ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN

KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Hande Seray TUNCAYİSG Uzman Yardımcısıhtastekin@csgb.gov.tr

İSTANBUL-2014

2

Patlayıcı Ortamlar ATEX Nedir? İlgili Mevzuat Temel Kavramlar Patlamadan Korunma Dokümanı

3

İçerik

4

ATEX Atmosphères explosibles

ATEX kısaltması iki Avrupa Birliği Direktifini

içermektedir: 94/9 EC ve 1999/92 EC.

5

ATEX Nedir?

Patlayıcı Ortamlar?

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Çalışma ve Sosyal

Güvenlik Bakanlığı

94/9 EC Equipment and protective systems

intended for use in potentially explosive

atmospheres (ATEX)

1999/92 EC minimum requirements for improving

the safety and health protection of workers

potentially at risk from explosive atmospheres

(ATEX)6

İlgili Mevzuat

1999/92 EC minimum

requirements for improving the

safety and health protection of

workers potentially at risk from

explosive atmospheres (ATEX)

Çalışanların Patlayıcı

Ortamların Tehlikelerinden

Korunması Hakkında

Yönetmelik 7

İlgili Ulusal Mevzuat

2003-2013 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik

2013... Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

8

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında

Yönetmelik

9

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında

Yönetmelik3 Bölüm

14 Madde

4 Ek

30 Nisan 2013 tarihli ve 28633 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

11

Patlayıcı Ortamlar

• LPG Üretim, Dolum ve

Dağıtım Tesisleri

• Doğalgaz Santralleri

• Petrol Rafinerileri

• Un Değirmenleri

• Trafo Merkezleri ve

İmalathaneleri

• Akaryakıt İstasyonları12

• Boya Fabrikaları

• Fırın ve elektrostatik

boya yapılan işyerleri

• Deri imalathaneleri

• Yağ üretimi

• Kimyasal sanayi

• Biyogaz üretimi

• İlaç Sanayi

• Metal sanayi

Potansiyel Patlayıcı Ortamlar

KAPSAM6331 sayılı Kanun kapsamında patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan tüm işyerlerinde uygulanmaktadır.

13

İstisnalar • Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve

tıbbi tedavi uygulanması,

• 1/4/2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,

• Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,

14

• Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaşmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması,

• Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,

15

İstisnalar

Patlayıcı ortam

Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışım

16

Patlayıcı Ortam

İşverenin temel yükümlülüğü olarak

Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri almak

17

İşverenin Yükümlülükleri

Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek

Patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek

Patlamanın çalışanlara zarar vermesini önlemek

Patlamanın yayılmasını önlemek

18

Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan

Korunma

• Yanıcı Maddelerin İkameleri ile Değiştirilmesi• Kullanılan maddelerin konsantrasyonlarının

azaltılması• Etkisizleştirme

19

Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan

Korunma

Bu riskin özel olarak değerlendirilmesinde;• Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,• Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma,

aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,• İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler

ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri,• Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.• Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı

ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.

20

Patlama Riskinin Değerlendirilmesi

Patlamadan korunma dokümanıİşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümandır.

21

Patlamadan Korunma Dokümanı

Patlamadan korunma dokümanı tespit edilmiş patlama tehlikelerini ve risk değerlendirme sonuçlarına ve patlamadan korunma hedefine ulaşmak için alınması gereken önlemleri açıkça göstermelidir.

22

Patlamadan Korunma Dokümanı

Patlama riskinin değerlendirilmesi İşyerinin ve/veya bölümlerinin sınıflandırılması Tutuşturucu kaynakların belirlenmesi Bölge sınıflandırılmasına uygun ekipman seçimi Çalışma yerleri, uyarı cihazları, iş ekipmanının

tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlanması,

Kullanılan kimyasalların güvenlik bilgi formları ( LEL-UEL)

23

Patlamadan korunma dokümanı

• Sorumluluklar ve gözetim alanları (işyerinin organizasyonel yapısı)

