3

theateradvies bv is een dynamisch, onafhankelijk bureau van theateradviseurs, gevestigd in Amsterdam. In deze brochure laten we u graag kennismaken met ons bureau, onze medewerkers, onze aan-pak, onze visie en enkele van de projecten die we hebben gedaan. In onze referentielijst treft u een groot aantal projecten aan, variërend van intieme toneelzalen tot multifunctionele en technologisch geavan-ceerde schouwburgen en concertzalen.

In Nederland bestaat een unieke theatercultuur waar de overheid strikte regels heeft gesteld aan de veiligheid en de gezondheid van de medewerkers. Door deze ARBO-wetgeving waren alle theaters in Nederland in de afgelopen 10 jaar gedwongen hun gehele theater-technische inrichting ingrijpend te herzien. Die situatie gaf ons de mo-gelijkheid grote stappen te zetten op het gebied van theatertechnisch ontwerp. Wij hebben die mogelijkheid met beide handen aangegrepen en de belangrijkste innovaties van de afgelopen jaren op het gebied van toneeltechniek, zijn door ons bureau ontwikkeld.

Als u kijkt naar de projecten die we hebben gedaan, ziet u dat onze uitdaging ligt in het steeds opnieuw zoeken naar en ontwikkelen van de beste oplossing voor ieder project. Dat doen we ook graag voor uw project!

Gerbrand Borgdorff en Louis Janssen, partners

Stadsschouwburg Amsterdam

© S

uzan

ne J

ager

4 5

INH

OU

D

INHOUD

HET BUREAU 6DE THEATERADVISEUR 10WERKZAAMHEDEN 12PROJECTLIJST 18

SCHOUWBURG ALMERE 22WEI-WU-YING 衛武營藝術文化中心� 26PODIUM MOZAÏEK 30KONINKLIJK THEATER CARRÉ 32MUZIEKGEBOUW AAN HET IJ / BIMhuis 34PHILHARMONIE HAARLEM 36BIJLMERPARKTHEATER 38THEATER DE SPIEGEL 40CASINO KURSAAL 42

HET TEAM 44LOUIS JANSSEN 46GERBRAND BORGDORFF 47MEDEWERKERS 48

Stadsschouwburg Amsterdam

© S

uzan

ne J

ager

6 7

Innovatieve oplossingenBij theateradvies bv is innovatie standaard. Innovatief ontwerpen en innovatief aanbesteden zijn voor ons de normaalste zaak van de we-reld.

Planning en budgetTheaters en concertzalen worden betaald met belastinggeld. Des te belangrijker om het goed te doen. Het is net zo goed ons eigen geld als het geld van onze klanten dat we uitgeven.

Europese aanbestedingentheateradvies bv is gespecialiseerd in Europese aanbestedingen. We hebben een wegingsmodel ontwikkeld dat voldoet aan de richtlijn voor Europese aanbestedingen Ons model garandeert onze klant de best mogelijke prijs/kwaliteitsverhouding. Met dit systeem organiseerde theateradvies bv zo’n 60 aanbestedingen.

Veiligheid in het theaterOok op het gebied van veiligheid loopt theateradvies bv voorop. We waren de eerste theateradviseur in Nederland die specifieke veilig-heidsnormen voor het theater voorschreef. Samen met bedrijven, the-aters en collega’s uit heel Europa werken we aan harmonisering van veiligheidsnormen in Europa.

CertificeringAfspraak is afspraak. Daar moet u op kunnen rekenen en wij tonen het graag aan. Daarom zijn we ISO 9001-2000 gecertificeerd.

Wat verstaan we onder theater? De bezoeker denkt wellicht aan een avondje uit, een sponsor be-schouwt het theater als een onderdeel van de marketing mix, een artiest, een ouvreuse en een technicus zien het theater in de eerste plaats als werkplek. Allemaal hebben ze gelijk en met al hun belangen moet rekening gehouden worden. Ze zijn namelijk allemaal onmisbaar om het theater goed te laten functioneren. Wij zien theater vooral als de plaats waar de mensen op het toneel doen alsof ze iemand anders zijn, terwijl de mensen in de zaal dat – voor een avond – geloven.

Niet iedere theaterzaal ‘werkt’. Vraag aan 20 acteurs waar ze graag spelen en je hoort de namen van steeds dezelfde theaters. Dat heeft niks te maken met de mensen die in die stad wonen, het gaat om de vorm van de zaal. De ene zaal is gemakkelijker en prettiger te bespe-len dan de andere. Of een zaal werkt of niet, hangt in de eerste plaats af van de architectuur, maar niet alleen. Bij het ontwerp van de zaal is een belangrijke rol weggelegd voor de theateradviseur.

Onze klantenVoor ons bureau staat het belang van onze klanten centraal. Onze klanten verwachten van ons creatieve en innovatieve oplossingen en natuurlijk dat wij ons strikt houden aan afspraken over planning en budget. Opdrachtgevers zijn veelal gemeenten, architecten, project-managers, schouwburgen, theaters en scholen.

Onze aanpakOnze aanpak is interdisciplinair en we beschouwen een project altijd als geheel. We beseffen als geen ander dat een probleem nooit op zich staat en dat een beslissing over één aspect altijd gevolgen heeft op andere gebieden.

OnafhankelijkheidOns bureau is onafhankelijk. De vraag welke aannemer of leverancier de beste is voor een project bepalen we door een transparante, objec-tieve en niet-discriminerende aanbesteding. De juiste installatie voor de beste prijs. Voor minder gaan we niet.

HET

BU

REA

U

HET BUREAU

8

SamenwerkingSamenwerking is heel belangrijk voor ons. De samenwerking met onze klanten, andere adviseurs en architecten is wat een project voor ons de moeite waard maakt. Naast een actief lidmaatschap van nationale en internationale organisaties als de VPT, de OISTAT en de STC heb-ben we samenwerkingsverbanden met collega's in Engeland, Japan, Taiwan, Colombia en Korea, zoals Shozo Motosugi in Tokio, Arquitec-tura Teatral in Bogotá en Performance Arts Technology in Taipei.

Internationale activiteitenNaast het advieswerk zijn zowel de partners als de medewerkers ac-tief in nationale en internationale theaterorganisaties en worden ze veel gevraagd als spreker bij internationale conferenties en symposia. Daardoor hebben we een sterk internationaal netwerk opgebouwd, waarmee we niet alleen de landsgrenzen, maar ook de grenzen van onze eigen disciplines overschrijden.

theateradvies bv is lid van vele internationale ontwerpteams. We heb-ben daarom grote ervaring met de samenwerking met internationale architecten, constructeurs, installatieadviseurs, akoestisch adviseurs en vele anderen.

Hierdoor, maar ook door onze medewerking aan internationale con-gressen, symposia, festivals, workshops en lezingen hebben we een uitgebreid internationaal netwerk opgebouwd waar binnen we ideeën uitwisselen en onderwerpen bespreken op het gebied van theater, cul-tuur en technologie.

HET BUREAU

DE

THEA

TER

AD

VISE

UR

9Schouwburg Almere, Nederland

10 11

"Een theateradviseur is een professionele adviseur die raad, advies en steun geeft aan opdrachtgevers en ontwerpteams over planning, ontwerp, en de theatertechnische uitrusting van theaters, concertzalen en andere publieksruimten bedoeld voor presentaties en voorstellingen. Het advieswerk is een interactief proces waarbij de samenwerking met de opdrachtgever, de architect en de leden van het ontwerpteam, even als de leveranciers en uitvoerende partijen van groot belang zijn. De adviseur informeert, leidt en draagt bij aan het ontwerp van de ruimten (de vorm, de samenhang, en de functie van het theater) en ontwerpt en specificeert de theatertechnische installaties. Uitgangspunt hierbij is de programmering van het theater, welke leidend is bij de keuze voor specifieke technologieën (deze dienen in harmonie te zijn met de esthetische en architectonische keuzes van het project). Daarnaast is het de taak van de theateradviseur voortdurend te informeren en het proces zo te sturen dat oplossingen en technologieën in het gebouw geïntegreerd worden en bijdragen aan een fijne en werkbare omgeving waarin alle gewenste activiteiten plaats kun-nen vinden."

