Calc Dimitar Bitrakov

D. Bitrakov OpenOffice Org. Calc ---------------------------------------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 -

Vovedni informacii za programata OpenOffice. Org. Calc 3.3

Programata Calc se koristi vo obrabotkata na tabelite. So programata : - brzo i ednostavno se kreiraat tabelite ; - avtomatski se izvr{uvaat korekcii pri izmenuvawe na podatoci vo tabelite ; Glavna karakteristika na programata se presmetuvawata vo tabelite so posedu-vawe na vgradeni funkcii od razli~ni oblasti. Spisokot na oblastite na koi se od-nesuvaat vgradenite funkcii e prikaàn na prikazot,

prezemen od osnovniot prozorec. Osven ova se izvr{uvaat i slednive dejstva : - Odreduvawe na tehni~kiot izgled na tabelite so izbor na edna od mnogute formi za prikazi na tabeli. - kreirawe na oblikot na tabelite so zna~itelni mo`nosti za vnesuvawe na dopol- polnitelni elementi. - kreirawe na razni tipovi grafikoni,so izbor na edna od mnogute formi za prikaù- kaùvawe na grafikoni. - kreirawe na razni tipovi grafikoni,so zna~itelna mo`nost za vnesuvawe na dopolnitelni elementi vo grafikonite Programata se otvora so redosledno koristewe na komandite Start > All Programs > OpenOffice. Org 3.3 > OpenOffice. Org

Se kliknuva na Spreadsheet Na slikata e del od desktopot.

Programata se otvora (aktivira) i so komandite : Start > All Programs > OpenOffice. Org 3.3 > OpenOffice. Org Calc --------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 2 -

Po otvoraweto na programata se doveduva na ekranot osnovniot prozorec

Komandite na programata se rasporedeni vo lenti (poedine~no odnosno grupi-rani vo menija) Vo prozorecot e prikaàn rasporedot na lentite , menijata i drugite elementi . Programata sodrì mnogu lenti, no so aktiviraweto na prozorecot preddefinirano se vnesuvaat slednive lenti :

• Naslovnata lenta (Title Bar) • Lentata na glavnite menija ( Menu Bar ) ; • Standardnata lenta ( Standard ) ; • Formatnata lenta ( Formating ) ;

Lentite se prikaàni na slikata.

• Vo prviot red e lentata na naslovot na programata Untitled 1- Open-Office.-OrgCalc ( imeto na prvootvoreniot dokument e imenuvan so Untitled 1 ).

• Vo vtoriot red e lentata so glavnite menija. Zna~itelen e brojot na komandi-te {to se sodràt vo menijata. Se koristat za razni dejstva vo vrska so obrabotka na tabelite.

• Standardnata lenta sodrì komandi za izvr{uvawe na ~esto koristenite dejstva vo vrska so obrabotkata na tabelite. Vsu{nost, toa se izbrani ko-mandi od menijata za da se ovozmoì pobrz pristap do komandite. Komandite se odnesuvaat na osnovnite dejstva vo vrska so kreiraweto na tabelite (vne-suvawe podatoci vo tabelite, presmetuvawa na podatoci, prikazi na grafiko-ni, izbor na boja za liniite i drugi dejstva).

--------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 3 -

• Formatnata lenta ja formiraat kratki menija Menijata od lentata se odne-suvaat na odreduvawe na fontot na bukvite, golemina na bukvite, na~in na pi{uvawe na bukvite, boja na bukvite, poramnuvawe na podatoci vo tabelite, vramuvawe na tabelite, ispolnuvawe na elementie na tabelite so boi, izbor na boja za zapisite vo tabelata i drugi dejstva.

Postojan del od prozorecot se lentata na naslovot i lentata na glavnite menija, inaku strukturata na osnovniot prozorec e mo`no da se menuva. Mo`no e da se otst-ranat standardnata lenta, funkcionalnata lenta a da se doveduvaat vo prozorecot drugi lenti, Po lentite e prostorot za rabota so tabelite

Prostorot e podelen so horizontalni i vertikalni linii vo pravoagolni ele-menti nare~eni }elii (grafi, kletki). Redovite se ozna~eni so broevi . Numeracija-ta na redovite e od levata strana od listot. Redosledot na kolonite e vnesen od gornata strana na listot. Kolonite se ozna~eni so bukvite od latinskata azbuka. Po otvorawe na programata e doveden prviot list (Sheet 1 ). Vo vidniot del od ekranot e del od listot. Od desnata strana e lentata za vertikalno pomestuvawe na listot. Od dolu e lentata za horizontalno pomestuvawe . Sekoja }elija ima svoj znak. Znakot se formira od bukva i cifra ( bukva na kolonata i broj na redot ) . Na slikata se vneseni znacite na }elite na tabela so ~e-tiri redovi i pet koloni.

] eliite vo tekot na raboteweto so programata se koristat poedine~no so nazna~uvawe na znakot na }elijata, ili kako grupa na posledovalni }elii vo red ili kolona. Za grupa na posledovatelni }elii se koristi terminot rang na }elii. Namesto nazna~uvawe na rang od }elite, na primer vo forma: A1, A2, A3, A4, A5, A6. rangot na }eliite se zapi{uva skrateno A1 : A6. Kratkiot zapis na rang od }elii, ima golema prednost vo dejstva so presmetuvaweto na vrednostite na oddelni }elii i namalu-vawe na mo`nosta da se napravi gre{ka. Vo dolniot red od prozorecot e menito za upravuvawe so listovite i lentata za horizontalno pomestuvawe

Meni za upravuvawe so listovite horizontalna lenta ----------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 4 -

Po otvorawe na programata preddefinirano se otvora prviot list ( zapisot Sheet 1 vo svetloto pole ). Rabotniot prostor za tabelite se koristi po listovi. Po otvoaweto na dokumentot na ekranot se otvora prviot list. Vo vidnoto pole od ekra-not se prikaùva del od prviot list. Za predefiniraniot format i marginite vo listot se sodràt devet koloni ( A – I ) i ~etirieset i devet redovi. Doveduvawe na drugi koloni vo tekot na raboteweto vrz tabelata se vr{i so lentata za horizon-talno pomestuvawe. Doveduvawe na redovi vo vidnoto pole od ekranot so lentata za vertikalno pomestuvawe. Po kreirana i podgotvena tabela vo eden list moè da se izbere sleden list. Izborot se vr{i so kliknuvawe nad zapisot Sheet2 , a za sledniot tret list Sheet3. Vnesuvawe na sledni listovi se vr{i so komandata Sheet od menito Format. Vo meni-to e vnesen ~etvrti list.

Dejstvata vo vrska so upravuvawe so listovite se vr{at so slednive znaci na menito :

- so kliknuvawe na znakot , se doveduva prviot list nezavisno koj list e na ekranot. - so kliknuvawe na znakot , se vra}a eden list nanazad; - so kliknuvawe na znakot , se doveduva sleden list. Sekoe sledno kliknuvawe doveduva stranica so povisok reden broj; - so kliknuvawe na znakot , se doveduva posledniot list. Vo posledniot red e statusnata lenta. Statusnata lenta ima informativna uloga.

Komandite se prezemaat direkno od standardnata i funkcionalnata lenta. Komandite vo sostav na glavnite menija se prezemaat posredno preku glavnite meni-ja. Prezemawe komanda direkno ili preku menijata e identi~no na na~inot kako toa se vr{i vo programata OpenOffice. Org. Writer. ------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 -

I. Kreirawe na tabela

Po otvoraweto na tabelata e mo`no da se vnesuvaat podatoci vo }eliite .. Razlikuvame dva vida }elii. Edna grupa }elii vo koi se vnesuvaat tekstovi i vlezni (poznati podatoci ). Vo drugata grupa }elii se vnesuvaat podatoci {to se presmetu-vaat. Za presmetuvawe i vnesuvaweto na podatocite vo ovie }elii se koristat sood-vetni komandi. Vnesuvawe poznati podatoci vo tabela Vnesuvaweto na podatocite se vr{i so tastaturata, po odreduvawe na }elijata od koja }e zapo~ne vnesuvaweto na podatocite. Za odreduvawe na }elija se doveduva kursorot vo }elijata i kliknuva. Okolu }elijata se prikaùva ramka prikaàna na slikata

