Calaject – kontrolowane komputerowo znieczulenia miejscowe w stomatologii dziecięcej

Aneta Olszewska1, Katarzyna Cieślińska1, Barbara Biedziak2, Jerzy Sokalski3

Calaject – computer controlled local anaesthetic delivery in pedi-atric dentistry

Praca recenzowana

1Poradnia Diagnostyki i Profilaktyki Wad Rozwojowych Narządu Żucia u Dzieci, Klinika Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w PoznaniuKierownik Poradni: dr n. med. Aneta Olszewska2Pracownia Wad Rozwojowych Twarzy, Klinika Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w PoznaniuKierownik Poradni: dr hab. n. med. Barbara Biedziak3Klinika Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkow-skiego w PoznaniuKierownik Kliniki: dr hab. n. med. Jerzy Sokalski, prof. UM

Autor do korespondencji: dr n. med. Aneta OlszewskaKlinika Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkow-skiego w Poznaniu, Poradnia Diagnostyki i Profilaktyki Wad Rozwojowych Narządu Żucia u Dzieci, ul. Bukowska 70, 60‑812 Poznańtel. 618 547 053e ‑mail: anetol@ump.edu.pl

StreszczenieO efektywności zabiegów stomatologicznych u dzieci bardzo często decyduje umiejętność ich bezbolesnego przeprowadzenia. Podanie środków znieczulających miejscowo niejednokrotnie wiąże się z dużym lękiem młodych pacjentów, jak również dyskomfortem przeprowadzającego ten zabieg lekarza. W pracy poddano ocenie skuteczność działania i ergonomię użytkowania aparatu iniekcyjnego Calaject u dzieci.

SummaryThe effectiveness of dental procedures in children is very often decided by the ability of car-rying them out pain free. The administering of local anaesthetic agents is not infrequently associated with a lot of fear in young patients, as well as discomfort for the dentist carrying out this treatment. This study was evaluated as to the efficacy of treatment and ergonomical use of the Calaject injection apparatus in children.

Hasła indeksowe: Calaject, znieczulenia miejscowe, dzieci

Key words: Calaject, local anaesthesia, children

WstępJednym z najtrudniejszych pacjen‑tów w gabinecie stomatologicznych jest dziecko, u którego brak toleran‑cji na stres i ból jest na tyle silny, że często niemożliwy do pokonania w trakcie jednorazowej wizyty (1).

Przeprowadzenie udanego i bez‑bolesnego zabiegu stomatologicz‑nego  u  dziecka  ułatwiają  środ‑ki znieczulenia miejscowego, któ‑re skutecznie umożliwiają kontro‑lę bólu. Lekarz stomatolog ma obec‑nie do dyspozycji całą gamę środ‑ków znieczulenia miejscowego oraz sposobów ich zastosowania. Jed‑nak mimo  znacznej  skuteczności środków znieczulających miejsco‑wo często wykonanie  iniekcji  jest przez dzieci odbierane  jako wyjąt‑kowo nieprzyjemne doznanie bólo‑we. Silny lęk przed wkłuciem igły niejednokrotnie może wręcz unie‑możliwić zastosowanie tej metody redukcji bólu wśród młodych pa‑cjentów (2, 3).  Jednocześnie czyn‑nik psychogenny, jakim jest silny stres i lęk, może mieć wpływ na sto‑pień percepcji bólu i stanowić jedną z przyczyn niepowodzeń w uzyska‑niu pełnego znieczulenia (1).

W przypadku zabiegów stomatolo‑gicznych u dzieci często potrzeba cza‑

Magazyn StoMatologiczny nr 11/2015 59

Stomatologia praktyczna

su i cierpliwości, by zbudować pozy‑tywne relacje lekarz – pacjent. Niewąt‑pliwe ułatwienie stanowią nowe apa‑raty do iniekcji – kontrolowane kom‑puterowo urządzenia do znieczuleń miejscowych (computer controlled local anasthetic delivery – CCLAD), za pomocą  których  wykonuje  się znieczulenia nasiękowe, przewodo‑we i śródwięzadłowe z możliwością powolnego podawania leku znieczu‑lającego pod niskim ciśnieniem i bez użycia strzykawki, która budzi u dzie‑ci silny lęk. Również sposób depono‑wania anastetyku jest kontrolowany elektronicznie, przez co ból podczas iniekcji, jak i odczucia bólowe po niej są znacznie mniejsze (4, 5, 6).

