BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE YÖNETİM

TÜRK HAVA KURUMU ÜNİVERSİTESİ2013-14 AKADEMİK YILI GÜZ DÖNEMİ DOKTORA

DERSİ

DOÇ. DR. GÖKHAN ÖZBİLGİN

HAZIRLAYANLARCELAL ÖZGÜR BÜYÜKYAVUZ

ALPER BAHADIR DALMIŞ

22 .01 .2014

BULUT BİLİŞİM

İÇERİK

TanımıServis ModelleriKurulum ModelleriÖzellikleri (Faydaları)RiskleriDeğişim ve DönüşümPlanlamaBazı Bulut Depolama HizmetleriDünyada Bulut BilişimTürkiye’de Bulut BilişimDeğerlendirme

• B u l u t b i l i ş i m ; i s t ek ü z e r i n e r a h a t u l a ş ı l a b i l i r, k u l l a n ı l m a y a h a z ı r, y a p ı l a n d ı r ı l a b i l en b i l g i s a y a r k a y n a k l a r ı n ı n pa y l a ş ı l d ı ğ ı h a v u z a a ğ ba ğ l a n t ı s ı s a ğ l a m a m o de l i d i r. ( N I S T; N a t i o n a l I n s t i t u t e o f S t a n da r ds a n d Tech n o l o gy - A B D U l u s a l S t a n da r t l a r v e Tek n o l o j i E n s t i t ü s ü )

• B u l u t b i l i ş i m ; dü ş ü k y ö n e t i m ça ba s ı v ey a s e r v i s s a ğ l a y ı c ı e t k i l e ş i m i i l e , h ı z l ı a l ı n ı p s a l ı v e r i l eb i l en a y a r l a n a b i l i r b i l i ş i m k a y n a k l a r ı n ı n pa y l a ş ı l ı r h a v u z u n a , i s t en d i ğ i n de v e u y gu n b i r ş ek i l de a ğ e r i ş i m i s a ğ l a y a n b i r m o de l d i r.

• B u l u t B i l i ş i m ; i n t e r n e t t e peş i s ı r a ça l ı ş a n s a n a l s u n u cu l a r s e t i o l a r a k da t a n ı m l a n a b i l i r.

Bulut Bilişim Nedir

Günümüzde Bulut Bilişim

• Uygu lama lar i n te rne t üze r inden ko l ayca u l aş ı l ab i l i r l e r ve büyük ve r i merkez l e r i n i , web uygu l ama lar ın ı ve se rv i s l e r i n i bar ınd ı ran güç lü sunucu la r ı ku l l an ı r l a r.

• İ s t e nen herhang i b i r anda , ağ bağ lan t ı s ı i l e i s te n i l en kaynak la ra , bu lunduğumuz ye rden bağ ıms ı z u l aşab i l d iğ im i z , i s t ek l e r im i z f az l a l aş t ı ğ ında ya da aza ld ığ ında gerek l i e snek l i ğ i sağ l ayab i l en ö l çü l eb i l i r se rv i s l e r sun ar.

Nasıl Çalışır

Bileşenleri

B u l u t s e rv i s m o de l l e r i 4 ’ e a y r ı l a b i l i r :

1 . SaaS – Bulut Yaz ı l ımı S er v i s i s a ğ l a y a n ı n y a z ı l ı m ı bu l u t a l t y a p ı s ı ü z e r i n de ça l ı ş ı r v e t ü k e t i c i dek i çe ş i t l i c i h a z l a r da n w eb t a ra y ı c ı s ı g i b i t h i n c l i en t a ra y ü z ü y l e u l a ş ı l ı r. T ü k e t i c i s a dece k u l l a n ı c ı y a ö z e l y a z ı l ı m ı n y a p ı s a l a y a r l a r ı n ı s ı n ı r l ı o l a r a k değ i ş t i r eb i l i r.

2 . PaaS – Bulut P la t formu T ü k e t i c i s e r v i s s a ğ l a y ı c ı t a r a f ı n da n s u n u l a n y a z ı l ı m d i l l e r i v e a r a ç l a r ı n ı k u l l a n a ra k bu l u t a l t y a p ı s ı ü z e r i n de k en d i y a z ı l ı m l a r ı n ı ge l i ş t i r eb i l i r v e s a dec e k en d i ge l i ş t i r d i ğ i y a z ı l ı m l a r a v e y a z ı l ı m ı n ba r ı n d ı r ı l m a s ı i ç i n ge r ek l i ç ev r e b i r i m l e r i ü z e r i n de k o n t ro l v e y ö n e t i m e s a h i p t i r.