Vnesuvaweto na podatoci (tekstovi ili numeri~ki podatoci) vo }eliite od tabelata po pravilo se vr{i po redovi. Se aktivira prvata }elija od prviot red. Po vnesuvawe podatok so tastaturata, podatokot se poravnuva spored prvata pozicija od }elijata. So pritisok na tasterot so strelkata nadesno se prenesuva kursorot vo vtorata }elija, se pozicionira na po~etokot od ovaa }elija, pa se vnesuva podatokot vo vtorata }elija i se prodolùva so vnesuvawe na podatoci vo slednite }elii od redot. Vnesenite podatoci preddefinirano se poramnuvaat spored desnata strana na }elijata. Po vnesuvawe na podatoci vo prviot red, se aktivira prvata }elija od vtoriot red i nastavuva so vnesuvawe na podatocite na ist na~in

Ako vo tekot na vnesuvaweto se vnese pogre{en podatok, podatokot (eden ili pove}e ) se bri{at so tastarot Backspase. (znakot ). Promena na podatok vo oddelna }elija se vr{i so aktivirawe na }elijata i bri{ewe na podatokot so tasterot Delete. Podatokot so ova se bri{e i povtorno se aktivira }elija za da se vnese drug podatok. Obeleùvawe }elii, redovi i koloni vo tabelite Izmenuvawa na vneseni podatoci i mnogu drugi dejstva se ostvaruvaat so prethodno obeleùvawe na tabelata ili oddelnite delovi ( redovi, koloni , rang od }elii ili oddelni }elii). Obeleùvaweto na tabelata ili delovi od tabelata se vr{at na sledniov na~in: --------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 6 -

- red se obeleùva so kliknuvawe vrz brojot od redot {to treba da se obeleì.

- kolona se obeleùva so kliknuvawe vrz bukvata na kolonata {to treba da se obeleì.

- blok se obeleùva so doveduvawe pokaùva~ot vo }elijata ( prva faza )

so pritisnato tasterot Shift se vle~e pokaùva`to nadesno ( vtora faza)

- Blok od redovi se obeleùva so doveduvawe na pokaùva~ot vo }elija. So

pritisnato kop~e se vle~e pokaùva~ot nadesno do krajnata }elija od redot. Potoa se prodolùva so vle~ewe nadolu do }elijata vo posledniot red od blokot.

Obeleùvawe moè da se vr{i i so tastaturata. Za obeleùvawe }elii vo red, se doveduva pokaùva~ot vo }elija od redot, se pritisnuva na tasterot Shift i so sekoe pritisnuvawe na tasterot so strelkata nadesno se obeleùva sledna }elija. Na identi~en na~in se vr{i i obeleùvaweto na kolona.(se koristi strekata nadolu)

Bri{ewe na vneseni podatoci vo red, kolona ili vo celata tabela se vr{i so tasterot Delete. Se prikaùva prozorecot Delete Contents .

Obeleàniot podatok se bri{e so kliknuvawe na Ok . -------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 7 -

Presmetuvawa vo tabelite Presmetuvawata se glavno obele`je na programata Calc . Vo programata se sodràt golem broj funkcii koi se koristat vo presmetuvawata. Fukciite se ras-poreden po kategorii (matemati~ki,logi~ni, statisti~ki i drugi) Presmetuvaata vo Calc se vr{at : - so komandata Sum - so vgradenite funkcii vo programata. - komandata Function List - komandata Function Wizard - so koristewe na formuli. Presmetuvawata se vr{at vo sleden redosled : - odreduvawe na }elija vo koja }e se vnese presmetaniot podatok - izbor na funkcijata spored dejstvoto {to }e se vr{i vrz rang od }elii ( ili od }elija). - ukaùvawe vrz podatoci od koi rang }elii (ili }elija) }e se izvr{uva presmetuvaweto . Za presmetuvawa po koja bilo od komandite navedeni pogore zadolìtelno treba da se vnese vo prozorecot menito Formula bar . Menito Formula bar se doveduva vo osnovniot prozorec so komandata Formula bar od menito View . Nazivite na poliwata vo sostav na Formula bar se vneseni na slikata

Presmetuvawe so komandata SUM. Komandata SUM e so poseben tretman i sekoga{ se po~nuva so nea. Vo presme-tuvaweta so komandata SUM se sproveduvaat slednive dejstva : - izbor na }elijata vo koja }e se vnese presmetaniot zbir na podatocite .Se izbira so kliknuvawe na }elija. (}elijata se ograduva ). - izborot na funkcijata e preddefiniran. Toa e funkcijata SUM. - odreduvawe na rangot na }elii na koi se presmetuva zbirot . Pri koristewe na komandata SUM, preddefinirano se odreduva rangot na }eliite na koi se odnesuva dejstvoto na funkcija spored pravilata prikaàni simbo-li~no so slikata .

---------------------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 -

• Ako rezultatot po izvr{eno dejstvo treba da se vnese vo }elija od redicata vo temno sinata boja (vo primerov, }elijata E1), dejstvoto }e se izvr{i vrz podatocite od }eliite {to se odlevo od nea vo svetlo sinata boja ( }eliite A1, B1, C1, D1 ). Skrateno zapisot na }eliite se pi{uva i vo oblik na rang od }elii.(A1 : D1 ).

• Ako rezultatot po izvr{enoto dejstvo treba da se vnese vo }elija od kolona vo temno sinata boja ( }elija A4 ) , dejstvoto }e se izvr{i vrz podatocite od }eliite {to se nad }elijata vo kolonata vo svetlo sinata boja ( }eliite A1, A2 i A3. Zapi{ano kratko vo oblik na rang (A1 : A3) .

Presmetuvawe zbir po redovi. Na slikata e tabelata vo koja se vneseni poznatite podatoci.

] e presmetame zbir na podatocite vo prviot red ( A1 , B1, C1 i D1). Za vnesuvawe na zbirot ja odreduvame }elijata E1 .( kliknuvame na E1 ).

Za presmetuvawe na zbirot se kliknuva na komandata SUMA ( ) Vo lentata na formuli se vnesuva drug sostav na komandi :

i se dobiva prikazot

Spored preddefiniranite pravila presmetuvawe na zbirot se odnesuva na rangot {to go potvrduva zapisot SUM (A1 : D1) Zapisot se vnesuva vo Linijata Input Line i vo }elijata vo koja se vnesuva rezultatot. So pritiskawe na komandata Accept , se vnesuva rezultatot vo }elijata E1.

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 -

Postapkata se registrira i ostanuva aktivna i za presmetuvawe na zbirovite vo drugite redovi. So klik na znakot ( ) ,so pritisnato kop~e ,po pojavu-vaweto na znakot ( ) se vle~e ramkata za obeleùvawe nadolu vo kolonata. Se ograduvaat }elii vo kolonata so crvenata linija .Prikaàno e na tabelata.

Vo momentot na otpu{tawe na kop~eto , vo ogradeniote }elii se vnesuvaat sumite na slednovi redovi. Prikaàno e na slikata.

- Presmetuvawe zbir po koloni. Na slikata e istata tabela .

] e presmetame zbir na podatocite vo prvata kolona ( A1 ,A2 i A3). Zbirot na ovie }elii }e go vneseme vo }elijata A4. Ukaùvaweto deka vo ovaa }elija treba da se vnese zbirot e izvr{eno so kliknuvawe vo }elijata (A4). ( nazna~eno e na slikata). ] eliite na koi se odnesuva dejstvoto na funkcijata SUM se preddefinirani . Za presmetuvawe kliknuvame na komandata SUM .Se dobiva prikazot

So vnesen rangot na }eliite na mestoto na argumentot na funkcijata se naja-vuva vrz podatocite od koi }elii }e se presmeta zbirot ( zapisot SUM (A1:A3 ). ) So komandata Prifati se vnesuva rezultatot vo }elijata A4. Postapkata se registrira i ostanuva aktivna i za presmetuvawe na zbirovite vo drugite koloni . So klik na znakot ( ) ,so pritisnato kop~e ,po pojavu-vaweto na znakot ( ) se vle~e ramkata za obeleùvawe nadesno vo redot.. Se ograduvaat }elii vo redot so crvenata linija Prikaàno e na tabelata

----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 -

Vo momentot na otpu{tawe na kop~eto vo ogradeniote }elii se vnesuvaat sumite na slednovi koloni. Prikaàno e na slikata.

Presmetuvawe so funkcite

. Funkciite se izbiraat preku menito Insert.

Moèn e izbor na komandite : - Function. - Function List Presmetuvawe so komandata Function List Se vnesuvaat na ekranot : - menito Formula bar .(od menito View ) .

