73

Brochure voorjaar 2013

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Van kunstgeschiedenis tot filosofie, van natuurwetenschappen tot psychologie: voor een intellectuele uitdaging kunt u terecht bij HOVO Brabant. Het onderwijs wordt verzorgd door deskundige en ervaren docenten, die met gemiddeld een 8,5 uitstekend worden beoordeeld door eerdere cursisten. HOVO Brabant richt zich primair op vijftigplussers, maar iedereen is welkom.

Citation preview

Page 1: Brochure voorjaar 2013

042_HOVO_VJR13_cover.indd 1 11-10-12 16:13

Page 2: Brochure voorjaar 2013

ORGANISATIEdr. Korrie van Helvert DirecteurShirley Welten BureaumanagerMarleen Trommelen BureaumedewerkerJan Hijna Cursusbegeleider (cursus 13)Wilfried Raus Cursusbegeleider (cursus 3)

SECRETARIAATPostadres: Bezoekadres:HOVO Brabant Seniorenacademie HOVO Brabant SeniorenacademieUniversiteit van Tilburg Universiteit van Tilburg, kamer C 16Postbus 90153 Warandelaan 25000 LE TILBURG 5037 AB TILBURG

Telefoon: 013-4668119 Fax: 013-4668124e-mail: [email protected]: www.hovobrabant.nl

Ons kantoor is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met donderdag van 9.30 – 16.30 uur en vrijdag van 9.30 – 12.00 uur. U kunt ons uiteraard ook altijd mailen.In de kerstvakantie is ons kantoor gesloten van 24 december tot en met 1 januari. Wegens de carnavalsvakantie zijn wij gesloten van 11 tot en met 15 februari.

COLOFON

UITGAVEHOVO Brabant Seniorenacademie

ONTWERPAttak, www.attakweb.com

DRUK Drukkerij Damen, Werkendam

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOVO Brabant Seniorenacademie verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of in andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online).© copyright 2012 HOVO Brabant Seniorenacademie

ORGANISATIE & COLOFON

2

Page 3: Brochure voorjaar 2013

WOORD VOORAF

“Wetenschap is georganiseerde kennis. Wijsheid is georganiseerd leven.” Immanuel Kant Duits filosoof (1724-1804)

HOVO Brabant Seniorenacademie is met 22 jaar in de bloei van haar leven en borrelt van de energie en nieuwe ideeën. Deze cursusbrochure laat u zien wat er allemaal te be’leren’ valt in de Win-

teracademie in januari en natuurlijk in het voorjaarsprogramma. Ik ben er trots op dat weer zoveel deskundige, ervaren en gepassioneerde docenten u willen laten delen in hun kennis binnen HOVO. En natuurlijk kunt u weer volop kiezen uit een breed aanbod van vakgebieden en onderwerpen, uit langere en kortere cursussen, uit verschillende lesplaatsen en dagdelen.

Naast het inmiddels vertrouwde cursusaanbod in de Winteracademie en het voorjaar, starten we met een nieuwe loot aan onze solide HOVO-stam namelijk de HOVO Brabant Avondacademie. We blijven met z’n allen steeds langer gezond en gaan dus ook langer doorwerken. Door HOVO in de avonduren aan te gaan bieden, wordt HOVO ook voor werkende 50-plussers toegankelijk. Naast werk, sociale contacten en sportieve activiteiten, vormt tijd nemen voor ‘blijven vragen en blijven leren’ een moment voor jezelf en een investering in je eigen ontwikkeling. HOVO Brabant draagt hier graag aan bij en no-digt u uit (opnieuw) in de collegebanken aan te schuiven in de Avondacademie.

Dat we langer actief en gezond blijven merken we goed bij HOVO Brabant. Een deelnemer van 80-plus was zo’n twintig jaar geleden nog een uitzondering. Wij zijn blij dat de leeftijdspreiding steeds groter wordt en verwelkomen iedereen die nog jong genoeg is van hart en geest om HOVO te volgen. HOVO Brabant wil een inspirerende ontmoetingsplek zijn voor iedereen in Brabant die graag een leven lang wil blijven leren en groeien.

Tot slot hoop ik dat u in deze brochure een cursus aantreft die u boeit, die uw nieuwsgierigheid opwekt, die u prikkelt en uitdaagt om u aan te melden en samen met uw docent en mededeelnemers op een mentale reis te gaan naar nieuwe kennis en inzichten, Ik wens u alvast een goede reis!

Korrie van HelvertDirecteur HOVO Brabant Seniorenacademie

3

Page 4: Brochure voorjaar 2013

INHOUDSOPGAVE& CURSUSOVERZICHT

TIL

BURG

LEESWIJZER 01ORGANISATIE & COLOFON 02WOORD VOORAF 03INHOUDSOPGAVE 04ALGEMENE INFORMATIE 06

WINTERACADEMIE 01 De Weg naar Van Eyck Jana Waarts 1002 Wereldgeschiedenis in één dag Drs. Evert-Jan Ouweneel 1203 Storytelling: terug naar de bron Maria van Deutekom MME 1404 De orthodoxe kerk Drs. Arjiris Angelou 1605 Zicht op Rusland Dr. Peter van Nunen 18

SED VITAE / STUDIEFONDS 20LEERGANGEN 22

TILBURG

01 Grieken en Romeinen Drs. Leo Nellissen 25 Drs. Lucette Meijer - van Gorp 02 De baas in je brein Prof. dr. Kees Brunia 2603 De mythe van de tegenstelling Diverse docenten 2704 Hoe (on)gezond is onze gezondheidszorg? Diverse docenten 2805 Leergang Architectuur Deel III Drs. Joris van Sleeuwen 2906 De breekbaarheid van het goede Dr. Paul Juffermans 3007 Spinoza’s korte verhandeling Dr. Miriam van Reijen 3108 Leergang Nederlandse Architectuur Drs. Joris van Sleeuwen 3209 Kijken naar kunst en cultuur Jana Waarts 3310 Vincent van Gogh en de kunst van het leven Prof. dr. Anton Wessels 3411 Europese geschiedenis II Drs. Feico Houweling 3512 “De Toneelkijker” Maria van Deutekom MME 3613 De Verenigde Staten van Amerika Diverse docenten 3714 Het Wagnerjaar 2013: de opera’s deel 2 Dr. Olav Severijnen 3815 De vorming van Europa in de vroege Middeleeuwen Drs. Johan Hendriks 3916 Actualiteit in eigentijdse kunstuitingen Drs. Cora Westerink 4017 De Westerse Wereld V Ko van Dun e.a. 4118 De wereld van de Bachcantates Dr. Arjan van Baest 42

BLZ.

4

Page 5: Brochure voorjaar 2013

’S-H

ERTOGENBOSCH

EIN

DHOVEN

BREDA

’S-HERTOGENBOSCH

19 Inleiding in de kunstgeschiedenis Hanneke Lenders MA 4320 De moraal ontmaskerd Dr. Pouwel Slurink 4421 De grote vragen van de kosmos Ir. Wim Lintsen 45

EINDHOVEN

22 Continentaal Europees versus Mr. Chris Crasborn 46 Anglo-Amerikaans recht 23 Weten is meer dan meten Drs. Harrie Geboers 4724 Het symfonisch gedicht Anton van Kalmthout 4825 Muziekgeschiedenis Blok F Anton van Kalmthout 4926 Cultuurfilosofie en verlichting Drs. Harry Willemsen 5027 Kunstenaars in de 19e eeuw tot heden IV Drs. Jenneke Lambert 5128 Filosofie van het kunstwerk Drs. Arthur d’Ansembourg 5229 De wetenschap van spirituele ervaringen Dr. Suzette van IJssel 5330 De machtige vrouwen van het oude Egypte Janko Duinker MA 5431 Jean-Luc Nancy: het ongedachte denken Drs. Nelleke Canters 55

BREDA

32 Dante’s sterren Dr. Kees den Biesen 5633 Kijken naar kunst en cultuur Jana Waarts 5734 Nederland 200 jaar onafhankelijk Dr. Jan Schulten 5835 Wijsgerig denken met betrekking tot ‘het geluk’ Drs. Tonny Lansdaal 59

THEMADAG 1 ‘O Haupt voll Blut und Wunden’ Drs. Frans Jansen 60

THEMADAG 2 Het Laatste Avondmaal van Leonardo Da Vinci Drs. Cora Westerink 61 INSCHRIJFPROCEDURE EN VOORWAARDEN 62AVONDACADEMIE NIEUW! 64 AANVRAAGFORMULIEREN BROCHURES 65INSCHRIJFFORMULIEREN 67

45

BLZ.

Page 6: Brochure voorjaar 2013

6

ALGEMENE INFORMATIE

WIE ZIJN WIJ?De vier grote instellingen voor hoger onderwijs in Brabant, Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen, Technische Universiteit Eindhoven en Tilburg University, hebben hun krachten gebundeld in de stich-ting HOVO Brabant Seniorenacademie. Met deze stichting zetten zij zich in om “een leven lang leren” op hoger onderwijsniveau in Brabant mogelijk te maken. De stichting heeft als doel: gelegenheid bieden om een leven lang hoger onderwijs te volgen in diverse wetenschapsgebieden en thema’s. Onze hoofd-activiteit is HOVO, hoger onderwijs primair gericht op 50+ers maar wij zijn gastvrij voor iedere serieus geïnteresseerde. We doen dat in de vorm van dag- en avondcursussen en intensieve winter- of zomer-cursussen van enkele dagen. De cursusplaatsen zijn Tilburg, Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch en Breda.

Het beleid van HOVO Brabant wordt vastgesteld door de directeur samen met het Bestuur van de Stichting bestaande uit:• mw. drs. M.M.J. Kamsma, MBA / MBI, Lid College van Bestuur Avans Hogeschool (voorzitter);• mw.drs.W.deKoning, Lid College van Bestuur Fontys Hogescholen (penningmeester);• F.A.J.M. van den Broek, voorzitter Sed Vitae (Vrienden van HOVO Brabant Seniorenacademie).• prof. dr. ir. C.J. van Duijn, Rector Magnificus Technische Universiteit Eindhoven• prof. dr. P. Eijlander, Rector Magnificus Universiteit van Tilburg;Tijdens de bestuursvergaderingen vervangt Mr.drs. B.C.Donders de rector van de TU/e.

HOVO Brabant is aangesloten bij de landelijke koepel HOVO-Nederland en verzorgt sinds februari 1990 Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) in verschillende lesplaatsen in Brabant. Afgelopen jaar namen bijna 2300 belangstellenden aan de cursussen deel, waarvan er ruim 400 een intensieve zomer- of wintercursus volgden.

VOOR WIE IS HOVO BESTEMD?HOVO richt zich primair op personen van 50 jaar en ouder. Het samen studeren met andere deelne-mers in dezelfde levensfase heeft een toegevoegde waarde. De cursussen worden gegeven op acade-misch niveau, uiteenlopend van inleidend tot verdiepend in leergangen. Een formele vooropleiding wordt niet vereist, u wordt wel verondersteld op dit niveau onderwijs te kunnen volgen. De meeste deelnemers hebben reeds een studie in het hoger onderwijs afgerond.

Van de cursisten wordt ten minste verwacht dat zij zelfstandig Nederlandse en Engelse vakliteratuur kunnen en willen bestuderen en dat zij waar gewenst actief inbreng hebben. Wanneer er een zekere voorkennis is gewenst of vereist, staat dit bij de betreffende cursussen vermeld.

WAT BIEDEN WIJ?De cursussen worden gegeven op academisch niveau. De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt bij de kwaliteit van de docenten die zorgvuldig worden gekozen. Behalve een uitstekende docent, is ook een goede organisatie van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Met een kleine staf doen wij al het mogelijke u goed van dienst te zijn en om alles tijdens de cursussen probleemloos te laten verlopen.

De werkvormen en cursusduur zijn gevarieerd. Er worden hoorcolleges gegeven in grotere groepen met de mogelijkheid tot discussie c.q. het stellen van vragen naast werkcolleges voor kleinere groepen met intensieve samenwerking met de docent en medecursisten.

Page 7: Brochure voorjaar 2013

7

KWALITEITSZORGVia twee wegen wordt de kwaliteit van ons onderwijs systematisch bewaakt.Allereerst adviseert een Programmaraad bestaande uit 8 leden met ruime ervaring in het hoger onder-wijs de directeur over de breedte van het cursusprogramma (uiteenlopende thema’s en vakgebieden) en het niveau ervan (hedendaagse inzichten, ervaren en deskundige docenten, literatuur).

Deze Programmaraad bestaat uit:• Prof. dr. P.M.E. de Bra, Technische Universiteit Eindhoven;(voorzitter)• C.M.L.M. Creemers, Fontys Hogescholen;• Dr. O.J.A.M. Severijnen, Fontys Hogescholen;• Drs. A.M.J. Merks, Avans Hogeschool;• Prof. dr. H. Lintsen, Technische Universiteit Eindhoven;• Prof. dr. W.J.C. Weren, Universiteit van Tilburg en• J.C.M. van Wijk, Avans Hogeschool.Daarnaast worden alle cursussen geëvalueerd. Alle deelnemers kunnen via een evaluatieformulier hun waardering kenbaar maken over de cursus die zij gevolgd hebben. Deze gegevens worden verwerkt en besproken met het bestuur van Sed Vitae en de betreffende docenten.

DE RESULTATEN OVER HET AFGELOPEN STUDIEJAAR

Zomer 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012Responsepercentage 76% 65% 65%Voldeed de cursus aan de verwachtingen? 8,2 7,8 8,4Deskundigheid van de docent? 8,6 8,8 9,0Collegepresentatie door de docent? 8,2 8,0 8,4Waardering cursusruimte/leslocatie? 8,0 7,2 7,8Totaalwaardering van de cursus? 8,2 7,6 8,0

Antwoorden op een schaal van 1 - 10

TYPE CURSUSSENEen cursus omvat tussen 4 en 11 bijeenkomsten van 2 x 45 minuten college en 15 minuten pauze per week, afwijkingen hiervan staan expliciet aangegeven bij een cursus. Door langere tijd met één thema bezig te zijn, beklijft de informatie beter en wordt de diepgang verhoogd. Vrijwel alle cursussen zijn dagcursussen die in de regel plaatsvinden tussen 10.00 en 17.00 uur. Vanaf voorjaar 2013 starten we met avondcursussen tussen 18:30 uur en 21:15 uur

Na(ast) uw werk aangenaam geprikkeld worden met kennis en nieuwe inzichten die uw kijk op het leven veranderen, dat kan in de HOVO Avondacademie. Boeiende en verdiepende cursussen voor werkende en niet werkende senioren in de avonduren. Vanaf voorjaar 2013 start de Avondacademie van HOVO Brabant. Te beginnen in Tilburg, en bij voldoende be-langstelling breiden we graag uit naar al onze lesplaatsen.

Voor mensen die liever kort maar krachtig in enkele dagen veel willen leren, bieden wij in de zomer en winter intensieve één- of meerdaagse cursussen aan.

Geniet dubbel van de zomer in de HOVO Zomeracademie. Deze biedt in de maanden juni, juli en augustus een- of meerdaagse cursussen, met of zonder excursie. De zomercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers samen met de docent intensief en actief met een onderwerp bezig zijn. Ook is er volop ruimte voor ontmoeting.

Begin het jaar goed met de HOVO Winteracademie. Deze biedt in de maand januari een- of meerdaagse cursussen, met of zonder excursie. De zomercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers samen met de docent intensief en actief met een onderwerp bezig zijn. Ook is er volop ruimte voor ontmoeting.

Page 8: Brochure voorjaar 2013

8

LESPLAATSEN EN LOKALENHOVO Brabant verzorgt haar onderwijs in principe binnen de aangesloten instellingen voor Hoger On-derwijs in Brabant: TiU, Fontys, Avans en TU/e. Door de enorme groei die deze instellingen doormaken is het steeds weer zoeken naar goede locaties op de door ons gewenste maar ook in de instellingen zeer drukke tijden en periodes. De cursuslocatie kan afwijken van onderstaande informatie, de lesplaats blijft wel gelijk. Wanneer u specifieke behoeftes of vragen heeft, neem dan altijd even contact op met ons kantoor. Over de precieze locatie van een cursus (gebouw en lokaal) ontvangt u na inschrijving na-dere informatie, uiterlijk één week voor aanvang van de cursus. Op www.hovobrabant.nl kunt u terecht voor een routebeschrijving.

WILT U CONTACTPERSOON ZIJN?Voor al onze cursussen zoeken wij mensen die bereid zijn als contactpersoon op te treden. Zij zijn on-misbaar, immers vanwege het grote spreidingsgebied van ons onderwijs, zijn zij de oren en ogen van HOVO Brabant op locatie. Hij of zij stuurt de presentielijst rond en speelt een signalerende rol bij de kwaliteitszorg van het onderwijs. Wanneer u al eerder een HOVO-cursus bij ons heeft gevolgd, kunt u op het inschrijfformulier aangeven of u beschikbaar bent om als contactpersoon op te treden. Wij stellen uw bereidheid daartoe enorm op prijs en als blijk daarvan ontvangt u van ons na afloop van de cursus een kleine attentie.

AANSCHAF LITERATUURBij iedere cursus staat vermeld of en welke literatuur wordt gebruikt. Wanneer dit gebeurt in de vorm van een of meer boektitels, dan wordt u geacht deze boeken zelf aan te schaffen, tenzij anders vermeld. Wacht u daarmee tot één week ná de uiterste inschrijfdatum, zodat u zeker weet dat uw cursus door-gaat. In geval van aanbevolen literatuur is aanschaf niet noodzakelijk. Regelmatig stellen de docenten zelf een reader of syllabus samen. Er wordt door de docenten in principe gebruik gemaakt van Neder-landstalige maar steeds vaker ook Engelstalige teksten. Daarnaast komen incidenteel Franse of Duitse teksten voor in de readers. De kosten voor de reader of syllabus zijn niet inbegrepen bij de cursusprijs.

EXCURSIES EN STUDIEREIZENEnkele cursussen omvatten naast een aantal bijeenkomsten in de lesbanken ook een college op locatie, bezoek aan een museum, een (cultuur)landschap of andere bezienswaardigheden. In die cursussen vormt de excursie een onderdeel van de cursus en wordt dit ook als zodanig aangegeven.

Soms wordt er bij een cursus vermeld dat de betreffende docent(en) u erop willen wijzen dat er de mo-gelijkheid bestaat in het verlengde van die cursus aan een excursie/ studiereis deel te nemen. Dat is echter nooit verplicht. De organisatie en afwikkeling van een dergelijke studiereis of excursie valt niet onder de verantwoordelijkheid van HOVO Brabant en de betaling is altijd rechtstreeks aan de docent.

HOVO NEDERLANDHOVO Brabant is lid van de landelijke koepelvereniging HOVO Nederland.HOVO-Nederland heeft tot doel: ondersteuning van de HOVO-instellingen en landelijk bekendheid geven aan HOVO. Aan dit lidmaatschap zijn ook kwaliteits-normen verbonden die door de HOVO-instellingen in Nederland gezamenlijk zijn ontwikkeld en onderling worden bewaakt. HOVO is een beschermde aanduiding uitsluitend voorbehouden aan instellingen die lid zijn van HOVO Nederland.

Contact HOVO NederlandU kunt contact opnemen met de secretaris van HOVO Nederland:

Dhr. Gerard van Dorp HOVO Nederland secretariaatp/a Postbus 801253508 TC UtrechtMail: [email protected]: www.hovonederland.nl

Page 9: Brochure voorjaar 2013
Page 10: Brochure voorjaar 2013

10

W01

DE WEG NAAR VAN EYCK

JAN VAN EYCK EN ZIJN VOORLOPERS

Deze wintercursus is gewijd aan de tentoonstelling ‘De weg naar Van Eyck’ in het Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam. In deze uitzonderlijke tentoonstelling worden

ruim tachtig meesterwerken (waaronder zeven van Jan van Eyck) uit de Nederlandse, Franse en Duitse kunst rond 1400 getoond.

Jan van Eyck oogstte met zijn virtuoze techniek en innovatieve verbeelding van religieuze ta-ferelen bewondering door heel Europa. Van Eyck werd alom geprezen om het buitengewone ‘realisme’ dat hij met zijn olieverftechniek wist te bereiken. Tijdens deze dag volgen we let-terlijk de weg naar Jan van Eyck en zien we dat zijn werk wortelt in een ontwikkeling die al langer gaande was. Een internationale ontwikkeling, die zich niet beperkte tot de verfijnde en kleurrijke paneelschilderkunst, maar die ook te zien was in verluchte handschriften (zoals in Les Très Riches Heures de duc de Berry door de gebroeders van Limburg), edelsmeedwerk, sculpturen (bijvoorbeeld het praalgraf van Philips de Stoute), tekeningen en tapijten. Daar-naast gaf de grote economische bloei in de Vlaamse steden een impuls aan het floreren van de schilderkunst.

Dit alles geeft een uniek en beeldend inzicht in de kunstenaars en kunstwerken, die het uit-gangspunt en inspiratiebron vormde voor Jan van Eyck en zijn tijdgenoten. Uiteraard komen vooral de werken van Jan van Eyck met hun diepere iconografische en/of symbolische beteke-nis uitgebreid aan bod. Tevens is er ruim aandacht voor de individuele opdrachtgevers en de hoven (vooral het Bourgondisch hof) die voor deze kunstwerken veelal opdracht gaven.Voor meer informatie over deze unieke tentoonstelling die de tweede dag gezamenlijk wordt bezocht, verwijzen we u naar: www.boijmans.nl

De docent deelt in het college samenvattingen uit.Literatuur

Inhoud

Jana Waarts

Page 11: Brochure voorjaar 2013

11

W01

MAANDAG 14 JANUARI

09.30 – 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee09.45 – 11.00 uur Blok 1: Inleiding11.00 – 11.15 uur Koffie/thee-pauze11.15 – 12.30 uur Blok 2: Ontwikkelingen internationale gotiek12.30 – 13.30 uur Lunchpauze13.30 – 14.15 uur Blok 3: Voorlopers14.15 – 14.30 uur Korte pauze14.30 – 15.15 uur Blok 4: Jan van Eyck15.15 – 15.30 uur Koffie/thee-pauze15.30 – 16.30 uur Blok 5: Vervolg Jan van Eyck16.30 uur Afsluitend drankje

DINSDAG 15 JANUARI

10.00 – 11.00 uur Verzamelen in de Espressobar van het museum met koffie/theev.a. 11.00 uur Bezoek tentoonstelling (tot 12.15 uur is de docent beschikbaar voor vragen)17.00 uur Sluitingstijd museum

Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuur-wetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea.

Universiteit van Tilburg, Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam

€ 95,- (inclusief koffie/thee, lunch en afsluitend drankje op de universiteit, lesmateriaal, ont-vangst in museum, toeslag entree tentoonstelling (exclusief vervoer).

