Program obrazovanja odraslih

KADET BRODOMAINSKE STRUKE

2

1.Naziv programa obrazovanja:Program obrazovanja za prekvalifikaciju za zanimanje Kadet brodomainske struke

2.Utemeljenost programa

Program obrazovanja za prekvalifikaciju za zanimanje Kadet brodomainske struke se bazira na standardu zanimanja Kadet brodomainske struke koji je usvojen na ___________ sjednici Savjeta za struno obrazovanje __________ godine. Program se radi za potrebe strunog osposobljavanja pomorskog kadra za kojim postoji potreba na domaem i meunarodnom tritu rada.

3.Ciljevi programa obrazovanja

Opti cilj Osposobljavanje polaznika za kvalitetno obavljanje poslova Kadet brodomainske struke. Posebni zadaci:

- sticanje i razvijanje radnih navika i discipline - razvijanje preciznosti u poslu - sticanje samostalnosti i odgovornosti u obavljanju poslova - razvijanje odnosa prema vlastitom zdravlju i zdravlju drugih - razvijanje odgovornog odnosa prema obaveznom korienju zatitnih sredstava pri radu - razvijanje svijesti o vanosti i znaaju uvanja i zatite ivotne sredine - sticanje i razvijanje odgovornog odnosa prema brodu kao osnovnom sredstvu za obavljanje djelatnosti - razvijanje principa potovanja i povjerenja prema lanovima posade - razvijanje tolerantnosti prema pripadnicima razliitih naroda, nacionalnosti i vjeroispovjesti - sticanje i razvijanje odgovornosti prema sredstvima rada - razvijanje odgovornog i savjesnog odnosa prema teretu koji se prevozi

4.Trajanje programa obrazovanja

Program obrazovanja za prekvalifikaciju za zanimanje Kadet brodomainske struke traje 1220 asova.

5.Lini profil polaznika (uslovi za ukljuivanje u program obrazovanja)

Osnovni obrazovni zahtjevi:

1. IV stepen strune spreme 2. da je u toku srednjeg obrazovanja izuavao:

- engleski jezik kao prvi strani jezik;

3

- matematiku sve etiri godine sa tri asa sedmino; - fiziku najmanje jednu godinu sa dva asa sedmino; - materni jezik sve etiri godine sa tri asa sedmino.

Poeljni obrazovni zahtjevi: -IV stepen mainske kole -IV stepen elektrotehnike skole Poeljno iskustvo: - rad na brodu - iskustvo u radu na mainsko-metalskim poslovima

Osnovne osobine koje plaznik treba da posjeduje:

- psihofizika sposobnost - komunikativnost - sposobnost za timski rad - odlunost - tolerantnost prema drugim nacijama, narodnostima i vjeroispovjestima

Poeljne osobine koje polaznik treba da posjeduje

- odgovornost - preciznost - urednost - samouvjerenost

6. Identifikacija prioritetnih oblasti programa obrazovanja

Polaznik mora da zna:

da uestvuje u pripremi tehniko-pogonske dokumentacije i koristi instrukcione knjige

da primjenjuje pravila organizacije rada u brodskom mainskom kompleksu

da prati rad pod nadzorom u mainskom prostoru na mainama i ureajima

da odrava brodski pogonski mainski kompleks da vodi lini dnevnik i brodsku administraciju da komunicira i saradjuje sa oficirima i lanovima posade broda da upotrebljava sigurnosna sredstva i opremu pri radu da primjenjuje meunarodne propise u zatiti okoline da primjenjuje meunarodne propise pri rukovanju gorivom,mazivom i

otpadnim vodama da primjenjuje procedure za rad sa opasnim materjalima

Polaznik treba da zna:

pravila organizacije rada u brodskom mainskom kompleksu brodske i mainske ureaje i poznaje princip njihovog rada

4

mjere sigurnosti preivljavanja na moru,pruanja prve medicinske pomoi i protiv poarne zatite

poznaje propise i zahtjeve klasifikacionih drutava nain odravanja brodskog mainskog kompleksa nain vodjenja dnevnika brodomainskog kadeta nain voenja brodske administracije osnove poslovne kulture i komunikacije meunarodne propise o zatiti okoline meunarodne propise pri rukovanju gorivom,mazivom i otpadnim

vodama proceduru rada sa opasnim materjalima

Bilo bi poeljno da polaznik zna:

perspektivu razvoja brodomainske struke

7. Predmetne oblasti programa obrazovanja

Tehnologija obrade i spajanje materijala Toplotne maine Brodske pomone maine i ureaji Elektrotehnika i automatizacija Medicina za pomorce Teorija broda i stabilnost Sigurnost na moru Praktina nastava Engleski jezik

8. Duina trajanja za realizaciju predmetne oblasti programa obrazovanja

Naziv predmetne oblasti broj asova

1. Tehnologija obrade i spajanje materijala 94 2. Toplotne maine 198 3. Brodske pomone maine i ureaji 142 4. Elektrotehnika i automatizacija 110 5. Medicina za pomorce 30 6. Teorija broda i stabilnost 104 7. Sigurnost na moru 125 8. Praktina nastava 317 9. Engleski jezik za pomorce 100

UKUPNO: 1220

5

9. Sadraji predmetne oblasti programa obrazovanja

9.1. Tehnologija i spajanje materijala

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.1.1.

Mainski elementi Materijali pod optereenjem Nerazdvojivi spojevi Zakovani spojevi i privrivanje zakovicama Lemljenje Samo - osiguravajui spojevi Vijci i navojni spojevi Klinovi i osigurai Zavareni spojevi Sklopovi i nalijeganja Geometrijske tolerancije Bregovi Leaji Podmazivanje kuglinih i valjanih

leaja

9 1 1 2 2 3 2 1 2 2 1 4 1

9 1 1 2 2 3 2 1 2 2 1 4

1

9.1.2.

Tehniko crtanje Vrste crtea Vrste linija Slikovne projekcije Razvijene mree Kotiranje Mainsko tehniko crtanje u praksi

1 3 5 2 3 15

1

5

1 3 5 3 3

20

9.1.3.

Tehnologija i obrada materijala Svojstva materjala i upotreba Procesi termike obrade Osnovi metalurgije, metal i obrada Nemetalni materijali Principi elektrolunog zavarivanja Principi gasnog zavarivanja Termiko rezanje Oblikovanje

6 4 6 2 2 2 3 3

6 4 6 2 2 2 3 3

6

9.2. Toplotne maine

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.2.1.

Termodinamika Toplotni ciklus motora Ciklus idealnog gasa Rankin ciklus Sagorijevanje Izmjenjivai toplote

3 4 4 3

4

3 4 4 3

4

9.2.2.

Brodski motori Vibracije Rad pogonskog postrojenja Motori sa unutrasnjim sagorijevanjem Rasprivanje goriva kod dizel motora Tipovi motora Principi motora Motori velikog provrta Srednjehodni i brzohodni

(etvorotaktni ) motori Sistemi motora

2 20 5 2 1 15 12 12 8

2 20 5 2 1 15 12 12 8

9.2.3.

Brodski kotlovi,parne turbine i parne maine Kotlovi Promaja kotla Cirkulacija vode Vodocijevni kotlovi sa prirodnom cirkulacijom vode Kombinovani kotlovi Vodocijevni kotlovi sa prisilnom cirkulacijom vode Goriva Rasprivanje i sagorijevanje goriva

kod parnog kotla Pomoni brodski kotlovi Konstrukcije pomonog kotla Armatura pomonog kotla i

distribucija pare Rad pomonog kotla Parne turbine Toplotni proces u parnim

2 2 5 3 5

2

3 6 12

7 8 3

2 2 5 3 5

2

3 6 12

7 8

3

7

postrojenjima Vrste parnih turbina Strujanje pare izmeu lopatica Izrada brodskih parnih turbina Djelovi turbine Sistem regulacije turbine Plinske turbine Glavni djelovi plinskoturbinskog

postrijenja Kombinovana plinska i parna

turbinska postrojenja na brodu Parne maine Rad parne stapne maine i upotreba na brodu Konstrukcija i izvedbe parnih maina Teorijski rad parne maine Razvod pare Pogon parne stapne maine

2 2 6 10 5 4 6 3 2

1 1 2 1

2 2 6 10 5 4 6

3

2

1 1 2

1

9.3. Brodske pomone maine i ureaji

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.3.1.

Pomone maine i ureaji Evaporatori i princip destilacije Zrani kompresori Kompresori zraka ,princip rada Konstruktivni djelovi stapnih

kompresora Rad kompresora Rotacioni kompresori Uskladitenje komprimiranog zraka Distribucija zraka Princip rada kormilo ureaja Hidraulini kontrolni sistem kormilo ureaja Elektrina kontrola kormilo ureaja Hidraulino pogonjeni kormilo

sistemi Hidrauline rotacione pumpe Elektrini kormilo sistemi Kormilarenje u nudi Princip rashlaivanja Rashladni ciklus Rashladni kompresori Sastavni djelovi rashladnog sistema

9 1 2 2 2 1 2 1 1 3 1 2 3 2 1 2 2 1 2

9 1 2 2 2 1 2 1 1 3 1 2 3 2 1 2 2 1 2

8

Nain rada rashladnog sistema Rasolina kao rashladni sistem Rashladne komore Princip rada pumpi Vrste pumpi Rad pumpe Cjevovodi i armatura Sistemi Spreavanje zagaenja Tretman goriva Ventilatori Ventilacija,grijanje,klimatizacija Teretna vitla Sidreni ureaj Sidreno i pritezno vitlo Dizalice u teretnom i mainskom

prostoru Sohe amaca za spasavanje

1 1 1 1 1 8 3 6 9 5 3 2 2 2 1 3 3

1 1 1 1 1 8 3 6 9 5 3 2 2 2 1 3 3

9.3.2.

Hidraulika i Pneumatika Hidraulika Hidraulini sistemi Fizika svojstva tenosti Radne tenosti hidraulinog sistema Hidrostatika Kinematika i dinamika tenosti Pumpe Razvodnici Ventili Hidraulini motori Filteri Rezervoari Hidraulini akumulatori Vezivni elementi Pneumatika Fizika svojstva gasova Pripremna grupa za vazduh Pneumatski sistemi

2 3 2 5

7 4 4 5 4 1 1 2 2 3 3 2

2 3 2 5

7 4 4 5 4 1 1 2

2

3 3 2

9.4. Elektrotehnika i automatizacija

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.4.1. Elektrotehnika Osnovne sigurnosti Izvori elektrinog napajanja

1 2

1 2

9

Principi odravanja Distribucija elektrine enrgije na

brodu Transformatori Tankeri za naftu, gas i hemikalije:

elektrini zahtjevi Kablovi Sinhroni generatori (alternatori) Generatori jednosmjerne struje

(D.C. Generatori) Odravanje generatora i

automatskih prekidaa Motori za naizmjeninu struju

(A.C. Motori) Motori za jednosmjernu struju

(D.C. Motori) Odravanje motora i startera Rasvjeta Zatita od kvarova Osnovi fizike poluprovodnika PN-spoj Poluprovodnika dioda Ispravljai Bipolarni tranzistori Mosfet tranzistori Tiristori

1 4 1 3 4

11 4 8 7 4 8 8 8 2 1 2 2 2 1 2

1 4 1 3 4

11 4 8 7 4 8 8 8 2 1 2 2 2 1 2

9.4.2.

Automatizacija Lokacija kvara Osnovi automatike i

kontrole

4 20

4 20

9.5. Medicina za pomorce

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.5.1

Medicina za pomorce Prva pomo i pribor prve pomoi Struktura i funkcije tijela Opasnosti od toksinih materija Ispitivanje pacijenta Povrede kime Opekotine, oparine i uticaj toplote i

hladnoe Prelomi, iaenja i povrede miia Medicinska briga o spasenim

osobama, agonija, hipotermija i smrznue

Radio medicinski savjeti Apoteka na brodu

2 1,5 3

1,5 3

2 2 2 1

2,5

1,5 1

0,5

1 1

3,5 2,5 3,5 1,5 3

3 3 2 1

2,5

10

Sterilizacija Srani problemi Psiholoki i psihijatrijski

problemi

0,5 2 2

0,5 2 2

9.6. Teorija broda i stabilnost

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.6.1.

Teorija broda Opis, osnovna svojstva i podjela brodova prema namjeni Glavne dimenzije i mjere broda Nadvoe i oznaka nadvoa Struktura trupa broda, brodski konstruktivni elementi i sistemi gradnje Naprezanja brodske konstrukcije Oprema za vez i sidrenje broda Brodski sistemi Kormilo i propeler

2 8 3

12 6 2 6 8

1 2 2

4 2 2 3

3 10 5

16 8 2 8 11

9.6.2.

Stabilnost broda Pojam i podjela stabilnosti i osnovne

take poetne stabilnosti Statika stabilnost Poetna poprena stabilnost Dinamika stabilnost Stabilnost broda u posebnim

uslovima Ugao naginjanja Uporine take broda-pomjeranje

centra gravitacije Slobodne povrine tekuina Uzduna stabilnost broda Ostupanje u slatkoj vodi Prodor vode i njegov uticaj na

stabilnost broda

3 4 3 3 4 2

4 3 3 1 1

1 1 1 1 1 1

1 1 1 1

4 5 4 4 5 3

5 4 4 2 1

9.7. Sigurnost na moru

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.7.1.

Sredstva za spaavanje Predostronosti za zatitu i sigurnost

putnika Inicijalni postupci u sluaju sudara

ili nasukanja Spaavanje ljudi iz mora, pomaganje

brodu u nevolji i vanredne situacije u

7

17

2 4

9

21

11

lukama Traganje i spaavanje

3 2

1 4 2

9.7.2. Protiv poarna zatita Protiv poarna zatita na brodu

51

51

9.7.3.

IMO konvencije Pojam i podjela pomorskog prava Meunarodno pravo mora Pojam vlasnitva Pojam brodara Sistematizacija ugovora o prevozu Vozarina Havarija Osiguranje Meunarodna konvencija o teretnim

linijama SOLAS - 1974. god. sa

amandmanima SOLAS - pregraivanje broda i

stabilitet SOLAS - protivpoarna zatita,

detekcija i gaenje poara SOLAS - sredstva za spaavanje SOLAS - prevoenje itarica SOLAS - prevoz opasnih tereta SOLAS - radiotelegrafija / r. fonija -

pravila STCW 1995 STP - sporazum 1971. SPACE STP,

1973. i PAL 1974.

1 7 1 1 1 1 1 1

3 2 2 2 2 1 1 6 2 3

1 7 1 1 1 1 1 1

3 2 2 2 2 1 1 6 2 3

9.8. Praktina nastava

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.8.1.

Praktina nastava Sigurnost na radu Mjerenje Obiljeavanje i obrada lima Koritenje runih alata Mainska obrada materjala Termika obrada materjala Sistem cjevovoda Eksploatacija,kontrola i

odravanje glavnog brodskog postrojenja,pomonih maina i ureaja

3 1 2 3 15 12 2

12

5 12 12

94 40 7

97

3 6 14 15

109 52 9

109

12

9.9. Engleski jezik

Redni broj Sadraji predmetne oblasti Teorija Vjebe Ukupno

9.9.1.

Engleski jezik Lini podaci pomorca Naini samostalnog uenja stranog

jezika Putovanje do luke ukrcaja Putovanje avionom Brod Posada na brodu Mainski prostor Dizel Motori Pumpe i kotlovi Gorivo, podmazivanje i hlaenje Sigurnost na moru Vremenske prilike Korespodencija Komunikacijske vjetine

1 2

2 2 2 2 3 5 5 6 5 3 2 3

3 3 3 3 3 2 4 5 5 6 6 4 4

6

4 5 5 5 5 4 7 10 10 12 11 7 6

9

10. Preporuke za korienje metoda i tehnike u procesu obuavanja

- kombinovana metoda izlaganja sa razgovorom - metoda demonstracije i instrukcije - metoda praktinog rada

11. Znanje i vjetine koje se oekuju od polaznika na kraju programa

- poznavanje organizacije rada u mainskom prostoru,u strai i van strae - poznavanje brodskih maina i uredjaja i principa njihovog rada -obavljanje poslova u eksploataciji i odravanju brodskog mainskog kompleksa -dranje strae u mainskom kompleksu -preventivno plansko odravanje maina i ureaja -vodjenje linog dnevnika i brodske administracije -komunikacija sa oficirima i lanovima posade -voenje medicinske brige o lanovima posade -komuniciranje na engleskom jeziku i upotreba strune terminologije -primjena mjera zatite na radu i zatite ivotne sredine -upotreba protiv poarnih sredstava i sredstava za spaavanje

13

12. Smjernice za korienje audio i vizuelnih sredstava i opreme

U toku obuke koristiti sljedea audio-vizuelna sredstva i opremu: - raunar sa odgovarajuim softverom - projektor - "Unitest" simulator mainskog kompleksa - modeli brodskih motora - ilustracije brodskih motora raznih proizvoaa - potrebne alate i maine za izvoenje praktine obuke - sredstva za spaavanje (kolektivna i individualna) - sredstva za protivpoarnu zatitu - medicinska lutka i komplet za pruanje prve pomoi - kolski brod - organizovanu posjetu brodogradilitu

13. Predmetni katalozi znanja za predmetne oblasti

Katalozi predmetne oblasti 13.1. Tehnologija obrade i spajanje materijala 13.2. Toplotne maine 13.3. Brodske pomone maine i ureaji 13.4. Elektrotehnika i automatizacija 13.5. Medicina za pomorce 13.6. Teorija broda i stabilnost 13.7. Sigurnost na moru 13.8. Praktina nastava 13.9. Engleski jezik

13.1. Predmetni katalog znanja Tehnologija obrade i spajanje materijala

Znanje Vjetine Mainski elementi

MATERIJALI POD OPTEREENJEM -Vrste optereenja, naponi i

deformacije -Naprezanje na istezanje, na pritisak i na smicanje -Hukov zakon i modul elastinosti

-Prepoznaje naprezanje kao unutranji otpor po jedinici povrine materijala izloenog spoljanjem optereenju -Prepoznaje izduenje kao deformaciju nastalu u materijalu izloenom spoljanjem optereenju -Razlikuje optereenje na istezanje pritisak i na smicanje -Ilustruje, uz pomo jednostavnih skica, materijale pod gore navedenim optereenjima, koristei strelice da oznai optereenje i naprezanje i takaste linije da oznai deformaciju -Rauna naprezanje i izduenje u

14

NERAZDVOJIVI SPOJEVI -Vrste i naini dobijanja nerazdvojivih spojeva

ZAKOVANI SPOJEVI I PRIVRIVANJE ZAKOVICAMA

-Vrste zakovanih spojeva -Postupci zakivanja

-Vrste zakovica i materijal za njihovu izradu

LEMLJENJE

-Postupak lemljenja -Meko lemljenje -Tvrdo lemljenje

SAMO-OSIGURAVAJUI SPOJEVI

-Osnovi samoosiguravajuih spojeva

odnosu na optereenje i dimenzije materijala za gore navedene sluajeve -Odreuje granicu elastinosti granicu teenja, maksimalnu vrstou i lomnu vrstou za elastini materijal izloen naprezanju na istezanje -Prepoznaje Hukov zakon kao odnos naprezanja i izduenja koji je konstantan i navodi primjenu Hukovog zakona do granice elastinosti -Prepoznaje konstantu iz Hukovog zakona kao "modul elastinosti" -Primjenjuje gornju jednainu u jednostavnim proraunima -Prikazuje na skici ponaanje elastinog materijala optereenog na istezanje, uz odgovarajue izduenje -Uoava znaaj etiri, gore navedena fizika svojstva materijala u inenjerskoj praksi -Nabraja naine dobijanja nerazdvojivih spojeva

-Uoava potrebu vrueg zakivanja -Poznaje osnovne postupke zakivanja -Nabraja vrste zakovica koje su najee u upotrebi

-Prepoznaje svrhu upotrebe tvrdog

lemljenja -Poznaje osnovna naela lemljenja

-Skicira faze izrade samo-

osiguravajuih spojeva -Formira samo-osiguravajui spoj

15

VIJCI I NAVOJNI SPOJEVI -Navojni spojevi -Vrste navoja -Oblici vijaka i navrki i njihova upotreba

KLINOVI I OSIGURAI -Osiguranje navojnih spojeva od odvrtanja -Vrste osiguraa -Klinovi sa nagibom i bez nagiba

ZAVARENI SPOJEVI -Vrste zavarenih spojeva

SKLOPOVI I NALIJEGANJA -Pojam nalijeganja -Sklopovi

-Razlikuje lijevi i desni navoj -Koristeci skicu upoznaje slijedeu terminologiju u vezi sa navojima: korak, spoljanji prenik, prenik jezgra (unutranji prenik) zavretak navoja, korijen, profil -Nabraja vrste navoja koji su uobiajeni na navrtkama i vijcima -Imenuje navoje koji se najee upotrebljavaju za cijevi -Imenuje navoje koji se koriste za prenos snage i daje jednostavne primjere -Prepoznaje navoje koji se obino koriste za vretena ventila

-Skicira osiguravajuu podloku -Skicira Simondovu osiguravajuu navrtku -Prepoznaje i opisuje upotrebu: osiguravajuih podloki, elastinih podloki, podloki sa jezikom -Poznaje vrste osiguranja lijepcima i icom -Prepoznaje i upotrebu: konusnih klinova, ravastih konusnih klinova klinova bez nagiba, izdubljenih klinova -Uocava svrhu upotrebe osiguravajuih prstena, ukljuujui iane prstene i tipaljke -Skicira popreni presjek udubljenja za gore navedene prstene

-Prepoznaje zavarene spojeve

-Uoava potrebu ogranienja dimenzija kod nalijeganja

16

-Nalijeganje sa zazorom (labav sklop), -Nalijeganje sa preklopom (vrst sklop) i neizvjesno nalijeganje -Nalijeganje kod zajednike rupe -Nalijeganje kod zajednike osovine -Tolerancije

GEOMETRIJSKE TOLERANCIJE

-Osnove geometrijskih tolerancija

BREGOVI -Bregovi i bregasta vratila

LEAJI -Klizni leaji -Elementi i vrste kliznih leaja -Trenje i podmazivanje -Kotrljajui leaji -Kuglini i valjani leaji -Radijalni, aksijalni i radiaksijalni

-Uoava znaaj datih razliitih vrsta ogranienja dimenzija -Prepoznaje: tolerancije,stvarne mjere, osnovne mjere i nominalne mjere -Prepoznaje nalijeganje kod zajednike rupe -Prepoznaje nalijeganje kod zajednike osovine -Prepoznaje nalijeganje sa zazorom sa preklopom i neizvjesno nalijeganje -Uoava zbirni efekat tolerancija koristei primjere -Uoava uticaj kvaliteta tolerancije na sklop -Nabraja faktore koji utiu na izbor tolerancija

-Prepoznaje geometrijske tolerancije

-Povezuje simbole za geometrijske tolerancije sa namijenjenim karakteristikama -Koristei date referentne materijale primjenjuje tolerancijske podatke na ininjerske crtee koji ukljuuju primjere: ravnost, pljosnatost, zaobljenost, cilindrinost, koncentrinost, pravouglost, paralelnost, uglastost, poziciju

-Konstruie profil brijega koji daje stalnu brzinu i period zadravanja elementu koji je gonjen

-Uoava ogranienja jednodijelnih leaja -Prepoznaje vrste i prevuene posteljice -Prepoznaje:debelozidne posteljice srednjezidne posteljice,tankozidne

17

leaji -Samopodesivi leaji

PODMAZIVANJE KUGLINIH I VALJANIH LEAJA

-Kotrljajui leaji, trenje i podmazivanje

posteljice i prevuene aure -Nabraja idealna svojstva ulja za podmazivanje kliznih leaja -Uoava razloge korienja bijelog metala, legura bakra, bronza, i legura aluminijuma kod kliznih leaja -Nabraja tipove leaja koji se koriste za male i velike prenike vratila -Uporeuje sposobnost podnoenja optereenja kuglinih i valjkastih leaja -Uporeuje sposobnost podnoenja radijalnih i aksijalnih optereenja kod kuglinih i valjkastih leaja -Prepoznaje tipove leaja koji su pogodni za vratila sa ugaonim odstupanjem -Skicira tipove leaja pogodne za: mala i srednja radijalna optereenja velika radijalna optereenja radijalna optereenja pri ogranienom prostoru u radijalnom pravcu, aksijalna optereenja, kombinovana optereenja, ugaona odstupanja, krutost, laku ugradnju -Nabraja vrste kuglinih leaja i njihove karakteristike -Poznaje osnovne principe primjene leaja u rotacionim mainama -Uoava nain na koji su leaji postavljeni na vratilu i u kuitu s obzirom na potrebu ostvarivanja nalijeganja -Uocava kako poveanje temperature utie na nalijeganje leaja -Uocava efekat kretanja prstenova leaja po povrini nalijeganja -Poznaje mogunost primjene podesivog zazora -Uoava svrhu upotrebe leaja sa konusnim provrtom -Poznaje nain ugradnje leaja

-Prepoznaje nain podmazivanja kuglinih i valjkastih leaja

-Uoava odnos zapremine koja je ispunjena mazivom i raspoloive zapremine kod podmazivanja mau -Prikazuje maksimalnu visinu maziva u stacionarnim leajima kod

18

podmazivanja uljem

Tehniko crtanje VRSTE CRTEA

-Vrste tehnikih crtea -Radioniki i sklopni crte -Formati tehnikih crtea

VRSTE LINIJA -Vrste linija u tehnikom crtanju

-Crtanje tangenti -Projekcije na jednu ravan i na tri ravni -Ortogonalna projekcija i pogledi kod ortogonalne projekcije

SLIKOVNE PROJEKCIJE -Izometrija -Kosa projekcija

-Uoava svrhu situacionog plana sklopnog crtea i radionikog crtea -Poznaje upotrebu skupa crtea detalja -Prepoznaje upotrebu slikovnih crtea -Uoava da postoji vie standardnih formata crtaeg papira -Nabraja standardne / rutinske informacije i podatke koje su obino date u crteima

-Primjenjuje linije na primjerima i sa

datih primjera prepoznaje pojedine vrste linija -Crta tangente -Prepoznaje projekciju na jednu ravan, projekciju na tri ravni i skicira oba sluaja sa odgovarajuim simbolima -Koristei date primjere dovrava projekciju na jednu i tri ravni sa nedostajuim linijama, sa nedostajuim pogledima i sa jednostavnim unoenjem krivih -Ponovo crta date jednostavne komponente i obezbjeuje dovoljno dimenzija za njihovu proizvodnju -Dovrava ortogonalne projekcije geometrijskih tijela i profilni pogled u ortogonalnoj projekciji -Crta projekciju na tri ravni sa skrivenim detaljima -Uocava nacin upotrebe pomone projekcije

-Crta izometrijske projekcije jednostavnih geometrijskih tijela -Crta kose projekcije jednostavnih geometrijskih tijela

19

RAZVIJENE MREE -Razvijene mree geometrijskih tijela (kupe i etvorostrane piramide)

KOTIRANJE -Osnovna naela kotiranja i elementi kota

MAINSKO TEHNIKO CRTANJE U PRAKSI

-Izrada crtea koja ukljuuje presjeke(okrenute djelimine polovine...), navoje, opruge

-Crta razvijenu mreu kupe -Crta razvijenu mreu etvorostrane piramide

-Kotira jednostavne komponente po vaeim standardima

-Uoava prednosti tabelarnog kotiranja

-Izradjuje tehnike crtee koji ukljuuju slijedee: presjeci sa dvije paralelne ravni, okrenuti presjeci,

djelimini presjeci, polovini presjeci, skriveni detalji, mainski simboli, povrinska obrada, kotiranje uglova, glave strelica, pomone dimenzije, ose simetrije, prenik krunice, navoji, debele lanane linije, uveanja i opruge

Tehnologija i obrada materijala SVOJSTVA MATERIJALA I

UPOTREBA -Materijali za gradnju brodova -Mehanika i tehnoloka svojstva materijala -elici -Liveno gvoe -Obojeni metali i njihove legure

-Prepoznaje osnovne parametre koji utiu na izbor materijala koji se koriste u brodogradnji -Poznaje pojmove: elastinost, krtost, tvrdoa, vrstoa, ilavost, rastegljivost, kovnost, plastinost -Razvrstava elike na niskougljenine srednjeugljenine i visokougljenine elike -Uporeuje zateznu vrstou rastegljivost i tvrdou niskougljeninih,srednjeugljeninih i visokougljeninih elika -Nabraja gdje se sve upotrebljavaju niskougljenini,srednjeugljenini i visokougljenini elici -Uoava svojstva i upotrebu livenog gvoa

20

PROCESI TERMIKE OBRADE

-Termika obrada

OSNOVI METALURGIJE, METAL I OBRADA

-Osnovi metalurgije -Dobijanje sirovog gvoa iz rude gvoa -Dobijanje elika i livenog gvoa iz sirovog gvoa -Legirajui elementi kod elika -Osnovne metode obrade metala -Obojeni metali i njihove legure

-Nabraja legure -Nabraja gdje se sve upotrebljavaju aluminijum, bakar,cink, olovo i antimon -Prepoznaje metalne komponente koje formiraju mesing, bronzu i bijeli metal kao i upotrebu tih legura -Prepoznaje uzorke gore navedenih metala

-Poznaje osnovne pojmove slijedeih

postupaka termike obrade: otputanja,arenja, normalizacije kaljenja -Uoava emu slue navedeni procesi -Prepoznaje nain poveanja tvrdoe kod niskougljeninih elika -Uoava koje vrste termike obrade daju pojedina traena svojstva ugljeninih elika

-Prepoznaje nain proizvodnje sirovog gvoa iz rude gvoa

-Prepoznaje naine proizvodnje elika iz sirovog gvoa -Uoava razliku livenja u pjeanim kalupima, metalnim kalupima centrifugalnog livenja,kovanja obrade u hladnom stanju i vrue valjanih limova, profila i drugihdijelova -Prepoznaje normalan raspon procentualnog sadraja ugljenika u mekom eliku, alatnom eliku, livenom eliku i livenom gvou -Razlikuje crne i obojene metale -Nabraja primjenu obojenih metala u brodogradnji -Uoava svrhu upotrebe legirajuih elemenata nikla, hroma i molibdena u elicima koji se koriste u brodogradnji -Identifikuje metale primijenjene u neeljeznim legurama koje se najee koriste u brodogradnji

21

NEMETALNI MATERIJALI -Plastine mase -Kompozitni materijali

PRINCIPI ELEKTROLUNOG ZAVARIVANJA

-Elektroluno zavarivanje

PRINCIPI GASNOG ZAVARIVANJA

-Gasno zavarivanje

TERMIKO REZANJE -Postupci termikog rezanja i uslovi neophodni za njihovo ostvarivanje -Rezanje gasnim plamenom i

-Uoava razloge korienja slijedeih ojaivaa u polimerima: staklenih vlakana, azbesta i liskuna -Uoava da polimeri mogu biti plastini, tvrdi, polu-tvrdi ili elastini -Prepoznaje svojstva i ogranienja polimera -Nabraja polimere i druge nemetalne materijale u optoj upotrebi -Nabraja primjenu polimera i drugih nemetalnih materijala na brodu

-Poznaje postupak elektrolunog zavarivanja -Raspoznaje svojstva zavarljivosti niskougljeninih, srednjeugljeninih i visokougljeninih elika -Klasifikuje elektrode za zavarivanje -Prepoznaje princip elektrolunog zavarivanja metala u zatitnom gasu -Prepoznaje princip zavarivanja u inertnom gasu

-Prepoznaje osnovne principe gasnog zavarivanja -Prepoznaje princip sistema niskog pritiska -Uoava ta se podrazumijeva pod sistemom visokog pritiska -Uoava mogunost mijeanja goriva i kiseonika, odnosno vazduha

-Razlikuje primjenu plamena od plazme kod rezanja

-Uoava principe koristenja kiseonika kod rezanja gvoa

22

kiseonikom -Rezanje plazmom

OBLIKOVANJE -Metode oblikovanja i izrade dijelova od lima -Savijanje limova -Ravnanje limova -Zatita pri radu sa dijelovima od lima

-Nabraja osnovne principe rezanja plazmom

-Prepoznaje principe osnovnih metoda oblikovanja lima koji ukljuuju:

-profilne valjke, valjke za savijanje inicijalnim pritiskom, prese, rune maine za savijanje -Prepoznaje maksimalnu debljinu lima od mekog elika pri kojoj se moe savijati na runim mainama -Uoava efekat varijabilne irine valjaka kod savijanja lima -Povezuje irinu valjaka sa unutranjim prenikom savijenog

lima

13.2. Predmetni katalog znanja Toplotne maine

Znanje Vjetine Termodinamika

TOPLOTNI CIKLUS MOTORA - Termodinamike promjene: -izohorska -izobarska -izortemska -adiabatska -Termodinamiki stepen iskoritenja ciklusa -dovedena toplota -odvedena toplota -korisan rad

-Prepoznaje"Toplotni ciklus motora" kao broj termodinamikih procesa rasporeenih u dati niz,koji se ponavljaju u konstantnim vremenskim intervalima

-Uoava da se stvarni praktini ciklusi baziraju na "idealnim" teoretskim ciklusima -Uoava da veina idealnih ciklusa

ukljuuje sledee termodinamike procese: -grijanje ili hlaenje, pri konstantnom pritisku -grijanje ili hlaenje, pri konstantnoj zapremini -adijabatska kompresija ili ekspanzija

-Uoava da se ciklus termodinamikih procesa ili(operacija) naziva po radnom

fluidu -Uoava da je radni fluid "savren" u pogledu svog fizickog svojstva i strukture ostajui konstantan za vrijeme ciklusa

23

CIKLUSI IDEALNOG GASA

-Otto ciklus -Dizel ciklus -Sabate ciklus -Dzulov ciklus -Princip rada dvotaktnih i etkvorotaktnih motora -Stvarni i teoriski diagrami dvotaktnih i etvorotaktnih motora

-Uoava da se radni fluid koji se koristi u praktine svrhe kod motora mijenja tokom ciklusa procesa -Prepoznaje da je funkcija toplotnog ciklusa motora da proizvodi maksimalnu koliinu korisnog rada (w) iz utroene energije sadrane u radnom fluidu -Uoava da se u veini praktinih toplotnih ciklusa motora, dovod energije koristi iz energije dobijene sagorijevanjem goriva i zraka -Prepoznaje "efikasnost" ciklusa kao odnos dobivene energije i utrosene energije sadrane u radnom fluidu -Uoava da je u "idealnom"sluaju dobijena energija razlika izmeu utrosene energije tokom ciklusa Q1 i preostale i izgubljene energije na kraju ciklusa Q2 -Iz prethodne teze zakljuuje da je idealna korisna energija razlika izmeu utrosene i izgubljene npr: W=Q1-Q2. -Iz prethodne teze zakljuuje da je efikasnost ciklusa izraena odnosom korisna/utroena energija e=W1/Q1= utroena energija-izgubljena energija / utroena energija=Q1-Q2/Q1 -Rjeava jednostavne numerike probleme vezane za prethodnom temom -Prepoznaje ciklus idealnog gasa kao onaj koji korist savreni (idealni) radni fluid -Skicira sledee cikluse u PV dijagramu -Otto ciklus -Dizel ciklus -Sabate ciklus -Dzulov ciklus pokazujui kako se odvija termodinamiki proces dat u prethodnoj temi i kako je iskoriten u svakom ciklusu -Imenuje motore iji je ciklus napravljen po uzoru na cikluse iz prethodne teze kao: -Otto,klipni motor sa unutranjim sagorijevanjem koji upotrebljava gas ili

24

RANKIN CIKLUS -Opis promjena u Rankinovom ciklusu -Brodsko parno postrojenje -kotao -turbina -kondezator -napojni sistem kotla -Termodinamiki stepen iskoritenja Rankinovog ciklusa

benzin kao gorivo a iskra izaziva zapaljenje goriva -Dizel,kompresijski klipni motor sa unutranjim sagorijevanjem koji upotrebljava dizel ili tea goriva paljenje se vri preko transfera toplotne energije iz sabijenog zraka -Novi moderan razvoj dizel ciklusa -Dzul,rotaciona turbina,koja upotrebljava gasovita ili lagana/srednja goriva (gasna turbina) -Prepoznaje pojam " jednoradni" i "dvoradniciklus u primjeni kod klipnih motora -Prepoznaje proces koji se odvija u svakom taktu dvotaktnih i etvorotaktnih dizel i benzinskih motora -Nabraja maksimalne temperature i pritiske kod ciklusa navedenih u prethodnoj tezi -Skicira razvodni dijagram i prikazuje poloaje koljenaste osovine kod kojih se usisni i ispuni ventili(otvori) otvaraju i zatvaraju i taktove usisa zraka kompresije,sagorijevanja,ekspanzije i ispuha kao u prethodnoj temi -Prepoznaje Rankinov ciklus kao idealni ciklus gdje je radni fluid upotrebljen u obije faze, tenoj i parnoj,kao sto su:

-parno postrojenje -postrojenje za rashlaivanje -Nabraja etiri glavne komponente

parnog postrojenja kao: -parni kotao koji proizvodi pregrijanu

paru iz napojne vode gdje se potrebna energija dobija iz sagorijevanja goriva u vazduhu

-turbina kod koje se pregrijana para visokog pritiska adijabatski iri da bi se dobio koristan rad (W)

-kondezator koji prima paru niskog pritiska na izlazu iz turbine pa je ohladi i kondezuje u vodu

-napojna pumpa, koja podie pritisak kondezata do pritiska kotla, i tako ga pumpa nazad u kotao

-Prepoznaje efikasnost Rankinovog ciklusa kao odnos: Energije dobijene iz ciklusa ili koristan rad/energija predata ciklusu

25

SAGORIJEVANJE -Osnovni elementi goriva -Uticaj hemiskih elemenata na proces sagorijevanja -Kalorina vrijednost goriva -Uticaj vazduha na sagorijevanje goriva -Uticaj vika vazduha na sagorjevanje -Nepotpuno sagorijevanje -Odnos CO2 i O2 u izduvnim gasovima -Viskozitet goriva -Makro i mikro smjesa -Pojava sumpor dioksida i stetni uticaji sumporne kiseline -Uticaj pepela na ureaje za rasprivanje

-Uoava da je utroena energija ciklusa rad turbine (W)

-Uoava da se rad turbine definie kao razlika energije sadrane u pregrijanoj pari na ulazu u turbinu i energije sadrane u zasienoj pari na izlazu iz turbine

-Prepoznaje da je dovedena energija ciklusa energija dobijena iz goriva tokom sagorijevanja u kotlu

-Uoava da se zbog tenog i gasovitog stanja radnog fluida u obije faze ciklusa sadrzaj energije i ostala svojstva radnog fluida mogu dobiti iz tabela termodinamikih svojstava

-Crta i oznaava jednostavan linijski dijagram parnog postrojenja koristei etiri glavne komponente s ciljem da se prikae tok radnog fluida i energetske vrijednosti u vanim momentima ciklusa

-Rijeava brojne jednostavne probleme koji se odnose na prethodne teme

-Prepoznaje elemente karbon i hidrogen koji se hemijski spajaju sa kiseonikom tokom sagorijevanja i tako formiraju gasni produkt karbon dioksid i vodenu paru.

-Uoava ulogu koju nitrogen ima u procesu sagorijevanja

-Prepoznaje termin potpuno sagorijevanje za koje je potrebno obezbjediti viak zraka

-Uoava da se viak zraka mora drati na minimum da bi se obezbjedilo dobro sagorijevanje

-Uoava potrebu stalnog biljeenja procenta karbon dioksida ili procenta kiseonika u izduvnom gasu

-Kazuje da iako ima vika zraka moe doi do nepotpunog sagorijevanja karbona u karbon monoksid (CO)

-Uoava da su u praksi produkti sagorijevanja obino mjeavine gasova karbon dioksida,sumpor

26

IZMJENJIVAI TOPLINE -Vrste izmenjivaa topline: -rekuperativni izmenjiva topline -regenerativni izmenjiva topline -Konstrukcija izmenjivaa topline

dioksida,vodene pare,mogue karbon monoksida i pepela,koji moda sadri sodijum i vanadijum

-Konstatuje da nepotpuno sagorijevanje stvara dim koji zagauje atmosferu i stvara gubitak goriva smanjujui efikasnost motora

-Konstatuje da dimljenje moe dovesti do kanjavanja

-Uoava zato proporcionalan odnos CO2 i O2 u izduvnim gasovima obezbjeuje dobro sagorijevanje

-Poznaje instrumente koji pokazuju i biljee procenat Co2 i O2 u izduvnim gasovima

-Uoava nivo procenta Co2 koji pokazuje:

-dobro sagorijevanje -nepotpuno sagorijevanje -loe sagorijevanje -Prepoznaje vanost rasprivanja koje je

potrebno da bi dolo do mijeanja tenog goriva sa zrakom prije sagorijevanja

-Uoava zato je viskozitet goriva vaan u procesu rasprivanja

-Kazuje kako se viskozitet tenog goriva moe regulisati mijenjanjem temperature -Poznaje teorijski odnos zrak/gorivo

za tipina kotlovna goriva -Poznaje stvarni odnos zrak/gorivo i doputeni viak zraka u:

-u loistu parnog kotla -u cilindru dizel motora -Konstatuje da sumpor dioksid u

kontaktu sa hladnom povrinom stvara sumpornu kiselinu koja e proizvesti koroziju -Uoava potrebu smanjenja negativnih efekata u odnosu na gornje teme

-Poznaje efekat uticaja pepela na uredjaje za rasprivanje

-Prepoznaje"Toplotni ciklus motora" kao broj termodinamikih procesa rasporeenih u dati niz,koji se

27

-Upotreba izmenjivaa topline kod brodskih sistema -Materijali za izradu cijevi izmenjivaa topline

-Razmjena topline

ponavljaju u konstantnim vremenskim intervalima

-Uoava da se stvarni praktini ciklusi baziraju na "idealnim" teoretskim ciklusima -Uoava da veina idealnih ciklusa

ukljuuje sledee termodinamike procese: -grijanje ili hlaenje, pri konstantnom pritisku -grijanje ili hlaenje, pri konstantnoj zapremini -adijabatska kompresija ili ekspanzija

-Uoava da se ciklus termodinamikih procesa ili(operacija) naziva po radnom

fluidu -Uoava da je radni fluid "savren" u pogledu svog fizickog svojstva i strukture ostajui konstantan za vrijeme ciklusa -Uoava da se radni fluid koji se koristi u praktine svrhe kod motora mijenja tokom ciklusa procesa -Prepoznaje da je funkcija toplotnog ciklusa motora da proizvodi maksimalnu koliinu korisnog rada (w) iz utroene energije sadrane u radnom fluidu -Uoava da se u veini praktinih toplotnih ciklusa motora, dovod energije koristi iz energije dobijene sagorijevanjem goriva i zraka -Prepoznaje "efikasnost" ciklusa kao odnos dobivene energije i utrosene energije sadrane u radnom fluidu -Uoava da je u "idealnom"sluaju dobijena energija razlika izmeu utrosene energije tokom ciklusa Q1 i preostale i izgubljene energije na kraju ciklusa Q2 -Iz prethodne teze zakljuuje da je idealna korisna energija razlika izmeu utrosene i izgubljene npr: W=Q1-Q2. -Iz prethodne teze zakljuuje da je efikasnost ciklusa izraena odnosom korisna/utroena energija e=W1/Q1= utroena energija-izgubljena energija / utroena energija=Q1-Q2/Q1 -Rjeava jednostavne numerike probleme vezane za prethodnom temom

28

Brodski motori VIBRACIJE

-Uzrok pojave vibracija na brodu -Balansiranje rotirajuih elemenata -statiko balansiranje -dinamiko balansiranje -Inercijalne sile kod ne izbalansiranih elemenata motora i turbina -Problemi koji uzrokuju pojavu ne

isbalansiranosti elemenataError! Not a valid bookmark self-reference.RASPRIVANJE GORIVA KOD DIZEL MOTORA

-Proces rasprivanja goriva -Vrste rasprskaa goriva -Proces atomizacije putem ubrizgavanja -Rasprivanje goriva kod kotlova

TIPOVI MOTORA

-Podjele dizel motora prema konstrukciji i broju obrtaja -Podjela dizel motora prema konstrukciji klipnih mehanizama -Elementi i rad klipnih mehanizama sa i bez krine glave -Veza sporohodnih,srednjehodnih i brzohodnih motora sa osovinom propelera -Dizel motori za pogon generatora -Parametri koji utiu na kvalitet rada dizel motora: -pritisci -temperature -dovedena toplota -odvedena toplota -koristan rad -termodinamiki stepen iskoritenja -specifina potronja goriva kod motora i turbina

-Uoava da su vibracije uzrokovane efektom jedinine sile ili nizom sila koje naglo djeluju na elastine metale -Uoava da sile koje uzrokuju vibracije na brodu nastaju kao rezultat neravnotee u maineriji -Nabraja glavne izvore vibracija na brodu kao:

-maine sa komponentama koje se kreu naprijed-nazad (npr. klipovi)

-lopatice brodskog propelera koje rotiraju u vodi pri razliitim pritiscima i brzinama

-rotirajua maina koja nije prethodno izbalansirana (kao npr.neka koljenasta vratila)

-rotirajua maina koja postaje neizbalansirana zbog oteenja erozije,korozije ili taloga (npr.prljavtina)

-neujednaenih sila u cilindrima dizel motora

-istroeni leaji u rotirajuoj maini -Konstatuje da je brodska konstrukcija i maine konstruisana uglavnom od elastinih materijala -Konstatuje da se vibracije prenose od jednog elastinog materijala ili komponente do drugog. -Konstatuje da su anti-vibracioni draci ponekad ugradjeni izmedju sastavnih djelova da bi smanjili vibracije -Uoava da ako komponente vibriraju onda je povratni napor prisutan u materijalu -Uoava da je u normalnim radnim uslovima napor nastao vibracijama doputen u dozvoljenim granicama -Uoava da vibracije djelova mogu poticati od razliitih izvora to moe uravnoteiti i pojaati efekat -Konstatuje da ako vibracije postanu pretjerane,acumulirani napor moe prouzrokovati trajno oteenje -Konstatuje da se prevelike vibracije moraju zaustaviti -Uoava da se pri variranju brzine

29

PRINCIP RADA MOTORA -Indikatorski dijagram dvotaktnog i etvoraotaktnog dizel motora -Raunanje snage kod dizel motora -Prednabijanje kod dizel motora -Ubrizgavanje goriva kod dizel motora -Toplotna bilansa dizel motora -Stepeni djelovanja kod dizel motora

rotacije maina,mogu ugraditi podupirai gdje vibracije postanu pretjerane (suvine) -Uoava da se stanje opisano u

prethodnom primjeru deava zbog ujednaavanja vibracija koje se nazivaju "kritine brzine" -Uoava da se pretjerane vibracije u predjelu unutranjosti maina ne mogu uvijek primijetiti -Uoava da su kritine brzine predvidljive i da bi trabale biti jasno oznaene na kontrolnim tablama i poznate oficirima -Poznaje injenicu da motoru ne bi trebalo biti dozvoljeno da radi u podruju kritine brzine -Poznaje injenicu da podruje kritine brzine treba prei sto je prije mogue -Konstatuje da u dodatku stresa,vibracija moe uzrokovati poputanje sigurnosnih ureaja -Uoava kako se vibracije mogu smanjiti

-Nabraja rutinske postupke i vri

provjeru prije pokretanja (startovanja) maina -Izvodi tanu proceduru za pripremu startovanje,normalno funkcionisanje i gaenje brodske maine -Nabraja ili biljei vane radne podatke koji ukljuuju temperature pritiske i brzinu -Iz prethodne teze ili datih podataka vri selekciju onih koji upuuju na normalan i nepravilan rad -Uoava nain kako da se otkrije i locira nepravilno funkcionisanje -Prepoznaje odgovarajuu proceduru potrebnu za otkrivanje date zajednike greke -Prethodne teze primjenjuje u praksi,u zavisnosti od potrebe kod: -dizel motora -kormilo ureaja -pomoni kotlova -stapnih pumpi

30

MOTORI VELIKOG DIJAMETRA (DVOTAKTNI)

-Dvotaktni sporohodni dizel motor -Osnovni konstrukcioni elementi dvotaktnih motora -Klipni mehanizam dvotaktnih motora -Ventili i pomoni elementi neophodni za rad motora -Podmazivanje dizel motora

-centrifugalnih pumpi -vazdunih kompresora -evaporatora -Prepoznaje termin'' radna zapremina'' koja se odnosi na povrinu cilindra i takta motora,i utvrdjuje jedinicu u (m3) -Prepoznaje srednji efektivni pritisak (m.e.p) kao srednji (ili prosjeni) pritisak gasa na klip u toku takta i konstatuje da se mjeri u N/m2 ili barima-Uoava da tokom radnog takta dolazi do prenoenja enrgije sagorelog gasa na klip -Rauna da je energija sagorelog gasa preneena na klip za vrijeme ciklusa: m.e.p x zaprmina,mjerena u dzulima -Izraunava snagu proizvedenu u jednom cilindru motora prema izrazu snaga=rad po ciklusu x broj ciklusa po sekundi i mjeri se u vatima -Konstatuje se broj ciklusa u sekundi -za dvotaktni motor = rpm/60 -za etvorotaktni = rpm/2x60 i da se vrijednosti iznad dupliraju ako se radi o dvoradnom motoru -Crta indikatorski dijagram -Rauna srednji efektivni pritisak iz indikatorskog dijagrama -Odredjuje: -indiciranu snagu -efektivnu snagu -snagu koenjem -Uoava da se energija takodje prenosi na: -ispune gasove na izlazu iz cilindra -sisteme hladjenja motora -Rauna stepen iskoricenja motora kao odnos: efektivne snage/indicirane snage -Rjeava proste numerike probleme koji se odnose na prethodne teze -Uoava da prilikom kompresije zraka u cilindru motora vai odnos PV = a konstans -Uoava da se prilikom kompresije zraka u cilindru motora PV/T =a konstans moe primijeniti -Izraunava odnos kompresije kao odnos: volumena zraka(smjee) u cilindru na

31

SREDNJEHODNI I BRZOHODNI (ETVOROTAKTNI) DIZEL MOTORI -Srednjehodni i brzohodni dizel motori -Sastavni djelovi srednjehodnih i brzohodnih dizel motora -Sistemi neophodni za rad dizel postrojenja -Parametri koji definiu pravilan rad dizel motora

poetku takta kompresije/volumena zraka(smjee)u cilindru na kraju takta kompresije -Rjeava proste numerike probleme vezane za prethodne teze. -Skicira presjek elementa rasprskaa -Poznaje kako se odvija rasprivanje kod rasprskaa goriva -Uoava zato su vrtloenje i prodiranje estica goriva ili mjeavine (zrak i gorivo)vani za paljenje i sagorijevanje -Prepoznaje vanost prohodnosti rupa elementa rasprskaa

-Vri podjelu brodskih dizel motora

u kategorijama po smjetaju cilindara i brzini obrtanja -Uoava da motori velikog dijametra posjeduju klipnjau i krinu glavu -Uoava da manji dizel motori imaju provrt na klipovima i osovinicu klipa umjesto klipnjae i krine glave -Uoava da su motori velikog dijametra direktno povezani na propeler i mogu da rade pri maloj brzini -Primjeuje da ostali dizel motori mogu raditi pri srednjoj brzini (srednjehodni) ili velikoj brzini (brzohodni) -Konstatuje da se srednjehodni i brzohodni motori esto koriste za pogon generatora za elektrinu energiju -Uoava da se srednjehodni motori mogu koristiti kao glavni propulzioni motori ukoliko koriste neki vid redukcije brzine -Odredjuje priblizan broj okretaja kod: -motora male brzine (sporohodni) -motora srednje brzine(srednjehodni) -motora velike brzine(brzohodni)

32

SISTEMI MOTORA

-Elementi neophodni za funkcionisanje sistema: -rashlade -podmazivanja -precisavanja i ubrizgavanja goriva -spremnika uputnog zraka -Odrzavanje brodskih sistema

-Skicira tipini indikatorski dijagram za: -dvotaktni motor -etvorotaktni motor -Uoava koji se problemi javljaju prilikom izrade indikatorskih dijagrama kod sporohodnih,srednjehodnih i brzohodnih motora -Konstatuje da je ponekad dovoljno izmjeriti pritiske izgaranja da bi se dobila indikacija snage i performansi motora -Koristi izraz:rad=pritisak x zapremina za odreivanje snage dizel motora u odnosu na srednji efektivni pritisak broja cilindara,hod klipa,dijametar klipa i broja okretaja -Izraunava indiciranu snagu,koristei zadate dimenzije,obrtaje u minuti srednji efektivni pritisak,i izraz razvijen u gornjem sluaju -Snima i razlikuje pritiske kompresije i maksimalne pritiske kod sporohodnih srednjehodnih i brzohodnih motora. -Uoava svrhu prednabijanja,daje tipine pritiske prednabijanja -Koristei jednakost PV=mRT,pokazuje efekte variranja pritiska i temperature u cilindru dizel motora -Skicira i oznaava sastavne djelove sistema prednabijanja -Uoava razlog zato su potrebni visoki pritisci za ubrizgavanje goriva u cilindru-Prepoznaje glavne osobine hidraulinog rasprskaa goriva -Prikazuje,prosjeno u procentima utroenu energiju dobijenu iz goriva u: - koristan rad -toplinu predatu rashladnom sredstvu -energiju izgubljenu u izduvnim gasovima -energiju izgubljenu u mehanikom trenju motora -energiju izgubljenu u radijaciji -Prikazuje za brodske dizel motore tipine vrijednosti za: -toplotni stepen djelovanja -mehaniki stepen djelovanja