- komandata Function List preku menito Insert . Doveduvawe na komandata Function List se registrira vo listata na menito Insert so vnesuvawe na znakot ( ) pred imeto na komandata. Prozorecot na komandata Function List se pozicionira od desnata strana na ekranot.

-----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 11 -

Vo prozorecot se prikaùva kategorijata funkcii pod nazivot Last Used. Vo ovaa kategorija se sodràt deset preddefinirano vneseni funkcii so osnovni dejstva .Vo ramkata se zabeleùvaat funkcijata SUM ( za presmetuvawe na zbir), PRODUCT ( za presmetuvawe na proizvod ), MIN ( za odreduvawe na minimalna vrednost, MAX ( za odreduvawe na maksimana vrednost, AVERAGE za presmetuvawe na aritmeti~ka sre-dina i u{te nekolku do deset. Izbor na edna od ovie funkcii se izbira so kliknuvawe. Vo ramkata e izbrana funkcijata SUM. Vo poleto so svetlo siva boja e informativen del. Vo informacioniot del se vneseni imeto na predde-finiranata funkcija (4), informacii za na~inot na podreduvawe na parametrite (argumentite) na funkcijata pod (5) i se soop{tuva dejstvoto na funkcijata (6).. Vo presmetuvawata so komandata Function list dostapni za koristewe se samo vnesenite funkcii vo listata.(3). Postapkata za presmetuvawe so komandata Function list }e ja proslednime na konkreten primer . Vneseni se poznatite podatoci vo }elite (A1, B1 ,C1 ,D1) .

] e go presmetame proizvodot na podatocite vo prviot red. Rezultatot }e go vneseme vo }elijata E1 . ] e ja koristime funkcijata PRODUCT.. - Ja izbirame funkcijata PRODUCT vo kategorijata Last Used - So kliknuvawe na znakot ( ) se vnesuva PRODUCT( Number) vo prostorot Input Line.

- se vnesuva PRODUCT( Number ) i vo }elijata E1. ] eliite vrz koi se odnesuva presmetuvaweto se sop{tuvaat na eden od slednive na~ini po prethodno bri{ewe na zapisot Number . 1. Vnesuvawe na znacite na }eliite vo zagrada po funkcijata PRODUCT. Kliknuvame vo }elijata A1( vo poleto se vnesuva znakot na }elijata ). Go vne-suvame znakot ( ; ) so tastaturata. So kliknuvawe na slednata }elija se vnesuva znakot na slednata }elija i vnesuva pak so tastaturata znakot ( ; ). Se prodolùva so -----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 12 -

vnesuvawe na znacite i na slednite }elii. Po vnesuvawe na znakot na poslednata }elija ne se vnesuva znakot (;). . Se dobiva prikazot.

2. Informacija na }eliite vrz koi se odnesuva dejstvoto moè da se vnesuva i so soop{uvawe na rangot na }eliite. Se vnesuva znakot na prvata }elija A1, se vnesuva znakot ( : ) so tastaturata i se vnesuva znakot na poslednata }elija D1.

Sostojbata e na slikata.

3 .Ozna~uvawe na }eliite na koj se odnesuva dejstvoto na funkcijata moè da se

vr{i i so obeleùvawe. Eden e od najbrzite na~ini. Obeleànite }elii se ograduvaat so ramka kako e na slikata so linii vo crvenata boja.

Po proverka na }eliite na koi se odnesuva presmetuvaweto, }elijata vo koja se vnesuva rezultatot, se potvrduva so komandata ACCEPT. Rezultatot se vnesuva vo }elija E1.

Postapkata se registrira i ostanuva aktivna i za presmetuvawe na zbiro-vite vo drugite redovi. So klik na znakot ( ) ,so pritisnato kop~e ,po pojavuvaweto na znakot ( ) se vle~e ramkata za obeleùvawe nadolu vo kolonata. Se ograduvaat }elii vo kolonata so crvenata linija . Prikaàno e na tabelata

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 13 -

Vo momentot na otpu{tawe na kop~eto vo ogradeniote }elii se vnesuvaat proizvodite vo ogradenite }elii. Prikaàno e na slikata.

Dovedeniot prozorec na komandata Function List se otstranuva od ekranot so pov-toren izbor na menito Insert i kliknuvawe vo listata nad zapisot Function List. Pro-zorecot se otstranuva od ekranot a od listata se otstranuva znakot . Koristewe drugi funkcii vo komandata Function List Za presmetuvawa so drugi funkcii rasporedeni vo kategoriite se koristi isto komandata Function List po vnesuvawe na funkcija vo kategorijata Last Used . Postapkata i sega }e ja prosledime na konkreten primer.

] e presmetame kvadraten koren od podatokot vo kelijata A1. Vrednosta na kvadratniot koren }e se vnese vo kelijata B1. Poznato ni e deka za presmetuvawe na kvadraten koren se koristi funkcijata SQRT vo kategorijata Mathematical.. - se doveduva prozorecot na menito Last Used . Vo prozorecot ne se sodrìi ovaa funkcija. Se kliknuva na pozicija (1)

- se doveduva listata na kategoriite .

---------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 14 -

Se izbira kategorija Mathematical.

. So izborot na ovaa kategorija se dobiva lista na funkciite od matematikata. (od desnata strana). Vo listata funkciite se vneseni po azbu~en red. Sega so pomes-tuvaweto na vertikalnata lenta se zabeleùvaat zna~itelen broj funkcii. Izbor na funkcija se vr{i po doveduvawe na funkcijata {to }e se koristi vo vidnoto pole od ramkata i kliknuvawe vrz imeto na funkcijata.

Izbrana e funkcijata SQRT.

So klik na znakot , se dobiva sostojbata

Klik vo }elija A1 ( ukaùvawe na podatokot na koi se odnesuva presmetuvaeto).

Klik na Accept .(prifati )

Registrirana sostojba na funkciite pri prvoto po~nuvawe so koristewe na Function List se izmenuva. So sekoja dovedena nova funkcija od koja da e kategorija se otstra-nuva edna od porano vnesenite. Ova doveduva do zamenuvawe na listata so funkciite na po~etok , so funkcii {to se koristat po~esto od korisnikot za brz pris-tap do niv. Od taa pri~ina kategorijata e imenuvana so (Last Used) Posledni koristenite. ------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 15 -

Presmetuvawe so komandata Function Redosledot na dejstvata pri koristeweto na komandata Function e identi~en

na prikaàniot na~in vo tekot na razgleduvawe na komandata Function List. Postapkata za presmetuvawe so komandata Funkcija }e go prosledime na primer. ( presmetuvawe na proizvod na podatocite vo redot )

Se izbira komandata Function od menito Insert. Doveduvawe na komandata Function se registrira vo listata na menito Insert so vnesuvawe na znakot ( ) pred imeto na komandata. Komandata Function doveduva prozorec Function Wizard ( prva faza, izbor na funkcija)

Prozorecot e doveden preddefinirano so izbrana kategorijata All (1). Posredno pre-ku kategorijata pod (2) e listata so site funkcii vo sostav na programata. Vo vidno-to pole e mal del od funkciite. Funkciite se podredeni po azbu~en red. Preddefi-nirano e izbrana funkcija ABS . Imeto na preddefiniranata funkcija e zabeleàno vo prozorecot na pozicija ozna~ena so (3). Na~inot na vnesuvawe na argumentite vo funkcijata i dejstvoto na funkcija se prikaùvaat vo zapisite ozna~eni so (4) i (5). Vo prozorecot Function Wizard ja izbirame funkcijata PRODUCT za presme-tuvawe na proizvodot na podatocite vo redot. Po izborot se prikaùva sled-nava sostojba vo prozorecot. -------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 16 -

Sega se vneseni vo informativniot del podatoci za funkcijata PRODUCT, za parametrite i za dejstvoto na funkcijata po zapisite pod (3) ,(4) i (5). Kliknuvawe vo poleto Next >>. Izborot na funkcijata se potvrduva i vo poleto INPUT LINE od Formula Bar se vnesuva imeto na izbranata funkcija.