Odpowiednie przygotowanie dziecka do zabiegu, właściwa tech‑nika  znieczuleń  z  zastosowaniem przyjaznych dla pacjenta metod de‑ponowania  środków  znieczulają‑cych miejscowo zapewnia elimina‑cję dyskomfortu  i co ważniejsze – sprzyja kształtowaniu pozytywne‑go nastawienia dziecka do leczenia stomatologicznego (5).

Cel pracyCelem  pracy  jest  wstępna  ocena kliniczna skuteczności znieczuleń komputerowych Calaject firmy Ro‑nvig w stomatologii dziecięcej.

Materiał i metodaBadaniem objęto 46 pacjentów leczo‑nych w Poradni Diagnostyki i Profi‑laktyki Wad Rozwojowych u Dzie‑ci UM w Poznaniu: 35 dziewczynek i 11 chłopców, w wieku od 5. do 17. roku życia. W grupie  tej planowa‑no przeprowadzenie następujących zabiegów stomatologicznych z uży‑ciem aparatu Calaject do znieczule‑nia miejscowego: ekstrakcje zębów mlecznych i stałych, zabiegi w ob‑

rębie  tkanek miękkich oraz  lecze‑nie zachowawcze zębów mlecznych i stałych. Zabiegi te przeprowadzo‑no po wykonaniu kontrolowanego komputerowo znieczulenia miejsco‑wego: nasiękowego, przewodowego i śródwięzadłowego.U pacjentów zakwalifikowanych 

do badania nie stwierdzono prze‑ciwwskazań ogólnych ani miejsco‑wych do wykonania zabiegu w wa‑runkach ambulatoryjnych.Środkiem znieczulającym miej‑

scowo był roztwór 4% artykainy – preparat Citocartin 100 (Molteni).

Subiektywne odczucia pacjen‑tów poddanych badaniu oceniano na podstawie ankiety przed ‑ i po‑zabiegowej. Ocenie podlegały ob‑serwowane w trakcie podania znie‑czulenia i po nim takie reakcje ba‑danych, jak poziom bólu podczas wkłucia  igły, ból podczas depono‑wania środka oraz bolesność całego zabiegu na podstawie zachowania pacjenta w odniesieniu do zaadap‑towanej dla znieczuleń miejscowych skali Frankle’a (tab. I).

W badaniu ankietowym pacjen‑ci lub ich opiekunowie porówny‑wali zachowanie pacjentów po po‑daniu znieczulenia aparatem Cala‑ject z metodą tradycyjną lub wcze‑śniejszymi znieczuleniami kontro‑lowanymi  komputerowo  według skali liczbowej od 1 do 10. Pytano również o akceptację zabiegu, tj. czy 

chcieliby być powtórnie znieczula‑ni aparatem Calaject.Oceniano  również  ergonomicz‑

ność urządzenia, komfort i łatwość jego stosowania przez lekarzy prze‑prowadzających zabiegi w badanej grupie (według skali liczbowej od 1 do 10, w której 1 = bardzo źle, 10 = bardzo dobrze).

