Upload
ca115mju2015
View
218
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
เอกสารประกอบการสอน นศ115 การพัฒนาความคิดสร้างสรรค์เชิงบูรณาการ(2/2558) : การคิดแบบโยนิโสมนสิการ (Yonisomanasikarn)
Citation preview
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!สาขาวชานเทศศาสตรบรณาการ!คณะศลปศาสตร!
มหาวทยาลยแมโจ!!
การคดแบบ!
โยนโสมนสก
าร*
โดย อาจารยณฏฐพงษ สายพณ!
CA 115 Development of Integrated Creative Thinking!
การพฒนาความคด!สรางสรรคเชงบรณาการ!
นศ 115*
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ1ขงจอกลาวไววา
เรยนโดยไมคด เสยเวลาเรยน คดโดยไมเรยน เขารกเขาพง
การศกษาตองประกอบดวย – ขนตอนการรบขอมล (สตมยปญญา) และ – การคดวเคราะหขอมล (จนตามยปญญา)
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ1พระพทธเจาตรสวา ทง ปรโตโฆสะและโยนโสมนสการเปนปจจยสาคญททาใหเกดความรเหน
ถกตองตามความเปนจรง คอ สมมาทฐ
แหลงขอมล = กลยาณมตร หรอ ปรโตโฆสะ (การรบขอมลจากผอน) วธคดกคอ โยนโสมนสการ
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
ปจจยแหงสมมาทฏฐ (ความเหนชอบ) 1การศกษาใหไดดนนเราจะตองอาศย 2 อยาง คอ • ปจจยภายใน เรยกวา โยนโสมนสการ แปลวา การทาในใจโดยแยบคาย หมายถง การคดถกวธ ความรจกคดหรอคดเปน
• ปจจยภายนอก เรยกวา ปรโตโฆสะ แปลวา เสยงจากผอนหรอเสยงบอกจากผอน ไดแก การรบถายทอดหรอรบอทธพลจากสงแวดลอมทางสงคม สาหรบบคคลทมลกษณะนเราเรยกวา กลยาณมตร
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• โยนโส แปลวา ถกตองแยบคาย • มนสการ แปลวา ทาไวในใจ • โยนโส มนสการ หมายถง การทาไวในใจโดยแยบคาย หรอการคดถกตองตามความเปนจรง โดยอาศยการเกบขอมลอยางเปนระบบและคดเชอมโยงตความขอมลเพอนาไปใชตอไป”
ความหมาย ของ โยนโสมนสการ1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
1) คดอยางมวธเขาถงความจรง (อบายมนสการ) คดหยงรสภาวะลกษณะและสามญลกษณะของสงทงหลาย 2) คดถกทางเปนขนตอนลาดบ (ปถมนสการ) คดเปนระเบยบตามแนวเหตผล ไมยงเหยงสบสน 3) คดหาตนเหตทตอเนองมา (การณมนสการ) คดตามเหต คดคนเหต คดตามเหตผล 4) คดอยางมเปาหมาย (อปปาทกมนสการ) คดใหเกดผลตอจตใจใหเขมแขง คดใหกาลงใจตนเอง
โยนโสมนสการ มวธคดสรปไดเปน 4 แบบดวยกน ดงน1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
คณคดอยางไร คณกเปนเชนนน ดงนนการคดจงเปนตวกาหนดบคลกภาพ
และวถชวตของคนและสงคม เชน คณคดวาคนนเปนขโมย
คณกจะดกรยาอาการของคนนน ชางเปนขโมยไปหมดไมวาจะทาอะไร
เราพบของเราททาหายไป เรากเรมมองเขา ไมใชขโมย กรยาอาการกไมเปนขโมย
กระบวนการรบรและการคด1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
อายตนะ 61ประต(ทวาร) ทางเขาออกตวเรา
ทง 6
อายตนะภายนอก : รป รส กลน เสยง สมผส ธมมารมณ
อายตนะภายใน : ตา ลน จมก ห กาย ใจ
การกระทา : ด ชม ดม ฟง สมผส คด
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
กระบวนการรบรและการคดผานอายตนะ 61
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• เชน ตาพบดอกบว ตวเรากรบภาพ รบรวาเหนดอกบว) จากนนตวเรากเกดอารมณขนมาวา สข - ทกข - เฉย ๆ แลวเกดการจาไดหมายร
• เมอจาไดกเกดการคดขน (เชน เกดอารมณ ชอบเปนสขเมอเหนดอกบว เกดจาไดวาแบบนฉนชอบ แลวเกดการคดวเคราะหวาจะทาอะไรตอไปด)
กระบวนการรบรและการคดผานอายตนะ 61
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