Po izbor na funkcija sledi drug prozorec ( vtora faza) preku koi se soop{tuva ran-got na }eliite na koi se odnesuva dejstvoto na funkcijata. Se doveduva prozorecot Function Wizard ( vtora faza )

---------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 17 -

Od prozorecot se dobivaat mnogu informacii.: - menito za izbori na kategorii(1). izbrana e kategorijata Matematicke, - lista na funkciite od kategorijata (2), - imeto na izbranata funkcija (3), - informacija za dejstvoto na funkcijata (4), - informacija za argumentot ili argumentite (5). - zapis na poliwata vo koi se vnesuva informacija vrz koi }elii se odnesuva dejstvoto na funkcijata. ( rang na }elii ) (7). - poleto vo koe }e se vnese lista na argumentite. (8), Potrebno e samo da se vnese informacija za }eliite vrz koi se odnesuva dejstvoto na funkcijata. Informacija se vnesuva vo poliwata (pod broj 7) .Mo`ni se pove}e mo`nosti:. 1. Vnesuvawe na znacite na }eliite oddelno vo poliwa pod (7). Vo konkretniov primer treba da se vnesat znacite na }eliite ( A1,B1, C1, D1). So doveduvawe na prozorecot kursorot e vo prvoto pole. Kliknuvame vo }elijata A1 ( vo poleto se vnesuva znakot na }elijata A1). Go prefrluvame kursorot vo vtoroto pole i so kliknuvawe na slednata }elija se vnesuva znakot vo slednoto pole. Se prodolùva so vnesuvawe i na slednite znaci na }eliite. Prikazot e na slikata.

Znacite na }eliite moàt da se vnesuvaat i so tastaturata. Vnesenite znaci se zabeleùvaat i vo formulata pod ( 8).Vo tekot na vnesuvawe se vnesuva i rezultatot vo poleto pod (6). 2. Za informacija na }eliite moè da se koristi i samo ednoto pole so vnesuvawe na rangot na }eliite. Se vnesuva znakot na prvata }elija A1, se vnesuva znakot ( : ) so tastaturata i povtorno so gluv~eto se vnesuva znakot na poslednata }elija D1. Sos-tojbata e na slikata. (na slikata se prikaùva i zapisot vo funkcijata i zapisot na rezultatot.)

3. Ozna~uvawe na }eliite moè da se vr{i i so obeleùvawe. Obeleànite }elii se ograduvaat so ramka kako e na slikata so linija vo crvata boja. Kon ova se prid-ruùva i prikaz na funkcijata i zapis na rangot na }eliite.

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 -

Po proverka na vnesenite podatoci na koi se odnesuva presmetuvaweto, se potvr-duva so kliknuvawe vo poleto Ok. Rezultatot se vnesuva vo }elija E1.

. Koristewe na formula Za presmetuvawe so formula vo menito za presmetuvawe se vnesuva arit-meti~ki izraz. So aritmeti~kiot izraz se soop{tuva koj operacii treba da se izvr-{at vrz odredeni podatoci, i vo koj redosled. Podatocite vo izrazot se soop{tuvaat so oznakite na }eliite. Vo programata Calc za aritmeti~kite dejstva se koristat znacite :

Na slikata e prikaàna tabelata po vnesuvawe na poznatite podatoci.

] e ja prikaème postapkata za presmetuvaweto na proizvodot na podatocite. So koristewe na formula, postapkata }e se realizira so slednive dejstva - Se kliknuva so pokaùva~ot vo }elijata vo koja }e se vnese proizvodot (izbrana za vnesuvawe na proizvodot e }elijata C1.) - so tastaturata se vnesuva znakot ( = ) vo }elijata C1. So ova e vnesena informacija deka za presmetuvawe }e se koristi formula .

- se vnesuva aritmeti~kiot izraz A1*B1 po znakot za ednakvost (=)).Se vnesuva so ednovremeno koristewe na tastaturata i gluv~eto. Se kliknuva vo }elijata A1 (vo linijata se vnesuva znakot na }elijata),so tastaturata se vnesuva znakot za mnoèwe, a potoa pak so gluv~eto se vnesuva znakot na }elijata B1. Konkretno e vnesen izrazot A1*B1 . Aritmeti~kiot izraz se vnesuva i vo linijata Input LIne . -----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 19 -

Sledniot ~ekor e kliknuvawe na Accept

Se vnesuva proizvodot na podatocite vo prviot red.

Postapkata se registrira i ostanuva aktivna i za presmetuvawe na proizvodite vo drugite koloni. So klik na znakot ( ) ,so pritisnato kop~e ,po pojavuvaweto na znakot ( ) se vle~e ramkata za obeleùvawe nadolu vo kolonata. Se ograduvaat }elii vo kolonata so crvenata linija .Prikaàno e na tabelata

Vo momentot na otpu{tawe na kop~eto vo ogradeniote }elii se vnesuvaat proizvo-dite vo slednovi redovi. Prikaàno e na slikata.

Izbor na prikaz na tabela ] e se izbere komandata Autoformat od menito Format .Komandata doveduva na ekranot dijalogen prozorec Autoformat prikaàn na slikata


------------------------------------------------------------------------------------------------- 20 -

Od levata strana pod zapisot Format e listata so nazivite na formite na prikazite. Vo prozorecot se prikaùva preddefinirano prikazot pod nazivot Default. Prikazite se doveduvaat vo prozorecot po izbor na imeto na prikazot. Del od mo`-nite izbori od menito {to ne se vo vidnoto pole se doveduvaat so lentata za ver-tikalno pomestuvawe. Korisno e da se izvr{i pregled so prelistuvawe na celata lista , da se izvr{i izbor i da se potvrdi. Na tabelata vo podgotovka po ova }e se vnese soodvetniot izbor na ramkata. Vo prodolènie priloùvame dve formi na ramki za prikaz na tabelite {to se dobivaat so prozorecot Autoformat.

Za tabelata

Izbor Gray ( predefinirana {irina 0.75 cm)

Promeneta {irinata na 1.40 cm.

Za izbor Yellow (preddefiniranata {irina 0.75 cm)

Promeneta {irinata na 1.00 cm..

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 -

II . Formatirawe na tabelite

Po vnesuvaweto na poznatite podatoci, presmetanite podatoci, se vnesuvaat i pridru`nite tekstovi ( da se dobie preglednost na tabelata) ,),se poramnuvaat poda-cite vo tabelata i izbira zapisot na podatocite , se vnesuvaat rabnite linii vo ta-belata ili oddelnite delovi (red, kolona ili }elija),se vnesuva boja na podlogata, boja na fontot ,stil na liniite i boja na liniite.

Navedenite dejstva se sproveduvaat so komandi od lentata Formating. Lentata Formating e preddefinirano vo osnovniot prozorec. Na slikata e ovaa Lenta povle-~ena od paletata so lenti i se prezemeni komandi ~ii dejstva gi razgleduvame. Pri-kaàna vo edna od formite vo koja moàt da se rasporedat komandite vo lentata.

- Sreduvawe podatocite i tekstovite

Vnesenite tekstovi i podatocite moè da se menuvaat. Mo`na e promena na fontot, goleminata na bukvite i cifrite, ispi{uvawe vo razni formi , poramnuvawe na podatocite vo odnos na }elite i spojuvawe na }elii.

- Formati na broevite

Dopolnitelno po sreduvawe na vnesenite tekstovi, so komandite od formatnata lenta se vnesuvaat formati na broevite :

- valuta, procent, obi~en, dodaj decimalno mesto, izbri{i decimalno mesto ----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 22 -

-- Vnesuvawe Rabovi, boja na pozadinata, boja na fontot, stil na linii i boja za lini-ite ( za rabot )

Spojuvawe na }elii Spojuvawe na }elii se koristi za vnesuvawe na tekstovi {to zadolìtelno poradi preglednost se vnesuvaat vo tabelite. Pridru`nite tekstovi vo pove}e slu~a-evi se predolgi da se vnesat vo edna }elija. Spojuvawe se vr{i so komandata Merge Cells od lentata Formating .Razdruùvawe po sleden klik na istata komznda. Na slikata se prikazite posle spojuvaweto na {est }elii vo prviot red i dve od po tri }elii vo vtoriot red.

Vnesuvawe rabni linii.

Liniite so svetol zapis vo koj se prikaàni redovite, kolonite i }eliite vo listite ne se pe~atat. Dadena e mo`nost na korisnicite da vnesat linii po izbor. Mo`ni se pove}e izbori na formi na linii. Se vnesuvaat so komandata Borders od lentata Formating.