WynikiW badanej grupie przeprowadzono następujące zabiegi stomatologiczne z użyciem aparatu Calaject: ekstrak‑cje zębów mlecznych – 15 i stałych – 5, zabiegi w obrębie tkanek mięk‑kich  – plastyka wędzidełka wargi górnej i dolnej – 3 oraz leczenie za‑chowawcze zębów mlecznych – 8 i stałych – 15.Zabiegi przeprowadzono po uprzed-

nim wykonaniu kontrolowanego komputerowo znieczulenia miejsco‑wego: nasiękowego – u 30 pacjen‑tów, przewodowego – u 10 i śród‑więzadłowego – u 6.Wcześniej  znieczulanych miej‑

scowo było 41 badanych osób (89%), spośród których 7 pacjentów (17%) podało wcześniejsze kontrolowane komputerowo znieczulenia miejsco‑we (aparatem Wand).Zachowanie  pacjentów ocenia‑

ne według zaadaptowanej do znie‑czuleń miejscowych skali Frankle’a przedstawia tabela II.

TABELA I. Skala behawioralna Frankle’a zaadaptowana do znieczuleń miejsco-wych

Zachowanie Kod Opis

Zdecydowanie negatywne 1 Odmowa podania znieczulenia, płacz, krzyk, zakrywanie ust

Negatywne 2 Unikanie podania znieczulenia, utrata współ-pracy po podaniu znieczulenia

Pozytywne 3 Akceptacja podania znieczulenia, postawa ostrożna lub lęk opanowany

Zdecydowanie pozytywne 4 Zainteresowanie zabiegiem, dobra współpra-ca, uśmiech

60 Magazyn StoMatologiczny nr 11/2015

Stomatologia praktyczna

Oceniano  również  zachowanie pacjentów podczas podawania znie‑czulenia. Czas trwania iniekcji ak‑ceptowało 38 badanych (83%),  je‑dynie dla 3 pacjentów (6%) był on zbyt długi  i zaobserwowano zmia‑nę zachowania z pozytywnego (kod 3) na negatywne (kod 2). Odmowa współpracy dotyczyła najmłodszych badanych dzieci (5-7 lat). Z danych uzyskanych od opiekunów wyni‑kało, że dzieci  te miały wcześniej‑szy kontakt z tradycyjnym znieczu‑leniem miejscowym wykonywa‑nym strzykawką  i  ostatecznie nie 

pozwoliły na podanie znieczulenia (kod 1).W ocenie lekarzy prowadzących 

leczenie czas podawania znieczu‑lenia był akceptowalny dla 44 pa‑cjentów (96%), jedynie w 2 przypad‑kach (4%) był zbyt długi. Czas dzia‑łania znieczulenia był wystarczają‑cy do wykonania zabiegu u 45 osób (98%), a jedynie u 1 pacjenta (2%) było konieczne ponowne podanie środka znieczulającego.

Odczucia pacjentów w trakcie podawania znieczulenia przedsta‑wia tabela III. Pacjenci pytani byli

również o odczucia pojawiające się po zakończeniu podawania środka znieczulającego. Wyniki przedsta‑wia tabela IV.Efektywność znieczulenia kontro‑

lowanego komputerowo w ocenie le‑karzy prowadzących badanie w od‑niesieniu do konwencjonalnych znieczuleń  przedstawia  tabela V (według skali od 1 do 10, której 1 = bardzo zła, 10 = bardzo dobra).Spośród 41 badanych osób, u któ‑

rych zgodnie z danymi z wywiadu wykonywano wcześniej znieczule‑nia  tradycyjne, 36 bardziej akcep‑towało znieczulenie systemem Ca‑laject. Z kolei 5 z 7 dzieci znieczu‑lanych wcześniej  kontrolowanym komputerowo aparatem Wand nie zgłosiło wyraźnej  różnicy, a dla 2 bardziej  akceptowalne  było  znie‑czulenie aparatem Calaject.

W odpowiedzi na pytanie o wska‑zanie preferowanego znieczulenia podczas kolejnego zabiegu 39 pacjen‑tów (85%) zadeklarowało ponowne zastosowanie aparatu Calaject.

