Weense HerfstDe Warme Winkel - 2011

Theatergroep De Warme Winkel presenteert: ‘Weense Herfst’

Inleiding Gedurende een aantal weken een stad bezetten met de voorstellingen die wij liefhebben en ze kris-kras door de hele stad spelen; niet enkel in één theater, niks ervan, in meerdere theaters en in schuren, expo-zalen en buurthuizen. Wij tonen u met veel plezier het resultaat van onze Weense studie. Wij laten u kennis maken met de poëzie van Rainer Maria Rilke, vier met ons de 130ste verjaardag van Alma Mahler in de grote zaal, hoor de beangstigend actuele teksten van Thomas Bernhard en Stefan Zweig aan en bemerk hoe Oskar Kokoschka ons vanuit de hoogte inspireert tot een expressionistische theatrale explosie. Dit is een droom die voor ons uitkomt en die wij graag met u willen delen. In de afgelopen jaren hebben wij een serie gemaakt over Oostenrijkse kunstenaars. Een aantal daarvan heeft al een reprise gehad, anderen hebben tot nu toe slechts op één locatie gespeeld. Gedurende de vier jaar dat we hier intensief mee bezig zijn geweest, groeide de wens om de serie ook in zijn geheel te kunnen spelen. Sinds deze droom is geboren, is er ook rekening mee gehouden tijdens de resterende projecten, zowel in de keuze voor de kunstenaars als in de aard en aanpak van de projecten, opdat de serie een aanvullende waarde werd op de verschillende voorstellingen. We zochten steeds naar de kern van het gedachte-goed van de gekozen kunstenaar, en van daaruit werd het stuk ontwikkeld. Bij deze oeuvre-stukken plaatsen wij ons nadrukkelijk tussen de kunstenaar en het publiek. Zo bepalen wij het perspectief. Er is geenszins de pretentie dat u na afloop de kunstenaar zou kennen. U heeft gekeken naar een interpre-tatie die wij in deze tijd waardevol achten.

Wij wensen u heel veel kijkplezier met Weense Herfst!

Jeroen De Man, Vincent Rietveld en Mara van Vlijmen

“Allemaal karakters zoals ze in deze tijd voorkomenHet is immers een werk van deze tijd van geen andereIn geen andere mogelijkHet is geen toneelwerk uit willekeurig welke tijdHet is een werk van onze tijdEnerzijds immers is het geen kunstwerkomdat het over filosofie gaatanderzijds is het ’t kunstigste wat er bestaat.” Uit: Totaal Thomas, door Thomas Bernhard

Interview met De Warme Winkel

Terugverlangen naar de toekomst-droom Oostenrijk? Waarom Oostenrijk? Dat land is toch niet veel meer dan een knusse vakantie-bestemming? Met een paar bergen en meertjes en van die gemoedelijke dorpjes zoals de VVV ze graag ziet? Met een Sisi-hoofdstad waar je op de klanken van Johann Strauss-walsen chocoladetaart kunt eten? Het skiparadijs van de Oranjes… Wat is daar nu aan?