Preddefiniran prikaz pro{iren prikaz Na slikata od levo e opcionata ramka na komandata Borders. Opcionata ramka moè da se premestuva vo koja bilo polo`ba so kliknuvawe vo sivoto pole so zapisot Borders i vle~ewe so pritisnato kop~e. Mo`ni se 12 izbori za prikaz na linii na obeleàna tabela, red, kolona ili }elija. Od desno se prikaàni site mo`ni izbori. Se vnesuvaat linii na obeleàna }elija ili obeleàni }elii od leva, od desna, od dolna ,od gorna ili od dve strani. Prikazot pod (3) se odnesuva na vnesuvawe na site linii vo obeleàna tabela ili eden del od tabelata, prikazot pod (2) se odnesuva na vnesuvawe na rabnata linija od obeleàn del. Na slednava slika se prikaùva dejstvoto na opcijata pod (2) odnosno pod (3). ----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 23 -

Za otstranuvawe na vneseni linii se koristi opcijata pod (1). Vnesenite linii moàt da se otstranat samo so ovaa komanda, po prethodno obeleùvawe. Ramkata se povlekuva od ekranot po izvr{uvawe na dejstvoto. Moè ramkata da se otstrani od ekranot i so kliknuvawe vrz komandata Close ( znakot ). Vnesuvawe boja vo pozadina Vnesuvawe boja vo }elii, redovi, koloni ili vo tabelata se vr{i so komandata Background od lentata Formating. Izborot na boja se vr{i preku opcionata ramka Background {to se doveduva na ekranot po aktivirawe na ovaa komanda.

Preddefiniran prikaz pro{iren prikaz Od desno e prikaz na razvle~ena opciona ramka. Boja moè da se vnesuva vo }elija, red ,kolona ili vo tabelata. Vnesuvawe na boja se vr{i po obeleùvawe i izbor na boja od opcionata ramka. Voedno so izborot na bojata,taa se vnesuva vo obeleàniot element od tabelata. Na slikata se prikaàni primeri na vnesena boja vo elementi od tabela.

Vnesenata boja ne gi pokriva zapisite vo }elite. Zamena na bojata vo element od tabelata se izvr{uva po obeleùvawe i izbor na druga boja. Za otstranuvawe na vnesena boja vo element od tabelata po obeleùvawe se kliknuva vo poleto No Fill vo opcionata ramka. So kliknuvawe na komandata Close ( ) ramkata se otstranuva od ekranot. ------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 24 -

Vnesuvawe boja na fontot Za prikaùvawe na bukvite i cifrite vo boja se koristi komandata Font Color od lentata Formating. Po izborot, komandata doveduva ramka so boite.

Preddefiniran prikaz pro{iren prikaz Za vnesuvawe boja na znacite se sproveduva istata postapka kako i vo prethodniot naslov. Zamena na bojata na bukvite i drugite znaci vo tabelata se izvr-{uva po obeleùvawe i izbor na druga boja. Za otstranuvawe na vnesena boja na buk-vite i drugite znaci vo element od tabelata po obeleùvawe se kliknuva vo poleto Automatic vo opcionata ramka.

Vo tabelata koristeni se komandite Background i Font Color

Vnesuvawe boja na rabnite linii

Preddefiniran prikaz pro{iren prikaz ----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 25 -

- odreduvawe stil na liniite

Preddefiniran prikaz pro{iren prikaz Stilot na rabnite linii se vr{i analogno kako i dodeluvawe boja na pozadi-nata i boja na font. Se prezema komandata Border Style od lentata Formating. Prilog na primer . Koristeni se komandite Background , Font Color i Border Style .

Oblikuvawe na tabelite so lentite Drawing i Drawing Object Properties

Zna~itelni se mo`nostite vo oblikuvaweto na tabelite so navedenite lenti {to se doveduvaat vo osnovniot prozorec. Lentite se razgledani vo apli-kacijata OpenOffice Org.Drawing . So komandite vo lentata Drawing se prikaùvaat osnovnte objekti. Lentata Drawing e na slikata.

Lentata Drawing moè da se koristi vo oblikuvaweto na tabelite samo preku vnesuvawe na objekti. Dvata objekti {to se dominantni vo posreduvawe me|u lentata Drawing i tabelite se pravoagolnicite i liniite. Na primeri }e pokaème kako se koristi lentata vo oblikuvaweto na tabelite.. ------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 26 -

Preddefinirano se doveduva lentata Drawing Object Properties

Za liniite moàt da se izberat stil ,{irina i boja . Vnesuvame linija kako e prikaàno na slikata. So vnesuvaweto linijata e obeleàna.

Na linijata moè da se dodeli: stil (Style) (1), {irina (Width ) (2) , boja ( Color ) (3)

Vnesuvame pravoagolna ramka na pet koloni vo vtoriot red.

Vo pravoagolnokot moè da se vnese so lentata :

boja (Color ) (1) preliv (Gradient ) (2) {rafura (Hatching) (3), bitmapa (Bitmat) (4).

-------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 27 -

Na slikata se nekolku objekti so izbor na komandi od lentata. Prikazite na slikata se prikaàni vo }elija i vo grupi od }elii. Pokaùva~ot se doveduva vo gorno }o{e od levata strana na }elijata i se sproveduva postapkata za prikaz na objektot.

Prikazite se so preddefinirani linii ( po stil, {irina i boja) ispolneti so siva boja. Na slikata se nekolku prikazi

Na slikata se prikazi na popolnuvawa so razni izbori. Koristeni se komandite od dvete lenti.

Boite i slikite se vneseni vo prethodno vneseni objekti i se usoglaseni so liniite na }eliite. Dve realizacii vo prilog so lentite Drawing i Drawing Object Properties.

Na slednite sliki se prikaàni dejstvata na komandite; -komandata Rotate

--------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 28 -

-komandata Chang Anchor

-komandite Bring to front i Send to Back

-Komandite To Forenground i To Background

-Komandata Alignment ( opcionata ramka i prikazite)

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 29 -

III. Grafi~ko prikaùvawe na tabelite( grafikoni) Zna~itelno golemi se mo`nostite na programata Calc vo grafi~koto prikaù-vawe na tabelite. Programata dava mo`nost za izbor na golem broj tipovi grafikoni. Grafi~koto prikaùvawe se vr{i so komandata Chart od standardnata lenta. Postapkata za prikaz na tabela vo forma na grafikon, }e ja prosledime na tabelata.

Po obeleùvaweto na tabelata {to }e se prikaè so grafikon, se izbira koman-data Chart . Na ekranot se doveduva grafi~ki prikaz za obeleànata tabela i dijalogniot prozorec Chart Wizard –

----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 30 -

Se prikaùva na ekranot preddefinirana forma na grafikon za tabelata. Pro-zorecot moè da se pomestuva po ekranot so pomo{ta na naslovnata lenta (kliknu-vawe vo naslovnata lenta i so pritisnato kop~e vle~ewe po ekranot). Vo podgotvuvaweto na grafikonot }e se izbere edna od mnogute mo`ni formi i izvr{uvaat mnogu drugi dejstva vrz grafikonot. Izbor na forma na grafikonot i pridru`nite dejstva kon izbranata forma se vr{at vo ~etiri fazi (Steps).

1. Chart Type 2. Data Range 3. Data Series 4. Chart Elements So izborot se doveduva prozorecot Chart Wizard / 1. Chart Type

Pod zapisot Choose a chart type e lista na imiwata na formite grafikoni ( Column, Bar, Pie i drugi) a od levata strana se prikaàni so sliki. Preddefiniran e tip Column (1). Prikaàni se trite podtipovi na tipot Column.

Stacked Percent Stacked Keep Preddefiniran e podtip (1/1). I ova ne e se. Ako se izbere opcijata 3-D Lock (1). site stolba vo prozorecot }e se zamenat so prostorni objekti.

Konkretno, pravoagolnicite }e se zamenat so prizmi. Menito Shape se otvora i od nego se izbiraat prostornite objekti za grafikonot ( prizmi , cilindri, konusi ili piramidi). Na slikata se mo`nite prikazi.

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 31 -

Menito 3-D Lock se odnesuva na site tipovi grafikoni. Mo`nosta na menito Shape se odnesuva samo i na tipot Bar. Po izbor na tip i podtip se kliknuva na Next >> . Se otvora prozorecot vo fazata 2. Data Range

] e go koristime za izbor na na~inot na prikaùvawe na tabelata. Mo`no e tabelata da se prikaè po redovi ili po koloni. So kliknuvawe vo krug~eto pred Data series in rows se izbira prikaùvawe na seriite po redovi So kliknuvawe vo krug~e-to pred Data series in column, se izbira prikaùvawe na seriite po koloni. Prede-finirano e prikaùvawe na tabelata po koloni. Po kliknuvawe na Finish se registrira grafikonot ( i e obeleàn) a dijalogniot prozorec se otstranuva od ekranot. So ova procesot na vnesuvawe na grafikon e zavr{en. So kliknuvawe vo koja bilo polo`ba se otstranuva obeleùvaweto i se otstranuvaat ramkite Od levata strana na slikata e grafi~kiot prikaz po potvrduvaweto a od desnata po otstranuvawe na obeleùvaweto.

