CÁC QUY LUẬT BỔ SUNG CHO QUY LUẬT DUY TRUYỀN

CỦA MENDEL

KHOA CÔNG NGHỆ SINH HỌCLớp: K13S2

******

GVHD: Nguyễn Thị MongSVTH:1/. Trần An Phương2/. Trần Thị Huỳnh Tư3/. Hoàng Thị Minh Nhật4/. Võ Doãn Trung5/. Nguyễn Khánh Ly6/. Nguyễn Thùy Trang

I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH

A- KHÁI NIỆM

+ NST giới tính là cặp NST khác nhau ở con ♂ và ♀ +NST giới tính có 2 loại, kí hiệu là NST X và NST Y

B- SỰ PHÂN HÓA CÁC ĐOẠN TRÊN NST GIỚI TÍNH

I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH

nst X

nst Y

vùng tương đồng

vùng không tương đồng trên Y

vùng không tương đồng trên X

+ vùng tương đồng là vùng có thể tiếp hợp giữa X và Y trong giảm phân

+ vùng không tương đồng là vùng không tiếp hợp giữa X và Y

C- MỘT SỐ CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GiỚI TÍNH BẰNG NST

I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH

+ cơ chế xác định giới tính tùy thuộc vào sự có mặt của cặp NST giới tính trong tế bào . Thể XX là thể đồng giao tử, thể XY là thể dị giao tử

+ Dạng XX là ♀ - XY là ♂ :

Gặp ở động vật có vú, ruồi giấm, cây gai, cây chua me,…

cây chua me

+ Dạng XX là ♂ - XY là ♀ : Gặp ở chim, bướm, ếch nhái,…

+ Dạng XX là ♀ - XO là ♂ : Gặp ở châu chấu, cào cào,…

II- DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH

Gen nằm trên NST giới tính sẽ di truyền liên kết với giới tính

Gen có thể liên kết với nst X hoặc liên kết với nst Y

1. KHAÙI NIEÄM VEÀ DI TRUYEÀN LIEÂN KEÁT GIÔÙI TÍNH Hieän töôïng di truyeàn lieân keát vôùi giôùi tính laø hieän töôïng di truyeàn caùc tính traïng maø caùc gen xaùc ñònh chuùng naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính. - Caùc gen treân nhieãm saéc theå X. - Caùc gen treân nhieãm saéc theå Y.

Tính traïng chæ coù ôû moät giôùi.

Coù hieän töôïng di truyeàn cheùo.

Coù hieän töôïng di truyeàn thaúng.

2. CAÙC GEN TREÂN NHIEÃM SAÉC THEÅ X:

PHEÙP LAI THUAÄN PHEÙP LAI NGHÒCH

P: Meï maét ñoû x Boá maét traéng P: Meï maét traéng x Boá maét ñoû

X

W

X

W

X

w

X

wX

w

Y

Khoâng coù gen

X

WY

Khoâng coù gen

GT: X

W

X

wY

Khoâng coù gen

GT: X

w

X

WY

Khoâng coù gen

F1: F1:X

W

X

wX

WY

Khoâng coù gen

X

w

X

W

X

w

Y

Khoâng coù gen

½ caùi maét ñoû ½ ñöïc maét ñoû Theá heä F1 toaøn maét ñoû.

½ caùi maét ñoû ½ ñöïc maét traéng Con ñöïc F1 maét traéng.

Hình caùc gen lieân keát giôùi tính ôû Ruoài giaám.

Sự Di Truyền Qua Tế Bào Chất I . Ví Dụ Di Truyền Qua Tế Bào Chất.Lai thuận: P ♀ loa kèn xanh × ♂ loa kèn vàng

F1 Đồng loạt loa kèn xanh

Lai nghịch: P ♀ loa kèn vàng × ♂ loa kèn xanh

F1 Đồng loạt loa kèn vàng

=> Ta thấy rõ rằng tính trạng di truyền của con lai không chỉ phụ thuộc vào bộ nhiễm sắc thể của hợp tử mà còn chịu ảnh hưởng của tế bào chất trong đó hợp tử lai phát triển. Đó là sự di truyền theo mẹ hay di truyền qua tế bào chất.

