Marzeniem prawie kadego czowieka jest zamieszkanie we wasnym domu.Chcc je zrealizowa stajemy czsto bezradni przed problemami, ktre z tym siwi. Nie potrafimy sobie odpowiedzie na szereg podstawowych pyta: jaki mato by dom?, z czego i jak go zbudowa?, komu zleci opracowanie dokumenta-cji projektowej?, komu powierzy prowadzenie prac budowlanych?, czy te gdziezaatwi niezbdne formalnoci? itp. Odpowied na pierwsze pytanie jest niemaloczywista. Ma to by dom, ktrego wielko i ukad funkcjonalny dostosowanebd do naszych potrzeb i przyzwyczaje, a jednoczenie adny, ciepy oraz taniw eksploatacji.

Co to znaczy ciepy, energooszczdny dom? Pod tym okreleniem kryje sibudynek, w ktrym uytkownik ma zapewniony waciwy komfort cieplny przyrwnoczesnym minimalnym zuyciu energii potrzebnej na jego uzyskanie. Efektten mona osign poprzez ograniczenie strat ciepa przez przegrody zew-ntrzne (ciany i dach) oraz zastosowanie nowoczesnego, wydajnego, systemuogrzewania.

Zmniejszenie iloci energii cieplnej zuywanej na cele ogrzewcze, pozawyranie odczuwalnymi efektami finansowymi, jest cile zwizane z szeroko ro-zumian ochron rodowiska. W wikszoci przypadkw ogrzewamy pomieszcze-nia spalajc wgiel, gaz czy te olej opaowy. W tym procesie do otaczajcejnas atmosfery przedostaj si znaczne iloci szkodliwych gazw i pyw. Niemaezagroenia ekologiczne zwizane s rwnie z wydobyciem i transportem surow-cw energetycznych. Budujc ciepy dom nie tylko dziaamy we wasnym intere-sie, ale przyczyniamy si take do ograniczenia degradacji rodowiska natural-nego, w ktrym yjemy.

W latach ubiegych wzniesiono wiele obiektw, nie speniajcych obowizuj-cych obecnie kryteriw, przez co w porwnaniu z domami wybudowanymi, np.w krajach skandynawskich, na ich ogrzanie potrzeba przynajmniej dwukrotnie wi-cej energii. Domy te poprzez zastosowanie wspczesnych rozwiza monadociepli doprowadzajc ich parametry do aktualnie obowizujcych wymogw.

Na podstawie bada niemieckich mona si przekona ile naley spali olejuopaowego lub gazu, aby ogrza domy o rnym stopniu ocieplenia cian i stro-

pw oraz w jaki sposb ilo spalonego opalu wpywa na emisj do atmosferyszkodliwego dwutlenku wgla (C02). Istnieje prosta zaleno mwica o tym,e im mniejsze jest zuycie energii na ogrzanie budynkw, tym mniejsze jestobcienie atmosfery emisj dwutlenku wgla. Powysze stwierdzenie w sposbobrazowy pokazano na rysunku 1.

Rys. 1. Zanieczyszczenieatmosfery dwutlenkiemwgla w zalenoci odiloci zuywanego w ci-gu roku oleju opaowegopotrzebnego do ogrzania1 m2 powierzchni dla bu-dynkw o rnej izolacyj-noci ciank - wspczynnik przenika-nia ciepa - patrz str. 44

Bogate kraje, jak np. Niemcy, "dopacaj" wacicielom domw za ich ocie-plenie przyznajc im ulgi w opatach komunalnych. Jest to moe pozornasprzeczno, gdy ocieplenie domu w pierwszej kolejnoci ley w interesie uyt-kownika. Biorc jednak pod uwag, e ciepe domy wymagaj mniejszej ilocienergii na ich ogrzanie, a wic w mniejszym stopniu zanieczyszczaj rodowisko,jest to dziaanie z poytkiem dla caego spoeczestwa.

Prb odpowiedzi na pytanie: "jak zbudowa energooszczdny dom?" orazna inne postawione na wstpie pytania zawiera niniejsza ksika. Jest ona adre-sowana gwnie do inwestorw indywidualnych, nie posiadajcych przygotowaniazawodowego w zakresie budownictwa, a zamierzajcych przystpi do budowydomu jednorodzinnego lub tych, ktrzy chc dociepli budynki ju wzniesionealbo bdce w trakcie realizacji. Przedstawiono w niej rozwizania stosowanew dzisiejszym budownictwie, to znaczy: materiay i technologie tradycyjne zweryfikowane przez czas i rodowisko, nowe materiay i technologie, zarwno krajowe jak i zagraniczne, ktre uzys-

kay niezbdne atesty i zostay sprawdzone w warunkach ekploatacyjnych.Zgodnie z obowizujcymi w Polsce aktami prawnymi w budownictwie, na-

ley uywa wycznie materiaw, wyrobw oraz elementw, ktre zostay dopu-szczone do stosowania na podstawie odpowiednich dokumentw wydanych przezupowanione polskie jednostki. Stosujc takie materiay moemy by pewni, espeniaj one obowizujce w Polsce wymagania dotyczce bezpieczestwai zdrowia ludzi, a take ochrony rodowiska.

Przy wyborze prezentowanych materiaw i technologii autorzy kierowali sirwnie moliwoci uzyskania waciwej jakoci wykonawstwa robt budowla-nych. Dlatego te w tej ksice przedstawiono dostpne materiay i rozwizania,ktrych zastosowanie uatwi wykonanie robt budowlanych, zapewni budynkomspenienie wymaga normowych a ponadto pozwoli na budow adnych obiek-

tw, jak rwnie zminimalizuje pniejsze zabiegi konserwacyjne potrzebne doutrzymania sprawnoci technicznej budynkw.

Zakadajc, e z pozycji tej bd rwnie korzysta ludzie bez specjalistycz-nej wiedzy z zakresu budownictwa, zamieszczono objanienia podstawowych po-j, ktrych znajomo uatwi korzystanie z niej oraz wybr projektu domu i za-atwienie spraw formalnych w urzdach, bd umoliwi poprawne (prawidowe)spisanie umowy z wykonawc bez niedomwie czy niejasnoci.

W pierwszej czci ksiki podano informacje jakie musi posiada potencjalnyinwestor domu jednorodzinnego, a midzy innymi dotyczce: pozyskania terenu, zaatwienia wymaganych formalnoci w urzdach.

W drugiej czci podano aktualnie obowizujce przepisy, dotyczce lokali-zacji obiektu oraz wymogi jakie powinny spenia poszczeglne elementy kon-strukcyjne budynku. Zachowanie wspomnianych wymogw pozwoli na wzniesienieenergooszczdnego domu, gwarantujcego rwnoczenie jego odpowiedni trwa-o i bezpieczestwo eksploatacji.

W kolejnych rozdziaach omwiono pokrtce zasady wznoszenia budynkw,oraz wybrane rozwizania podstawowych elementw ich konstrukcji ze szczegl-nym uwzgldnieniem najnowszych materiaw i technologii. Podano przykady za-lecanych rozwiza poszczeglnych elementw skadowych biorc pod uwagrwnie aspekty ekonomiczne. Poruszono take wybrane zagadnienia z zakresurobt wykoczeniowych i instalacyjnych.

Ksik zakoczono przedstawieniem aktualnych moliwoci poprawienia nie-korzystnych parametrw budynku po jego ukoczeniu, gdy budowa domku byazaczta przed jej przeczytaniem. Dotyczy to gwnie moliwoci docieplenia cianzewntrznych.

POJCIA BUDOWLANE

Zamieszczone w ukadzie alfabetycznym wyjanienia najbardziej potrzebnychpodstawowych poj i definicji uywanych powszechnie w budownictwie uatwizrozumienie poszczeglnych poj, a take korzystanie z ksiki oraz bd po-mocne przy zaatwianiu formalnoci zwizanych z budow.

POJCIA OGLNOBUDOWLANEAttyka cz ciany frontowej ponad gzymsem wieczcym.Bednarka - tama stalowa o przekroju spaszczonego prostokta, najczciej

o gruboci od 1 do 2 mm i wysokoci od 20 do 30 mm, zwijana w krgi.Po wyprostowaniu czsto uywana do zbrojenia w stropach lub nadproachtypu Kleina. Tam t ukada si w spoinach pomidzy cegami.

Budynek szczeglny rodzaj budowli wydzielonej w przestrzeni za porednic-twem przegrd budowlanych (cian zewntrzych i dachu), zabezpieczajcychistoty ywe przed dziaaniem czynnikw zewntrznych (wpywy atmosferyczne,haas itp.) lub sucy do wytwarzania czy przechowywania przedmiotw.

Budynek w stanie surowym zamknitym - budynek nie ukoczony, w ktrymcakowicie wykonano roboty budowlane stanu surowego oraz roboty pozwa-lajce na zamknicie budynku (pokrycie dachu, zamknicie w sposb trwaylub prowizoryczny zewntrznych otworw drzwiowych, oszklenie albo zabez-pieczenie w inny sposb otworw okiennych, balkonowych itp.); zamkniciebudynku pozwala na jego ogrzewanie i prowadzenie robt wykoczeniowychw okresie zimowym.

Cok - dolna cz ciany zewntrznej budynku, od poziomu terenu do stropunad piwnicami lub do poziomu posadzki parteru (w budynkach niepodpiwni-czonych), zabezpieczajca cian budynku przed destrukcyjnym dziaaniemczynnikw zewntrznych (cokoy mog by cofnite lub wysunite poza licocian zewntrznych; wykonywane s z twardych, nienasikliwych materiaw).

Do elementw wykoczenia budynku zalicza si: tynki, podogi, okadzinycian wewntrznych i zewntrznych, piece, stolark okienn i drzwiow, ma-lowanie cian i sufitw, malowanie stolarki i balustrad klatek schodowych itp.

Drzwi pycinowe o ramowej konstrukcji skrzyde, w ktrych pola ramy wy-penione s elementami pytowymi, tzw. pycinami (np. pyt pilniow).

Drzwi przylgowe drzwi z przylg wykonan zarwno w odrzwiach - ocienicyjak i w skrzydle drzwiowym.

Estrichgips gips jastrychowy spoiwo powietrzne otrzymywane przez wypa-lanie kamienia gipsowego, a nastpnie zmielenie produktu wypalania.

Dwuteowe belki stalowe wyroby hutnicze,o przekroju w ksztacie poczonych dwch li-ter T. S one uywane najczciej jako belkiw stropach typu Kleina lub jako nadproa.Przekrj belki pokazano na rysunku obok,gdzie: h oznacza wysoko belki, s szeroko stopki.

Dylatacja przerwa w cigoci ustroju konstrukcyjnego lub szczelina midzydwoma przylegajcymi do siebie budowlami, umoliwiajca niezalen pracstatyczn i niezalene odksztacanie si dwch budowli lub rozdzielonychczci konstrukcji jednej budowli.

Elewacja - zewntrzny widok budynku wraz ze wszystkimi elementami konstru-kcji, wykoczenia i wyposaenia budowlanego. W zalenoci od usytuowaniaw stosunku do stron wiata rozrnia si elewacje: pnocn, poudniow itp.Zalenie od usytuowania w stosunku do otoczenia rozrnia si midzy in-nymi elewacje: frontow (fasad) lub boczn; ogrodow lub podwrzow.

Fasada elewacja frontowa, tj. od strony, gdzie przewanie znajduje si gwnewejcie do budynku, zwykle wyrniajca si od pozostaych elewacji bogat-szym wykoczeniem.

Filar cienny - fragment ciany, rozdzielajcy dwa otwory w tej cianie, spe-niajcy pod wzgldem konstrukcyjnym rol supa (filar midzyokienny i mi-dzydrzwiowy).

Fundament - najniej pooona cz konstrukcji budowli, przekazujca obci-enia na podoe gruntowe.

Gboko posadowienia fundamentu - odlego midzy projektowanym po-ziomem terenu a poziomem, na ktrym spoczywa bdzie fundament.

Gzyms - poziomy lub pochyy pas ciany, wystajcy poza jej lico zewntrznelub wewntrzne, uksztatowany ze wzgldw uytkowych lub estetycznych,najczciej profilowany.

Hydrofobowo niezdolno do czenia si z wod.

Jastrych warstwa wykonana z materiau majcego w trakcie formowania kon-systencj sypk, plastyczn lub pciek, lecz twardniejcego po upywieokrelonego czasu, stosowana jako bezspoinowy podkad lub jako posadzkabezspoinowa.

Jtka - pozioma belka czca krokwie w grnej czci, umiejscowiona powyejpatwi porednich.

Kalenica (grzbiet dachu) - grna, najczciej pozioma, krawd dwch poacidachowych przeciwlegych.

Kana dymowy - kana pionowy w cianie lub trzonie kominowym odprowadzaj-cy na zewntrz gazy spalinowe z palenisk piecy wglowych i kuchni.

Kapilarno zjawisko wystpujce w cienkich rurkach lub wskich szczelinach,polegajce na wznoszeniu si w nich cieczy powyej ustabilizowanego jejpoziomu.

Kleszcze - pozioma para belek czca krokwie, umieszczona pod patwiporedni.

Kondygnacja cz budynku zawarta pomidzy grn powierzchni podogii grn powierzchni bezporednio znajdujcego si nad ni stropu lub stro-podachu.

Kondygnacja nadziemna kondygnacja, w ktrej grna powierzchnia podogijest na rwni z poziomem otaczajcego terenu lub jest powyej tego pozio-mu.

Kondygnacja podziemna (podziemie) kondygnacja, w ktrej dolna powierzch-nia stropu znajdujcego si bezporednio nad t kondygnacj jest pooonaponiej poziomu otaczajcego terenu lub rwno z nim.