Bulut Servis Modelleri

3 . IaaS – Bulut A l t Yapıs ıTüke t i c i ye depo lama , ağ ve d iğer ana b i l g i sayar kaynak la r ına e r i şmes i ve i ş l e t im s i s temi dah i l yaz ı l ım lar ı ge l i ş t i r i p ça l ı ş t ı r ab i l mes i sağ l an ı r. Tüke t i c i n in bu lu t a l t yap ı s ı ü ze r inde y ine yöne t im ve kon t ro lü yok tur, ama i ş l e t im s i s temi , depo lama , ku l l an ı l an yaz ı l ım lar üze r inde yöne t im ve kon t ro l e sah ip t i r ve fi rewa l l , yük e ş l ey i c i l e r g ib i ağ parça l a r ı n ı seçme hakk ı vard ı r.

4 . Cloud as a Serv ice – Serv i s O larak Bulut Tüke t i c i ye t i ca r i ü rün le r, se rv i s l e r ve çözümle r i n te rne t üze r inden gerçek zamanda sağ l an ı r.

Bulut Servis Modelleri

SaaS & PaaS & IaaS

• D i ğ e r t ü m s e r v i s m o d e l l e r i n i k a p s a r • B i r m a r k e t i ç i n s t a n d a r t o l a r a k h a z ı r l a n m ı ş p a y l a ş ı l a n b i r

s e r v i s t i r. • A n a h t a r t e s l i m m o d e l i d i r, y a n i t ü k e t i c i , s u n u l a n s e r v i s e s a h i p

o l m a y a , y ö n e t m e y e v e y a k a y n a k l a r ı a n l a m a y a i h t i y a ç d u y m a d a n s e r v i s e e r i ş e b i l i r

• A l t y a p ı g ö z ö n ü n e a l ı n d ı ğ ı n d a “ t ı k l a v e s a t ı n a l ” y ö n t e m i y l e b u l u t d e p o l a m a , b u l u t s u n u c u l a r ı v e b u l u t y a z ı l ı m ı a l ı n ı p s e l f - s e r v i s o l a r a k i ş l e t i l e b i l i r

• İ h t i y a ç a n ı n d a ç a b u k ö l ç e k l e n e b i l i r • T ü k e t i c i l e r ö l ç e k l e n e b i l i r s e r v i s l e n e k a d a r k u l l a n ı y o r l a r s a o

k a d a r ı n ı ö d e r l e r. • Ye t k i l i k u l l a n ı c ı l a r t a r a f ı n d a n İ n t e r n e t ü z e r i n d e n e r i ş i l e b i l i r • S e r v i s s a ğ l a y ı c ı m ü ş t e r i s i n i k u l l a n ı c ı a r a y ü z ü s e ç i m i n d e s e r b e s t

b ı r a k ı r. • S e r v i s l e r i b i r b i r i n e b a ğ l a m a k v e e n t e g r e e d e b i l m e k , h ı z l a w e b

s e r v i s l e r i n i n v e A P I ‟ l e r i n i n h a z ı r l a n a b i l m e s i n i s a ğ l a m a k m o d e r n b u l u t s e r v i s i n i n a n a e l e m a n ı d ı r.

Cloud as a Service

Bu l u t k u r u l u m mode l l e r i 4 ’ e a y r ı l a b i l i r :

1 . Pr iva te C loud - Öze l Bulut : F i r ma n ı n k en d i o l u ş t u r du ğu y a da k i r a l a d ı ğ ı bu l u t t u r.

Bu l u t a l t y a p ı s ı y a l n ı z c a fi r ma i ç i n ç a l ı ş ı r, fi r ma n ı n k en d i s i t a r a f ı n da n y a da 3 . cü pa r t i t a r a f ı n da n y ön e t i l i r.