Wat daar aan is, dat laat De Warme Winkel komend najaar uitgebreid zien. Voor De Warme Winkel is Oostenrijk vooral een land van scherpzinnige denkers en vernieuwende kunstenaars, van vormbewustzijn en ontluistering. Het land waar telkens weer manieren worden gevonden om alles wat gewoonlijk aan het oog onttrokken blijft genadeloos bloot te leggen. Als De Warme Winkel het over Oostenrijk heeft, dan gaat het over het land van Sigmund Freud, die de diepten van het menselijk gedrag en de menselijke begeerten wilde blootleggen; het land van Ludwig Wittgenstein, die de manier waarop we de taal gebruiken op een fun-damentele manier ter discussie heeft gesteld; het land van schilders als Oskar Kokoschka en Egon Schiele die lieten zien dat schoonheid en destructie nauw aan elkaar verwant zijn en dat het mooie juist ook in het afstotelijke te vinden is. Het land van een filmmaker als Michael Haneke, in wiens werk het steeds weer gaat over de existentiële angst die onder de oppervlaktelaag van onze goed geordende samenleving verborgen ligt. Het land ook van schrijvers die met een niet aflatende energie de maatschappij en zijn conventies te lijf gaan – van Franz Grillparzer en Hugo von Hofmannsthal tot Thomas Bernhard en Elfriede Jelinek. Met dat Oostenrijk, het Oostenrijk van het scherpe mes en de virtuoze ontleding, het Oostenrijk ook van de artistieke vergezichten, een land waar de kunst heftig leeft en waar altijd wordt gezocht naar bevrijding door ver-nieuwing – met dat Oostenrijk voelt De Warme Winkel zich verwant. Vier jaar lang heeft de Oostenrijkse cultuur voor theatermakers Mara van Vlijmen, Jeroen De Man en Vincent Rietveld, die samen De Warme Winkel vormen, gefungeerd als een rijke bron van inspiratie. Hoofdrolspelers in de Oostenrijkse cultuur van het eind van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw werden door hen onderzocht, er werd

lang over hun werk gesproken en vervolgens dienden ze als onderwerp van een theatervoorstelling. Thomas Bernhard, Rainer Maria Rilke, Stefan Zweig, Alma Mahler en Oskar Kokoschka vormen ieder de spil van een De Warme Winkel-stuk. ‘Het is een beetje CKV voor volwassenen,’ legt Vincent Rietveld uit. ‘We willen dat je iets te weten komt over die mensen die ons fasci-neren, over hun cultuur en wat ze gemaakt hebben. In onze eigen manier van daarmee omgaan heen kun je hopelijk iets van onze bewondering voor deze vernieuwers terugvinden.’ Jeroen De Man: ‘Je bezig-houden met het werk van mensen als Bernhard of Rilke of Kokoschka betekent dat je in contact komt met de energie die uitgaat van grootse kunst. Met de wil om de dingen ánders te bekijken. Hoe meer je je erin verdiept, hoe sterker je wordt geraakt door de haast explosieve kracht die er bij deze kunstenaars te vinden is.’

Hoe is De Warme Winkel eigenlijk bij Oostenrijk als thema terecht gekomen?Mara van Vlijmen: ‘Al op de toneelschool in Maastricht waren we steeds bezig om zelf dingen te maken, om schrijvers te onderzoeken die een toon aansloegen die wij in het theater wilden horen. Toen we na de opleiding samen voorstellingen wilden maken zijn we al snel bij Thomas Bernhard terechtgekomen en als je je eenmaal in zijn werk verdiept dan gaat het meteen over de Oostenrijkse geschiedenis. Die zijn we toen steeds interessanter gaan vinden.’ ‘Wij willen het theater van de toekomst maken,’ vult Jeroen De Man aan, ‘en grappig genoeg past dat heel goed bij die jaren van de Weense avant-garde. Ook zij waren bevangen door vernieuwingswil en ook zij hadden, net als wij nu, te maken met het zware gewicht van de traditie waar ze uit voortkwamen. En het gaat bij ons ook om een soort plaats-vervangende nostalgie, het verlangen naar een tijd die we helemaal niet uit eigen ervaring kennen. We kijken terug, naar mensen voor wie de toekomst nog een utopie kon zijn.’

De Warme Winkel kijkt dus terug in de cultuurge-schiedenis, maar dat betekent niet dat de grote namen en de rijke bronnen met al teveel eerbied tegemoet worden getreden, of dat ernaar gestreefd wordt om

een honderd jaar oud avantgarde-sfeertje op het toneel te laten herleven. Voor braaf restauratietoneel zijn de Warme Winkel-leden veel te eigenzinnig. ‘Bij onze voorstellingen gaat het er altijd over dat we een ver-bond met het publiek aangaan,’ zegt Vincent Rietveld. ‘Er valt voor hen samen met ons iets te ontdekken. Je ziet ons niet een degelijk ingestudeerd nummertje afdraaien, je ziet hoe we in voortdurend contact met de toeschouwers iets tijdelijks aan het creëren zijn – iets dat we vervolgens ook weer uit onze handen laten vallen.’