Kondygnacja przyziemna (przyziemie) kondygnacja, w ktrej grna powierz-chnia podogi jest pooona poniej, a dolna powierzchnia stropu powyejpoziomu otaczajcego terenu.

Kotwa element stalowy sucy do trwaego poczenia poszczeglnych frag-mentw konstrukcji. Stosuje si, np. do poczenia w jedn cao murwskadajcych si z kilku rnych materiaw, a take w celu lepszegopoczenia kocw belek stropowych z murami, na ktrych te belki si opie-raj.

Krosno to zazwyczaj rama drewniana, zastpujca ocienic lub stosowanajako jej uzupenienie (np. w oknach skrzynkowych).

Krokiew belka pochya podtrzymujca pokrycie dachowe.Kubatura (V) objto bryy budynku, obliczona na podstawie jego wymiarw

zewntrznych. Szczegowy sposb obliczania kubatury reguluj przepisy Pol-skiej Normy Budowlanej (PN69/B02360).

Listwa przymykowa listwa zakrywajca styk dwch skrzyde drzwiowych lubokiennych, ktra ustala kolejno ich otwierania.

Loggia wnka otwarta na zewntrz budynku, utworzona przez zaamaniei cofnicie czci ciany zewntrznej w gb budynku, dostpna z jednegolub kilku pomieszcze, przystosowana, podobnie jak balkon, do przebywanialudzi.

Mostki termiczne fragmenty budynku wykonane z materiaw o wikszejwartoci wspczynnika przewodzenia ciepa ni pozostaa cz konstrukcji,a wic pod wzgldem izolacyjnoci termicznej s to najsabsze miejsca w bu-dynku, przez ktre "ucieka" wicej ciepa ni przez ssiednie fragmenty kon-strukcji.

Murata ata lub krawdziak uoone na cianie, stanowice oparcie dla wiza-rw dachowych i krokwi.

Nadproe paskie lub ukowe przekrycie otworu w cianie (okiennego albodrzwiowego). Najczciej wykonuje si je z belek stalowych lub elbetowych.

Obiekt budowlany stay albo tymczasowy budynek wraz z urzdzeniami bu-dowlanymi zwizanymi z budynkiem; moe to by rwnie: obiekt inynierski,urzdzenie techniczne, instalacja przemysowa, pomnik, posg, fontanna,obiekt kultu religijnego.

Odsadzka fragment awy fundamentowej wystajcy poza lico (paszczyzn) mu-ru, ktry na niej spoczywa.

Okap dachu dolna cz poaci dachowej wystajca poza lico ciany budowli.

Patew belka poduna w konstrukcji nonej dachu, czca wizary i podtrzy-mujca krokwie porednie albo czca dwigary dachowe oraz stanowicajednoczenie podpor elementw pokrycia dachowego.

Podcig belka stanowica podpor dla innych belek, stropw, supw lubzastrzaw.

Poddasze przestrze zawarta midzy najwyej pooonym stropem a dachem,znajdujca si na og w obrbie dachu.

Poddasze uytkowe - poddasze przystosowane do staego lub czasowego po-bytu ludzi bd do okrelonej funkcji usugowej, np. jako miejsce suszeniabielizny albo skadowania przedmiotw.

Podoga element wykoczenia budowli. Jest to przegroda utworzona z jednejlub kilku warstw, ktrej grna, zazwyczaj pozioma powierzchnia (nawierzch-nia) jest paska i przystosowana do chodzenia po niej, do ustawienia na niejmebli i innych przedmiotw, bd do przejazdu wzkw itp. Zasadniczymiczciami skadowymi podogi s: posadzka i podoe.

Posadzka najwaniejsza cz podogi stanowica jej wierzchni warstw.Przejmuje obcienia, bdc jednoczenie zewntrznym wykoczeniem. Decy-duje ona nie tylko o cechach uytkowych podogi (szczelno, izolacyjno,sprysto, twardo itp.), lecz take o jej nazwie (np.: podoga drewniana,betonowa, szklana itp.).

Pokrycie dachowe - wierzchnia wodochronna warstwa dachu lub stropodachu,przymocowana do podoa i odporna na dziaanie czynnikw atmosferycz-nych, tj. opadw, wiatru, soca i mrozu.

Powierzchnia cakowita (Pc) powierzchnia wszystkich kondygnacji budynkunad- i podziemnych oraz przyziemnej, mierzona po obrysie zewntrznymcian. Powierzchni pomieszcze o wysokoci od 140 do 220 cm wlicza sitylko w 50%, a pomieszcze o wysokoci mniejszej ni 140 cm pomija sicakowicie.

Powierzchnia mieszkalna (Pm) powierzchnia pokoi na wszystkich kondygna-cjach.

Powierzchnia uytkowa (Pu) powierzchnia pomieszcze, na wszystkich kon-dygnacjach, sucych do zaspokojenia potrzeb zwizanych z przeznacze-niem budynku, a wic pokoi, kuchni, azienek, klatki schodowej, piwnic itp.

Powierzchnia zabudowy (Pz) powierzchnia rzutu poziomego budynku mierzo-na po zewntrznym obrysie cian kondygnacji przyziemnej lub nadziemnejw przypadku, gdy jej obrys wystpuje poza obrys kondygnacji przyziemnej.

Przegroda budowlana element budowli oddzielajcy j od otoczenia zew-ntrznego lub wydzielajcy w niej pomieszczenia.

Przekrycie przegroda budowlana pozioma ewentualnie pochya zamykajca odgry pomieszczenie wydzielone cianami lub przestrze otwart (np. dachnad wiat).

Przekrycie dachowe przegroda skadajca si z elementw nonych, izolacjitermicznej (dla stropodachu) i izolacji wodochronnej, penica rol dachu.

Przylga powierzchnia wzajemnego przylegania i docisku czci ruchomych dosiebie bd do czci nieruchomych w oknie, w drzwiach lub we wrotach,wytworzona przez wrb albo listw przymykow.

Ryzalit niewielki uskok lica ciany na caej jej wysokoci, uksztatowanygwnie ze wzgldw estetycznych.

Skrzydo okienne lub drzwiowe prawe (lewe) skrzydo o pionowej osi obro-tu, ktre w widoku od strony, na ktr si otwiera, ma zawiasy z prawej(lewej) strony patrzcego.

Stan surowy stan, w ktrym budowa obiektu zostaa doprowadzona do "wie-chy"; obiekt jest gotowy bez adnych elementw wykoczenia (bez tynkw,urzdze sanitarnych, instalacji owietleniowej, gazowej itp.).

Stropodach przegroda z izolacj ciepln, zamykajca budynek od gryi speniajca jednoczenie rol stropu oraz dachu, tzn. przenoszca obcie-nia np. od niegu i wiatru, zabezpieczajca pomieszczenia przed opadamiatmosferycznymi oraz zapewniajca odpowiedni mikroklimat w chronionychpomieszczeniach.

Stropy s przegrodami poziomymi ograniczajcymi poszczeglne kondygnacje.Dwigaj one obcienia: wasne, od cianek dziaowych i uytkowe,a ponadto usztywniaj budynek, jak rwnie chroni pomieszczenia od prze-nikania dwikw. Stropy nad najwysz kondygnacj oraz nad piwnicamidodatkowo chroni od przenikania ciepa.

Strzemiona prty ze stali okrgej, gadkiej, o niewielkiej rednicy (4,5 do10 mm), najczciej w postaci zamknitej ramki, czce w jedn cao pr-ty zbrojeniowe podune w belkach lub supach elbetowych.

Strzpi wystawione z muru ceglanego fragmenty cegie lub pozostawionew murze otwory suce do lepszego poczenia muru dobudowywanegow terminie pniejszym.

Strzpi uciekajce zakoczenie fragmentu muru w postaci wystpw przypo-minajcych schody. Pozostawienie takich "schodw" pozwoli na prawidowedoczenie muru budowanego w pniejszym terminie.

Szko float tafla szklana uformowana na powierzchni ciekej cyny. Ma idealniegadk paszczyzn oraz bardzo mae rnice gruboci i z tego te powodunie wystpuje zjawisko deformacji ogldanego obrazu.

Szko niskoemisyjne typu termofloat zwyke szko float, pokryte specjaln ni-skoemisyjn warstw tlenkw metali niewidocznych dla oka i bez strat prze-puszczajcych energi soneczn oraz wiato dzienne; natomiast promienio-wanie cieplne odbija z powrotem do wntrza.

Szyby zespolone zesp na trwale poczonych ze sob dwch lub trzech tafliszka. Dla zachowania dystansu pomidzy szybami stosuje si specjalne ram-ki. Poczenie szyb z ramk musi by hermetyczne. Przestrze pomidzy szy-bami wypeniona jest powietrzem lub gazem szlachetnym, np. argonem.

cianki dziaowe ciany izolacyjne wewntrzne, o maej gruboci i maymciarze, rozdzielajce pomieszczenia.

ciana kolankowa cz zewntrznej ciany budynku zawarta midzy stropemnajwyej pooonej kondygnacji a doln czci poaci dachowej, podwy-szajca wysoko uytkow poddasza.

ciana kominowa ciana, w ktrej zgrupowane s kanay dymowe i spalino-we; mog w niej rwnie by umieszczone kanay wentylacyjne.

ciana konstrukcyjna przenosi na fundament lub inne elementy budowli:ciar wasny, obcienia od murw wyszych kondygnacji, obcienia oddachu, stropw, balkonw, a take od parcia wiatru, gruntu itp. lub usztyw-niajca konstrukcj budynku albo jej elementw.

ciany none zewntrzne ciany konstrukcyjne, ktre stanowi jednoczenieprzegrod izolujc pomieszczenia od wpyww atmosferycznych (temperatu-ra, opady) oraz akustycznych (haasy z zewntrz), jak rwnie stanowiprzeson wizualn.

Szlichta gad podogowa cienka warstwa wyrwnawcza gruboci do 2 cm,wykonana najczciej z zaprawy cementowej uoonej na podou betonowymjako podkad pod posadzk lub jako waciwa posadzka.

Taras stropodach nad budynkiem albo jego czci, przystosowany do przeby-wania na nim ludzi (dziki odpowiedniej nawierzchni i balustradzie). Moe toby rwnie konstrukcja na podmurwce lub supach, bez dachu i bez cian,bd urzdzenie terenu dostpne z wntrza budynku, a niekiedyi z zewntrz.

Trakt budynku cz budynku zawarta midzy przeciwlegymi, pionowymi,nonymi przegrodami budowlanymi.

Uziom przewd poczony bezporednio z ziemi, do ktrego podczone sprzewody uziemiajce odbiornikw prdu elektrycznego. Zadaniem uziomujest zabezpieczenie ludzi przed poraeniem prdem w przypadku uszkodzeniaizolacji odbiornika elektrycznego.

Wgarek cz ciany wysunita z lica ociea, zmniejszajca wiato otworui stanowica oparcie dla ocienicy lub krosna.

Wieniec element konstrukcji budynku, umieszczony w cianach, na obwodziestropw i stropodachu, wicy je ze cianami i przekazujcy na nie obci-enia.

Wyczystka zamykany otwr w przewodzie kominowym umoliwiajcy czyszcze-nie przewodu.

Wymian (przejm) belka w stropie lub w dachu usytuowana poprzecznie dobelek gwnych, przenoszca obcienie z belek stropowych lub dachowycho niepenej rozpitoci na dwie najblisze belki o penej rozpitoci.

Wysoko kondygnacji konstrukcyjna odlego midzy grnymi paszczyz-nami konstrukcji dolnej przegrody budowlanej danej kondygnacji i grnejprzegrody tej kondygnacji (tj. stropu lub stropodachu).

Wysoko kondygnacji w wietle - odlego mierzona od wierzchu dolnejprzegrody budowlanej danej kondygnacji w stanie gotowym do uytkowania(od wierzchu podogi) do spodu grnej przegrody tej kondygnacji w staniewykoczonym (do spodu stropu lub stropodachu).

Wymiar w wietle odlego wewntrzna mierzona pomidzy przegrodami (np.cianami) w stanie wykoczonym (od ciany do ciany).

Zcza ciesielskie - zcza elementw drewnianych wykonane przez odpowied-nie ich zazbienie bez uycia pomocniczych cznikw stalowych lub klejw.

OKRELENIA STOSOWANE PRZY KOSZTORYSOWANIUCena kosztorysowa - cena ustalona w kosztorysie, jak inwestor powinien za-

paci wykonawcy, za wykonane roboty budowlano-instalacyjne.Kalkulacja wyliczenie sumy kosztw: robocizny, materiaw, pracy sprztu

i transportu technologicznego, zakupu materiaw, kosztw porednich, zys-ku, ewentualnie obowizujcego podatku.

Kosztorys ekonomiczno-techniczna cz dokumentacji projektowej ustalajcawycen robt budowlanych i instalacyjnych, wedug kolejnoci wynikajcejz technologii wykonawstwa, opartej na normatywnych nakadach rzeczowych(np. KNR - Katalog Nakadw Rzeczowych) i aktualnych cenach jednostko-wych przy obligatoryjnych narzutach.

Kosztorys dodatkowy sporzdzony jest przez wykonawc jako propozycjazmiany ceny ustalonej w umowie z uwagi na: wprowadzenie przez zamawiajcego zmian w dokumentacji technicznej, zmiany pierwotnie przewidzianego zakresu rzeczowego robt.

Kosztorys inwestorski sporzdza go zamawiajcy. Opracowuje we wasnymzakresie, wzgldnie zleca odpowiedniej jednostce. Ustala si w nim cen ko-sztorysow, ktr jest skonny zapaci zamawiajcy (inwestor) za wykonanieokrelonych robt.