American Society of Theatre Consultants

De theateradviseurZelf vatten we ons werk samen met: "Zorgen dat het gebouw een theater wordt." Het ontwerpen en bouwen van een goed theater ver-eist gespecialiseerde ervaring, omdat de kwaliteit van het theater afhankelijk is van talrijke details. Als theateradviseur zijn we dikwijls de enige partij in het ontwerpteam met die ervaring. Onze taak als theateradviseur vatten wij dan ook breed op. Niet alleen een up-to-date toneeltechnische installatie is belangrijk, maar ook zaken als zaalvorm, kleedkamers en goede logistiek zijn van groot belang voor het functioneren van een theater en daarmee voor de waardering van dat theater. Al die zaken hebben daarom onze aandacht tijdens het ontwerpproces.

"Een goed theater is een warme, feestelijke uitgaansplek voor het publiek, een gastvrije speelplek voor artiesten en musici en een efficiënte, veilige

werkplek voor technici en anderen die in het theater werken."

DE THEATERADVISEUR Aanvullende dienstenNaast onze werkzaamheden bij de bouw en renovatie van theaters werken we ook aan projecten die belangrijk zijn voor de vooruitgang en ontwikkeling van theaters, de werkomstandigheden en technolo-gieën. We werken samen met organisaties en overheden om normen op te stellen en te adviseren over werkbare manieren om die normen toe te passen. Zo adviseerden we bijvoorbeeld bij de vorming van een Europese norm voor veiligheid van theaterapparatuur om daarmee een eenheid te brengen in de bestaande richtlijnen in de landen van de Europese Gemeenschap.

Voor landelijke en gemeentelijke overheden in een aantal landen ver-richten we “quick scans”. We onderzoeken een doorsnede van de be-staande theaters en doen aanbevelingen om deze aan te passen aan de huidige eisen.

Tot slot is het goed functioneren van een theater afhankelijk van de mensen die er werken. Daarom vinden wij het belangrijk actief te zijn binnen het onderwijs en mee te werken aan internationale en natio-nale workshops, cursussen en seminars over theaterbouw, planning en techniek. Over de hierboven genoemde onderwerpen wordt door ons bureau een boek ontwikkeld.

DE

THEA

TER

AD

VISE

UR

© G

rein

er v

an G

oor,

arch

itect

en

Renovatie, Koninklijk Theatre Carré, Amsterdam, Nederland

12 13

WERKZAAMHEDEN

Voor ons is een theater niet af met een goede theatertechnische instal-latie. Om een theater goed te laten functioneren is veel meer nodig. Daarom zijn we actief betrokken bij het opstellen van een programma van eisen. We kijken daarin heel breed. De toegang voor decorwa-gens heeft onze aandacht, maar ook het aantal damestoiletten (en daarmee de lengte van de pauze). Daarna overleggen we intensief met gebruikers en ontwerpteam om te zorgen dat het programma van eisen op de juiste manier vertaald wordt in een ontwerp. Zijn de gan-gen breed genoeg voor kleedkisten? Kloppen de zichtlijnen? Is de artiestenfoyer bereikbaar voor mindervalide artiesten?

Tijdens de uitvoering kijken we niet alleen naar het werk van de the-atertechnische installateurs. Ook de activiteiten van de bouwkundig aannemer en de andere installateurs hebben onze aandacht. Door aannemers tijdig uit te leggen wat voor ons kritische details zijn, ver-beteren we de functionaliteit, voorkomen we onnodig meerwerk en vergroten we de betrokkenheid van de bouwers. En dat heeft vrijwel altijd een positief effect op het eindresultaat.

Onze werkzaamheden als theateradviseur omvatten een zeer brede reeks aan werkzaamheden binnen een theaterproject waaronder:

HaalbaarheidsonderzoekLogistieke en indeling van het gehele theatergebouwOntwerp van de theaterzaalZichtlijnen en stoelenplanOntwerp van de orkestbakOntwerp van het toneel, zij, achter en ondertonelenStofferingIndeling van de toneeltoren• bruggen, technische ruimten, toegankelijkheid• ontwerp van de rollenzolderIndeling en ontwerp van de laad en los ruimten• vrachtwagenliften en goederenliftenOntwerp van de theatertechnische installaties• geautomatiseerde toneelhijsinstallaties• kettingtakels en punttrekken

WER

ZAA

MH

EDEN

• toneelliften, toneelwagens, draaischijven• orkestbakliften en zaalvloerheffers• stoelenwagens / stoelenopslag• tribunes• theaterverlichting• audiovisuele installatie's• communicatie systemen• beweegbare akoestische plafonds en klankkaatsers• beweegbare lichtbruggen• netwerken

In het algemeen kunnen onze werkzaamheden in twee hoofdtaken worden onderscheiden: enerzijds een algemene taak om te zorgen dat het totale ontwerp effectief en efficiënt zal zijn als theater en an-derzijds om de specifieke theatertechnische installaties te ontwerpen en in bestekken te omschrijven, aan te besteden, te laten uitvoeren en op te leveren. Hieronder wordt in de verschillende fases uiteengezet wat in de praktijk onze werkzaamheden en taken kunnen zijn in de verschillende fases van het ontwerp en bouwproces.

1e FASE: HAALBAARHEIDSSTUDIESALGEMEEN• Inventariseren van de artistieke, culturele, economische en politieke

factoren met betrekking tot de planning van de bouw van een nieuw theater of het vernieuwen van een bestaand cultureel gebouw. Ge-baseerd op deze inventaris adviseren wij de cliënt over de haalbaar-heid van de plannen en/of tonen we de mogelijkheden binnen de begroting en organisatie.

• Bezoeken van gelijkwaardige projecten.• Assisteren van de opdrachtgever bij het opstellen van een begro-

ting

14 15

2e FASE: CONCEPTONTWERP/ PROGRAMMA VAN EISENALGEMEEN• In nauw overleg met de cliënt vaststellen van de normen, principes,

visie en filosofie waar de ontwerpen en de installaties aan moeten voldoen.

• Onderzoek naar de noodzaak van de flexibiliteit van de ruimtes.• Voorstellen doen voor de indeling van de ruimtes. • Het maken van een ruimteboek waarin per ruimte precies omschre-

ven staat wat de eisen zijn ten aanzien van het gebruik, de minima-le afmetingen, het afwerkingniveau, de akoestische eisen, sanitaire voorzieningen, luchtbehandeling, sterkstroomvoorzieningen, zwak-stroom voorzieningen, verlichting en theatertechnische voorzienin-gen.

SPECIFIEK• Vaststellen en budgetteren van alle technische voorzieningen waar-

onder toneeltechniek, licht- en geluidsapparatuur, meeluister- en omroepinstallaties voor het gehele gebouw.

WERKZAAMHEDEN 3e FASE: VOORLOPIG ONTWERPALGEMEEN• Adviseren van de architect over de theatrale aspecten van het totale

project.• Het maken van schetsontwerpen van toneel en auditorium om de

architect de informatie te bieden die hij nodig heeft om in te passen in het totale ontwerp.

• Bespreking van de schetsen van de architect met betrekking tot zichtlijnen, de logistiek, het ontwerp van uitvoeringsruimtes, foyers en theatertechnische ruimtes.

• Controleren en van commentaar voorzien van de plannen van de architect voor het totale project om te zorgen dat het hele gebouw effectief zal zijn als theater.

• Bijwonen van ontwerpteamvergaderingen.

SPECIFIEK• Benodigde gegevens verstrekken aan E-en W adviseur, construc-

teur en overige adviseurs over de eisen en randvoorwaarden van de theatertechnische installaties, zoals, noodzakelijke koeling, ven-tilatie, krachtstroom, etc.

• Het verstrekken van de nodige informatie aan architect en E-en W-adviseur over bekabeling, elektrische vermogen en ontwerp van bo-vengenoemde installaties.

• Adviseren over de benodigde grootte van de ruimtes voor de thea-tertechnische installaties.

• Het maken van een belastingschema van de toneeltechnische in-stallaties.

• Voorlopig ontwerp toneeltechniek.• Voorlopig ontwerp toneellicht.• Voorlopig ontwerp geluid, video, afluister- en omroepsystemen.

WER

KZA

AM

HED

EN

loopvlak ±1300mm

spotregel buis ø48,3 mm2100 mm +vl

handregel buis ø 48,3 mm1110 mm + vl

bovenkant schoprand 150mm + vl

knieregel buis ø 48,3 mm600 mm + vl

kabelgoot,werkverlichting en WCD

100m

m

9.500+P

16 17

4e FASE: DEFINITIEF ONTWERPALGEMEEN• Advies over ontwerp en inrichting van regieruimtes, volgspot- en

projectiecabines e.d., en deze in te passen in de plannen van de architect.

• Vaststellen van normen waar de theatertechnische apparatuur aan moet voldoen.

• Advies over publieksfaciliteiten en verkeerstromen.• Controle van voorstellen en bestekken van architect en overige ad-

viseurs op theatrale aspecten.• Het geven van informatie aan de overige adviseurs over theater-

technische voorzieningen.• Bijwonen van ontwerpteamvergaderingen.

SPECIFIEK• Definitief Ontwerp toneeltechniek, licht, geluid, AV-installaties.• Het verstrekken van de nodige informatie aan architect en E-en W-

adviseur over bekabeling, elektrische vermogen en ontwerp van bo-vengenoemde installaties.

• Controle ontwerptekeningen van architect en adviseurs met betrek-king tot technische installaties.

5e FASE: BESTEKALGEMEEN• Controle van de conceptbestekken van de architect en van de overi-

ge adviseurs op het gebied van zichtlijnen, stoelenplan, verhouding acteur/toeschouwer.

• Samenwerking met overige adviseurs bij het opstellen van de di-verse deelbestekken.

• Bijwonen ontwerpteamvergaderingen.

SPECIFIEKDetailleren en in een bestek omschrijven van:• toneellicht en lichtregelsystemen: schijnwerpers, volgspots, kleur-

wisselaars, patchpanels, lichtregeltafels, dimmerinstallaties, beka-beling, aansluitpunten

• geluidsinstallaties: luidsprekers, mengtafels, versterkers, randap-

paratuur, bekabeling, aansluitpunten, meeluister- en omroepinstal-laties: luidsprekers in (artiesten)foyer en kleedruimten, regelappara-tuur, voorstellings-communicatieapparatuur

• toneelinstallatie: decortrekken, grid, lichtbruggen, heffers• stoffering: voordoek, afstopping, horizon, balletvloer, gaasdoeken • projectieapparatuur: dia, film, video en overige AV apparatuur.• Het vervaardigen van bestekstekeningen voor bovengenoemde in-

stallaties.

De bestekken en bijbehorende tekeningen dienen als offertedocument voor de verschillende leveranciers. Op basis van de gedetailleerde bestekken kunnen vergelijkbare offertes worden aangevraagd.• Uitnodigen van leveranciers voor aanbesteding.• Vergelijken van offertes en uitbrengen van een gunningadvies.

6e FASE: BOUWBEGELEIDING t/m OPLEVERINGSPECIFIEK• Controle van en commentaar op werktekeningen van leveranciers/

aannemers.• Bezoeken van het werk voor controle van de voortgang, materiaal-

gebruik en uitvoering van de werken als omschreven in de 4e fase.• Verstrekken van de nodige informatie aan opdrachtgever en/of pro-

jectmanager voor de afwikkeling van betalingen aan leveranciers en aannemers.

• Voorbereiden en (laten) testen van de installaties.• Assistentie van de gebruiker bij het in gebruik nemen van het ge-

bouw.• Bijwonen directievergaderingen en bouwvergaderingen.

WER

KZA

AM

HED

EN

WERKZAAMHEDEN

18 1919

PRO

JEC

TLIJ

ST

PRO

JEC

TS

Projecten in Azië

Wei-Wu-Ying Center 衛武營藝術文化中心, Kaohsiung, Taiwan (2012) Dadong Art Center 大東文化藝術中心, Kaohsiung, Taiwan (2009)National Theater 國立中正文化中心, Taipei, Taiwan (2010)

Projecten in Nederland en België

TheatersKaaitheater, Brussel, België (2009)Schouwburg Amphion, Doetinchem (2009)Het Nieuwe Theater, Sneek (2010)52 degrees, Nijmegen (2010)Schouwburg De Meerse, Hoofddorp (2009) Stadsschouwburg Haarlem (2008)Theater De Harmonie, Barneveld (2008)Schouwburg Kunstmin, Dordrecht (2008)Stadsgehoorzaal, Vlaardingen (2007)Rotterdamse Schouwburg (2007)Stadsschouwburg De Harmonie, Leeuwarden (2007) Schouwburg de Kunstlinie, Almere (2007)Theater De Spiegel, Zwolle (2007)Schouwburg en Congrescentrum De Flint, Amersfoort (2007)Schouwburg Odeon, Zwolle (2007)Theater-Congrescentrum De Tamboer, Hoogeveen (2007)Theater De Lawei, Drachten (2006)Theater De Muzeval, Emmen (2006)Stadsschouwburg Eindhoven (2005)De Goudse Schouwburg (2005)De Rijswijkse Schouwburg (2005)Stadsschouwburg Velsen (2005)Koninklijk Theater Carré, Amsterdam (2005)De Meerpaal, Dronten (2005)Schouwburg en Congrescentrum Het Park, Hoorn (2004)Stadsschouwburg Amsterdam (2004)Theater De Mythe, Goes (2003)Stadsschouwburg Arnhem (2001)

PROJECTLIJST

18

VlakkevloerzalenCultuurcluster Getz, ArenA Boulevard, Amsterdam (2009)Cité des Arts, Amsterdam (2009)Vlakkevloerzaal Amsterdam (2008)Het Wilde Westen, Utrecht (2008)Culturalis, Den Haag (2008)Cosmic, Amsterdam (2008)Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam (2008)Theater aan de Slinger, Houten (2008)Bijlmer Parktheater, Amsterdam (2008) Cultureel Centrum, IJsselmonde (2008)Koninklijke Bibliotheek Theater, Den Haag (2007)Podium Mozaïek, Amsterdam (2006)Jan van Besouwhuis, Goirle (2005)Theatergroep Kwatta, Nijmegen (2005)Scala, Meppel (2005)Cascade, Hendrik Ido Ambacht (2005)Frascati, Amsterdam (2004)Cultureel Centrum, Bathmen (2004)Theater Oostpool, Arnhem (2003)De Uitstek, Zwijndrecht (2003)Theater Provadja, Alkmaar (2000)Hofpleintheater, Rotterdam (2000)De Voorste Vennen, Drunen (2000)

ConcertzalenConcert-en Congresgebouw de Doelen, Rotterdam (2009)Stadsgehoorzaal, Leiden (2008)Muziekgebouw aan het IJ, Amsterdam (2006)Philharmonie, Haarlem (2006)Schouwburg en Congrescentrum Orpheus, Apeldoorn (2005)Casino Kursaal, Oostende, Belgie (2005)

PopzalenPius X, Volendam (2009)Eemcentrum, Amersfoort (2009)Cultuurcluster Getz, ArenA Boulevard, Amsterdam (2009)Pophart, Hoofddorp (2009)De Melkweg, Amsterdam (2007)De Metropool, Hengelo (2007)

PRO

JEC

TLIJ

ST

19

20

Theaters in scholen en universiteitenEemcentrum, Amersfoort (2009)Deltion College, Zwolle (2008)Hogeschool Inholland, Alkmaar (2007Schoter Scholengemeenschap, Haarlem (2007)Academiegebouw Universiteit Leiden (2007)Openbare basisschool de Kinkerbuurt, Ámsterdam (2006)Julianaschool, Rotterdam (2004)Groenhorst College, Ede (2004)Scholen in de Kunst, Amersfoort (2004)Almere Poort, Almere (2004)Conservatorium, Amsterdam (2002)

Overige projectenRevalidatie centrum Groot Klimmendaal, Arnhem (2008)Woonstichting De Leyenstein, Kerkdriel (2008)Sociaal Cultureel Centrum, Gilze (2008)Gemeentehuis, Purmerend (2007)Buitensociëteit, Zwolle (2006)Parkkerk, Ámsterdam (2004)Uitgaanscentrum De Graaf Wichman, Huizen (2000)

PROJECTLIJST

© M

ecan

oo

Schouwburg Amphion, Doetinchem, Nederland

Thea

ter d

e Sp

iege

l, Zw

olle

, Ned

erla

nd ©

Rob

Hoe

kstr

a

PRO

JEC

T PR

ESEN

TATI

E

21

22 23

Opdrachtgever: Gemeente AlmereGebruiker: Schouwburg Almere en Kunstencentrum de KunstlinieProjectomvang: Nieuwbouw 3 theaterzalenOpgeveleverd: Oktober 2006Financiële omvang: Bouwsom: € 35.136.363 Toneeltechniek: € 6.216.050Architect: Sanaa Architecten & ABT BouwkundeTheateradviseur: JMT theateradvies vof

SCHOUWBURG ALMEREALMERE, NEDERLAND

© W

im R

uigr

ok

OmschrijvingIn Almere is een nieuw theatergebouw geopend, dat huisvesting biedt aan Schouwburg Almere en kunstencentrum De Kunstlinie. Het ont-werp is van het Japanse architectenbureau SANAA en kenmerkt zich door eenvoud en rechte, strakke lijnen. Vanaf de rand van het Weer-water steekt een groot, laag gebouw van circa 100 meter breed en 100 meter lang het water in, waarop het lijkt te drijven.Het gebouw bestaat uit drie blokken van verschillende omvang en hoogte: de grote zaal (1050 plaatsen), de middenzaal (350 plaatsen) en de kleine zaal (150 plaatsen). De grote zaal kan gebruikt worden voor grote opera’s, ballet en dansvoorstellingen en musicals. Heel eenvoudig kan de akoes-tiek van de zaal aangepast worden door o.a. het akoestisch volume te verkleinen. Dit maakt deze zaal eveneens geschikt voor kleinere toneelvoorstellingen, kamermuziek en recitals.

Theateradviestheateradvies bv was in Almere verantwoordelijk voor:• advies over de stoelenplannen en de zichtlijnen (3 zalen)• advies over de logistiek van het gehele theatergebouw• ontwerp toneel, zijtonelen (3 zalen) en lichtbruggen (2 zalen)• ontwerp tension grid kleine zaal• ontwerp geautomatiseerde toneelhijsinstallatie, toneelverlichtingsin-

stallatie, toneelstoffering en AV installatie (drie zalen)• aanbesteding en begeleiding van de uitvoering van bovenstaande

onderdelen.

Technische informatie

Grote zaalDe grote zaal heeft een variabele toneelopening van 12 tot 18 meter breed en heeft een beweegbaar zaalplafond. Hiermee kan het akoes-tisch volume van de zaal vergroot of verkleind worden. De toneeltoren is voorzien van een zeer uitgebreide geautomatiseerde toneelhijs-installatie. Het speelvlak is met een totaal van 70 trekken netto 14 meter diep. Aanvullend zijn boven het achtertoneel drie extra trekken gemonteerd, waarmee de speeldiepte incidenteel nog enkele meters kan worden uitgebreid. Lichttrekken worden gevoed met behulp van multikabels op veerkabelhaspels. De haspels staan op de rollenzolder en zijn geplaatst op een verrijdbaar onderstel, zodat ze overal boven het speelvlak kunnen worden geplaatst.

SCH

OU

WB

UR

G A

LMER

E

24 25

De orkestbak is driedelig uitgevoerd. Als de orkestbezetting klein is (musicals) zijn meer stoelen beschikbaar voor de verkoop.De stoelen op de zijbalkons zijn gemonteerd op geleiders. Als je op de stoel zit, kun je gemakkelijk naar voren rijden, om zo beter zicht te krij-gen op het toneel. Als je opstaat schuift de stoel automatisch terug.De coördinatie tussen de verschillende leveranciers van de AV, licht- en netwerkinstallaties, heeft geresulteerd in een uiterst complex en verfijnd netwerk, waarmee alle verschillende technische disciplines door het hele gebouw werken. De bediening van alle installaties is volledig digitaal. De grote zaal is de eerste zaal in Nederland waar de luidsprekers van de zaalversterking niet zichtbaar zijn. De luidspre-kers zijn volledig geïntegreerd in de lichtbrug en de manteaus.

MiddenzaalDe middenzaal is een multifunctionele theaterzaal met 350 zitplaat-sen op een inschuifbare tribune. Naast theatervoorstellingen kunnen in deze zaal ook feesten en concerten plaats vinden. De toneeltech-nische installatie bestaat uit 5 lichtbruggen en 9 elektrische trekken. Daarnaast zijn er aan het plafond kraanbanen geïnstalleerd, waaraan

SCHOUWBURG ALMEREALMERE, NEDERLAND

© R

ob H

oeks

ttra

De rollenzolder van de grote zaal

loopkatten met kettingtakels hangen. Door deze toneeltechnische in-stallatie is de zaal niet alleen qua ruimte, maar ook technisch gezien, heel flexibel. De achterwand van het speelvlak is geheel van glas. Naar wens kan worden gewerkt met daglicht en uitzicht. Als de voor-stelling dat wenst kan deze wand eenvoudig volledig verduisterd wor-den.

Kleine zaalDe kleine zaal wordt gebruikt voor kleinere theatervoorstellingen en uitvoeringen van CKV Almere. Regelmatig zullen minder ervaren technici in deze zaal werken en de voorstellingen begeleiden. Om in deze zaal zo veilig en flexibel mogelijk te werken is er een ‘tensiongrid’ geplaatst. Dit tensiongrid bestaat uit een beloopbare vloer van staal-kabels die middels hangstaven aan het plafond bevestigd zijn. Tussen de hangstaven worden dwarspijpen gemonteerd, voor het ophangen van schijnwerpers en luidsprekers. Door het tensiongrid is de techni-sche ruimte boven de zaal geheel beloopbaar en is de ruimte geheel beschikbaar voor het ophangen van licht- en geluidapparatuur, zonder dat de veiligheid van de technici in gevaar komt. Aan het plafond zijn een aantal kraanbanen met kettingtakels geplaatst. De haak van de takel kan door de mazen van het tensiongrid heen, waardoor ook heel eenvoudig decors opgehesen kunnen worden. Bij deze zaal is de zij-wand geheel van glas.

SCH

OU

WB

UR

G A

LMER

E

Het tensiongrid in de kleine zaal

26 27

OmschrijvingMecanoo architecten heeft in samenwerking met theateradviseur theateradvies bv, de akoestisch adviseur XU-Acoustique en de con-structeur/installatieadviseur ARUP, de competitie gewonnen voor het ontwerp van het Wei-Wu-Ying Center for the Performing Arts in Kaoh-siung, Taiwan. Dit theatercomplex wordt met een oppervlakte van 100.000 m2 het grootste theatercomplex van Taiwan en komt te liggen in een park. In het complex bevinden zich een concertzaal met 2.300 zitplaatsen, een operahuis met 2.000, een theaterzaal met 1000 en

WEI-WU-YING 衛武營藝術文化中心KAOHSIUNG, TAIWáN

Opdrachtgever: Council for Cultural Affairs Taiwan Gebruiker: Wei-Wu-Ying Center for the Performing ArtsProjectomvang: Nieuwbouw theatercomplex met 4 zalen en een openluchttheaterOplevering: 2012Financiële omvang: Bouwkosten €200.000.000Architect: Mecanoo architectenTheateradviseur: theateradvies bv

© M

ecan

oo

een recitalhall met 300 zitplaatsen. Tevens wordt op het dak van het complex een groot openlucht theater gerealiseerd voor 25.000 bezoe-kers. De bouw van het complex start begin 2009, de oplevering staat gepland in 2012.

Technische informatie

ConcertzaalDe concertzaal heeft 2300 zitplaatsen die rondom het podium zijn ge-situeerd. Hierdoor blijft de zaal, ondanks de 2300 zitplaatsen, intiem. Het podium bestaat uit verschillende delen die d.m.v. heffers onaf-hankelijk van elkaar een hoogte tussen de 0 en 2 meter kunnen heb-ben. Boven het podium is een grote klankkaatser opgehangen. Deze kan op iedere hoogte gepositioneerd worden en zorgt ervoor dat het geluid naar alle verschillende hoeken van de zaal ‘gekaatst’ wordt. In de klankkaatser is orkestverlichting geïntegreerd. De toneelhijsinstal-latie bestaat verder uit kettingtakels aan kraanbanen. Hieraan kunnen schijnwerpers of geluidsapparatuur bevestigd worden.