Deze stukken over Oostenrijks avant-gardisten hebben minstens zoveel Nederland nu te maken als met Oostenrijk honderd jaar geleden. Net als hun voorgangers kunnen de makers van De Warme Winkel subtiel, geraffineerd en extreem vormbewust zijn. Maar – en dat delen ze evenzeer met hun inspiratie-bronnen – ze kiezen met hetzelfde gemak voor de disharmonie en het groteske, voor de dissonantie en de banaliteit. De Man: ‘We zijn waarschijnlijk net zo sterk in mooie vormen geïnteresseerd als die Oosten-rijkers, maar bij ons kom je troep uit de recycling op het toneel tegen. Zeg maar: de afdankertjes van de Wiener Werkstätte – maar er is toch wel over nagedacht.’

‘En er is nóg een parallel,’ zegt Mara van Vlijmen, ‘de Oostenrijkse vernieuwers werkten in een klimaat dat kennelijk heel vruchtbaar was voor kunstproductie, maar waar toch ook de voedingsbodem werd gelegd voor oorlog en totalitair denken.’ Als in juni 1914 in Sarajevo de eerste schoten vallen van wat als snel een wereldoorlog zal worden, is het met de weldadige opwinding van het fin-de-siècle snel gedaan… En zonder dat ze zich aan oppervlakkige parallellen of aan zwartkijkerij willen overgeven zijn de makers van De Warme Winkel zich er zeker van bewust dat ook zij werken in een onrustige, onzekere tijd, een tijd waarin de vrijheid en de ambities van de kunst steeds meer onder druk komen te staan. Niet voor niets is de voorstellingenreeks ‘Weense Herfst’ gaan heten…

‘Wat wij aantrekkelijk vinden aan de tijd waar het in deze stukken over gaat is het belang dat er werd ge-hecht aan kunst,’ zegt Vincent Rietveld. ‘Er werd kunst gemaakt waarover de mensen zich druk maakten. Er was een establishment dat zich liet uitdagen. De kunst werd ingezet om op een andere manier naar de wereld te kijken. Daar voelen wij ons bij thuis: ook wij willen een geësthetiseerde blik op de werkelijkheid bieden.’

De vijf ‘Oostenrijk-stukken’ die sinds 2006 zijn ontstaan worden in de herfst van 2011 voor het eerst gespeeld als één reeks, waarvan de afzonderlijke onder-delen samenhangen. De Warme Winkel verwacht dat de nieuwe, compacte manier van presenteren de werk-ing en de betekenis van de verschillende stukken zal versterken. De ‘onderwerpen’ van de stukken verwijzen vaak naar elkaar en bovendien zal de toeschouwer een goed beeld kunnen krijgen van de grillige veelvormig-heid die kenmerkend is voor het werk van De Warme Winkel. Jeroen De Man: ‘En dat dan lekker groots opgezet. Heftige beelden, groffe symbolen… En vooral veel onuitgelegd durven te laten.’

Tekst: Rob de Graaf

Weense Herfst bestaat uit de volgende voorstellingen

Totaal ThomasRainer MariaVilla EuropaAlmaKokoschka Live!

Totaal ThomasIn coproductie met Terschellings Oerol Festival (2006) en de Veenfabriek (2008)

Thomas Bernhard was een vlijmscherp analist en pessimist, die met zijn zwarte stukken op onnavolgbare wijze de waan van de dag fileerde. Afkeer van Oostenrijk en haar cultuur, een bijzonder wrange humor en voor zich uit agerende personages kenmerken zijn oeuvre; Totaal Thomas doet Bernhard hierin eer aan. De voorstelling viert de paradox van zijn bestaan, want ondanks dat hij kunst haatte en constant de zin ervan in twijfel trok, bleef hij toch verwoed kunst produceren.