Kosztorys ofertowy opracowuje go wykonawca robt, kiedy staje do przetar-gu, wzgldnie po otrzymaniu od zamawiajcego propozycji zoenia oferty narealizacj robt. Kosztorys ten suy do ustalenia ceny, za ktr wykonawcajest skonny zrealizowa robot.

Kosztorys powykonawczy jest sporzdzany przez wykonawc robt po ichwykonaniu.

Kosztorys lepy okrela opis robt w kolejnoci technologicznej ich wykona-nia, podaje nakady rzeczowe robocizny R, materiaw M i pracy sprztuS oraz podstawy do ich ustalania (np. KNR nr tablicy i kolumny) bez okre-lenia ich cen jednostkowych.

Koszty bezporednie w kosztorysie oznaczaj koszty robocizny, materiaworaz pracy sprztu (R+M + KZ+S), zmieniajce si proporcjonalnie do wiel-koci produkcji.

Koszty porednie: oznaczaj koszty oglne budowy, Kob i koszty oglne za-rzdu, Kz.

Koszty przerobu suma robocizny, sprztu i kosztw oglnych.

Koszty zakupu zwizane z dostarczeniem materiaw z miejsca dostawy naplac budowy, Kz.

Narzut wskanik procentowy obliczony od wyznaczonej podstawy. Aktualniew kosztorysowaniu spotykamy narzuty kosztw zakupu, materiaw, kosztwoglnych, zysku oraz narzut na robocizn.

Obmiar robt oznacza wyszczeglnienie i obliczenie faktycznie wykonanychrobt.

Preliminarz kosztw zestawienie przewidzianych wydatkw (kosztw zwiza-nych z przedsiwziciem).

Przedmiar robt wyszczeglnienie robt w kolejnoci technologicznej ich wy-konania oraz obliczenie iloci robt na podstawie projektu technicznego.

Robocizna bezporednia (R) skadnik kosztw bezporednich. Obejmujesum skadnikw wynagrodzenia wraz ze wszystkimi ich obligatoryjnymi ob-cieniami z tytuu podatku od pac, skadek na rzecz ZUS oraz odpisw nafundusze zakadowe.

Zysk wskanik umowny w cenach umownych. Kalkulowany jako iloczyn uzgo-dnionej stawki zysku i podstawy jej liczenia.

Podstawowe elementy skadowe budynku ilustruj rysunki na stronach 21.i 22. (A i B).

Prze

krj

pion

owy

budy

nku

z

ozn

acze

nie

m

pods

tawo

wych

el

emen

tw

ko

nstru

kcyjn

ych

Elew

acja

(wido

k) bu

dynk

u

z o

zna

cze

nie

m

nie

ktr

ych

ele

men

tw

ze

wn

trz

nych

RADY PRAKTYCZNE DLA ROZPOCZYNAJCYCH BUDOWOsoba chcca budowa swj dom powinna posiada dziak budowlan. Jeeli

jej nie ma, musi j naby lub sta si wieczystym dzierawc. Majc upatrzonemiejsce i moliwoci jej kupienia, naley si upewni czy s to tereny przeznaczonepod budownictwo niskie. Informacje takie mona uzyska w wydziale architekturywaciwego terytorialnie (wg pooenia dziaki) Urzdu Gminnego.

Mona te zada tzw. wypisu z rejestru gruntw. Dokument ten okrelaobszar dziaki oraz kwalifikacj gruntu. Litera B to oznaczenie uytkw budowla-nych, B/R oznacza, "budowlany na terenie rolnym", a B/Ls "budowlany nadziakach lenych". Kwalifikacja caoci dziaki jako R (rolna), Ls (lena) lub Ps(pastwiska) dyskwalifikuje j jako budowlan.

Na dziakach rolnych nie mona budowa (czasami dopuszczalne jest posta-wienie budynku gospodarczego). Z przekwalifikowaniem dziaki s problemy (chy-ba, e jest otoczona dziakami budowlanymi). Procedura jest kopotliwa, a za-atwienie wszystkich formalnoci moe si cign latami.

Na dziakach rekreacyjnych budujemy jedynie domek rekreacyjny. Fakt, emoe by on tzw. domem caorocznym, nic w tej sytuacji nie zmienia admi-nistracja nie zamelduje w nim nikogo. Dziaka, na ktrej moemy rozpoczbudow powinna liczy nie mniej anieli 400 metrw2 w przypadku budowy domuwolno stojcego i 300 metrw2 przy "bliniakach" i budynkach szeregowych.

Jeli kupujemy dziak stanowic cz wikszego terenu, jeszcze przed pod-pisaniem umowy kupna naley zwrci si do geodety, ktry podzieli dziak naodpowiednie fragmenty. Teoretycznie mona budowa dom bez podziau geodezyj-nego dziaki bdc wacicielem jej czci, ale przy wystpieniu o pozwolenie nabudow trzeba uzyska zgod wspwacicieli. W przypadku niedopenienia tejformalnoci w przyszoci moe grozi kosztowne i kopotliwe sdowe dochodzenie,ktra cz terenu do kogo naley. Umowa kupna sprzeday powinna by sporz-dzona przez notariusza dziaajcego w dowolnym miecie bez wzgldu na lokalizacj

dziaki, przy czym naley pamita, e warto transakcji podana przez kupuj-cego i sprzedajcego bdzie weryfikowana przez Urzd Skarbowy. Jeeli urzduzna, e cen zaniono, moe zarzdzi domiar podatkowy.

Nowo nabyt dziak warto zapisa na obydwoje maonkw, gdy unikniemykopotw, np. przy zaatwianiu kredytu i mieszkaniowej premii gwarancyjnej w banku.

Majc dziak budowlan naley uda si do skadnicy map, znajdujcej siprzy waciwym terytorialnie Urzdzie Rejonowym. Tam zamawia si podkad geo-dezyjny w skali 1:500 zwany popularnie "mapk". Podkad geodezyjny oprczobszaru dziaki powinien obejmowa pas terenu okoo 30 m wok niej. Ponadtomusi na nim by okrelone istniejce uzbrojenie podziemne, linie rozgraniczajce,istniejcy drzewostan oraz warstwice.

Z podkadem geodezyjnym naley uda si do Urzdu Gminy (lub Miasta),do wydziau zajmujcego si planowaniem przestrzennym i budownictwem.W tym wydziale konieczne jest uzyskanie uwarunkowa urbanistycznych i archi-tektonicznych zabudowy dziaki. Uwarunkowania te obejmuj midzy innymi zlo-kalizowanie i wytyczne architektoniczne dotyczce budynku i innych obiektw nadziace, dane dotyczce infrastruktury, wymaga ochrony rodowiska i ewentual-nych zalece konserwatorskich. Wydawane s one w formie decycji dotyczcejwarunkw zabudowy i zagospodarowania terenu na wniosek zainteresowanego.

Po zaatwieniu formalnoci mona dopiero myle o projekcie: typowym lubindywidualnym. Gdy wybr padnie na projekt typowy, niezbdne staje si dobra-nie projektu do podanych uwarunkowa zabudowy, a nastpnie zlecenie archite-ktowi (z waciwymi uprawnieniami budowlanymi) adaptacji tego projektu do wa-runkw miejscowych.

Jeeli nie uda si go dobra lub budynek ma by realizowany wedug pro-jektu indywidualnego, zleca si architektowi cao prac projektowych.

Majc gotowy projekt naley uda si do Biura Notarialnego po wycigz ksigi wieczystej okrelajcy prawo wasnoci budujcego do dziaki, dzierawywieczystej, albo potwierdzenia wspwasnoci dziaki w tym przypadku trzebauzyska notarialne potwierdzenie zgody pozostaych wspwacicieli na prawodo budowy na tym terenie.

Nowy waciciel nieruchomoci (niezalenie od tego czy j kupi, czy otrzymaw spadku) ma obowizek zoy wniosek w sdzie o wpisanie swojego nazwiskado ksigi wieczystej. Lekcewaenie tego obowizku moe mie uciliwe konse-kwencje (np. komplikuje swobodne dysponowanie majtkiem w przyszoci, albowaciciel nie moe zacign kredytu hipotecznego pod nieruchomo itp.).

Kolejnym etapem jest ustalenie osoby posiadajcej uprawnienia do kierowaniapracami budowlanymi, ktrej zleca si nadzr nad budow.

Majc ze sob opisane uprzednio dokumenty i ustalenia naley uda si dowaciwego terenowo Urzdu Rejonowego, gdzie wraz z projektem technicznymbudynku i pozostaymi dokumentami przedkada si wniosek o wydanie decyzjio pozwoleniu na budow. Po uzyskaniu decyzji mona przystpi do budowypamitajc, e: budow mona rozpocz dopiero po uprawomocnieniu si decyzji o pozwo-

leniu na budow; naley j rozpocz w cigu 2 lat od daty otrzymania pozwolenia; przerwa w budowie nie moe by dusza ni 2 lata.

Jeeli terminy te z rnych przyczyn nie mog by dotrzymane, naley wyst-pi z wnioskiem do Urzdu Rejonowego o przeduenie wanoci pozwolenia nabudow; decyzja o pozwoleniu na budow moe obejmowa budynek wraz z przy-

czami, lub moe by wydana oddzielna decyzja na budow przyczy i od-dzielna dla budynku.Na koniec kilka uwag praktycznych dotyczcych procedury zaatwiania spraw

formalnych: gdy osoba chcca budowa jest wacicielem dziaki, uznanej przez Urzd

Gminy za nieprzewidzian w miejscowym planie zagospodarowania prze-strzennego pod zabudow mieszkaln, naley zoy wniosek o zmian prze-znaczenia dziaki, ktry bdzie rozpatrzony przy kolejnej aktualizacji planumiejscowego;

gdy Urzd Gminy wyda decyzj odmown, a jej uzasadnienie nie jest prze-konywujce mona odwoa si od niej do Wojewdzkiego Kolegium Orze-kajcego. Decyzj Wojewdzkiego Kolegium Orzekajcego mona zaskarydo Naczelnego Sdu Administracyjnego;

od decyzji wydanych przez Urzd Rejonowy mona si odwoa do Woje-wody, a od wydanych przez Wojewod do Naczelnego Sdu Administracyjne-go lub do Gwnego Urzdu Nadzoru Budowlanego (w zalenoci od po-uczenia zawartego w decyzji).Na kocu ksiki w sposb obrazowy przedstawiono kolejne kroki wykonywane

przez inwestora: od momentu powstania zamysu budowy do jego zrealizowania.

okrelaj zarwno obowizki wykonawcy jak i inwestora. Dotyczy to midzy in-nymi takich obowizkw jak: sporzdzenie dokumentacji projektowej; dostarczenie materiaw; uzgodnienie terminw patnoci, zasad udzielania zaliczek umownych; naliczanie odsetek za opnienia; okrelenie zakresu dziaania inspektora nadzoru (w imieniu zamawiajcego) itp.

W obecnej sytuacji rynkowej w dziedzinie budownictwa niezbdne jest, abyzawarcie umowy poprzedziy negocjacje, majce na celu nie tylko osignicieporozumienia odnonie wysokoci wynagrodzenia za wykonanie robt, ale takeinnych postanowie umowy (np. bazy normatywnej, cenowej itp.), ksztatujcychprawa i obowizki stron. W tym stanie faktycznym i prawnym naley pamita,i zgodnie z artykuem 72. kodeksu cywilnego umowa dochodzi do skutku, jelistrony dojd do porozumienia odnonie wszystkich jej postanowie, ktre byyprzedmiotem rokowa.

Przykadow form i tre najczciej stosowanej obecnie umowy ryczatowej(o dzieo) podano poniej.

Umowa o dzieo Nr

z siedzibktrego wsplnikami s:prowadzcym dziaalno gospodarcz na podstawie zgoszenia do ewidencji dziaalnocigospodarczej w Wydziale Handlu, Przemysu i Drobnej Wytwrczoci zwanym w dalszejtreci umowy "Wykonawc", o nastpujcej treci:

1.Zamawiajcy zleca a Wykonawca przyjmuje do wykonania: (tu wymieni zakres prac

bdcych przedmiotem umowy - przykadowo) dokumentacj projektowo-techniczn wielobranow wraz z przyczami, dokumentacj zamknicia jezdni, obsug geodezyjn, budynek mieszkalny wraz z kotowni gazow lub olejow pod klucz, zlokalizowany

2.1. Szczegowy zakres robt okrela dokumentacja techniczna wykonana przez

i zatwierdzona przez Wydzia Architektury i Nadzoru Bu-dowlanego Urzdu Miejskiego w Zakad Uzgodnie Dokumentacjioraz zgodnie z przepisami przez inne suby.

2. Zamawiajcy okrela na pimie w zaczniku nr 1 szczegowe wymogi w zakresiestandardowego wyposaenia i wykoczenia budynku.

3. Wykonawca zastrzega sobie moliwo zastosowania materiaw zamiennych w sto-sunku do podanych w dokumentacji technicznej pod warunkiem, e spenia bd

wymogi Polskich Norm i o jakoci nie gorszej od projektowanej. Konieczno zasto-sowania materiaw zamiennych strony uzgodni w formie pisemnej przed rozpo-czciem robt.

4. Wykonawca zobowizany jest kadorazowo uzgodni z Zamawiajcym wszelkie zmia-ny lub odstpstwa od dokumentacji technicznej.

5. Wykonawca zobowizuje si przedstawi Zamawiajcemu w terminie dniod przekazania placu budowy, szczegowy harmonogram wykonania robt dla wszy-stkich bran, ktry stanowi bdzie integraln cz umowy.

3.Zamawiajcy przekae Wykonawcy teren budowy po dostarczeniu uzgodnionej doku-

mentacji technicznej, o ktrej mowa w 2 pkt. 1. umowy. Termin rozpoczcia budowybudynku okrela si na dzie

4.Roboty okrelone w 1. umowy zostan wykonane w cigu miesicy

liczc od dnia przejcia przez Wykonawc placu budowy. 5.

Za wykonanie robt okrelonych w 1. umowy ustala si wynagrodzenie ryczatemw wysokoci z. (sownie: ) obejmujce: (tu wymieni wynagro-dzenia za poszczeglne prace bdce przedmiotem umowy - przykadowo) wynagrodzenie za dokumentacj techniczn wraz z uzgodnieniami, wynagrodzenie za roboty oglnobudowlane budynku mieszkalnego z wykoczeniem

standardowym pod klucz wraz z przyczami, wynagrodzenie za wykonanie instalacji technologicznej kotowni gazowej lub olejowej, koszt zuycia energii elektrycznej, wody i ewentualnego ogrzewania budynku.

6.1. Zapata nalenoci, o ktrych mowa w 5. nastpi po cakowitym zakoczeniu re-

alizacji budowy, na podstawie faktury wystawionej w oparciu o protokoy odbioru za-twierdzone przez inspektora nadzoru.

2. Termin zapaty faktury ustala si na 14 dni kalendarzowych liczc od dnia otrzymaniaprzez Zamawiajcego dokumentw rozliczeniowych potwierdzonych przez inspektoranadzoru.

3. W razie zwoki w zapacie faktury Wykonawca ma prawo naliczy ustawowe odsetkiza czas opnienia w zapacie.

4. Zamawiajcy owiadcza, e posiada rodki patnicze na pokrycie kosztw objtychniniejsz umow.

7.1. Zamawiajcy zapewni nadzr inwestorski, przekae Wykonawcy dziennik budowy,

udostpni pobr wody i energii elektrycznej.2. Wykonawca:

a) zapewni w cenie ryczatowej umowy nadzr autorski,b) dostarczy materiay oraz urzdzenia w zakresie uzgodnionym z Zamawiajcym,c) przyjmie materiay dostarczone przez Zamawiajcego oraz rozliczy si z Zama-

wiajcym z ich zuycia.

8.1. Strony zgodnie ustalaj, e przez wykonanie robt rozumiej ich odebranie przez

Zamawiajcego.2. Strony zgodnie ustalaj, e data odbioru kocowego przedmiotu umowy musi by wy-

znaczona co najmniej na 14 dni przed upywem terminu okrelonego w 4 umowy.3. Strony zgodnie ustalaj, e podstaw oceny jakoci robt budowlanych i instalacyj-

nych s przedmiotowe normy oraz zasady okrelone w Warunkach technicznych wy-konania i odbioru robt".

4. Zamawiajcy zobowizuje si wyznaczy dat odbioru w terminie 10 dni od dniazgoszenia przez Wykonawc wykonania przedmiotu umowy.

9.Strony ustalaj, e:

1. Wykonawca zapaci Zamawiajcemu kar umown:a) w przypadku odstpienia od umowy przez Zamawiajcego z przyczyn, za ktre

ponosi odpowiedzialno Wykonawca w wysokoci 10% wynagrodzenia ryczato-wego okrelonego w 5. umowy.

b) w przypadku nie dotrzymania terminu wykonania przedmiotu umowy okrelonegow 4. umowy w wysokoci 0,5% wynagrodzenia ryczatowego przewidzianegow 5. umowy za kady dzie zwoki.

c) za zwok w usuniciu wad stwierdzonych przy odbiorze lub w okresie rkojmi w wysokoci 0,5% wynagrodzenia za kady dzie zwoki liczony od dnia wy-znaczonego na usunicie wad.

2. Zamawiajcy zapaci Wykonawcy kar umown w przypadku odstpienia od umowyprzez Wykonawc z przyczyn, za ktre ponosi odpowiedzialno Zamawiajcy -w wysokoci 10% wynagrodzenia okrelonego w 5. umowy.

3. Strony zastrzegaj sobie moliwo dochodzenia odszkodowania przekraczajcegowysoko zastrzeonych kar umownych.

10.W razie zwoki przekraczajcej 14 dni w realizacji robt w stosunku do terminw

okrelonych w harmonogramie robt, o ktrych mowa w 2. pkt. 5. umowy Zamawiajcymoe od umowy odstpi lub wyznaczy dodatkowy termin wykonania robt pod rygoremodstpienia od umowy z przyczyn, za ktre ponosi odpowiedzialno Wykonawca.

11.Wszelkie zmiany i uzupenienia niniejszej umowy wymagaj dla swej wanoci za-

chowania formy pisemnej. 12.

W sprawach nie uregulowanych niniejsz umow stosuje si postanowienia zgodnez Kodeksem Cywilnym i Prawem Budowlanym.

13.Umow sporzdzono w 4 jednobrzmicych egzemplarzach, po 2 egz. dla kadej ze

stron.

Istotnym postanowieniem umowy o roboty budowlano-instalacyjne jest cena,czyli wynagrodzenie za wykonanie robt. Obecnie w budownictwie obowizujekategoria ceny umownej, co oznacza i powstaje ona w drodze negocjacji i obo-wizuje niezalenie od ustalonej przez strony w umowie formy wynagrodzenia.

Istniej dwie formy wynagrodzenia przewidziane przepisami kodeksu cywilne-go art. 628., 629. i 632. Pierwszy polega na okreleniu wynagrodzenia koszto-rysowego ze wskazaniem podstaw do ustalania norm nakadw rzeczowych, ro-bocizny, materiaw itp. Ta forma wynagrodzenia za roboty budowlane jest kon-trahentom umw najbardziej znana. Druga jest form ryczatu. Przy takiej formiewynagrodzenia, ktra ma charakter niezmienny, niezbdne jest, zarwno z punktuwidzenia interesw inwestora jak te wykonawcy, sporzdzenie przez wykonawckalkulacji kosztw w formie kosztorysu ofertowego i przeprowadzenie przez obiestrony negocjacji majcej na celu uzgodnienie umwionego ryczatu.

W zwizku z now sytuacj w dziedzinie odszkodowawczej naley podkreli,e obecnie, jeli strony dojd do porozumienia, e za niewykonanie lub niena-leyte wykonanie zobowiza umownych bd stosowane kary, to musz w treciumowy okreli zdarzenia powodujce obowizek zapaty kary oraz stawki tychkar i podstawy ich liczenia. Jeli tego nie uczyni postanowienie zawarte w umo-wie o stosowaniu kar umownych art. 483 1. kodeksu cywilnego bdzie niesku-teczne lub bdzie powodowao ustawiczne spory.

Przepisy kodeksu cywilnego art. 629 dopuszczaj moliwo zmiany przezstrony umwionego wynagrodzenia kosztorysowego, w razie urzdowej zmianycen lub stawek obowizujcych dotychczas w obliczeniach kosztorysu. Przepisten nie ma charakteru normy bezwzgldnie obowizujcej, a zatem wprowadzazasad swobody stron przy ksztatowaniu treci umowy. Strony mog w umowieprzewidzie take inne moliwoci zmiany umownej ceny kosztorysowej np.w przypadku wystpujcych zmian cen czynnikw produkcji (materiaw, roboci-zny itp.), co zwykle wystpuje w okresie inflacji. Takie postanowienie umownenaley uzna za dopuszczalne i prawnie skuteczne.

Zlecenie robt budowlanych w drodze negocjacji lub przetargw jest obecniew budownictwie stosowane najczciej. Pod pojciem przetargu na roboty bu-dowlane naley rozumie zespl czynnoci przeprowadzonych przez inwestorawedug okrelonej procedury, majcych na celu pozyskanie poprzez wybr takie-go wykonawcy, ktry zrealizuje zamierzone roboty w sposb najkorzystniejszy dlazamawiajcego.

Problematyka przetargw jest cile powizana z systemem zlecania robtbudowlanych.

Zanim jednak potencjalny inwestor wystpi na rynku budowlanym jako zlece-niodawca robt w trybie przetargowym, musi wyranie okreli co zamierza wy-budowa, poda zakres i rodzaj robt przewidzianych do wykonania oraz sposbi warunki wykonania danych robt. W tym celu musi on, oprcz przygotowaniadokumentacji projektowej, zadecydowa midzy innymi o: rodzaju przetargu lub negocjacji; czy dane zadanie zleci w caoci, czy podzieli je na czci; czy i w jakim zakresie bdzie realizowana zasada kompleksowoci zlecenia,

a wic czy roboty wykonane zostan w tzw. systemie wykonawstwa general-nego, wykonawstwa czciowego lub cznie z dostaw przez wykonawc

wszystkich potrzebnych materiaw, elementw i konstrukcji, albo z okrelo-nymi wyjtkami;

jaki rodzaj zlecenia przyj, czy posuy si lepym kosztorysem i dorozlicze przyj ceny jednostkowe z biuletynu cen, np. SEKOCENBUD lubcen ryczatow,

jakich wykonawcw zaprosi do udziau w przetargu lub do rozmw nego-cjacyjnych.Zlecenie robt moe nastpi w formie przetargu:

nieograniczonego, ograniczonego, negocjacji przedumownych.

Przetarg nieograniczony polega na zaproszeniu oferentw do skadaniaofert w dowolnej liczbie. Ten sposb zlecania robt bywa zazwyczaj preferowany.Zawiadomienie o przetargu nieograniczonym podaje si w dzienniku lub czaso-pismach fachowych.

Przetarg ograniczony stosuje si wwczas, kiedy roboty mog by wykonaneprzez okrelony krg wykonawcw, a szczeglnie gdy potrzebna jest nadzwyczaj-na solidno i fachowo. Do skadania ofert zaprasza si ograniczon liczbwykonawcw.

System negocjacji jest trzecim rodzajem zlecania robt budowlanych bez for-malnej procedury. System ten znajduje zastosowanie, kiedy przeprowadzenieprzetargu nieograniczonego lub organiczonego jest niecelowe, a w szczeglnocigdy: roboty moe wykona tylko jeden okrelony wykonawca, zakres robt nie moe by dokadnie okrelony, na przetarg nieograniczony nie byo ofert, a przetarg ograniczony nie da

wynikw i nie ma podstaw do tego by sdzi, e kolejny przetarg skoczysi pozytywnym wynikiem.Dla sprawnego przeprowadzenia przetargu wskazane jest, aby dokumentacja

przetargowa sporzdzona bya wedug okrelonego obowizujcego wzorca, ktryw szczeglnoci obejmuje; dokumentacj projektow, lepy kosztorys, ogoszenie o przetargu nieograniczonym lub zaproszenie do udziau w prze-

targu ograniczonym, wezwanie do skadania ofert, oferty.

Umow naley zawrze z solidnym wykonawc. Dlatego te zalecane jestprzyjcie nastpujcego toku postpowania: zamieszczenie w prasie miejscowej o dobrej poczytnoci ogoszenia o za-

miarze zlecenia wykonania prac (projektu, nadzoru lub wykonania robt bu-dowlanych);

otrzymane oferty naley starannie przeanalizowa wybierajc najbardziej atra-kcyjne;

z wybranymi wykonawcami naley przeprowadzi rozmowy wstpne dowia-dujc si bliszych szczegw na temat kwalifikacji zawodowych i propono-wanej ceny usugi. Wskazane jee zadanie referencji tzn. podanie gdzie

i na jakich budowach wykonawcy pracowali wczeniej, a nastpnie przepro-wadzenie rozpoznania referencji, w wyniku ktrych uzyska si od podanychinwestorw ocen kwalifikacji, rzetelnoci i jakoci wykonanych prac.Ma to szczeglne znaczenie z uwagi na to, e firm budowlan moe dzi

zaoy kady. Od waciciela nie wymaga si absolutnie adnych kwalifikacji.Nie ma on te obowizku przynalee do jakiejkolwiek izby gospodarczej. Bezproblemu mona firm zlikwidowa i zarejestrowa na nowo pod zmienionnazw. Dla niedowiadczonych inwestorw takie firmy s powanym zagroeniem,gdy czsto korzystajc z ich nieostronoci, a take luk prawnych, pobierajwysokie zadatki koczc na tym wspprac.

Niektre oddziay Polskiego Zwizku Inynierw i Technikw Budownictwa(np. warszawski, poznaski, szczeciski) udzielaj nieodpatnie informacji o so-lidnych firmach. Przed wystawieniem firmie rekomendacji eksperci PZITB spraw-dzaj kwalifikacje zatrudnionych tam ludzi, rzetelno firmy oraz jako i solid-no wykonanych robt. Zatrudnienie firmy z tak rekomendacj znacznie zmniej-szy ryzyko wyboru niesolidnego wykonawcy.

O ile jest to moliwe optymalnym wyjciem jest osobiste zapoznanie si z do-tychczas wykonanymi pracami przez zgaszajc si firm. Naley oceni jakzostay one zrealizowane. Po przeprowadzeniu powyszych czynnoci monaprzystpi do wyboru waciwego projektanta lub wykonawcy i dopiero z wybra-nym naley zawrze stosown umow.

Podany powyej tok postpowania powinien uchroni budujcego od przy-krych niespodzianek, wynikajcych z powierzenia prac wykonawcy niesolidnemui niesprawdzonemu.

W przypadku wystpienia kilku ofert rwnorzdnych o wyborze wykonawcyzadecyduje cena. Cen naley w kadym przypadku negocjowa, rozpoznajcwczeniej miejscowe warunki rynkowe dotyczce midzy innymi ceny roboczo-godziny, narzutw na koszty oglne, koszty zakupu materiaw, procent zysku.

Jeeli procedura wyonienia waciwego projektanta lub wykonawcy wyda sichccemu budowa za trudna, naley w takim przypadku poprosi o pomocosoby zatrudnione w budownictwie i znajce t problematyk. To siz pewnoci opaci.

Wiadomoci podane w niniejszym rozdziale pozwol inwestorowi uniknbdw zarwno przy wyborze dziaki, lokalizacji budynku jak i na etapie proje-ktowania, wykonawstwa i uytkowania obiektu.

