SAOBRAAJNI FAKULTETTRAVNIK

BROJANJE SAOBRAAJA Travnik TurbeSEMINARSKI RAD

Predmet: Saobraajno ininjerstvo

Mentor: Student: Broj Indeksa:

Travnik, Februar 2015.

S A D R A J

1.UVOD12. OSNOVNI POKAZATELJI NA PODRUJU OPTINE TRAVNIK ZA PERIOD OD 2011 DO 2014 god.23. BROJANJE SAOBRAAJA33.1. Runo brojanje saobraaja33.2. Automatsko brojanje saobraaja64. OBIM I STRUKTURA VOZILA NA MAGISTRALNOM PUTU M-574.1. Brojanje u vremenskom periodu od 06:30 do 09:30 h Travnik Turbe84.2. Brojanje u vremenskom periodu od 15:30 do 18:30 h Travnik Turbe94.3. Brojanje u vremenskom periodu od 06:30 do 09:30 h Turbe Travnik104.4. Brojanje u vremenskom periodu od 15:30 do 18:30 Turbe Travnik114.5 Vrste vozila125. FAKTORI VARIJACIJE SAOBRAAJA125.1. Faktor vrnog sata136. VRNI SAT ZA DATU DIONICU PUTA147. OSVRT NA REZULTATE158. ZAKLJUAK169. LITERATURA17

1. UVOD

Putevi su jedan od temeljnih elemenata saobraaja meu narodima ve od prvih poetaka civilizacije. Putevi su se razvijali od pjeakih staza preko neuvrenih zemljenih puteva do savremenih puteva, a njihov razvoj bio je vrlo polagan sve do pojave motornih vozila.Brojanje saobraaja sprovodi se radi prikupljanja podataka o intenzitetu i strukturi saobraajnih tokova. Osnovni podatak je prosjeni godinji dnevni saobraaj (PGDS) i dobija se tako to se ukupan protok vozila za godinu dana na jednoj dionici puta podijeli sa brojem dana u godini. Dunost upravljaa dravnim i lokalnim putevima je da redovno vode statistiku o protoku vozila, na osnovu koje se sprovodi racionalno i efikasno upravljanje putevima.

2. OSNOVNI POKAZATELJI NA PODRUJU OPTINE TRAVNIK ZA PERIOD OD 2011 DO 2014 god.

Prema podacima Federalnog zavoda za statistiku u optini Travnik ivi 55.000 stanovnika. Stepen automobilizacije je znatno porastao, pa skoro svako domainstvo ima jedan automobil. U periodu od 2011 do 2013 godine: broj poginulih je 150 broj tee ozlijeenih je 903 broj lake ozlijeenih je 3616 s materijalnom tetom je 23.230

Sigurna saobraajna infrastruktura je najvaniji dio cjelokupnog sistema sigurnih cesta. Studije provedene na ovom polju pokazuju da se od ulaganja u cestovnu infrastrukturu oekuju dvostruko vei doprinosi i efekti u ouvanju ljudskih ivota u saobraaju od ulaganja u vozila i ponaanje i educiranje vozaa.

U cestovnom saobraaju Travnik glavnina putnikog i robnog saobraaja se odvija cestom M5. Saobraaj na ostalim putnim pravcima je znatno slabiji i lokalnog znaenja, ali je nuno naglasiti da je upravo tim pravcima mogue ostvariti najkrae cestovne veze izmeu pojedinih gradova i regija. Kao i na svakim putevima, tako i na magistralnom putu M5 sigurnost nije potpuna. Za gornji sloj saobraajnice koji je uniten zbog ogromnog tereta koji prolazi ovim putem predstavlja problem odvijanja saobraaja pa bi taj problem bio rijeen sanacijom saobraajnice, odnosno izmjenom gornjeg (habajueg) sloja kolovoza. Ovaj ve postojei zavrni ili habajui dio treba da se u potpunosti skine i da se postavi drugi zavrni sloj. Istina da je to velika novana investicija ali i sami znamo da je vijek trajanja habajueg ili zavrnog dijela poprilino kratak. Takoe, na sigurnost utiu korisnici vozila i saobraajne infrastrukture.