1. คดปรงแตงในทางตอบสนองตณหา (คดตามอารมณพาไป) คอถารสกวาดกจะเกดตณหาอยากได กรสกวาไมดกเกดตณหาอยากหนใหพน สดทายกเกดทกขใจขน
2. การคดไมปรงแตง (มองตามความเปนจรงอยางรเทาทน) คดเพอแกปญหา ดบปญหาโดยใช สตปญญา ใชวธคดแบบแยบคาย (โยนโสมนสการ) กจะเกดปญญาองคความร กจะคด แกปญหาดบทกขทตนเหต หรอตณหาได
ความคดของเราจะม 2 อยาง1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ1
แบงเปน 1. แบบมงเนนสกด หรอกาจดอวชชาโดยตรง และ
2. แบบมงสกด บรรเทาตณหา
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ 10 แบบ11) คดแบบสบสาวเหตปจจย (สบสวน) 2) คดแบบแยกแยะสวนประกอบ (วเคราะห) 3) คดแบบสามญลกษณ (รเทาทนธรรมดา) 4) คดแบบอรยสจ (คดแกปญหา) (แกปญหา) 5) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (หลกการ
และความมงหมาย)
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ 10 แบบ16) คดแบบเหนคณโทษและทางออก (ขอด ขอ
เสยและทางออก) 7) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม (แท -
เทยม) 8) คดแบบเราคณธรรม (คดเปนบวกกศล) 9) คดแบบอยกบปจจบน (สตตามทนธรรม) 10) คดแบบวภชชวาท (คดและพดแยกแยะทก
แงทกดาน)
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• พจารณาปญหา หาหนทางแกไขดวยการคนหาสาเหตและปจจยตางๆ ทสมพนธ ตวอยางการคดแบบนม ดงน
1) คดแบบปจจยสมพนธ คอการทสงทงหลายอาศยกนจงเกดขนพรงพรอมกนวา " เมอสงนม สงนจงม เพราะสงน เกดขน สงนจงเกดขน เมอสงนไมม สงนจงไมม เพราะสงนดบ สงนจงดบ“
2) คดแบบสอบสวน คอคดแบบตงคาถาม เชนคดวา เมออะไรมอยหนอ อปทานจงม อปทานมเนองจากมอะไร เปนปจจย เปนตน
1) คดแบบสบสาวเหตปจจย (สบสวน)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• วธนจะชวยทาใหเหนความเปนอนตตา ทาใหเหนการเกดขน ตงอย ดบไปอยตลอดเวลา ไมเทยง แท ไมคงท ไมยงยน
• วธคดแบบท 2 นตองใชวธท 1(สบสาวเหตปจจย) และวธท 3 (สามญลกษณ) ประกอบการคดดวย
2) คดแบบแยกแยะสวนประกอบ (วเคราะห)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• คอ มองอยางรเทานน ความเปนไป ของสงทงหลาย ในฐานะทมนเปนสงทเกดจากเหตปจจยตางๆ ปรงแตงขน จะตองเปนไปตามเหตปจจย
• รเทาทนตามกฎไตรลกษณ คอ อนจจง (ไมยงยน เกดขนตงอย ดบไป) ทกขง (เกดขดแยง) อนตตา (ไมเปนของใคร บงคบไมได)
3) คดแบบสามญลกษณ (รเทาทนธรรมดา)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
ตวอยาง การปฏบตคดแกปญหาแบบอรยสจดงน ขนท 1 ทกข คอสภาพปญหา เราตองกาหนดร ทาความเขาใจปญหา กาหนด
ขอบเขต ปญหาวา เปนอะไร ขนท 2 สมทย คอเหตเกดแหงทกข ตองหาเหตใหพบ แลวทาหนาทตอมนให
ถกตอง โดยกาจดหรอละเสย (ปหาน) ขนท 3 นโรธ คอ ความดบทกข เปนสงทตองทาใหประจกษแจง (สจฉกรยา)
ทาใหสาเรจหรอบรรลถง ขนนตอง กาหนด จดหมายทตองการ คออะไร การทปฏบตอยด หรอจะปฏบตเพออะไร จะทากนไปไหนด จดหมายนนเปนไปไดหรอไม เปนไปไดอยางไร มหลกการในการเขาถงอยางไร มจดหมายรอง หรอจดหมายลดหลนแบงเปนขนตอน ในระหวางนนไดอยางไรบาง
ขนท 4 มรรค คอ ทางดบทกข ขอปฏบตใหถงความดบทกข หรอวธการแกปญหา เราตองมหนาทปฏบตหรอลงมอทา (ภาวนา) ในขนความคดนนจะเปนตวกาหนดวางวธการ แผนการและ รายการสงทจะตองทา ทจะชวยใหแกไขสาเหตของปญหาไดสาเรจโดยสอดคลอง กบจดหมายทตองการ จากนนเปนการลงมอทา
4) คดแบบอรยสจ (คดแกปญหา) (แกปญหา)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• พจารณาใหเขาใจ ความสมพนธระหวาง ธรรม กบ อรรถ หรอ หลกการ กบความมงหมาย เพอใหไดผลตามความมงหมาย ไมกลายเปนการกระทา ทเคลอนคลาด เลอนลอย หรองมงายไรผล หรอเกดโทษ ธรรม แปลวา หลกการ หลกความดงาม หลกการปฏบต หลกทจะเอาไปใชปฏบต หลกคาสอนทจะนาไปประพฤตปฏบตไดอยางถกตองดงาม