DyskusjaWystępujący często u dzieci lęk przed strzykawką i igłą utrudnia współpra‑cę z lekarzem i uniemożliwia bezbo‑lesne  leczenie  stomatologiczne  (7, 8, 9). W miejsce strzykawki, której widok u dzieci wywołuje zazwyczaj płacz i histerię (kod 4 wg Frankle’a), wprowadzono ergonomiczne aparaty do znieczuleń kontrolowanych kom‑puterowo, w których element dozu‑jący przypomina długopis (ryc. 1). W ocenie lekarzy uchwyt dozujący, oprócz eliminacji lęku pacjenta, po‑zwala na ergonomiczny chwyt tzw. pisarski i dużą precyzję podczas wy‑konywania iniekcji.Dostępne  na rynku  stomatolo‑

gicznym systemy znieczuleń kon‑

TABELA III. Subiektywne odczucia pacjentów w trakcie iniekcji (zgłaszane przez badanych/opiekunów lub obserwowana zmiana ich zachowania według zaadap-towanej do znieczuleń miejscowych skali Frankle’a)

Odczucia w trakcie podawania znieczulenia

DziewczynkiLiczba,%

ChłopcyLiczba,%

OgółemLiczba,%

Ból 0 2 (4%) 2 (2%)Mrowienie 3 (7%) 8 (17%) 11 (24%)Nieznaczny dyskomfort 2 (4%) 5 (11%) 7 (15%)Akceptowalne dolegliwości 3 (6%) 5 (11%) 8 (17%)Brak dolegliwości 30 (65%) 11 (24%) 41 (89%)

TABELA IV. Subiektywne odczucia lub zmiana zachowania pojawiające się bez-pośrednio po zakończeniu iniekcji

Odczucia po zakończeniu iniekcji DziewczynkiLiczba

ChłopcyLiczba

OgółemLiczba,%

Natychmiastowy efekt znieczulenia 20 15 35 (76%)Brak efektu znieczulenia 0 1 1 (2%) Silne znieczulenie okolicznych tkanek 3 4 7 (15%)Długo utrzymujące się znieczulenie tkanek miękkich 2 3 5 (11%)

TABELA V. Skuteczność znieczuleń Calaject w ocenie lekarzy

Ocena 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Liczba zabiegów 0 0 0 0 0 0 0 12(26%)

20(43%)

14(31%)

TABELA II. Zachowanie pacjentów oceniane przed podaniem, podczas podawania i po podaniu znieczulenia aparatem Calaject

Zachowanie Kod Liczba badanych (%)Zdecydowanie negatywne 1 0Negatywne 2 3 (6%)Pozytywne 3 38 (83%)Zdecydowanie pozytywne 4 5 (11%)

Magazyn StoMatologiczny nr 11/2015 61

trolowanych komputerowo to m.in. : Sleeper One S4 (DHT Francja), Qu‑icksleeper S4 (DHT Francja), Wand STA (Milestone Scientific, USA) oraz Anaeject (J. Morita Nashika Line, Ja‑ponia) (10,11).

W opisywanym badaniu zastoso‑wano system Calaject, który składa się z panelu dotykowego, uchwytu dozującego z podstawką oraz  ste‑rownika nożnego (ryc. 2).Urządzenie Calaject, dzięki trzem 

programom kontrolowanego natęże‑nia przepływu środka znieczulające‑go (wybieranych z panelu dotykowe‑go), pozwoliło wykonać w badanej grupie pacjentów 30 znieczuleń na‑siękowych (program 2),10 przewodo‑wych (program 3) i 6 śródwięzadło‑wych (program 1). Inteligentna kon‑trola ciśnienia ((intelligent pressure control – IPC) powoduje automatycz‑ne zahamowanie deponowania ane‑stetyku, gdy ciśnienie jest zbyt wyso‑kie, aby nie przekroczyć optymalnej szybkości podania leku. Po wyborze programu dla danego znieczulenia (2 i 3) przez naciśnięcie pedału nożne‑go rozpoczyna się deponowanie pły‑nu z prędkością 0,006 ml/s przez 10 s, co było odbierane przez pacjentów pozytywnie, bez wrażenia rozpierają‑cego bólu. Następnie prędkość wzra‑sta do 0,03 ml/s. W przypadku znie‑czuleń śródwięzadłowych prędkość podawania wynosi 0,006 ml/s (10).

Pacjenci oceniali wykonane w ten sposób iniekcje jako niebolesne i w większości przypadków akcep‑towali czas podawania znieczulenia. U dzieci niespokojnych, niecierpli‑wych pomocny wydaje  się  sygnał dźwiękowy, który pozwala uspoko‑ić pacjenta lub odwrócić jego uwagę od czasu aplikacji, np. przez odlicza‑nie trwania sygnału. Emitowany sy‑gnał powodował, że badani koncen‑trowali się na urządzeniu, nie zwra‑cając uwagi na wykonywany przez lekarza zabieg.Należy również podkreślić, że po‑

wolne, precyzyjne deponowanie pły‑nu nie powoduje rozległego znieczu‑lenia tkanek okolicznych, co przy tradycyjnych znieczuleniach często budzi niepokój dziecka, płacz i od‑mowę współpracy (kod 1 wg Fran‑kl’a) (12,13). Pacjenci mogli swobod‑nie rozmawiać z lekarzem lub opie‑kunem o pojawiających się odczu‑ciach, które nie były oceniane jako niepokojące lub nieprzyjemne.

W przypadku dzieci, które pod‑czas powolnego podawania aneste‑tyku zaczynają wykazywać zniecier‑pliwienie, istnieje możliwość zwięk‑szenia prędkości do 0,04 ml/s przez naciśnięcie pedału nożnego i skróce‑nie czasu iniekcji.

W doniesieniach Hochmana, w których porównano odczucia pa‑cjentów podczas iniekcji wykonanej

tradycyjną  strzykawką  i  aparatem typu CCLAD, zdecydowanie mniej‑sze odczucia dyskomfortu i bólu to‑warzyszyły  iniekcji wspomaganej elektronicznie  (13,  14,  15). Bada‑nia przeprowadzone wśród pacjen‑tów w wieku od 5 do 13  lat przez Gibsona i wsp. wykazały,  że pod‑czas znieczulenia wykonanego apa‑ratem sterowanym komputerowo dzieci są spokojniejsze, nie wykonu‑ją gwałtownych ruchów oraz że jest to metoda mniej bolesna dla małych pacjentów (16).Deklarowana przez badanych chęć 

kolejnego znieczulenia z zastosowa‑niem aparatu Calaject świadczy o ak‑ceptacji tego typu znieczuleń przez dzieci, u których uzyskano postawę pozytywną  i  zdecydowanie  pozy‑tywną (kod 3 i 4 wg Frankle’a). Rów‑nież opiekunowie doceniają komfort znieczulenia i jego bezbolesny prze‑bieg, co zachęca dzieci do kolejnych wizyt u lekarza stomatologa (17,18). Wcześniejsze doświadczenia z trady‑cyjnymi znieczuleniami wiązały się ze strachem przed strzykawką i igłą, bólem podczas iniekcji i nieprzyjem‑nymi odczuciami po zdeponowaniu anestetyku, co w efekcie prowadziło do braku współpracy dziecka, unie‑możliwiało przeprowadzenie właści‑wego zabiegu i utrudniało kontakt z dzieckiem podczas kolejnej wizyty (kod 1, 2 wg Frankle’a) (19).

PodsumowanieNie ma przeciwwskazań do stosowa‑nia kontrolowanych komputerowo znieczuleń miejscowych w stoma‑tologii dziecięcej, dotyczą one jedy‑nie środka znieczulającego i takich stanów miejscowych, jak choroby przyzębia (podobnie jak w przypad‑ku znieczuleń tradycyjnych z uży‑ciem strzykawki).

62 Magazyn StoMatologiczny nr 11/2015

Stomatologia praktyczna

Ryc. 2. System Calaject.Ryc. 1. Uchwyt (końcówka dozująca) przypo-minający długopis vs. tradycyjne strzykawki.