Met Jeroen De Man, Vincent Rietveld, Maria Kraakman (vervangt Mara van Vlijmen) en Ward Weemhoff (vervangt Joep van der Geest), Eind-regie Paul Koek, Decor zaalversie Maarten van Otterdijk, Lichtontwerp Prem Scholte Albers, Muziek Touki Delphine/Bo Koek Trouw ‘Een zinderend stuk muziektheater… pure lust voor oog, oor en hart… een briljante collage over Thomas Bernhard’ NRC Handelsblad ‘De acteurs zijn getalenteerde kwelgeesten … Totaal Thomas is een hoogtepunt’

Rainer Maria(2007)

Met Mara van Vlijmen, Maria Kraakman, Vincent Rietveld, Jeroen De Man, Eindregie Marien Jongewaard, Lichtontwerp Prem Scholte Albers, Geluidsontwerp Richard Janssen,Uitvoering muziek Roald van Oosten Trouw ‘Wat een speelplezier, wat een gevoel voor humor, wat een heerlijk onorthodoxe aanpak van hun inspiratiebron … Rainer Maria is een parelende symbiose van schoonheid en goorheid, lichtvoetig, warmbloedig en gelaagd.’ NRC Handelsblad ‘Een voorstelling die op onnavolgbare wijze poëzie met iemands levenstragedie verbindt, een literair juweel' de Volkskrant ‘Een prachtige voorstelling … over hoe mens en natuur normaal volstrekt langs elkaar leven maar in de kunst elkaar proberen te ontmoeten.’

Rainer Maria Rilke was één de belangrijk-ste lyrische dichters in de Duitse taal en liet een veelzijdig oeuvre na. Naast talloze gedichten schreef hij ook toneelstukken, romans, korte ver-halen en correspondeerde intensief met verschil-lende Europese grootheden. De Warme Winkel is gevallen voor de schoonheid van Rilkes gedich-ten en de stijl van zijn proza en brieven. Zijn intense manier van beschrijven, maakt dat de meest alledaagse dingen boven zichzelf uitstij-gen en een grotere, universele betekenis krijgen. Naar aanleiding van gesprekken met vertalers van het werk van Rilke brengt De Warme Winkel deze fameuze dichter en zijn poëzie op een eigen-zinnige manier opnieuw tot leven.

Villa Europa In samenwerking met De Balie en De Utrechtse Spelen (2009)

Met Mara van Vlijmen en Vincent Rietveld, Eindregie Jos Thie, Lichtontwerp Prem Scholte Albers, Geluidsontwerp Florentijn Boddendijk en Remco de Jong de Volkskrant ‘Een originele enscenering van een brute clash tussen Zweigs verfijnde kunst en de typerende tegendraadse stijl van de groep’ Trouw ‘Je moet van doortastende huize komen om een stuk over het idealistische, opgejaagde en gepijnigde leven van Zweig te schrijven en dat ook nog eens te spelen. Jeroen De Man, Vincent Rietveld en Mara van Vlijmen slagen daar met hun voorstelling wonderwel en glorieus in.’

Op 22 februari 1942 pleegde Stefan Zweig samen met zijn vrouw zelfmoord in Brazilië. De meest ge-lezen, meest vertaalde en één van de meest productieve schrijvers van zijn tijd heeft kort voor zijn dood zijn herinneringen aan een wereld die op het punt stond te verdwijnen opgetekend. Deze postuum verschenen autobiografie (De wereld van gisteren – herinneringen van een Europeaan) geeft een indrukwekkend beeld van het oude Europa waarmee Zweig zich als (geas-simileerde) jood, geëngageerd schrijver en humanist sterk verbonden voelde. Zijn laatste werk vormt de basis van de voorstelling ‘Villa Europa’.