Grafi~kiot prikaz e formiran od pravoagolnici (stolbovi). So visinite na pravo-agolnicite se prikaàni vrednostite na podatocite vo kolonite. Na prvata pozicija se vrednostite na }eliite vo prviot red, i posledovatelno na slednite dva. -------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 32 -

Na grafikonot moàt da se vnesuvaat dopolnitelni dejstva vo fazite (3) i (4). Po vtorata faza namesno kliknuvawe na Finish, povtorno }e izbereme Next >> ( i u{te edno Next >> za preskoknuvawe na tretata faza koja ne }e ja koristime)). Se otvora prozorecot vo fazata 4. Chart Elements

Vo poleto po Title se vnesuva naslov na tabelata , vo poleto Subtitle se vnesuva podnaslov, vo poleto X axis se vnesuva tekst vo nasokata na X - oskata i vo poleto Y Axis tekstot vo nasoka na y-oskata. Se potvrduva so kliknuvawe na Finish. Na slikata so vnesenite tekstovi vo prozorecot ( faza 4) se prikaùva osnov-niot grafikon.

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 33 -

Prenesuvawe grafikon vo tekstualen dokument . Podgotveniot grafikon se prenesuva glavno vo tekstualen dokument. Za prene-suvawe e potrebno da se otvoreni dokument vo programata OpenOffice.Org.Writer (2) i sootvetniot list na programa Calc ( 1). Na slikata se prikaùva sleden zapis vo lentata na nivo na Start .

Za prenesuvawe se vr{at slednive dejstva: - se kliknuva vo poleto (1) .Se doveduva list na programata Calc ; - se obeleùva grafikonot

- se izbiraat komandite od standardnata lenta Edit > Copy ; - se kliknuva vo poleto (2). - Se doveduva stranica na programata OpenOffice.Org.Writer ; - se doveduva kursorot na pozicija kade treba da se vnese tabelata ; - se izbiraat komandite od standardnata lenta Edit> Paste. Grafikonot e prenesen vo OpenOffice.Org.Writer .

2001god. 2002 god 2003 god0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

-----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 34 -

Izbor na izvonredni prikazi na grafikoni

Grafikonite se odnesuvaat na podatocite vo prviot red.

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 35 -

IV.Dopolnitelni dejstva na osnovniot grafikon Mo`ni se dopolnitelni dejstva vrz osnovniot grafikon. Po regoistriran grafikon glavnite menija vo osnovniot prozorec se otvoraat vo drug reìm i dejstva.

Se menuvaat listite na glavnite menija so drugi komandi {to se odnesuvaat na dopolnitelnite dejstva. Izmenuvawe ima i vo drugite lenti. Najzabeleìtelni izme-ni se vo menijata Insert i Format. Dejstvata se odnesuvaat na oblikuvawe na prostorot na grafikonot pod ter-minot Chart Area ( oblast na grafikonot) (vkupniot prostor za grafikonot, vnesenite tekstovi i legendata) (od levo) i prostorot samo na grafi~kiot prikaz pod terminot Chart Wall ( zid na grafikonot ) (od desno)

Chart Area ( Oblast na grafikot) Chart Wall (zid na grafikot) Mo`ni se mnogu dejstva vo vrska so vnesuvaweto na podatocite i na~inot na rasporeduvaweto,( tip na podatokot,pozicija, znaci za razdvojuvawe na podatocite i agolot pod }e se vnesat podatocite) Posebno golemi se mo`nostite vo oblikuvawto na liniite so izbor na stil na linija, {irina na linija, i boja so mo`nost na izbor na nijansa na bojata. Izborite se koristat vo oblikuvawe na ramkite vo prostorot Chart Area, Chart Wall i legendata. Golemi se mo`nostite i vo vnesuvawe na boja( Color), {rafura ( Hatching ), preliv (Gradient) i bit mapa ( Bitmap ) vo prostorot ( Chart Area, Chart Wall i vo legendata ) so izbor na posvetli ili potemni nijansi. - Menito Insert Na slikata e prikazot na listata so komadite na menito Insert.

--------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 36 -

Komandata Data Labels Komandata go doveduva prozorecot Data Labels for all Data Series

So komandata Data Labels se prikaùvaat podatocite vo stolbovite na grafikot vo redovite ili vo kolonite. Mo`ni se mnogu izbori vo vrska so prikaùvaweto na podatocite (vrednosta kako broj,vrednosta kako procent,pozicija na podatocite, znaci za odvojuvawe na podatocite i agolot pod koi }e se vnese tekst). Vo redosled se menijata vo prozorecot : - za prikaùvawe na podatocite vo grafikot. Izbori: >> prikaùvawe na podatokot kako broj (1),

>> prikaùvawe podatok vo procent (2),

>> prikaz na kategorijata (3),

>> prikaz na znacite na legendata (4),

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 37 -

>> izbor na znak za razdvojuvawe (rastojanie bez znak, zapirka, to~ka i zapirka ili nov red (5). Se otvora opcijata samo koga se vnesuvaat dva podatka.

>> izbor na pozicija na podatokot vo odnos na stolbovite (odgore,oddolu,vo sre-di{na to~ka, odnadvor, odvnatre, pokraj osnovata)

Izbori : broj , gore izbori : procent , gore >> zavrtuvawe na tekstot

Zavrtuvawe e mo`no so strelkite, tastaturata ili so vle~ewe na Znakot ( ). od desnata strana od grafikonot. Komandata Mean Value Lines So komandata Mean Value Lines se vnesuvaat linii soodvetno bojata na redo-vite ili kolonite. So liniite se soop{tuvaat srednite vrednosti na podato-cite vo oddelnite redovi ili koloni.

--------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 38 -

Menito Format Na slikata e prikazot na listata so komadite na menito Format.

] e gi razgledame komandite Chart Area i Chart Wall. Komanda Chart Area So izbor na komandata Chart Area se doveduva prozorecot ( izbor Area )

Preku opcijata Fill se izbira : - Color (boja) , Gradient (preliv ) , Hatching ( {rafura ) , Bitmap ( bitmapa) vo prostorot Chart Area. Bez komentar se prikaàni izborite i sootvetnite prikazi so komandata Chart Area

1. Prozorecot Chart Area , izbor Color (boja) i ostvareni prikazi.

--------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 39 -

2. Prozorecot Chart Area , izbor Gradient ( preliv) i ostvareni. Prikazi.

3.Prozorecot Chart Area, izbor Hatching ( {rafura) i ostvareni prikazi, .

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 40 -

4 Prozorecot Chart Area, izbor Bitmap ( bitmapa ) , i ostvareni prikazi.

Opcija Borders od prozorecot Chart Area. Prozorecot e za opcijata Border i se odnesuva na izbori na forma, {irina i boja na okvirnata linija.

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 -

Opcija Transparency od prozorecot Chart Area. Vnesenata boja, slika ili {rafura vo grafikonite moè da se pri-kaè vo posvetla nijansa odnosno vo temna nijansa . Po izbor na komandata Chart Area se doveduva prozorec so izbor na opcijata Transparency.

Preddefiniranata opcija No Transparency se zamenuva so izbor na opcijata Transparency. Vo poleto od desno vnesen e preddefiniraniot procent 50%. Se izbira procent po èlba , predefiniraniot prikaz vo poleto na prozorecot vo tekot na menuvaweto ja menuva osvetlenosta. Sleduva potvrduvawe i prenesuvawe na bojata, slikata ili {arkata vo poleto na grafikonot. Prikazite na slikata se za 15%.-

-----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 42 -

Komandata Chart Wall Identi~no kako i so komandata Chart Area, samo {to dejstvata se odne-suvaat na prostorot na grafikonot i na vnatre{nata okvirna linija. Opcijata Area za vnesuvawe na boja , {arki, sliki vo prostorot na grafikonot( Chart Wall).

Komandata go doveduva prozorecot Chart Wall

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 43 -

Identi~no se koristi kako i so komandata Chart Area, samo {to dejstvata se odnesuvaat na prostorot Chart Wall . 1.opcijata Area za vnesuvawe na boja , {rafuri, sliki vo Chart Wall .

2. prikaz za opcijata Borders. se odnesuva na izbor na forma na okvirnata linija od Chart Wall .

----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 44 -


------------------------------------------------------------------------------------------------- 45 -

V. Pregled na komandite na glavnite menija

Komandi na menito File Komandata New Komandata New doveduva opciona ramka za povrzuvawe so programite Text Document, Spreadsheet, Drawing i mnogu drugi.

Dosega razgledanite sodrìni so mali isklu~oci se obraboteni so koristeweto na glavnite menija {to se sodràt vo osnovniot prozorec. Vo ovoj naslov se zadrù-vame na nerazgledani komandi na glavnite menija. Komandata Print Preview Komandata Print Preview doveduva na ekranot prikaz na podgotvena tabela.

Komandata se koristi za izvr{uvawe korekcii pred pe~ateweto. Komandata ja doveduva lentata Page Preview.

Vo sostav na lentata se slednive komandi.

Zadolìteno e da se zatvori pregledot so povtorno izbirawe na komandata Page Preview ili so komandata Close Preview od lentata . -----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 46 -

Komandata Print Komandata Print go doveduva prozorecot Print vo pretpoznatliva struktura.

Pravilata za koristewe se analogni kako i kaj drugite aplikacii . Komandi na menito Edit

Komandite Copy i Paste. So komandite Copy i Paste se kopiraat elementite na tabelite. So slikite e prikaàno kopiraweto na red :

- se obeleùva redot

- ----------------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 47 -

-se izbiraat komandite Edit > Copy - se izbira pozicijata kade treba da se postavi kopiraniot red.

- se izbiraat komandite Edit > Paste - se vnesuva kopiraniot red.

Postapkata zavr{uva so tasterot Enter. Od menito Edit }e gi razgledame i komandite :

Komandata Fill So izbor na komandata Fill kon listata so komandite se doveduva opciona ramka so mo`ni izbori

So komandata Fill moè podatok vo edna }elija

da se vnese i vo rang od }elii nalevo, nadesno, nagore ili nadolu. Se obeleùva }e-lijata vo koja e podatokot i rangot na }eliite vo koj treba da se vnese podatokot. Se izbira komandata Fill i izbira sootvetna opcija. Spored obeleùvaweto moèn e izbor Right i Left. Efektot od izborot na Right e prikaàn vo tabelata. i

Popolnuvawe moè da se sprovede i po koloni. Za vnesuvawe na podatoci vo obeleàn rang od }elii vo redosled od zadadena po~etna vrednost, ~ekor na nagolemuvawe ili namaluvawe i krajna vrednost se izbira opcijata Series.

----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 48 -

Na primerot

Se doveduva prozorecot.

Prozorecot e preina~en. Vo nego se ostaveni samo opciite {to gi obrabotuvame. Za vneseni vrednosti: - vo poleto Start value brojot 1200, - vo poleto End value brojot 2000. - vo poleto Increment brojot 200. se doviva sledovo popolnuvawe na }eliite vo rangot.

Komanda Delete contents Dejstvoto na komandata se odnesuva na bri{ewe na sodrìna na redovi ili koloni., identi~no na komandata Delete na tastaturata.

Pred posle

Pred posle --------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 49 -

Komandata Delete Cells

Komandata Delete Cells se koristi za otstranuvawe na redovi i / ili koloni vo tabelata. Komandata doveduva opciona ramka Delete Cells .

Dvata primeri na otstranuvawe se realizirani so izborot Delete entire row(s) i Delete entire column(s)

Pred posle

Pred posle So izbor na komandata Toolbars od desno se doveduva paletata so lista od zna~itelen broj lenti (alatki) za dopolnitelni destva. Komandi na menito View Na slikata e listata so komandite na menito View.

] e gi razgledame komandata Toolbars. Komandata Toolbars se koristi za vnesuvawelenti od paletata vo osnovniot prozorec ( Standard, Formatting, Drawing, Drawing Object Properties, Tools) i nekoi od drugite lenti {to moàt da se doveduvaat ili da se otstranat od osnovniot prozorec. -------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 50 -

So aktivirawe na komandata Toolbars, se doveduva paletata so lista so lentite {to moàt da se vnesat vo osnovniot prozorec.

Obeleùvawe na lenta {to treba da se dovede vo osnovniot prozorec se vr{i so kliknuvawe nad lentata pri {to pred neja se zabeleùva znakot “ “ , {to uka-ùva na izvr{eniot izbor i se vnesuva lentata vo osnovniot prozorec. Otstranuvawe na lenta od osnovniot prozorec se vr{i so povtoruvawe na istava postapka. Se klik-nuva na lentata pred koja stoi znakot “ ”, i po kliknuvawe se otstranuva zna-kot i povlekuva lentata od osnovniot prozorec. Komandi na menito Insert So izbor na menito se doveduva listata so komandite

Komandata Column Za vnesuvawe na kolona se koristi komandata Column od menito Insert. Kolonata se vnesuva levo od obeleànata kolona.

Sostojbata pred dejstvoto Sostojbata po dejstvoto -----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 51 -

Komandata Row So komantata Row od menito Insert se vnesuva red. Redot se vnesuva od gornata strana na obeleàniot red.

Sostojba pred dejstvoto sostojba po dejstvoto Vnesuvawe na listovi se vr{i so komandata Sheet od menito Insert. Po izbor na komandata se prikaùva prozorecot

Mo`ni se dva izbori : vnesuvawe na nov list pred tekovniot list, vnesuvawe posle tekovniot list. Menito Format So izbor na menito Format se otvora listata so komandite .

] e gi razgledame komandite Cells, Row i Column . Komandata Cells Izborot Format > Cells, go doveduva prozorecot Format Cells. . - opcija Numbers

. ----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 52 -

Se dobivaat informaci za dozvolenite formati na numeri~kite podatoci {to moàt da se koristat vo programata. Vo zapisite na numeri~kite podatoci so koris-tat samo to~ki i zapirki. Informaciite se odnesuvaat za decimalnite broevi, za negativnite, za procentite, datum, vreme i merki vo tehni~kite nauki. - opcija Font Effects

Mo`nosti na opcijata : - dodeluvawe na boja na bukvite vo }elija ili spoeni }elii. - Nadvlekuvawe na tekst so linii vo razna forma i boja. - Potcrtuvawe so linii vo razna forma ( ne moè da se koristi boja). - Podvlekuvawe na tekst so linii vo razna forma i boja. linii - Dejstva se prikaàni vo }eliite .

- opcija Alignment

Poramnuvawe na tekst vo }elija ili zdruèni }elii vo horizontalna nasoka (Left, Center, Right, Justified i Filled) , vertikalna nasoka (Top, Middle, Bottom) ili ednovremeno vo dvete nasoki. ----------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 53 -

Menijata za poramnuvawe se na slikata.

Vo prostorot na spoenite }elii vo rang od osum }elii, od levata strana e vnesen tekst “ horizontalnoPomestuvanje “ .

Izvr{enite poramnuvawa so menijata i promenite se soodvetno prikaàni na slednive primeri : 1.

2.

3.

4.

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 54 -

-opcija Borders

So prozorecot se vr{at slednive dejstva vrz liniite: - se vnesuvaat linii vo elementi od tabela. Mo`ni se slednive opcii ( site linii, liniite od levo i od desno, od gore i od dolu , samo dijagonalnite linii). - se dava prikaz na izbranata opcija. - se izbira forma i {irina na liniite .

Se vnesuvaat senki na }elii ili grupi }elii. - se odreduva polo`bata na senkata. Mo`ni se slednive opcii ( dolu/ desno, gore/desno,dolu /levo , gore/levo). - se izbiraat rastojanie na senkata i boja na senkata. Nekolku prikazi na senki.

-----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 55 -

Bri{ewe na vnesenite linii, izbranite formi na liniite i senkite se ostvaruvaat so Line arrangement, Line i Shadov style . Se sproveduva postapkata na vnesuvawe so izborite sootvetno Set No Borders, -none- i No Shadow .

- opcija Background

Komandata Row Visinata na redovite na tabelata moè da se promeni so komandata Row od meni -to Format. Se obeleùvaat redovite na koi se odnesuva promenata na visinata.

Po izbor Format > Row na listata so komandite se pridruùva opcijata Height

. Se kliknuva na Height, se doveduva opcionata ramka Row Height

Preddefinirana vrednost vnesena vrednost --------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 56 -

Vo ramkata preddefinirano e vnesena vrednost 0.45 sm. Se vnesuva nova vrednost za visinata 0,90 i potvrduva. Mo`no e da se vnese vrednost za visinata i so tas-taturata.