Warunki techniczne jakim powinny odpowiada budynki okrelone s w roz-porzdzeniu Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia1994 roku opublikowanym w Dzienniku Ustaw Nr 89 z 1994 r.

Podstawowe, minimalne, informacje jakie musi posiada przyszy inwestor bu-dujcy dom jednorodzinny dotycz: usytuowania budynku na dziace z zachowaniem niezbdnych odlegoci od

granicy ssiada; moliwoci wybudowania garau wolno stojcego lub zlokalizowanego w bu-

dynku; gbokoci fundamentowania; izolacji przeciwwilgociowych; izolacyjnoci akustycznej stropw i cian; izolacyjnoci termicznej cian, stropw, stropodachw i dachw; nonoci stropw, schodw, korytarzy; spadkw dachw w zalenoci od przewidywanego rodzaju pokrycia; odwodnienia poaci dachowej; zalece zwizanych z wykonawstwem na placu budowy robt betonowych

i zbrojarskich.

rzdzeniu. W myl tych wymaga kady budynek powinien by projektowanyi wznoszony w sposb zapewniajcy: bezpieczestwo budowy i uytkowania, bezpieczestwo poarowe oraz nie-

zbdne warunki zdrowotne; ukad funkcjonalny dostosowany do przeznaczenia budynku oraz upodoba

przyszego uytkownika; wymagan trwao i ekonomik uytkowania; ochron rodowiska; ochron istniejcej zieleni, przede wszystkim drzewostanw, a w czasie i po

zakoczeniu budowy warunki niezbdne do utrzymania i rozwoju zieleni; odpowiedni izolacyjno ciepln i przeciwwilgociow, a take optymalny

stopie przeszklenia; zharmonizowanie z ssiedni zabudow i krajobrazem; ochron ssiedztwa budowy w zakresie zachowania warunkw prawidowego

uytkowania przylegych terenw (dziaek) i obiektw budowlanych, tzn. za-pewnienie dopywu wiata dziennego do ssiednich obiektw, dojazdw dodrg (ulic) publicznych, zaopatrzenia w wod, odprowadzania ciekw itp.Dla zwikszenia bezpieczestwa uytkowania obiektu wane jest by zawory

odcinajce instalacje wewntrzne w budynkach od sieci zewntrznych byy czy-telnie oznakowane i umieszczone na zewntrz budynku, co zapewni moliwoatwego i szybkiego dotarcia do nich w razie awarii.

Czsto przy budowie domu korzystamy z materiaw rozbirkowych. W takichprzypadkach pamitajmy, e materiay i elementy budowlane pochodzce z roz-birki mog by stosowane po ocenie ich stanu technicznego w zakresiewytrzymaoci, ochrony biologicznej i innej przydatnoci przez osoby uprawnionedo kierowania robotami budowlanymi.

Niekiedy samodzielnie, tzw. systemem gospodarczym, poddajemy budynekrnego rodzaju adaptacjom. Naley podkreli, e nadbudowa, rozbudowa lubprzebudowa powinna by poprzedzona badaniem nonoci i stanu technicznegoistniejcych elementw konstrukcyjnych, z uwzgldnieniem podoa gruntowego.

Przy robotach remontowych i modernizacyjnych bruzdy, przebicia, wnki itp.powinny by wykonane w sposb nie naruszajcy dopuszczalnej nonoci ele-mentw konstrukcji budynku, a wic trzeba zawsze zasiga opinii eksperta.

Przystpujc do budowy domu naley pamita, e w myl obowizujcychprzepisw terenowe organy administracji pastwowej stopnia wojewdzkiegomog wprowadzi obowizek wykonywania piwnic w budynkach wznoszonych naokrelonych przez nich terenach w sposb odpowiadajcy potrzebom obrony cy-wilnej i zapewnienia pomieszczeniom piwnicznym wymaganych warunkw.

Pomieszczenia przeznaczone dla ludzi powinny zapewnia: owietlenie naturalne i sztuczne; urzdzenia utrzymujce waciw temperatur wewntrzn w okresie grzewczym; odpowiedni wymian powietrza; zabezpieczenie przed wilgoci; zabezpieczenie przed nadmiernymi stratami i zyskami ciepa, szkodliwymi

przewiewami itp; zabezpieczenie przed uciliwymi dwikami i drganiami; prawidow ewakuacj;

waciw odporno ogniow elementw,Minimalne warunki uytkowe dla takich pomieszcze, to:

- wysoko pomieszcze w wietle: 2,5 m, przy czym w domach letniskowychmoe wynosi 2,2 m;

wielko powierzchni okien w wietle ocienic w stosunku do powierzchnipodogi powinna wynosi co najmniej 1:8;

w pomieszczeniach, ktre nie maj okien otwieranych naley zapewniwentylacj;

w mieszkaniu co najmniej jeden pokj powinien mie powierzchni niemniejsz ni 16 m2.Budynki mieszkalne powinny mie azienk z wann lub urzdzeniem natrys-

kowym oraz umywalk. Kubatura pomieszczenia azienki majcej wentylacj gra-witacyjn nie moe by mniejsza ni: 6,5 m3 przy doprowadzeniu cieplej wody spoza pomieszczenia azienki lub

zastosowaniu elektrycznego ogrzewacza wody bd doprowadzeniu centralnejciepej wody;

8 m3 przy innych rodzajach urzdze do podgrzewania wody, instalowanychw pomieszczeniu (w tym urzdze gazowych).azienka o kubaturze mniejszej ni 6,5 m3 powinna by wyposaona w

wentylacj mechaniczn.Wydzielona kabina natryskowa, nie zamknita, powinna mie powierzchni nie

mniejsz ni 0,9 m2 i szeroko co najmniej 0,9 m. Drzwi azienki i kabiny na-tryskowej musz otwiera si na zewntrz i mie w dolnej czci otwory wenty-lacyjne o powierzchni co najmniej 220 cm2. ciany azienek do wysokoci2 m zaleca si pokry zmywalnymi materiaami nienasikliwymi, gadkimi i odpo-rnymi na dziaanie wilgoci. Rwnie podoga azienki musi by wykonanaz materiau atwo zmywalnego i nienasikliwego.

W domach jednorodzinnych projektujc ustpy trzeba zapewni dostp donich z przedpokoju. Ustpy musz by oddzielone szczelnymi cianami od po-mieszcze przeznaczonych na pobyt ludzi. Wymiary kabiny ustpowej w wietlewykoczonych cian powinny mie dugo nie mniejsz ni: 1,35 m,a szeroko 1,0 m, gdy w kabinie znajduje si umywalka oraz 1,15 m x 0,9 m,gdy umywalki nie przewiduje si. Drzwi musz si otwiera na zewntrz.

Na usytuowanie budynku w odlegociach mniejszych od granicy dziaki ni po-dano to wczeniej wymagana jest zgoda ssiada. Zgoda ta nie jest potrzebna jeeliusytuowanie wynika z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Odlego nowo wznoszonego budynku, ograniczajcego dopyw wiatadziennego do pomieszcze przeznaczonych dla ludzi, powinna by rwna conajmniej wysokoci budynku.

Dopuszcza si sytuowanie bezporednio przy granicy dziaki budynku gospo-darczego ze cianami z materiaw niepalnych i z dachem o pokryciu z ma-teriaw niepalnych lub trudno zapalnych, jeeli nie utrudni to prawidowej zabu-dowy dziaki ssiedniej i jest zgodne z planem zagospodarowania przestrzennegoterenu. Powysze nie dotyczy stod i budynkw inwentarskich.

Budynki gospodarcze usytuowane bezporednio przy granicy dziaki nie mogprzylega do budynkw mieszkalnych na ssiedniej dziace. Natomiast, granicz-ce z dziak ssiedni, nie powinny od strony ssiada mie okien i drzwi, a wo-dy opadowe z tej strony dachu nie mog by odprowadzane na teren ssiada.Odprowadzenie wd opadowych na ssiedni nieruchomo albo wzdu jej gra-nicy bez zabezpieczenia tego terenu lub obiektu przed przenikaniem wd jestzabronione. Zakaz ten nie dotyczy naturalnego spywu wd opadowych. Doko-nywanie zmiany naturalnego spywu wd opadowych w celu kierowania go nateren ssiedniej nieruchomoci, bez zgody jej waciciela, jest zabronione.

Na dziace budowlanej minimalna odlego studni dostarczajcej wod pitni na potrzeby gospodarcze, liczona od osi studni powinna wynosi co najmniej: do granicy dziaki - 7,5 m, do osi rowu przydronego - 7,5 m,- do budynkw inwentarskich oraz szczelnych urzdze do gromadzenia nie-

czystoci - 15 m.Dopuszcza si sytuowanie studni przy granicy, jako wsplnej dla dwch

dziaek lub w odlegoci mniejszej ni 7,5 m od granicy, liczc od zewntrznejkrawdzi ciany studni kopanej lub od osi studni wierconej, pod warunkiem za-chowania na obu dziakach odlegoci podanych wyej, dotyczcych rowu przy-dronego, budynku inwentarskiego i szamba.

Odlego szczelnych i krytych zbiornikw do gromadzenia nieczystoci, zwa-nych popularnie szambami powinna wynosi co najmniej: od otworw okiennych i drzwiowych w pomieszczeniach mieszkalnych oraz

budynkach, w ktrych znajduj si inne pomieszczenia przeznaczone na po-byt ludzi - 15 m;

od granicy dziaki ssiedniej, pasa drogi publicznej lub chodnika - 7,5 m.Na nie skanalizowanych terenach zabudowy zwizanej z gospodarstwami rol-

nymi i zabudowy jednorodzinnej dopuszcza si stosowanie szczelnych zbiornikwdo gromadzenia nieczystoci ciekych w odlegoci ponad 2 m od linii regula-cyjnej drogi (ulicy) lub granicy dziaki oraz powyej 5 m od okien albo drzwiw pomieszczeniach przeznaczonych dla ludzi.

Na terenach zabudowy jednorodzinnej, wyposaonych w zorganizowany sy-stem usuwania nieczystoci staych, dopuszcza si sytuowanie krytych, zamyka-nych schowkw na przenone pojemniki na mieci na granicy dziaek ssiednich,pod warunkiem, e odlego schowkw od okien pomieszcze mieszkalnychbdzie wynosi co najmniej 3 m.

GARAE

Garae dla samochodw osobowych mog by wykonywane jako wolnostojce (naziemne i podziemne) oraz jako wbudowane w budynki.

Minimalne odlegoci wolno stojcych garay dla samochodw osobowychod budynkw ssiednich, na terenach zabudowy jednorodzinnej, liczone od ciangaray nie majcych otworw okiennych lub drzwiowych podane s w tabeli 1.

TABELA 1Minimalne odlegoci garay od budynkw ssiednich

Wielko garau i rodzaj materiauuytego na ciany i dachy

Garae z materiaw niepalnych oraz garae o po-wierzchni do 20 m2 wcznie, z materiaw palnychGarae z materiaw palnych o powierzchnido 60 m2 wcznie

Odlego garau od budynkw ssied-nich wykonanych z materiaw

niepalnych

3 m

5 m

palnych

10 m

15 m

Wolno stojcy gara na terenie zabudowy jednorodzinnej, wyposaony w kanarewizyjny, musi by sytuowany w odlegoci co najmniej 10 m od okien ssiednichbudynkw, liczc od wjazdu. Wysoko w wietle w takich garaach powinna wyno-si powyej 2,2 m, jak rwnie powinny mie one zapewniony przewiew naturalny.

Gara wbudowany, bez wzgldu na wielko powierzchni uytkowej, powinienmie ciany i stropy zapewniajce wymagan izolacj akustyczn oraz szczel-no, uniemoliwiajc przenikanie spalin lub oparw paliwa do ssiednich po-mieszcze, przeznaczonych na pobyt ludzi. Wysoko muru mierzona od grydrzwi garaowych do dou otworu okiennego w pomieszczeniu nad garaem,a przeznaczonym na pobyt ludzi, powinna wynosi co najmniej 1,1 m, przy czymwymagany jest daszek nad drzwiami garaowymi o wysigu co najmniej 0,6 m,wykonany z materiau niepalnego.

Przy garaach sytuowanych w budynkach na poziomie piwnic, maksymalnepochylenie zjazdu do garau nie moe by wiksze ni 25%, a jego nawierzchniapowinna by szorstka lub karbowana.

Kana rewizyjny w garau dla samochodw osobowych moe by wykonywanywycznie w budynku wolno stojcym lub dobudowanym do jednorodzinnego, z za-pewnieniem odprowadzenia ciekw i gazw z dou rewizyjnego. Podoga w garaupowinna by nienasikliwa, trudno cieralna, atwo zmywalna oraz nieliska.

POSADOWIENIE BUDYNKW FUNDAMENTYPosadowienie budynku dostosowuje si do warunkw hydrologicznych i cech

podoa gruntowego, biorc pod uwag rodzaj konstrukcji i charakter jego uyt-kowania.

Fundamenty powinny by wykonane w sposb zapewniajcy ich trwaoi odporno na niszczce dziaanie agresywnego rodowiska wodno-gruntowego.