Piśmiennictwo1. Baier K. i wsp.: Children’s fear and behavior in private pediatric dentistry practices. Pe‑diatr. Dent., 2004, 26, 316‑321.2. Haas D.A: An update on local anesthetics in dentistry. J. Can. Dent. Assoc., 2002, 68, 546‑551.3. Wilson S. i wsp.: The effect of electronic dental anesthesia on behavior during local ane‑sthetic injection in the young, sedated dental patients. Pediatr. Dent., 1999, 2, 12‑17.4. Saxena P. i wsp.: Advances in dental local anesthesia techniques and devices: an upda‑te. Natl. J. Maxillofac. Surg., 2013, 4, 1, 19‑24.5. Ashkenazi M. i wsp.: Effectiveness of computerized delivery of infrasulcular anesthetic in primary molars. J. Am. Dent. Assoc., 2005, 136, 1418‑1425.6. Nakai Y. i wsp.: Effectiveness of local anesthesia in pediatric dental practice. J. Am. Dent. Assoc., 2000, 131, 1699‑1705.7. Shields B.J. i wsp.: Pediatric pain measurement using a visual analogue scale: a compa‑rison of two teaching methods. Clin. Pediatr., 2003, 42, 227‑234.8. Nikolova ‑Varlinkova K. i wsp.: Reaction of 5 and 6 year old children to local anasthesia during dental treatment. Journal of IMAB, 2008,book 2, 47‑51.9. Maragakis G.M. i wsp.: Reaction of 5 and 6 year olds to dental injection after viewing the needles: a pilot study. J. Clin. Pediatr. Dent., 2006, 1, 28‑31.10. Hadzik J. i wsp.: Calaject – kontrolowane komputerowo znieczulenia miejscowe w sto‑matologii. Mag. Stomatol., 2015, XXV, 3,75‑78.

11. Sulka A. i wsp.: Analiza porównawcza subiektywnego odczucia bólu podczas znieczule‑nia miejscowego aparatem Wand i techniką tradycyjną przy odsłanianiu zatrzymanych kłów górnych. Por. Stomatol., 2009, IX, 2, 48‑52.12. Singh P.: An emphasis on the wide usage and important role of local anesthesia in den‑tistry: a strategic review. Dent. Res. J (Isfahan), 2012, 9, 2, 127‑132.13. Kudo M.: Initial injection pressure for dental local anesthesia: effects on pain and anxie‑ty. Anesth. Prog., 2005, 52, 3, 95‑101.14. Ram D., Peretz B.: Administering local anasthesia to paediatric dental patients – current status and prospects for the future. Int. J. Paediatr. Dent., 2002, 12, 80‑89.15. Asarch T. i wsp.: Efficacy of a computerized local anesthesia device in pediatric denti‑stry. Pediatr. Dent., 1999, 21, 421‑424.16. Gibson R.S. i wsp.: The Wand vs. traditional injection: a comparison of pain related be‑haviors. Pediatr. Dent., 2000, 22, 458‑462.17. Meechan J.G.: How to overcome failed anesthesia. Br. Dent. J., 1999, 186, 15‑20.18. Pasiek S. i wsp.: Porównanie bolesności wykonania znieczulenia nasiękowego z za‑stosowaniem strzykawki standardowej i aparatu iniekcyjnego.Stomatol.Współcz., 2001, 8, 2, 39‑44.19. Locker D. i wsp.: Age of onset of dental anxiety. J. Dent. Res., 1999, 78, 3, 790‑796.

Duży  stopień  akceptacji  zabie‑gu i odczuć po zdeponowaniu ane‑stetyku przez tak wymagającego pa‑

cjenta jak dziecko pozwala w spo‑sób bezbolesny i komfortowy dla le‑karza przeprowadzić  leczenie sto‑

matologiczne w tej grupie wiekowej, w której, jak powszechnie wiadomo, potrzeby  lecznicze  są znaczne. n

Calaject_plakat_420x610_2015-10-20_print.pdf 1 2015-10-21 18:58:54