• "การบาเพญอรรถ (ประโยชน) โดยคนทไมรจกอรรถ (ประโยชนทพงหมาย) ไมชวยนาสขมาใหเลย คนเขลายอมผลาญอรรถ (ประโยชน) เสย เหมอนดงลงเฝาสวน"
5) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (หลกการและความมงหมาย)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
การคดแบบนมลกษณะ 2 ประการ - การทจะชอวามองเหนตามเปนจรงนน จะตองไมมองแตดานดหรอคณอยางเดยวและไมใชเหนแตโทษหรอดานเสยอยางเดยว
- เมอจะแกปญหา ปฏบต หรอดาเนนวธออกไปจากภาวะทไมพงประสงคอยางใดอยางหนง จะตองมองเหนทางออก มองเหนจดหมายและรวาจดหมายหรอทจะไปนน คออะไร คออยางไร ดกวาและพนจากขอบกพรอง จดออน โทษอยางไร
6) คดแบบเหนคณโทษและทางออก (ขอด ขอเสยและทางออก)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• วธคดแบบนใชมากในชวตประจาวน • เพราะเกยวกบการบรโภคใชสอยปจจย
4 และวสดอปกรณอานวย ความสะดวกตางๆ
• เมอเรามความตองการและเหนวาสงนนๆ จะตอบสนองความตองการของเราได สงนนกมคณคาแกเรา
• ม 2 ชนดคอ คณคาแท และคณคาเทยม
7) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม (แท - เทยม)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• เชน การคดถงความตายแลวคดไมถกวธ กจะเกดอกศลธรรมขนเกดสลดหดห เศราเหยวแหงใจ หวนไหวหวาดกลว เสยใจ และอาจดใจเมอเปนความตายของคนทเกลยดชง แตถาคดใหถกวธ จะเกดกศลธรรม เกดความรสกตนตว เราใจ ไมประมาท เรงขวนขวายปฏบตหนาทนาสงดงามเปนประโยชน ประพฤตปฏบตธรรม รเทาทนความจรงเปนคตธรรมดาของสงขาร
8) คดแบบเราคณธรรม (คดเปนบวกกศล)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
• เปนวธคดแบบเปนอยในขณะปจจบนน มเนอหารวมอยในสตปฏฐาน 4 หรออรยมรรค ขอ สมมาสต
• เชน บทเรยนจากอดต ความไมประมาท ระมดระวงปองกนภยในอนาคต
• ขอสงเกต คาวาปจจบนในทางธรรมหมายถงมสตตามทนสงทรบรเกยวของหรอตองทาอยในเวลานน แตละขณะทกๆ ขณะจต ไมหลดลอยไปจากขณะปจจบน อาจเปนเรองอดต ปจจบน อนาคต กได
9) คดแบบอยกบปจจบน (สตตามทนธรรม)1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
10) คดแบบวภชชวาท (คดและพดแยกแยะทกแงทกดาน)1
• คดแบบแยกประเดนปญหา ไมมองปญหาดานเดยว มประโยชนมากเมอตองตดสนใจ เพราะเปนการมองปญหาอยางรอบดาน แลวจงแยกแยะประเดนทละประเดน จากนนจงคอยๆวเคราะหแตละประเดนอยางละเอยดรอบคอบ พรอมทงใชสตสมปชญญะในการเลอกรบแตสงดๆ เขามา
• เชน การเลอกรบขาวใน social network และการรบแอดเพอนใหมๆ หรอการเลอกกลมเพอนกจะมความรอบคอบ รอบดาน ไมแตกตนและไมเครยดกบขอมลขาวสารโดยใชเหต ทงยงมแตเรองราวดๆ ในหนา Facebook ของเรา
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
MIND MAP โยนโสมนสการ1
CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!CA 115 : Development of Integrated Creative Thinking!
วธคดแบบโยนโสมนสการ 10 แบบ11) คดแบบสบสาวเหตปจจย (สบสวน) 2) คดแบบแยกแยะสวนประกอบ (วเคราะห) 3) คดแบบสามญลกษณ (รเทาทนธรรมดา) 4) คดแบบอรยสจ (คดแกปญหา) (แกปญหา) 5) คดแบบอรรถธรรมสมพนธ (หลกการและความมงหมาย) 6) คดแบบเหนคณโทษและทางออก (ขอด ขอเสยและ
ทางออก) 7) คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม (แท - เทยม) 8) คดแบบเราคณธรรม (คดเปนบวกกศล) 9) คดแบบอยกบปจจบน (สตตามทนธรรม) 10) คดแบบวภชชวาท (คดและพดแยกแยะทกแงทกดาน)