Na een uitvoerige inleiding op de tentoonstelling op 14 januari op de universiteit van Tilburg gaat u 15 januari op eigen gelegenheid naar Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam waar de docent u opwacht en samen met u door de tentoonstelling wandelt en beschikbaar is voor het beantwoorden van vragen. We nemen aan dat u gebruik maakt van uw museumjaar-kaart, anders moet u zelf een entreekaartje aanschaffen. De toeslag voor deze tentoonstelling en een kopje koffie/thee ter plaatse zijn bij de cursusprijs inbegrepen.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 december.

Programma

Locatie

Prijs

Bijzonderheden

Docent

Page 12: Brochure voorjaar 2013

12

WERELDGESCHIEDENIS IN ÉÉN DAG

Drs. Evert Jan Ouweneel

Alles in het heden werd bekokstoofd in het verleden. Hoe meer je dus de geschiedenis kent, hoe minder de wereld je verbazen kan. Je ziet de opmars van China en beseft: tot 1750

was dat altijd al de grootste economie. Je ziet het geweld tussen soennieten en sjiieten in Irak en weet: dat is helaas al 14 eeuwen aan de gang. Je ziet de eenwording van Europa en denkt: wow, en dat voor het agressiefste continent in de geschiedenis! Deze studiedag praat u in 1 dag bij over 5000 jaar geloof, geweld, geluk en gedoe.

Deze cursus volgt de wereldgeschiedenis in vijf blokken:

Blok 1: 3500 - 500 vC• Waaromeerstebeschavingenenwaaromjuistdaar?• Soemerië/Egypte/Assyrië/Babylonië/Perzië• Spiltijd:Boeddha,Confucius,PythagorasBlok 2: 500 vC - 1400 nC• Grieken,Alexander,Hellenisme,Romeinen• Christendom:vanlifestyletotstaatsreligie• Volksverhuizingenalsdomino-effect• Islam:vanboodschaptotbeschavingBlok 3: 1400 - 1800 nC• ChinesevoorspoedenMongoolsgeweld• HoeEuropahetroervanChinaovernam• KolonisatieenslavernijindeNieuweTijd• MilitaireendemocratischerevolutiesBlok 4: 1800 tot heden • IndustriëleRevolutieenimperialisme• Rijkeninbrand:waarom2wereldoorlogen?• KoudeOorlogendekolonisatie• GroeiendepostindustriëlesamenlevingBlok 5: 1800 tot heden deel 2• Wereldkwesties• OpmarsvanChina

Syllabus.Literatuur

Inhoud

W02

Page 13: Brochure voorjaar 2013

13

Docent

Programma WOENSDAG 16 JANUARI

09.30 - 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee09.45 - 11.00 uur Blok 1: 3500 - 500 v C11.00 - 11.15 uur Koffie/thee-pauze11.15 - 12.30 uur Blok 2: 500 vC - 1400 n C

12.30 - 13.30 uur Lunchpauze

13.30 - 14.45 uur Blok 3: 1400 - 1800 n C14.45 - 15.00 uur Korte pauze15.00 - 16.15 uur Blok 4: 1800 tot heden 16.15 - 16.30 uur Koffie/thee-pauze16.30 - 17.30 uur Blok 5: 1800 tot heden vervolg

17.30 uur Afsluitend drankje

Drs. Evert Jan Ouweneel is filosoof en verzorgt lezingen en seminars over grote maatschap-pelijke ontwikkelingen in heden, verleden en toekomst (www.websophia.com). Zo verzorgt hij de dagseminar Wereldgeschiedenis voor het diplomatenklasje van het Ministerie van Buiten-landse Zaken. Daarnaast vervult hij een internationale functie als Director of Public Engage-ment binnen de hulp- en ontwikkelingsorganisatie World Vision International.

Universiteit van Tilburg

€110,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje).

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 december.

Locatie

Bijzonderheden

Prijs

W02

Page 14: Brochure voorjaar 2013

14

Literatuur

STORYTELLING: TERUG NAAR DE BRON VAN HET VERTELLEN

Maria van Deutekom MME

In iedere tijd en cultuur worden verhalen gedeeld, als vermaak, onderricht, cultuurbehoud en het overdragen van morele waarden. Storytelling is zo oud als de mensheid en blijft in steeds

andere vormen een diepgewortelde expressievorm.

Het vertellen van verhalen is dan ook een eeuwenoude kunstvorm die ten grondslag ligt aan de literatuur en podiumkunsten van nu. Voordat de boekdrukkunst bestond, was het gesproken verhaal het middel bij uitstek om kennis en ervaring met elkaar te delen. Tegenwoordig doen we dat met het snelle internet als medium. Maar in al die boeken, voorstellingen en ook op internetsites treffen we verhalen aan. Verhalen nemen het publiek mee in een andere wereld en vaak herkennen de luisteraars daarin die van zichzelf. In deze cursus gaan we terug naar de bron van het vertellen.

De korte cursus Storytelling beslaat één dag en bestaat uit een receptief programma in de och-tend met een introductie op het fenomeen Storytelling die ingaat op de oorsprong van het ver-telde verhaal, de functie van verhalen en enkele bekende verhaaltypen als: sprookjes, mythen en het literaire korte verhaal.

In het middagprogramma staan verhalen over eigen ervaringen centraal zoals: reisverhalen, avonturen, vreemde verhalen en verhalen over verleden, heden en toekomst. In een kringge-sprek brengen cursisten voorbeelden in van verhalen van anderen. Daarna gaat men in twee-tallen op zoek naar eigen verhalen waarvan er tot slot enkele zullen klinken.

De powerpoint presentaties worden beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl en daarnaast een beknopte reader.

Inhoud

W03

Page 15: Brochure voorjaar 2013

15

Programma

Docent

DONDERDAG 17 JANUARI

09.30 – 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee

09.45 – 11.00 uur Blok 1: Oorsprong van het vertelde verhaal en functies van verhalen

11.00 – 11.15 uur Koffie/thee-pauze

11.15 – 12.30 uur Blok 2: Verhaaltypen: sprookjes, mythen. Het literaire korte verhaal

12.30 – 13.30 uur Lunchpauze

13.30 – 14.15 uur Blok 3: Kringgesprek over verhalen van anderen

14.15 – 14.30 uur Korte pauze

14.30 – 15.15 uur Blok 4: Vind je eigen verhaal

15.15 – 15.30 uur Koffie/thee-pauze

15.30 – 16.30 uur Blok 5: Het klinken van verhalen

16:30 uur Afsluitend drankje

Maria van Deutekom MME is cultureel ondernemer en eigenaar van bureau Verhalenhuis. Zij is 1e graads docent Nederlands en Drama en MME (master management educatie). Zij is actief als theaterregisseur en storyteller, schrijft gedichten en verhalen en laat die klinken voor publiek. Zij doceert bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten waar ze eerder werkte als directeur van het Conservatorium.

Universiteit van Tilburg

€85,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje).

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 december.

Locatie

Prijs

Bijzonderheden

W03

Page 16: Brochure voorjaar 2013

16

Inhoud

Docent

W04

1054 was het jaar van het grote schisma: de scheiding tussen de Rooms-katholieke en de orthodoxe kerk. Eeuwenlang was de kerk bestuurd door een vijftal patriarchen, waarbij

die van Rome en Constantinopel de hoogste status hadden. Rome was de stad waar Petrus de marteldood stierf en waar het christendom in moeilijke omstandigheden wortelde, maar de tijden veranderden. Al in 330 had keizer Constantijn zijn zetel naar Constantinopel verplaatst. De eeuw die erop volgde met alle volksverhuizingen verliep voor Rome rampzalig, maar die-zelfde periode markeerde voor het Oost-Romeinse, Byzantijnse Rijk een tijd van bloei. Vanaf het begin was er een taalprobleem: Latijn in het westen, Grieks in het oosten. De patriarchen verschilden over steeds meer onderwerpen van mening: over de gelijkheid van de bisschoppen, het celibaat, de goddelijke drie-eenheid, de sacramenten, enz. In 1054 ging het mis: de patri-archen van Rome en Constantinopel excommuniceerden elkaar.

In deze cursus wordt het schisma behandeld door een docent met een orthodoxe achtergrond. Vanuit dat perspectief zet hij een aantal feiten op een rijtje: de rol van het Byzantijnse Rijk in de christelijke geschiedenis van Europa, de bekering van de Slavische stammen en de relatie tus-sen de orthodoxe kerk, de andere christelijke kerken en de islam. Ook de beleving van religie in de orthodoxe wereld komt aan de orde: het kloosterleven, aspecten van de orthodoxe leer en verering en de betekenis van de hagiografie, de beschrijving van het leven van heiligen met behulp van iconen, fresco’s en mozaïeken.

Bij voldoende belangstelling is het in het verlengde van de cursus mogelijk aan een studiereis deel te nemen (voor meer informatie zie www.phileas.info)

Syllabus. Tijdens de colleges wordt gebruikt gemaakt van powerpoint- presentaties die ach-teraf aan de deelnemers beschikbaar worden gesteld.

Drs. Arijeris Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. Na terugkeer in Grie-kenland volgde hij de academische gidsenopleiding in Athene. Hij begeleidt culturele reizen door zijn geboorteland en regelmatig ook religieus-historische reizen. Daarnaast verzorgt hij de laatste jaren wintercursussen voor HOVO.

Drs. Arjiris Angelou

DE ORTHODOXE KERK

Literatuur

Page 17: Brochure voorjaar 2013

17

Programma

Bijzonderheden

W04

MAANDAG 21 JANUARI

13.15–13.30 uur Ontvangst met koffie/thee13.30-14.15 uur Blok 1: Introductie: Byzantium, de zeven concilies, iconen, heiligen, monniken14.15-14.30 uur Korte pauze14.30-15.15 uur Blok 2: De zeven concilies 15.15-15.30 uur Koffie/thee-pauze15.30-16.15 uur Blok 3: Iconen, heiligen, monniken

DINSDAG 22 JANUARI

09.30-09.45 uur Ontvangst met koffie09.45-11.00 uur Blok 4: De bekering van de Slavische stammen 11.00–11.15 uur Koffie/thee-pauze11.15-12.30 uur Blok 5: Het conflict tussen Oost en West: de splitsing van de kerken in 1054; de relatie van de Orthodoxe kerk met de andere kerken 12.30–13.30 uur Lunchpauze13.30-14.15 uur Blok 6: De Orthodoxe kerk en de Islam14.15-14.30 uur Korte pauze14.30-15.15 uur Blok 7: Het geloof (1). Het dogma en de traditie van de Orthodoxe kerk 15.15-15.30 uur Koffie/thee-pauze15.30-16.15 uur Blok 8: Het geloof (2). De mysteriën (de sacramenten): de doop, de inwijding, het sacrament van het Avondmaal 16.15 uur Afsluitend drankje

Universiteit van Tilburg

€115,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje)

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 december.

Locatie

Prijs

Page 18: Brochure voorjaar 2013

18

Docent

W05

Rusland’s hart klopt in het Kremlin. De eenvoudige Moskouse vesting uit de twaalfde eeuw is uitgegroeid tot het huidige imposante architectonische ensemble aan de Moskva-rivier

en is de belichaming van de Russische staat, kerk en politiek. De meeste Russen twijfelen er echter niet aan dat het culturele hart van ’s werelds grootste rijk Petersburg is. De historische mijlpalen van deze twee fascinerende metropolen worden belicht in lezingen waarin de feitelijke gebeurtenissen het moeten opnemen tegen de artistieke vormen die de groten van de Russische kunst en cultuur, voorop de schrijvers en schilders, gevonden hebben om hetzelfde verhaal anders te vertellen en te laten zien. Door de onvrije maatschappelijke omstandigheden in het oude Russische Rijk en opnieuw ook in het Sovjetrijk van de twintigste eeuw waren Russische kunstenaars altijd méér dan alleen maar schrijver en schilder en had bijgevolg de literatuur en de schilderkunst een méér dan strikt artistieke betekenis. Het belang dat de Russische burgers aan hun kunstenaars toeken-nen, is de autoritaire Russische staat nooit ontgaan; die staat nam hun kunst soms zo serieus dat ze ervoor werden doodgeschoten. Aan het einde van de twintigste eeuw is de Sovjetunie in de vijftien samenstellende republieken uiteengevallen. Over bleef Rusland, nog steeds het grootste land van de wereld, dat de andere staten om zich heen nog duidelijk beschouwt als liggend binnen zijn invloedssfeer. Hoe is de relatie tussen moedertje Rusland en de oude Sovjetstaten, voorop Oekraïne waar Kiev ligt, Rusland’s eerste hoofdstad en moeder aller steden? Hoe belangrijk is de olierijke Kaukasus voor Moskou en hoeveel speelruimte krijgen de snel toegestroomde nieuwe vrienden van onaf-hankelijke staten als Georgië en in mindere mate Armenië daar? Blijft Rusland zelf het grootste land of moet gevreesd (of gehoopt) worden dat ook dat land uiteen zal vallen? Is de Tsjetsjeense oorlog een sluimerende voorbode van wat er aan Balkan-achtige gebeurtenissen even verderop ook kan plaatshebben? Is Poetin een zegen of de zoveelste vloek voor het land? In deze wintercursus maken we een intensieve aanzet tot duiding van dit enorme maar voor ons relatief onbekende rijk met zijn fascinerende metropolen en zijn vergeten rafelranden.

Syllabus met samenvattingen van de hoorcolleges, een overzicht van de belangrijkste data uit de geschiedenis en een literatuurlijst voor verdere studie.

Peter van Nunen (1951) volgde de opleiding tolk-vertaler (Russisch, Engels) te Antwerpen en studeerde Theaterwetenschappen, Slavistiek en Germanistiek te Leipzig. Promoveerde bij Tindemans over de Russische theaterregisseur Meyerhold. Docent aan diverse opleidingen tolk-vertaler; oprichter van het Nederlandsse Cultuurcentrum te Moskou en geeft leiding aan het MNM-Ruslandcentrum te Maastricht. Geeft voordrachten en verzorgt lezingen over geschiedenis, kunst en literatuur van Rusland en de voormalige Sovjetstaten (waaronder Resten van een wereldrijk en Armenië, de jongere zus van Judea).

Dr. Peter van Nunen

ZICHT OP RUSLAND

Literatuur

Inhoud

Page 19: Brochure voorjaar 2013

19

Programma

W05

WOENSDAG 23 JANUARI09.30 – 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee09.45 – 11.00 uur Blok 1: Bloei en ondergang van de eerste Russische staat (Het Kievse Rusland met de hoofdsteden Kiev en Vladimir) 11.00 – 11.15 uur Koffie/thee-pauze11.15 – 12.30 uur Blok 2: Opkomst en bloei van een dorp (Het Moskovische Rusland met het Kremlin als machtscentrum)12.30 – 13.30 uur Lunchpauze13.30 – 14.15 uur Blok 3: Sint Petersburg: een westerse stad in het noorden van het oosten (Tsaar Peters poging Rusland te moderniseren) 14.15 – 14.30 uur Korte pauze14.30 – 15.15 uur Blok 4: De literatuur als politieke machtsfactor (Poesjkins ode aan de stad van Peter de Grote en Dostojevskij’s vervloeking van de man en zijn stad) 15.15 – 15.30 uur Koffie/thee-pauze15.30 – 16.30 uur Blok 5: Van icoon tot zwart vierkant (Vernieuwing en continuïteit in de Russische schilderkunst)

DONDERDAG 24 JANUARI09.30 – 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee09.45 – 11.00 uur Blok 1: Rafelranden van een voorbij wereldrijk (Geschiedenis van de Kaukasus, Tsjetsjenië en Georgië) 11.00 – 11.15 uur Koffie/thee-pauze11.15 – 12.30 uur Blok 2: Rafelranden van een voorbij wereldrijk (Geschiedenis van Armenië)12.30 – 13.30 uur Lunchpauze13.30 – 14.15 uur Blok 3: Stalin revisited (Ruim 70 jaar communisme: revolutie, onder- drukking, terreur en ondergang) 14.15 – 14.30 uur Korte pauze14.30 – 15.15 uur Blok 4: Kunst en literatuur onder Stalin (Aandacht voor onder andere Achmatova, Boelgakov en Bitov)15.15 – 15.30 uur Koffie/thee-pauze15.30 – 16.30 uur Blok 5: Poetins Rusland (Val van het communisme en pogingen een nieuwe machtsfactor te worden)16.30 uur Afsluitend drankje

Universiteit van Tilburg

€150,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje)

De docent organiseert bij voldoende belangstelling een excursie na afloop van de cursus.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 december.

Locatie

Prijs

Bijzonderheden

Page 20: Brochure voorjaar 2013

20

De vereniging Sed Vitae vrienden seniorenacademie HOVO Brabant werd in 1992 opgericht en telt ongeveer 350 leden. De vereniging ondersteunt HOVO Brabant bij activiteiten en behartigt de belangen van de cursisten. Sed Vitae beschouwt zichzelf als representant van de cursisten en is vertegenwoor-digd in het bestuur van HOVO Brabant. De vereniging is aangesloten bij de Vereniging van Landelijke Vrienden die participeert in het bestuur van HOVO Nederland, waarmee zij ook nationaal invloed kan uitoefenen op mogelijkheden van academisch onderwijs voor ouderen.

De leden van Sed Vitae zijn cursisten en /of oud-cursisten. De vereniging organiseert ook zelfstandig educatieve activiteiten voor haar leden door middel van lezingen, excursies en wandelingen. Ook ver-zorgt zij enkele malen per jaar een nieuwsbrief. Op deze wijze tracht zij sociaal contact en de onderlinge band tussen haar leden te bevorderen en geeft daarmee haar motto “Wij leren niet voor de school, maar voor het leven” inhoud.

Met de directeur van HOVO Brabant onderhoudt de vereniging intensief contact. Deze is gesteld op goede contacten met de vereniging, omdat daarmee advies, kritiek en wensen direct kunnen worden beluisterd. Ook nieuwe initiatieven op het gebied van hoger onderwijs voor ouderen kunnen vanuit de vereniging gezamenlijk worden ontwikkeld.

Vindt u de werkzaamheden en activiteiten van Sed Vitae interessant en zinvol, meldt u zich dan aan bij onze ledenadministratie.

Mw. M. Biezen Beeklaan 119 telefoon: 013-46808205032AD Tilburg e-mail: [email protected]

STICHTING STUDIEFONDS SED VITAEDoor de Stichting Studiefonds Sed Vitae kan aan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studie-kosten worden gegeven. Wie moet rondkomen van een besteedbaar inkomen onder € 1.250,00 per maand en in Noord–Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op dit fonds.

Na het overleggen aan het Studiefonds van de relevante informatie betreffende uw financiële situatie zal uw aanvraag worden beoordeeld. U krijgt hiervan telefonisch of per e-mail bericht. Het bewijs dat het cursusgeld aan HOVO Brabant is (vooruit)betaald, stuurt u aan het Studiefonds, waarna een bedrag ter hoogte van de helft van het cursusgeld aan u zal worden overgemaakt.

De verstrekte vertrouwelijke gegevens blijven slechts bekend bij het bestuur van de Stichting. Een toe-gekende bijdrage geldt alleen voor de cursus waarvoor deze is aangevraagd. Per seizoen wordt op niet meer dan één volledige cursus of twee korte cursussen een bijdrage uit het fonds verleend. Lidmaat-schap van de Vriendenvereniging Sed Vitae is niet noodzakelijk. HOE AANVRAGEN? Stuur uw volledige naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en bankrekeningnummer; de naam en het nummer van de cursus waarvoor de bijdrage gevraagd wordt; en bewijsstukken van uw netto maandinkomen (b.v. copie aanslag IB) naar:

STICHTING STUDIEFONDS SED VITAEMw. W. Breedveld Liefkenshoekstraat 11 telefoon: 013 – 57102255045XC Tilburg e-mail: [email protected]

Page 21: Brochure voorjaar 2013
Page 22: Brochure voorjaar 2013

22

LEERGANGEN

Een leergang is een samenhangend geheel van cursussen die over verschillende semesters heen gegeven worden. Zo’n leergang verbindt het positieve van het vrij kunnen kiezen uit een groot aanbod met de behoefte aan verdieping en samenhang op één thema. Over het algemeen wordt een leergang ontwik-keld door één docent en worden de cursussen steeds in dezelfde lesplaats aangeboden. Voor iedere leergang geldt dat de aangeboden cursussen ook afzonderlijk kunnen worden gevolgd. U kunt dus op ieder moment instappen in de leergang van uw keuze.

Een uitgebreidere omschrijving van de inhoud en opbouw van iedere leergang kunt u vinden op: www.hovobrabant.nl

LET OP! TIJDELIJKE VOORRANG BIJ INSCHRIJVINGDoor de soms grote belangstelling komt het voor dat een cursus snel vol raakt en we de inschrijving moeten stoppen. Deelnemers die in het voorafgaande seizoen aan een cursus uit de leergang heb-ben meegedaan krijgen tot 20 november voorrang op nieuwe deelnemers, zodat ze hun leergang zeker kunnen voortzetten. Voorkom teleurstelling en schrijf u tijdig in. Nieuwe deelnemers aan een leergang, krijgen na 20 november zo snel mogelijk bericht over hun plaatsing in de leergang. Op de volgende pagina’s vindt u een overzicht van leergangen en cursussen in voorjaar 2013.

KLASSIEKE OUDHEIDEen reis door de wereld van de Grieken en Romeinen is ook een reis door onze eigen cultuur. De klassieke oudheid is een feest van herkenning, soms een bron van vermaak of zelfs onbegrip, maar altijd fascinerend. We nemen uitgebreid een aantal bekende en onbekende onderwerpen van de antieke cultuur onder de loep.

Docenten Drs. Lucette Meijer - Van Gorp (1966) studeerde Klassieke Talen in Leiden met als hoofdvak Griekse taal- en letterkunde. Drs.Leo Nellissen (1961) studeerde Klassieke Talen in Nij- megen met als hoofdvak Provinciaal-Romeinse Archeologie. Cursus 01 Grieken en Romeinen

KUNSTENAARS VANAF DE 19DE EEUW TOT HEDEN In deze leergang staat de kunstenaar centraal. Per cursus worden steeds een of enkele kunstenaars uitgelicht en besproken. Uiteraard kunnen deze kunstenaars niet losgezien worden van hun tijd en culturele context. Van-daar dat deze leergang per cursus steeds ook een bepaalde periode uit de kunstgeschiedenis centraal staat.