Obeleànite redovi ja promenuvaat {irinata.. Promenata se odnesuva na site }elii vo dvata reda Komanda Column Promena na {irinata na koloni so vr{i so komandata Column. Postapkata e identi~na so prethodno prikaànata. Se obeleùvaat kolonite

Po izbor Format > Column vo ramkata {to se pridruùva kon listata se izbira opcijata Width .

Se kliknuva na Width, se doveduva opcionata ramka Column Width

Preddefinirana vrednost vnesena vrednost Listata so komandite se otstranuva od ekranot a se doveduva ramkata Column Width za izbor na {irinata. Vo ramkata preddefinirano e vnesena vrednost 2,27 sm. Se vnesuva vrednost za {irinata 1,40 cm i se potvrduva. Obele`nite koloni ja prome-nuvaat {irinata. Promenata se odnesuva na site }elii .

-------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 57 -

Komandi na menito DATA Na slikata e listata so komandite na menito DATA

Od menito Data }e gi razgledame komandite Sort i Filter . Komandata Sort So komandata Sort se podreduvaat ( sortiraat ) redovite vo tabela. Redovite se podreduvaat spored podatocite vo izbrana kolona. Mo`no e podreduvaweto (sorti-raweto) na redovite da bide vo redosled na nagolemuvawe na podatocite vo izbra-nata kolona (vo prviot red najmaliot podatok ) ili po namaluvawe na podatocite vo kolonata (vo prviot red najgolemiot podatok ). Podreduvaweto moè da se vr{i i na kolonite spored podatocite vo red.. So komandata Sort se doveduva prozorecot Sort .

Vo vrska so podreduvaweto na redovite e potrebno da se vnesat dve informacii : - Spored koja kolona }e se podreduvaat redovite (1) ; - na~inot na podreduvawe (po nagolemuvawe ili po namaluvawe na podatocite vo kolona) (2) . Postapkata }e ja prosledime na tabelata.

---------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 58 -

Podatocite vo tabelata se rasporedeni vo redosledot : - kolona A ( Ime) - kolona B ( Godina) - kolona C ( Grad ). - Kolona D ( Poeni) Za sortirawe na redovite spored podatocite vo kolonata D (rangirawe po uspeh) se sproveduvaat slednive dejstva : - Se obeleùva tabelata

- izbor na kolona D. Kliknuvame na polo`bata na znakot ( ), se prikaùvaat na-

zivite na kolonite. ] e ja izbereme kolonata D .

Pred izborot po izborot Zapisot na izbranata kolona se vnesuva i vo linijata na menito . izbor na opcijata : Descending.

- Kliknuvawe vo poleto Ok. Prikaàn e redosledot na redovite po sprovedeno sortirawe.

-------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 59 -

Vra}awe na prethodnata sostojba na tabelata e so komandite

Vo prodolènie sledat tri primeri. 1. So sortiraweto na tabelata po kolonata B (godini), opcija Descending se dobiva sleden redosled na redovite.

2. So sortiraweto na tabelata po kolonata B (godini), opcija Ascending se dobiva sleden redosled na redovite.

3. Sortirawe po azbu~en red

-----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 60 -

Za podreduvawe po koloni vo Prozorecot Sort / Options

e delot {to se odnesuva na sortiraweto. Za sortirawe po koloni preddefinirana opcija Direction /Top to botton ( sort rows) }e se zameni so opcijata Direction / Left to right ( sort columns). Primeri za podreduvawa po koloni. Podatocite se vneseni vo pettiot red .

Dva prikazi se na slikata : Po obeleùvawe na redot i izbor na opcijata Ascending, podatocite se podredeni vo redot ,prikaàno na slikata.

Za izbor na opcijata Descending podatocite vo redot se rasporedeni vo obraten redosled.

Komandata Filter So komandata Filter se izbiraat (selektiraat ) redovite od tabelata, ~ii podatoci vo oddelna kolona ispolnuvaat odreden uslov. Stanuva zbor na oddeluvawe na redovite od tabelata i prikaz na onie ~ii podatoci vo odredena kolona se ednak-vi, neednakvi, pogolemi, ili pomali od odreden podatok. Pokraj navedenite pogore mo`no e da se vr{at i sporeduvawa so tekstovite. - izbor spored toa dali zbor po~nuva so odredena bukva, - izbor spored toa dali zbor ne po~nuva so odredena bukva, - izbor spored toa dali zbor zavr{uva so odredena bukva, - izbor spored toa dali zbor ne zavr{uva so odredena bukva, - izbor spored toa dali vo zbor se sodrì odredena bukva. - izbor spored toa dali vo zbor ne se sodrì odredena bukva. Za Filtriraweto izbirame Filter > Standard Filter

------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 61 -

Se vnesuva prozorecot Standard filter

Vo vrska so filtriraweto vo tabelite e potrebno da se vnesat tri informacii vo prozorecot Standard filter. So menijata vo prozorecot se soop{tuva : - kolonata spored koja se vr{i filtrirawe.( 2, Field name (Ime na poleto))

- Izborot na eden od logi~kite izrazi ( 3, Condition (Uslov)

- Vnesuvawe na podatok spored koi se vr{i sporeduvawe (4, Value (vrednost)) .

----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 62 -

Postapkata na sortiraweto so komadata Filter }e ja prosledime na tabelata .

Konkretno, filtrirawe (selektirawe) na redovite vo tabelata vo koi vrednostite vo kolonata D se pogolemi ili ramni na 200. Postapkata e sledna. - Se obeleùva tabelata. - Se izbira Filter > Standard filter (Se doveduva prozorecot Standard Filter).

- vo poliwata na prozorecot Standard filter se vnesuvaat informaciite za ime na

poleto,uslovot i vrednosta Tabelata se dobiva po potvrduvawe vo prozorecot Standard Filter.

Tabelata se vra}a na prethodna sostojba so izborot Filter > Remove Filter.

ili so Edit > Undo Filter

----------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 63 -

Tri primeri sledat vo prodolènie: 1. Vo tabelata se filtrirani redovite vo koi podatocite vo kolonata B se pomali ili ednakvi od 2000.

2. Vo tabelata se filtrirani redovite vo koi zborot Ohrid e vnesen vo kolonata C .

3. Vo tabelata se filtrirani redovite vo koi zborot po~nuva so bukvata I. ( se odne-suva na kolonata A).

Filtrirawe e mo`no da se vr{i vrz dva kriteriumi vo edna kolona , vrz kriteriumi vrz podatocite vo dve koloni a i pove}e. So otvorawe na menito (so oznakata 1) se sozdava mo`nost za koristewe na sloènite logi~ki izrazi vo filtriraweto. Mo`no e koristewe na operatorite ( I ) i ( Ili) za sporeduvawa so sloèni izrazi.

So otvorawe na menito (so oznakata 1) vo prozorecot Standard filter se mo`ni dva izbora ( i) AND i ( ili) OR. Izbor na eden od niv e najava deka }e se koristat dva kri-teriuma i vo prozorecot se aktivira u{te edna linija za vnesuvawe ime na poleto, uslovot i vrednosta za vtoriot kriterium, {to se gleda po zapisite vo vtorata linija. -------------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 64 -

Vo prodolènie sledat tri primeri ( sostojba vo Standard Filter i prikazot na tabelata ). 1. Dvata kriteriumi se odnesuvaat na kolonata D. Filtrirani se redovite vo koi podatocite se pogolemi i ednakvi na 190 i se pomali ili ednakvi na 230.

2. Selektirani se redovite vo koi e zapisot Skopje vo kolonata C i vrednosta na poenite e pogolem ili ramen na 230 .

3. Selektirani se redovite vo koi vo kolonata C ( vo Grad ) se zapisite Ohrid ili Prilep.

--------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 65 -

Menito Tools Odreduvawe na merniot sistem {to }e se koristi se vr{i so komandata Options od menito Tools. Po izbor na komandata Options se doveduva prozorecot Options – OpenOffice.org User Data.

Se kliknuva vo prozor~eto pred OpenOffice.org Calc, Znakot (+) se zamenuva so znakot ( - ). Se doveduvaat grupa opcii ( General, View, --------,Print). Se kliknuva na opcijata General. Se doveduva prozorecot Options –OpenOffice.org Calc –General.

Od desno e menito za izbor na edini~na merka.( Measurement unit). Se izbira edna od mo`nostite (Milimeter , Centimeter, Inch, Pica ili Point ). -----------


------------------------------------------------------------------------------------------------- 66 -

Documents

Calc Dimitar Bitrakov