33

-specifinu potronju goriva u kg/kw sat

-Koristei prostu skicu,navodei

materjale upotrebljene,nabraja najvanije sastavne djelove dizel motora: -temeljna ploa -temeljni leajevi -stalci i kuite -vodilice -kouljice -prsten rashladnog prostora -glava cilindra -dijafragma -turbokompresor -ispirni kolektor -rashladnik zraka -koljenasta osovina -klipnjaa -krina glava -klip -letei leajevi -leaj krine glave -bregasta osovina -podiza ventila -klackalica -ispuni ventil ili otvor -usisni otvor -lanani ili zupasti pogon bregaste osovine -Skicira popreni presjek klipa pokazujui rashladni prostor -Skicira presjek temeljne ploe,pokazuje uzdune i poprene pregrade,kuista temeljnih leaja i kotvenih vijaka -Skicira sledee ventile,pokazujui osnovne djelove,materjale i metod rada: -ispuni ventil -mazalica cilindra -ventil goriva -sigurnosni ventil cilindra -uputni ventil -sigurnosni ventil kartera -pumpu goriva ukljuujui pritiske na kojima ventili reaguju -Uz pomo instrukcione knjige proizvodjaa mjeri zranosti

34

svih lezaja i kliznih povrsina -Skicira shemu distribucije podmazivanja uljem vodilica,leteeg leaja,leaja krine glave,temeljnog leaja za sluajeve kada su klipovi hlaeni uljem ili vodom -Nabraja u koje se svrhe koriste pomoni dizel motori -Imenuje materijale koji se koriste u proizvodnji navedenih djelova,zatim skicira konstrukciju sastavnih djelova kako sledi: -temeljna ploa -blok cilindra -prsten cilindra -kouljica -glava cilindra -ispuni kolektor -usisni kolektor -rashladnik zraka -karter motora -solja i kuite leaja -karter motora -klip -klipnjaa -osovinica klipa -koljenasta osovina -bregasta osovina i lanac -podiza ventila -rasprska goriva -usisni,ispuni ventili i klackalice -Prepoznaje glavne karakteristike '' V''-tipa srednjehodnog dizel motora -Skicira pogon propelera pogonjenog od dva srednjehodna motora -Skicira tipini vremenski dijagram srednjehodnih i brzohodnih dizel motora-Prepoznaje prosti regulator koji odrava normalan broj okretaja pri promjenjivom optereenju -Skicira shemu podmazivanja i hladjenja klipova kod srednjehodnih dizel motora -Uoava da potrebna snaga za start pomonog dizel motora moe biti pneumatska,hidraulina ili elektrina

35

-Nabraja potrebnu proceduru za ispravno upuivanje pomonog dizel motora -Prepoznaje elemente koji oznaavaju zadovoljavajue performanse dizel motora -Nabraja normalne radne pritisake i temperature za: -ispune gasove -usisni zrak -cirkulacionu vodu na ulazu i izlazu -ulje za podmazivanje -gorivo -Uoava zato je vano odravati ulje za podmazivanje i filtere goriva iste i u dobrom stanju -Koristi instrukcione knjige proizvodjaa za dobijanje potrebnih zranosti propisane upustvom -Poznaje postupak upuivanja dizel motora generatora za nudu -Uoava zadati vremenski interval provjeravanja i testiranja motora generatora za nudu -Skicira blok dijagram i koristi simbole da prikae ureaje kao sto su filteri grijai,rashladnici,pumpe,ventili ispusti,odzrani cilindri,kao i strelice koje oznaavaju smjer protoka kod sledeih sistema: -teka nafta,dizel,goriva visokog viskoziteta -ulje za podmazivanje -voda i ulje za hlaenje klipa -voda za hlaenje kouljice -voda za hlaenje rasprskaca -uputni zrak -ispirni zrak i ispuh -Uoava normalne pritisake i temperature kod sistema u prethodnom sluaju -Skicira rezervoare komprimiranog zraka oznaavajui svu opremu -Poznaje tipine pritiske rezervoara sa uputnim zrakom -Prepoznaje sigurnosne ureaje koji slue da sprijee preveliki pritisak u spremnicima zraka -Uoava potrebne mjere za suzbijanje rizika od eksplozije u uputnim cijevima -Uoava svrhu izolacije visokotlanih

36

cijevi goriva -Uoava svrhu izoliranja i presvlaenja vruih povrina -Uoava svrhu zatite pokretnih djelova -Prepoznaje vanost odravanja prethodne opreme u dobrom stanju

Brodski parni kotlovi,parne turbine i parne maine Brodski kotlovi PROMAJA KOTLA -Prirodna promaja -Vjetaka promaja

CIRKULACIJA -Prirodna cirkulacija -Vjetaka cirkulacija

VODOCIJEVNI KOTLOVI SA PRIRODNOM CIRKULACIJOM VODE

-Yarrov kotao -Foster-Wheelerov kotao

KOMBINOVANI KOTLOVI

-Kawasaki kotao

VODOCIJEVNI KOTLOVI SA PRISILNOM CIRKULACIJOM VODE

-Uoava svrhu promaje kod kotla -Prepoznaje prirodnu promaju kotla -Prepoznaje vjetaku promaju kotla -Uoava znaaj cirkulacije vode kod kotla -Prepoznaje prirodnu cirkulaciju vode kod kotla -Prepoznaje vjetaku cirkulaciju vode kod kotla -Nabraja sastavne djelove Yarrov kotla prepoznaje nain cirkulacije vode kod ovog kotla,princip rada -Nabraja sastavne djelove Foster Wheelerov kotla,prepoznaje nain cirkulacije vode,princip rada -Nabraja sastavne djelove Kawasaki kotla prepoznaje nain cirkulacije vode kod ovog kotla,princip rada

37

-La Mont kotao -Benson kotao

GORIVA -Vrste goriva -Elementi goriva -Toplota dobijena sagorijevanjem goriva -Kalorina vrijednost goriva -Viskozitet goriva -Taka paljenja goriva,elementi koji se oslobaaju pri sagorijevanju goriva

-Nabraja sastavne djelove La Mont kotla prepoznaje nain cirkulacije vode kod ovog kotla,princip rada kotla -Nabraja sastavne djelove Benson kotla prepoznaje nain cirkulacije vode kod ovog kotla,princip rada kotla sa prisilnom cirkulacijom

-Prepoznaje proces sagorijevanja u kotlu

-Prepoznaje hemijsku reakciju pri sagorijevanju,kao proces koji se odvija izmeu gorivih materjala kao sto su hidrokarbonska goriva i kiseonika sadranog u atmosferskom zraku -Konstatuje da kao rezultat sagorijevanja,energija topline postaje dostupna,omoguavajui realizaciju termodinamikih procesa -Uoava da se toplota razvijena tokom sagorijevanja po jedinici substance naziva kalorina vrijednost (CV)

-Prepoznaje kalorinu vrijednost goriva kao jedinicu teine kod vrstih i tenih goriva a kao jedinicu volumena kod gasovitih goriva -Uoava da su glavni elementi sagorijevanja u brodskim gorivima carbon,hidrogen i sumpor

-Nabraja odgovarajue kalorine vrijednosti elemenata datih u prethodnom sluaju

-Konstatuje da je sumpor obino prisutan u brodskim gorivima

-Konstatuje da su soli natrijuma i vanadijuma obino prisutne u brodskim gorivima

-Koristi se injenicom da je sumpor premda sagorijeva,nepoeljan element u gorivu

-Prikazuje tipine procente ugljenika hidrogena i sumpora za:

-tesko gorivo (heavy fuel oil) -dizel gorivo -Prikazuje tipine kalorine

vrijednosti brodskog goriva -Odreuje prosjeni odnos u procentima kiseonika i nitrogena u

38

RASPRIVANJE I SAGORIJEVANJE

GORIVA KOD KOTLA -Oprema za sagorijevanje -Rasprivanje goriva kod kotlova -Vrste i oblici rasprskaa kod kotlova

POMONI BRODSKI KOTLOVI -Kohran kotao -Kotao niskih pritisaka -Utlizacioni kotao na ispune plinove

atmosferskom vazduhu

-Skicira presjek djelova elementa rasprskaa goriva -Pojanjava da se rasprivanje goriva pod visokim pritiskom postie zbog proticanja kroz male rupice u

nozlu ureaja za loenje -Uoava mjere predostronosti

koje treba preduzeti kod rukovanja elementom rasprskaa goriva -Skicira shemu regulatora zraka

sagorijevanja,indetifikujui: -lopatice vrtlonika zraka

-stabilizator plamena -ventile za kontrolisanje protoka

vazduha -uredjaj za loenje -Uoava tipine vrijednosti pada

pritiska i brzine sagorijevanja u regulatoru

-Prepoznaje zato je vano pravilno i brzo mijeanje rasprenog goriva i zraka za sagorijevanje u regulatoru

-Uoava da dobro stanje u loistu pokazuje dobro sagorijevanje

-Nabraja sastavne djelove Kohran kotla prepoznaje nain cirkulacije vode kod ovog kotla,princip rada Kohran kotla -Prepoznaje kotao niskog pritiska -Prepoznaje utilizacioni kotao na ispune plinove -Skicira dijagram parnog sistema pomonog kotla oznaavajui potroae pare

-Prepoznaje tipine pritiske pare proizvedene u pomonim kotlovima kao i prosjean pritisak u sistemu distribucije pare

39

KONSTRUKCIJA POMONOG KOTLA

-Elementi kotla -Elementi koji poveavaju stepen iskoritenja kotla -Pritisci i temperatura pare -Napojna voda -Cijevi isparivaa -Cirkulacija vode u kotlu -Uporeenje vodocijevnih i vatrocijevnih kotlova

-Uoava da se pomoni parni kotlovi rade kao prosti vatrocijevni kotlovi ili kao potpuno automatizovane kompaktne jedinice

-Koristei se skicom uoava razliku izmeu vatrocijevnih,vodocijevnih i kompaktnih kotlova

-Prepoznaje materjale koji se uglavnom koriste pri konstrukciji vatrocijevnog kotla -Koristei se skicom prepoznaje opte konstrukcione detalje vatrocijevnog kotla,pokazujui kako su djelovi spojeni u strukturi -Nadalje uoava da za posude pod pritiskom:

-kuiste cilindrinog oblika (plast kotla) treba imati najveu vrstou/teini u odnosu na druge oblike -cilindricno kuite moe biti smjeteno horizontalno ili vertikalno -sferine ili krajne ploe u obliku olje daju veu jainu od ravnih krajnjih ploa iste debljine -sve ravne povrine moraju biti propisno ugraene da bi se izbjegle deformacije -Potpore mogu imati oblik vrstih poluga,tankih cijevi ili ploastih pojaseva -Valovito loiste obezbjeuje veu vrstou i fleksibilnost od ravnog loista iste debljine -Uoava da su glavni djelovi vatrocijevnog kotla spojeni zakovicama ili zavareni -Skicira presjek kroz: -zakovini spoj -zavareni spoj -Prepoznaje nain uvrivanja

(irenja krajeva) cijevi u cijevnu plou

-Skicira prosti nacrt jednog pomonog parnog kotla zakovine

ili zavarene konstrukcije dajui priblizno:

40

ARMATURA POMONOG KOTLA I DISTRIBUCIJA PARE

-Sigurnosna armatura: -sigurnosni ventil -vodokazno staklo -alarm niskog i visokog vodostaja -manometri -Pogonska armature: -napojna glava -parni ventil -uredjaji za otpjenjivanje i protiskivanje -Hidraulini udar -Parospremanje kotla

-duinu(ili visinu) i promjer -debljinu plata kotla -pritisak i temperaturu pare -koliinu pare -koliinu goriva -koliinu vode koja zadovoljava normalni nivo vode

-Uz pomo slike pravi razliku izmeu sledeih kotlovnih cijevi: -beavne -avne -sinusoidne -zavijene -rebraste -Skicira blok dijagram,pokazujui

cirkulaciju vode i put plinova kod vodocijevnih kotlova pogodnu za koritenje kod pomonih kotlovnih sistema -Uoava razlog zato se vodocijevni kotlovi koriste radije od vatrocijevnih kotlova -Vri uporedjenje potrebnih mjera i radnji koje treba izvriti u radu vodocijevnog i vatrocijevnog kotla

-Poznaje nain konstrukcije,rad i kontrolu kompaktnog kotla

-Nabraja sledeu opremu i njen smjetaj na platu kotla(plat kotla treba da ima utisnut dijagram sa oznakama za opremu) kako sledi: -glavni paro zaporni ventil(stop) ventil -pomoni paro zaporni ventil -sigurnosni ventil i mehanizam za daljinsko aktiviranje -pokaziva nivoa vode -napojne glave -ventil za protiskivanje kotla -ventil za otpljenjivanje kotla -bloveri za propuhivanje adji -spojevi za mjerae pritiska -ventili za odzraivanje kotla -ventili za uzimanje uzorka -Nabraja sledeu unutranju opremu i

41

Parne turbine

TOPLOTNI PROCES U PARNIMPOSTROJENJIMA

-Toplotni pad u turbini -Stepen iskoritenja turbinskog postrojenja

VRSTE PARNIH TURBINA -Podjela po nainu dovoenja pare turbini -Podjela prema nainu djelovanja pare -Podjela prema broju kuita turbine

STRUJANJE PARE IZMEU

njenu poziciju na platu kotla: -jedinica napojne vode -sud za skupljanje pjene -cijev za protiskivanje kotla -Prepoznaje svrhu upotrebe ventila i opreme,navodei razlike,a gdje su u upotrebi izmeu vodocijevnih i vatrocijevnih kotlova -Prepoznaje ventile za reduciranje -Koristei se shemom pokazuje nain rada ventila za reduciranje -Pojanjava kako su parne cijevi privrsene -Uoava dozvoljeno irenje i skupljanje parnih cijevi -Prepoznaje razliite naine spajanja dugakih cijevi pare -Prepoznaje svrhu upotrebe ventila za odstranjivanje kondenzata i parnog prigunog ventila(trap) -Poznaje princip rada parnog prigunog ventila -Prepoznaje nain zagrijavanja cjevovoda pare i pojanjava uzroke nastanka vodenog ekia kao i nain odstranjivanja istog

-Skicira dijagram toplotnog procesa kod parnih postrojenja -Navodi stepene iskoritenja kod turbinskog postrojenja

-Nabroja vrste turbina u upotrebi na brodu -Prepoznaje vrstu turbine prema nainu djelovanja pare -Prepoznaje parnu turbinu prema broju kuita

42

LOPATICA -Relativna brzina pare -Apsulutna brzina pare -Djelovanje sila na lopatice turbine

IZRADA BRODSKIH PARNIH

TURBINA -Jednostepena akciona turbina -Jednostepena akciona turbine sa stepenovanjem brzine -Viestepena akciona turbine sa stepenovanjem pritiska -Viestepena reakciona turbine

DJELOVI TURBINE -Sapnice -Lopatice -Rotor -Brtve -Leaji -Kuite turbine -Spojnica -Reduktor -Kondenzator

SISTEM REGULACIJE

TURBINE -Regulacija snage -Regulacija broja okretaja -Sigurnosna regulacija

PLINSKE TURBINE

-Otvoreni proces plinske turbine -Poluzatvoreni proces plinske turbine

GLAVNI DJELOVI PLINSKOG TURBINSKOG POSTROJENJA

-Navodi nain strujanja pare izmeu lopatica turbine -Uoava tipine brzine i sile koje djeluju na lopatice turbine

-Prepoznaje rad akcione turbine -Prepoznaje rad akcione turbine sa stepenovanjem brzine -Prepoznaje rad akcione turbine sa stepenovanjem pritiska -Prepoznaje rad reakcione turbine -Uoava razliku izmedju akcione i reakcione turbine

-Nabraja i opisuje osnovne djelove turbine: -Sapnice -Lopatica -Rotora -Brtve -Leaja -Kuita turbine -Spojnice -Reduktora -Kondenzatora

-Prepoznaje nain regulacije snage kod turbine -Zna kako se vri regulacija broja okretaja turbine -Uoava znaaj sigurnosnog regulatora turbine

-Skicira proces plinske turbine -Shematski prikazuje poluzatvoreni proces plinske turbine

43

-Plinska turbine -Kompresor zraka -Komore izgaranja -Zagrijai vazduha -Sistem goriva

KOMBINOVANA PLINSKA I

PARNA TURBINSKA POSTROJENJA NA BRODU

Parne stapne maine

RAD PARNE STAPNE MAINE I UPOTREBA NA BRODU

KONSTRUKCIONE IZVEDBE

PARNE MASINE -Tandem parna maina -Blizanac parna maina TEORIJSKI RAD PARNE

STAPNE MAINE RAZVOD PARE

-Pljosnati razvodnik -Cilindrini razvodnik

POGON PARNE STAPNE MAINE

-Parna maina kao glavni pogon -Parna maina kao pogon pumpi -Parna maina kao pogon palubnih ureaja

-Nabraja glavne sastavne djelove plinskog turbinskog postrojenja navodi funkciju:

-Plinska turbine -Kompresora zraka -Komore izgaranja -Zagrijaa vazduha -Sistem goriva

-Skicira shemu kombinovanog parnog i plinskog turbinskog postrojenja -Zna princip rada parne stapne maine kao i upotrebu na brodu -Shematski prikazuje razliite izvedbe parne stapne maine -Nabraja osnovne djelove Tandem parne maine -Nabraja osnovne djelove Blizanac parne maine -Prepoznaje teorijske osnove rada parne stapne maine -Shematski prikazuje razvod pare kod parno stapnog postrojenja -Zna funciju pljosnatog razvodnika kod parne maine -Zna funkciju cilindrinog razvodnika kod parne maine -Prepoznaje vrstu pogona kod koje se koristi parna stapne maina -Prepoznaje parnu mainu kao glavnu pogonsku mainu -Prepoznaje parnu mainu kao pogon

44

pumpi na brodu(parne stapne pumpe) -Prepoznaje parnu mainu kao pogon palubnih ureaja(kormilo ureaj parni vin,teretno vitlo,sirena)

13.3. Predmetni katalog znanja Brodske pomone maine i ureaji

Znanje

Vjetine

Pomone maine i ureaji

EVAPORATORI I DESTILATORI

-Pojam 'slatka voda' koritenje proizvodnja slatke vode destilacijom,efekat koji ima destilacija na rastvaranje estica morske vode,metode dobijanja destilata iz morske vode -Evaporator/destiler posuda pod pritiskom,zahtjevi u pogledu sigurnosti rukovanja,standardi za materjale opremu i konstrukciju -Konstruktivne izvedbe evaporatora,oprema u upotrebi -Izmjenjivai topline evaporatora prenos topline -Pojam jednostrukog i dvostrukog isparavanja -Evaporator niskog pritiska

-Uoava znaaj dobijanja slatke vode iz morske -Nabraja u koju svrhu se slatka voda koristi na brodu -Uoava efekt koji destilacija ima na rastvaranje estica u morskoj vodi -Konstatuje da su evaporatori i destileri posude pod pritiskom i kao takvi se moraju podudarati sa odobrenim standardima za materjale,opremu i konstrukciju -Razlikuje metode dobijanja destilata iz morske vode: -direktnim zagrijevanjem koristei isparivae zagrijane vode -proizvodnjom destilata iz zasiene morske vode koristei flash evaporatore -Koristei blok shemu nabraja elemente konstrukcije kuista i spirala evaporatora kao i materjale od kojih su izraeni -Nabraja opremu montiranu na kuistu i spirali evaporatora -Uoava zato je u ulaznoj parnoj cijevi evaporatora montiran kalibrirani provrt -Navodi naine kako se moze izvriti prenos topline: -protokom pare ili drugog toplog fluida kroz spiralu zagrijaa -cijevi koje su uronjene u morskoj vodi -elektrinim grijaem uronjenim u morskoj vodi -Prepoznaje razloge koritenja

45

UTILIZACIONI EVAPORATORI

-Princip rada utilizacionog evaporatora -Dvostepeni utiliacioni evaporator

VIESTRUKA EVAPORACIJA

-Koritenje evaporatora u seriji 'viestruki efekt' evaporiranja

-Dvostepeni utilizacioni evaporator princip rada

evaporatora niskog pritiska -Razlikuje jednostruko od dvostrukog isparavanja -Uoava princip rada utilizacionog evaporatora -Uoava princip rada visestepenog evaporatora -Shematski prikazuje dvostepeni utilizacioni evaporator -Uoava princip rada utilizacionog evaporatora -Prepoznaje rad evaporatora u seriji kao i to da se para proizvedena u prvoj jedinici moe koristiti za grijanje u drugoj jedinici,morska voda prolazi kroz svaku jedinicu u krugu -Prepoznaje nain proizvodnje pare u u sekcijama,zagrijavanjem,isparavanjem -Prepoznaje takav sistem rada kao 'viestruki efekt' -Uoava da 'viestruki efekt' isparavanja proizvodi veu koliinu slatke vode u poredjenju sa jednim evaporatorom koristei isti sistem grijanja -Skicira blok dijagram dvostepenog utilizacionog evaporatora

46

KONTROLA GUSTINE VODE I KAMENCA

-Stvaranje kamenca na izmjenjivaima topline i armaturi pravilno rukovanje evaporatorom u cilju spreavanja stvaranja kamenca -Gustina rasoiline (brine) -Mjerenje i odravanje nivoa gustine rasoline potrebne za ispravan rad evaporatora posledice prevelike ili preniske gustine rasoline,nain odstranjivanja kamenca sa povrina izmjenjivaa topline (isparivai,kondezatori)

DESTILACIJA

- Pojam destilacije,proces dobijanja slatke vode

PITKA VODA

-Kvalitet pitke vode za upotrebu na brodu,dodavanje aditiva u svrhu poboljanja kvaliteta vode -Zabrana proizvodnje vode u zonama zagaenja mora,priobalnom pojasu,rijekama jezerima i rukavcima

-Uoava nain kontrole stvaranja kamenca na povrinama grijaa,cijevi i drugih prenosnika topline -Prepoznaje granine pritiske i temperature u kuistu u svrhu kontrole stvaranje kamenca -Prepoznaje koliinu metalnih soli u morskoj vodi i izraava ih u tridesetdruginama -Uoava da se termin morska voda u evaporatoru naziva rasol(brine) -Razlikuje nain mjerenja gustine rasoli u odnosu na morsku vodu primjer 0.5/32,2/32.2.5/32 -Uoava znaaj kontrole gustine rasoli u radu evaporatora -Prepoznaje nain optimalnog odravanja gustine rasoli pri radu evaporatora -Uoava da ce zbog prevelike gustine rasoli metalne soli sadrane u morskoj vodi prei sa parom u prostor kondenzatora -Uoava posledice odravanja niskog nivoa gustine rasoli -Nabraja vrste kamenca nataloene na povrini grijaa -Prepoznaje nain odstranjivanja kamenca sa grijaa evaporatora -Prepoznaje destilaciju kao pojam koji se koristi u inenjerskoj praksi -Prepoznaje destilaciju kao proces u kojoj se vri kondenzacije pare proizvedene iz morske vode -Uoava da se hladjenje(kondenzacija) obino postie izmjenom topline sa morskom vodom koja protie kroz cijevi ili spirale -Odredjuje ptreban kvalitet vode za ljudsku upotrebu proizvedenu destilacijom -Uoava da ukoliko za vrijeme procesa temperatura od 75 C nije dostignuta hemijski aditivi moraju biti dodati morskoj vodi da unite opasne bakterije koje mogu biti prisutne

47

KOMPRESORI ZRAKA

-Princip rada kompresora zraka proces sabijanja zraka,hladjenje uskladitenje

-Termodinamika svojstva zraka

ZRACNI KOMPRESORI I PRINCIP RADA SISTEMA

-Upotreba komprimiranog zraka na brodu -Ograniavanje pritiska i temperature zraka za vrijeme procesa sabijanja hlaenje zraka -Vrste kompresora u upotrebi -Princip rada dvostepenog zranog kompresora -Hlaenje kompresora

-Poznaje nain pravljenja pitke vode -Uoava pravilo da morska voda ne bi trebala biti isparavana kada se plovi u podrujima gdje zagadjenje mora moe biti prisutno,u rijekama i rukavcima posebno kopnenih fekalnih ispusta ili industrijskih ispusta -Prepoznaje zrani kompresor kao pumpu koja usisava atmosferski zrak koji posjeduje odreenu poetnu energiju sabija ga na jedan ili vie stanja na niu zapreminu a pod veim pritiskom i temperaturom -Poznaje razlog hlaenja zraka,za vrijeme i poslije sabijanja -Uoava da je komprimirani zrak uskladiten u elinim spremnicima do momenta koristenja na primjer za startovanje dizel motora -Izraunava da je za vrijeme procesa sabijanja primijenjen odnos: PV =a constant -Razlikuje zrak od idealnog gasa,poznaje odnos: PV/T=a constant -Uoava da za spremnike zraka vai odnos: PV=mRT gdje je: m - masa uskladistenog zraka u kg R-gasna kostanta zraka R=8314 J/Kg/K T-temperatura zraka,u jedinici Kelvina P-pritisak zraka, N/m V-zapremina spremnika zraka, m -Rjeava proste numerike probleme u odnosu na prethodnu tematiku -Nabraja gdje se sve zrak koristi na brodu -Odreuje limit pritiska kod jednostepenog kompresora -Uoava da,u namjeri da se ogranii rast temperature zraka za vrijeme kompresije,zrak se mora hladiti rashladnom vodom -Dijeli zrane kompresore na jdnostepene i viestepene klipne ili rotacione maine

48

KONSTRUKTIVNI DJELOVI KOMPRESORA ZRAKA

-Sastavni djelovi dvostepenog klipnog kompresora,materjali od kojih su izraeni

RUKOVANJE KOMPRESORIMA

-Podmazivanje i regulacija podmazivanja kod kompresora -Odravanje usisnog filtera zraka -Svrha ugradnje ventila za odvod kondezata -Automatski rad kompresora -Stavljanje u pogon i zaustavljanje kompresora -Svrha upotrebe sigurnosnog ventila,osiguraa pritiska sigurnosnog ventila rashladnog prostora

-Poznaje kompresioni proces u dvostepenom klipnom kompresoru -Shematski prikazuje rad dvostepenog zranog kompresora naznaavajuci stepene pritiska zraka i temperature -Prepoznaje princip meuhladjenja i naknadnog hlaenja -Skicira dvostepeni klipni kompresor pokazujui sledee sastavne djelove: -cilindar -glava cilindra -klipovi -klipnjaa,osovinica -leaji -pumpa ulja za podmazivanje -sigurnosni ventil -osigura pritiska -usisni i ispuni ventili -rashladni prostor -rashladnik zraka -sigurnosni ventil rashladnog prstora ili prskajui disk -Uoava vanost podmazivanja cilindara kao i regulaciju podmazivanja -Uoava propis kod ulja za podmazivanje cilindara,ulje ne smije imati temperaturu samozapaljenja ispod 210 C i da treba koristiti sintetika ulja za smanjenje rizika od samozapaljenja -Odreuje nain odravanja usisnog filtera zraka u svrhu efektivnog koritenja -Uoava razlog ugradnje ventila za odvod kondezata poslije rashladnika zraka -Poznaje proceduru stavljanja u pogon i zaustavljanja kompresora -Prepoznaje automatski rad kompresora -Poznaje zahtjeve u pogledu kvaliteta

49

ROTACIONI KOMPRESORI

-Rotacioni kompresori,upotreba na brodu

-Centrifugalni zrani kompresor princip rada,sastavni djelovi i materjali od kojih su izradjeni

USKLADITENJE KOMPRIMIRANOG ZRAKA

-Skladitenje i snabdijevanje komprimiranog zraka -Spremnici zraka,zahtjevi u pogledu sigurnosti i materjali od kojih su izraeni -Konstruktivne izvedbe spremnika zraka,oprema montirana na kuitu spremnika -Kontrola unutranjosti spremnika zraka,odstranjivanje vlage spreavanje ranja unutranjih povrina -Sigurnosni ventili (prekotlani) vrste i sastavni djelovi

komprimiranog zraka koji se koristi u kontrolnom sistemu -Odreuje kako se zahtjevani kvalitet postie -Uoava svrhu: -sigurnosnog ventila -osiguraa pritiska -sigurnosnog ventila rashladnog prostora -Poznaje upotrebu rotacionih kompresora kao i to da se za prednabijanje dizel motora a ponekad i optu upotrebu koriste rotacioni kompresori -Uoava da se za prednabijanje koristi turbina na ispune plinove i obino elektro motorni kompresor za dodatnu upotrebu -Uoava da se maine sa axijalnim protokom,koje koriste ''lopaticne'' rotore mogu nai jedino kod pogona sa plinskom turbinom -Skicira glavne sastavne djelove centrifugalnog zranog kompresora i prikazuje: -usisni filter zraka -spiralno kuiste i kuiste upernice -impeler,inspekcijski otvor radijalne lopatice -upernicu osovine -leaje i podmazivanje -Prepoznaje nain uskladitenja komprimiranog zraka kao i to da mora biti osigurano snabdijevanje cjelokupno vrijeme -Uoava da su spremnici zraka posude pod pritiskom koje se moraju podudarati sa propisima u odnosu na konstrukciju takvih posuda -Prepoznaje materjal(elik) od koga su rezervoari zraka izraeni -Razlikuje razne oblike rezervoara zraka -Nabraja vanu opremu na kuistu rezervoara zraka kao sto je: -ulazni ventil

50

DISTRIBUCIJA ZRAKA

-Regulator pritiska komprimiranog zraka,pojam kontrolnog zraka (7-10)bar -Prekotlani ventil u sistemu kontrolnog zraka -Odstranjivanje vlage iz linije za distribuciju kontrolnog zraka -Filteri zraka u distributivnom sistemu

KORMILO UREAJI PRINCIP RADA

-Princip rada kormilo ureaja zahtjevi u pogledu sigurnosti i odravanje -Konstruktivni djelovi i pogon kormilo ureaja -Prenos signala sa komandnog mosta,prijemna jedinica u kormilo stroju,prenos signala ka prijemnoj jedinici,povratna veza kod kormilo

-izlazni ventil -prekotlani ili sigurnosni ventil -spojevi za mjerae pritiska -ventili za odvodnjavanje -Uoava zato je vano: -drati unutranjost rezervoara slobodnu od vlage pravilnim koritenjem ventila za odvodnjavanje -esta inspekcija/provjera unutranjih povrina za indikaciju re ili drugog pogoranja -Uoava vanost inspekcijskog otvora -Uoava znaaj ugradnje prekotlanih sigurnosnih ventila na kuistu spremnika koji mogu biti: -opruni prekotlani ventil -prskajui disk -osiguravajui ep -Prepoznaje svrhu ugradnje regulatora pritiska zraka tamo gdje se zahtjeva nii pritisak od uskladitenog -Prepoznaje regulator pritiska zraka -Poznaje princip ugradnje prekotlanog ventila u liniju reduciranog pritiska -Prepoznaje nain odstranjivanja vlage iz linije za distribuciju zraka -Poznaje pravilno odravanja filtera zraka u distributivnom sistemu -Uoava znaaj kormila za sigurnost broda,da mora funkcionisati ispravno biti redovno servisirano i odravano -Poznaje propis da mora postojati dva nezavisna sistema kormilarenja -Poznaje alternativni nain kontrole kormilo ureaja kao i to da mora biti smjeten u kormilo stroju -Crta blok dijagram glavnih djelova

51

ureaja -Kormilo ureaji kod tankera zahtjevi u pogledu sigurnosti

HIDRAULINI KONTROLNI SISTEM KORMILO UREAJA

-Predajnici,prijemnici,telemotori -Hidraulini telemotor,princip rada,svojstva fluida za pogon telemotora,zahtjevi u pogledu sigurnosti

sistema kormilo ureaja pokazujui: -kormilo transmiter,smjeten na komandnom mostu -prijemnu jedinicu,smjetenu u kormilo stroju -sistem prenoenja signala ka prijemnoj jedinici -Izraunava potrebnu snagu za pokretanje kormila -Uoava povratnu vezu kod kormilo ureaja -Uoava da je funkcija primaa da reaguje na signal sa odailjaca i tako p