OperahuisIn het complex komt een operahuis met 2000 zitplaatsen. In deze zaal worden traditionele Chinese en Taiwanese, maar ook westerse opera’s en muziektheater voorstellingen opgevoerd. Het toneelhuis is voorzien van grote zij- en achtertonelen met dezelfde afmetingen als het podium. Grote decors kunnen tijdens voorstellingen op en af

WEI

-WU

-YIN

G 衛

武營

藝術

文化

中心

© M

ecan

oo

28 29

gechangeerd worden. Het ondertoneel heeft een vrije hoogte van 11 meter. Hier kunnen decors opgebouwd worden terwijl een andere voorstelling op het podium speelt. In de toneelvloer zijn onder meer 5 grote toneelliften verwerkt (slaglengte van -11m tot +2.5m) en het gehele toneelhuis is voorzien van een volledig geautomatiseerde hijs-installatie, bestaande uit elektrische trekken, punttrekken en kettingta-kels aan kraanbanen. Met deze hijsinstallatie kan niet alleen op het to-neel, maar ook op de zij-, achter- en ondertonelen, op ieder gewenste positie een hijspunt worden gecreëerd.

TheaterzaalDeze multifunctionele theaterzaal met 1000 zitplaatsen kan in ver-schillende opstellingen gebruikt worden. Allereerst als traditioneel lijst-theater, waarbij het publiek zowel in de zaal als op het balkon zit. Daarnaast zijn er nog drie opstellingen mogelijk; een tribune: de stoe-len in de zaal staan op heffers, waardoor deze verschillende hoogtes kunnen aannemen. De heffers worden zo gepositioneerd dat deze aansluiten op het balkon en samengevoegd worden tot een steile tri-bune; en ronde: zoals de vorige opstelling, maar daarnaast worden er op de zijtonelen en het achtertoneel tribunes uitgeschoven, waar-

KAOHSIUNG, TAIWáN

© M

ecan

oo

WEI-WU-YING 衛武營藝術文化中心 door het publiek rondom het podium zit; banquet: de zaalvloer en het podium worden naar gelijke hoogte gebracht en de vloerdelen in de zaal worden omgedraaid. Hierdoor verdwijnen de stoelen onder de vloer en ontstaat er een grote open ruimte waarin diners en feesten gehouden kunnen worden. De theaterzaal is voorzien van alle mo-derne theatertechnische installaties, inclusief een volledig geautoma-tiseerde hijsinstallatie met trekken, punttrekken en kettingtakels. Deze zijn niet alleen boven het podium voorzien, maar ook boven de zij- en achtertonelen.

Vlakke-vloerzaalDe vlakke-vloerzaal van het NKPAC wordt gebruikt voor toneel, dans en muziek voorstellingen en is uiterst flexibel. In deze multifunctionele zaal kunnen tussen de 200 en 500 zitplaatsen gecreëerd worden, die d.m.v. vier inschuifbare tribunes in verschillende opstellingen ge-plaatst kunnen worden. Om deze flexibiliteit ook op theatertechnisch gebied te realiseren, is in deze zaal gekozen voor een tensiongrid. Dit tensiongrid bestaat uit een beloopbare vloer van staalkabelnetten die met hangstaven aan het plafond bevestigd zijn. Tussen de hangsta-ven worden pijpen gemonteerd, voor het ophangen van schijnwer-pers en luidsprekers. Door dit tensiongrid is het mogelijk om op iedere gewenste positie een schijnwerper te hangen, zonder dat de veilig-heid van de technici in gevaar komt. Aan het plafond zijn een aantal kraanbanen met kettingtakels geplaatst. De haak van de takel kan door de mazen van het tensiongrid heen, waardoor ook eenvoudig decors opgehesen kunnen worden.

Theateradviestheateradvies bv is bij het ontwerp en de bouw van het NKPAC ver-antwoordelijk voor:• advies over de zaalvorm, het stoelenplan en de zichtlijnen in de 4

verschillende zalen.• advies over de logistiek van het gehele theatergebouw, incl. laad-

en losperron• ontwerp toneelhuis met zij-, achter- en ondertonelen inclusief toneel

liften, geautomatiseerde toneelhijsinstallaties en orkestheffers (4 zalen)

• ontwerp AV installatie, toneelverlichting, schijnwerperposities en stoffering (4 zalen)

• aanbesteding en begeleiding van de uitvoering van bovenstaande onderdelen.

PRO

YEC

TOS

- NK

PAC

WEI

-WU

-YIN

G 衛

武營

藝術

文化

中心

30 31

OmschrijvingDe Pniëlkerk in Bos en Lommer, Amsterdam (beter bekend als Thee-lichtje) is verbouwd tot een multifunctioneel theater. Er was een ingrij-pende verbouwing nodig om de voormalige kerk te transformeren tot een theater met restaurant. Bij deze verbouwing is het bijzondere en opvallende karakter van het gebouw in tact gebleven. Naast de the-aterzaal met 350 zitplaatsen zijn er studio’s en ateliers gerealiseerd. In het theater wordt wereldmuziek, theater, kleinkunst en dans uit bin-nen- en buitenland geprogrammeerd. Theater Rast en Circus Elleboog zijn vaste bespelers van het podium en Podium Mozaïek organiseert regelmatig cultuureducatieve projecten. In het gebouw is ook een res-

PODIUM MOZAÏEKAMSTERDAM, NEDERLAND

Opdrachtgever: Podium Mozaiek, Matrix, Kristal nv Gebruiker: De Pniëlkerk Amsterdam (“theelichtje”) Projectomvang: Transformatie van kerk tot een theater Opgeleverd: 2005 Financiële omvang: Toneelinstallatie: € 333.200 Bouwsom: € 2.000.000 Architect: O III Architecten Theateradviseur: theateradvies bv

© S

uzan

ne J

ager

taurant met een “wereldkeuken” en een theatercafé gehuisvestigd. De voormalige kerk is hierdoor niet alleen multifunctioneel, maar ook multicultureel!

Theateradviestheateradvies bv was in het Podium Mozaiek verantwoordelijk voor:• advies over stoelenplan, zichtlijnen, stoelen en tribune• advies laden en lossen en logistiek van het gehele theatergebouw• ontwerp toneel, zijtonelen, geautomatiseerde toneelhijsinstallatie

zaalbrug, toneelverlichting, toneelstoffering en AV installatie• aanbesteding en begeleiding van de uitvoering van de theatertech-

nische onderdelen.

TheatertechniekBij de verbouwing van Podium mozaïek was de wens om zo veel mo-gelijk van het oorspronkelijke gebouw in tact te laten. De theatertech-nische installaties zijn dan ook zo veel mogelijk geïntegreerd in het originele gebouw zonder dat hierdoor het karakter van het gebouw verloren gaat. Voor Podium Mozaïek is een speciale tribune ontwik-keld. De stoelen op de tribune kunnen ieder afzonderlijk neergeklapt worden. Hierdoor kunnen de stoelen ook als tafeltje dienen. Het is mogelijk om de helft van de stoelen neer te klappen waardoor er voor iedere bezoeker / toeschouwer een tafeltje is naast zijn stoel. Deze tribune opstelling wordt in Podium Mozaïek veel gebruikt bij lezingen en congressen.