Docent Drs. Jenneke Lambert studeerde kunstgeschiedenis in Leiden en hobo aan het conservatorium in Den Haag. Zij geeft onder meer les aan het Amerikaanse Emerson College (Well, L.) en is verbonden aan het Van Abbemuseum. Cursus 27 Kunstenaars vanaf de 19de eeuw tot heden IV

Page 23: Brochure voorjaar 2013

23

FILOSOFIEDoel is mensen in te leiden in diverse belangrijke onderdelen van de filoso-fie aan de hand van de bespreking van (teksten van) grote filosofen en hun positie onder de vraag wat deze ons nog te zeggen hebben. Kortom leren nadenken vanuit zowel een historisch als systematisch perspectief. Met be-trekking tot diverse actuele thema’s worden filosofen, stromingen en rich-tingen verkend en worden oorspronkelijke teksten gelezen. Al met al krijgt de deelnemer een groeiend inzicht in de boeiende wereld die filosofie heet…

Docent Drs. Harry Willemsen studeerde filsofie te Nijmegen, is redacteur van Woordenboek Filosofie, hoofdredacteur van tijdschrift Filosofie, Voorzitter Wijsgerige Kring Eindhoven, directeur van Centre-Erasme, een centrum voor o.a. filosofie cursussen in Zuid Frankrijk.Cursus 26 Cultuurfilosofie en Verlichting: hedendaagse erfenis en uitwerking

NEDERLANDSE ARCHITECTUURIn deze leergang worden ontwikkelingen in de Nederlandse architectuur vanuit een historisch perspectief belicht.

Docent Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus af- gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en ver- zorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. Cursus 08 Leergang Nederlandse Architectuur Deel II

CULTUURGESCHIEDENISDe multidisciplinaire leergang ‘De westerse wereld’ heeft als doel de be-langrijkste ontwikkelingen, gebeurtenissen en namen van de westerse cul-tuurgeschiedenis in kaart te brengen, vanaf 1300 tot nu. Waar mogelijk en wenselijk worden vanuit de afzonderlijke disciplines dwarsverbanden ge-legd tussen kunst, filosofie, muziek en geschiedenis, met medewerking van docenten uit verschillende disciplines.

Docenten Ko van Dun, drs. Constance van der Putten, drs. Wim Fiévez, dr. Peter van Nunen en Jan Ezendam.Cursus 17 De Westerse Wereld V

MUZIEKGESCHIEDENISDe docent wandelt met u al sprekend en luisterend door de geschiedenis van de muziek in 7 perioden: A.Middeleeuwen en eerste meerstemmigheid; B.Verdere ontwikkeling van de polyfonie en de renaissance; C. Barok; D. Klassieken; E. Romantiek; F. Moderne tijd I, en G. Moderne tijd II.

Docent Anton van Kalmthout studeerde orgel en schoolmuziek. Hij was 20 jaar hoofd van de muziekafdeling van het instituut voor kunstzinnige vorming “De Nieuwe Veste” in Breda. Hij heeft een ruime carrière als organist achter de rug en is thans organist in de abdij de Achelse Kluis. Cursus 25 Muziekgeschiedenis blok F

Page 24: Brochure voorjaar 2013

24

ARCHITECTUURIn deze leergang worden ontwikkelingen in de architectuur vanuit een his-torisch perspectief belicht. Naast culturele invloeden vanuit de overige kun-sten in een bepaalde periode spelen in de architectuur ook (her)ontdekte technieken en nieuwe materialen een rol. Dit maakt een reis door de archi-tectuurgeschiedenis een rijke en boeiende aangelegenheid.

Docent Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afge- studeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en ver zorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. Cursus 05 Leergang Architectuur deel III

INTERNATIONALE POLITIEKPeriodiek wordt een cursus aangeboden over recente ontwikkelingen in de internationale politiek bij de VN, Europa, de VS, Rusland en het Midden-Oosten, waarbij bij toerbeurt ook aandacht wordt besteed aan een wereld-deel of regio. Voorts worden cursussen gegeven over actuele kwesties in de internationale politiek en de internationale betrekkingen.

Begeleider: Jan Hijna heeft tot 1995 als officier bij de Koninklijke Marechaussee gewerkt en studeerde in het kader van zijn carrière internationaal recht, staatsrecht en strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is sinds 1996 aan HOVO Brabant verbonden en ontwerpt en begeleidt cur- sussen voor de leergang internationale politiek en voor de vakgebieden geschiedenis en rechten. Cursus 13 De Verenigde Staten van Amerika

KIJKEN NAAR KUNST EN CULTUURKunst en cultuur worden vanuit een historisch, cultureel en multidiscipli-nair perspectief benaderd en besproken, waarbij iedere bijeenkomst een bepaalde kunstenaar centraal staat. In deze leergang weet de docent op een natuurlijke en samenhangende wijze de beeldende kunst, muziek en litera-tuur in de “tijdgeest” te plaatsen, waarbij de kunstenaars ook als personen tot leven komen.

Docent Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniver- siteiten en musea. Cursussen 09 Kijken naar Kunst en Cultuur (Tilburg) 33 Kijken naar Kunst en Cultuur (Breda)

Page 25: Brochure voorjaar 2013

25

TILB

URG

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Maandagochtend10.45 - 12.30 uur

Cursusdata:28-1, 4-2, 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs:€ 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm:Hoor- en werkcollege

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Klassieke Oudheid, maar kan ook prima afzonder-lijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

In deze cursus maakt u kennis met diverse aspecten van de Griekse en Romeinse cultuur: veel verhalen, maar ook bouwkunst, beeldende kunst, literatuur, filosofie en archeologie. In latere tijden zien we al deze facetten van de klassieke wereld terug.

Cicero, Oedipus, Plato en Pompeji zijn in onze tijd geen onbekende namen. We volgen het spoor terug naar de Grieks-Romeinse wereld. In deze cursus bekijken we een aantal hoogtepunten uit de antieke cultuur. We plaatsen hen in de eigen tijd en ge-schiedenis maar zien ook dat ze geschiedenis hebben geschreven in latere tijden. De onderwerpen zijn heel divers: van bouwkunst tot poëzie en van toneel tot politiek. Maar steeds houden we de mens als maat in gedachten.

College 1: Griekse filosofie: Socrates, Plato en Aristoteles College 2: De stad Rome: antieke, christelijke en vroeg-moderne bouwwerkenCollege 3: De Perzische oorlogen, politiek, strategie en gevolgen voor latere tijden in gedichten, verhalen en beeldenCollege 4: Oedipus van Sophocles, een Griekse tragedieCollege 5: Beeldhouwkunst: het Hellenisme. Doorwerking van de klassieke oudheid en actualiteitCollege 6: PompejiCollege 7: Retoriek op zeer hoog niveau, pleidooien voor de rechtbank van Lysias en CiceroCollege 8: Enkele verhalen uit Ovidius’ MetamorphosenCollege 9: Vergilius, de grootste dichter van de RomeinenCollege 10: Nijmegen en de Romeinen in Nederland

Bij voldoende belangstelling organiseren de docenten na afloop van de cursus een ex-cursie naar Nijmegen in aansluiting op college 10. Informatie volgt tijdens de cursus.

Literatuur: Tijdens de cursus wordt gebruik gemaakt van een syllabus en wijzen de docenten u op interessante boeken en websites.

Drs. Lucette Meijer - van Gorp (1966) heeft Klassieke Talen in Leiden gestudeerd met als hoofdvak Griekse taal- en letterkunde. Zij heeft Grieks, Latijn en Klassieke Culturele Vorming (KCV) gedoceerd aan leerlingen in de leeftijd van 12 t/m 18, maar ook heeft zij cursussen over de Griekse en Latijnse taal, literatuur en cultuur ontwik-keld en gegeven aan volwassenen. In 1999 was zij mede-oprichter van de afdeling Tilburg van het Nederlands Klassiek Verbond.

Drs. Leo Nellissen (1961) heeft Klassieke Talen met als hoofdvak Provinciaal-Ro-meinse Archeologie gestudeerd in Nijmegen. Hij heeft bijna 20 jaar gewerkt als docent Latijn, Klassieke Culturele Vorming en Grieks op verschillende middelbare scholen. Naast het lesgeven heeft hij excursies georganiseerd, het vak KCV mee ontwikkeld, computerprogramma’s bedacht, mentoraten bekleed en plezier op Romereizen gehad. Ook publiceert hij vertalingen van zeventiende-eeuwse Latijnse teksten.

GRIEKEN EN ROMEINEN

Kunst- en cultuur(geschiedenis)01 Drs. Leo NellissenDrs. Lucette Meijer - van Gorp

Page 26: Brochure voorjaar 2013

26

TILBURG

Prof. dr. Kees Brunia behaalde zijn artsexamen (1959) en doctoraal experimen-tele psychologie (1962) aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Specialisatie tot zenuwarts volgde aan de Radboud Universiteit Nijmegen (1959-1964). Hij was werkzaam als docent fysiologie aan de RUU van 1959 tot 1972 en als zenuwarts aan de dr. Hans Bergerkliniek in Breda sinds 1964. Hij promoveerde in 1971 aan RUU en is hoogle-raar Fysiologische Psychologie Tilburg sinds 1972. Sinds zijn emeritaat (1997) is hij als wetenschappelijk medewerker werkzaam op de afdeling neurologie van het AMC.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Maandagmiddag 12.45 – 14.30 uur

Cursusdata:28-1, 4-2, 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs:€ 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm:Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

DE BAAS IN JE BREIN

Mens en maatschappij02 Prof. Kees Brunia

Als ik u vraag zo snel mogelijk op een knop te drukken als een lampje gaat branden, is uw reactietijd na enige oefening ongeveer 220 milliseconden. Vraag ik u daarna het een klein beetje langzamer te doen, dan kunt u dat niet. U komt ongeveer uit op de dubbele tijd. Als je bewust wilt ingrijpen in je gedrag, gaat er iets mis. Een reactie- tijd meten, betekent in ieder geval je bezig houden met waarneming en beweging. In de visuele waarneming komen Illusies voor: je ziet iets anders dan met de werke-lijkheid overeenkomt. Illusies horen tot het domein van het bewustzijn. De docent laat u voorbeelden laten zien van visuele illusies waar niemand tegen bestand is, ter-wijl we er toch adequaat op kunnen reageren. Het bewustzijn is de boosdoener. De handeling – het gedrag – blijkt goed te zijn aangepast aan de omgeving. Er zit een gat tussen wat u bewust ziet, denkt of zegt en uw feitelijke gedrag. Dit is een goedaardige schizofrenie, een goedaardige splitsing van ons brein. Gedrag is georganiseerde motoriek. De controle van de motoriek gebeurt vanuit ons brein. Sommige delen van de motorische cortex lijken helemaal gestuurd te worden door prikkels uit de omgeving, terwijl andere juist meer met ons IK, ons ZELF te maken lijken te hebben. Maar wie stuurt ons gedrag als dat IK vaak een onbetrouwbare perschef blijkt te zijn? Die vraag wordt deels beantwoord door onderzoek van patiënten bij wie de twee helften van hun brein (de hemisferen) zijn losgekoppeld ter bestrijding van hun epilepsie. Het blijkt dat de linker hersenhelft, waar de spraak is ‘gelocaliseerd’, van halve informatie een heel, maar onbetrouwbaar verhaal maakt. De linker hemisfeer is een kletsmajoor. Het gaat in dit geval om meer dan een relatief simpele visuele illusie. Hier is het beeld van de autonome mens aan de orde, de mens die zelf zijn gedrag bepaalt. Ook dat zou wel eens een illusie kunnen zijn. Hetzelfde geldt natuur-lijk voor de vrije wil.

Is er een instantie in ons brein aan te wijzen, die we echt de baas in ons brein kunnen noemen? We zullen zien.

Literatuur:De colleges omvatten powerpoint-presentaties, deze worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Page 27: Brochure voorjaar 2013

27

TILB

URG

Dr. Pouwel Slurink, filosoof. Docent bij het Instituut voor Filosofie; voormalig do-cent wetenschapsfilosofie in Leiden,Wageningen,Radboud universiteit en HOVO.Prof. dr. emeritus Jacob Klapwijk, voormalig hoogleraar VU Amsterdam. The-ma’s cultuur, cultuurgeschiedenis en historische ontwikkelingen. Prof. dr. Johan De Tavernier. Chair Theologische Ethiek/Theological Ethics. Uni-versiteit Leuven, faculteit Theologie en Religiewetenschappen. Prof. dr. Erik Borgman. Hoogleraar Tilburg School of Humanities. Department of Culture Studies.

Het neodarwinisme is een van de belangrijkste wetenschappelijke omwentelingen van de moderne tijd. Maar het bereik van die theorie blijft niet beperkt tot de bio-logie. Ook andere wetenschappen zoals de geneeskunde, neurologie, gerontologie, de taalkunde, en menswetenschappen e.a. ontlenen nieuwe inzichten aan deze we-tenschappelijke vernieuwing. De ondersteunende bewijsvoering is indrukwekkend en houdt ook onderzoekers in de paleontologie, de taxonomie, de genetica en de moleculaire biologie nog lange tijd bezig. De verklaringen die vanuit al die vakgebie-den bekendheid krijgen bij het grote publiek worden gewoonlijk probleemloos geac-cepteerd. Maar de wind waait uit een heel andere hoek wanneer ook de domeinen van de moraal, van zin en betekenis en de religie opgeëist worden. Dan ontstaat er twijfel, ongeloof en soms felle tegenstand. In deze cursus wordt deze controverse door filosofen en theologen onderzocht. In de eerste vier colleges gaat het om de stand van zaken van de evolutieleer vanuit een na-turalistisch perspectief en vervolgens naar de wijze waarop die leer ontvangen wordt. Subthema’s zijn de veranderde opvatting over doelgerichtheid in de loop van de tijd, de tegenstelling tussen natuur en cultuur, tussen dier en mens, de oorsprong van de moraal in het evolutionaire perspectief en het waarom van de religie. Deze colleges worden gegeven door dr. Pouwel Slurink, filosoof. In vier vervolgcolleges gaat de aandacht uit naar emergentie als verklaringscontext voor het ontstaan van de mens en op de positie die religie in dit verband inneemt. De docent is prof.em. Jacob Klapwijk, filosoof en theoloog. In een derde deel, één college, wordt de aandacht gevestigd op het recentelijk verhevigd debat omtrent de relatie tussen het geloof en de natuurwetenschappen en perspectieven hieromtrent in de wetenschap, religie en ethiek. Dit college vormt een introductie op de afsluiten-de colleges. De docent is prof. Johan De Tavernier, theoloog. In twee afsluitende colleges is het thema het tekort van de wetenschap om de ervaren werkelijkheid te duiden en de veranderende en paradoxale positionering van de religie versus de we-tenschap in de samenleving. De docent is prof. Erik Borgman, theoloog.

Literatuur:De colleges omvatten powerpoint-presentaties en tekstuittreksels. Deze worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld. Aanbevolen boek: Jacob Klapwijk, Heeft de evolutie een doel? Over Schepping en Emergente Evolutie; uitgeverij KOK 2009, ISBN 9789043516563 of in vertaling: Purpose in the Living World? Creation and Emergent Evolution; Cambridge: Cambridge University Press, 2009.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Maandagmiddag12.45 - 14.30 uur

Cursusdata: 28-1, 4-2, 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 8-4, 15-4 en 22-4 (29-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 231,- (11 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

DE MYTHE VAN DE TEGENSTELLING

Multidisciplinair03 Diverse docenten

Mendel

Page 28: Brochure voorjaar 2013

28

TILBURG

De onderzoekers van TRANZO staan met één been in de wetenschap en één been in de dagelijkse praktijk van de zorg en kunnen u een gedegen en realistisch beeld schetsen van de stand van zaken in hun vakgebied. Een unieke kans om met experts van gedachten te wisselen over dit zo belangrijke maatschappelijk domein.

In samenwerking met TRANZO (Wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn) aan de universiteit van Tilburg zal in deze cursus een actuele stand van zaken wor-den geschetst van de ontwikkelingen, thema’s en dilemma’s in uiteenlopende ter-reinen binnen de zorg in Nederland.

Velen maken zich grote zorgen om de toekomst van ons zorgstelsel: Blijft de noodza-kelijke zorg voor iedereen bereikbaar? Zal er genoeg goed opgeleid personeel zijn? Zal de zorg over 5 of 10 jaar nog betaalbaar zijn? Welke medisch-ethische keuzes gaan er gemaakt worden als er (verder) bezuinigd moet worden? Kan de zorg beter zonder dat die veel duurder wordt? Wat kunnen of moeten we zelf doen voor mensen in onze (directe) omgeving die zorg nodig hebben? Hoe blijf je zo veel mogelijk uit de zorg?

Deze cursus bestaat uit een serie lezingen door verschillende gastdocenten, allen verbonden aan Tranzo. Het programma ziet er als volgt uit:

College 1: Prof.dr. Henk Garretsen (directeur Tranzo): Introductie Tranzo, “evidence based” werken in de zorg, snijvlak praktijk en wetenschapCollege 2: Dr. Katrien Luijkx: Zorg aan ouderen College 3: Prof.dr. Petri Embregts: Zorg en behandeling voor mensen met een ver- standelijke beperkingCollege 4: Prof.dr. Chijs van Nieuwenhuizen: Behandeling van kinderen en jon- geren met complexe psychiatrische problematiekCollege 5: Prof. dr. Diana Delnoij: Kwaliteit van huisartsen- en ziekenhuiszorg vanuit ‘klant’perspectiefCollege 6: Dr. Deirdre Beneken Genaamd Kolmer: Kenmerkend voor mantelzorg is de sociale relatie en de daarbij horende sociale omgang. Welke drijfveren komen tot uiting in die sociale omgang en hoe verlopen de dialogen? College 7: Prof. dr. Ien van de Goor: Voorkomen is beter dan genezen: preventie in de zorgCollege 8: Prof.dr. Johan Polder: Economische aspecten van gezondheid en zorg. Blijft de zorg betaalbaar en toegankelijk?

Literatuur:De docenten stellen hun presentaties beschikbaar via www.hovobrabant.nl met daarin verwijzingen naar actuele publicaties.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Maandagmiddag 14.45 – 16.30 uur

Cursusdata: 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Lezingenserie met mogelijkheid tot vragen en discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

HOE (ON)GEZOND IS ONZE GEZONDHEIDSZORG?

Mens en maatschappij04 Diverse docenten

Page 29: Brochure voorjaar 2013

29

TILB

URG

Middeleeuwen

05

Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijks-universiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

In de derde serie van de leergang architectuur zal de ontwikkeling van de bouwkunst van de vroeg-christelijke periode tot en met de Middeleeuwen worden gevolgd. Met het Edict van Milaan in het jaar 313 garandeerde de Romeinse keizer Constantijn de Christenen een volledige vrijheid van godsdienst. Dit betekende een enorme impuls voor de bouw van katholieke kerken.

De ineenstorting van het Romeinse Rijk leidde tot een vrijwel uitsluitend kerkelijke bouwkunst van basilica’s en centraalbouwwerken. In de pre-karolingische tijd werd er al snel druk geëxperimenteerd met de meest uiteenlopende plattegronden. Karel de Grote maakte aanspraak op de erfenis van het West-Romeinse keizerrijk en de Karolingische bouwmeesters oriënteerden zich op de vroeg-christelijke/romeinse architectuur. Aan de eenvoudige opzet van de eerste christelijke basilica’s werden allerlei elementen toegevoegd vanuit de behoefte aan meer altaren. Het westwerk is een vondst van de karolingische bouwmeesters.

Vanuit Nedersaksen, de bakerman van de Ottonse koningen, kwam omstreeks het jaar 1000 een impuls voor de bouwkunst, waarin de Karolingische vernieuwingen waren opgenomen en die bepalend werd voor de romaanse vormentaal. De basilica werd ruimer van opzet en de westelijke en oostelijke bouwdelen werden beter aan elkaar gerelateerd.

De belangrijkste opgave van de romaanse bouwmeesters was de overwelving van het schip in de kerk. Doordat de plattegronden een steeds ingewikkelder patroon ver-toonden, werden met behulp van gewelf en muurgeleding de ruimtelijke eenheden binnen een gebouw visueel van elkaar gescheiden. Aan de buitenzijde kwamen de torens aan de westkant en op de viering verder tot ontwikkeling.

Gedurende de gotiek werden nieuwe ideeën over de vormgeving en de betekenis van de kathedraal ontwikkeld. De steeds hogere muren en de opgaande lijnen van gelede elementen wijzen op een vormgeving die wil getuigen van een nieuwe vroomheid van het volk en de extatische Godsbeleving van de mystiek. Met de groeiende macht van de burgerij werd de kathedraal het kenteken van de stad en de plaats waar de gilden hun pas verworven macht konden demonstreren door middel van talrijke de-coraties en privékapellen.

Literatuur: Reader.

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Drs. Joris van Sleeuwen

LEERGANG ARCHITECTUUR DEEL III

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Dinsdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Cursusdata: 29-1, 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Architectuur, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Page 30: Brochure voorjaar 2013

30

TILBURG

De invloedrijke Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum gaat in haar hoofdwerk “De Breekbaarheid van het goede” in op de vraag hoe de filosofie zich kan verhouden tot de tragische dimensie in het menselijk bestaan. Zij doet dit door de belangrijkste werken van Plato en Aristoteles te confronteren met de grote tragedies van Aeschy-los en Sofokles. Daarbij bespreekt zij een aantal dialogen van Plato (onder meer de Staat, de Phaedo en het Symposium) en de Ethica Nicomacheia van Aristoteles. In al deze teksten wordt door de filosofen een zoektocht ondernomen naar het goede en gelukkige leven, waar de tragiek lijkt te worden uitgebannen. Het tragische lijkt zo iets te zijn wat door de mens overwonnen kan worden.

Een dergelijke gedachte kan men ook terugvinden in de ethiek van de Stoa, een an-dere belangrijke filosofische school uit de Oudheid, waarop Nussbaum in haar latere werk ingaat. Maar is deze pretentie van de filosofen wel gerechtvaardigd? Zijn het niet veeleer de grote Griekse tragedieschrijvers, zoals Aeschylos, Sofokles en Euripi-des, die ons een realistischer beeld schetsen van het menselijk leven? Zet hun con-frontatie van dit menselijk leven met een machtig en in laatste instantie onbeheers-baar lot niet elk streven van de mens naar geluk tussen haakjes als iets voorlopigs en wezenlijk kwetsbaars?

Deze en soortgelijke vragen behandelt Nussbaum op een genuanceerde en indrin-gende wijze in haar magistrale hoofdwerk. Daarbij schenkt zij veel aandacht aan de wederzijdse rol van menselijke gevoelens en het verstand in intermenselijke verhou-dingen, zoals deze in de Griekse tragedies naar voren komt, maar ook hoe deze rol besproken wordt door Plato en Aristoteles in hun voornaamste werken.

Zij geeft in haar boek ook beschouwingen over wezenlijke verschillen tussen filoso-fische teksten die primair redenerend van aard zijn en literaire werken als de trage-dies die primair verhalend zijn. Worden door beide soorten teksten niet wezenlijk verschillende dimensies van het menselijk bestaan uitgedrukt? Met andere woorden: hoe verhoudt zich een filosofische tekst tot een literaire tekst? Ook op deze vraag zal in de cursus worden ingegaan.

Literatuur: Martha Nussbaum, De Breekbaarheid van het goede, Ambo, Amsterdam, 2012, ISBN 978 90 263 2525 0

Dr. Paul Juffermans is arts-filosoof. Na 15 jaar werkzaam te zijn geweest in de ge-zondheidszorg, studeerde hij filosofie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen, met als specialisatie godsdienstfilosofie. In april 2003 promoveerde hij op de godsdienst-filosofie van Spinoza. Momenteel verzorgt hij cursussen over ethisch-wijsgerige on-derwerpen in het algemeen en de godsdienstfilosofie van Spinoza in het bijzonder.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Dinsdagochtend10.45 - 12.30 uur

Cursusdata: 29-1, 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm:Hoorcollege

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

DE BREEKBAARHEID VAN HET GOEDE

06 Filosofie Dr. Paul Juffermans

Martha Nussbaum

Page 31: Brochure voorjaar 2013

31

TILB

URG

Dr. Miriam van Reijen is filosoof en socioloog. Zij was jarenlang wetenschappelijk medewerker filosofie aan de Universiteit Nijmegen en tot voor kort docent filosofie en ethiek aan de Academie voor Sociale Studies van Avans Hogeschool, Breda.

Spinoza schreef zijn “Korte verhandeling over God, de mens en zijn geluk” op ver-zoek van zijn vrienden, zodat zij zijn redeneringen beter konden bestuderen. In hun enthousiasme vertaalden enkelen van hen Spinoza’s Latijnse tekst naar het Neder-lands. Het Latijnse manuscript is verloren gegaan, maar die zeventiende-eeuwse Nederlandse vertaling is in de negentiende eeuw teruggevonden.

De Korte verhandeling over God, de mens en zijn geluk uit circa 1660 is waarschijn-lijk Spinoza’s eerste geschrift. Het kan worden gezien als een eerste poging om zijn visie op God, de mens en zijn geluk op papier te zetten, maar van publicatie zag hij af. Zijn gedachten evolueerden zo, dat hij besloot opnieuw te beginnen. Zodoende ontstond zijn hoofdwerk Ethica en bleef de Korte verhandeling onvoltooid.

Toch komen alle thema’s uit de latere Ethica erin aan de orde en deze zullen in de cursus achtereenvolgens worden behandeld en aan de hand van Spinoza’s eigen tekst worden besproken: dat god is en wat god is, wat goed en kwaad is, over waan, geloof en weten, hoe de passies uit de waan ontstaan, wroeging en berouw, wil en begeerte, over ware kennis en ware vrijheid, en tenslotte over ons geluk.

In de cursus wordt elke bijeenkomst een deel ingeleid en fragmenten daaruit gele-zen en besproken: dat god is en wat god is, wat goed en kwaad is, over waan, geloof en weten, hoe de hartstochten uit de waan ontstaan, over wroeging en berouw, over wil en begeerte, over ons geluk en over de ware vrijheid.

Zo biedt de Korte verhandeling een aantrekkelijke kennismaking met de tijdloze filosofie van Spinoza. Deze omvat alles, en helpt ons ook nadenken over heden-daagse vragen en kwesties met betrekking tot religie, kennis, hartstochten, vrijheid, macht, vrije wil, politiek en uiteindelijk ....geluk.

Literatuur:Verplicht: Spinoza. Korte verhandeling over God, de mens en zijn geluk. Hertaald en van aantekeningen voorzien door Jan Knol. Wereldsbibliotheek, Amsterdam, 2011, ISBN 978 90 284 2395 4

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Dinsdagmiddag 12.45 – 14.30 uur

Cursusdata: 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4, 9-4 en 16-4 (23-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met tekstlezing, mo-gelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

SPINOZA’S KORTE VERHANDELING: OVER GOD, DE MENS EN ZIJN GELUK.

Dr. Miriam van ReijenFilosofie07

Page 32: Brochure voorjaar 2013

32

TILBURG

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Dinsdagmiddag 14.45 – 16.30 uur

Cursusdata: 29-1, 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Het begin van de 16e eeuw wordt aangeduid als het begin van de nieuwe tijd. Een aantal specifieke eigenaardigheden geven de scheidslijn aan met de Middeleeuwen. Het gaat hierbij om een verschuiving in de groep van opdrachtgevers en om meer aandacht voor een ander soort gebouwen dan gebruikelijk was in de Middeleeuwen. De internationale contacten van de adel met o.a. Italië en het groeiende belang van de welvarende steden doen zich hier gelden. Deze veranderingen laten hun sporen na in de architectuur.

De dominantie van de kerkelijke architectuur in de Middeleeuwen raakt op de ach-tergrond en maakt plaats voor een steeds groter aantal vorstelijke residenties en bur-gerlijke gebouwen. Het paleis wordt als meest prestigieuze bouwopgave beschouwd en heeft daarom invloed op alle andere gebouwentypen. In de steden nemen gebou-wen met een specifieke functie de plaats in van de middeleeuwse “multifunctionele hallen”. Deze nieuwe typen leiden overigens niet tot een nieuwe vormgeving: de stijl van de adellijke verblijven is steeds het voorbeeld.

Een nieuw element is de grote aandacht voor de architectuurtheorie. Uit Italië ko-men architectuurtraktaten overwaaien naar de Nederlanden. In deze boeken wordt het ideaalbeeld geschetst van een architectuur op klassieke snit. De bijdrage van kunstenaars, die afkomstig zijn van buiten het bouwvak, stuurt de vormgeving ver-der in de richting van de klassieke oudheid. De leidende rol van deze kunstenaars verandert de organisatie van het hele bouwbedrijf. De middeleeuwse, strak georga-niseerde bouwloodsen verliezen hun toonaangevende positie aan de eigen stedelijke bouwbedrijven en particuliere aannemers.

De bovengenoemde vernieuwingen in de wereld van de architectuur worden in chro-nologische volgorde besproken:• Vroegerenaissance(1525-1565)• Maniërisme(1565-1630)• Classicisme(1630-1700)• Lodewijkstijlen(1700-1810)

Literatuur:Reader.

Renaissance en Barok

LEERGANG NEDERLANDSE ARCHITECTUUR

Kunst- en cultuur(geschiedenis)08 Drs. Joris van Sleeuwen

Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijks-universiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

Page 33: Brochure voorjaar 2013

33

TILB

URG

Duitsland, de Nederlanden en Vlaanderen In de 16e eeuw werd in Vlaanderen, de Nederlanden en Duitsland wederom een nieuw tijdperk ingeluid. De noordelijke kunstenaars werden beïnvloed door de grote vernieuwingen in Italië. De Duitsers Lucas Cranach, Albrecht Dürer en Hans Holbein waren typische vertegenwoordi-gers van de Noordelijke Renaissance. Dürer en Holbein verkeerden in kringen van humanistische geleerden en waren internationaal georiënteerd. In de Nederlanden, Vlaanderen en Duitsland speelde ook de invloed van het Habsburgse Huis een grote rol. Hiervan zijn de prachtige wandtapijten Los Honoros in opdracht gemaakt voor keizer Karel V een voorbeeld. Ook zal in Vlaanderen de landschapschilderkunst één van de kenmerkende genres worden. Met de komst van Patinir en Bruegel zien we de natuur in al haar grootsheid weergegeven. Met name het humanisme kende in het noorden een grote bloei. Erasmus speelde daar een hoofdrol in, evenals een aantal kritische wetenschappers en uitgevers, zoals Lipsius en de drukker Plantijn.Frankrijk De renaissance in Frankrijk werd gedomineerd door het mecenaat van François I, die Italiaanse kunstenaars aan zijn hof uitnodigde, waaronder Leonardo da Vinci, Rosso Fiorentino en Francesco Primaticcio. Vanuit het Franse hof ontwik-kelde zich de zogenaamde school van Fontainebleau. In Chambord bouwde François I een prachtig voorbeeld van een renaissance kasteel. Engeland De Engelse renaissance wordt ook wel ‘Het tijdperk van Shakespeare’ ge-noemd. Het is het tijdperk van Elizabeth I. Andere belangrijke figuren uit deze pe-riode zijn onder andere Thomas Moore en Christopher Marlowe. Ook ontstond in Engeland het renaissancetheater, er ontwikkelden zich toneelgezelschappen, met de eerste ‘steracteurs’.Spanje De renaissance in Spanje is nauw verbonden met de geschiedenis van de monarchie. De katholieke vorsten streefden naar eenwording van de staat. Beroemd is het fascinerende Escorial dat werd gebouwd in opdracht van Filips II. Kunstenaars die veel werken maakten voor een aantal vorsten zijn onder andere Jeroen Bosch en El Greco. De roman Don Quichote van Cervantes geldt als een van de grote werken van de wereldliteratuur.Praag Rudolf van Habsburg was keizer van het Heilig Roomse Rijk en riep Praag uit tot hoofdstad. De stad kende onder zijn bewind een korte maar indrukwekkende bloeiperiode. Rudolf interesseerde zich voor zeer veel zaken en met name kunst. Aan zijn hof waren vele kunstenaars verbonden, zoals Adriaan de Vries, Giuseppe Arcimboldo, Bartholomeus Spranger en Hans Vredeman de Vries.

U maakt in deze cursus kennis met de architectuur, schilder- en beeldhouwkunst, literatuur en muziek, maar ook met de pracht en praal van het hofleven, de politieke en maatschappelijke achtergronden.

Literatuur:De docent deelt per college samenvattingen uit.

Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ont-wikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniver-siteiten en musea.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Woensdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Cursusdata: 30-1, 6-2, 20-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3, 27-3, 10-4 en 17-4 (24-4 reservedatum in-haalcollege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met beperkte inter-actie.

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kijken naar Kunst en Cultuur in Tilburg, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

KIJKEN NAAR KUNST EN CULTUUR

09 Kunst- en cultuur(geschiedenis) Jana Waarts

Europese Renaissance

Page 34: Brochure voorjaar 2013

34

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Woensdagmiddag 12.45 – 14.30 uur

Cursusdata: 20-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3 en 27-3 (3-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

Aan de hand van drie thema’s zal in deze cursus de ‘boodschap’ van leven en werk van Vincent van Gogh worden gepresenteerd en verbeeld. ‘Droefheid en blijdschap’ Het thema van blijdschap en droefheid kenmerkt zijn hele leven én werk. Hij die ‘de universiteit van droefenis’ doorlopen heeft, wil zelf heel concreet ook de nood van anderen lenigen (in de Borinage, Den Haag en Parijs). Zelfs in de dood schuilt voor hem geen droefheid.

‘Duisternis en Licht’ De thematiek van clair-obscur speelt in zijn leven en werk als kunsthandelaar, evan-gelist, én schilder (van het gele (!) licht) een beheersende rol: ‘t licht en duisternis in het leven van mijnwerkers, de donkere nachten worden verlicht door het licht van de sterren. Literatuur is bron van licht, vol van werkelijkheid en doet licht schijnen in deze moderne tijd. Daarbij leest en duidt Vincent ‘het grote boek van de natuur’. De vier seizoenen doen denken aan de vier evangelisten uit het Nieuwe Testament (Mattheüs, Marcus, Lucas, Johannes), die hem spreken van een werkelijkheid bóven de werkelijkheid; ‘het iets daarboven’ en ‘de straal van boven’.

De kunst van het leven Vincent is zich van zijn opdracht en taak als mens en kunstenaar bewust. Hij heeft weet van eenzaamheid, angst en wanhoop, tot zelfmoordneigingen toe. Toch ziet hij zichzelf voor geloof, niet berusting, in de wieg gelegd. De mens legt zijn levens-weg af, door stormen en gevaren, ter land en ter zee, waar ‘de sterre der zee’ (de Madonna), de mens bijstaat en bij-licht. Zélf kunstenaar als geen ander, verstaat hij de kunst van het leven die ook de kunst van het sterven is. Christus, die hij subliem noemt, blijft voor hem de grootste kunstenaar, omdat hij in menselijk vlees werkt. Vincent ziet in predikanten, dominee-dichters, schilders, schrijvers en andere kun-stenaars belangrijke geestverwanten en bondgenoten, die een eigen weg door het leven trachten te vinden, te wijzen en ook daadwerkelijk gaan. Hij is in gesprek met en wordt geïnspireerd door zijn ‘mede-pelgrims’ op die weg van het vanwaar en waarheen in het leven.

Literatuur:Anton Wessels, Het Evangelie volgens Vincent van Gogh, (Ten Have) Kampen 2009. Het is mogelijk de literatuur de eerste bijeenkomst bij de docent aan te schaffen.

Prof. dr. Anton Wessels was van 1978 tot 2002 hoogleraar aan de Theologische Faculteit van de Vrije Universiteit van Amsterdam met als vakgebied godsdienstwe-tenschap in het bijzonder de Islam. Hij werkte vóór die tijd jarenlang in Egypte (Caïro 1965, 1966, 1968, 1969) en Libanon (Beirut 1971 - 1978). Hij publiceerde op het gebied van de verhouding tussen Islam en Christendom en de verhouding tussen Evangelie en cultuur. www.antonwessels.blogspot.com.

VINCENT VAN GOGH EN DE KUNST VAN HET LEVEN

10 Multidisciplinair Prof. Anton Wessels

TILBURG

Page 35: Brochure voorjaar 2013

35

TILB

URG

Europa is een caleidoscoop van volkeren en culturen. Dat heeft geleid tot de vor-ming van nationale staten, waarbij het opvalt dat elk land zijn ups en downs heeft gekend. Vrijwel elke Europese staat had ooit een eigen ‘gouden eeuw’ en vrijwel al-lemaal maakten ze ervoor of erna een periode van vernedering en mislukking door.Europese landen zijn dus lotgenoten. Ze delen heel veel van hun geschiedenis met elkaar en dat leidde uiteindelijk tot denkbeelden over een verenigd Europa. Maar is dat wel wenselijk? Is het niet veel belangrijker dat juist het eigen karakter van de verschillende landen bewaard kan blijven?Door de geschiedenis van de Europese landen in hun samenhang te bekijken, wordt een antwoord op deze vragen gezocht. Met de oudheid als uitgangspunt wordt gekeken waar de diverse Europese bevolkingsgroepen vandaan kwamen, waar ze zich vestigden en wat de sleutelmomenten waren in de vorming van hun nationale staten. Daarbij wordt ook gekeken naar volkeren die geen eigen land hebben kunnen creëren.Stapsgewijs wordt duidelijk hoe de samenleving in Europa vorm kreeg en wat daar- van de belangrijkste kenmerken zijn op bijvoorbeeld sociaal, politiek en economisch gebied. Neem de Duitse Reformatie, dat was niet alleen een kerkelijke aangelegen-heid, maar ook een politieke zaak van de protestantse vorsten die de positie van de keizer aanging en dus veel verder reikte dan alleen de theologie. Zo worden in twee semesters de belangrijkste Europese landen onder de loep geno-men. Uiteindelijk komt dan de belangrijkste vraag aan de orde: In hoeverre hebben de Europeanen doelgericht vormgegeven aan een Europese cultuur of kunnen we Europa beter beschouwen als een toevallig samenraapsel van volkeren en culturen?

In deze vervolgcursus staan Midden- en Oost-Europa centraal. Per college staat een land of regio centraal, aan de orde komen: 1 Griekenland / 2 Turkije / 3 Rusland / 4 Polen en de Baltische staten / 5 Oostenrijk en Hongarije / 6 Tsjechië en Slowakije / 7 Balkan / 8 Volkeren van de ‘vierde wereld’ (Basken, Sami, Inuit, Sorben etc.) / 9 De Europese Unie en 10 Overzicht: Is Europa een ‘grand design’?

Literatuur:Aanbevolen: Eugen Rosenstock-Huessy, De grote revoluties, autobiografie van de wes-terse mens, Nederlandse vertaling Feico Houweling, Skandalon, Vught, 2004, Tweede druk, ISBN 978-90-76564-36-4.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Woensdagmiddag 14.45 – 16.30 uur

Cursusdata: 31-1, 6-2, 20-2, 6-3, 13-3, 20-3, 27-3, 3-4, 10-4 en 17-4 (24-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/ discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

EUROPESE GESCHIEDENIS (II)

Geschiedenis11 Drs. Feico Houweling

Revolutionaire vernieuwingen in de kunst van de 15de eeuw

Drs. Feico Houweling studeerde in 1987 af aan de Rijksuniversiteit Groningen na een gecombineerde studie Eigentijdse geschiedenis en Scandinavistiek. Hij is ver-bonden als docent geschiedenis aan diverse HOVO-instellingen en is daarnaast on-der meer werkzaam als schrijver en verteller. (www.feicohouweling.nl)

Page 36: Brochure voorjaar 2013

36

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Donderdagochtend10:45 - 12:30 uur

Cursusdata: 14-3, 28-3, 4-4 en 11-4 (25-4 reservedatum inhaalcollege)en theaterbezoek op 19-3 en 17-4

Prijs: € 161,- (4 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)en kaartjes voor de genoemde voorstellingen bij Theaters Tilburg

Werkvorm: Theatercollege

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Als een heuse toneelkijker zoomt deze cursus in op het fenomeen toneel. Het haalt de wereld van de voorstelling dichterbij en laat u daar op een andere manier naar kijken. De focus van de cursus ligt op eigentijds toegankelijk toneel en plaatst dit in historisch cultureel perspectief. De cursus kent twee onderdelen: ‘Toneel in historisch cultureel perspectief ‘ en ‘Kennismaking met eigentijds toegankelijk toneel’. In totaal zijn er vier cursusbij-eenkomsten en twee voorstellingen.

Toneel in historisch cultureel perspectiefIn vogelvlucht maakt u in een drietal colleges kennis met de geschiedenis van het theater. Van het theater uit de klassieke oudheid en de donkere middeleeuwen via renaissance, verlichting en romantiek naar het moderne toneel van de 20e en 21e eeuw. Iedere periode kent een eigen toneelvorm waarin de inrichting van de speel-plek, de opbouw van stukken en de stijl van acteren verschilt. De docent die neer-landica is en theaterregisseur laat als illustratie ook korte theaterfragmenten horen.

Kennismaking met eigentijds toegankelijk toneelIn dit onderdeel van het programma bezoekt u twee eigentijdse toneelvoorstellingen. Allereerst op 19 maart: “To be or not to be” van Het Zuidelijk Toneel. Een groots theaterspektakel met bekende Nederlanders in de hoofdrol zoals: Ellen ten Damme, Raoul Heertje, Han Römer, Frank Lammers e.a. Bij de titel denkt men aan Shakespeare’s bekende theaterstuk maar dit is andere koek. Zijn of niet zijn slaat hier op de oorlog in 1939 als leden van een theatergroep de kans krijgen helden te worden. Maar zijn ze de verzetsheld of spelen ze die?De tweede voorstelling op 17 april is een bekend meesterwerk van Tsjechov: “De Kersentuin” in een regie van Gerardjan Rijnders, met in de cast o.a. Carine Crutzen en Jules Croiset. De Kersentuin is het verhaal van de weduwe Ljoebov die treurt om haar Parijse minnaar op het landgoed uit haar jeugd dat in grote financiële nood verkeert. Aan deze voorstelling gaat een inleiding vooraf op een andere cursusdag waarin u meer hoort over Tsjechov en zijn drieluik in regie van Gerardjan Rijnders

Deze cursus is een samenwerking tussen HOVO Brabant en Theaters Tilburg.

Literatuur:Reader en de powerpoint presentaties worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Maria van Deutekom is cultureel ondernemer en eigenaar van bureau Verhalen-huis. Zij is 1e graads docent Nederlands en Drama en MME (master management educatie). Zij is actief als theaterregisseur en storyteller, schrijft gedichten en ver-halen en laat die klinken voor publiek. Zij doceert bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten waar ze eerder werkte als directeur van het Conservatorium

“DE TONEELKIJKER”

Kunst- en cultuur(geschiedenis)12 Maria van Deutekom MME

Eigentijds toegankelijk toneel vanuit historisch cultureel perspectief.

TILBURG

Page 37: Brochure voorjaar 2013

37

TILB

URG

De cursus begint met de geschiedenis van de Verenigde Staten. Dr. Jan van Oud-heusden zal in zes inleidende colleges de vier eeuwen in chronologische volgorde behandelen. Waarom kozen miljoenen Europeanen voor een bestaan in de Nieuwe Wereld? Hoe waren de vrijheids- en gelijkheidsidealen van de Founding Fathers te rijmen met de verdrijving van de indianen en de praktijk van de slavernij? Aandacht zal worden besteed aan de conflicten en compromissen bij de uitbreiding naar het Westen, de Amerikaanse burgeroorlog en de afschaffing van de slavernij, alsmede aan de groei van de VS tot een wereldmacht. Voorts zal worden stil gestaan bij de Amerikaanse cultuur als attractieve factor en model voor jongeren wereldwijd en voor migranten. Het optreden van de VS als ‘politieagent van de wereld’ zal ook de revue passeren.

Na dit overzicht van de geschiedenis van de 17de eeuw tot heden zullen enkele gastdocenten, onder wie prof.dr. Ruud Janssens (Universiteit van Amsterdam, onder voorbehoud), mr. drs. Kees Homan (Instituut Clingendael) en dr. Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie), enige actuele kwesties aan de orde stellen.

De uitslag van de verkiezingen van 6 november 2012 zal worden geanalyseerd en het voorgenomen beleid van de op 20 januari 2013 beëdigde president zal worden besproken. Hoe zal hij omgaan met de grote financiëel-economische problemen? Zullen interesse en aandacht verder verschuiven van Europa naar Azië, van Atlantic naar Pacific? Wat betekent dat voor het Atlantisch Bondgenootschap? Zal China op termijn de VS als super-power overvleugelen en als dat zou gebeuren, welke conse-quenties heeft dat dan voor de mondiale stabiliteit? Is het dan gedaan met de Wes-terse wereld als toonaangevend machtscentrum op tal van gebieden? Of blijven de Verenigde Staten met zijn grote, sterke en moderne krijgsmacht de rest van de we-reld onder controle houden? Blijven die zeer dure militaire inspanningen echter wel betaalbaar? Tenslotte, hoe is de houding van de VS ten opzichte van het internatio-nale recht? Achten zij zich daaraan gebonden of voelen zij zich op machtspolitieke gronden daarboven verheven?

Kortom, vier gastcolleges over de dilemma’s waar de Verenigde Staten van 2013 zich onder hun nieuwe(?) president voor zien gesteld.

Literatuur: Aanbevolen boek: Jan van Oudheusden, Een kleine geschiedenis van Amerika, Prome-theus, 2012, ISBN: 9035137671, Euro 9,95.

Locatie: Tilburg

Cursusbegeleider: Jan Hijna

Dag en tijd:Donderdagmiddag 12.45 – 14.30 uur

Cursusdata: 31-1, 7-2, 21-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3, 28-3, 4-4 en 11-4 (18-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm:Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Cursus maakt deel uit van de leergang Internationale politiek. maar staat geheel op zichzelf en kan prima apart gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

DE VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA

13 Diverse docentenMultidisciplinair

Page 38: Brochure voorjaar 2013

38

Locatie: Tilburg

Dag en tijd: Donderdagmiddag 13.30 – 16.15 uurLET OP! Afwijkende lestijden

Cursusdata: 21-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3 en 28-3 (4-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 202,- (6 colleges van 3 x 45 minuten met 2 x 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Het ligt in de bedoeling bij vol-doende belangstelling gedurende de cursus een voorstelling van een Wagneropera te bezoeken.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

In 2013 is het tweehonderd jaar geleden dat Richard Wagner geboren werd. In de hele wereld zal zeer veel aandacht aan leven en werk van deze componist geschonken worden, terwijl er over geen enkele andere componist al zoveel geschreven is als over hem. Bij die aandacht horen ook talloze nieuwe uitvoeringen van zijn opera´s, want die kunnen nog steeds rekenen op vooraf uitverkochte concertzalen en theaters.

Die bijzondere waardering voor zijn werk (waar overigens ook duidelijke afkeer voor bestaat) komt uiteindelijk steeds voort uit de ontroering die zijn werk teweeg weet te brengen. De tragische eenzaamheid van de Vliegende Hollander, het mysterieuze geheim van Lohengrin, de onmogelijke liefde van Tristan: Wagners muziek neemt ons mee in de emoties die we voor ons zien en in ons meevoelen. En is er nog iets gemeenschappelijks in zijn opera’s? Ja, het is één thema dat steeds terugkeert: het loslaten van wat je niet kunt bezitten.

Daarnaast heeft hij de opera op veel punten vernieuwd. Ten eerste besloot hij om zelf zijn libretti te schrijven en dat heeft geleid tot uitstekend zingbare en inhou-delijk sterke verhalen. Daarnaast gaf hij de muziek een zelfstandige rol door onder andere motieven te gebruiken, die soms een eigen verhaal vertellen. Hij ontwikkelde voorts de harmonische mogelijkheden tot over de grens van de tonaliteit. Ten slotte streefde hij ernaar om muziek, tekst en regie in een ‘Gesamtkunstwerk’ te verenigen. Daartoe liet hij zelfs een eigen ‘Festspielhaus’ bouwen. Artistiek gezien is hij dus van een enorm belang geweest en heeft hij een onuitwis-bare invloed gehad op de (opera)muziek na hem.

In deze cursus bekijken en beluisteren we zij opera’s, soms in meerdere uitvoeringen. Elke opera zal voorzien worden van een heldere analyse. Deze analyse omvat de vaak complexe muzikale structuur, het verhaal en de historische achtergronden. Op deze manier wordt recht gedaan aan het werk van de componist en zal de kijk- en luister-beleving van de opera’s worden vergroot.

In dit tweede deel van de cursus komen de volgende zes opera’s aan de orde:1–4: Der Ring des Nibelungen:• DasRheingold(1869)• DieWalküre(1870)• Siegfried(1871)• Götterdämmerung(1876)5. Die Meistersinger von Nürnberg (1868)6. Parsifal (1882)

Literatuur:De docent deelt per college samenvattingen uit.

Dr. Olav Severijnen studeerde Algemene Literatuurwetenschap en Muziekweten-schap aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Tot 1992 was hij docent aan deze universiteit. Sindsdien werkt hij bij de Fontys Hogescholen. Hij publiceerde onder andere over Richard Wagner en over de geschiedenis van de autobiografie.

HET WAGNERJAAR 2013: DE OPERA’S VAN RICHARD WAGNER DEEL 2

Muziek(geschiedenis) Dr. Olav Severijnen14

TILBURG

Richard Wagner

Page 39: Brochure voorjaar 2013

39

TILB

URG

15

Drs. Johan Hendriks (1954) studeerde MO-Geschiedenis in Tilburg en Archeolo-gie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte na zijn lerarenbestaan als stads-archeoloog van Dordrecht en is sinds 2003 hoofd van het bureau Cultureel Erfgoed van de gemeente Breda. Hij was bestuurslid van o.a. de vereniging Vrienden van Brabantse Kastelen, de stichting Federatie Noordbrabants Monumentenoverleg, de vereniging Archeologie en Publiek. Zijn publicaties betreffen de kastelen in Noord-Brabant, de archeologie van het Land van Heusden en Altena en uiteraard de Romei-nen in Nederland.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Vrijdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Cursusdata: 1-2, 8-2, 22-2, 1-3, 8-3, 15-3, 22-3, 5-4, 12-4 en 19-4 (26-4 reservedatum inhaalcol-lege) Prijs:€ 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

De ‘donkere middeleeuwen’ werden ze vroeger genoemd, omdat we van de vroege middeleeuwen helemaal niet zoveel wisten. Historische bronnen, kunsthistorische objecten en vooral archeologische opgravingen geven tegenwoordig een steeds com-pleter beeld van de tijd tussen 500 en 1000 AD. Door deze drie invalshoeken met elkaar te combineren blijkt het een verrassend veelzijdige en boeiende periode te zijn, met vele hoogte- en dieptepunten. Onze eigen omgeving wordt naadloos in het verhaal opgenomen, dus inclusief de Merovingische grafvelden en de mogelijke be-tekenis van de term ‘Tilliburgis’. In deze tiendelige cursus over de vroeg-middeleeuwse cultuur komen achtereenvol-gens aan de orde: (1) De periode van de Volksverhuizingen met Hunnen en Goten en hun betekenis voor de val van het West-Romeinse Rijk; (2) De rol van de Romeinse leider en Frankische koning Hilde-Rik en (3) van zijn heldhaftige zoon Hlodowic in het ontstaan en het vergroten van het Merovingische Rijk; (4) De kerstening in dat gebied aan de hand van opgravingen, nog bestaande struc- turen en stille getuigen;(5) Het dagelijkse leven in de agrarische wereld van die periode en het daaraan ver- bonden hofstelsel, het ontstaan van de taalgrens; 6) Het ontstaan van het feodalisme en de opkomst van de Karolingers en de Karo- lingische renaissance van de negende eeuw met zijn schitterende monastieke en architecturale uitingen;(7) Het ontstaan van de Friese handel en de vroege steden (zoals Dorestad en Haithabu); (8) De bedreigingen van de Noormannen aan de grenzen en de diverse reacties daarop in de kustgebieden;(9) Het ontstaan van de nationale staten in het westen en het oosten van Europa en tenslotte (10) De anarchie en de Godsvrede, de versnippering, de eerste kastelen en de angst voor het jaar 1000.

De cursus wordt rijk geïllustreerd met powerpoint dia’s en bevat bijzondere beelden.

Literatuur:De docent deelt per college een literatuurlijst uit. De colleges omvatten powerpoint-presentaties, deze worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

DE VORMING VAN EUROPA IN DE VROEGE MIDDELEEUWEN

Geschiedenis Drs. Johan Hendriks

Page 40: Brochure voorjaar 2013

40

TILBURG

Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en heeft sindsdien een praktijk op-gebouwd als beeldend kunstenaar. In 2002 voltooide ze een tweede studie cum laude aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuurwetenschappen. Dat leidde ertoe dat ze naast haar kunstenaarschap werkt als freelance docente kunst- en cultuur- geschiedenis aan verschillende onderwijsinstellingen in het hbo. Ook initieert ze kunstprojecten in beeldende vorming, o.a. in het voortgezet onderwijs.

16

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Vrijdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Cursusdata: 1-2, 8-2, 22-2, 1-3, 8-3, 15-3, 22-3 en 5-4 (12-4 reserve-datum inhaalcollege)

Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Een wandeling door iets wat lijkt op een reuzeningewand, een vorsende blik in een vertekend spiegelbeeld, een confrontatie met een rij pubers die wel en niet aanwezig zijn, projectie en beeld tegelijkertijd. Dit zijn willekeurige voorbeelden van ontmoe-tingen met eigentijdse kunst. Velen raken in verwarring, zoeken vergeefs houvast in inhoud of kunstdiscipline, za-ken die niet meer direct herleidbaar zijn. Hedendaagse kunstenaars als Anish Kapoor, Fiona Tan en Yael Bartana functioneren dankzij de nieuwste massamedia op een versnelde manier in een open en kosmopolitische context. De groeiende impact van de massamedia onder invloed van de digitalisering, als dominante en ‘beeldbepa-lende’ factor, dwingt zowel de kunstenaar enerzijds als toeschouwer anderzijds zich te bezinnen op hun positie binnen de hedendaagse kunst en cultuur. Globalisering zorgt ervoor dat landen, culturen en kunstenaars steeds meer met elkaar vervloch-ten raken. Explicieter dan lange tijd het geval was, worden weer vragen gesteld over welke rol er voor hedendaagse kunstenaars is weggelegd als betekenisgevers. Die rol kan zowel registrerend, reflectief, speels als radicaal zijn. Hoe bepaalt de maker zijn positie en hoe doen wij dat als (betrokken) toeschouwers en burgers? Hoe verhouden wij ons tot beeldende kunst in het kader van actuele maatschappelijke ontwikkelingen?

De cursus bestaat uit acht bijeenkomsten. In de eerste bijeenkomst onderzoeken we de impact van globalisering op het werk van hedendaagse kunstenaars. In bij-eenkomst twee verdiepen we ons in de manier waarop engagement een rol speelt in de hedendaagse kunsten. In de overige zes colleges wordt telkens het werk van één kunstenaar besproken en geanalyseerd, met als onderliggende noties globalisering en engagement. De hedendaagse kunstenaar is onze gids en staat centraal. Vanuit zijn / haar werk gaan we op onderzoek. De kunstenaars die achtereenvolgens aan bod komen zijn Anish Kapoor, Gerhard Richter, Anselm Kiefer, Yael Bartana, Fiona Tan en Bil Viola. Kortom, wilt u zich verdiepen in de hedendaagse kunst, wil u weten hoe toon-aangevende eigentijdse kunstenaars zich ontwikkelen in onze kosmopolitische samenleving, heeft u een open geest en bent u nieuwsgierig naar het werk van bo-vengenoemde kunstenaars, dan biedt deze cursus u een uitgelezen kans daartoe!

Literatuur: Reader en powerpoint-presentaties, deze worden via www.hovobrabant.nl beschik-baar gesteld.

ACTUALITEIT IN EIGENTIJDSE KUNSTUITINGEN

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Drs. Cora Westerink

Page 41: Brochure voorjaar 2013

41

TILB

URG

De negentiende eeuw

Met het betreden van de moderne tijd staan we meer dan ooit voor het probleem dat een reeks van elf lessen per eeuw veel te kort is om recht te doen aan de ge-schiedenis. Niet alleen omdat de ontwikkelingen in een stroomversnelling komen maar ook omdat er in alle culturele domeinen een geweldige groei in de breedte plaatsvindt. Des te meer is het dus zaak om dwarsverbanden te zoeken en de grote lijnen vast te houden. Juist dat maakt De Westerse Wereld zo bijzonder.

Alleen al de elkaar snel opeenvolgende –ismen in de kunst en de spectaculaire ont-wikkelingen van wetenschap en techniek maken de negentiende eeuw, zeker in de tweede helft, tot een uiterst dynamische periode. Daarbij brengt de moderne tijd ook op sociaal en politiek vlak grote beroering met zich mee. De overgang van de autori-taire standenmaatschappij naar de egalitaire massacultuur gaat bepaald niet zonder slag of stoot.

De naturalistische roman, de autonome muziek en het l’art pour l’art zijn verwante fe-nomenen die horen bij een wereld waarin het gezag van alle overgeleverde instituties van alle kanten ter discussie wordt gesteld.

Literatuur:Syllabus en CD (kosten € 25,-)

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Vrijdagmiddag 14.45 – 16.45 uur

Cursusdata: 1-2, 8-2, 22-2, 1-3, 8-3, 15-3, 22-3, 5-4, 12-4, 19-4 en 26-4 (3-5 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 231,- (11 colleges van 2 uur inclusief pauze)

Werkvorm: Hoorcollege

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Cultuurgeschiedenis van de Westerse Wereld, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

DE WESTERSE WERELD V

17 Kunst- en cultuur(geschiedenis) Ko van Dun (kerndocent) e.a.

Ko van Dun (kerndocent) studeerde aan de kunstacademie Tilburg en is docent beel-dende vorming. Hij verzorgt cursussen kunstgeschiedenis voor o.a. HOVO Limburg en verder lezingen en kunstreizen. De overige docenten zijn: Drs. Constance van der Putten (algemene geschiedenis); Drs. Wim Fiévez (filosofie); Dr. Peter van Nunen (literatuur) en Jan Ezendam (muziek).

Page 42: Brochure voorjaar 2013

42

TILBURG

18

Dr. Arjan van Baest (1969) promoveerde aan de Universiteit van Tilburg op een proefschrift over muziek, tekst en betekenis. Aan het Fontys conservatorium stu-deerde hij compositie en koor- en orkestdirectie. Arjan is dirigent van verschillende koren en is als docent onderzoeksvaardigheden verbonden aan de conservatoria van Tilburg en Maastricht. Per september 2010 is hij benoemd tot artistiek leider van Stichting Bachcantates Tilburg.

Deze cursus omvat een serie van 3 inleidingen op enkele kerkelijke cantates van Johann Sebastian Bach. Er wordt niet alleen gekeken naar de tekst en de muziek van deze cantates, maar ook naar de context waarin de cantates ontstonden en functio-neerden. De cantates van Bach gunnen ons zo tevens een kijkje in de wereld van het 18e-eeuwse Duitsland.

De cantates die tijdens de colleges worden besproken, worden de zondag erna uitge-voerd in de Heikese Kerk in Tilburg door Stichting Bachcantates Tilburg o.l.v. Arjan van Baest. Deze uitvoeringen zijn gratis toegankelijk en beginnen telkens om 16.30 uur.

Deze cursus biedt een optimale combinatie van analyse en achtergronden en het pure genieten van de muziek tijdens de uitvoeringen.

Op het programma staan de volgende cantates:

4 januari BWV 81 BWV 248 Weihnachtsoratorium deel 4 t/m 6 (uitvoering: 6 januari 2013)

15 maart BWV 199 Mein Herze schwimmt im Blut / BWV 97 In allen meinen Taten (uitvoering: 17 maart 2013)

24 mei BWV 165 O heilges Geist- und Wasserbad / BWV 194 Höchsterwünsch-tes Freudenfest (uitvoering: 26 mei 2013)

Literatuur:Dürr, Alfred. Johann Sebastian Bach. Die Kantaten. Kassel, 1999.Aanbevolen literatuur: Wolff, Christoph (red.). De wereld van de Bach-cantates.Ab-coude, 2003.

Locatie: Tilburg Dag en tijd:Vrijdagmiddag 14.45 – 16.30 uur

Cursusdata: 4-1, 15-3 en 24-5

Prijs: € 85,- (3 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 december.

DE WERELD VAN DE BACHCANTATES

Muziek(geschiedenis) Dr. Arjan van Baest

J.S. Bach

Page 43: Brochure voorjaar 2013

43

Hanneke Lenders MA is kunsthistorica gespecialiseerd in oude christelijke kunst en iconografie. In 2008 was ze afdelingsassistent van de opleiding kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Daarna richtte ze haar eigen cursusbedrijf op. Daarin geeft ze cursussen kunstgeschiedenis aan alle geïnteresseerden. Sinds 2012 is ze eigenaar van de Kunsthistorische Leergangen Utrecht, een organisatie die hetzelfde doet op grotere schaal

Dat de westerse kunstgeschiedenis vaak wordt aangevangen met de klassieke oud-heid is over het algemeen bekend. Dat de vormentaal van deze Grieken en Romeinen in de negentien eeuwen erop volgend eigenlijk nooit weg is geweest, wordt minder beseft. Hoewel de Griekse en Romeinse invloeden op de westerse kunstgeschiedenis tot de negentiende eeuw groot enorm zijn geweest, is de context daarentegen steeds enorm veranderd. Zo veranderde bijvoorbeeld de opkomst van het Christendom de westerse (kunst)geschiedenis drastisch.

In tien lessen zullen we deze ontwikkelingen op de voet volgen. In een chronolo-gisch overzicht lopen we door de hoogtepunten van de kunstgeschiedenis heen. Door steeds uitgebreid een context van tijd en cultuur te schetsen, verklaren deze kunstwerken zich bijna als vanzelf. Geen enkel kunstwerk staat namelijk op zichzelf. Het is altijd een product van zijn tijd. Op deze manier maakt u kennis met de belang-rijkste periodes en stromingen binnen de westerse kunstgeschiedenis.

De volgende periodes en stromingen zullen verdeeld over tien lessen aan de orde ko-men: Griekse en Romeinse Oudheid, Vroege middeleeuwen, Vroege Christendom, Ka-rolingische tijd, Romaanse periode, Late middeleeuwen, Gotiek, Renaissance, Barok, Classicisme, Neoclassicisme, Romantiek, Realisme, Impressionisme, Expressionis-me en Moderne kunst.

Na afloop van deze cursus zijn al deze bekende begrippen voor u echt tot leven gekomen.

Literatuur:Ernst Gombrich, The Story of Art, London 1995, ISBN 9780714847030, €27,99. Er is ook een Nederlandse vertaling onder de titel Eeuwige Schoonheid. €39,99Reader, samenvattingen en powerpoint worden digitaal beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl

Locatie: ’s-Hertogenbosch

Dag en tijd:Maandagmiddag 13.50 – 15.35 uur

Cursusdata: 28-1, 4-2, 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

INLEIDING IN DE KUNSTGESCHIEDENIS

19 Hanneke Lenders MAKunst- en cultuur(geschiedenis)

’S-HERTOGENBOSC

H

Page 44: Brochure voorjaar 2013

44

20

Dr. Pouwel Slurink is een filosoof die al uitgebreid schreef en doceerde over de implicaties van de evolutiebiologie voor de filosofie. Zijn proefschrift uit 2002 heette “Why some apes became humans”.

Door de eeuwen heen heeft de wetenschap de mens van zijn voetstuk gestoten, maar tegenwoordig gaat het wel heel snel. De laatste decennia zijn bijna alle eigenschap-pen die als uniek menselijk golden ook in rudimentaire of meer ontwikkelde vorm bij andere soorten aangetroffen. Ook de moraal lijkt geen uniek menselijke of boven-natuurlijke oorsprong te hebben, maar lijkt te zijn ontstaan uit een serie sociale en culturele talenten die we delen met andere dieren. Ook andere dieren kennen altru-istische neigingen en een aantal soorten is voor zijn voortbestaan afhankelijk van samenwerking. Binnen die context ontstaat de noodzaak elkaar aan te sporen en bij te sturen.

De menselijke moraal lijkt te zijn ontstaan als moralistische manipulatie: proberen de ander te prikkelen tot offers waarvan de groep, maar vooral jijzelf, kunt profiteren. Vaak “verwijt de pot de ketel dat hij zwart ziet”: we spreken elkaar aan op gedrag dat onszelf niet vreemd is. Moraal en hypocrisie zitten dichtbij elkaar.

En de menselijke vrijheid lijkt ook al niet veel meer voor te stellen, zo constateert een legertje neuropsychologen. Maar wat impliceert dit nu concreet voor de moraal en de ethiek als wijsgerige reflectie over de moraal? Zaten de filosofen er bijna allemaal naast of zijn bepaalde inzichten van de filosofie toch te verenigen met de nieuwe inzichten uit de evolutionaire psychologie en de evolutionaire benadering van de moraal?

Intrigerende vragen die ons allemaal raken.

Literatuur:Syllabus.

Locatie: ’s-Hertogenbosch

Dag en tijd:Woensdagmiddag 13.50 – 15.35 uur

Cursusdata: 30-1, 6-2, 20-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3, 27-3, 3-4 en 10-4 (17-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Over de evolutie en “functie” van de moraal.

DE MORAAL ONTMASKERD?

Filosofie Dr. Pouwel Slurink

’S-H

ERTOGENBOSC

H

Page 45: Brochure voorjaar 2013

45

’S-HERTOGENBOSC

H

21

DE GROTE VRAGEN VAN DE KOSMOS

Het moderne verhaal van de kosmos is volop in ontwikkeling. We weten veel, maar nog lang niet alles. We weten hoe oud de kosmos is: 13, 7 miljard jaar! En we weten waaruit de kosmos is samengesteld: 5% gewone materie, 25% donkere materie en 70 % donkere energie. We weten dit omdat we beschikken over een ‘babyfoto’ van het heelal. Deze foto werd voor het eerst genomen in 1965 door twee radio astro-nomen. Sindsdien is de babyfoto steeds scherper geworden, met als resultaat een steeds nauwkeuriger kennis over het vroege heelal. Maar de foto kan nog scherper! Eind 2012 (begin 2013) komen de resultaten van de Planck satelliet vrij en dan zul-len we mogelijk weten hoe de big bang (de inflatie van het heelal) precies in zijn werk is gegaan.

Kortom, het zijn spannende tijden voor de kosmologie. Maar wordt nu ook het raad-sel van de kosmos opgelost? Zullen we het ooit (kunnen) oplossen? Daarover gaat deze cursus. De eerste drie bijeenkomsten zijn gewijd aan de structuur en dynamiek van de kosmos. Het gaat om basiskennis die op een toegankelijke manier (zonder formules) zal worden gepresenteerd. Vervolgens pakken we de grote vragen aan: • Waarombestaaterüberhaupteenkosmos?• Hoekomthetdathetheelalzoontzettendnauwkeurigis‘afgesteld’?• Waaromzijndenatuurwettenpreciesgoedvoorhetontstaanvanleven?

Het zijn vragen die horen bij een verrassende wisselwerking tussen natuurweten-schap en filosofie, tussen kennis en reflectie. In het laatste college worden cursisten uitgenodigd een eigen reflectie te presenteren op de kosmos.

Literatuur:Per college een samenvatting en de collegepresentaties worden via www.hovobra-bant.nl beschikbaar gesteld.

Locatie: ’s-Hertogenbosch

Dag en tijd:Vrijdagmiddag 13.50 – 15.35 uur

Cursusdata: 22-2, 1-3, 8-3, 15-3, 22-3 en 5-4 (12-4 reservedatum inhaal-college)

Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

Deze cursus is een herhaling van de succesvolle cursus in najaar 2012.

Filosofie Ir. Wim Lintsen

Ir. Wim Lintsen is ingenieur en filosoof. Hij verzorgt cursussen aan diverse HOVO’s. Zijn interesse geldt het raakvlak tussen wetenschap en filosofie.

Page 46: Brochure voorjaar 2013

46

22

CONTINENTAAL-EUROPEES VERSUS ANGLO-AMERIKAANS RECHT

Mens en maatschappij

Het modern westers rechtsstelsel komt in twee varianten voor. Nederland hoort – met bijv. Frankrijk en Duitsland – tot de continentale variant, Engeland is de baker-mat van het z.g. common-law stelsel.