Podstawowym czynnikiem decydujcym o poziomie posadowienia jest gbo-ko przemarzania gruntu. Nie mona, pod adnym pozorem zakada fundamen-tw na takiej gbokoci, ktra w okresie zimowym moe ulec przemarzaniu.Pytkie posadowienie budynku moe by bardzo szkodliwe dla jego trwaocii bezpiecznej eksploatacji. Zamarzajcy pod fundamentem grunt, szczeglnie na-wodniony, na skutek zwikszenia objtoci moe doprowadzi do uniesienia bu-dynku do gry, a po rozmroeniu do osiadania. Takie ruchy mog doprowadzi

Rys. 2. Mapa Polski z podziaem na strefy o rnych gbokociach przemarzania gruntu

IZOLACJE PRZECIWWILGOCIOWE

Kady mur zagbiony w ziemi jest naraony na zawilgocenie poprzez wilgoznajdujc si w niej, bd wod gruntow w przypadku posadowienia budynkuponiej jej zwierciada. Przy fundamentach zagbionych poniej wody gruntowej namur moe dziaa dodatkowo parcie wody. Zawilgocenie muru nastpuje nie tylkona jego styku z wod czy wilgotnym gruntem, ale rwnie na skutek podciganiakapilarnego w porowatych materiaach budowlanych (zawilgoceniu mog ulec takepartie muru pooone ponad poziomem terenu). Zawilgocenie jest zjawiskiem niepo-danym, bowiem powoduje niszczenie materiaw poprzez korozj mrozow i bio-logiczn, wpywa na rozwj grzybw i pleni, a ponadto pogarsza warunki zdrowot-ne dla ludzi mieszkajcych w takich budynkach. Dla zabezpieczenia przed wpywemwilgoci naley w zalenoci od warunkw gruntowo-wodnych wykona izolacj prze-

ciwwilgociow lub przeciwwodn. Miejsce zaoenia izo-lacji i jej rodzaj zale od stopnia zawilgocenia gruntu,poziomu wody gruntowej oraz od tego czy budynekjest podpiwniczony, czy te nie. W budynkach niepod-piwniczonych izolacj przeciwwilgociow poziom zakadasi na grnej powierzchni murw fundamentowych, powy-ej powierzchni otaczajcego terenu. Przykadowe miejscezaoenia izolacji obrazuje rysunek 3.

Izolacj poziom wykonuje si najczciej z dwchwarstw papy sklejonych lepikiem i przyklejonych lepi-kiem do wierzchu fundamentu wyrwnanego zaprawcementow. W chwili wykonywania izolacji powierzch-nie te musz by suche i czyste. Pasy papy powinnyby o okoo 3 cm szersze od szerokoci izolowanegofundamentu i wystawa nieco z obu jego stron.

Pasy papy czy si na dugoci fundamentu nazakad o szerokoci minimum 10 cm sklejony lepikiem,przy czym naley zwraca uwag aby czenia po-szczeglnych warstw nie wystpoway w tym samymmiejscu, gdy powoduje to niepotrzebne pogrubienieizolacji. Podane jest rwnie uoenie izolacji piono-wej na murach zagbionych w gruncie, ktra powinnaby wykonana na wysokoci od awy fundamentowejdo poziomu 30-40 cm powyej terenu (rys. 3). Taka

Rys. 3. Przykad wykona-nia izolacji fundamentww budynku n i e p o d p i w n i c z o n y m :

1 awa fundamentowa;2 mur fundamentowy;3 - izolacja pozioma;4 izolacja pionowa;5 opaska betonowa

izolacja utrudnia zawilgocenie muru wilgoci zawart w gruncie. W przypadku niestosowania teje izolacji przy silnym nawilgoceniu gruntu i sabym porowatymmurze bardzo czsto, na skutek przemarzania zawilgoconego muru, dochodzi dojego niszczenia na skutek korozji mrozowej.

Izolacj pionow wykonuje si poprzez naoenie na mur tynku jednowarstwo-wego z zaprawy cementowej (tzw. rapwki) o stosunku cementu do piasku 1:2do 1:3, po wyschniciu posmarowanego dwukrotnie lepikiem asfaltowym.

Po wykonaniu izolacji pionowej naley obsypa fundament gruntem mineral-nym, warstwami 20-30 cm ze stosownym ubijaniem kadej warstwy. Po wyrw-naniu terenu do odpowiedniej wysokoci, grn jego powierzchni wykada sipytkami chodnikowymi lub betonuje si pas o szerokoci 80-100 cm uoonyze spadkiem od budynku. Tak wykonany przycienny pas wok budynku zabez-piecza fundamenty i grunt lecy pod nim przed nadmiernym zawilgoceniem wo-d opadow. Nazywa si go popularnie opask chodnikow (betonow rys. 3).

W budynkach podpiwniczonych wykonywanych w gruntach niezbyt wilgot-nych, gdy spd fundamentu znajduje si powyej wody gruntowej izolacje wyko-nuje si podobnie jak to opisano wyej, lecz zakada si dwie izolacje poziome:jedn bezporednio na awie fundamentowej, a drugna wysokoci 30-50 cm nad terenem ale poniej stro-pu nad piwnic. W przypadku kiedy strop nad piwnicprzewidziany jest na niszej wysokoci, mona zasto-sowa rozwizanie pokazane na rysunku 4.

Jeeli woda gruntowa znajduje si powyej spodufundamentu naley wykona izolacj typu cikiego po-legajc na wykonaniu szczelnej wanny, ktrej cianywyprowadzone s na wysoko minimum 30 cm ponadprzewidywany, najwyszy poziom wody gruntowej.Szczelno wanny uzyskuje si poprzez wykonanie kil-kuwarstwowej izolacji papowej, przy czym kada war-stwa sklejana jest z poprzedni lepikiem.

Przy wykonywaniu izolacji typu cikiego, w sytu-acji kiedy lustro wody gruntowej znajduje si powyejpoziomu posadzki trzeba pamita o tym, e izolacjaposadzki bdzie odrywana od podoa siami wyporuwody. Aby si przed tym zabezpieczy naley na po-sadzce uoy warstw dociajc, ktrej zadaniemjest zrwnowaenie si wyporu i zabezpieczenie izolacjiprzed odrywaniem i uszkodzeniem. Przy wysokociwody gruntowej wystpujcej do 40 cm ponad pozio-mem posadzki, siy wyporu mona zrwnoway ci-arem wasnym posadzki. Jako ekonomicznie uzasa-dnione przyjmuje si, e grubo warstwy dociajcejnie powinna przekracza 30 cm. Przykad takiej izolacjiprzedstawia rysunek 5.

Przy poziomie wody gruntowej sigajcej ponad40 cm nad posadzk, nie uda si si wyporu zrwno-way ciarem posadzki. W takich przypadkach trze-

Rys. 4. Przykadowe roz-wizanie izolacji w budyn-ku podpiwniczonym posa-dowionym w gruntach su-chych (nienawodnionych):1 - awa fundamentowa;2 mur fundamentowy;3 izolacja poziomanad aw fundamentow;4 izolacja pozioma po-wyej terenu; 5 izola-cja pionowa zewntrzna;6 opaska betonowa;7 - strop nad piwnic

Rys. 5. Rozwizanie izolacji budynkwpodpiwniczonych posadowionych po-niej poziomu wody gruntowej:1 wir lub piasek; 2 podoebetonowe; 3 awa fundamentowa;4 izolacja posadzki; 5 izolacjapozioma ciany nad fundamentem; 6 izolacja pionowa zewntrznaciany; 7 warstwa ochronna; 8 pyta betonowa pod posadzk; 9 posadzka; 10 - szczelina dylatacyjna

ba wykona na izolacji pyt elbetow zakotwion w cianie.Podstawowym warunkiem dobrego wykonania izolacji zabezpieczajcej przed

wod gruntow jest osuszenie wykopu, w ktrym wykonuje si roboty izolacyjne.W tym celu stosuje si drena lub w przypadku wysokiego poziomu wody grun-towej filtry igowe.

Czsto w budynkach jednorodzinnych wykonywane s tarasy. Wymagaj oneszczeglnie starannych izolacji: parochronnej, cieplnej i przeciwwilgociowej.

Izolacja parochronna powinna by uoona na stropie, ktrego grna czzostaa wyrwnana zapraw cementow z rwnoczesnym wyksztaceniem spadku,o nachyleniu minimum 2%, w celu uatwienia spywu wd z tarasu. Wykonuje sij najczciej w postaci powoki z lepiku asfaltowego lub z jednej warstwy papyasfaltowej przyklejonej lepikiem asfaltowym. Zadaniem izolacji parochronnej jestochrona izolacji cieplnej przed zawilgoceniem par wodn z pomieszcze podtarasem.

Izolacja cieplna ukadana jest na izolacji parochronnej, a na niej z kolei kadziesi warstw ochronn minimum 3,5 cm zaprawy cementowej. Jeeli materia izo-lacji cieplnej jest wraliwy na wilgo z zaprawy cementowej, to przed jej uoeniemmateria izolacyjny naley pokry foli lub pap. Na warstwie ochronnej wykonujesi izolacj przeciwwilgociow, z co najmniej trzech warstw papy asfaltowej, ktrana styku ze cian pionow powinna by wywinita ku grze na wysoko co naj-

Rys. 6. Ukad warstw na tara-sie ze szczeglnym uwzgld-nieniem niezbdnych izolacji:1 - strop; 2 - beton profilujcyspadek; 3 - paroizolacja; 4 -warstwa ocieplajca; 5 - gadcementowa; 6 - izolacja pozio-ma; 7 - posadzka np. pytkiterakotowe; 8 - supek balus-trady; 9 - rozetka na supkubalustrady; 10 - kit asfaltowy;11 - krawnik z paskownikazabezpieczonego przed ko-rozj; 12 - izolacja pozioma -warstwa polizgowa

IZOLACYJNO AKUSTYCZNA CIAN l STROPWOd cian i stropw w budynkach, oprcz zapewnienia odpowiedniej ochrony

przed utrat ciepa z budynku, wymaga si rwnie zagwarantowania odpowied-niej izolacyjnoci akustycznej. Zadaniem izolacji akustycznej jest prawidowe po-chanianie dwikw powstajcych w pomieszczeniu bez dudnienia, pogosw itp.oraz ochrona przed niepodanymi dwikami powstajcymi na zewntrz. Do po-mieszcze przedostaj si bowiem take dwiki powietrzne, przekazywane prze-grodzie przez fale akustyczne rozchodzce si w powietrzu oraz tzw. dwikiuderzeniowe.

IZOLACYJNO AKUSTYCZNA STROPWPrzyjmuje si, e stropy o masie 300-400 kg/m2 o sztywnej i szczelnej kon-

strukcji, bez duych przestrzeni powietrznych wewntrz stropw i cienkich pytekelbetowych, zapewniaj dostateczn izolacyjno na dwiki powietrzne, a nadwiki uderzeniowe wymagaj izolacji w postaci mikkich warstw podogowych.Stropy o masie poniej 300 kg/m2 nie stanowi dostatecznego zabezpieczeniaakustycznego. Wymagany stopie izolacyjnoci tych stropw mona uzyska je-dynie poprzez zastosowanie tzw. podg pywajcych.

Dotyczy to waciwie wszystkich stropw powszechnie stosowanych w indy-widualnym budownictwie mieszkaniowym, gdy posiadaj one mas mniejsz ni300 kg/m2 (z wyjtkiem stropw typu Kleina pcikich lub cikich). Wymagajone stosowania podg pywajcych, tzn. uoonych na warstwie sprystej od-dzielajcej take podog od cian. Warstw tak mog stanowi pyty pilnioweporowate, pyty styropianowe itp. Wszystkie warstwy powinny by ukadane nasucho (bez zaprawy i bez kleju) i na suchym stropie, musz te szczelnie pokrycay strop. Na warstwie izolacji akustycznej wykonuje si podkad cementowy lub

Rys. 7. Dodatkowa izolacja stropu nadwiki uderzeniowe:1 - strop ciki; 2 - gad cementowa;3 izolacja przeciwdwikowa; 4 wykadzina podogowa; 5 - listwaprzypodogowa

Rys. 8. Przekrj podogi pywajcej:1 strop lejszy; 2 warstwasprysta przeciwdwikowa; 3 - pod-kad cementowy lub gipsowy gruboci 4cm; 4 - wykadzina podogowa; 5 - li-stwa przypodogowa

gipsowy, a na nim podog. Jeeli izolacja dwikochonna nie jest odporna nawilgo z zaprawy, to przed pooeniem podkadu naley izolacj akustycznpokry warstw papy sklejonej na zakadkach szerokoci 5-10 cm. Przykadyrozwiza izolacji akustycznej stropw przedstawiaj rysunki 7. i 8.

IZOLACYJNO AKUSTYCZNA CIANIzolacyjno przegrd budowlanych zaley od ich gruboci i ciaru, mona

je wykona rwnie z wielu warstw materiaw o rnej chonnoci dwikw.W budynkach mieszkalnych odpowiedni stopie izolacyjnoci wymagany jest

gwnie od cian zewntrznych oraz pomidzy mieszkaniami lub segmentami.Przegrody cikie wykonuje si z materiaw zwartych ze szczelnym wypenie-

niem spoin pomidzy nimi. W przegrodach wielowarstwowych w celu uniknicia re-zonansu stosuje si, w poszczeglnych warstwach, elementy o rnych gstociachobjtociowych. Przykadowe rozwizanie pokazano na rysunku 9.

Rys. 9. Przegroda akustyczna pionowa typu cikiego:1 wyprawa cienna; 2 mur ceglany lub beton;3 - mata z wkien mineralnych; 4 - pyty gipsowe;5 - tama sprysta; 6 - strop

Monta cian cikich odbywa si w czasie wznoszenia budynku. Abyunikn rezonansu pomidzy pitrami, umieszcza si w stykach cian dziaowychz konstrukcj budynku odpowiednie przekadki wykonane co najmniej z trzechwarstw papy lub tworzyw sztucznych. Lekkie ciany dziaowe mog by ustawio-ne wprost na pododze pywajcej. Na stropie cikim, bez izolacji, naley podcianami umieszcza tamy z materiaw sprystych (np. pasy wykadziny gu-mowej, kilka warstw papy itp.).