3. BROJANJE SAOBRAAJA

Brojanje ili snimanje saobraaja ine dobru osnovu za planiranje soabraaja. Bilo da se radi o planiranju saobraajne mree ili po planiranju raskrsnice ili vorita. Dugotrajna brojanja u odreenim vremenskim razmacima u jednom duem periodu omoguuje da se utvrde osnovne teoretske zakonitosti koje vladaju meu osnovnim veliinama saobraajnog toka.Brojanje saobraaja sprovodi se radi prikupljanja podataka o intenzitetu i strukturi saobraajnih tokova. Osnovni podatak je proseni godinji dnevni saobraaj (PGDS) i dobija se tako to se ukupan protok vozila za godinu dana na jednoj dionici puta podijeli sa brojem dana u godini. Dunost upravljaa dravnim i lokalnim putevima je da redovno vode statistiku o protoku vozila, na osnovu koje se sprovodi racionalno i efikasno upravljanje putevima.Snimanje ili brojanje saobraaja moe se vriti: runo i automatski.

3.1. Runo brojanje saobraaja

Runo brojanje obavljaju fizika lica na odreenoj dionici puta ili raskrsnici. Runo brojanje se obavlja na vie naina:

a) Brojanje pomou brojakih listia podaci se upisuju u listi runo u razliite kolone, listi se najee sastoji od naziva, mjesta brojanja, vremena u kome se vrilo brojanje, kolone za broj i vrstu vozila. Ovaj nain brojanja je najbolji i najefikasniji kod brojanja saobraaja na raskrsnicama, jer na taj nain moemo utvrditi koji broj vozila ide lijevo, koji desno i koji broj vozila produuje pravo.b) Metoda biljeenja registarskih oznaka na odgovarajuim mjestima dionice puta brojai biljee registarske oznake svih vozila koja prolaze. Ova metoda je korisna da bi se uporedio broj vozila iz drugih registarskih podruja sa brojem vozila iz podruja u kojem se brojanje vri.c) Metoda obiljeavanja vozila naljepnicom za sprovoenje ove metode potrebno je zaustavljanje vozila to predstavlja veliki nedostatak. Brojanje se izvodi tako to se vozila zaustavljaju obino na prelazima u gradove i postavljaju se pitanja vozaima kako bi se utvrdilo svrha i cilj putovanja, da li e se u gradu zadrati due ili krae vrijeme ili e tranzitirati kroz grad. Na osnovu dobijenih odgovora sa unutranje strane vjetrobranskog stakla naljepi se naljepnica odgovarajue boje sa upisanim vremenom ulaska u posmatranom podruju. Pri izlaska iz podruja naljepnice se vraaju i u njih se upisuje vrijeme izlaska. Jo jedan nedostatak ove metode jeste to se nemoe brojati gradski saobraaj.

Vrijeme trajanja brojanja odreuje se u zavisnosti od svrhe brojanja, te imamo: kratkotrajno, odnosno kratkorono i dugorono brojanje.

Kratkorono brojanje od pola sata do 2h koristi se najee za utvrivanje veliine protoka u asovima vrnog optereenja.Za utvrivanje mjerodavnog dnevnog optereenja dovoljno je brojanje od 16h.Za dugotrajno brojanje u toku itave godine pogodno je izabrati automatsko brojanje pomou elektronskih uraaja.

Da bi se brojanje na brojakim mjesta obavilo jeftinije i za krae vrijeme potrebno je stalno brojanje samo na malom broju brojakih mjesta. Rezultat takvih brojanja na kljunim brojakim mjestima omoguuju zajedno sa rezultatima kratkotrajnih brojanja sa ostalih brojakih mjesta izvoenja zakljuka o cjelokupnom toku saobraaja. U zavisnosti od cilja, brojanje se moe organizovati:1. na poprenom presjeku puta (profilno brojanje);2. na odreenoj dionici puta i3. na posmatranom podruju (kordonsko brojanje).

Brojanje na poprenom pregledu puta se obavlja runo pomou brojakih listia. Na ovaj nain se dobivaju podaci o optereenju puta na tom poprenom presjeku, ali meutim ne dobivamo podatke o prostornoj raspodjeli saobraajnih tokova. Ovi podaci se koriste i za dimenzionisanje poprenih profila puta kao i pri praktinim zadacima regulisanja raskrsnica.

Brojanje saobraaja na odreenoj dionici puta spada u grupu tzv. dinamikom brojanju saobraaja. Organizuje se da bi se utvrdilo ukupno optereenje posmatrane dionice po obimu i strukturi saobraaja kao i promjene toka du dionice (obim vozila koji se ulijeva i izlijeva sa posmatrane dionice na prikljune puteve). Brojanje saobraaja na dionici puta je komplikovanije za izvoenje i planiranje, a potrebno je vie osoblja za brojanje i obradu prikupljenih podataka.