Het verschil blijkt al te dateren van omstreeks 1200. Een eeuw eerder waren de eerste universiteiten opgericht. Aan de rechtsfaculteiten ontstond voor het eerst een Eu-ropese rechtswetenschap. Deze startte met bestudering van het klassieke Romein-se recht (dat in West-Europa sinds 476 geen gelding meer had). Deze wetenschap kreeg al gauw praktische betekenis. De samenlevingsverhoudingen werden com-plexer, en er was behoefte aan een recht dat ontwikkelder was dan de plaatselijke gewoonterechten.De Engelse staat was echter hechter georganiseerd dan de politieke eenheden op het vasteland. Deze voorsprong stelde het koninklijke gezag daar in staat een directere weg te bewandelen om de rechtspleging te moderniseren, door een stelsel van centrale rechtbanken in het leven te roepen. Daarin kwam een ‘common’ law tot ontwikkeling.Dit recht was het werk van advocaten en rechters, geheel gedicteerd door de behoef-ten van de praktijk. De universiteiten hebben hier nauwelijks invloed op gehad. We volgen in grote lijnen de ontwikkeling van deze common law, net voldoende om de typische kenmerken van het moderne Engelse recht te begrijpen. In de Verenigde Staten is de common law grotendeels overgenomen. Maar er zijn bijzondere trekken. Hieraan wijden we ook enkele opmerkingen. Op het Continent heeft de universitaire rechtsgeleerdheid juist een geweldige invloed op de rechtsontwikkeling gehad (vaak via wetgeving). De voorlopige culminatie was de uitvaardiging van moderne wet-boeken, voorop de Franse Code civil van 1804 (de rechtstreekse voorganger van ons Burgerlijk wetboek). Ook deze ontwikkeling volgen we in hoofdlijnen.

Deze twee wegen hebben uiteindelijk geleid tot aanmerkelijke verschillen tussen het continentale recht en de common law. (denk aan de Engelse juryrechtspraak!). De rest van de cursus is gewijd aan de wijze waarop juristen in de twee stelsels pro-beren het geldende recht ‘bij de tijd’ te houden.

Literatuur:Een reader, en de tekst van de cursus ‘Interesse in recht’ (C. Crasborn, Open Universiteit). Het lesmateriaal wordt u vooraf verstrekt.

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Maandagochtend 11.00 – 12.45 uur

Cursusdata: 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3 en 25-3 (8-4 reservedatum inhaalcollege

Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

Mr. drs. Chris Crasborn (1939) studeerde aan de TH Delft en de Universiteit van Amsterdam. 1970 doctoraal rechtsgeleerdheid, vrije studierichting (met bijvakken filosofie en economie). 1980 doctoraal Nederlands recht. Van 1970 tot 2009 docent aan de rechtenfaculteiten van de RU Groningen, RU Utrecht, en Open Universi-teit (studiecentrum Amsterdam). Staats- en bestuursrecht, later ook privaatrecht, rechtsfilosofie en rechtsgeschiedenis.

Mr. Chris Crasborn

EIN

DHOVEN

Page 47: Brochure voorjaar 2013

47

EIN

DHOVEN

Multidisciplinair

Werkelijkheid varieert met tijd en met ruimte, met geschiedenis en met ruimtelijk bereik. Deze variatie staat centraal in de huidige cultuurfilosofie, als de mate waarin en de wijze waarop men met elkaar de situatie deelt. In deze cursus ontvouwt die variatie zich aan de hand van de bijdragen van 14 opinieleiders. Steeds halen we de kern van het verhaal naar boven. Om samenhang tussen alle verhalen te vinden is een houding nodig die open staat voor diverse manieren van kijken naar onze werkelijkheid: soms heel afstandelijk, maar ook heel betrokken. Wat gaat er verlo-ren als financiële en economische motieven de boventoon voeren? Spraakmakende opiniemakers geven hun mening op hun eigen vakgebied, variërend van de zorg en het onderwijs tot financiële en culturele sectoren Dit zijn de titels van hun bijdragen:College 1: Filosoof Graham Lock: Het onderwijs creëert gezapige koeien. Publicist Jan Blokker: Je kunt de krant niet begrijpen als je alleen wiskunde in je pakket hebt.College 2: Cultuurfilosoof Rob Riemen: De geboorte van de gemaksmens en het verraad van de elite. Milieudeskundige Klaas van Egmond: Beschaving is de realisatie van het algemeen menselijke. College3: Hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering Herman Wijffels: Een mens is meer dan een hoofd. Filosoof Hans Achterhuis: Te veel marktwerking leidt tot een verschraalde samenleving. College 4: Socioloog Abram de Swaan: De vrije markt kan niet zonder moraal. Econoom Arjo Klamer: Problemen los je op door niets te doen. En tegelijk heel veel. College 5: Filosoof en historicus Frank Ankersmit: Het neoliberalisme brengt ons terug naar de middeleeuwen. Econoom Arnoud Boot: We leven in een transactiemaatschappij. College 6: Bankier Peter Blom: Het is kortzichtig om alleen naar financieel rendement te kijken. Socioloog Evelien Tonkens: Marktwerking in de zorg is duur en leidt tot verkwisting. College 7:Cultuurpsycholoog Jos van der Lans: De retro-innovatie in de publieke sector. Zorgethica Marian Verkerk: De discussie over marktwerking in de zorg is te dominant.

Een cursus die inzicht geeft in actuele maatschappelijke thema’s en dilemma’s en die een ieder van ons uitdaagt om de eigen positie daarin te bepalen.

Literatuur: Tobias Reijngoud: Weten is meer dan meten. Spraakmakende opinieleiders over de economisering van de samenleving. 2012, Uitgeverij Lias, ISBN 978 90 8803 005 5. Prijs: 18,95 euro

Drs. Harrie Geboers (cultureel en sociaal antropoloog) studeerde af op kennistheorie van de antropologie. Ruim dertig jaar was hij werkzaam op diverse Fontys Hoge-scholen. Behalve beschouwende vakken verzorgde hij ook meer toegepaste vakken. Zijn interesse betreft het bestaan, met name de verhouding tussen samenhangende concepten en actualiteiten.

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Maandagmiddag 13.30 – 15.15 uur

Cursusdata:28-1, 4-2, 18-2, 25-2, 4-3,11-3 en 18-3 (25-3 re-servedatum inhaalcollege)

Prijs:€ 169,- (7 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm:Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Drs. Harrie Geboers

WETEN IS MEER DAN METENVeertien opinieleiders over onze samenleving

23

Wijffels

Page 48: Brochure voorjaar 2013

48

Anton van Kalmthout studeerde orgel en schoolmuziek. Hij was 20 jaar hoofd van de muziekafdeling van het instituut voor kunstzinnige vorming “De Nieuwe Veste” in Breda. Hij heeft een ruime carrière als organist achter de rug en is thans organist in de abdij de Achelse Kluis. In zijn huidige werk richt hij zich op de verklaring van en uitleg over muziek. De hedendaagse muziek is daarbij een belangrijk onderwerp.

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Dinsdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Cursusdata: 29-1, 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm:Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

24 Muziek(geschiedenis) Anton van Kalmthout

In de klassieke periode in de muziekgeschiedenis (Haydn, Mozart en Beethoven) werd de symfonie ontwikkeld. De symfonie had een vaste structuur met meestal vier delen en per deel stond ook precies vast hoe vorm gegeven werd aan de opbouw. Met andere woorden: wie iets weet over thema’s in hoofdvorm, scherzo, rondo etc. kan “het spel met de noten” volgen. De inhoud van de klassieke symfonie was dus gebaseerd op vaststaande structuren en ontwikkelingen van het thematische (noten) materiaal.

Beethoven was de eerste die aan de symfonie ook een programmatische inhoud toe-kende (Pastorale symfonie). Door de verbintenis tussen literatuur en muziek in de romantiek, werd de betekenis van het buitenmuzikale steeds belangrijker (symfonie Fantastique, Berlioz). Tegelijk ontstond er een conflict tussen vorm en inhoud: de vierdelige symfonie was eigenlijk niet geschikt voor een doorlopend niet-muzikaal verhaal. En zo ontstond het ééndelig symfonische gedicht. Een buitenmuzikaal ge-geven, een verhaal, een sage, een biographie, een landschap, een gedicht of wat dan ook, bepaalde voortaan de vorm van het werk. Een symfonisch gedicht heeft voor de luisteraar een aantal aantrekkelijke kanten: in plaats van de vaak gecompliceerde verwikkelingen met noten in de symfonieën van de klassieke periode, kan de luis-teraar de muzikale schildering van het onderwerp volgen. Bekende voorbeelden zijn de Moldau van B. Smetana, de tovenaarsleerling van Dukas, Finlandia van Sibelius en de Danse Macabre van Saint-Saens. Wellicht is Fr. Liszt de uitvinder van dit genre geweest (Les Préludes), maar de grootmeester was ongetwijfeld Richard Strauss. (“Als je dat wil, componeer ik een glas bier voor je”).

De grote componisten vertellen in een symfonisch gedicht op indrukwekkende wijze in muziek hun verhaal, maar er valt ook heel wat bij uit te leggen, en met name bij het werk van Richard Strauss. Deze cursus zal de gedetailleerde inhoud van een groot aantal symfonische gedichten verduidelijken. Op de eerste plaats werken van R. Strauss: Aus Italien, opus 16; MacBeth, opus 23; Don Juan, opus 20;Tod und Verklärung,opus24;TillEulenspiegelslustigeStreiche,opus28;AlsosprachZa-rathustra, opus 30; Don Quichote, opus 35; Ein Heldenleben, opus 40; Sinfonia Domestica, opus 53 en Alpensymfonie, opus 64.

Literatuur:Mathias Hansen, Die Sinfonischen Dichtungen von Richard Strauss,BärenreiterVerlag,ISBN 3-7618-1468-2

HET SYMFONISCH GEDICHT: BEVATTELIJKE OPVOLGER VAN DE SYMFONIE?

EIN

DHOVEN

Page 49: Brochure voorjaar 2013

49

EIN

DHOVEN

Muziek(geschiedenis)25 Anton van Kalmthout

MUZIEKGESCHIEDENIS BLOK FHet einde van een tijdperk

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Dinsdagmiddag 14.00 – 15.45 uur

Cursusdata: 29-1, 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Muziekgeschiede-nis, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Deze cursus is het zesde en voorlaatste blok uit de leergang muziekgeschiedenis. Scheidslijnen in de culturele stromingen zijn nooit scherp te trekken. De romantiek loopt in een post-romantische periode voor een deel zeer langzaam over in de mo-derne tijd. Componisten als Hugo Wolf, Richard Strauss, Gustav Mahler en Claude Debussy hebben belangrijke stappen gezet in de richting van een nieuwere tijd. Schönberg en de tweede Weense school (onderwerp van het volgende en laatste blok G) zouden de modernisering van de muziek in de 20 eeuw heel radicaal oppakken. Tegelijk was er het internationale talent, dat naast Schönberg op eigen wijze aan de vernieuwingen vorm gaf.

Componisten voor dit blok zijn dan ook: Hindemith, Martin, Bartok, Ravel, Skryabin, Strawinsky, Sjostakovitsj, Prokofieff, Britten, ( Amerikanen zoals Copland en Ives), de “Groupe des six”, Messiaen, etc.

Muziekgeschiedenis is niet alleen een verhaal van woorden, de beschikbare tijd zal ruimschoots besteed worden aan het klinkende materiaal. Alleen daarmee wordt de muziekgeschiedenis levend.

Literatuur:Aanbevolen boek: Geschiedenis van de Westerse muziek, Donald J. Grout en Claude V. Palisca. Olympus ISBN 90 25496784.

Anton van Kalmthout studeerde orgel en schoolmuziek. Hij was 20 jaar hoofd van de muziekafdeling van het instituut voor kunstzinnige vorming “De Nieuwe Veste” in Breda. Hij heeft een ruime carrière als organist achter de rug en is thans organist in de abdij de Achelse Kluis. In zijn huidige werk richt hij zich op de verklaring van en uitleg over muziek. De hedendaagse muziek is daarbij een belangrijk onderwerp.

Maurice Ravel

Page 50: Brochure voorjaar 2013

50

26

Wetenschap, technologie en techniek rukken in zeer snel tempo steeds meer op. Iedere dag worden de gevolgen zichtbaarder. Ze hebben de wereld die - naar het ons leek – de onze was, nu reeds in korte tijd grondig veranderd en dreigen zelfs heel ons doen en la-ten, heel ons leven, te gaan bepalen. De vraag rijst overigens tegelijkertijd of er zonder hen überhaupt nog wel te leven valt? Is met name de moderne mens ondanks zijn ken-nen en kunnen niet dwalende of zijn er toch perspectieven? Reflectie op de moderne wetenschap,op de moderniteit, haar oorsprong en haar in-vloed lijkt derhalve allereerste prioriteit te verdienen. In de wetenschapsfilosofie in de ruimere zin komen vragen aan de orde als: Wat is wetenschap? Wat is de betekenis van wetenschap? Wat is wijsheid? Wat weet de mens eigenlijk van de werkelijkheid? Of is ons weten eigenlijk een niet-weten? Hoe verhoudt zich filosofie tot de moderne wetenschap? In deze cursus wordt reflectie geboden op plaats en betekenis van zowel filosofie als moderne wetenschap. Onderzocht worden de uitgangspunten en voor-onderstellingen, kortweg de grondslagen van de moderne wetenschap, de moderniteit, de Verlichting en haar betekenis in en voor de hedendaagse samenleving.

Die reflectie zal ons vanzelf leiden tot het dubbelkarakter dat niet alleen de moderne wetenschap maar ook onze manier van leven en samenleven vertoont. Zij zal ons stellen voor het probleem van de dialectiek van de Verlichting. Wat betekent Verlich-ting nu? Anders gezegd: Hoe verhouden wij ons tot het enerzijds bevrijdend, ander- zijds onderdrukkend karakter van onze werkelijkheidsbenadering? Of is er soms iets aan de hand met dit laatste? Vandaar dat we onze reflecties, beginnend met de belangrijkste stromingen uit de moderne, maar voornamelijk hedendaagse filosofie gepaard laten gaan met een onderzoek naar de aard van onze werkelijkheidsbenade-ring. Reductionisme overal? Wat is werkelijkheid ? Na enkele inleidende colleges die het probleem hopelijk voldoende belichten, gaan we over tot een beschouwing van de grondvraag: Wat is werkelijkheid?

Deze cursus is bedoeld voor iedereen die is geïnteresseerd in de filosofie. Deze cursus vormt een onderdeel van een leergang die – verspreid over een drietal jaren – de belang- rijkste onderdelen van de filosofie systematisch in kaart tracht te brengen. Deze cursus is ook zelfstandig te volgen en heeft een inleidend niveau.

Literatuur:René Boomkens, Erfenissen van de Verlichting. Basisboek Cultuurfilosofie, Uitgeverij Boom, Amsterdam 2011, ISBN 978 94 6105 001 4. Prijs € 34,50Aanbevolen: Max Horkheimer & Theodor W. Adorno, Dialectiek van de Verlichting. Filosofische fragmenten. Uitgeverij Boom, Amsterdam 2009; Prof. dr. Herman Berger, Pleidooi voor meer Zinnigheid Uitgeverij Damon, Budel, 2008.

Drs. Harry Willemsen studeerde filosofie te Nijmegen, is redacteur van Woorden-boek Filosofie, hoofdredacteur van tijdschrift Filosofie, Voorzitter Wijsgerige Kring Eindhoven (www.wijsgerigekringeindhoven.com), directeur van Centre Erasme, een centrum voor o.a. filosofiecursussen in Zuid-Frankrijk (www.centre-erasme.nl).

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Dinsdagmiddag 13.00 – 14.45 uur

Cursusdata: 29-1, 5-2, 19-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Filosofie, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

CULTUURFILOSOFIE EN VERLICHTING: HEDENDAAGSE ERFENIS EN UITWERKING

Filosofie Drs. Harry Willemsen

EIN

DHOVEN

Page 51: Brochure voorjaar 2013

51

EIN

DHOVEN

27

KUNSTENAARS VANAF DE 19DE EEUW TOT HEDEN IV

Drs. Jenneke Lambert studeerde kunstgeschiedenis in Leiden en hobo aan het conservatorium in Den Haag. Zij geeft onder meer les aan het Amerikaanse Emerson College (Well, L.) en is verbonden aan het Van Abbemuseum.

Deze cursus is het vierde en laatste deel van de leergang Kunstenaars vanaf de 19e eeuw tot nu. Kunstenaars van verschillende disciplines uit dit tijdvak worden be-sproken aan de hand van een inmiddels beproefde formule. Een aantal vaste thema’s bepaalt de keuze van kunstenaars. Kunsthistorische voorkennis is niet perse nodig, maar helpt wel.

In acht lessen komen de volgende onderwerpen aan bod: een stad, een architect, een vrouwelijke kunstenaar, een Nederlandse kunstenaar, de relatie beeldende kunst en muziek, niet-westerse kunst, een beeldhouwer en een actuele tentoonstelling. De vele nieuwe kunstvormen die zich vanaf de jaren zestig hebben ontwikkeld en de toenemende globalisering van met name beide laatste decennia staan garant voor boeiende keuzes. Tegelijk is het verrassend hoe vernieuwend schilders en beeldhou-wers binnen een traditionelere discipline kunnen zijn!

...In het museum hangt midden op zaal, aan kabels vanuit het plafond, een om-gekeerde, uitgeklede Volkswagen kever. Heel zacht schommelt de wagen heen en weer. Je kunt en mag! er in klimmen - even de schoenen uit . Je kunt rustig een tijdje blijven zitten op de zachte matras, een filmpje bekijken of een boekje lezen. Het is de ‘Emotional Machine’ van de Thaise kunstenaar Surasi Kusolwong (1965). Heden-daagse kunst van een interessante kunstenaar die op een bijzondere manier zijn ideeën over economie en consumptiemaatschappij aan zijn publiek duidelijk maakt.

In deze cursus onder meer:• KarelAppel:beeldentekstvanCobrakunstenaars• Londen!• Videokunst• AntonyGormley• Niet-westerseroots:MonaHatoum,AiWeiwei,SurasiKusolwong• DocumentaenBiënnale:eeninternationaleselectie

Literatuur:De colleges omvatten powerpoint-presentaties, deze worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Woensdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Cursusdata: 30-1, 6-2, 20-2, 27-2, 6-3, 20-3, 27-3 en 3-4 (10-4 re-servedatum inhaalcollege)

Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kunstenaars vanaf de 19de eeuw tot heden, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Bij iedere cursus wordt door de docent in overleg met de cursisten een passende excursie georganiseerd.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Van Appel tot en met Gormley: ca. 1945 – nu

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Drs. Jenneke Lambert

Page 52: Brochure voorjaar 2013

52

28

FILOSOFIE VAN HET KUNSTWERK – HEDENDAAGSE KUNST

Filosofie Drs. Arthur d’Ansembourg

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Woensdagmiddag 15.00 – 16.45 uur

Cursusdata: 30-1, 6-2, 20-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3 en 27-3 (3-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

De hedendaagse kunst heeft vaak een reflexief karakter en is verbonden met vragen omtrent wat van belang is in de kunst. Aandacht gaat onder andere uit naar de vraag waarin een kunstwerk zich onderscheidt van iets wat niet kunst is? Kunnen we dat onderscheid bepalen en als dat het geval is hoe bepalen we dat dan? Het valt daarbij op dat hedendaagse kunstenaars niet zozeer een antwoord geven op deze vragen, maar hen voorleggen aan de toeschouwer die zelf het antwoord mag geven.

In deze cursus maakt u kennis met de antwoorden van filosofen die belangstelling hebben voor de vragen die kunstwerken bij ons oproepen. Aandacht gaat naar de op-vattingen van Heidegger, Derrida, Baudrillard en Kristeva. Wat hebben zij te zeggen over kunst en hoe hanteren anderen hun concepten om te reflecteren over kunst?

De cursus omvat het volgende programma: College 1 en 2: Heidegger (1889 – 1976) U maakt kennis met een studie van kunstenares en onderzoekster Barbara Bolt naar de betekenis van het werk van Heidegger voor de hedendaagse kunst. Aandacht gaat daarbij o.a. uit naar de relaties tussen kunst, het alledaagse leven en de moderne techniek. College 3 en 4: Derrida (1930 – 2004)Wat is de betekenis van het werk van Derrida voor het denken over en kijken naar kunst? Hoe kunnen we zijn begrip van deconstructie en differentie een rol laten spe-len in de omgang met architectuur, dans en design? College 5 en 6: Baudrillard (1929 – 2007)Hij meent dat de mens het echte contact met de werkelijkheid is kwijt geraakt. We kennen haar enkel zoals zij wordt gecreëerd in de media. Vraag is hoe zijn opvattingen een rol spelen in o.a. de graffiti kunst van Bansky of de fotografie van Sophie Calle. College 7 en 8: Kristeva (1941)In haar werk speelt het begrip intertextualiteit een belangrijke rol. Zij maakt inzich-telijk hoe betekennissen die we produceren of opnemen worden gefilterd door codes die werkzaam zijn in de teksten die we lezen. Vraag is wat dit betekent voor het kij-ken naar schilderijen, foto’s en films.

Literatuur:De docent deelt per college samenvattingen uit.

Arthur d’ Ansembourg (1960) studeerde filosofie aan de Universiteit van Amster-dam en München. Sinds 2002 is hij docent filosofie in het volwassenenonderwijs en HBO. Daarnaast begeleidt hij socratische gesprekken, geeft hij dilemmatrainingen en adviseert hij overheidsorganisaties op het gebied van integriteitbeleid.

EIN

DHOVEN

Jacques Derrida

Page 53: Brochure voorjaar 2013

53

EIN

DHOVEN

DE WETENSCHAP VAN SPIRITUELE ERVARINGEN

29 Multidisciplinair Dr. Suzette van IJssel

In de geschiedenis van de mensheid zijn bijzondere werkelijkheidservaringen niet weg te denken. Zij zijn bekend onder vele verschillende noemers, als mystiek, para-normaal, religieus, transpersoonlijk, transcendent, numineus, buiten/bovenzin-tuiglijk, piekervaringen en grenservaringen. In de praktijk gaat het hier om een heel breed scala aan menselijke ervaringen, van intuïtie tot kosmische eenheidservarin-gen, van voorspellende dromen tot ontmoetingen met ‘God’.

Tot een paar decennia geleden hoorden dergelijke ervaringen binnen het domein van religie en levensbeschouwing en was hun waarheid maar ook vaak hun waarde afhankelijk van persoonlijke overtuiging. Vanaf de jaren zestig is er in de westerse cultuur echter op allerlei manieren wetenschappelijk onderzoek gedaan naar zulke ervaringen. En vaak met opmerkelijke en spannende resultaten.

In deze cursus wordt uitgebreid ingegaan op allerlei van dit soort van bijzondere er-varingen en de empirische wetenschappelijke onderzoeken die daarnaar zijn uitge-voerd. Daarbij gaat het om natuurwetenschappelijke, neurologische, psychologische, medische en parapsychologische onderzoeken naar verschijnselen als telepathie, helderziendheid, psychokinese (interactie tussen bewustzijn en materie), precogni-tie, bijna dood ervaringen en mystiek. Het gaat hier vaak om kwantitatief empirisch onderzoek waarvan de resultaten en statistische modellen worden besproken.

Daarnaast zal aandacht worden besteed aan de filosofische en levensbeschouwelijke discussies die dergelijke onderzoeken oproepen rondom de aard van de werkelijk-heid en het bewustzijn. Ook wordt ingegaan op nieuwe – quantumfysische – theo-rieën en verklaringen voor deze verschijnselen. Dit alles bij elkaar werpt een ont-nuchterend licht op de aard van wetenschap, wetenschappelijke bewijsvoering en de werking van ‘het wetenschappelijk bedrijf’.

Literatuur: Reader. De colleges omvatten powerpoint-presentaties, deze worden via www.hovobrabant.nl na het college beschikbaar gesteld.

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Dinsdagochtend10.30 - 12.15 uur

Cursusdata: 31-1, 7-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3, 28-3, 4-4, 11-4 en 18-4 (25-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Dr. Suzette van IJssel studeerde vrouwenstudies aan de Universiteit Utrecht en promoveerde in 2007 aan de Universiteit voor Humanistiek op een theoretisch en empirisch onderzoek naar spiritualiteit, humanisme en humanistisch geestelijk raadswerk. Op dit moment werkt zij als freelance docent, wetenschappelijk onder-zoeker en geestelijk begeleider.

Page 54: Brochure voorjaar 2013

54

DE MACHTIGE VROUWEN VAN HET OUDE EGYPTE

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Janko Duinker MA

Cleopatra... wie kent haar niet? Al dan niet in de belichaming van Elizabeth Taylor. Hoewel men over het algemeen van mening is dat het Oude Egypte een door mannen geregeerde maatschappij was, blijkt bij nader onderzoek al snel dat Cleopatra geen uitzondering was. In alle perioden van de Egyptische geschiedenis komen vrouwen voor - soms op de voorgrond, soms achter de schermen - die meer invloed hadden dan menig man in dezelfde functie.

In de cursus ‘De machtige vrouwen van het Oude Egypte’ wordt u meegenomen naar een andere kant van deze oude beschaving. De focus zal liggen op de koninginnen en de koningsmoeders van verschillende perioden. Cleopatra zal aan bod komen, maar ook Hetepheres, de moeder van de Cheops, en natuurlijk Neferteti en Hatshepsut, de machtige koninginnen van het Nieuwe Rijk. De eerste bijeenkomst zal de cursus in perspectief zetten. U maakt kennis met de algemene verhoudingen tussen man-nen en vrouwen in het Oude Egypte. Tegelijkertijd worden de uitzonderingen in het ambtenaren apparaat aan de orde gesteld. Hoewel het uitzonderlijk was, is er al in het de zesde dynastie (ongeveer 2200 v Chr.) een vrouw bekend die de post van vizier bekleedde. Dit was in deze tijd de hoogste positie in het land!

De rest van de bijeenkomsten worden besteed aan de koninklijke vrouwen en ko-ninginnen van het Oude Egypte. Er zijn vrouwen die geregeerd hebben als farao. Deze kennen we uit de historische bronnen. Het is echter ook heel interessant om te kijken naar de koningsmoeders die vanuit een veel minder zichtbare positie in som-mige tijden het land als regent bestuurden uit naam van de farao die vaak te jong was om de macht uit te oefenen.

Opzet van de cursus:College 1Introductie, de verhoudingen tussen de seksen in het Oude Egypte.College 2Hetepheres, de moeder van de grootste piramidebouwer uit de geschiedenis.College 3 Hatshepsut, de eerste vrouwelijke farao.College 4 Neferteti, slinkse echtgenote of zelfstandig farao? College 5 Cleopatra, de beroemdste en meest mysterieuze vrouw uit het Oude Egypte.

Literatuur: Syllabus en de powerpoint-presentaties worden ter beschikking gesteld via www.hovobrabant.nl.

Het Huis van Horus is een team van bevriende Egyptologen, afkomstig van de Universiteit Leiden, goed bekend in Egypte en deels ook in de Egyptologie gepromo-veerd. Nico Staring MA en Janko Duinker MA treden in deze cursus op als docent. www.huisvanhorus.nl

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Donderdagmiddag 13.00 – 14.45 uur

Cursusdata: 21-2, 28-2, 7-3, 14-3 en 21-3 (28-3 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 132,- (5 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Na de laatste bijeenkomst is er een mogelijkheid tot een excursie naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden onder begeleiding van de docent.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 27 januari.

30

EIN

DHOVEN

Page 55: Brochure voorjaar 2013

55

EIN

DHOVEN

31

Drs. Nelleke Canters is hogeschooldocent filosofie aan de Fontys Hogescholen te Eindhoven. Lid van de kenniskring omtrent het lectoraat Filosofie & Ethiek van Fontys Hogescholen. Onderzoeker aan het Nietzsche Kolleg te Weimar en bestuurs-lid van de Wijsgerige Kring Eindhoven. Daarnaast is ze directeur van het Centrum voor Filosofie & Kunst te Budel en verzorgt ieder jaar een denkvakantie in samen-werking met diverse buitenlandse universiteiten.

Nancy ontvouwt voor ons een filosofie na ‘het einde van de grote verhalen’. Een zware opgave en Nancy doet dit door allereerst de ontgoochelde mens te schetsen, die te karakteriseren is als: ‘fenomenologisch naakt, zonder klederdracht van een groot verhaal ter vervolmaking van zijn onvolmaakt wezen’. Vervolgens wijst hij de mens op de mogelijkheden die zijn bestaan te allen tijde uitmaken.

Waar gaat deze cursus over?In Nancy’s analyse van de ‘grote verhalen’ is duidelijk geworden dat enerzijds de denker en anderzijds diegene over wie gedacht wordt in een specifieke context, beide worden geofferd. Volgens Nancy is het namelijk zo dat de ander waarover de gedach-ten gaan, in zijn identiteit en wezen tekort wordt gedaan door degene die over hem denkt. En diegene die denkt wordt meegesleurd in zijn betoog dat hij niet in de hand heeft. Grote theorieën van het communisme, het anarchisme, existentialisme en o.a. ook het kapitalisme maken dit volgens Nancy duidelijk.‘Wie niet tot enig – isme ‘ behoorde, werd gereduceerd, genegeerd, afgedaan als een leugen, in extreme gevallen vermoord. Wie wel vanuit een ‘- isme’ de wereld benaderde, werd een onmachtig onderdeel, een gering, nietszeggend radertje in een ontvouwende logica van rechtlijnigheid. In het ene geval verliest de andere zijn ei-genheid; in het andere het ik’. Vanuit welke positie dan ook bekeken, steeds werd een essentieel deel aan het menselijke zijn genegeerd.

Wat nog te doen?Nancy is een optimist ten aanzien van de mogelijkheden die de mens heeft, immers als we in staat waren om de- ismen te ontmaskeren als theorieën die bepaalden wie en wat we zijn en waren, moet het ook mogelijk zijn om ons op een bepaalde manier hier van te distantiëren. Concreet betekent dit voor Nancy op een andere manier na-denken over het verschil tussen het ik de relatie van het ik tot het andere.

De conclusie van Nancy: ‘Wat de mens ook uitdoktert….., hij is altijd méér dan een subject; hij is ook voor een groot deel en ten diepste een niet incorporeerbaar niet-subject’. Of de argumenten die hij hiervoor geeft de filosofische toets kunnen door-staan, zal ruimschoots aandacht krijgen in deze cursus.

Literatuur:Maakt de docent in de eerste bijeenkomst bekend.

Locatie: Eindhoven

Dag en tijd:Vrijdagochtend10.30 – 12.15 uur

Cursusdata: 1-2, 8-2, 22-2, 1-3, 8-3, 15-3, 22-3, 5-4, 12-4 en 19-4 (26-4 reservedatum inhaalcollege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

JEAN-LUC NANCY: HET ONGEDACHTE DENKEN

Filosofie Drs. Nelleke Canters

Jean-Luc Nancy

Page 56: Brochure voorjaar 2013

56

Dr. Kees den Biesen (1959) is literatuurwetenschapper, filosoof en theoloog. Hij is gespecialiseerd in de literatuur en intellectuele cultuur van de christelijke oud-heid en publiceert regelmatig over Efrem de Syriër. Als filosoof houdt hij zich vooral bezig met de architectuurtheorie van zijn leermeester, dom Hans van der Laan, en als christelijk intellectueel is hij vooral geboeid door de wisselwerking tussen kunst, intellect en levensbeschouwing vooral bij Dante Alighieri.

DANTE’S STERREN: ASTRONOMIE EN ASTROLOGIE IN DIVINA COMMEDIA

Dr. Kees den Biesen Multidisciplinair

Locatie: Breda

Dag en tijd: Maandagmiddag 14.40 – 16.25 uur

Cursusdata: 28-1, 4-2, 18-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcol-lege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Aan het eind van zijn tocht door de Hel verheugt Dante zich op “het weerzien met de sterren,” op de top van de Louteringsberg is hij klaar “om op te stijgen naar de sterren,” en tijdens zijn slotvisioen in het Paradijs verkeert hij in harmonie met “de liefde die de zon beweegt en alle sterren.” Zo eindigt elk deel van Dante’s komedie met het woord stelle, ‘sterren’.Deze sterren markeren de uren en dagen van zijn tocht, tonen hem steeds hogere perspectieven en leiden uiteindelijk tot de volledige aanschouwing van de godde-lijke en menselijke realiteit. Als dragers van de kosmische en astrologische krachten waarin zich Gods scheppingskracht en voorzienigheid uiten, vormen zij de schakel tussen de fysische en metafysische dimensies van ons bestaan. Astronomie, astro-logie en kosmologie vormen samen het grote toneel waarop zich de komedie van het mens-zijn afspeelt – een individueel, collectief én kosmisch gebeuren dat dramatisch begint maar goed afloopt, omdat de mensen leren om vanuit hun vrije wilskeuze sa-men te werken met de orde van de schepping en de genade van God.Zeven ‘bewegende sterren’ of planeten draaien in steeds snellere hemelsferen rond de onbeweeglijke aardbol, terwijl de ‘vaste sterren’ of sterrenbeelden de op één na groot-ste en snelste hemelsfeer vormen. Deze wordt omsloten door het Primum Mobile, de ‘eerst bewogen’ sfeer wiens snelheid en uitgebreidheid over de grenzen van ruim-te en tijd reikt. Hier aangekomen aanschouwt Dante de ‘binnenkant’ van de kosmos: een parallelle concentrische wereld van engelen en mensen rond een oneindig klein middelpunt, waarin het licht van de drie-ene God samenvalt met de Godmens Jezus Christus. Vanuit dat lichtpuntje ontvangen alle sferen van de goddelijke wereld een impuls, die zij niet alleen aan elkaar doorgeven maar óók, in de wereld van ruimte en tijd, aan de hemelsferen rond de stilstaande aardbol.

Deze cursus buigt zich over de desbetreffende sleutelpassages uit Dante’s werken en onderzoekt hun historische achtergrond, literaire functie, filosofisch-theologische betekenis en actuele relevantie. De cursus is zowel bedoeld voor wie graag vanuit deze invalshoek met Dante’s werk willen kennismaken als voor wie er al mee ver-trouwd zijn en het eens in een nieuw licht willen bezien.

Literatuur:Syllabus en powerpoint-presentaties, deze laatste worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

32

BREDA

Page 57: Brochure voorjaar 2013

57

BREDA

Duitsland, de Nederlanden en Vlaanderen In de 16e eeuw werd in Vlaanderen, de Nederlanden en Duitsland wederom een nieuw tijdperk ingeluid. De noordelijke kunstenaars werden beïnvloed door de grote vernieuwingen in Italië. De Duitsers Lucas Cranach, Albrecht Dürer en Hans Holbein waren typische vertegenwoordi-gers van de Noordelijke Renaissance. Dürer en Holbein verkeerden in kringen van humanistische geleerden en waren internationaal georiënteerd. In de Nederlanden, Vlaanderen en Duitsland speelde ook de invloed van het Habsburgse Huis een grote rol. Hiervan zijn de prachtige wandtapijten Los Honoros in opdracht gemaakt voor keizer Karel V een voorbeeld. Ook zal in Vlaanderen de landschapschilderkunst één van de kenmerkende genres worden. Met de komst van Patinir en Bruegel zien we de natuur in al haar grootsheid weergegeven. Met name het humanisme kende in het noorden een grote bloei. Erasmus speelde daar een hoofdrol in, evenals een aantal kritische wetenschappers en uitgevers, zoals Lipsius en de drukker Plantijn.Frankrijk De renaissance in Frankrijk werd gedomineerd door het mecenaat van François I, die Italiaanse kunstenaars aan zijn hof uitnodigde, waaronder Leonardo da Vinci, Rosso Fiorentino en Francesco Primaticcio. Vanuit het Franse hof ontwik-kelde zich de zogenaamde school van Fontainebleau. In Chambord bouwde François I een prachtig voorbeeld van een renaissance kasteel. Engeland De Engelse renaissance wordt ook wel ‘Het tijdperk van Shakespeare’ ge-noemd. Het is het tijdperk van Elizabeth I. Andere belangrijke figuren uit deze pe-riode zijn onder andere Thomas Moore en Christopher Marlowe. Ook ontstond in Engeland het renaissancetheater, er ontwikkelden zich toneelgezelschappen, met de eerste ‘steracteurs’.Spanje De renaissance in Spanje is nauw verbonden met de geschiedenis van de monarchie. De katholieke vorsten streefden naar eenwording van de staat. Beroemd is het fascinerende Escorial dat werd gebouwd in opdracht van Filips II. Kunstenaars die veel werken maakten voor een aantal vorsten zijn onder andere Jeroen Bosch en El Greco. De roman Don Quichote van Cervantes geldt als een van de grote werken van de wereldliteratuur.Praag Rudolf van Habsburg was keizer van het Heilig Roomse Rijk en riep Praag uit tot hoofdstad. De stad kende onder zijn bewind een korte maar indrukwekkende bloeiperiode. Rudolf interesseerde zich voor zeer veel zaken en met name kunst. Aan zijn hof waren vele kunstenaars verbonden, zoals Adriaan de Vries, Giuseppe Arcimboldo, Bartholomeus Spranger en Hans Vredeman de Vries.

U maakt in deze cursus kennis met de architectuur, schilder- en beeldhouwkunst, literatuur en muziek, maar ook met de pracht en praal van het hofleven, de politieke en maatschappelijke achtergronden.

Literatuur:De docent deelt per college samenvattingen uit.

Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ont-wikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniver-siteiten en musea.

KIJKEN NAAR KUNST EN CULTUUREuropese Renaissance

33 Jana Waarts Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Locatie: Breda

Dag en tijd:Donderdagochtend 10.20 – 12.05 uur

Cursusdata: 31-1, 7-2, 21-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3, 28-3, 11-4 en 18-4 (25-4 reservedatum in-haalcollege)

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met beperkte inter-actie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kijken naar Kunst en Cultuur in Breda, maar kan ook afzonderlijk gevolgd worden.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Page 58: Brochure voorjaar 2013

58

NEDERLAND 200 JAAR ONAFHANKELIJK!1813-2013

Dr. Jan Schulten

Na de mislukte democratische revolutie van de Patriotten in 1787 waren velen van hen naar Frankrijk uitgeweken. In 1794 keerden zij in het Bataafs legioen met het Franse Noorderleger, dat onder bevel van Charles Pichegru stond, in Nederland terug. Stadhouder Willem V week in januari 1796 met zijn gezin naar Engeland uit en de Patriotten namen het bestuur van de Republiek der Verenigde Nederlanden over. In de cursus wordt de vraag aan de orde gesteld of hier sprake was van een bevrijding van de onderdrukking door de Oranjepartij of van een bezetting door Frankrijk.

Na de vlucht van de stadhouder werd de Republiek der Verenigde Nederlanden in de federalistische Bataafse Republiek omgevormd. Deze laatste republiek werd in 1806 door keizer Napoleon tot een koninkrijk gemaakt om ten slotte in 1810 bij Frankrijk ingelijfd te worden. Nog voor de val van Napoleon in 1814 keerde de zoon van stad-houder Willem V als soeverein vorst in Nederland terug en ontstond het Koninkrijk der Nederlanden. De Franse invloed op wetgeving en bestuur was en bleef groot.

In de cursus worden de ontwikkelingen in de periode 1787–1815 op politiek en militair gebied niet alleen gereconstrueerd maar ook geanalyseerd. Nader bekeken is de samenvoeging van het huidige Nederland met België veel ingewikkelder dan vaak wordt gedacht. Veel hoge ambtenaren en officieren die tijdens de Franse peri-ode belangrijke functies hadden vervuld, gingen daarmee tijdens het Koninkrijk der Nederlanden gewoon door. Waren zij landverraders of opportunisten die met alle winden mee woeien of gewetensvolle vaderlanders die onmisbaar waren?

Al deze aspecten en nog vele andere zullen gedurende dit herdenkingsjaar in de me-dia aandacht krijgen. Tijdens de cursus wordt veel aandacht aan de recente, rele-vante literatuur besteed en biedt daarmee een verdiepende inkijk in deze turbulente periode van onze geschiedenis.

Literatuur:Syllabus en een powerpoint-presentatie die via www.hovobrabant.nl beschikbaar wordt gesteld.

Dr. Jan Schulten werd aan de KMA Breda tot officier opgeleid. Hij studeerde ge-schiedenis aan de RU-Utrecht en promoveerde aan de RU-Leiden. Hij publiceert re-gelmatig over militair-historische onderwerpen en is actief in de beoefening van de regionale geschiedschrijving in Brabant.

Geschiedenis34

Locatie: Breda

Dag en tijd:Vrijdagochtend 10.20 – 12.05 uur

Cursusdata: 1-2, 8-2, 22-2, 1-3, 8-3, 15-3, 22-3 en 5-4 (12-4 reserveda-tum inhaalcollege)

Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Habermas

BREDA

Page 59: Brochure voorjaar 2013

59

BREDA

Drs. Tonny LansdaalFilosofie35

WIJSGERIG DENKEN MET BETREKKING TOT ‘HET GELUK’. WAT IS GELUK?

‘Wat is geluk?’ We willen allemaal gelukkig zijn, maar wat betekent geluk eigenlijk? Wat is onze eigen mening over geluk en wat beweren filosofen over dat onderwerp? Filosofen beweren dat wát mensen nastreven met betrekking tot geluk, te maken kan hebben met ‘het goede’, met deugd, met genot, met liefde ofwel met de vrijheid van de mens. Maar wat is dat dan voor vrijheid? Zij zeggen soms ook dat geluk iets is wat voor ons van nut is. Maar is dat dan materiële welvaart, de wijze waarop we met seksualiteit omgaan of zijn dat de door de gemeenschap breed gedragen waarden en normen?

1. In het eerste college onderzoeken wij, naar aanleiding van de rede van Alkibiades in het Symposion van Plato: de relatie tussen verliefdheid en geluk.2. Aristoteles stelde: ‘Het gaat in het geluk om optimale zelfverwerkelijking’. Wat betekent dat? We lezen stukken uit zijn Ethica en uit Seneca’s: Het gelukkige leven. 3. Epicurus situeert het hoogste goede in het plezier en het allerslechtste in de pijn. Ook Michel Onfray is een hedonist; hij stelt dat we zoveel mogelijk genot moeten nastreven. 4. Kant zegt dat het gevoel van vrijheid de mens gelukkig maakt. Maar hoe bedoelt hij dat? Wij ontdekken dat in zijn Fundering voor de metafysica van de zeden. 5. Wat Kierkegaard onder geluk verstond, toont hij in zijn artikel: De ongelukkigste, in zijn boek Of/Of. Geluk wordt hier in verband gebracht met tijdservaring net als het begrip ‘mindfulness’.6. Volgens Martha Nussbaum moet kwetsbaarheid een rol spelen in de conceptie van het goede leven; bij haar staat de emotie van het mededogen centraal. Dat lezen wij in haar boek: De breekbaarheid van het goede.

Literatuur:Reader.

Locatie: Breda

Dag en tijd:Vrijdagmiddag13.50 – 15.35 uur

Cursusdata: 1-2, 8-2, 1-3, 8-3, 15-3 en 22-3 (5-4 reservedatum inhaal-college

Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 januari.

Drs. Tonny Lansdaal studeerde af aan de Academie voor Beeldende Kunst St. Joost te Breda (1974) en had gedurende 25 jaar een praktijk als beeldend kunstenaar. Zij studeerde filosofie aan de Universiteit van Tilburg (2007). Sindsdien geeft zij als freelancer cursussen filosofie en filosofie in combinatie met kunst. Daarnaast leidt zij een filosofisch café binnen de Vereniging Van Vrouwen met een Academische Opleiding (VVAO).

Kierkegaard

Page 60: Brochure voorjaar 2013

60

01

‘O HAUPT VOLL BLUT UND WUNDEN’Bach’s muziek voor de Lijdenstijd

Drs. Frans JansenMuziek(geschiedenis)

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Donderdag 21 maart9.45 – 16.15 uur

Prijs: € 70,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje, exclusief uitvoering)

Werkvorm: Hoorcollege

Op 21 maart (aanvang 19.30 uur) vindt in Theaters Tilburg een uitvoering plaats van de Matthäus-Passion door het koor en orkest van de Neder-landse Bachvereniging o.l.v. Peter Dijkstra (prijs: € 51,50 tot € 29,00)

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 3 maart.

Sinds jaar en dag wordt de Lijdenstijd voor Pasen muzikaal gedomineerd door de pas-siemuziek van Johann Sebastian Bach. Jaarlijks klinkt op talloze plaatsen in Neder- land zijn Matthäus-Passion, die in de loop der jaren bijna de status van cultureel erfgoed heeft bereikt. Daarbij zijn in onze ontkerkelijkte maatschappij Bachs passies voor velen nog de laatste connectie met de christelijke traditie.Hoe anders ervoer men deze muziek tijdens Bachs leven. Als onderdeel van de regu-liere liturgie zijn deze werken destijds door niemand op waarde geschat wat erin re-sulteerde dat zij na 1750 decennialang niet meer hebben geklonken. Mendelssohns memorabele uitvoeringen van de Matthäus-Passion in 1829 hebben daar definitief verandering in gebracht.

Op deze studiedag zal geanalyseerd worden wat de passies van Bach zo bijzonder maken en waarin zij zich onderscheiden van andere muziek voor de Goede Week. Daarmee is onlosmakelijk verbonden de religieuze overtuiging van de componist, alsmede de kerkelijke traditie waarin hij zich bevond. Ook zaken als tekstuitbeel-ding, muzikale vormen en liturgische context zullen daarbij in ruime mate worden betrokken. Tevens zal gekeken worden hoe het gekomen is dat dit repertoire in ons land zo ongekend populair is geworden en waarbij aanvankelijk Rotterdam en later Amsterdam een cruciale rol heeft gespeeld.

Uiteraard zal de dag rijkelijk geïllustreerd worden met passende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertolkers uit heden en verleden.

Programma:09.30 – 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee09.45 – 11.15 uur Blok 1: Geschiedenis en context van Bachs passiemuziek 11.15 – 11.30 uur Koffie/thee-pauze11.30 – 12.30 uur Blok 2a:Matthäus-enJohannes-Passion:tekstuitbeelding en muzikale vormen12.30 – 13.30 uur Lunchpauze13.30 – 14.30 uur Blok 2b:Matthäus-enJohannes-Passion:tekstuitbeelding en muzikale vormen14.30 – 15.00 uur Koffie/thee-pauze15.00 – 16.15 uur Blok 3: De passietraditie in Nederland16.15 uur Afsluitend drankje

Literatuur:Al het cursusmateriaal (inclusief muziekvoorbeelden en literatuurlijst) is na afloop te downloaden via www.hovobrabant.nl.

Drs. Frans Jansen is musicoloog en studeerde Muziekwetenschap aan de Universi-teit van Utrecht. Hij geeft lezingen en heeft ruime ervaring met het geven van HOVO-cursussen.

THEMA DAG

TILBURG

Page 61: Brochure voorjaar 2013

61

TILB

URG

THEMA DAG

HET LAATSTE AVONDMAAL VAN LEONARDO DA VINCI

02 Drs. Cora WesterinkKunst- en cultuur(geschiedenis)

Locatie: Tilburg

Dag en tijd:Woensdag 27 maart10.45 - 15.30 uur

Prijs:€ 65,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje)

Werkvorm: Hoorcollege

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 3 maart.

De westerse christelijke kunst heeft veel meesterwerken voortgebracht, maar geen daarvan heeft het mysterie van het christendom zo pregnant over het voet-licht gebracht als Het laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci. In de loop der eeu-wen zijn er veel voorstellingen geschilderd van dit onderwerp, maar dat van Da Vinci was voor zijn tijd nieuw. We zien Jezus, geplaatst in het centrum, als een rustpunt te midden van zijn apostelen. Deze Jezus houdt zijn armen uitgestrekt zodat zijn handpalmen zichtbaar zijn. In plaats van te werken met de traditio-nele gebaren van de schilderkunst - zoals voor een zegen, groet of aanbidding, zocht Da Vinci naar nieuwe karakteristieke gebaren. Da Vinci was een denkende schilder. Daarom ook vergde de uitvoering van deze opdracht veel geduld van de prior destijds.

Ook in deze tijd valt er nog veel te onderzoeken aan dit fresco. Kunsthistorici raken er dan ook niet over uitgepraat en -geschreven en sinds lange tijd speelt het fresco een hoofdrol in de kunstgeschiedenis. Leonardo, bekend als “Uomo Universalis”, toont zich ook in dit meesterwerk een groot uitvinder.

Op de studiedag zullen we analyseren hoe Da Vinci de grens tussen beeldende kunst, Bijbelse geschiedenis en werkelijkheid opzoekt en verkent. Op deze ‘schorselwoens-dag’ voor Pasen wordt de ontstaansgeschiedenis van deze schildering besproken in de context van de politieke en kunstzinnige situatie aan het einde van de vijftiende eeuw in Italië. Veel facetten van het kunstwerk worden belicht. Ook in onze tijd heeft kunstzinnige en spirituele boodschap van Het laatste Avondmaal nog niets van haar indringendheid verloren.

Literatuur:De colleges omvatten powerpoint-presentaties, deze worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Programma:10.30 –10.45 uur Ontvangst met koffie/thee10.45– 11.45 uur Inleiding, Leonardo da Vinci, leven en werk11.45 –11.55 uur Korte pauze11.55 –12.45 uur Ontstaan, geschiedenis van Het Avondmaal12.45 – 13.45 uur Lunch13.45 – 14.30 uur De avondmaalsgroep, compositie, gebaren en betekenis14.30 –14.40 uur Korte pauze14.40 –15.30 uur De invloed van het werk15.30 uur Afsluitend drankje

Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en heeft sindsdien een praktijk opgebouwd als beeldend kunstenaar. In 2002 voltooide ze een tweede studie cum laude aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuurwetenschappen. Zij werkt als freelance docente kunst- en cultuurgeschiedenis en initieert kunstprojecten in beeldende vorming.www.corawesterink.eu

Page 62: Brochure voorjaar 2013

62

U kunt inschrijven via de website of door het inschrijfformulier in deze brochure ingevuld en onderte-kend op te sturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie, Universiteit van Tilburg, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of te faxen naar 013-4668124. U kunt het formulier na ondertekening ook inscannen en via de mail versturen naar [email protected].

INSCHRIJVINGInschrijving geschiedt op volgorde van binnenkomstEr wordt een uitzondering gemaakt voor deelnemers aan een lopende leergang; zij hebben voorrang tot 20 juni (najaar) of 20 november (voorjaar) op nieuwe deelnemers. Zij worden daarna ingeschreven.U krijgt nadat uw inschrijving verwerkt is een email of brief ter bevestiging van uw inschrijving. Wan-neer een cursus volgeboekt is, wordt er contact met u opgenomen.

KOSTENDe kosten van een cursus bestaan uit:• Cursusprijs• Inschrijfgeld:AlsuzichvoorheteerstinschrijftbijHOVOBrabantSeniorenacademie,berekenenwijeenmalig € 10,- inschrijfgeld.• Lesmateriaal:Kostenvooraanvullendlesmateriaal,viaonsaangeschafteboeken,readersofsyllabizijn niet bij de cursusprijs inbegrepen en worden apart in rekening gebracht, tenzij nadrukkelijk anders vermeld.

BETALINGMet het versturen van uw inschrijfformulier (via de website, mail, fax of post) gaat u een financiële verplichting aan voor de cursuskosten en voor eventuele bijkomende kosten.U kunt uw betaling op 2 manieren doen:• viaeenéénmaligeautomatischeincasso• viaovermakingo.v.v.eenbetalingskenmerkU kunt uw voorkeur kenbaar maken op het inschrijfformulier. De betaling voor een cursus vindt plaats rond de 1e collegedag van de cursus.

PRIVACY BESCHERMINGWanneer u zich inschrijft, gaat u er mee akkoord dat uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres worden opgenomen in een deelnemerslijst die wordt verspreid onder de deelnemers van de cursus en de docent uitsluitend voor onderling gebruik. Wanneer u hiertegen bezwaar heeft, verzoeken we u dit via uw inschrijfformulier aan te geven.

VOORZIENINGENDe lokalen zijn in de regel ook toegankelijk voor minder validen, maar hebt u specifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving contact met ons op. Dit geldt ook wan-neer u problemen heeft met horen, niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk.

INSCHRIJFPROCEDURE EN VOORWAARDEN

Page 63: Brochure voorjaar 2013

63

ANNULERINGWanneer u zich heeft ingeschreven voor een cursus en u wilt of kunt deze cursus niet volgen, dan kunt u tot de bij de cursus vermelde inschrijfdatum annuleren. Dit kan uitsluitend schriftelijk gebeuren en de annuleringskosten bedragen € 20,-. U kunt zich richten aan HOVO Brabant Seniorenacademie, Til-burg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of [email protected].

VERZOEK TOT RESTITUTIE In uitzonderlijke gevallen van overmacht die de cursusdeelnemer zelf betreffen kan voor aanvang van de cursus een schriftelijk verzoek tot gedeeltelijke restitutie worden ingediend t.a.v. mevr. K. van Hel-vert, HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of via e-mail: [email protected]. Of er sprake is van overmacht is ter beoordeling van HOVO Brabant, u ontvangt schriftelijk uitsluitsel over dit besluit.

Wanneer u niet zelf in staat bent de cursus te volgen, kunt u na overleg en met toestemming van het kantoor van HOVO Brabant, iemand anders in uw plaats laten gaan.

WANNEER EEN CURSUS NIET DOORGAATEen cursus kan alleen doorgaan bij voldoende deelnemers. Wanneer er op de uiterste inschrijfdatum onvoldoende inschrijvingen zijn om de cursus door te kunnen laten gaan, laten we u dat zo snel moge-lijk weten. U wordt dan zo mogelijk nog ingeschreven in een andere cursus naar keuze.

RESERVEDATUMWanneer een docent door overmacht (ziekte, stakingen, files) eenmalig een college niet kan verzorgen, wordt dit college automatisch verplaatst naar de aangegeven reservedatum. Wij zullen in zo’n geval onze uiterste best doen u zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief te bereiken. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen.

OVERMACHT, WIJZIGING EN ANNULERING DOOR HOVO BRABANTIn het geval van onvoorziene omstandigheden, waaronder onvoldoende deelname voor een cursus, ziekte van een docent en omstandigheden die zich voordoen met betrekking tot personen en/of mate-rialen welke voor een behoorlijke uitvoering door HOVO Brabant noodzakelijk zijn, daartoe aanleiding geven, dat uitsluitend ter beoordeling van HOVO Brabant, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren.In het geval van overmacht aan de kant van HOVO Brabant, waaronder in deze algemene voorwaarden wordt verstaan naast wat dat betreft in de wet en jurisprudentie wordt begrepen, alle van buiten ko-mende oorzaken, voorzien of niet voorzien, waardoor HOVO Brabant niet in staat is haar verplichtingen na te komen, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. In het geval van wijziging in de cursusdata door HOVO Brabant, zal de cursist zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief in kennis te stellen. Het kan zijn dat uw spamfilter of virusscanner onze berichten als ongewenst ziet, controleer daarom ook altijd uw spamfolder. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen.

DISCLAIMEROndanks de zorg en aandacht die HOVO Brabant Seniorenacademie aan de brochures besteedt, is het mogelijk dat de informatie onvolledig of onjuist is. HOVO Brabant Seniorenacademie is niet aansprake-lijk voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die hieruit voortvloeit

Page 64: Brochure voorjaar 2013

Na(ast) uw werk aangenaam ge-prikkeld worden met kennis

en nieuwe inzichten die uw kijk op het leven veranderen, dat kan in de HOVO Brabant Avondacademie. HOVO wordt hiermee ook bereik-baar voor de steeds grotere groep werkende 50-plussers. Boeiende en verdiepende cursussen door ervaren en deskundige docenten. We be-ginnen in Tilburg, en bij voldoende belangstelling breiden we graag uit naar al onze lesplaatsen.

Prof. dr. Vincent Icke

ALLES VOOR ÉÉN MEISJEEen cursus vol passie over de fysische achtergronden van leven in het Heelal en dus ook ons leven.Maandagavond 18.30 – 21.00 uur18-3, 25-3, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcollege)€ 138,- (4 colleges van 3 x 40 minuten met 2 x 15 minuten pauze)

Drs. Jos Ossewaarde

BEELDEN VAN HOOP EN VERWACHTINGWat was de betekenis van de Bijbelse afbeeldingen op christelijke kindersarcofagen (4e eeuw) in Rome?Dinsdagavond 19.30 – 21.15 uur19-2, 26-2, 5-3, 12-3 en 19-3 (26-3 reservedatum inhaalcollege)

€ 132,- (5 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Dr. Stef Bugter

ETHOS, PATHOS EN LOGOSRedenaars, toehoorders en argumenten: theorie, praktijk en receptie van de klassieke retorica.Woensdagavond 19.30 – 21.15 uur20-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3, 27-3, 3-4 en 10-4 (17-4 reservedatum inhaalcollege)

€ 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Dr. Mr. Jan Hendrik Valgaeren

KOREA: 1945 – 2012. TERUG VAN (N)OOIT WEGGEWEEST. Hoe heeft het vanaf 1945 tot heden zo kunnen lopen met Korea en wat zal de toekomst brengen? Donderdagavond 18.45 – 20.30 uur21-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3 en 28-3 (4-4 reservedatum inhaalcollege)

€ 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Dr. Karianne Marx, Dr. Jacco Verburgt, Dr. Hans Dooremalen

BESTAAT VRIJE WIL?Een cursus over menselijke vrijheid en de vrije wil aan de hand van de filosofen Spinoza en Kant en moderne wetenschappers zoals Wegner, Swaab en Lamme.Donderdagavond 18.45 – 20.30 uur31-01, 7-2, 21-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3 en 28-3 (4-4 reservedatum inhaalcollege)

€ 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Page 65: Brochure voorjaar 2013

KRUIS AAN WELKE INFORMATIE U GRAAG WILT ONTVANGEN

AANVRAAGFORMULIER

Van natuurwetenschappen tot filosofie, van kunstgeschiedenis tot politiek: voor

een intellectuele uitdaging kunt u terecht bij HOVO Brabant.

De avondcursussen vinden plaats op de univer-siteit en worden verzorgd door deskundige en ervaren docenten, die uitstekend worden beoor-deeld door eerdere cursisten.

Bent u naast uw werk op zoek naar een interes-sante cursus op hoog niveau samen met gelijk-gestemde 50+ers? Wij delen graag onze kennis met u in de collegezaal.

BLIJF VRAGEN BLIJFLEREN

www.hovobrabant.nl

Ik ontvang graag de brochure CURSUSAANBOD VOORJAAR 2013

In het voorjaar (januari - april) biedt HOVO Brabant een aantal cursussen aan in Tilburg, Eindhoven, Breda en ’s-Hertogenbosch. Deze brochure biedt een duidelijk over-zicht daarvan.

Ik ontvang graag informatie over de AVONDACADEMIE VOORJAAR 2013

HOVO BRABANT AVONDACADEMIE NIEUW!

Vanaf voorjaar 2013 start de Avondacademie van HOVO Brabant. Hierdoor kunnen ook werkende senioren genie-ten van ons rijke cursusaanbod. We beginnen in Tilburg, en bij voldoende belangstelling breiden we graag uit naar al onze lesplaatsen.

Ik ontvang graag informatie over de ZOMERACADEMIE 2013

HOVO Brabant ZomeracademieIedere zomer biedt HOVO Brabant u een aantal intensieve zomercursussen aan. In deze meerdaagse cursussen gaat u samen met de docent en medecursisten op een mentale reis die uw geest en zinnen zal prikkelen.

Page 66: Brochure voorjaar 2013

DE GEVRAAGDE INFORMATIE TOEZENDEN AAN:

AANVRAAGFORMULIER

hovo kerstdinerIn december 2012 organiseren wij het eerste HOVO Kertsdiner. Een interessante, leerzame maar vooral ook gezellige ontmoeting in de donkere dagen voor Kerst-mis, exclusief voor cursisten en docenten van HOVO Brabant Seniorenacademie. Het wordt een gevarieerd en verrassend programma met verschillende korte lezingen en een muzikaal accent onder het genot van een heerlijk diner. Op donderdag 13 december bent u welkom in Breda en op dinsdag 18 december in 's-Hertogenbosch. Natuurlijk kan iedere cursist en docent een introducé meenemen.

HET DINERU wordt om 17.15 uur verwelkomd met een drankje. Daarna volgt er een 4-gangendiner met daar tussen 3 korte lezingen en muziek. Per gang krijgt u een drankje naar keuze aangeboden (bier, wijn, fris) en er is koffie/thee na afloop. Het kerstdiner wordt afgesloten om 21.00 uur.

PRIJS55 euro per persoon.

AANMELDENU kunt zich aanmelden via het formulier op de website. Wanneer u zich ingeschreven heeft, is annulering niet meer mogelijk.

aanmelden via: WWW.HOVOBRABANT.NL/KERSTDINER

De kerstdiners worden georganiseerd in samenwerking met het opleidingsrestaurant van het Cingel College (Breda) en van het Koning Willem I College (’s-Hertogenbosch).

Naam en voorletters:

Straat:

Postcode en Woonplaats:

Graag ontvang ik van u stuks

Voldoende gefrankeerd in een envelop U kunt deze gegevens ook e-mailen naar: zenden aan: [email protected] Brabant SeniorenacademiePostbus 90153 of de brochures direct aanvragen via: 5000 LE Tilburg www.hovobrabant.nl

Page 67: Brochure voorjaar 2013

INSCHRIJFFORMULIER WINTER 2013

ontv .......................................................

NAS .......................................................

Bev. dd. .................................................

Ondergetekende

Dhr./ Mevr.

Voorletters: Naam:

Straat:

Postcode: Plaats:

E-mail:

Telefoonnummer: Mobiel:

Geboortedatum:

Was u al eerder cursist? JA / NEEZo nee? We brengen éénmalig € 10 inschrijfgeld in rekeningZo ja? Bent u beschikbaar als contactpersoon (zie blz. 8) JA / NEE

SCHRIJFT ZICH IN VOOR DE VOLGENDE CURSUS(SEN):

W1 DE WEG NAAR VAN EYCK

W2 WERELDGESCHIEDENIS IN ÉÉN DAG

W3 STORYTELLING: TERUG NAAR DE BRON VAN HET VERTELLEN

W4 DE ORTHODOXE KERK

W5 ZICHT OP RUSLAND

Als u zich nog niet heeft opgegeven voor onze digitale nieuwsbrief, kunt u hier aangeven of u deze wil ontvangen: JA / NEE

Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

hovo kerstdinerIn december 2012 organiseren wij het eerste HOVO Kertsdiner. Een interessante, leerzame maar vooral ook gezellige ontmoeting in de donkere dagen voor Kerst-mis, exclusief voor cursisten en docenten van HOVO Brabant Seniorenacademie. Het wordt een gevarieerd en verrassend programma met verschillende korte lezingen en een muzikaal accent onder het genot van een heerlijk diner. Op donderdag 13 december bent u welkom in Breda en op dinsdag 18 december in 's-Hertogenbosch. Natuurlijk kan iedere cursist en docent een introducé meenemen.

HET DINERU wordt om 17.15 uur verwelkomd met een drankje. Daarna volgt er een 4-gangendiner met daar tussen 3 korte lezingen en muziek. Per gang krijgt u een drankje naar keuze aangeboden (bier, wijn, fris) en er is koffie/thee na afloop. Het kerstdiner wordt afgesloten om 21.00 uur.

PRIJS55 euro per persoon.

AANMELDENU kunt zich aanmelden via het formulier op de website. Wanneer u zich ingeschreven heeft, is annulering niet meer mogelijk.

aanmelden via: WWW.HOVOBRABANT.NL/KERSTDINER

De kerstdiners worden georganiseerd in samenwerking met het opleidingsrestaurant van het Cingel College (Breda) en van het Koning Willem I College (’s-Hertogenbosch).

Page 68: Brochure voorjaar 2013

INSCHRIJFFORMULIERVervolg van inschrijfformulier winteracademie 2013

WIJZE VAN BETALING

Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en kosten zoals inschrijfgeld, annulerings- kosten, administratiekosten en lesmateriaal. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangs- datum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort.

Mijn rekeningnummer is:

Op naam van:

Ik kies niet voor de éénmalige machtiging en betaal na ontvangst van de factuur o.v.v. het be- talingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal.

Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals in deze brochure zijn opgenomen op pagina 62 en 63 of op onze website: www.hovobrabant.nl.

Datum:

Handtekening:

Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar:

HOVO Brabant SeniorenacademieUniversiteit van TilburgPostbus 901535000 LE Tilburg

of faxen naar: 013 - 466 81 24

of inscannen en e-mailen naar [email protected]

Page 69: Brochure voorjaar 2013

INSCHRIJFFORMULIER VOORJAAR 2013

ontv .......................................................

NAS .......................................................

Alt. ........................................................

Ondergetekende

Dhr. / Mevr.

Voorletters: Naam:

Straat:

Postcode: Plaats:

E-mail:

Telefoonnummer: Mobiel:

Geboortedatum:

Was u al eerder cursist? JA / NEEZo nee? We brengen éénmalig € 10 inschrijfgeld in rekeningZo ja? Bent u beschikbaar als contactpersoon (zie blz. 8 ) JA / NEE

SCHRIJFT ZICH IN VOOR DE CURSUS(SEN)

NR: TITEL:

NR: TITEL:

NR: TITEL:

Als u zich nog niet heeft opgegeven voor onze digitale nieuwsbrief, kunt u hier aangeven of u deze wil ontvangen: JA / NEE

Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

Page 70: Brochure voorjaar 2013

VERVOLG INSCHRIJFFORMULIER VOORJAAR 2013

WIJZE VAN BETALING

Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en kosten zoals inschrijfgeld, annulerings- kosten, administratiekosten en lesmateriaal. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangs- datum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort.

Mijn rekeningnummer is:

Op naam van:

Ik kies niet voor de éénmalige machtiging en betaal na ontvangst van de factuur o.v.v. het be- talingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal.

Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals in deze brochure zijn opgenomen op pagina 62 en 63 of op onze website: www.hovobrabant.nl.

Datum:

Handtekening:

Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar:

HOVO Brabant SeniorenacademieUniversiteit van TilburgPostbus 901535000 LE Tilburg

of faxen naar: 013 - 466 81 24

of inscannen en e-mailen naar [email protected]

Page 71: Brochure voorjaar 2013

INSCHRIJFFORMULIER VOORJAAR 2013

ontv .......................................................

NAS .......................................................

Alt. ........................................................

Ondergetekende

Dhr. / Mevr.

Voorletters: Naam:

Straat:

Postcode: Plaats:

E-mail:

Telefoonnummer: Mobiel:

Geboortedatum:

Was u al eerder cursist? JA / NEEZo nee? We brengen éénmalig € 10 inschrijfgeld in rekeningZo ja? Bent u beschikbaar als contactpersoon (zie blz. 8 ) JA / NEE

SCHRIJFT ZICH IN VOOR DE CURSUS(SEN)

NR: TITEL:

NR: TITEL:

NR: TITEL:

Als u zich nog niet heeft opgegeven voor onze digitale nieuwsbrief, kunt u hier aangeven of u deze wil ontvangen: JA / NEE

Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

Page 72: Brochure voorjaar 2013

VERVOLG INSCHRIJFFORMULIER VOORJAAR 2013

WIJZE VAN BETALING

Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en kosten zoals inschrijfgeld, annulerings- kosten, administratiekosten en lesmateriaal. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangs- datum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort.

Mijn rekeningnummer is:

Op naam van:

Ik kies niet voor de éénmalige machtiging en betaal na ontvangst van de factuur o.v.v. het be- talingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal.

Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals in deze brochure zijn opgenomen op pagina 62 en 63 of op onze website: www.hovobrabant.nl.

Datum:

Handtekening:

Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar:

HOVO Brabant SeniorenacademieUniversiteit van TilburgPostbus 901535000 LE Tilburg

of faxen naar: 013 - 466 81 24

of inscannen en e-mailen naar [email protected]

Page 73: Brochure voorjaar 2013

042_HOVO_VJR13_cover.indd 1 11-10-12 16:13