2 . Communi ty C loud - Top lu luk Bulutu : Be l i r l i b i r t op l u l u k l a pa y l a ş ı l a n bu l u t t u r

Bu l u t a l t y a p ı s ı b i r k a ç o r ga n i z a s y on y a da fi r ma t a r a f ı n da n pa y l a ş ı l ı r, böy l ec e a y n ı a ma c ı pa y l a ş a n , a y n ı gü v en l i k ge r ek s i n i m l e r i o l a n , a y n ı t a r z da i da r e ed i l e n o r ga n i z a s y on l a r, fi r ma l a r des t e k l e n i r. Or ga n i z a s y on , fi r ma y a da 3 . cü pa r t i t a r a f ı n da n y ön e t i l i r. .

Bulut Kurulum Modelleri

3 . P u b l i c C l o u d - H e r k e s e A ç ı k – K a m u B u l u t u : K a m u y a s a t ı l m ı ş m e g a - ö l ç e k t e a l t y a p ı d ı r

B u l u t a l t y a p ı s ı h e r k e s e y a d a b ü y ü k e n d ü s t r i g u r u b u n a a ç ı k t ı r v e b u l u t s e r v i s i n i v e r e n b u l u t u n s a h i b i d i r. S e r v i s i v e r e n y a z ı l ı m v e s a k l a m a - s t o r a g e g i b i k a y n a k l a r ı s a ğ l a r v e i n t e r n e t ü z e r i n d e n h a l k ı n e r i ş i m i n e a ç a r. H e r k e s e a ç ı k b u l u t a ö r n e k : A m a z o n E l a s t i c C o m p u t e C l o u d ( E C 2 ) , I B M ' i n B l u e C l o u d ‟ u , S u n C l o u d , G o o g l e ‟ ı n A p p E n g i n e ‟ i v e W i n d o w s A z u r e S e r v i s P l a t f o r m u v e r i l e b i l i r.

4 . H y b r i d C l o u d - K a r m a B u l u t : İ k i v e y a d a h a f a z l a b u l u t m o d e l i n i n k o m p o z i s y o n u d u r.

B u l u t l a r k e n d i ö z e l l i k l e r i n i k a y b e t m e d e n y a z ı l ı m ı n v e v e r i n i n t a ş ı n m a s ı n a i z i n v e r e c e k ş e k i l d e s t a n d a r d i z e e d i l m i ş y a d a ö z e l t e k n o l o j i i l e b a ğ l a n m ı ş t ı r.

Bulut Kurulum Modelleri

• Büyük ö lçek l i l ik • Homojen l ik • Sanal l ık • Esnekl ik • Düşük mal iyet • Dağı t ı lab i l i r l ik • Serv is odak l ı l ık • İ ler i güvenl ik • İs tendiğ inde se l f serv is• Konumdan bağımsız kaynak havuzu• Ölçü len h izmet

Temel Özellikleri

• Giz l i l ik• Standart lar la uyum• Hukuki sorun lar• Açık kaynak• Açık s tandart lar• Güvenl ik• Sürdürü leb i l i r l ik• Kötüye ku l lan ı lmas ı o las ı l ığ ı• Bi lg i teknolo j i ler i yönet imi gerekt i rmes i

Riskler

• Alt yapı dönüşümü• Süreç ve organizasyonel dönüşüm• Servis dönüşümü• Kültürel dönüşüm

Değişim ve Dönüşüm

Planlama

• Bu l u t s t r a t e j i s i b e l i r l e n i r . V a r o l an a l t y ap ı v e sü r e ç l e r g ö z d e n g e ç i r i l i r v e d e ğ e r l e nd i r me y ap ı l ı r.

• Tasar ı m sa fhas ı nd a b l ue p r i n t - p r o j e p l an ı haz ı r l an ı r, ka y nak l a r, sü r e ç l e r v e he d e f ne t l e ş t i r i l i r, g ö r e v t a n ı m l a r ı y a p ı l ı r.

• P i l o t uy g u l ama y ap ı l ı r v e uy g u l ama so nund a sür e ç l e r g ö z d e n g e ç i r i l e r e k aksak l ı k l a r çö z ü l ü r.

• G e ç i ş p l a n ı so n d e fa g ö z d e n g e ç i r i l i r, e l d e k i v e r i l e r l e d e ğ e r l e nd i r me y ap ı l ı r. S i s t e m g e ç i ş i i ç i n g e r e k l i s o n haz ı r l ı k l a r y ap ı l d ı k t an so nr a , ö nce s i s t e m g e ç i ş i s o nr a v e r i g e ç i ş i s ağ l an ı r.

• Öl çüml e r y ap ı l ı r v e i z l e n i r. • S o n o l a r ak y ap ı l mas ı g e r e ke n d o küma nt asy o n d ur.

Planlama

• Dropbox• Google Drive• Skydrive• ICloud• Ubuntu One• Google Picasa Web Albums

Bazı Bulut Depolama Hizmetleri

Gelecek tahminleri :

• 2013 yı l ına gel indiğinde 150 milyar $ bulut bi l iş im hizmet sektörü büyüklüğü (Gartner)

• 2009 yı l ı bulut hizmet büyüklüğü 17.4 mi lyardan 2013 yı l ında 44.2 milyar $’a ulaşı lacak ( IDC)

• 2012 yı l ında, en büyük 1000 şirket in %80’i SoY kul lanıyor olacak (Gartner)

• 2012 yı l ında, en büyük 1000 şirket in %30’u bulut al tyapısı kul lanıyor olacak (Gartner)

Dünyadaki Durum

Dünyadaki Durum

ABD federal bulut bilişim servisleri sitesi : Apps.gov

Dünyadaki Durum

ABD Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA), istihbarat toplama sistemi için bulut bilişime geçiyor.

Ayrıca bulut üzerinde yeni senaryolar ve güvenlik tehditleri üzerinde çalışacak.

Kamu kurumlarında yapı lan güvenl ik test lerinden seçi len bazı açıkl ıklar (bi lgi iş lem merkezlerindeki sunucular üzerinde) :

• Güvenlik yama ve servis paket eksikl iği • Yetki l i /yönetici hesaplarının yetersiz

korunması ve yöneti lmesi • Gereksiz servislerin çal ışması• DOS saldır ı larına karşı korunmasız olması• Gereksiz programların bulunması

Türkiye’deki Durum

Türkiye’deki Durum

Bulut b i l i ş ime geç iş i le (güvenl ik perspekt i f inde) sağ lanacak lar :

• Tüm kamu kurumlar ı i ç in merkez i tek b i r noktadan güven l ik s ık ı laş t ı rmalar ın ın ve aç ık l ık lar ın tak ib in in yap ı lab i lmes i

• Özdeş sanal sunucu lar /uygulamalar ku l lan ı lmas ı sebebiy le , güven l ik p lan lama ve uygulama ko lay l ığ ı

• Güvenl ik a lan ında uzman persone l ça l ı ş t ı r ı lab i lmes i

• Sis tem yönet ic i s i çok daha faz la sunucu yöneteb i ld iğ i i ç in , daha az ama daha ka l i f i ye persone l ça l ı ş t ı r ı lab i lmes i

Türkiye’deki Durum

Kamu kurumlarına özel bulut bi l işim alt yapısı kurulması i le sağlanacaklar :

• Bütün kamu kurumlarının hizmet aldığı bir bulut bi l işim altyapısı veya

• Maliye, turizm, hukuk gibi benzer faal iyetler alanlarına sahip kurumların kendi aralarında kurduğu ve paylaşı l ır bulut altyapısı (federated cloud)

Değerlendirme – Türkiye için Fırsatlar

Bulut bi l iş ime geçiş i le b ir l ikte kurumların;

• Güvenl iğ i artt ır ı lmış ve uzman personel taraf ından iz lenebi len bir teknik a l tyapı ,

• Maliyet tasarrufu,• Kaynaklar ın ver imli kul lanımı ,• Yüksek esnekl ik i le kaynaklar ın iht iyacı o lan

kuruma, is teni len anda kul landır ı labi lmesi ,• Her zaman aynı performansta hizmet

verebi lme,

imkanlar ına kavuşturulması mümkün olabi l ir.

Değerlendirme – Türkiye için Fırsatlar

• Bulut bi l işim hizmetleri , dünyada giderek daha çok sayıda özel ve kamu kurumları tarafından kullanı lmaktadır.

• Ülkemiz kamu kurumları için bulut bi l işime geçişte, başta artt ırı lmış güvenlik olmak üzere, esneklik, maliyet tasarrufu, performans artışı ve kaynakların verimli kul lanı lması gibi önemli f ırsatlar ve kazanımlar bulunmaktadır.

Değerlendirme

TEŞEKKÜR EDERİZ.