Brojanje na posmatranom podruju (kordonsko brojanje) se obavlja tako to se brojakim mjestima obuhvata odgovarajua gradska zona. Na ovaj nain utvruje se broj vozila koji ue i i zae iz posmatrane zone u odgovarajuem vremenskom periodu, ovi podaci slue za donoenje odgovarajuih zakljuaka o nainu regulisanja raskrsnica. O potrebi za novim garanim prostorima ili prostorima za parkiranje vouila, uvoenje pjeakih zona... Poslije brojanja skupljaju se podaci, a zatim se sistematiziraju i pripremaju za dalju obradu.

Slika 1. Runo brojanje saobraaja

3.2. Automatsko brojanje saobraaja

Automatsko brojanje saobraaja vri se stalno i to pomou automatskih brojaa za dui vremenski period.

Slika 2. Automacko brojanja saobraaja

Jedan od najvanijih detalja kod stalnog brojanja saobraaja je odreivanje potrebnog broja mjesta brojanja, odnosno stanica za automatsko brojanje. Predpostavlja se da podaci o saobraaju (intenzitet saobraaja) imaju normalnu raspodjelu. Broj stanica automatskog brojanja je obino manji od 30, a srednja vrijednost i varijacija su nepoznate. Da bi se odredila veliina minimalnog uzorka koja e obezbjediti zadovoljavajuu tanost koristi se ''t'' raspodjela. Opti oblik jednaine ove raspodjele je:= Gdje je : = procentualna vrijednost ''t'' raspodjele sa (n-1) stepeni slobode; = 1 (procenat izabranog nivoa povjerenja / 100); = aritmetika sredina; = sredina uzorka;s = standardna devijacija uzorka;n = veliina uzorka (broj stanica za brojanje).

Formula moe biti napisana u konanoj formi izraavajui standardnu devijaciju i vjerovatnou greke u relativnom smislu u odnos na srednju vrijednost uzorka. Koristei koeficijent varijacije (KV) umjesto standardne devijacije i nivo preciznosti (NP) umjesto greke srednje vrijednosti, jednaina za broj stanica za brojanje saobraaja je:

n = Gdje je:KV = koeficijent varijacijeNP = nivo precioznosti (greka srednje vrijednosti za izabrani interval povjerenja)

Procedura prorauna koeficijenta varijacije za svaku grupu automatskoh stanica brojanja tokom godine je kao to slijedi:

1. Izraunati prosjean dnevni saobraaj (PDS) koristei 24-satno brojanje uz odgovarajui osovinski korekcioni faktor (OKF), tako da je PDS = (24 satno brojanje) x (OKF).2. Ponoviti korak 1 za svakih 365 dana u godini obezbjeujui tako 365 PDS.3. Izraunati prosjek od 365 PDS i njihovu standardnu devijaciju.4. Podjeliti standardnu devijaciju sa prosjekom i tako dobiti koeficijent varijacije.5. Ponoviti korake 1 do 4 za svaku staniu automatskog brojanja u grupi.6. Izraunati prosjean koeficijent varijacije za grupu.

4. OBIM I STRUKTURA VOZILA NA MAGISTRALNOM PUTU M-5

Magistralni put je javni put koji povezuje vee gradove i vanija privredna podruja u Bosni i Hercegovini i koji se nadovezuju na mreu odgovarajae kategorije puteva sa susjednim dravama.

Brojanje saobraaja vreno je na izlazu mjesta Turbe, u kojem se vozila kreu u dvije kolovozne trake (saobraajne trake). Kretanje vozila je bilo iz smjera Travnik Turbe i suprotno Turbe Travnik. Brojanje se vrilo u dva razliita smjera. Travnik Turbe brojanje se vrilo petkom, dok Turbe - Travnik subotom.

Kroz brojanje dobili smo vrste vozila koji se kreu magistralnim putem M5 Travnik Turbe i Turbe Travnik, te broj tih vozila u vremenskom periodu u kojem se brojanje vrilo.

4.1. Brojanje u vremenskom periodu od 06:30 do 09:30 h Travnik Turbe

Tabela 1. Protok vozila Travnik - TurbeSNIMANJE SAOBRAAJA

Dionica puta: Magistralni put M5 Smjer: Travnik - Turbe

Dan u nedjelji i datum: Petak, 19.12.2014

VrijemeBicikliMoto-cikliZaprena kolaPutniki automobilKombi vozilaTeretna vozilaAuto-busi

