Bugarska 1878.-1918.Potpisivanjem mira u San Stefanu 3. marta 1878. godine Bugarska postaje vazal Osmanskog carstva, a zapravo ovu novonastalu dravu kontrolie Rusija. Ovim sporazumom Bugarska se protee na sjeveru do Dunava a na jugu do Egejskog mora. Prostor Makedonije osim Soluna i poluostrva Halkidik se u potpusnosti naao u Bugarskoj. Odlukama Berlinskog kongresa Bugarska je nastavila da postoji ali u izmjenjenim granicama. Makedonija i Trakija opet dolaze pod Osmansku vlast a kneevina Bugarska obuhvata samo sjeverni dio teritorije koji je Bugarska dobila nakon Sanstefanskog ugovora, a juni dio Bugarske, postaje autonomni vilajet unutar Osmanskog carstva u kojem sultan ima pravo da imenuje namjesnika. Nakon Berlinskog kongresa na insistiranje ruskog cara, koji je bio oenjen sestrom hesenskog vojvode Aleksandra Ludviga, bugarsko prijestolje zauzima sin hesenskog vojvode, Aleksandar, kojeg u bugarskoj skuptini izabiru za prvog bugarskog kneza. Bugarski knez Aleksandar I., je u skladu sa odredbama Berlinskog kongresa sastavio prvi bugarski ustav. Ovaj ustav je poznat kao Trnovski ustav jer je proglaen u gradu Trnovu, srednjevjekovnoj bugarskoj prijestonici, u februaru 1879. godine. Ovaj bugarski ustav je u tom periodu bi jedan od najnaprednijih u Evropi. Knez je po ovom ustavu dijelio vlast sa Narodnom skuptinom, Pravoslavlje je postalo zvanina religija, a knez iako sultanov vazal mogao je da predstavlja Bugarsku na vanjskopolitikoj sceni. Kada Aleko-pai ( Aleksandar Bogoridi ) istie mandat nad Istonom Rumelijom 1884. godine, Velike Sile nastoje postii dogovor oko statusa Istone Rumelije. Veinu stanovnitva, preko 70 posto ine bugari. Nakon to nije dolo do dogovora izmeu Aleko-pae i Rusije, poziciju upravnika dobija Gavrilo Krstevi. Iako je veina stanovnitva izrazila elju da se prikljui Kneevini Bugarskoj, to im prije svega Rusija nije omoguavala jer je smatrala da jo nije dolo vrijeme za taj potez. Major Nikolaev je u Plovdivu izveo vojsku na ulice i tako je uhapsio i smjenio sa mjesta upravnika Krstevia. Tadanjnji upravnik Istone Rumelije se nije bunio zbog prevrata smatrajui ga voljom naroda, a 6. septembra 1885. godine proglaava se ujedinjenje Bugarske i Istone Rumelije. Bugarski knez Aleksandar se bojao reakcije velikih evropskih sila i Osmanskog carstva, pa je probao da nae saveznika u Rusiji. Evropske sile na ovaj proces ujedinjenja Istone Rumelije sa Bugarskom nisu reagovale, kao ni Osmansko carstvo koje je eljelo da zadri mir i stabilnost u ostalim evropskim pokrajinama carstva. Rusija je odbila dati podrku bugarima oko ujedinjenja, pa je ruski car opozvao oficire iz Bugarske. Jedino su se ovoj odluci protivile Srbija i Grka. Srpski kralj Milan Obrenovi je izraavao zabrinutost zbog ujedinjenja Bugarske i Istone Rumelije. Srbija je otvoreno protestvovala nakon Sanstefanskog ugovora kojim je stvorena Velika Bugarska, a nije bila zadoboljna ni odredbama Berlinskog kongresa, pogotovo nije bila zadovoljna korigiranjem granica to se desilo u ovom sluaju. Za mogui napad na Bugarsku, Srbija je osigurala i podrku Austro-Ugarske. Narodna skuptina je zasjedala u Niu 19. septembra 1885. godine. Kralj Milan je tokom svog govora isticao da je ujedinjenjem Istone Rumelije sa Bugarskom naruena ravnotea u regiji, i da zbog toga Srbija treba stupiti u oruani sukob sa Bugarskom. Krajnji cilj ove Obrenovieve incijative je bio da ovim poduhvatom osvoji Trn, Breznik i Vidin, gradove na zapadnu Bugarske.Napad Srbije na Bugarsku desio se 2. novembra 1885. godine. Bugari su kasno doznali za ovu akciju