• Çalışma prosesleri ve koruyucu önlemlerin kapsamı ve amacı

• Potansiyel patlayıcı ortamın oluşma sıklığı • Boşalma kaynakları ve dereceleri• Kullanılan ekipmanların uygunluğu• Çalışanlara bu kapsamda verilen özel eğitimler• Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde

koordinasyon

24

Patlamadan korunma dokümanı

25

Bölge( Zone) Oluşma sıklığı Devam etme süresi

0 Sürekli Uzun süre ya da sık sık

1 Ara sıra Normal çalışma koşullarında

2 Çok düşük ihtimal Çok kısa süre

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın

Patlayıcı ortam sınıflandırılması

26

Bölge( Zone) Oluşma sıklığı Devam etme süresi

20 Sürekli Uzun süre ya da sık sık

21 Ara sıra Normal çalışma koşullarında

22 Çok düşük ihtimal Çok kısa süre

Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturması

Patlayıcı ortam sınıflandırılması

27

Toz Patlamaları

28

24%

34%

14%

10%

10%

2%

6%

Tahıl tozuAhşap tozuSentetik malzemeMetal tozuKömür tozuKağıt tozuDiğer tozlar

Toz Patlamaları

Bu sınıflandırmalar varsayımsal olarak gerçekleştirilmemelidir.TS EN 60079 serisi standartları • Ekipman seçimi• Ekipmanın koruyuculuk düzeyi (q, o...)• Tehlikeli bölgelerin yayılım sınırlarının

belirlenmesi• Hesaplamalar

29

Tehlikeli bölge sınıflandırması

30

Tehlikeli bölge sınıflandırılması

Havalandırmanın patlayıcı ortamların oluşması üzerindeki etkisi

31

Tehlikeli bölge sınıflandırması

32

Tehlike bölge sınıflandırılması

Sıcak yüzeyler

Statik elektrik

Kıvılcım

Sıcak gaz

Açık ateş

Sürtünme

Elektrikli ekipmanlar

Mekanik ekipmanlar33

Tutuşturucu kaynaklar

34

30%

9%

9%9%

8%

7%

6%

5%

4%

14%

Mekanik kıvılcımStatik elektrikSürtünmeGizli içten içe yanan kaynaklarAçık ateşSıcak yüzeylerKnediliğinden yanmaKaynak çalışmasıElektrikli ekipmanDiğer

Tutuşturucu kaynaklar

35

SICAKLIK SINIFLARISıcaklık sınıfı

Maksimum Yüzey Sıcaklığı

Sıcaklık sınıfı

Maksimum Yüzey Sıcaklığı

T1 450 T4 135

T2 300 T5 100

T3 200 T6 85

Sıcaklık sınıfları

• Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygun sertifikalandırılmış ekipmanların kullanımı gerekmektedir.

36

Patlayıcı Ortamlarda Ekipman Kullanımı

Çalışanların eğitimi Yazılı talimatlar ve çalışma izni Patlamadan Korunma Önlemleri

37

Organizasyonel önlemler

Çalışanların eğitimiİşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.

Yazılı talimatlar Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.

38

Organizasyonel önlemler

Çalışma İzni• Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında,

gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemi uygulanır.

• Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir.

39

Organizasyonel önlemler

• Gerekli durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır.

• Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumda bulunması sağlanır.

40

Organizasyonel önlemler

• Patlamaya ve patlama basıncına dayanıklı tasarım

• Patlamanın boşalması- patlama rahatlaması

• Patlamanın bastırılması

• Alev ve patlamanın yayılmasının engellenmesi

41

Patlama Etkilerinin Azaltılması

• Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmesi• Acil durum planlaması• Tahliye prosedürleri• Acil durum eğitimleri

42

Patlayıcı Ortamlarda

• Tehlikeli bölgede çalışma izin sisteminin olmaması• Patlayıcı ortama uygun makine ve ekipman

kullanılmaması• Tehlikeli bölgelerde uygun havalandırmanın

sağlanmaması• Patlama risk değerlendirmesinin yapılmaması• Gaz sızdırmazlık testlerinin gerçekleştirilmemesi• Statik yük boşalması• Yangınla mücadele sistemlerinin yetersizliği• Bakım onarım işlemlerinin uygun yapılmaması• Patlamadan korunma dokümanının hazırlanmaması• Kimyasalların yanlış depolanması ve kullanımı

eksiklikler

43

Patlayıcı Ortamlarda Kazalara Neden Olan Ekisklikler

Hande Seray TUNCAYİSG Uzman Yardımcısıhtastekin@csgb.gov.tr

İSTANBUL, 2014