LakaTekaTeka saprikolic.Laka sa prikolicom

06:30-06:45///24324//2

06:46-07:00///31321//1

07:01-07:15///29111//1

07:16-07:30///364/33/1

07:31-07:45///253//3/3

07:46-08:00///40//3//4

08:01-08:15///47/161/2

08:16-08:30///452111/2

08:31-08:45///39/31//1

08:46-09:00///34/////1

09:01-09:15///22//2//3

09:16-09:30/// 26 1 / 3 / / /

UKUPNO:/// 398 17 10 25 8 / 21

4.2. Brojanje u vremenskom periodu od 15:30 do 18:30 h Travnik Turbe

Tabela 2. Protok vozila Travnik - TurbeSNIMANJE SAOBRAAJA

Dionica puta: Magistralni put M5 Smjer: Travnik - TurbeDan u nedjelji i datum: Petak, 19.12.2014

VrijemeBicikliMoto-cikliZapre. kolaPutni. autom.KombI vozilaTeretna vozilaAuto-busi

LakaTekaTeka saprikolic.Laka sa prikolicom

15:30-15:45///453244/2

15:46-16.00///31321//1

16:01-16:15///57111//3

16:16-16:30///684333/1

16:31-16:45///653223/3

16:46-17:00///774/3//5

17:01-17:15///634161/2

17:16-17:30///532111/2

17:31-17:45///57231//1

17:46-18:00///44//1//1

18:01-18:15///46/22//3

18:16-18:30/// 39 1 / 3 / / 2

UKUPNO:/// 645 27 17 28 12 / 26

4.3. Brojanje u vremenskom periodu od 06:30 do 09:30 h Turbe Travnik

Tabela 3. Protok vozila Turbe- TravnikSNIMANJE SAOBRAAJA

Dionica puta: Magistralni put M5 Smjer: Turbe- Travnik

Dan u nedjelji i datum: Subota, 27.12.2014.

VrijemeBicikliMotocikliZapre. kolaPutni automobiliKombi vozilaTeretna vozilaAuto-busi

LakaTekaTeka saprikolicmLakia sa prikolicom

06:30-06:45///20/2////

06:46-07:00///26/21//2

07:01-07:15///241114/1

07:16-07:30///354/33//

07:31-07:45///443//3/3

07:46-08:00///41//3//4

08:01-08:15///47/121/2

08:16-08:30///512111//

08:31-08:45///48/31//1

08:46-09:00///39/////1

09:01-09:15///41//2//3

09:16-09:30/// 33 1 / / / / /

UKUPNO:/// 449 11 10 25 12 / 17

4.4. Brojanje u vremenskom periodu od 15:30 do 18:30 Turbe Travnik

Tabela 4. Protok vozila Turbe - TravnikSNIMANJE SAOBRAAJA

Dionica puta: Magistralni put M5 Smjer: Turbe - Travnik

Dan u nedjelji i datum: Subota, 27.12.2014.

VrijemeBicikliMoto-cikliZapre. kolaPutniki automobiliKombi vozilaTeretna vozilaAuto-busi

LakaTekaTeka saPrikolic.Laka sa prikolicom

15:30-15:45///3912///1

15:46-16:00///31/21//1

16:01-16:15///44/11//3

16:16-16:30///574/3//1

16:31-16:45///653223/4

16:46-17:00///592////4

17:01-17:15///562141/2

17:16-17:30///61/111/2

17:31-17-45///4823///1

17:46-18:00///43/////1

18:01-18:15///45/22//1

18:16-18:30/// 39 1 / 3 / / 2

UKUPNO:/// 587 15 14 17 5 / 23

4.5 Vrste vozila

Kroz brojanje saobraaja moemo vidjeti da je na ovoj dionici puta najvei protok putnikih automobila, zatim autobusa, pa tek teretna i kombi vozila.

Ne kreu se bicikli, motociki i zaprena kola, a za razlog moemo predpostaviti da je zmiski period, tj. januar.

5. FAKTORI VARIJACIJE SAOBRAAJAFaktor varijacije saobraaja (FVS) predstavlja mjesenu varijaciju saobraaja za sve dane u sedmici. Ovaj faktor se koristi za korigovanje dopunskog brojanja da bi se izraunao PGDS. Podaci za proraun FVS se prikupljaju stalnim brojanjem i mogu se klasificirati zavisno od funkcionalne klasifikacije saobraajne mree.[footnoteRef:1] [1: Kulovi, M.: Uvod u saobraajno inenjerstvo, Saobraajni fakultet Travnik 2011. Str.104]

FVS se izraunava primjenom sljedeih postupaka: Izraunava se prosjean saobraaj za svaki dan u sedmici (ponedjeljak, utorak, srijeda, etvrtak, petak, subota i nedjelja), za svaki mjesec i za svaku stanicu automatskog brojanja saobraaja. Izraunaju se mjeseni prosjeci (prosjek 24-satnog brojanja saobraaja za odreen mjesec. Izrauna se prosjek grupe dobijajui tako faktor grupe za svaki dan u sedmici i svaki mjesec u godini. Konano, izrauna se prosjean faktor uzimajui u obzir prethodne etiri godine. Ekstremno niske vrijednosti se predhodno eliminiu.

5.1. Faktor vrnog sata

Obzirom da se najkompleksnije varijacije saobraaja dogaaju tokom jednog sata, saobraaj u jednom vrnom satu je kritina veliina za operativne analize. Analize kapaciteta, kao i druge vrste analiza fokusiraju se na saobraaj u vrnom satu tokom vremena od 15 minutnih intervala.Odnos izmeu saobraaja u toku jednog sata i ekvivalentnog maksimalnog protoka definie se kao faktor vrnog sata FVRS.

FVRS =

FVRS u urbanim sredinama je generalno u granicama od 0.80 do 0. 98. Manje veliine ukazuju na vee varijacije saobraaja tokom jednog sata. Vrijednosti FVRS iznad 0, 95 su indikacija veeg intenziteta saobraaja i kapacitivnih ogranienja.

6. VRNI SAT ZA DATU DIONICU PUTA

Proraun faktora vrnog sata za Tabelu 1. (Travnik-Turbe) za Petak u periodu od 06:30 do 09:30 h je interval od 07:46 do 08:45 h.Proracun faktora vrnog sata za broj vozila 40,47,45,39.

FVRS = = = 0,90 Proraun faktora vrnog sata za Tabelu 2. (Travnik-Turbe) za Petak u periodu od 15:30-18:30 h je interval od 16:46-17:45 h.Proracun faktora vrnog sata za broj vozila 68,65,77,63.

FVRS = = = 0,93Proraun faktora vrnog sata za Tabelu 3. (Turbe-Travnik) za Subotu u periodu od 06:30 do 09:30 h je interval od 07:46 do 08:45 h.Proracun faktora vrnog sata za broj vozila 41,47,51,48

FVRS = = = 0,91

Proraun faktora vrnog sata za Tabelu 4. (Turbe-Travnik) za Subotu u periodu od 15:30-18:30 h je interval od 16:31-17:30 h.Proracun faktora vrnog sata za broj vozila 65,59,56,61.

FVRS = = = 0,92

7. OSVRT NA REZULTATE

Na magistralnom putu M5 gdje se vrilo brojanje protoka vozila, saobraaj se odvija u dva smjera i ti Travnik Turbe, Turbe-Travnik. Brojanje se vrilo u dva razliita dana petkom i subotom.

Kroz date tabele moe se vidjeti da protok vozila nije isti. Vei protok je radnim danom, tj. petkom, ali ni subota se puno ne razlikuje. Najvei pad moe se primjetiti kod autobusa, jer subotom ima manji red vonje.

Za petak: Od 06:30 09:30 h = vrni sat je od 07:46 08:45 h Od 15:30 18:30 h = vrni sat je od 16:16 17:15 h

Za subotu: Od 06:30 09:30 h = vrni sat je od 07:46 08:45 h Od 15:30 18:30 h = vrni sat je od 16:31 17:30 h

8. ZAKLJUAK

Kroz seminarski rad pomenuto je sve u vezi brojanja saobraaja, te izali na teren brojati protok vozila. Brojanje je bitno za saobraajne ininjere da bi mogli znati kakvu saobraajnicu trebaju projektovati. Moe se zakljuiti da se protok mjenja svake minute i da najvei protok kod putnikih automobila.

Odreivanjem faktora vrnog sata, moe se vidjeti da je vrni sat kada radnici idu na posao i vraaju se (radnim danima kada i djeca idu u kolu i sl.). Faktor vrnog sata se kree od 0,90 do 0,93.

9. LITERATURA

[1] Kulovi, M. (2011.). Uvod u saobraajno inenjerstvo. Internacionalni univerzitet Travnik, Saobraajni fakultet Travnik, Travnik.

[2] Bonjak, I., Badanjak, D. (2005.). Osnove prometnog inenjerstva. Sveuilite u Zagrebu. Fakultet prometnih znanosti. Zagreb.

Internet izvori:[3] http://www.jpcfbih.ba/ba/aktivnosti/brojanje_prometa.shtml (19.12.2014.)[4] http://www.absrs.org/sajt/doc/File/zakoni/ZOBS%20BiH%20OSNOVNI%20%206-06.pdf (26.12.2014.)

18