BİTİŞİKLİK VE BAĞDAŞIMCILIK KURAMLARI

John Broadus Watson

Edwin Ray Guthrie

Edward Lee Thorndike

Watson’ ın psikoloji bilimine katkılarını kavrayabilme.

Watson’ın görüşlerini eğitim açısından doğrularını kavrayabilme.

Guthrie’nin öğrenme ve öğrenmenin koşullarına ilişkin temel ilkelerini kavrayabilme.

Guthrie’nin alışkanlıkları yok etmeye ilişkin görüşlerinden uygun olanları eğitimde kullanabilme.

Hedef ve Kazanımlar

Davranışçılığın kurucusudur.

Yapısalcılığa karşı çıkmıştır.

Çevrecidir.

Bitişikçidir.

Bir kuramcıdan çok bir savunucudur.

Korku, kaygı vb. bazı uyarıcılara gösterilen

Tepkilerin koşullama yoluyla giderilebileceğine

Yönelik deneyler yapmıştır.

Birey herhangi bir uyarıcıya en son yapılmış

ve En sık tekrarlanmış tepkiyi gösterir.

Watson

Davranışlar yaşantı yoluyla değişir.

Psikolojide de yalnız somut ve gözlenebilir davranışlar ölçülebilir.

‘’Zihin boş bir levhadır.’’görüşünü benimser.

Bebek istenilen şeklin verilebildiği bir hamurdur.

Bir bebek koşullanma yoluyla trapezci,

Müziyen, suçlu, vb yetişkin haline

getirilebilir. Bunun için bireyin koşullanacağı

çevresel koşulların önemi büyüktür.

Watson ‘ın Psikoloji Bilimine İlgin Görüşleri

Davranışların başlangıç noktası olarak refleksleri kabul eder.

Öğrenme, koşullu ve koşulsuz uyarıcıların birbirine çok yakın zamanda verildiğinde meydana gelmektedir.

Bir bebeğe bir tavşan gösterilir ve aynı anda çekiç ve örs yardımıyla yüksek bir ses çıkarılır. Bebek ağlamaya başlar. Bu olay birkaç defa tekrarlanır. Bir süre sonra bebek tavşanı yüksek ses olmadan gördüğünde de ağlamaya başlar.

Watson’ ın Öğrenmeye İlişkin Görüşleri

Bir uyarıcıya verilecek tepki, o uyarıcıya karşı en son yapılmış ve en sık tekrarlanmış tepkidir.

Okulda matematik problemi çözmekten hoşlanmayan bir öğrenci karşılaştığı benzer bir başka matematik problemini çözmekten de hoşlanmayacaktır.

En Son ve En Sık İlkesi

Öğrenmede tüm zihinsel öğeleri reddeder.

Öğrenmenin tek yasasının bitişiklik yasası olduğunu savunur.

Guthrie

Uyarıcı ile tepkinin birbirine bağlanması öğrenmenin temelini oluşturur.

Bitişiklik ilkesi bir uyarıcı durumu ile birlikte bulunan bir hareketin aynı uyarıcı ile karşılaşıldığında yeniden görülmesi olarak açıklanabilir.

‘’Dikkat edilen şey, yapılan şey için işaret haline gelir.’’

Bitişiklik Yasası

Bir uyarıcı bir tepki ile ilk kez bitiştiği zaman en yüksek birleştirici, çağrıştırıcı gücünü kazanır.

Yapılan tekrarlar çağrıştırıcı gücünü arttırmaz.

Davranışı mikro düzeyde inceler

Öğrenimde Tek Deneme

Davranış-beceri-etkinlik

Davranış:mikro tepki

Etkinlik bir dizi davranıştan oluşur.

Beceri etkinliklerden oluşur.

Örneğin davranışı: telefonu açma

Etkinlik: makas kullanarak kesme yapıştırma

Beceri: Araba kullanma, 10 parmak klavye kullanma

Alıştırmanın Beceriyi Geliştirme Nedeni

Urarıcı-açık tepki(uyarcı üreten hareket)-açık tepki-(uyarıcı üreten hareket)- açık tepki.