IZOLACYJNO TERMICZNA CIAN, STROPW,STROPODACHW l DACHW

W Polsce na przestrzeni ostatnich lat obserwuje si tendencje zmierzajcedo budowania coraz bardziej energooszczdnych budynkw. W przecigu ostat-nich 20 lat trzykrotnie zmienia si polska norma budowlana okrelajca maksy-malne wspczynniki przenikania ciepa dla przegrd budowlanych. Kadanastpna norma wprowadzaa coraz ostrzejsze wymogi dla izolacyjnoci cian,stropw, stropodachw i dachw.

Dlatego zamieszczono aktualnie obowizujce wymagania w tym zakresie zgod-nie z norm PN91/B02020 "Ochrona cieplna budynkw. Wymagania i obliczenia"podajc w tabeli 2. maksymalne wartoci wspczynnika przenikania ciepa k.

TABELA 2Dopuszczalne wielkoci wspczynnika przenikania ciepa k dla przegrd

budowlanych wg PN - 91/B-02020

Rys. 10. Mapa Polski z podziaem na strefy klimatyczne

Norma PN91/B02020 ogranicza ponadto wielko okien, ktrych powierz-chnia na kadej kondygnacji nie powinna by wiksza od okoo 15% powierzchnirzutu poziomego danej kondygnacji. Szczegowy sposb obliczania powierzchniokien podany jest w cytowanej normie. W budynkach o wymiarach rzutu pozio-mego przekraczajcych 10 m podana wielko okien moe by nieznaczniezwikszona.

Wspczynnik przenikania ciepa k okrela waciwoci termoizolacyjne prze-grd, a konkretnie oznacza ilo ciepa przepywajcego przez 1 m2 przegrody,kiedy rnica temperatur powietrza po jednej i drugiej stronie tej przegrody wy-nosi jeden stopie w skali Kelwina (1K) (rnica temperatur o 1 stopie w skaliKelwina odpowiada rnicy temperatur o 1 stopie w skali Celsjusza).

Im wiksza jest warto wspczynnika k tym wicej ciepa przepywa przezprzegrod i tym wiksze s straty ciepa. Aby w budynku mona byo utrzymawymagan temperatur trzeba dostarczy tyle ciepa ile wynosz jego cakowitestraty.

Ciepo z budynku ucieka wszystkimi przegrodami, a w szczeglnoci po-przez: ciany, okna, stropodachy lub dachy oraz stropy nad nieogrzewanymi piw-nicami. W budynkach jednorodzinnych wolno stojcych, wybudowanych w latachpoprzednich, zgodnie z wtedy obowizujc norm PN74/B03404, przy za-chowaniu dla cian i stropu nad piwnic wspczynnika k = 1,16 W/(m2-K), a dlastropu poddasza k = 0,93 W/(m2-K) straty ciepa poprzez poszczeglne przegro-

dy orientacyjnie wynosz:

10% strop nad piwnic

Rys. 11. Procentowy udzia strat ciepa przezposzczeglne przegrody zewntrzne budynku

ciany zewntrzne 40% stropodach 18% okna podwjnie szklone 18% piwnic 10% wentylacj 14%

Ilustruje to rysunek 11.W sposb obrazowy (rys. 12)

przedstawiono jak grube powinnyby ciany z poszczeglnychmateriaw aby zapewniony bywspczynnik przenikania ciepak = 0,55 W/(m2-K), cznie z eko-nomicznym uzasadnieniem.

W budynkach wzniesionych zgodnie z wymaganiami PN 91/B 02020 zuy-cie paliwa potrzebnego na ich ogrzewanie jest mniejsze o okoo 46% w stosunkudo rozwiza opartych na normie z 1974 r. oraz o okoo 20% w stosunku dobudynkw speniajcych wymogi normy z roku 1982.

Jak wynika z powyszego, w celu poprawienia ekonomicznej strony eksplo-atacji budynkw istniejce ju a nie speniajce wymogw ciepego domu, naleykoniecznie dociepli. Najwiksze oszczdnoci mona uzyska poprzez docieple-nie cian zewntrznych, poprawienie izolacyjnoci stropu poddasza, ociepleniestropu nad piwnic oraz zastosowanie okien potrjnie szklonych. Wpyw popra-

Rys. 12. a. Minimalna grubo ciany H w cm niezbdna do uzyskania wspczynnikak = 0,55 W/(m2-K); b. Koszt materiau K w min z potrzebnego do wykonania 1 m2ciany o gruboci H. Oznaczenie rodzaju materiau:1 - styropian samogasncy; 2 - wena mineralna; 3 - pyty wirowo-cementowe (su-prema); 4 - beton komrkowy odmiany M 700; 5 - beton komrkowy odmiany M 600;6 - beton komrkowy odmiany M 500; 7 cega kratwka; 8 - cega dziurawka; 9 -cega ceramiczna pena; 10 - cega silikatowa pena; 11 - beton zwyky klasy B15

wienia izolacyjnoci przegrd w budynku jednorodzinnym na orientacyjne zuyciepaliwa potrzebnego do jego ogrzania przedstawia tabela 3.

TABELA 3Roczne zapotrzebowanie na paliwo umowne do ogrzania domu jednorodzinnego

wolno stojcego, o powierzchni uytkowej 80 m2, przy rnej izolacyjnoci cieplnejprzegrd i okien (temperatura w pomieszczeniach 20C, sprawno rda ciepa 60%)

Wspczynnik k W/(m2-K)Zapotrzebowanie na paliwa 6300 kg ciany k = 1,16

strop poddasza k = 0,93(izolacyjno przegrd zgodna z PN-74/B-03404) strop nad piwnic k =1,1 6

okna szklone podwjnieZapotrzebowanie na paliwa 4725 kg ciany k = 0,75

Zaoszczdzone paliwo strop poddasza k = 0,40(izolacyjno przegrd zgodna z 1575 kg strop nad piwnic k =1,00PN-82/B-02020) okna szklone podwjnieZapotrzebowanie na ciany k = 0,45paliwa 3370 kg Zaoszczdzone paliwo strop poddasza k = 0,30(izolacyjno przegrd 2930 kg strop nad piwnic k = 0,60zbliona do wymaga okna szklone potrjniePN-91/B-02020)

SCHODY

Na podstawie wieloletnich dowiadcze ustalono, e wymiary prawidowozaprojektowanych schodw w budynkach mieszkalnych powinny spenia zale-no s + 2h=60 do 65 cm, gdzie: s szeroko stopnia, h wysoko stopnia.

Przepisy prawa budowlanego okrelaj, e wysoko stopni w budynkachwielomieszkaniowych nie powinna przekracza 17,5 cm, w budynkach jednoro-dzinnych i mieszkaniach dwukondygnacyjnych 19 cm, w schodach prowadz-cych na strych oraz do piwnicy 20 cm.

Schody s tym wygodniejsze im maj nisze oraz szersze stopnie. W budyn-kach mieszkalnych uwaa si, e schody s bardzo wygodne, kiedy posiadajwymiary: h = 15 cm, s = 32 cm, a wygodne przy h = 16 cm, s = 30 cm.Wielko wystpu podnka stopnia c (patrz rys. 13.) powinna si miecimidzy 2 a 4 cm. Wystp ten powiksza szeroko stopnia, przez co czyni gowygodniejszym. W przypadku schodw zabiegowych oraz wachlarzowychszeroko stopnia mierzona w odlegoci 0,4 m od porczy balustrady powinna

wynosi co najmniej 0,25 m. Liczba stopni w jed-nym biegu w budynkach mieszkalnych nie moeby wiksza ni 17. Ze wzgldu jednak nawygod uytkownika, zaleca si aby jeden biegnie posiada wicej ni 10 do 12 stopni. Przy wy-maganej wikszej liczbie stopni pomidzy po-szczeglnymi kondygnacjami, naley stosowaspoczniki. Powierzchnia stopni i spocznikw kla-tek schodowych powinna uytkownikowi utrudniapolizg.

Szeroko uytkowa biegu, mierzona w wiet-le pomidzy murem i porcz lub pomidzyporczami, powinna w domkach jednorodzinnychwynosi nie mniej ni 80 cm. Schody, na ktrychmaj mija si bez trudu dwie osoby, musz mieszeroko okoo 110 cm.

Spoczniki midzypitrowe maj zwykle szero-ko rwn szerokoci biegu i nie mog by

wsze od 80 cm. Zasadnicze elementy oraz ich oznaczenia dla stopni schodwpokazano na rysunku 13.

Wysoko przejcia pod biegami i spocznikami, mierzona pionowo w wietle,powinna wynosi co najmniej 2 m.

Od strony nieograniczonej cianami biegi i spoczniki wyposaa si w balu-strady z porczami. Gdy szeroko biegu jest wiksza ni 1,5 m, porcz powinnaby rwnie zaoona od strony ciany. Wysoko balustrady zaley od sze-rokoci przestrzeni midzy biegami, czyli tzw. duszy. Przy szerokoci duszy nieprzekraczajcej 20 cm wysoko balustrady powinna wynosi 90 cm. Jeeliprzewit ten jest wikszy ni 20 cm wysoko porczy naley zwikszy do110 cm. Przez wysoko balustrady rozumie si odlego od wierzchu podnkado wierzchu porczy.

W budynkach jednorodzinnych i mieszkaniach wielopoziomowych szerokootworw pomidzy prtami (szczeblami) balustrady nie jest regulowana specjal-nymi przepisami; jednake zaleca si aby nie przekraczaa ona 12 cm.

Rys. 13. Zasadnicze wymiarystopni o podnku: a. piono-wym; b. pochyym (nadwieszo-nym): s szeroko podn-ka; h wysoko podnka;c zwis lub przewieszenie

DACHY, STROPODACHY ZALECANE POCHYLENIEPOACI

Uksztatowanie i nachylenie dachu naley dostosowa do warunkw klimaty-cznych, architektonicznych oraz rodzaju pokrycia.

Uksztatowanie dachu powinno zapewni atwy spyw wd pochodzcychz opadw atmosferycznych, z uwzgldnieniem sposobu ich odprowadzeniaw warunkach obnionych temperatur.

Dach chroni budynek przed opadami atmosferycznymi, socem i wiatrem;czsto stanowi on izolacj ciepln i akustyczn. Przenosi te obcienia od ci-aru wasnego, niegu i wiatru. Jego pokrycie musi by szczelne, trwae i este-tyczne. Jest ono podtrzymywane przez podkad oparty na konstrukcji nonej.Pomidzy ksztatem dachu, jego spadkami oraz zastosowanym rodzajem pokryciaistnieje do cisy zwizek. Dopuszczalne spadki dachu w zalenoci od zasto-sowanego pokrycia podane s w normie PN85/B02361.

Na rysunku 14. podano wartoci spadkw dachu w zalenoci od rodzajupokry, ktre z reguy najczciej stosowane s w praktyce.

Rys. 14. Najczciej stosowane spadki dachw w zalenoci od rodzaju pokrycia dacho-wego

ODWODNIENIE POACI DACHOWEJ

W domach jednorodzinnych najczciej stosuje si zewntrzne odwodnieniepoaci dachowej.

Poacie dachw, stropodachw i tarasw pooonych powyej 6 m ponadpoziomem terenu odwadnia si za pomoc przewodw spustowych. Rynny i ruryspustowe przeznaczone do zewntrznego odwodnienia dachw naley umiesz-cza w sposb nie szpeccy elewacji, przy czym rury spustowe lokalizujemyw odlegoci co najmniej 0,5 m od okien. Wody opadowe spywaj do ryniendachowych, a nastpnie do rur spustowych usytuowanych na zewntrz budynkui dalej na powierzchni terenu bd do kanalizacji.

Stropodachy z odwodnieniem zewntrznym powinny mie gzyms szerokoci20-35 cm. Zbyt due gzymsy, jak te ich brak, powoduj trudnoci z odprowa-dzeniem wody zim.

Najczciej stosuje si rynny dachowe z blachy lub plastikowe, o przekrojunie mniejszym ni 0,8 cm2 na 1m2 powierzchni rzutu czci stropodachu odwad-nianej przez jedn rur spustow. Spadek w rynnach powinien wynosi nie mniejni 0,8%.

Przekrj poprzeczny rur spustowych oblicza si przyjmujc 0,9 cm2 przekrojuna 1m2 poaci dachowej. Minimalna rednica rur spustowych wynosi 100 mm.W tym miejscu trzeba podkreli, e w rurach o maych rednicach istniejeniebezpieczestwo zamarzania wody w okresie zimowym. Zalecana rednica rurwynosi 150 mm, a powierzchnia zlewni przypadajca na jedn tak rur nie prze-kracza 200 m2. Rury spustowe naley tak usytuowa, by wody deszczowe spy-way jak najkrtsz drog.

NONO STROPW, SCHODW l KORYTARZYZgodnie z norm PN82/B02003 "Obcienia budowli. Obcienia zmienne

technologiczne. Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe" w budyn-kach mieszkalnych ustala si obcienia uytkowe dla poszczeglnych elementww zalenoci od ich przeznaczenia wedug tabeli 4.

TABELA 4Obcienia uytkowe stropw w budynkach wg PN-82/B-02003

Przeznaczenie pomieszczenia i sposb jegouytkowania

1 . Stropy poddaszy, w ktrych ciar pokry-cia dachowego nie obcia konstrukcji stro-pu, z dostpem przez wya dachowy

2. Poddasza z dostpem z klatki schodowej3. Pokoje i pomieszczenia mieszkalne w do-

mach indywidualnych4. Korytarze w budynkach mieszkalnych5. Klatki schodowe6. Balkony, galerie i loggie wspornikowe

Obcieniacharakterystyczne

w kN/m2

0,51,2

1,52,03,05,0

Wspczynnikobcie

1,41,4

1,41,41,31,3

Obcieniaobliczeniowe

w kN/m2

0,71,7

2,12,83,96,5

Przez obcienie uytkowe naley rozumie cz obcie dziaajcych nastrop poza jego ciarem wasnym. A wiec wchodz tutaj obcienia: posadzk(podoga z desek, parkiet, wykadzina, ocieplenie, warstwa wyrwnawcza itp.), odcianek dziaowych oraz wynikajce z uytkowania obiektu (ciar mebli, ciarludzi itp.).

PODSTAWOWE WIADOMOCI DOTYCZCE ROBTBETONOWYCH l ZBROJARSKICH PROWADZONYCHNA BUDOWIE

W wikszoci budynkw nawet realizowanych wedug najnowszej technologiis pewne elementy, ktrych w budownictwie jednorodzinnym nie wykonuje siz prefabrykatw.

Do takich elementw nale: fundamenty, wiece elbetowe, schody elbeto-we, ktre najczciej wykonuje si jako betonowe, zbrojone. Mog to by rwniestropy elbetowe pytowe lub stropy typu Kleina z pytami elbetowymi. Poniewaczsto elementy te wykonywane s przez samego inwestora, nie zawsze do tegoprzygotowanego od strony fachowej, poniej podano kilka niezbdnych w tymzakresie uwag, ktrych znajomo uchroni przed bdami.

Wan, z praktycznego punktu widzenia, spraw jest zapewnienie odpowied-niej otuliny zbrojenia. Z uwagi, midzy innymi, na korozj stali zbrojeniowej musiby zachowana minimalna grubo warstwy betonu pokrywajcego prty zbroje-niowe od zewntrz, tzw. otulina. Grubo jej nie powinna nigdy by mniejsza odrednicy otulanego prta, a ponadto: w pytach o gruboci do 10 cm nie mniejsza ni 1 cm; w belkach i supach oraz cianach o gruboci wikszej od 10 cm, dla zbro-

jenia gwnego 2 cm, a dla strzemion i prtw montaowych 1 cm. Jeelielementy te s naraone na bezporednie dziaanie czynnikw atmosferycz-nych, bd bd znajdoway si w gruncie nie nawodnionym lub w pomie-szczeniach o wilgotnoci wzgldnej wikszej ni 75%, podane wyej grubociotuliny naley zwikszy o 0,5 cm. Jeeli elementy te bd stale stykay siz wod, podane wartoci naley zwikszy przynajmniej o 1 cm.Grubo otulenia zbrojenia w fundamentach naraonych na zawilgacanie na-

ley przyjmowa nie mniejsz ni 5 cm z tym, e w przypadku braku pod fun-damentem warstwy wyrwnawczej (co najmniej 10 cm) z betonu (tzw. chudy be-ton), otulenie prtw dolnych zwiksza si do 7 cm.

Do zbrojenia konstrukcji elbetowych stosowa mona prty ze stali gadkiejlub ebrowanej. Zbrojenie ze stali gadkiej musi by zakoczone hakami zabez-pieczajcymi przed moliwoci wyrwania prta z betonu. Prty ze stali ebro-wanej stosuje si bez hakw.

Czsto zachodzi konieczno poczenia prtw na dugoci. Wskazane jestpoczenie takie wykona na zakad (wizany drutem) lub za pomoc spawania.W domach jednorodzinnych najczciej bdzie to czenie, ktrego dugo niePowinna by mniejsza ni 50 rednic czonych prtw.

Robt betonowych nie naley wykonywa, kiedy temperatura otoczenia wy-nosi mniej ni +5C. Przy niszych temperaturach stosuje si specjalne dodatkido betonu oraz ocieplanie matami wykonanych elementw. wiey beton znaj-dujcy si w temperaturze poniej 0C moe ulec uszkodzeniu, zuszczeniu po-wierzchni, na skutek przemarzania. Naley pamita, e minimalna ilo cementuw 1 m3 betonu nie powinna by mniejsza ni to podano w tabeli 5. Do betonwjako kruszywa uywa si wiru wymieszanego z piaskiem w orientacyjnych pro-porcjach 2 czci wiru, 1 cz piasku. Nie naley uywa samego piasku,gdy im drobniejsze frakcje (ziarna) kruszywa tym trzeba da wicej cementuaby uzyska t sam wytrzymao betonu. Powoduje to wzrost jego kosztw.Wiksza zawarto cementu moe by przyczyn powstania znacznej liczby rysspowodowanych skurczem zaczynu cementowego.

TABELA 5Najmniejsze zawartoci cementu w 1 m3 betonu

Rodzaj konstrukcji

Wyroby i konstrukcje nie naraonena wpywy atmosferyczneWyroby i konstrukcje naraone nawpywy atmosferyczne

betonoweelbetowebetonoweelbetowe

Wyroby i konstrukcje betonowe i elbetowe naraonena stay dostp wody oraz dziaanie mrozu i wody cz-nie

Ilo cementu w kg zalenieod sposobu zagszczenia:

mechaniczny180200220250

270

rczny200220250270

300

Przy wykonywaniu betonw naley z umiarem dodawa wod. Wprawdzie imdamy wicej wody tym bardziej pynn mieszanin uzyskamy i atwiej bdzie jmona rozprowadzi w formie, ale beton bdzie saby i porowaty. Po uoeniubetonu w deskowaniu naley go zagci, najlepiej przy uyciu specjalnych wi-bratorw, a w przypadku ich braku, trzeba prowadzi zagszczenie rczne zapomoc ubijania. Naley przy tym uwaa aby nie powygina, ani nie poprze-suwa zbrojenia elementw.

Po wykonaniu betonu musimy pamita o jego pielgnacji. Przez okres okoo7 dni naley przynajmniej 2-3 razy dziennie zrasza wod, utrzymujc go w sta-nie wilgotnym. Zaniechanie robt pielgnacyjnych moe spowodowa popkaniei spadek jego wytrzymaoci.

UWAGI OGLNEPrzystpienie do realizacji budynku powinno by poprzedzone opracowaniem

wielobranowego projektu technicznego. Nie wystarcza tylko projekt architektoni-czny i kosztorys. Dokumentacja musi zawiera rwnie opracowanie konstrukcyj-ne, z ktrego wynikaj: rodzaj i wielko fundamentw, rozwizania materiaowo-konstrukcyjne cian,

stropw, dachw, stropodachw, supw, belek, podcigw, pyt balkono-wych, schodw itp.;

szczegy pocze poszczeglnych elementw itd.Ponadto konieczne s opracowania dotyczce brany: elektrycznej, sanitarnej

i grzewczej.Kady projekt, niezalenie od brany, musi zawiera:

opis techniczny, obliczenia,- rysunki (rzuty i przekroje), szczegy architektoniczno-budowlane lub instalacyjne.

Wszystkie projekty powinny by autoryzowane przez uprawnionego projektan-ta i zweryfikowane przez osob posiadajc uprawnienia projektowe.

PODSTAWOWE WYMAGANIA

Spord wielu wymaga, stawianych budynkom, w szczeglnoci mieszkal-nym, do najwaniejszych nale:- harmonia rozwiza architektoniczno - konstrukcyjno - funkcjonalno - eko-

nomicznych,- optymalizacja rozwiza funkcjonalnych, ksztatowanie bryy budynku.

Kady dobrze zaprojektowany budynek powinien charakteryzowa si tym, eadne z przyjtych rozwiza w zakresie architektury, konstrukcji, funkcji i ko-sztw nie dominuje nad pozostaymi, a wszystkie te elementy musz wzajemniesi uzupenia i tworzy harmonijn cao.

W budynkach mieszkalnych, a przede wszystkim jednorodzinnych, ksztatowa-nie funkcji oparte jest najczciej na dwch ukadach: horyzontalnym (poziomym), wertykalnym (pionowym).

Czasami spotyka si rwnie ukady mieszane. W kadym jednak przypadkupodstawow zasad jest bezkolizyjne oddzielenie strefy pobytu dziennego odnoclegu, czyli tzw. strefowanie.

a) Ukad horyzontalnyRozwizanie to zakada rozmieszczenie wszystkich niezbdnych, projektowa-

nych pomieszcze na jednym poziomie, z podziaem na strefy funkcyjne. Roz-graniczenie stref stanowi cigi komunikacyjne, na ktrych nie powinny przecinasi drogi uytkownikw podczas eksploatacji pomieszcze zrnicowanych fun-kcjonalnie

Ukad horyzontalny umoliwia realizacj jednopoziomowych lub nieznacznieprzesunitych w pionie (dotyczy pooenia posadzek parteru) czci budynkwmieszkalnych. Zmiana poziomu posadzek, jeli tak zaprojektowano, powinnawystpowa przede wszystkim w przejciach z cigw komunikacyjnych do po-mieszcze lub ich zespow.

Korzystajc ze schematw blokowych, na rysunku 15. przedstawiono przyka-dowe rozwizanie pomieszcze w ukadzie horyzontalnym, na ktrym dwiema

Rys. 15. Schemat powizafunkcjonalnych pomieszczew ukadzie horyzontalnym

rwnolegymi kreskami oznaczono moliwo przeszklenia cian (owietlenie), na-tomiast strzakami komunikacj midzy pomieszczeniami.

Na rysunku tym za pomoc obwiedni (- - -) wydzielono cztery grupypomieszcze o odmiennym przeznaczeniu: grupa l przynalene do strefy dziennej, grupa II przynalene do strefy nocnej, grupa III sanitarne, grupa IV komunikacja.

Pomieszczenia kadej ze stref powinny stanowi zamknit cao i bysamowystarczalne. Jednoczenie powinny umoliwia swobodne, bezkolizyjne,przejcia do kadej z pozostaych grup pomieszcze, bd te powinny stwarzamoliwo staego z nich korzystania.

b) Ukad wertykalny

W odrnieniu od ukadu horyzontalnego rozgraniczenie w ukadzie wertykal-nym stanowi cig komunikacji pionowej, czyli klatka schodowa. Oznacza to, iposzczeglne strefy rozmieszczone s w pionie na rnych kondygnacjach.Zasad powinno by, aby pomieszczenia strefy nocnej byy usytuowane na naj-wyszej kondygnacji, gdy uatwia to wyeliminowanie wszelkich moliwych kolizjii gwarantuje zapewnienie w znajdujcych si tam pomieszczeniach niezbdnej ci-szy i spokoju.

Schemat blokowy przykadowego rozwizania funkcjonalnego pomieszczew ukadzie wertykalnym przedstawiono na rysunku 16.

Zasadniczym mankamentem tego typu rozwiza jest konieczno korzystaniaw czasie eksploatacji budynku z uciliwej komunikacji pionowej. W przeci-wiestwie do rozwiza w ukadzie horyzontalnym, ktry moe by realizowanyna duych dziakach budowlanych, ukady wertykalne umoliwiaj wznoszenie bu-dynkw jednorodzinnych na dziakach o niewielkiej szerokoci.

Rys. 16. Schemat pozwiza funkcjonalnych pomieszczew ukadzie wertykalnym

CZYNNIKI DETERMINUJCE GRUBO PRZEGRDBUDOWLANYCH l ICH STRUKTUR

Istnieje wiele czynnikw decydujcych o gruboci przegrd budowlanychi ich strukturze materiaowej. S one jednak mocno uzalenione od rodzaju prze-grody i jej funkcji, jak peni w budynku. Std te omwione zostan poniejtrzy podstawowe grupy przegrd, w ktrych grubo i struktura wewntrzna maj

znaczcy udzia w ksztatowaniu architektonicznym budynku oraz w kosztach po-noszonych na jego realizacj.

CIANY ZEWNTRZNEZadaniem cian zewntrznych budynku jest przede wszystkim oddzielenie

wntrza mieszkania od niekorzystnych wpyww atmosferycznych i otoczeniazewntrznego, a take przenoszenie na fundament obcie od murw wyszychkondygnacji, stropw, dachu, stropodachu, parcia wiatru itp.

Rola, jak ciany zewntrzne peni w budynku moe by zatem dwojaka:konstrukcyjna i izolacyjna. ciany zewntrzne powinny wic posiada waciwnono i izolacyjno. O nonoci muru ciany zewntrznej decyduje rodzaj za-stosowanych materiaw ciennych i ich parametry wytrzymaociowe, czyli klasacegie lub pustakw i marka zaprawy oraz przyjta grubo muru. Ta ostatniauzaleniona jest od wymiaru cegie lub pustakw. Oznacza to, e grubo murujest wielokrotnoci wymiarw zastosowanych materiaw.

Wyznaczona obliczeniowo nono muru powinna by wiksza od sumywszystkich obcie na niego dziaajcych. Gwarantuje to pene bezpieczestwokonstrukcji.

Wieloletnie badania i obserwacje, a take obliczenia statyczne wykazuj, enajmniejsza grubo muru nonego nie moe w budynkach jednorodzinnych(dwie, trzy kondygnacje nadziemne) by mniejsza ni:

19 cm z pustakw szczelinowych,24 cm z bloczkw z betonu komrkowego,25 cm z cegy ceramicznej penej.Wielkoci te, pomimo i speniaj kryterium nonoci muru, nie s w peni

miarodajne przy ustalaniu jego gruboci. Naley bowiem mie na uwadze rwniewzgldy izolacyjne, a w szczeglnoci izolacyjno termiczn. Jednym z zadacian zewntrznych jest przecie zabezpieczenie wntrza budynku przed nadmier-nym przepywem ciepa do rodowiska zewntrznego oraz przed moliwocikondensacji pary wodnej na ich wewntrznej powierzchni (od strony pomieszcze-nia, szczeglnie w naroach zewntrznych).

Miar izolacyjnoci termicznej jest opr cieplny przegrody zaleny od jejgruboci i materiau, z ktrego zostaa wykonana. Dla przykadu: mur z cegyceramicznej penej speniajc