Alma (2009)

Met Vincent Rietveld, Maria Kraakman, Mara van Vlijmen, Jeroen De Man, Ward Weemhoff (vervangt Harpert Michielsen) en Richard Janssen, Eindregie Marien Jongewaard, Lichtontwerp Prem Scholte Albers, Geluidsontwerp Richard Janssen Decor-bouw Mats Boswijk en Ward Kreykamp de Volkskrant ‘Een indrukwekkend feestje dat ontaardt in een regelrechte gangbang met een soundtrack van Duitstalige popsongs’ Leeuwarder Courant ‘De spelers van De Warme Winkel vertellen hun verhaal met overrompelend veel ener-gie. ’Alma’ is plat, is geestig, is liederlijk, is vet, maar nergens oppervlakkig.'

Alma was een muze. Een muze voor velen. We kennen Alma van schilderijen, je vindt haarterug in gedichten en toneelstukken, en vele symfo-nieën, opera’s en composities zijn aan Almaopgedragen. Onze eerste grote zaal voorstelling wervelt rond het leven, de liefde en de uitspattingen van Alma Mahler: de vrouw van Gustav Mahler, de grote componist. Alma’s levenspad loopt parallel met de aanzwellende culturele revolutie van Wenen in het fin de siècle en als gastvrouw van haar beroemde salons is Alma de spil in het sociale leven van de culturele elite. Maar Alma werd evenveel verguisd als aanbeden en door de vele tegengestelde verhalen en roddels neemt haar persoon mythische proporties aan en verhult zich in een wirwar van vragen, leugens en kunstmakerij. Gefascineerd, bang en opgewonden onderneemt De Warme Winkel de hachelijke poging die wirwar te ontrafelen en deze gevaarlijke muze tot leven te wekken. Met Alma proberen we de schoon-heid en de opwinding te raken van die fascinerende tijd, maar de voorstelling geeft tegelijk een decadent en nostalgisch beeld van een cultuur aan de vooravond van haar failliet.

Kokoschka Live!In coproductie met de Veenfabriek/Touki Delphine en Nieuw West/Marien Jongewaard (2010)

Met Bo Koek, Rik Elstgeest, John van Oostrum, Marien Jongewaard, Nora Mulder, Jeroen De Man, Maria Kraakman (vervangt Mara van Vlijmen), Ward Weemhoff en Vincent Rietveld, Editing Paul Koek Lichtontwerp Prem Scholte Albers Parool ‘Groteske gekkigheid die meeslepend werkt vanwege de manische energie waarmee ze het uit-voeren en de virtuositeit van hun grappen.’ de Volkskrant ‘Een chaotische en uitbundige collage vol verf, luidruchtige muziek en verwrongen lichaams- delen. Doordat de bizarre grappen en ironische tableaus steeds voortreffelijk zijn uitgevoerd, gaat Kokoschka Live! nooit vervelen.’

Kokoschka Live! werd geselecteerd voor het Vlaams Theaterfestival 2010

Kokoschka Live! is een ode aan Oskar Kokoschka. Deze drie eigenzinnige theater-gezelschappen presenteren met Kokoschka live! een rockende, vervreemdende en explosieve show, waar Kokoschka zelf zijn vingers bij af zou likken. Centraal staan de vooruitstrevende ideeën van Oskar Kokoschka als theatermaker, zijn turbulente leven en robuuste persoonlijk-heid.

Speeldata Weense Herfst Amsterdam In samenwerking metStadsschouwburg Amsterdam en Frascati

Speeldata Weense Herfst Brussel In samenwerking metKaaitheater, CC Westrand en CC Strombeek-Grimbergen

di 13 t/m vr 16 sept en ma 19 t/m do 22 sept Rainer Maria Boerenschuur

di 27 sept t/m za 1 okt Kokoschka Live! Frascati in De Brakke Grond

zo 2 okt Villa Europa Frascati

di 4 en wo 5 okt Totaal Thomas Frascati

za 8 okt Alma Stadsschouwburg Amsterdam

Kaarten voor Rainer Maria, Kokoschka Live!, Villa Europa en Totaal Thomas koopt u bij Frascati www.theaterfrascati.nl 020 626 68 66