srpske vojske. Smatrali su da dovoenjem vojske na granicu Srbija planira jo jedan rat protiv Osmanskog carstva. Srpska vojska brzo napreduje prema unutranjosti Bugarske, a napad je tekao u dva pravca. Niavski odred srpske vojske zauzimaju Caribrod i Breznik, a Timoki Vidin. Nakon poetnog uspjeha, srpska vojska je usporila svoje djelovanje. Obje strane su koncetrisale vojsku oko grada Slivnice te su ekal pojaanja, srbi su ekali dolazak umadijske i Moravske divizije, a bugari dolazak pojaanja iz Trakije. Prvi su napali bugari 5. novembra ali su srbi uspjeli da se odbrane. Nakon tri dana borbi kod Slivnice, bugari odnose konanu pobjedu i potiskuju srpsku vojsku prema zapadu. Ovoj bitci su prisustvovala oba vladara, a oba vladara se povlae kada je dolo do velikih sukoba iz kojih se teko mogao naslutiti pobjednik. Bitka kod Slivnice je bila presudna u ovom ratu, i nakon poraza kod Slivnice srpska vojska prelazi u defanzivu i brzo gube osvojene teritorije. U kontranapadu bugarska vojska vraa sve izgubljene teritorije a 15. novembra zauzima i Pirot. Ovaj poraz srpske vojske imao je velikog odjeka u Evropi, jer su svi bili iznenaeni kako je mlada bugarska vojska uspjela da porazi iskusnu srpsku vojsku. Bugari su napredovali i prema Niu, kada je Austro-Ugarska na molbu kralja Milana Obrenovia, zatraila da bugarski knez Aleksandar obustavi napade. Srbija nastavlja sa kupovinom oruja od Austro-Ugarske i pripremanjem vojske u Niu, za kontranapad. Ipak ovog puta Srbija nije dobila podrku od Austro-Ugarske. Poinju pregovori u Bukuretu, a Bugarska trai da Srbija plati ratnu ottetu. Na asistiranje velikih sila, bugari povlae svoj zahtjev za ottetom a mir se potpisuje 19. februara 1886. godine. Nakon potpisivanja mirovnog ugovora sa Srbijom, Bugarska je potpisala i sporazum sa Osmanskim carstvom u kojem carstvo priznaje ujedinjenje Istone Rumelije sa Bugarskom. Nakon to su odrani izbori za zajedniku skuptinu 1886. godine, grupa rusofilskih oficira svrgava kneza Aleksandra sa vlasti. Na elu kneevog namjesnitva nalazio se Stefan Stambolov, koji vraa kneza Aleksandra iz egzila, ali knez na zahtjevanje ruskog cara opet naputa Bugarsku. Stambolov je rukovodio vijeem koje izabire novog kneza Ferdinanda Koburkog na novog bugarskog kneza. Knez Ferdinand 2. avgusta 1887. godine polae zakletvu u Velikom Trnovu i preuzima bugarski prijesto.Knez Ferdinand i Stambolov su bili nepoeljni i za Rusiju i za rusofile u Bugarskoj. Ferdinandu se Bugarska nije svidjela, poto je u to vrijeme zaostajala u svakom pogledu za zapadnom Evropom. Kada Ferdinand preuzima vlast, Stefan Stambolov je kratko povlai, ali zbog elje kneza i njegovih pristalica Stambolov se vraa u politiku. Zbog potekoa oko priznavanja Ferdinanda kao legitimnog kneza Bugarske, posebno od Rusije, Stambolov postaje apsolutni gospodar u Bugarskoj. Nad svojim nadzorom imao je tampu i policiju. Stambolov se okruio odanim ljudima, i dok je zemlja bila u tekom stanju, Stambolov i krug ljudi oko njega se bogatio. Poeo se mijeati u stvari koje ga se nisu ni ticale, pa je Stambolov polako poprimao izgled diktatora. Stambolov Bugarsku pribliava Austro-Ugarskoj i Engleskoj, a on je poznat kao i veliki protivnik Rusije, to mu je stvorilo brojne neprijatelje u vidu bugarskih rusofila. Tokom Stambolove vladavine vojska je jaala, ulagano je u modernizaciju vojske, posebno artiljeriju. Stanovnici sela su zbog nameta sve gore ivjeli. Nakon to je pokuan atentat na Stambolova, od strane rusofila, on je odluio da se obrauna sa svim svojim neprijateljima, posebno rusofilima, a u tim istkama je stradalo osamnaest osoba od kojih su etvorica objeena, a ostali su osueni na dugotrajnu robiju. Iako je poloaj naroda bio teak, Stambolov je psim jaanje vojske, radio i na vanjskopolitikoj situaciji. Pitanje Makedonije je bilo najvanije u vanjskoj politici Bugarske. Stambolov se otvoreno sukobio sa Portom po pitanju poloaja Skopske, Ohridske i Bitoljske mitropolije. Stambolov je uspio da ove tri otrgne od Carigradske patrijarije i pripoji ih Bugarskoj pravoslavnoj crkvi, to je u Bugarskoj nailo na pozitivan odjek i ovaj in se smatrao velikom nacionalnom pobjedom.U ovom periodu bugarska privreda poinje sa svojim razvojem. Bugarska je kao i ostale Balkane zemlje bila kasnila u industrijalizaciji, pa je vlada uvodila posebne mjere vezane za industrijski razvoj zemlje. Doneeni su zakoni koji potiu razvoj lokalne industrije. Poinju se graditi i eljeznice koje povezuju Bugarsku sa susjednim zemljama, posebno sa Austro-Ugarskom i Njemakom sa kojima Bugarska najvie trguje. Veina stanovnitva ivi od seljatva i poljoprivrede. Treba napomenuti da je jedna od glavnih izvoznih artikala u Bugarskoj bio duhan. Knezu Ferdinandu su pristizale optunice od naroda na raun Stambolove vlade. Knez se ovog puta osjeao dovoljno monim da se suprostavi Stambolovu. Kada je knez doao u Bugarsku samo je Stambolova smatrao pouzdanim partnerom u obavljanju vlasti, ali je tokom godina stekao poznanstva koja su mu omoguila da se suprostavi Stambolovoj samovladi. Stambolov se prvo povlai sa vlasti, a potom organizuje brojne proteste kojima je nastojao natjerati kneza da ga primi opet u vladu. U organizovanju demonstracija imao je i pomo od policije, ali zbog izlaska omladine na ulice, koja se sukobljava sa Stambolovim pristalicama i iz tog sukoba izlaze kao pobjednici. Prvog maja 1894. godine na mjesto Stambolova dolazi Stoilov, koji formira novu vladu i u vanjskopolitikom angamanu, nastoji da pobolja odnose sa Rusijom.Kada je stabilizovao stanje u Bugarskoj, knez Ferdinad se posvetio rijeavanju makedonskog pitanja, koje je Bugarskoj predstavljalo glavnu preokupaciju u vanjskopolitikim odnosima. Knez Ferdinand i Dimitrije Petkov, koji se tada nalazio na elu vlade, podravaju makedonsku organizaciju VMRO, koja je nastojala da Makedoniji osigura odreenu autonomiju unutar Osmanskog carstva. Makedonci 1903. godine podiu ustanak protiv osmanske vlasti, nazvan Ilindanski ustanak, ali osmanlije pokreu vojsku od 100.000. ljudi koja je sa lakoom uguila ustanak. Bugarskom seljatvu, koje se nalazilo u tekoj situaciji nije odgovaralo da vlada troi novac u Makedoniji pa je to uticalo i prema raspoloenju seljaka prema knezu koji je tada uivao lo ugled meu seljatvom. Stanje za Ferdinanda i Bugarsku se pogoralo 1908. godine kada se VMRO podijelo na dvije frakcije. Jedna frakcija, koja se smatrala desnom, ostala je pri ideji da Makedonija pripada Bugarskoj, dok su ljeviari zastupali tezu o autonomnoj Makedoniji, bez ikakvog stranog uticaja.Nakon svrgavanja Stambolova, dolazi do pojave novih politikih partija u Bugarskoj. Meu prvim partijama osnovana je Socijalistika partija, koju osnivaju bugarski intelektualci koji su studirali u inostranstvu. Radikalna partija je osnovana 1903. godine i ova partija predstavlja najveeg opnonenta knezu, jer su lanovi ove partije uglavnom bili rusofili. Poloaj seljaka zastupala je Bugarski zemljoradniki narodni savez, na ijem elu se nalazio Aleksandar Stambolijski.Nakon to je Osmansko carstvo, zahvatila Mladoturska revolucija, tu priliku je iskoristio Ferdinad koji je uz osiguranu podrku Austro-Ugarske, proglaava nezavisnost 22. septembra 1908. godine a sebe proglaava bugarskim carem. Prije nego se proglasio carem, Ferdinand je obilazio Evropu nastojei da osigura podrku od ostalih evropskih monarha ali je tokom ovog putovanja pokretao i pitanje Makedonije, koju su bugari smatrali svojom teritorijom. Osmanskom carstvu odvajanje Bugarske nije odgovaralo, ali zbog krize koju carstvo proivljava u ovom periodu, nije bilo u mogunosti da pokua zaustaviti bugare u njihovom naumu. Austro-Ugarska, podrana od Njemake, je nastojala da iz okupirane Bosne i Hercegovine preko Sandaka, Kosova i Metohije prodre k Solunu, cilj poznat kao "Drang nach Osten". Takav razvoj situacije je uzrokovao zbliavanje balkanskih drava i stvaranje njihovih saveza. Za stvaranje tih saveza bila je posebno zainteresovana Rusija, kao lanica Trojnog sporazuma (Antanta), koja je smatrala da e se time sprijeiti austro-njemako prodiranje na Balkansko poluostrvo.Rad na stvaranju Balkanskog saveza je otpoeo u jesen 1911. i odvijao se putem dvostranih pregovora balkanskih drava. Problem izmeu Srbije i Bugarske je predstavljala injenica da su obje zemlje imale pretenzije na Makedoniju.Nakon pregovora izmeu Bugarske i Srbije zakljuen je ugovor o saveznitvu 13. marta 1912. godine. Ovaj savez je sklopljen na inicijativu Rusije, koja je ipak upozoravala na to da se treba ekati povoljan trenutak za djelovanje, plaei se sukoba evropskih razmjera. Javni dio ugovora je imao odbrambeni karakter, dok je drugi dio, tajni, predviao ofanzivni rat protiv Turske i podjelu Makedonije. Na osnovi ugovora i tajnog dodatka 2. jula je zakljuena Vojna konvencija, kojom su predviene vojne obaveze obje strane, kako u sluaju odbrambenog, tako i u sluaju ofanzivnog rata. Prema toj konvenciji, Bugarska nije smjela imati manje od 200 hiljada, a Srbija ne manje od 150 hiljada vojnika. Osim ovoga, konvencija je sadravala i neke posebne uslove, kao npr. u sluaju da Austro-Ugarska napadne ili bilo kakvim inom izazove Srbiju, Bugarska se bila obavezala da e poslati odreeni broj vojnika kao pomo Srbiji, i obratno, ukoliko Rumunija napadne Bugarsku, Srbija je bila obavezna da pomogne Bugarskoj s odreenim brojem vojnika itd. Po ovom sporazumu je, takoer, bio i predvien raspored snaga po kojem se smatralo da e glavne turske snage biti na vardarskom frontu. U tom bi sluaju, na tom frontu djelovala bi cjelokupna srpska vojska, kao i samo jedna bugarska armija s tri divizije, usljed mogunosti razvijanja marikog fronta ili trakog fronta. Rad na sklapanju ugovora o savezu izmeu Bugarske i Grke zapoet je 1911. godine, ali su pregovori ubrzo prekinuti, takoer, zbog nesuglasica oko podjele Makedonije. Na inicijativu grke vlade pregovori su obnovljeni u martu 1912. godine, a ugovor o odbrambenom savezu je zakljuen 29. maja 1912. godine. Obje strane su se obavezale na cjelokupnu vojnu saradnju, uzajamno pomaganje i zajedniko istupanje u pregovorima s Turskom i vojnim silama. Pitanje vojne saradnje bilo je regulisano Vojnom konvencijom od 5. oktobra 1912. godine. Po toj konvenciji, grka flota je imala zadatak, u sluaju rata, da sprijei turski pomorski saobraaj izmeu Male Azije i evropskog dijela Turske. Sporazum nije predviao podjelu turskog teritorija izmeu Bugarske i Grke. Nakon pristupanja Grke, lanice saveza zahtijevaju da se ispuni 23. lan Berlinskog ugovora o autonomiji evropske Turske. Imajui u vidu dosadanju praksu sa autonomnim pokrajinama, Turska je to odbila, na to su savezne drave reagirale mobilizacijom vojske. Bugarska je mobilisala 400.000 vojnika, Srbija 200.000, Grka 100.000 i Crna Gora 30.000. Trupe su uglavnom bile sastavljene od dobrovoljaca. Turska je raspolagala sa 350.000 boraca, od kojih je 220.000 ve bilo rasporeeno na granici sa Bugarskom, uvajui tako zalee Carigrada i Jedrena, koji su predstavljali vitalni interes Turcima. Crna Gora je zapoela sa napadima na Tursku 26. 9. 1912. godine, a ostale savezne snage su ratne operacije zapoele u periodu od 5. do 18. oktobra. Savezne snage su ostvarile povoljne rezultate u svojim akcijama. Bugarska vojska je bila rasporeena na granicama, tako da je vrila upade na turski teritorij. Velika pobjeda za Bugarsku je ostvarena u bici kod Demi Hisara u periodu od 15.-19. oktobra. Takav ishod, bugarska vojska, moe zahvaliti svojoj naprednijoj vojnoj strategiji, koja joj donosi potpunu pobjedu. Sada je glavni cilj bio Carigrad, pa je ve 23. oktobra donesena odluka da se osvoji ovaj veliki grad na Bosforu. Turska vojska se ipak uspjela pregrupisati, te se povlai u utvrenje atalda, koje je stajalo na putu za Carigrad. Bugari su nastojali da osvoje ovo utvrenje, ali Turska je u ovom periodu ve poela da preduzima koraka ka primirju. Bugarska je na to pristala, tako da je primirje zakljueno 20. novembra 1912. godine. Pregovori su bili muni i nastavili su se u Londonu.Odnos Bugarske prema saveznicima se pogorao, to se odrazilo i na pregovore. Situacija bi bila veoma povoljna da je Bugarska ranije zakljuila mir sa Turskom. Dolazi do oprenih vienja u podjeli dobivene teritorije. Srbija je zahtijevala reviziju okupiranih podruija. Bugarska zahtijeva aneksiju okupiranih turskih teritorija, dok je Rumunija zahtijevala teritorijalne ustupke od Bugarske. Zbog kompleksnosti situacije u Londonu, odlueno je da se pitanju pristupi sa najloginijim rjeenjem. Bugarska delegacija je predvoena od strane dr. St. Daneva i Bugari su nastupali beskompromisno u rjeavanju pitanja, ne prihvatajui bilo kakve ustupke. Kralj Ferdinand je elio da ostvari svoje line zamisli, koje su bile nerealne, to je rezultiralo i negativnim stavom velikih sila prema Bugarskoj. Kralj Ferdinand je zahtijevao da u lini posjed dobije ostrvo Tasos. Rumunjski zahtjev za grad Slistriju je kategoriki odbijen. Bugarska delegacija je bila i nepomirljiva po pitanju Makedonije. Primirje je zakljueno 20. 11. 1912. godine.Grka nije uzela uea u pregovorima smatrajui da sa svojom flotom moe sebi obezbijediti teritorijalne dobitke. Tursku je u ovim pregovorima podravala Austro-Ugarska i Njemaka zbog svojih linih interesa. U nsatavku pregovora, Turskoj je predoeno da e izgubiti sve svoje evrospke posjede. Turci su se grevito borili da se to ne desi, te su odbijali da predaju Jedrene. Rusija je pomno pratila ova deavanja, jer njima takoer nije odgovarala bugarska bahatost i nerealni zahtjevi. Bugarska strana je, elei da smiri situaciju, u Petrograd poslala generala Ratka Dimitrijeva, uvjeravajui Ruse da se radi o taktiko-diplomatskom manevru. Turci su, s druge strane, uz podrku Austro-Ugarske, uspjeli sauvati Jedrene i Egejska otoja. Monarhija je ovakvim stavom eljela oslabiti Srbiju. Nakon nekoliko prekida pregovora, Turska pristaje na odreene ustupke 9. 1. 1913. godine. U samoj Turskoj se situacija zaotrava, a na vlast dolaze mladoturci. To je veoma radikaliziralo situaciju, a diplomacija je stavljena u drugi plan. Bugarska i Turska mobiliu svoje vojske. Srbi su podrali Bugare u ovom sluaju. Turska vojska je bila brzo poraena u dvije bitke koje su se odigrale 21. - 24. 1. 