II. Gen Ngoài Nhiễm Sắc Thể.

- Bản chất của gen ngoài nhân cũng là ADN .

- Lượng ADN trong tế bào chất ít hơn nhiều so với lượng ADN trong nhân, đồng thời khác cả ở một vài tính chất.

- ADN ngoài nhiễm sắc thể cũng có đột biến và những biến đổi này cũng di truyền được.

III. Đặc điểm của sự di truyền qua tế bào chất.- Các tính trạng di truyền qua tế bào chất được

truyền theo dòng mẹ ( nhung không nhất thiết mọi đặc điểm di truyền theo mẹ đều liên quan đến bào chất vì còn những nguyên nhân khác).

- Các tính di truyền qua tế bào chất không tuân theo các định luật chặt chẽ như sự di truyền qua nhiễm sắc thể vì khi phân bào thì tế bào chất không được chia đều cho 2 tế bào con một cách chính xác như các nhiễm sắc thể.

TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN

I- Tương tác gen

- Là sự tác động qua lại giữa các gen trong q.trình h.thành kiểu hình mà thực chất là sự tương tác giữa các sản phẩm của chúng (Protêin, enzim) để tạo KH

-Gen alen: hai alen của cùng 1 gen.- Gen không alen: hai alen thuộc 2 lôcut khác nhau

-

-

-

-

A

A

B

BGen không alen

A

B

A

A

B

-Gen alen -

I- Tương tác gen2- Tương tác cộng gộp

A- khái niệm: Là kiểu tác động của nhiều gen, trong đó mỗi gen đóng góp một phần như nhau vào sự phát triển của t. trạng

- Cách nhận biết: Sự thay đổi tỉ lệ phân ly kiểu hình ở F2 ( Biến đổi tỉ lệ 9:3:3:1)

B- Thí nghiệm

I- Tương tác gen1- Tương tác cộng gộp

A- khái niệm

B- Thí nghiệmPtc

Lúa mì hạt đỏ x Lúa mì hạt trắng

F1Đỏ nhạt

F2 15 đỏ( Từ đỏ thẫm đến rất nhạt)

1 trắng

Giải thích kết quả phép lai :

F2 có 16 tổ hợp , vậy mỗi cá thể F1 phải dị hợp 2 cặp gen cùng quy định 1 tính trạng tương ứng với kiểu gen AaBbvà cho được 4 loại giao tử với tỉ lệ bằng nhau.Tính trạng màu sắc hạt ở lúa mì đã tuân theo quy luật tương tác gen theo lối cộng gộp như sau:

Ở F2 có 1 tổ hợp màu trắng: a1a1a2a2.

15 tổ hợp còn lại vì có chứa ít nhất 1 gen trội nên có màu đỏ.Màu đỏ thẫm hay nhạt phụ thuộc vào số lượng gen trội có mặt trong kiểu gen theo sơ đồ sau:

Ở F2 có 1 tổ hợp màu trắng: aabb.

15 tổ hợp còn lại vì có chứa ít nhất 1 gen trội nên có màu đỏ.Màu đỏ thẫm hay nhạt phụ thuộc vào số lượng gen trội có mặt trong kiểu gen theo sơ đồ sau:

SƠ ĐỒ LAI TỪ P ĐẾN F2

Ptc: AABB x aabb

(Đỏ thẫm) (Trắng)GP AB ab

F1: AaBb :100% Đỏ

F1 xF1= F2 (GF1: AB=Ab= aB= ab(4 loại))

F2 có 9 KG theo tỉ lệ:1 AABB 2 AaBB 1aaBB 2AABb 4 AaBb 2aaBb1AAbb 2Aabb 1aabb

F2:Có 2 kiểu hình theo tỉ lệ 15 đỏ/1 trắng. Màu đỏ sẽ đậm hơn ở kiểu gen có nhiều gen trội hơn.

2/.Tác động bổ trợ:

1. Khái niệm:

- Là kiểu tác động qua lại của hai hay nhiêu gen thuộc những locut khác nhau (không alen)

- Làm xuất hiện 1 tính trạng mơi.