Örn: Masada çalan telefonun yanıtlanması

Uyarıcı Üreten Hareket

Guthrie nin öğrenme kuramında güdülenme durumu önemli bir yer taşımaz.

Güdülenme durumu sadece çağrışımlar bağların oluşturduğu hareketleri belirlemesi bakımından önemlidir.

Dürtü (içsel uyarım) hareketin başlangıcı açısından önemlidir.

Dürtü organizmayı amaca ulaşıncaya kadar aktif tutar.

Aç bir kedi tok bir kediden farklı hareket eder. Dolayısıyla öğrenmesi farklı olur.

Güdülenme-Dürtüler

Guthrie ye göre amaçlar süreğen uyarıcıyı koşullanan tepkilerdir.

Birey yada herhangi bir organizma bir şeyi organize ederken bir plan yapar ve onu uygular.

Yani, başka bir zaman organizma, aynı amaca ulaşmak için en son durumda yaptığı davranışlar dizisini yapar.

Amaçlar

Guthrie, ödülün ürünü etkilediğine inanmakla birlikte, etki yasasına ve koşullanmanın pekiştirme ilkesine dayalı olduğu görüşüne karşıdır.

Çağrışımsal öğrenmeye pekiştirme ile hiçbir şey eklenmemektedir.

Pekiştirme uyarıcı koşullarını değiştirerek öğrenmemeyi yada öğrenilen bağın yok olmasını engeller.

Örneğin kedi-balık deneyi

Pekiştirme

Guthrie ye göre , cezalandırılan davranışla onu meydana getiren uyarıcı koşullar arasındaki birlikteliği yok edip aynı uyarıcıyla cezalandırılan davranışa zıt bir davranışın birlikte olması sağlanmalıdır.

Bir kız çocuğu her eve girişinde şapkasını ve mantosunu yere atmaktadır. Annesi bu davranışına karşıonu azarlayıp şapkasını ve mantosunu yerine astırır. Bu durum böyle devam ederken, bir gün anne, kızının manto ve şapkasını asma tepkisini uyaran uyarıcının onu azarlaması olduğunu farkeder. Bu sefer çocuk şapka ve mantosunu yere atınca annesi onları alıp dışarı çıkmasını ve tekrar girmesini söyler. Çocuk içeri girer girmez annesi şapka ve mantosunu asmasını söyler. Bu durum bi kaç defa sürer ve çocuk manto ve şapkasını asmayı öğrenir.

Ceza

Alışkanlıkları Bıraktırma Yöntemleri

Eşik, bir tepki oluşturabilecek en düşük değerdeki uyarılmadır.

Uyarıcı çok az dozda verilerek istenmeyen tepkinin çağrışımını

engeller. Uyarıcı dozu zamanla yavaş yavaş arttırılır.

Bütün olarak yeşil zeytini yiyemeyen ve tüküren bir çocuğa zeytini

çok ufak parçalara bölerek verilebilir. Tadı sevimsiz gelse de

tükürme tepkisini uyandırmaz. Hatta zamanla zeytini zevkle yiyebilir.

Eşik Yöntemi

Yorgunluk yönteminde, uyarıcıyı organizmada tepkisel bir yorgunluk

oluşuncaya kadar tekrarlamak söz konusudur.

Bir köpeği piliçleri kovalamaktan vazgeçirmek için boynuna ölü pis

kokan bir piliç bağlanır. Köpek piliçten kurtulana kadar onunla

dolaşmak zorunda kalır. Köpek piliçten kurtulduğu zaman piliçleri

kovalama tepkisi yerine onlardan uzak durma tepkisi alır.

Yorgunluk(bıktırma) Yöntemi

İstenilmeyen davranışı yol açan uyarıcılar değişik, karşıt davranışlar

yaratacağına inanılan diğer uyarıcılarla birlikte verilir.

Kediden korkan bir çocuğa annesi kedi hediye eder. Kedi korku

yaratan uyarıcıdır. Anne ise sevilen güvenilen uyarıcıdır. İkisi birlikte

sunulduğunda anne sevgisi ve güveni kedi korkusundan daha

baskın bir uyarıcıysa anneye duyulan güven kediye de duyulacaktır.

Zıt Tepki Yöntemi

Thorndike uyarıcı ve davranışın

nöronal (sinirsel) bir bağla

bağlandığını savunur.

Öğrenmenin en temel formu

deneme-yanılma öğrenmesidir.

Haz ile sonuçlanan, başarıya

götüren tepkiler kalıcı olur.

THORNDIKE

Öğrenmeye ilgi, istek, motivasyon ve ön bilgilerin etkisi vardır.

a. Bir kişi etkinlik göstermeye hazırsa etkinliği yapması da mutluluk verir.

b. Etkinliği göstermeye hazır, fakat etkinliği yapmasına izin verilmez ise bu durum kızgınlık yaratır.

c. Etkinliği yapmaya hazır değilken etkinliği yapmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.

Hazırbulunuşluk İlkesi

Tekrar edilen konuların etkin bir

biçimde öğrenilmesi uyarıcı-tepki

arasındaki bağın tekrar yöntemi ile

güçlendirilmesinden kaynaklanır.

Öğrenme sürecinde ezberleme

değil, tekrarlama ve uygulama önem

taşır.

Tekrar (alıştırma) ilkesi

Etki yasasına göre, uyarıcının yol açtığı tepki, doyurucu bir sonuca

götürüyorsa, uyarıcı ile tepki arasında “değiştirilebilir” bağ güçlenir.

Etki ilkesi

1930’dan Sonraki Öğrenme Kuramı

Pekiştirmenin etkisi, doğru davranışla yan yana yer alan davranışa

da yayılır.

Pekiştirme doğru davranışın tekrar edilme olasılığını arttırır ancak

cezalandırılan davranışın tekrar edilme olasılığını azaltmaz.

Etkinin Yayılması

Uyarıcı durumda yer alan iki öğe birbirine ait ise, çağrışım olmakta,

ancak bitişik olarak bulunan fakat birbirine ait olmayan öğeler

arasında çağrışım meydana gelmemektedir.

Tepkinin meydana getirdiği etki, organizmanın ihtiyaçları ile ilgili ise,

öğrenme daha etkilidir.

Ait Olma

Belirli uyarıcı tepki bağlarının yerine genel ilkeler öğrenilirse, bireyler

her iki yönde de aynı kolaylıkla performans gösterirler.

Çağrışımsal Zıtlık

Watson‟a göre yeni doğan bir bebeğin gösterdiği üç temel duygu

söz konusudur: korku, öfke ve sevgi. Buna göre aşağıdaki

durumlardan hangisi öğrenme ürünüdür?

a) Yüksek bir gürültüden kaynaklı çocuğun korkması

b) Bebeğin teninin okşanması, gıdıklanmasından oluşan sevgi

c) Bir öğretmenin ders çalışan öğrencisine göz kırpmasından

oluşan sevgi

d) Bir yaşındaki bir bebeğin hareketi engellendiğinde öfkelenmesi

e) Bir bebeğin yavaşça sallanmasından kaynaklı sevgi

--- , öğrenmenin tek yasası --- demiştir. Ona göre, ---, Thorndike,

Skinner, Pavlov fazla sübjektiftir. Çünkü öğrenme tek bir ilke ile

açıklanabilir. Yukarıda boş bırakılan yerlere sırası ile

aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

a) Watson – bitişiklik – Guthrie

b) Guthrie – sıklık – Watson

c) Watson – sıklık – Guthrie

d) Guthrie – bitişiklik – Watson

e) Guthrie – pekiştirme – Watson

Gelişim, Öğrenim ve Öğretim – Kuramdan Uygulamaya

Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU (Ders Kitabı)

Kaynakça