Kaarten voor Alma koopt u bij de Stadsschouwburg Amsterdam www.ssba.nl 020 624 23 11

di 11 okt en wo 12 okt Villa Europa Kaaistudio’s

vr 14 okt t/m zo 16 okt Rainer Maria Boerderij Het Neerhof, Dilbeek

di 18 okt en wo 19 okt Totaal Thomas De Kring, Koningslo

za 22 okt Alma Kaaitheater

Kaarten voor de voorstellingen in Brussel kunt u kopen bij het Kaaitheater www.kaaitheater.be +322 201 59 59

Speeldata Weense Herfst Groningen In samenwerking metGrand Theatre en Stadsschouwburg Groningen

Overige Speeldata

wo 2 nov t/m zo 6 nov Rainer Maria Boerderij Aylsumaheerd, Westeremden

do 10 nov en vr 11 nov Villa Europa Grand Theatre

za 12 nov en zo 13 nov Totaal Thomas Poortershoes

wo 16 nov t/m za 19 nov Kokoschka Live! Academie Minerva

di 22 nov Alma Stadsschouwburg Groningen

Kaarten voor Rainer Maria, Villa Europa, Totaal Thomas en Kokoschka Live! kunt u kopen bij het Grand Theatre www.grand-theatre.nl 050 314 05 50

Kaarten voor Alma koopt u bij de Stadsschouwburg Groningen www.de-oosterpoort.nl 050 368 03 68

di 8 nov | Totaal Thomas STUK, Leuven (B) +321 632 03 20

wo 9 nov | Totaal Thomas STUK, Leuven (B) +321 632 03 20

wo 23 nov | Totaal Thomas Monty, Antwerpen (B) +32 3 238 91 81

do 24 nov | Totaal Thomas Monty, Antwerpen (B) +32 3 238 91 81

di 29 nov | Alma Theater aan het Spui, Den Haag 070 346 52 72

za 3 dec | Villa Europa De Verbeelding, Purmerend 029 941 12 34

do 8 dec | Totaal Thomas De Werf, Brugge (B) +325 033 05 29

vr 9 dec | Villa Europa De Gruitpoort, Doetinchem 031 434 09 43

za 10 dec | Totaal Thomas Schouwburg Arnhem, Arnhem 026 443 73 43

wo 14 dec | Alma Rotterdamse Schouwburg, Rotterdam 010 411 81 10

do 15 dec | Alma Chassé Theater, Breda 076 530 31 32

vr 16 dec | Alma Parktheater, Eindhoven 040 211 11 22

vr 30 dec | Alma Theater aan het Vrijthof, Maastricht 043 350 55 55

Randprogramma Rondom de voorstellingen van de Weense Herfst wordt een uitgebreid randpro-gramma georganiseerd met lezingen, nagesprekken, filmvertoningen, workshops en feesten. Kijk op www.dewarmewinkel.nl voor het volledige programma.

Organisatie Weense HerfstZakelijke Leiding: Jantien PlooijProductie: Fleur Feij, Sophie van Hoorn, Minjon Olgers (stage)Techniek: Prem Scholte Albers, Manuel Boutreur, Mats Boswijk, Daan Ottevanger (stage)Publiciteit: Leonie DijkstraCoördinatie Randprogramma: Lara Staal

Grafisch Ontwerp + Illustratie: Kok PistoletScènefotografie: Sofie Knijff

Volg ons ook op Twitter en Facebook!

Theatergroep De Warme Winkel, Postbus 10277, 1001 EG Amsterdam,info@dewarmewinkel.nl,www.dewarmewinkel.nl

Weense Herfst wordt mogelijk gemaakt met financiële steun van: Fonds Podiumkunsten, VSB fonds, Amsterdams Fonds voor de Kunst, Stichting Melanie en Kunstfonds Groningen

Met speciale dank aan alle coproducenten, locatiehouders, adoptieouders van onze rekwisieten en ons bestuur

Overige informatie