goste je sala kapaciteta 70 osoba sa prostranom kuhinjom. Bogatu trpezu čine jela koja su pripremana od davnina, predivni predeli i pot-puni komfor ovog domaćinstva čine odmor potpunim. Velika prostranstva borove i brezove šume prošarana su cvetnim proplancima punim lekovitog bilja, pa se ovo domaćinstvo tradicionalno bavi pčelarstvom skoro 100 godina. Boravak u prirodi pruža mogućnost za šetnje, rekreaciju, bavljenje sportom, lov, ribolov, branje šumskih plodova i lekovitog bilja, kao i mnoge druge rekreativno-zabavne planinske aktivnosti. Glavne pol-joprivredne grane su stočarstvo i voćarstvo, a selo je poznato po uzgajanju šljive i proizvodnji rakije. Ispod brda Subjela izvire reka Mionica. Ova reka je tipična planinska reka, brza, hladna, puna manjih brzaka i njen tok vijuga kroz brdovito područje. Od riba koje žive u vodama mioničke reke najčešće su klen, krkuša i plova tako da će i ljubitelji ribolova uživati u svojim omiljenim aktivnostima. Celo područje sela Mionica karakteriše izobilje lekovitog bilja koje raste u nezagađenoj okolini kao što su nana, kantarion, majčina dušica, hajdučka trava, kamilica... Važno je napomenuti da u ovom kraju postoji dosta šumskog voća od čega su najzastupljenije divlje jagode, borovnica, maline, kupine... Područje je bogato i pečurkama. Lokacije pogodne za branje, vrste koje se beru u datom periodu, kao i o načini pripreme dobro su poznati u ovom domaćinstvu. Boravak u ovoj netaknutoj prirodi idealan je za šetnje, rekreaciju, bav-ljenje sportom. Na Mioničkoj reci se može i kupati. Za planinarenje i šetnju postoje dobro obeležene staze kojima se stiže do Divčibara i Subjela, sa kojih se pruža nezaboravan pogled na prelepe panorame ovog kraja. Okolina je idealna za ljubitelje biciklizma. Tokom zim-skih dana sankanje i skijanje su neizostavne aktivnosti. Nedaleko od sela nalazi se i lovište Maljen-Bukovi koje obiluje srnama, divljim svinjama i zečevima.
Izleti iz Kosjerića
1. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu
2. Mokra gora – Mećavnik – vožnja Šarganskom osmicom - ručak
3. Zlakusa – Potpećka Pećina – ručak u Terzića avliji
IMRESSUM
Izdavači:Turistička organizacija regije Zapadna Srbija
31000 Užice, Dimitrija Tucovića 52 Tel/fax: +381 31500155
E-mail: [email protected]
iRegionalna razvojna agencija “Zlatibor”
31000 Užice, Dimitrija Tucovića 98Tel: +381 31523065
E-mail: [email protected]
Urednik: Agencija PULSAR, UžiceKreativna rešenja: Agencija PULSAR, Užice
Fotografije: arhivski materija turističkih organizacija, Milan Bogojević, Dragan Bosnić, Milić Simić, Radovan Baja Vujović, Semir Delić, Rade Prelić,
Ruben Mićić, Slobodan JovičićDizajn i priprema: Agencija PULSAR, Užice
Posebna zahvalnost za gospođu Ivanku Tasić, PanaComp Travel AgencyPrvo izdanje na srpskom, 2010