2. Tỉ lệ:

9:3:3:1

9:6:1

9:7

9:3:3:1 dạng mào gàThí nghiệm:

pt/c mào hoa hồng x mào hạt đậu

F1 100% mào quả hồ đào

F1xF1 F2 9 hồ đào 3 hồng 3 hạt đậu

1 lá

Sư di truyên hinh dang mao ga.

Giải thích:

- Lai một cặp tính trạng vê mào gà- F1 100% mào quả hồ đào

- F2 4 kiểu hình tỉ lệ 9:3:3:1=16 tổ hợp giao tử = 4 giao tử ♂ x 4 giao tử ♀

Vậy F1 K G dị hai cặp. Hai cặp gen không alen trên hai cặp NST khác nhau tác động qua lại để quy định một tính trạng mơi là Hồ Đào

Tính trạng vê dạng màu gà di truyên theo tương tác bộ trợ.

Quy ươc gen:

9 A-B- hồ đào

3 A-bb mào hồng ( hoặc đậu)

3 aaB- hạt đậu ( mào hồng)

1 aabb lá

SĐL Pt/c mào hoa hồng x mào hạt đậu

AAbb aaBB

G Ab aB

F1 AaBb ( 100% hồ đào)

F1xF1F2 AaBb x AaBb

GF1 AB ; Ab ; aB ; ab

aabbaaBbAabbAaBbab

aaBbaaBBAaBbAaBBaB

AabbAaBbAAbbAABbAb

AaBb

AaBBAABb

AABBAB

abaBAbAB

LẬP BẢNG

KG và KH

9 A-B- Hồ đào

3 A-bb mào hồng ( hạt đậu)

3 aaB- hạt đậu ( mào hồng)

1 aabb lá

9:6:1 Dạng quả bí đỏ

Thí nghiệm:

Pt/c quả tròn x quả tròn

F1 100% quả dẹt

F1xF1F2 9 dẹt : 6 tròn : 1 dài

PTC :

F1 :

F2 :

Giai thích:- F2 = 9 + 6 + 1 = 16 tổ hợp = 4 giao tử ♂ F1 x 4 giao tử ♀ F1- F1 dị hợp tử 2 cặp gen (vd: AaBb).- F1= 100% AaBb (Bí dẹt) 2 cặp gen không alen qui định 1 tính trạng Vậy, co hiện tượng tương tác gen. F1 = AaBb x AaBb F2 = 9 (A – B –) Dẹt

3 (A – bb) Tròn 3 (aaB –) Tròn 1 (aabb) : Dài

Vậy, t/trạng hình dạng quả di truyên theo kiểu tác động bổ trợ.

Pt/c Bí tròn x Bí tròn AAbb x aaBB

G Ab aBF1 100% AaBb (Bí det)F1 x F1 AaBb x AaBbGF1 AB ; Ab ; aB ; abF2 Lập bang tổ hợpTỉ lệ kiểu gen Ti lê kiêu hinh1 AABB 2 AaBB 9 det2 AABb4 AaBb1 AAbb ;1 aaBB2 Aabb ; 2 aaBb 6 tròn1 aabb 1 dài

9:7 dạng chiêu cao cây ngô( tương tự)

C.Y nghia :

Tương tác gen làm:

+ Xuất hiện tính trạng chưa co ơ bô mẹ

+ Tính trạng bố me không biểu hiện ở đơi con lai

Tìm hiêu nhưng đăc tính mơi trong công tác lai tao

II- Tác động đa hiệu của gen

1- Ví dụ

- Ruồi giấm: Đột biến gây TT mắt trắng đồng thời làm giảm khả năng sinh sản, giảm sức sông.

-Đại Mạch- Bonus: Gen quy định độ dài long đồng thời quyu định mật độ hạt trên bông:Long dài –hạt dày;long ngắn –hạt thưa

-Ở người: Bệnh hồng cầu hình liêm

….GAG….….XTX….Gen HbA

Bệnh thiếu máu do hồng cầu hình liềm(Ngươi có kiểu gen SS bi thiếu máu nặng, thương chết sơm.)

…GAG…mARN

Protein ….Glu….

….GTG….….XAX….

…GUG…

Gen HbS

mARN

Protein ….Val….