1913.godine. U tim sukobima stradalo je veoma mnogo turskih trupa. Bugari nisu iskoristili ovu priliku da dotuku Turke. Turska vojska se sklonila u Galipolsku tvravu, ali je ona brzo bila okruena sa svih strana. Dolo je i do priprema za napad na Jedrene. ukri-paa koji je bio zaduen za odbranu tvrave je bio prisiljen da prizna poraz, budui da nije vie imao kapaciteta za odbranu. Padom Galipoljske tvrave sukob je okonan. Pregovori su nsatavljeni 4. 4. 1913. godine. Austrija je i dalje nastojala da napravi razdor meu saveznicima.Za vrijeme trajanja pregovora dolo je do veih nesuglasica izmeu Grke i Bugarske. Grcima je bio dat Solun, ali je njegovo bogato zalee ostalo u bugarskim rukama. Najvie nesuglasica je bilo oko teritorije Makedonije. Rusija je vaila za pokrovitelja Balkanskog saveza, ali nije u potpunosti mogla da obuzda nesuglasice izmeu samih balkanskih drava. Pregovori su zakljueni 17. 5. 1913. godine. Potpisan je mir, a Turci su prihvatili graninu liniju Enos-Midija. Pitanja kao to su ona vezana za ratnu odtetu i ostrva su ostavljena velikim silama.Nerjeeni sporovi izmeu Grke i Srbije s jedne, i Bugarske sa druge strane, dovest e do novog sukoba. Bugari su bili nezadovoljni sa postignutim sporazumom, pa su odluili da svoje interese ostvare ratom protiv Grke i Srbije. Ova odluka je bila ishitrena, budui da su Srbi i Grci imali vie trupa i artiljerije od Bugara. General Savov je 16. i 17. 6. 1913. godine organizovao vojni upad. Ovaj napad je unio konfuziju meu trupama Srba i Grka, ali su se ubrzo stvari okrenule u njihovu korist i protudanapad je donio povoljniju situaciju. Tako Srbi napadaju 17., a Grci 19. juna. Bugari su nastojali da uvjere neprijatelje da se radilo o incidentu, ali ve je bilo kasno. Srbi su svoju vojsku skoncentrisali u Makedoniji, a pretpostavljalo se da bi jedan masovniji upad Srba rijeio rat. Bugari su iz sukoba izali poraeni, a posljedice su se ubrzo osjetile. Ubrzo su zapoeli pregovori o miru. Bugari su bili razoarani nepovoljnim mirom, a isti je sluaj bio i sa mirom koji je potpisan u septembru sa Turskom. Bugarska je izgubila teritorije u istonoj Trakiji sa Jedrenom. Javnost je bila veoma razoarana ovakvim razvojem situacije, budui da je bilo izgubljeno sve to je, prethodno, vojno dobiveno. Ovakav ishod je stvorio negativnu sliku u bugarskom narodu, o njenim susjedima, pogotovo prema Srbima.Ubrzo dolazi i do promjene vlasti. Dotad je vlada, voena od strane dr. Vasila Radoslavova, bila korumpirana i nesposobna. Na izborima protiv njega su bili Stamoblisti Tonevisti. Stamoblisti su dobili ministarstvo unutranjih poslova, a Tonevisti ministarstvo finansija. Odnosi sa Rumunijom i Turskom su se izgladili, ali sa Srbijom i Grkom su bili potpuno prekinuti. Situacija se sa njima popravila tek u februaru 1914. godine.Deavanja u ostatku Evrope e ubrzo eskalirati. Bugari su na poetku rata zauzeli neutralni stav po pitanju sukoba u Prvom svjetskom ratu. Vlada Radoslavova nije eljela da ponovi iste greke, kao to je to bio sluaj u Drugom balkanskom ratu. U svrhu sigurnosti Vlada je proglasila vanredno stanje i podnijela zahtjev za 50 miliona leva kako bi finansirala vojni sektor. Vijesti o neutralnosti Bugarske su doekane sa odobravanjem u taboru sila Antante, ali se na Bugrasku nije gledalo kao na eventualnog saveznika. U tom pogledu je puno povoljnija bila Rumunija zbog svoje strateke pozicioniranosti i ljudskog potencijala. Posebno se francuski ambasador borio protiv uticaja Njemake u Rumuniji, nadajui se tako da e neutralizirati Bugarsku i Osmansko carstvo, a raunajui na mogunost da se Grka otvoreno pridrui Srbiji. Rusi su bili svjesni da e ulazak Rumunije biti postignut samo ustupkom Besarabije. Sa druge strane, Bugari su potpisali tajni sporazum sa Osmanskim Carstvom, tako se pribliivi Centralnim silama. Napokon su Njemaka i Austro-Ugarska uspjele da pridobiju Bugarsku na svoju stranu, obeavajui joj teritorijalna proirenja na raun njenih susjeda. Bugarska je trebala da dobije teritorije u Makedoniji, a u sluaju da Grka i Rumunija uu u rat na strani Antante, dobili bi Bugari i teritorijalne ustupke na njihov raun. Ovakva politika nije bila jednoduno prihvaena u Bugarskoj, pogotovo, meu opozicijom. Ovo nezadovoljstvo je dalje produbljeno kada je potpisan sporazum izmeu Njemake i Austro-Ugarske sa Bugarskom u ljeto 1915. godine. Bugarska je trebala da uzme velikog uea u ratu protiv Srbije, ali regrutacija koja je pokrenuta, doekana je sa negodovanjem. Vlast je one najglasnije surovo kanjavala. Nova ofanziva je pokrenuta na Srbiju u oktobru 1915. godine. Bugarske snage su trebale da napadnu teritorij Srbiije, a Druga armija je presjekla puteve srpske opskrbe kod Soluna. Trea bugarska armija je uvala granicu sa Rumunijom. Bugari su imali uspjeha, pa su osvojili Skoplje, a 6. novembra su zauzeli Ni, ime su postigli jedan od prvih stratekih ciljeva u ratu. Srpska vojska je bila odsjeena, a Srbija okupirana, pa su Srbi bili prisiljeni na povlaenje. Bugarska je osvojila veliki dio Makedonije, ali Njemaka Bugarima nije dopustila napad na Grku. Tako je formiran Solunski front na kojem e Bugari ratovati sa saveznikim snagama sve do svog sloma u jesen 1918. godine. U januaru 1916. godine je odreen bugarski ratni cilj koji je glasio: Ujedinjenje bugarske nacije unutar historijskih i etnikih granica. Taj cilj je bio izraen i u usvajanju nove bugarske zastave koja je predstavljala tri morske obale nove Velike Bugarske: crnomorsku, egejsku i jadransku. Ipak, ovi grandiozni planovi se nisu ostvarili, Bugarska je posustala ve 1917. godine. Nakon ostavke Radoslavljevog kabineta, novu vladu je predstavljao Malinov. Jedan od njegovih prvih poteza je bio da u vlast uvrsti i pripadnika opozicije Stamboliskog, ali je ta ideja naputena budui da je Stamboliski zahtijevao da se Bugarska odmah povue iz rata. Neraspoloenje stanovnitva prema iscrpljujuem ratu je sve vie raslo. Bugraski saveznici su pokuali da umire nezadovoljstvo dajui Bugarskoj cijeli Dobruu. Bugarska armija je ipak nedugo zatim doivjela svoj kraj nakon saveznike ofanzive u septembru 1981. godine. Ova ofanziva je izvrena sa Solunskog fronta i prisilila je Bugarsku da potpie mir 29. septembra u Solunu. U isto vrijeme su unutranji nemiri zahvatili Bugarsku. Stamboliski je sa svojim Zemljoradnikim savezom pokuao da proglasi republiku. Pod ovakvim pritiskom, bugarski kralj Ferdinand, napustio je zemlju nakon to je potpisao mir. Njega je naslijedio njegov sin Boris III. Poslije njegove abdikacije, na izborima provedenim u augustu 1919. godine, pobijedio je Zemljoradniki savez na elu sa Stamboliskim. Nova vlada je, u novembru, iste godine, potpisala mirovni ugovor prema kojem je Bugarskoj bila oduzeta sva teritorija koju je stekla poslije 1912. godine. Bugarska je morala platiti ratnu odtetu i ograniiti svoje vojne snage, to je imalo veoma negativne posljedice po raspoloenje bugarskog naroda.

LITERATURA:Jovanovi Vladimir, Srbija i Bugarska 1886-1896, Istorijski in-t, Beograd, 2002.Todorov Kosta, Politicka Istorija Savremene Bugarske, Sloga, Beograd, 1938.Tucker Spencer, The European Powers in the First World War: An Encyclopedia, Taylor & Francis, New York, 1996.

11