POD

IUM

MO

ZAÏE

K

© S

uzan

ne J

ager

32 33

Opdrachtgever: Koninklijk Theater Carré Gebruiker: Koninklijk Theater Carré Projectomvang: Vervanging toneeltechnische installatie Opgeleverd: 2005 Financiële omvang: Toneelinstallatie: € 2.506.350 Architect: Greiner Van Goor Architecten Theateradviseur: theateradvies bv

AMSTERDAM, NEDERLAND

Bij de renovatie van Koninklijk Theater Carré in 2004, zijn alle pu-blieksvoorzieningen ingrijpend verbeterd. Tegelijkertijd is de toneel-hijsinstallatie vernieuwd en is de zaalvloer door middel van grote hef-fers flexibel gemaakt. In Koninklijk Theater Carré worden jaarlijks vele concerten geprogrammeerd, zowel klassiek als pop. Vooral het bou-wen van deze concerten was tot voor kort een lastige en gevaarlijke klus. Dankzij het door ons ontworpen hijsplafond boven de arena en de hijsinstallatie in het toneelhuis zijn dergelijke problemen niet meer aan de orde. Hijsen boven de piste was een omslachtige en vaak le-

© F

rank

Gre

iner

vensgevaarlijke zaak. Door de nieuwe hijszolder met volledig beloop-bare en veilige werkvloer en 40 stuks kettingtakels is dat probleem verleden tijd.theateradvies bv was in Carre verantwoordelijk voor:• ontwerp geautomatiseerde toneelhijsinstallatie• ontwerp hijszolder en hijsplafond boven de piste• ontwerp zaalvloer bestaande uit kantelbare heffers• aanbesteding van de toneelhijsinstallatie, hijsplafond en heffers• begeleiding van de uitvoering van bovenstaande onderdelen. Het ombouwen van de zaal voor circus of theater en ronde is niet langer een kwestie van dagen, maar van uren. De gehele zaalvloer bestaat nu uit heffers, waarmee iedere zaalvorm in enkele minuten kan worden gerealiseerd. De vloer kan niet alleen op en neer, voor betere zichtlijnen kan de vloer ook schuin worden gezet. Voor deze kantelbare heffers is gebruik gemaakt van de grootste Spiraliften die in Nederland zijn toegepast. De hand-elektrische trekkenwand van het theater is vervangen door een volledig geautomatiseerde toneel-hijsinstallatie.

KO

NIN

KLI

JK T

HEA

TER

CA

RR

É© F

rank

Gre

iner

34 35

OmschrijvingHet Muziekgebouw aan ’t IJ, opende haar deuren op 15 juni 2005 als nieuwe Amsterdamse concertzaal. Het Muziekgebouw aan ’t IJ heeft een grote multifunctionele concertzaal met 725 zitplaatsen, of 1.500 staanplaatsen en een kleine zaal met 250 zitplaatsen. Het Bimhuis heeft de beschikking over een zaal met 250 stoelen, waar jazz en improvisatie wordt geprogrammeerd. Uniek aan de Grote Zaal van het Muziekgebouw is de bijzondere akoestiek en de flexibiliteit. Bij de diverse concerten en muziektheater voorstellingen zijn verschillende publieksopstellingen vereist.

MUZIEKGEBOUW AAN HET IJ / BIMHUISAMSTERDAM, NEDERLAND

Opdrachtgever: Gemeentelijk Havenbedrijf Amsterdam Gebruiker: Muziekgebouw aan het IJ / BIMhuis Projectomvang: Nieuwbouw van 2 concertzalen Opgeleverd: 2005 Financiële omvang: Bouwsom: € 32.000.000 Toneeltechniek: € 2.590.000 Architect: 3xNielsen, ABT Bouwkunde Theateradviseur: theateradvies bv

© K

atrie

n M

ulde

r

Theateradviestheateradvies bv was in Het Muziekgebouw aan het IJ verantwoorde-lijk voor:• advies over stoelenplan, zichtlijnen en theaterstoelen• advies over de logistiek van het gehele theatergebouw• advies aan de architect en de andere adviseurs over alle aspecten

die met het theatergebouw en het gebruik daarvan te maken heb-ben (bijvoorbeeld zaalvorm, kleedkamers en E en W-installaties)

• ontwerp geautomatiseerde toneelhijsinstallaties• ontwerp beweegbaar plafond, beweegbare vloer, achterwand en zij-

wanden toneel• ontwerp lichtbruggen, AV installatie, toneelverlichtingsinstallatie en

toneelstoffering• aanbesteding en begeleiding van alle bovenstaande onderdelen.

Technische informatieMet behulp van 8 beweegbare vloerelementen is het mogelijk om diverse zaalopstellingen te maken. De zijwanden naast het podium kunnen verplaatst worden en de achterwand kan omhoog worden ge-takeld. Hierdoor kunnen de verschillende muzieksoorten optimaal be-leeft worden, van intieme kamermuziek tot een groot symfonieorkest. Het Muziekgebouw heeft een akoestisch plafond dat op en neer kan bewegen. Hierdoor kan een variabele akoestiek met een nagalmtijd van 1,5 tot 3,5 seconden gerealiseerd worden.

MU

ZIEK

GEB

OU

W A

AN

HET

IJ /

BIM

HU

IS

© R

ob H

oeks

tra

36 37

OmschrijvingHet in verval geraakte Concertgebouw uit 1872 sloot in juli 2001 zijn deuren en begon aan een van de meest ambitieuze verbouwings-projecten van concertzalen in Nederland. De klassieke grote zaal is gerestaureerd en het volume ervan is vergroot, er zijn nu 1230 zit-plaatsen. De ramen en ornamenten zijn in de oorspronkelijke staat hersteld, waardoor het daglicht de zaal weer in komt. Daarnaast is er een nieuwe kleine zaal gebouwd met een amfitheaterachtige opstel-ling en 415 zitplaatsen. Uniek aan de kleine zaal is de warme, intieme sfeer, die gerealiseerd is door het gebruik van hout en ronde vormen.

PHILHARMONIE HAARLEMHAARLEM, NEDERLAND

Opdrachtgever: Gemeente Haarlem Gebruiker: Philharmonie Haarlem Projectomvang: Nieuwbouw kleine zaal, renovatie grote zaal Opgeleverd: 2005 Financiële omvang: Bouwsom: € 16.000.000 Theatertechniek € 1.100.000 Architect: Architecten Cie Theateradviseur: theateradvies bv

© D

aria

Sca

glio

la /

Stijn

Bra

kke

Theateradviestheateradvies bv was bij de verbouwing en nieuwbouw van de Philhar-monie verantwoordelijk voor:• advies over de logistiek van het gehele concertgebouw• ontwerp toneel, toneelhijsinstallatie, lichtbruggen, toneelstoffering,

toneelverlichtingsinstallatie en AV installatie (grote en kleine zaal)• advies laad-en losperron en theaterstoelen (grote en kleine zaal)• aanbesteding en begeleiding van de theatertechnische onderdelen

Technische informatieDe toneeltechnische installatie van de grote zaal is bijzonder vanwe-ge het aantal trekken en de computersturing waarmee deze bediend worden. In de meeste concertzalen zijn de theatertechnische moge-lijkheden bescheiden, maar in de Philharmonie is, mede vanwege de programmering, gekozen voor een uitgebreidere toneeltechnische installatie. In een monumentaal pand als de Philharmonie is het niet wenselijk dat al deze “techniek” zichtbaar is en dus is deze installatie zo veel mogelijk verwerkt en geïntegreerd in het gebouw. In zowel de kleine als grote zaal kunnen de trekken eenvoudig gedemonteerd worden. Ook de lichtbrug in de grote zaal kan volledig uit beeld ge-haald worden door deze omhoog te hijsen. In de kleine zaal is de brug door de bijzondere betimmering aan het zicht onttrokken. De kleine zaal is zo ontworpen dat deze door zijn vorm een bijzonder goede akoestiek heeft voor onversterkte muziek en spraak.

PHIL

HA

RM

ON

IE H

AA

RLE

M

© D

aria

Sca

glio

la /

Stijn

Bra

kke

38 39

Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam Gebruiker: Circus Elleboog Zuidoost, Krater Theater Zuidoost, Jeugdtheaterschool Zuidoost, Theaterwerkplaats Projectomvang: Nieuwbouw Opgeleverd: Oplevering 2009Financiële omvang: Theatertechniek € 340.000 Architect: Architectenbureau Paul de Ruiter Theateradviseur: theateradvies bv

OmschrijvingIn Amsterdam Zuid-Oost komt een nieuw Cultuurgebouw met een mul-tifunctionele theaterzaal, studio’s en ateliers. Het Bijlmerparktheater wordt de thuisbasis voor Circus Elleboog Zuidoost, het Krater Theater Zuidoost, de Jeugdtheaterschool Zuidoost en de Theaterwerkplaats. De theaterzaal wordt een vlakkevloerzaal met 280 zitplaatsen en is geschikt voor zowel circus als theatervoorstellingen. Het Bijlmerpark-

BIJLMER PARKTHEATERAMSTERDAM, NEDERLAND

© A

rchi

tect

enbu

reau

Pau

l de

Rui

ter

theater zal, volgens planning, eind 2007 worden opgeleverd.

Technische informatieNaast de benodigde hoogte (circa 10 meter) is bij een circus voor-stelling ook een andere publieksopstelling vereist als bij een theater-voorstelling. Daarom worden er zijtribunes gerealiseerd die gebruikt worden bij de circusvoorstellingen, maar bij andere uitvoeringen inge-schoven en opgehesen kunnen worden.

Theateradviestheateradvies bv is bij het Bijlmerparktheater verantwoordelijk voor:• advies over stoelenplan en zichtlijnen• advies over de logistiek van het gehele theatergebouw• advies aan de architect en andere adviseurs over alle aspecten die

met het theatergebouw en het gebruik te maken hebben • ontwerp geautomatiseerde toneelhijsinstallatie• ontwerp ophijsbare zijtribunes en tribunes met stoelen• ontwerp laad- en losperron• ontwerp toneel en zijtonelen, lichtbruggen en AV installatie• ontwerp toneelverlichtingsinstallatie en toneelstoffering• aanbesteding en begeleiding van alle bovenstaande onderdelen

BIJ

LMER

PA

RK

THEA

TER

© A

rchi

tect

enbu

reau

Pau

l de

Rui

ter

40 41

Opdrachtgever: Gemeente Zwolle Gebruiker: Theater de Spiegel Projectomvang: Nieuwbouw Grote zaal (aantal stoelen variabel 850 – 1050) Opgeleverd: 2006 Financiële omvang: Bouwsom: € 15.000.000 Toneeltechniek: € 3.000.000 Architect: Greiner Van Goor Huijten Architecten Theateradviseur: DBF theateradvies vof

OmschrijvingUitgangspunt bij de bouw van Theater de Spiegel was een zaal die geschikt is voor toneel, opera en symfonische muziek. Bij het bouwen van een zaal die geschikt moet zijn voor deze theatervormen wordt om akoestische redenen vaak een volume gebouwd dat nodig is voor symfonische muziek. Het gevolg is een zaal die door zijn grootte inti-miteit en helderheid mist. De theaterzaal van De Spiegel is ontworpen als intieme toneelzaal met 850 stoelen met een zeer goede en heldere spraakverstaanbaarheid. Echter, door het verhogen van het akoesti-sche plafond komt een zeer grote ruimte boven de zaal vrij waardoor deze geschikt wordt voor opera en musical.

THEATER DE SPIEGELZWOLLE, NEDERLAND

© D

aria

Sca

glio

la /

Stijn

Bra

kke

Theateradviestheateradvies bv was in Theater de Spiegel verantwoordelijk voor:• ontwerp geautomatiseerde toneelhijsinstallatie, beweegbaar pla-

fond, lichtbruggen, draaibare loges• ontwerp toneel, zijtonelen en beweegbare bruggen• ontwerp AV installatie, toneelverlichtingsinstallatie en stoffering• advies theaterstoelen en logistiek van het gehele theatergebouw• aanbesteding en begeleiding van de uitvoering van bovenstaande

onderdelen.

Technische informatieDe beweegbare plafonds worden aangedreven met zware lieren die op het zaalplafond staan. De drie plafonddelen kunnen niet alleen recht op en neer, maar kunnen ook kantelen. De vorm van de zaal kan bovendien worden aangepast door de loges links en rechts te draaien. In de toneelopstelling zijn de loges naar binnen gedraaid, zodat de hoefijzervorm van de zaal wordt benadrukt. Bij symfonische concerten worden de loges rechtgezet, zodat ze aansluiten op de or-kestschelp die dan op het toneel wordt opgesteld. Bij een symfonisch concert wordt de portaalbrug helemaal buiten beeld getrokken in de kap. Normaal zijn dan de vaste toegangsbruggen naar de portaalbrug waar de manteaus aan hangen nog wel in beeld. Deze twee bruggen zijn echter ook beweegbaar gemaakt. Zowel de manteaus als brug-gen kunnen volledig buiten beeld gebracht worden.

© G

rein

er e

n va

n G

oor

arch

itect

en

THEA

TER

DE

SPIE

GEL

42 43

Opdrachtgever: Gemeente Oostende Gebruiker: Casino Kursaal Oostende nv Projectomvang: Renovatie Opgeleverd: 2005 Financiële omvang: Theatertechniek € 3.100.000 Architect: Architectenbureau Storme & Van Ranst Theateradviseur: theateradvies bv

OmschrijvingIn 2005 is de renovatie van het Casino-Kursaal afgerond. De grote zaal van het complex is ingrijpend gerenoveerd en heeft nu 2000 zit-plaatsen. Het Kursaal dateert van de vijftiger jaren van de vorige eeuw en was tot deze renovatie vrijwel niet onderhouden. Een zeer grondi-ge renovatie was noodzakelijk, ook om de oorspronkelijke kwaliteiten van het gebouw te herstellen. In zijn oorspronkelijke staat was de zaal voorzien van een zeer flauw oplopende tribune en met rondom ramen die uitzicht boden op de Noordzee. De zaal werd onder meer gebruikt voor concerten en bijeenkomsten. In de jaren 60 van de vorige eeuw werd de zaal voorzien van een schuin oplopende tribune en een to-neeltoren. Goed voor de zichtlijnen, in de zaal, maar funest voor de

CASINO KURSAALOOSTENDE, BELGIë

© Iv

an G

lavi

e

doorkijk vanuit de grote centrale hal. Doel van de renovatie was het creëren van goede zichtlijnen en tegelijk het terugbrengen van het uitzicht op zee. Dit kon worden gerealiseerd door het verlagen van de zaal en het toneel. Bijkomend voordeel was dat de ontsierende toneeltoren kon worden afgebroken zonder dat de hijshoogte werd verkleind.

Theateradviestheateradvies bv was in het Casino Kursaal verantwoordelijk voor:• advies over exploitatie van het gebouw, stoelenplan, zichtlijnen

laad- en losperron en de logistiek van het gehele theatergebouw• ontwerp toneel, zijtonelen, zaallichtbruggen, geautomatiseerde to-

neelhijsinstallatie, toneelverlichtingsinstallatie en toneelstoffering• integratie van elektronisch variabele akoestiek en elektro-akoestiek• ontwerp aanbesteding en begeleiding van de uitvoering van boven-

staande onderdelen.

Technische informatieDe hand-trekkenwand is vervangen door een volledig geautomati-seerde toneelhijsinstallatie en er zijn nieuwe lichtbruggen en zaaltrek-ken geplaatst. Deze nieuwe bruggen zijn op elegante wijze verwerkt in het monumentale plafond, zonder het oorspronkelijke beeld te versto-ren. Voor de technici is de belangrijkste verbetering waarschijnlijk het nieuwe laad- en losperron. Ze hoeven nu niet meer in weer en wind zware kisten tegen een steile helling op te duwen. In het nieuwe goed uitgeruste laadperron kunnen drie wagens tegelijk moeiteloos worden gelost zonder nat te worden.

CA

SIN

O K

UR

SAA

L

© Iv

an G

lavi

e

44

Het op tijd en binnen budget realiseren van deze projecten lukt ons alleen door hard en consciëntieus te werken met een hecht en breed georiënteerd team van professionals met ervaring in alle aspecten van theaters en theaterproducties waaronder licht, geluid, toneeltechniek, architectuur, engineering, financieel management en administratie.

Partners en medewerkersLouis Janssen, partner, senior adviseurGerbrand Borgdorff, partner, senior adviseurAnnemieke van Galen Last – Lammen, bureaucoördinatorRon Maas, projectleider, theateradviseurHuub Huikeshoven, projectleider, theateradviseurCaroline Noteboom, architect, ontwerp en engineeringSuzanne Jager, assistent projectleider

Overige adviseurs onder anderen:Cees Wagenaar, audio adviseurEric Heldens, architect, theateradviseur

HET TEAM

45

HET

TEA

M

© S

uzan

ne J

ager

Vrachtwagenlift in de Stadsschouwburg Amsterdam, Nederland

46 47

HET

TEA

M

Louis heeft meer dan 30 jaar praktijk ervaring in theaters. Hij werkte als theatertechnicus zowel in ontvangende theaters als bij een reizend gezel-schap. Als theateradviseur heeft hij het ontwerp ge-maakt voor de bouw en renovatie van meer dan 60 theaters in diverse landen.

Louis is actief in zowel nationale als internationale theaterorganisaties o.a. als vice-president van de uitvoerende commissie van OISTAT. Internatio-nale samenwerking heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de carrière van Louis. Als technisch directeur van To-neelgroep Amsterdam reisde hij met voorstellingen over de hele we-reld en als lid van OISTAT heeft hij een internationaal netwerk van architecten, technici, regisseurs, ontwerpers en fabrikanten. Louis is een veelgevraagd spreker op congressen en symposia in binnen en buitenland; o.a. in Nederland, Finland, Engeland, Duitsland, Taiwan, Hongkong, Japan, Amerika en Canada.

Ook als ontwerper werkt hij grensoverschrijdend. Zo ontwierp hij bij-voorbeeld de nieuwe staalkabelvrije rollenzolder die nu standaard is geworden in Nederland en die langzaamaan ook zijn intrede doet in het buitenland.

Specialisaties• Indeling, logistiek en ontwerp van theatergebouwen.• Samenwerking met architecten, opdrachtgevers en gebruikers. • Ontwerp van technische uitrusting.• Ontwerp en specificatie van licht, geluid, hijsinstallaties en in het

bijzonder geautomatiseerde toneelhijsinstallaties.

LOUIS JANSSEN

partner theateradvies bv, Senior AdviseurLid van de STC (Society of Theatre Consultants), VPT (Vereniging voor podiumtechnologie) en OISTAT (International Organization of Sceno-graphers, Theatre Architects and Technician), Honorary member van

OISTAT, drager van de "Frits van den Haspel-award".

HET

TEA

M

Gerbrand begon zijn carrière in het theater als uit-voerend producent van uiteenlopende festivals en theatervoorstellingen, waaronder de eerste thea-tershow van Karin Bloemen “Bosje Bloemen” Hij was hoofd publiciteit en marketing van het Inter-nationaal Theaterschool Festival en het Rotheater. Vanaf 1994 was Borgdorff zakelijk manager van bu-reau Hans Wolff & Partners totdat hij in 2000 part-ner en senior adviseur werd van theateradvies bv.

Gerbrand is gespecialiseerd in de specificatie en aanbesteding van theatertechnische installaties. Hij ontwikkelde een zeer gedetailleerd wegingsmodel voor de beoordeling van de aanbie-dingen bij aanbestedingen. Dit systeem voldoet aan de richtlijn voor Europese aanbestedingen en het garandeert de klant de best moge-lijke prijs/kwaliteitsverhouding. Met dit systeem organiseerde theater-advies bv zo’n 60 Europese aanbestedingen.

Als projectmanager is Borgdorff verantwoordelijk voor de bewaking van tijd en kosten. Alle projecten van het bureau zijn binnen de afge-sproken termijnen en binnen budget gerealiseerd. Borgdorff is redac-teur van het blad Zichtlijnen en gastdocent aan de Amsterdamse Ho-geschool voor de Kunsten en de Technische Universiteit in Eindhoven en Tilburg.

Specialisaties• Specificatie van theatertechnische installaties, in het bijzonder to-

neeltechniek.• Organisatie en evaluatie van (Europese) aanbestedingen.• Projectmanagement en directievoering.

GERBRAND BORGDORFF

partner theateradvies bv, Senior AdviseurLid van de STC (Society of Theatre Consultants), VPT (Vereniging voor podiumtechnologie) en OISTAT (International Organization of Scenogra-

phers, Theatre Architects and Technician)

48 49

Annemieke van Galen Last is bij theateradvies bv onder meer kwaliteitmanager. Ze onderhoudt verder contacten met klanten, adviseurs, leveran-ciers, aannemers en partners in de joint ventures van het bureau. Als kwaliteitsmanager bewaakt ze de handhaving van de juiste procedures en de ISO 9001 certificering van het bureau. Haar taken zijn zeer divers en lopen uiteen van de adminis-tratieve zaken, personeel en organisatie, tot de coördinatie van projecten en financiële zaken. Zij was eerder financieel directeur van een leveran-cier van toneelverlichting en toneelhijsinstallaties waar zij veel kennis heeft opgebouwd over de organisatorische en financiële kanten van theaterbouw.

Als projectmanager bij theateradvies bv, is Ron ver-antwoordelijk voor de correcte uitvoering van een ontwerp binnen het budget en de planning. Hij deed ervaring op als projectmanager bij een toneeltech-nische leverancier van lichtapparatuur en een aan-nemer van toneeltechnische apparatuur. Ron kent beide kanten van het vak. Hij werkte jarenlang als technicus in theaters en bij reizende gezelschap-pen en is daarom een zeer goede gesprekspartner voor onze klanten. Ron is gastdocent aan de Am-sterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

HET

TEA

M

ANNEMIEKE VAN GALEN LAST-LAMMEN

Bureaucoördinator, Financieel manager

RON MAAS

Projectmanager, theateradviseurLid van VPT (Vereniging voor podiumtechnologie) en OISTAT (Internatio-nal Organization of Scenographers, Theatre Architects and Technician)

Caroline studeerde in 1996 af als architect aan de McGill Universiteit in Canada. Als architect heeft ze meer dan 10 jaar ervaring met het ontwerp en de engineering van een grote variëteit aan gebouwen uiteenlopend van huisvesting tot voetbalstadions. Ze werkte aan projecten in Canada, China, de VS, Nederland, Frankrijk en Colombia. In de afgelopen jaren heeft ze zich geheel toegelegd op het ontwerp van theaters en de theatertechnische inrichting. Caroline is binnen het bureau verantwoordelijk voor de uitvoering van het ontwerp en de coördinatie van het tekenwerk, zowel binnen het bureau als met de tekenkamers van de architect, de overige adviseurs en de uitvoerende partijen. Caroline was spreker op het congres “Theatre Engineering and Architecture in 2006 in Londen en op de Praagse Quadriënnale 2007.

CAROLINE NOTEBOOM

Architect, assistent theateradviseurLid van VPT (Vereniging voor podiumtechnologie) en OISTAT (Internatio-nal Organization of Scenographers, Theatre Architects and Technician)

SUZANNE JAGER

Suzanne studeerde af aan de Amsterdamse Hoge-school voor de Kunsten, afdeling theatertechniek. Ze heeft ruime ervaring als theatertechnicus en heeft als belichter gewerkt bij diverse theaterge-zelschappen waaronder operagezelschap Xynix Opera, Cees Brandt en Virga Lipman. Ze combi-neert haar werk voor theateradvies bv met dat voor reizende gezelschappen en komt daarom in alle mogelijke theateraccommodaties in Nederland.

Assistent projectmanagerLid van VPT (Vereniging voor podiumtechnologie)

HET

TEA

M

50

Huub is vanaf de opening van Het Muziekthea-ter Amsterdam 22 jaar lang werkzaam geweest bij de Technische Organisatie Muziektheater. Hij heeft daar vele functies doorlopen waaronder 4 jaar het toneelmeesterschap en de laatste 11 jaar als afdelingshoofd van de Toneeldienst. In deze functies is hij betrokken geweest bij de tot-standkoming van vele grote producties. Tevens heeft hij mede vormgegeven aan de drie thea-tertechnische renovatieprojecten van Het Mu-ziektheater. Huub heeft een studieachtergrond op het gebied van bouwkunde en binnenhuisar-chitectuur en de opleidingen procesmanagement

en leidinggeven gevolgd. Hij is lid geweest van de commissie “van aanbevelingen voor het theater” en nauw betrokken bij de Europese richtlijn voor het hijsen en heffen in de evenementen industrie. Huub is lid van de NEN werkgroep “constructieve aspecten”, en bestuurlid van de Vereniging voor Podiumtechniek. Sinds 1 september 2008 werkt Huub als projectleider bij theateradvies bv

HUUB HUIKESHOVEN

Projectmanager, theateradviseurLid van VPT (Vereniging voor podiumtechnologie) en OISTAT (Internatio-nal Organization of Scenographers, Theatre Architects and Technician)

theateradvies bvHerengracht 1601016 BN Amsterdamt +31 (0)20 627 2248f +31 (0)20 620 0296info@theateradvies.nlwww.theateradvies.nl

Foto omslag: Theater Orpheus, Apeldoorn, Nederland © Dura Vermeer