Cơ thể đồng hợp tử về HbS

Tất cả hemoglobin đêu bất thường

Hemoglobin kết tủa khi hàm lượng Oxi trong máu thấp làm cho tế bào hồng cầu bị biến dạng thành hình lưỡi liêm.

Hcầu bình thường Hcầu hình lưỡi liêm

Hcầu bị vỡ

Thể lực suy giảm

Tiêu huyết

Suy tim

Các TB bị von lại

gây tắc mao mạch nhỏ

Đau, sôt

Tổn thương não

Gây hư hỏngCác CQ khác Lách bị tổn thương

Tích tụ các TB hình

liêm ơ lách

Rôi loạn tâm thần Liệt Viêm phổi Thấp khơp suy thận

2- Kết luận Ví dụ: Gen gây chứng hoi đầu là trội đôi vơi nam, nhưng là lặn đôi vơi nữ.* Kiểu gen của 1 cá thể

không phải là con sô cộng riêng rẽ các gen mà co sự tác động qua lại giữa các gen.

* Tính trạng hay kiểu hình là sự tác động qua lại giữa gen - gen; gen - môi trường.

- Ở người gen ĐB trội gây chứng bàn tay nhện cũng đồng thời gây tật ơ thủy tinh thể.

•Tùy dạng tương tác mà tỉ lệ kiểu hình

ở F2 là biến n dạng của tỉ lệ (3+1)n

Ý nghĩa: Do sự tác động qua lại của các gen làm xuất hiện tính trạng mới chưa có ở P hoặc làm cho tính trạng ở P không xuất hiện ở đời lai, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm hiểu đặc tính mới trong lai giống

Cơ chế trội không hoan toan

Cơ chế trội không hoàn toàn:

Định luật 1 của Mendel là F1 mang tính trạng giống bố hoặc mẹ.

Khi lai hai bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản.

Như vậy, tính trạng trội trong phép lai của Mendel là tính trội hoàn toàn. Trong thực tế có rất nhiều tính trội không hoàn toàn cho nên khi đem lai 2 cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản thì F1 đồng tính và mang tính trạng trung gian giữa bố, mẹ.

Xét ví dụ: Ở cây hoa phấn Mirabilis jalapa, khi lai hoa đỏ

trội thuần chủng với cây hoa trắng, thế hệ F1 đồng nhất có hoa hồng, màu hồng là màu trung gian giữa đỏ và trắng và ở F2 phân ly theo tỉ lệ 1 đỏ : 2 hồng : 1 trắng.

Sơ đồ lai:

P:

F1:

F2:

X

X

(Hoa đỏ thuần chủng)

(Hoa trắng thuần chủng)

Tỉ lệ KH:

1AA : 2Aa : 1aaTỉ lệ KG:

AA aa

100% hoa hồng

P :

F1 :

F2 :

X

X

Giải thích như sau:

Kiểu đồng hợp tử trội (AA) tạo sắc tố màu đỏ, kiểu đồng hợp tử lặn (aa) không có sắc tố nên thể hiện màu trắng, kiểu dị hợp tử (Aa) không đủ sắc tố đỏ nên thể hiện màu hồng (trung gian). Hiện tượng trội không hoàn toàn quan sát được ở nhiều đối tượng sinh vật.

Ví dụ: Lai giữa hai giống dâu tây thuần trái đỏ và trái trắng, F1 thu được 100% trái màu hồng, cho F1 tự thụ phấn F2 thu được 1trái đỏ: 2 trái hồng: 1 trái trắng. Ở phép lai trên tính trạng trái hồng là tính trạng trung gian.

=> Như vậy hiện tượng trội không hoàn toàn là hiện tượng di truyền trong đó kiểu hình ở F1 biểu hiện kiểu hình trung gian giữa bố và mẹ.

Chúng ta cùng nhau tìm hiểu về 2 sơ đồ lai sau:

X

* Ti lê Kiêu gen: 2 AA : 2 Aa

* Ti lê Kiêu hinh: 2 đỏ : 2 hồng

Sơ đồ lai 1:

X

* Ti lê Kiêu gen: 2 aa : 2 Aa

* Ti lê Kiêu hinh: 2 trắng : 2 hồng

Sơ đồ lai 2: